Rynek pracy. Bezrobocie.

Dr Michał Gradzewicz
Katedra Ekonomii I
KAE

Makroekonomia II – Wykład 4
 Plan wykładu
• Czym się „handluje” na rynku pracy i dlaczego jest on ważny?
• Jak wyglądają podstawowe statystyki rynku pracy w Polsce?
• Klasyczny model rynku pracy
– Teoria podaży pracy jako optymalny wybór gospodarstwa domowego
• Co się dzieje po wzroście ceny pracy i jakie nachylenie ma krzywa podaży pracy?
– Teoria popytu na prace jako optymalny wybór producenta
• Jakie nachylenie ma krzywa popytu na prace?
– Rynek pracy – równowaga i jak się ona zmienia
• Bezrobocie
– Jak bezrobocie wygląda w danych?
– Jakie są źródła bezrobocia?
– Co to jest krzywa Beveridge’a?
– Co to jest model poszukiwań na rynku pracy i jakie są wnioski z niego w zakresie źródeł bezrobocia?

Literatura:
✓ Burda, Wypłosz (2013) „Makroekonomia. Podręcznik Europejski”, rozdział 5
✓ Nieco trudniejsze, ale ciekawsze ujęcie tematu: David Romer (2011) „Makroekonomia dla
zaawansowanych”, rozdział 10
✓ Ciekawych informacji, głównie o polskim rynku pracy można doszukać się w raportach IE
NBP, kwartalnych i rocznych, dostępnych tutaj
✓ Powtórka z podstaw – Mankiw, Taylor, „Makroekonomia”, rozdział 6
 Rynek pracy

• Rynek pracy jest bardzo ważnym łącznikiem pomiędzy:

– przedsiębiorstwem (tworzącym popyt na pracę)
– gospodarstwem domowym (tworzącym podaż pracy)
• Na tym rynku „handluje się pracą” i ustalane jest:
– zatrudnienie
– płaca (wynagrodzenie za pracę)
• Przez rynek pracy przechodzą (a ich oddziaływanie albo ulega
wzmocnieniu, albo wygaszeniu) istotne szoki – np. szok polityki pieniężnej
czy inne szoki popytowe
• Na tym rynku powstaje istotne zjawisko społeczno-ekonomiczne –
bezrobocie…
• …które generuje istotne straty dla społeczeństwa (nie tylko ekonomiczne,
ale również społeczne, np. przestępczość), co daje podstawę do polityk
mających na celu zwiększenie dobrobytu (welfare improving policies)
 Czym właściwie się na tym specyficznym rynku „handluje”?

• Ale tak naprawdę czym się „handluje” na rynku pracy? (definiuje to

jednocześnie specyficzne cechy tego rynku)
– Kontrakt o pracę to najczęściej umowa łącząca obie strony na dłuższy okres
czasu
• na czas określony, ale zazwyczaj stosunkowo długi, lub
• na czas nieokreślony, do momentu zerwania przez jedną stronę.
– Kontrakt jest podpisywany przez konkretną osobę, ale jego istotą jest:
• „wypożyczenie” firmie określonego zestawu umiejętności (np. księgowych,
informatycznych, miękkich, umiejętności sprzątania) i czasu, których nośnikiem jest
ta osoba
• za odpowiednie wynagrodzenie, będące funkcją wyceny stopnia skomplikowania,
unikalności i stopnia pożądania przez firmę tego zestawu umiejętności.
– Z kontraktem tym wiążą się pewne dodatkowe zobowiązania obydwu stron,
• niekoniecznie bezpośrednio związane z przedmiotem umowy,
• ale wpływające na koszty czy dochody z kontraktu (często wynikające z kodeksu
pracy, np. okres urlopu, okresy wypowiedzenia, warunki pracy, itp.),
• można je określić mianem instytucji rynku pracy.
• Dlatego teorie rynku pracy są nieco odmienne od teorii rynku dóbr
 Klasyczny model rynku pracy
• Opiszemy na początek klasyczny model rynku pracy
• Podaż pracy – na jakich zasadach gospodarstwa domowe decydują o ilości (czasie)
pracy, którą chcą dostarczać na rynek (a ile przeznaczyć na działalność nierynkową
– leniuchowanie (leisure)
• Popyt na pracę – ile czasu pracy potrzebują wynająć od gospodarstw domowych
przedsiębiorstwa, aby zrealizować swoje planu produkcyjne
• Jak wygląda równowaga i co równoważy popyt z podażą na klasycznym rynku
pracy

• Zaczniemy od problemu gospodarstwa domowego i wyprowadzimy podaż pracy

• Oznaczenia
𝑊
– płaca realna 𝑤 = jest to cena czasu wolnego w jednostkach konsumpcji (innymi
𝑃
słowy, jest to miara kosztu alternatywnego czasu wolnego)
– łączny dostępny czas dla gospodarstwa domowego oznaczmy przez 𝑙 ҧ (np. 16 godzin
dziennie)
– 𝐶 – konsumpcja (w jednostkach realnych),
– ważne - 𝑤 oraz 𝐶 mierzone są w tych samych jednostkach (dóbr konsumpcyjnych)
 Podaż pracy – jak wycenia pracę gospodarstwo domowe
• Szukamy optymalnego (maksymalizującego użyteczność) wyboru między
konsumpcją a czasem wolnym (leisure). Jest to problem statyczny – jak podzielić
dziś swój dostępny czas na pracę (która daje dochody pozwalające na konsumpcję)
oraz czas wolny
• Ograniczenie zasobowe czasu: 𝑙 ҧ = 𝐿 + 𝑙, mówiące, że dostępny czas (𝑙)ҧ można
przeznaczyć albo na pracę (𝐿), albo na czas wolny (𝑙).
• Ponadto, zakładamy upraszczając, że wszystkie dochody z pracy wydawane są na
konsumpcje: 𝑤𝐿 = 𝐶
𝑐
• Wyceniając ograniczenie zasobowe czasu w
jednostkach konsumpcji i uwzględniając, że
dochód z pracy zapewnia możliwość
sfinansowania konsumpcji, to ograniczenie
czasowe (budżetowe) ma postać:
ҧ = 𝑙𝑤 + 𝐶
𝑙𝑤

𝑙
ҧ
Ograniczenie dostępnego czasu 𝐶 = −𝑙𝑤 + 𝑙𝑤
 Preferencje i krańcowa stopa substytucji
• Ponadto, zakładamy, że preferencje GD są następujące:
• Więcej jest preferowane względem mniej
• Różnorodność jest względnie bardziej preferowana niż jej brak
• Konsumpcja i czasu wolny są dobrami normalnymi
• Przy tych założeniach możemy wprowadzić funkcję użyteczności 𝑈(𝐶, 𝑙)
• Krańcowa stopa substytucji (MRS - Marginal
Rate of Substitution) pomiędzy czasem
wolnym a konsumpcją określa relację (swoisty
kurs), po którym gospodarstwo domowe jest
skłonne do substytucji (wymiany) pomiędzy 𝑐
konsumpcją a czasem wolnym
• Jak wygląda zamienność pomiędzy czasem
wolnym a konsumpcją na danej krzywej
obojętności?
𝜕𝑈(𝐶,𝑙) 𝜕𝑈(𝐶,𝑙)
• 𝑑𝑈 𝐶, 𝑙 = 𝜕𝐶
𝑑𝐶 + 𝜕𝑙
𝑑𝑙, chcemy
𝜕𝑈 𝐶,𝑙
𝑈3
𝑑𝐶 𝜕𝑙 𝑈2
aby: 𝑑𝑈 𝐶, 𝑙 = 0, zatem 𝑑𝑙
=− 𝜕𝑈 𝐶,𝑙
𝜕𝐶 𝑈1
𝜕𝑈 𝐶, 𝑙
𝑑𝐶
𝑀𝑅𝑆𝑙,𝐶|𝑑𝑈=0 = = − 𝜕𝑙
𝑑𝑙 |𝑑𝑈=0 𝜕𝑈 𝐶, 𝑙 𝑙
𝜕𝐶 Kształt preferencji i MRS
 Optymalny wybór
• Rozwiązując problem:
max 𝑈(𝐶, 𝑙)
𝐶,𝑙
𝑝. 𝑤. 𝑙𝑤ҧ = 𝑙𝑤 + 𝐶
𝑐
• Otrzymujemy warunek równowagi:
−𝑀𝑅𝑆 = 𝑤
(pamiętaj, że 𝑀𝑅𝑆 jest ujemny)
• Zatem w równowadze „wewnętrzny”
kurs wymiany dla GD (w kategoriach
użyteczności) musi być zgodny z
rynkowym kursem wymiany (czyli
płacami realnymi)
• Jak mierzyć MRS? Zależy on od
Konsumpcja

postaci funkcyjnej 𝑈, ale jest

powiązany z konsumpcją i 𝑈𝑚𝑎𝑥
zatrudnieniem (por. np. Gradzewicz,
Growiec, Wyszyński (2012) „Luka
nieefektywności w cyklu
koniunkturalnym w Polsce”, 𝑙
czas wolny 𝑙 praca, 𝐿
Materiały i Studia NBP, nr 281)
 Co się dzieje po wzroście ceny pracy – płac realnych?
• Zmiana (wzrost) płacy 𝑤 powoduje
obrót linii ograniczenia budżetowego
(jej nachylenie to −𝑤)
• Towarzyszą temu 2 efekty: 𝑐

– Substytucyjny (koszt alternatywny

leniuchowania rośnie i bardziej opłaca
się pracować) -> rośnie podaż pracy
– Dochodowy – łączny czas do
rozlokowania jest więcej warty (rośnie
ҧ co powoduje wzrost popytu
w𝑙),
zarówno na konsumpcję, jak i czas
wolny -> maleje podaż pracy 𝐴’

• Łączny efekt dla podaży jest w zasadzie

nieokreślony, ale badania pokazują, że
efekt substytucyjny jest zazwyczaj 𝐴
większy od dochodowego, a zatem…
• …krzywa podaży pracy jest dodatnio
nachylona, ale jednocześnie jest
𝑙
stroma – dopiero duże wahania płacy
𝑤 powodują zauważalny ruch ze strony
podaży pracy
 Krzywa podaży pracy
• Podsumowując: krzywa podaży pracy jest reprezentacją wszystkich par (𝐿, 𝑤), które
rozwiązują warunek pierwszego rzędu GD: 𝑤 = −𝑀𝑅𝑆 (ile pracy gotowe są
świadczyć GD przy różnych poziomach płacy)
• Krzywa podaży pracy (𝐿𝑆 ), oznaczona w przestrzeni (𝐿, 𝑤) jest dodatnio nachylona,
ale stroma (podaż pracy rośnie razem z ceną, ale trzeba silnych zmian płacy, aby
podaż wyraźnie się zmieniła)
𝑤

𝐿𝑆

Założenia
agregacji:
wszystkie GD
podejmują
analogiczne
𝐿 decyzje
 Popyt na pracę – optymalny wybór producenta
• Firma maksymalizuje zysk warunkowo 𝑌
względem technologii produkcji
max 𝑌 − 𝑟𝐾 − 𝑤𝐿 𝐹(𝐾, 𝐿)
𝐿
p.w. 𝑌 = 𝐹(𝐾, 𝐿) 𝑌
• Co daje następujący warunek:
Zysk 𝑌 −
𝑤 = 𝑀𝑃𝐿 (𝑤𝐿 + 𝑟𝐾)
• MPL – krańcowy produkt pracy (marginal 𝑤𝐿 + 𝑟𝐾
product of labour):
𝜕𝐹(𝐾, 𝐿)
𝑀𝑃𝐿 =
𝜕𝐿
koszty 𝑤𝐿 + 𝑟𝐾
• Dla w miarę standardowych funkcji produkcji
jest powiązany z przeciętną produktywnością
pracy: 𝐿 𝐿
𝑌
𝑀𝑃𝐿 ≈ 𝑓( ) Założenie: firma
𝐿 optymalizuje
Zatem wynagrodzenia są związane z wydajnością wyłącznie pracę
Przykładowo, dla funkcji Cobba-Douglasa 𝐹 𝐾, 𝐿 = 𝐴 ⋅ 𝐾 𝛼 𝐿𝛽 (decyzja o
kapitale została
𝜕𝐹 𝐾, 𝐿 𝛼 𝛽−1
𝐴𝐾 𝛼 𝐿𝛽 𝑌 podjęta, a jak –
𝑀𝑃𝐿 = = 𝛽𝐴𝐾 𝐿 =𝛽 =𝛽
𝜕𝐿 𝐿 𝐿 o tym później)
 Jakie nachylenie ma krzywa popytu na pracę?

• Krzywa popytu na pracę wyznaczona jest

zatem przez warunek: 𝑤 = 𝑀𝑃𝐿
• Jakie są zatem własności 𝑀𝑃𝐿?
• Przypomnijmy założenia klasycznej funkcji 𝑤
produkcji: jeśli mamy więcej pracy, to
jesteśmy w stanie więcej wyprodukować
(𝐹𝐿 = 𝑀𝑃𝐿 > 0), czyli popyt na pracę jest
zawsze dodatni
• Im mamy większą skalę produkcji (i
zarazem zatrudnienia), tym mniejszy jest
wkład do produkcji dodatkowej
zatrudnionej osoby (𝐹𝐿𝐿 = 𝑀𝑃𝐿′ < 0, 𝑀𝑃𝐿
przykładowo dla Cobba-Douglasa: 𝐹𝐿𝐿 =
𝛽 𝛽−1 𝑌
− 𝐿2 ), czyli krzywa popytu na pracę
jest ujemnie nachylona 𝐿
• Intuicja: im wyższa płaca, tym
przedsiębiorcy są mniej skłonni do
zatrudniania nowych pracowników
 Co się dzieje z wynagrodzeniami i popytem na pracę gdy przedsiębiorstwa
dysponują lepszą technologią produkcji?
• Rozważmy ponownie funkcję produkcji CD
𝑌 = 𝐴 ⋅ 𝐾 𝛼 𝐿𝛽
𝑤
• Krzywa popytu na pracę: 𝑤 = 𝑀𝑃𝐿
𝑤 = 𝛽𝐴 ⋅ 𝐾 𝛼 𝐿𝛽−1
• Dodatni szok technologiczny, czyli wzrost 𝐴
powoduje, że dla danych zasobów, w szczególności
𝐿, wydajność pracy rośnie, co pociąga za sobą
wzrost płac realnych
𝜕𝑤 𝑀𝑃𝐿′
• Innymi słowy >0
𝜕𝐴
• Oznacza to, że dodatni szok technologiczny 𝑀𝑃𝐿
powoduje przesunięcie w górę krzywej 𝑀𝑃𝐿 (na
rysunku do położenia 𝑀𝑃𝐿′)…
• …czyli rośnie popyt na pracę
𝐿
• Nie zawsze tak musi być: jeśli przedsiębiorstwo z jakiegoś powodu nie jest w stanie sprzedać większej
produkcji (jego popyt jest ograniczony), to wzrost technologiczny spowoduje spadek popytu na pracę (bo
można wyprodukować tyle samo przy mniejszych zasobach)…
• …ale wtedy problem producenta wygląda nieco inaczej – jest ograniczony nie tylko technologią produkcji
(czyli funkcją produkcji), ale również popytem na swoje produkty
• Ponadto, zmiany technologiczne mogą mieć różny charakter – w niektórych przypadkach mogą skłaniać do
zastępowania pracy kapitałem (automatyzacja, por. np. Brynjolfsson & McAfee, w dużej mierze jest to
związane z założeniem o substytucyjności pracy i kapitału)
 Równowaga na rynku pracy
• Równowaga na rynku pracy (ilość pracy i odpowiadające mu wynagrodzenie pracy)
wyznaczona jest przez przecięcie krzywej popytu (𝐿𝐷 ) i podaży (𝐿𝑆 )

𝐿𝑆

𝐿𝐷

𝐿 𝐿ത 𝐿
𝑈𝑑𝑜𝑏𝑟𝑜𝑤𝑜𝑙𝑛𝑒
 Jak rynek pracy reaguje na szoki?
Wzrost popytu na pracę (np. wzrost Wzrost podaży pracy (np. wzrost wieku
inwestycji, lepsza technologia, wzrost emerytalnego lub napływ migracyjny do
popytu na produkty, spadek stóp kraju) – wzrost zatrudnienia (względnie
procentowych, itp.) – wzrost zatrudnienia większy) i jednoczesny spadek płac
(względnie niewielki) i jednoczesny wzrost realnych
płac realnych

𝑤 𝑤
𝐿𝑆 𝐿𝑆 𝐿𝑆𝑛𝑜𝑤𝑒

𝐿𝐷𝑛𝑜𝑤𝑒

𝐿𝐷 𝐿𝐷

𝐿 𝐿
 A gdzie w całej tej historii bezrobocie?

• Do tej pory w zasadzie nie mówiliśmy o bezrobociu.

• Klasyczna teoria rynku pracy uznaje w zasadzie całe bezrobocie za dobrowolne
• Może faktycznie część osób bezrobotnych nie pracuje z wyboru (są bogaci lub mają
inne źródła dochodu), ale to zazwyczaj nie jest duża część populacji (może z
wyjątkiem Luxemburga :)

• Ale co to w ogóle jest bezrobocie i jak je się definiuje?

• ILO (International Labour Organisation) definiuje osobę bezrobotną w danym
okresie jako taką, która w tym czasie 1) nie ma pracy, 2) aktywnie szuka pracy i 3)
jest gotowa pracować.
• Tak też definiuje to zjawisko BAEL – Badanie 43%
Aktywności Ekonomicznej Ludności
GUS (Labour Force Survey – LFS)
6%
– w odróżnieniu od rejestrów prowadzonych w urzędach pracy, gdzie osoba bezrobotna to
osoba, która została wpisana do rejestru bezrobotnych
51%
 Struktura populacji i przyczyny bierności

Źródło: GUS, BAEL

W rzeczywistości również kategoria pracujących nie jest jednorodna

Źródło: GUS, BAEL

Status na rynku pracy – pomiar podstawowych charakterystyk
• Ponieważ nie wszyscy spełniają definicję bezrobotnego, zatem są jeszcze niepracujący,
ale nie bezrobotni – nazywamy ich nieaktywnymi lub biernymi zawodowo (Non-active
population – NA), np. renciści, opiekujący się dziećmi czy dobrowolnie bezrobotni
• Zatem w populacji (𝑃) osób w wieku 15-74 (zazwyczaj tak definiowanej) można wyróżnić
osoby pracujące (𝐿), bezrobotne (𝑈) oraz nieaktywne (𝑁𝐴): 𝑃 = 𝐿 + 𝑈 + 𝑁𝐴
• Liczba aktywnych zawodowo: 𝐴 = 𝐿 + 𝑈
• Stopa bezrobocia:
𝑈 𝑈
𝑢= =
𝐴 𝐿+𝑈
• Stopa aktywności zawodowej (participation rate):
𝐴 𝐿+𝑈
𝑎= =
𝑃 𝑃
• Wskaźnik zatrudnienia:
𝐿
𝑒=
𝑃
𝐴−𝑈 𝐴 𝑈
• Wskaźniki te nie są od siebie niezależne: ponieważ: 𝑒 = ⋅ = 1 − 𝑎 = 1 − 𝑢 𝑎,
𝐴 𝑃 𝐴
zatem całkowity wkład pracy (w godzinach): 𝐸 = ℎ𝐿 = ℎ𝑒𝑃 = ℎ 1 − 𝑢 𝑎𝑃
• Liczbę przepracowanych godzin można zatem zdekomponować na zmiany: przeciętnych
godzin (ℎ), stopy bezrobocia (𝑢), współczynnika aktywności (𝑎) oraz populacji (𝑃)
Współczynnik aktywności i stopa bezrobocia w Polsce

Źródło: „Kwartalny raport o rynku pracy”, IE NBP

Stopy bezrobocia i aktywności zawodowej – duże zróżnicowanie
na świecie

Źródło: Eurostat, LFS

 Zbyt wysokie płace jako źródło bezrobocia
• Jednym z możliwych wyjaśnień (standardowych) bezrobocia są zbyt wysokie płace realne
(innymi słowy płaca, która nie czyści rynku, por. wykres poniżej)
– Sztywności płacy realnej (real wage rigidity), czyli zestaw czynników powodujących, że płace
dostosowują się powoli (np. długoterminowe i nieczęsto negocjowane umowy o pracę, czy
sztywności płac nominalnych w dół), szczególnie podkreślane w podejściach (Neo)Keynesowkich
– Związki zawodowe (trochę zbyt diabolizowane w podręczniku Burdy i Wypłosza)
– Płaca minimalna przekraczająca płacę rynkową (istotna szczególnie w segmencie osób o niskich
kwalifikacjach i osób młodych)
– Płace efektywnościowe (pracodawcy nie będący w stanie doskonale monitorować jakości pracy
mogą płacić zbyt dużo, aby skłonić pracowników do bardziej efektywnej pracy i nie „bumelowania”)
• Ale: jeśli zbyt wysokie płace są źródłem
bezrobocia to łatwo rozwiązać ten problem.
Szczególnie w długim okresie, kiedy źródła 𝑤
sztywności zazwyczaj zanikają (a bezrobocie 𝐿𝑆
nie). Jest to argument podniesiony przez
Roberta Barro w 1977 r.
• Pozostałe ważne źródła bezrobocia:
𝑤
ഥ
– Zasiłki dla bezrobotnych
– Podatki od pracy 𝑤
– Strukturalne niedopasowania pomiędzy podażą
pracy a popytem na pracę 𝐿𝐷
– Różnorodność firm i pracowników: model
poszukiwań (DMP – Diamond-Mortensen-
𝐿 𝐿𝑆
Pissarides) 𝑈 𝐿
 Ujęcie dynamiczne bezrobocia i wakatów
• Dotychczasowa analiza oparta na stopie bezrobocia i stopie aktywności pokazuje rynek pracy
w ujęciu statycznym – jest to stopklatka pokazująca stan rynku pracy w danym momencie
• Tymczasem rynek pracy jest w ciągłym ruchu
• W każdej chwili duża część zasobów zatrudnionych, bezrobotnych czy nieaktywnych zmienia
swój status – przepływają między stanami na rynku pracy
• W każdym okresie przepływy do/z bezrobocia czy zatrudnienia (i w mniejszym stopniu
nieaktywności) przewyższają zmiany samych zasobów (pracujących czy bezrobotnych).
• Jednocześnie, firmy często poszukują kogoś do pracy (zawsze w całej gospodarce są jakieś
wakaty do zapełnienia, pomimo jednoczesnego występowania bezrobocia), a proces
zapełnienia wakatu jest czasochłonny

500

400

300

200

100

-100

-200

-300

-400
2011Q1
2000Q1

2003Q1

2012Q1
1997Q1

2001Q1

2002Q1

2010Q1
2008Q1

2013Q1
2004Q1

2006Q1

2009Q1
1998Q1

2005Q1
1996Q1

1999Q1

2007Q1
1995Q1

Przepływy Zatrudnienie->Bezrobocie (tys.) Przepływy Bezrobocie->Zatrudnienie (tys.)

Zmiany liczby bezrobotnych (tys.)

Źródło: Gradzewicz, Strzelecki (2011), „Kreacja i destrukcja miejsc pracy w polskiej

gospodarce w świetle publikowanych danych miesięcznych”, Bank i Kredyt 42(5) Źródło: „Badanie Ankietowe Rynku Pracy”, IE NBP
 Przepływy na rynku pracy – stopa bezrobocia frykcyjnego
• Wyłączmy (upraszczając) z rozważań nieaktywność zawodową
• Niech 𝑀 to liczba osób, które w danym okresie znalazły pracę
– Ponieważ jednocześnie w każdym momencie w gospodarce istnieją wolne
(niezapełnione) miejsca pracy, to jest to też liczba zapełnionych wakatów
𝑀
• Niech 𝑓 = definiuje stopę podjęć pracy (job finding rate). Ponadto, niech 𝑠 będzie
𝑈
stopą zwolnień z pracy (udziałem rozwiązanych w danym okresie kontraktów o pracę
we wszystkich istniejących kontraktach).
• Wówczas równanie ruchu dla liczby osób bezrobotnych ma postać:
Δ𝑈 = 𝑠𝐿 − 𝑓𝑈
• Stopa bezrobocia równowagowego (frykcyjnego), jest zdefiniowana jako taka, dla
której Δ𝑈 = 0
– Jest to zatem stopa bezrobocie przy której 𝑠𝐿 = 𝑓𝑈, czyli napływy do bezrobocia
zrównają się z odpływami
• Dzieląc równanie przez 𝐴, używając definicji stopy bezrobocia oraz korzystając z faktu,
𝐿
że = 1 − 𝑢 dostajemy zatem warunek równowagi: 𝑠 1 − 𝑢 = 𝑓𝑢, co pozwala na
𝐴
wyznaczenie stopy bezrobocia frykcyjnego:
𝑠
𝑢𝑓 =
𝑠+𝑓
𝜕𝑢𝑓
• Stopa bezrobocia rośnie zatem wraz ze stopą zwolnień ( > 0) i maleje wraz ze
𝜕𝑠
𝜕𝑢𝑓
wzrostem stopy podjęć pracy ( < 0)
𝜕𝑓
 Krzywa Beveridge’a – zależność między wakatami a bezrobociem
• Jak już wspomniano, w każdym momencie w
gospodarce istnieją jednocześnie bezrobotni i 𝑉
wakaty, a ich zmiany są powiązane
• Krzywą Beveridge’a określa się ujemną zależność
pomiędzy bezrobociem (𝑈) a wakatami (𝑉)
• Ruch po krzywej Beveridge’a następuje naturalnie
w cyklu koniunkturalnym – w recesji obserwujemy
więcej bezrobocia i mniej wakatów (ruch w kierunku
południowo-wschodnim) i odwrotnie w ożywieniu
• Przesunięcie krzywej Beveridge’a oznacza zmianę 𝑈
efektywności procesu dopasowania miejsc pracy do
poszukujących pracy – im bliżej środka układu
współrzędnych, tym proces dopasowywania jest
efektywniejszy (przy danej liczbie wakatów
obserwowanych jest mniej osób bezrobotnych)
• Za ruchami krzywej stoją np. zmiany w
powszechności informacji o bezrobotnych i ofertach
pracy oraz inne podażowe polityki rynku pracy
(usprawnienie systemu pośrednictwa pracy, pomoc
w dopasowaniu kwalifikacji osób bezrobotnych do
kwalifikacji poszukiwanych przez firmy, ale tez np.
zwiększona dostępność mieszkań do wynajmu)

Źródło: „Badanie Ankietowe Rynku Pracy”, IE NBP

 Model poszukiwań (Diamond-Mortensen-Pissarides) - szkic
• Teoria search & matching uwzględniająca dynamikę zarówno bezrobotnych, jak i
wakatów
• Obie strony (firma, a w zasadzie wakat przypisany do firmy, i bezrobotny)
poszukują najlepszej dla siebie oferty
• Kontrakt o pracę łączy obie strony przez potencjalnie wiele okresów, ale może
zostać rozwiązany
• Proces poszukiwań partnera jest kosztowny dla obu stron (ujemna użyteczność ze
strony GD i wydatki rekrutacyjne, jak również koszy utraconych możliwości
produkcyjnych ze strony firmy)
• Strony potencjalnego kontraktu spotykają się z pewnym prawdopodobieństwem
Spotkanie się obu partnerów generuje nadwyżkę i o ile jest ona dodatnia Peter Diamond, ur. 1940
(ekonomiści zakładają, że w większości przypadków jest to prawda, bo obie strony
szukając chcą polepszyć swoją sytuację), strony podpisują umowę i…
• …ustalają wynagrodzenie (dzieląc nadwyżkę którą tworzy nowy kontrakt), leżące
pomiędzy płacami progowymi (reservation wage) bezrobotnego i firmy
• Płaca progowa z perspektywy firmy zależy od różnicy wydajności pracownika i
jego kosztu dziś i w całym horyzoncie oczekiwanego czasu trwania stosunku pracy
(z uwzględnieniem możliwości rozwiązania kontraktu), a koszt alternatywny nie
zatrudnienia pracownika to brak możliwości dodatkowej produkcji (i osiągania z
niej zysków)
• Płaca progowa bezrobotnego zależy od różnicy otrzymanego wynagrodzenia oraz
dochodów pozapłacowych (np. zasiłku dla bezrobotnych) oraz utraconego czasu Christopher Pissarides, ur. 1948
wolnego dziś i w przyszłości (uwzględniając możliwość znalezienia alternatywnej
propozycji pracy w przyszłości)
 Wnioski z modelu poszukiwań
• Model poszukiwań wyjaśnia jednoczesne istnieje bezrobotnych i wakatów – równowaga na
rynku pracy jest wyznaczona przez warunek opłacalności wystawienia nowego wakatu
• Płaca nie musi czyścić rynku i zależy:
– nie tylko od wydajności,
– ale od alternatywnych dochodów pozapłacowych (np. zasiłków dla bezrobotnych)
– oraz od relacji wakatów do bezrobotnych (np. płaca rośnie gdy mało bezrobotnych konkuruje o wiele
wakatów)
• Na bezrobocie wpływają m.in.:
– wysokie zasiłki dla bezrobotnych (czy ogólnie wszystkie bodźce skłaniające do nie pracowania) – z
jednej strony pozwalają na podtrzymanie poziomu konsumpcji, ale jednocześnie zmniejszają
indywidualny wysiłek wkładany w poszukiwania pracy, obniżają akceptację bezrobotnych dla mniej
atrakcyjnych ofert pracy i obniżają prawdopodobieństwo znalezienia pracy
– ograniczenia prawa pracy związane z łatwością zwolnienia pracownika – z jednej strony im trudniej
jest zwolnić pracownika, tym mniej rośne bezrobocie w recesji, ale teoria poszukiwań pokazała, że z
drugiej strony – wysokie koszty zwolnień pracownika zniechęcają firmy do tworzenia nowych miejsc
pracy
– skuteczność pośrednictwa pracy, m.in. programy szkoleniowe pozwalające na zmianę kwalifikacji
(jest to przykład ALMP – Active Labour Market Policies)
• Dla zainteresowanych modelami searchu, nieco bardziej szczegółowy opis modelu można
przeczytać np. w: Gradzewicz (2009)
 Polaryzacja rynku pracy – jak zmienia się popyt i wynagrodzenie różnych
typów umiejętności
• David H. Autor rozpoczął (ze współautorami) w
początkach lat 2000 ciąg badań opisujących rynek
pracy umiejętnościami (skills), dochodząc do ważnych
konkluzji:
– silnie wzrasta relatywny popyt na zawody wymagające
zaawansowanych umiejętności (high-skill), pociągając za
sobą wzrost wynagrodzeń
– rośnie popyt na zawody mało zaawansowane pod
względem umiejętności, choć wzrost tamże jest
zdecydowanie słabszy
– maleje popyt i względne wynagrodzenia w zawodach
„przeciętnych” (np. urzędnicy, administracja, pracownicy
biurowi i związani ze sprzedażą)
• Potencjalne przyczyny (za Autor, 2010, „The
Polarization of Job Opportunities in the U.S. Labor
Market”):
– Zmiany technologiczne powodujące automatyzację zadań
rutynowych (Routine task-replacing technological change),
czyli postępująca automatyzacja
– Handel międzynarodowy i proces offshoringu produkcji
(kraje rozwinięte koncentrują się na produkcji dóbr
zaawansowanych, zlecając produkcję najbardziej
pracochłonnych i wymagających mniej umiejętności
fragmentów ciągu produkcyjnego w krajach tańszych) – jest
to konsekwencją postępującej fragmentaryzacji produkcji
– Spadający znaczenie związków zawodowych w
przedsiębiorstwach prywatnych
– (dla US) spadająca realna płaca minimalna Źródło: Autor, Dorn (2013) „The Growth of Low-Skill Service Jobs and the
Polarization of the US Labor Market”, American Economic Review, no. 103(5):