Jan Baptysta z Wenecji

WSTĘP (1)

W czasie panowania w Królestwie Polskim dwóch ostatnich Jagiellonów na teren Mazowsza

przybywali budowniczowie północnowłoscy i - korzystając ze wzmożonego ruchu budowlanego -
osiedlali się najczęściej w miastach. Zaowocowało to licznymi realizacjami kościołów, w których
łączono tradycje lokalnego gotyckiego budownictwa z wpływami włoskiego renesansu. Jednym z
takich budowniczych był Jan Baptysta z Wenecji.

KIM BYŁ? (2)

Znany także jako Jan Baptysta Wenecjanin, (ur.ok.1492, zm.1567r) - architekt renesansowy, w Polsce
pojawił się w latach 20 XVI w. w wawelskim warsztacie Bartłomieja Berrecciego.

TWÓRCZOŚĆ (3)

Tworzył w duchu renesansu włoskiego, połączonego z tradycyjnymi formami miejscowego późno

gotyckiego budownictwa ceglanego.

Pierwszym samodzielnym dziełem architekta z Wenecji była przebudowa fary płockiej w 1540 roku,
zastosowane w której pomysły konstrukcyjne powtórzył potem w innych swych budowlach.

GRUPA PUŁTUSKA (4)

Tym określeniem nazywane są kościoły Jana Baptysty z Wenecji, które powstały na terenie Mazowsza.

Nie są to budowle stylistycznie jednorodne, według niektórych badaczy nie są nawet prawdziwie
renesansowe - mamy więc do czynienia z architekturą łączącą nowe tendencje (w tym momencie już
nawet manierystyczne), z tradycją gotycką, nawet jeśli kościoły te były budowane od nowa.
Typologicznie tworzą jednak one grupę silnie ujednoliconą, zarówno pod względem podstawowych
cech architektury, jak i w doborze form i motywów drugorzędnych.

Elementy charakterystyczne:

• Zachowanie średniowiecznego układu

• Późnogotycka (mimo włoskich szczegółów) bryła
• Wnętrze nowożytne, wstawione w tradycyjnie oszkarpowane ściany
• Kolebkowe, ornamentowane sklepienie nawy wsparte na wielkich przyściennych arkadach
• Sklepienie dekorowane kasetonami i pasami arkadowych wnęk w dolnej strefie kolebki
• Prezbiterium zamknięte półkolistą absydą
• Wnętrza wzorowane na architektonicznych perspektywach występujących w tle włoskich
płaskorzeźb i malowideł quattrocenta (jednorodna przestrzeń dająca się ująć w kategorie
geometryczne)

QUATTROCENTA – w historii sztuki nazwa nadawana epoce w sztuce włoskiej w XV wieku

KATEDRA W PŁOCKU (5)

Do poważnych przebudów należy romańska katedra w Płocku, którą zaczął przebudowywać w 1531 r.
Bernard de Gianotis Zanobi, ukończył ją natomiast Jan Baptysta w 1563r. W obrębie na ogół
zachowanego zarysu trójnawowej bazyliki romańskiej powstało wnętrze o charakterze
renesansowym, podkreślonym kasetonowymi sklepieniami.

KOLEGIATA W PUŁTUSKU (6)

Janowi Baptyście przypisuje się także autorstwo przebudowy późnogotyckiej (1443 r.) Kolegiaty
Zwiastowania w Pułtusku około 1560r. Wnętrze po przebudowie straciło całkiem charakter
średniowieczny, choć nie jest też typowo renesansowe możliwe, że jest to wynik wprowadzenia na
Mazowsze koncepcji wnętrza przykrytego jednostajną kolebką i oświetlonego oknami umieszczonymi
poniżej (realizowanego w okolicach Wenecji już na początku XIVw.).

Co zrobił?

• Przedłużono prezbiterium o 2 przęsła, zamknięcie trójboczne

• Dobudowano dwie symetryczne wieże od zachodu na planie nieregularnych sześcioboków,
trójkątne aneksy przy wieżach
• dostawiono do ścian masywne filary arkadowe, oparto na nich sklepienia kolebkowe
pokrytych siatką ceglanych pseudokasetonów
• sklepienie przęsła kończącego prezbiterium przybrało kształt muszlowej konchy(półkoliste
sklepienie w kształcie połowy kopuły)
• dobudowanie kaplicy przy południowej ścianie prezbiterium

KOŚCIÓŁ OBRONNY ŚW.ROCHA W BROCHOWIE (7)

Rozbudowa świątyni ma miejsce po roku 1551 z polecenia Jana Brochowskiego, który zatrudnia w tym
celu Jana Baptystę Z Wenecji. Mimo tak późnej daty bryła budowli ma charakter gotycki ; smukłe
proporcje podkreślone stromymi dachami. Jest to ceglana bazylika trójnawowa z wąskimi emporami,
które na zewnątrz spełniają role obronne. Front ozdobiony wnękowym szczytem, flankują dwie
cylindryczne wieże obronne, trzecia wznosi się nad absydą ołtarzową.

KOŚCIÓŁ ŚW. ANDRZEJA APOSTOŁA W BROKU (8)

Kościół został zbudowany z fundacji płockich benedyktynów .Realizacji doczekał się w 1560 roku.
Składa się z trójprzęsłowej nawy i nieco od niej węższego, wydłużonego prezbiterium, zakończonego
półkolistą absydą. Szczyt oraz nawa z prezbiterium i sklepieniem są renesansowe. Wnętrze posiada
większość cech grupy pułtuskiej.
POZOSTAŁE DZIEŁA (9)

• KOŚCIÓŁ ŚW. DOROTY W CIEKSYNIE

• BARBAKAN W WARSZAWIE

Celem budowy barbakanu było zwiększenie bezpieczeństwa wjazdu do Starej Warszawy

przez Bramę Nowomiejską i zapewnienie bocznej obrony sąsiednich murów. Ceglana
budowla ma formę wysuniętej przed fosę półokrągło zakończonej dwukondygnacyjnej bastei
przejazdowej. Jej projektantem był architekt Jan Baptysta z Wenecji. Na przełomie XVI i XVII
wieku została ona zwieńczona renesansową attyką. Już w chwili jego wybudowania barbakan
był anachroniczny i nie spełniał poważniejszych funkcji obronnych, głównie wskutek rozwoju
artylerii.

• KOŚCIÓŁ ŚW. JANA CHRZCICIELA WE WŁOCŁAWKU

• PRZEBUDOWA KOŚCIOŁA PW. ŚW. MICHAŁA ARCHANIOŁA W CHRUŚLINIE