PRZEDMIOT: Źródła prawa administracyjnego

Prowadzący: Dorota Bychawska

DSA1 i DSA2

Temat 14: Stosowanie i przestrzeganie prawa

Stosowanie prawa – określenie przez upoważniony organ państwowy konsekwencji (skutków)

prawnych pewnego stanu faktycznego. Wynikiem stosowania prawa jest sformułowanie
konkretnych i indywidualnych norm, opartych na generalnych i abstrakcyjnych normach
wchodzących w skład danego systemu prawnego.
Zarówno sama czynność stosowania prawa, jak i sformułowany w jej wyniku dokument nazywane
bywają aktem stosowania prawa.
Stosowanie prawa nie jest ani procesem logicznym, ani procesem wolnym od ocen organu
stosującego prawo.

Od stosowania prawa odróżnia się:

- tworzenie prawa – tj. formułowanie generalnych i abstrakcyjnych norm prawnych przez organy
państwowe,
- przestrzeganie prawa – tj. świadome zachowanie dowolnego podmiotu zgodnego
z obowiązującymi normami prawnymi,
- realizowanie prawa – tj. nieświadome zachowanie zgodne z obowiązującymi normami.

Do metod stosowania prawa należą, typowa dla systemów prawnych civil law, dedukcja prawnicza
(występująca pod postacią sylogizmu prawnego), charakterystyczna dla krajów common law
(zwłaszcza Stanów Zjednoczonych), analogia, a także argumentacyjny model stosowania prawa,
oraz, obecny zwłaszcza w prawie konstytucyjnym, model ważenia zasad (ang. balancing the
principles).

W zależności od rodzaju podmiotu stosującego prawo, wyróżnia się sądowe i pozasądowe

(a w nim zwłaszcza administracyjne) stosowanie prawa.
Administracyjne stosowanie prawa to wydawanie nie wyroku a decyzji administracyjnej w oparciu
o akty prawne. Sądowe stosowanie prawa to wydawanie orzeczeń sądowych.

Etapy stosowania prawa

1. Ustalenie stanu faktycznego, czyli zebranie materiału dowodowego o faktach, z którymi
mają być wiązane skutki prawne;
2. Odpowiedź na pytanie, czy i jakie przepisy i ewentualnie zawarte w nich normy odnoszą się
do ustalonego stanu faktycznego;
3. Interpretacja obowiązujących przepisów prawnych w celu ustalenia znaczenia normy
prawnej;
4. Subsumpcja, czyli podciągnięcie ocenianego stanu faktycznego pod sformułowaną
w wyniku wykładni normę prawną.
5. Podjęcie decyzji lub wydanie orzeczenia sądowego.

Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Stosowanie_prawa

Ad.1 Ustalenie stanu faktycznego

Organ stosujący prawo musi ustalić w sposób nie budzący wątpliwości stan faktyczny, który ma
być przedmiotem kwalifikacji prawnej. W postępowaniu karnym i administracyjnym obowiązek
zebrania wszelkich dopuszczalnych przez obowiązujące prawo materiałów dowodowych spoczywa
na organach stosujących prawo. Mają one dążyć do ustalenia stanu faktycznego zgodnie z zasadą
prawdy materialnej tj. wiedzy zgodnej ze stanem faktycznym. W postępowaniu cywilnym,
ustalenie rzeczywistego obrazu stanu faktycznego jest w zasadniczej mierze uzależnione od
aktywności stron i innych uczestników postępowania. W sprawach cywilnych obok prawdy
materialnej dopuszczalna jest prawda formalna, tj. obraz faktów na jaki godzą się przed sądem
strony albo jaki wynika z domniemań prawnych.
1
Od zasady, ze skutki prawne mogą być wiązane jedynie z faktami udowodnionymi, istnieją
wyjątki ustanowione na mocy obowiązujących przepisów, jak:
- fakty powszechnie znane,
- fakty znane organom orzekającym z urzędu,
- fakty przyznane przez stronę przeciwną w postępowaniu cywilnym, jeżeli takie przyznanie nie
budzi wątpliwości.

W celu ustalenia prawdy materialnej organ stosujący prawo dopuszcza rozmaite środki
dowodowe. Są to np.:
- przesłuchanie stron,
- zeznania świadków,
- opinie biegłych,
- oględziny,
- dowód z dokumentów.

Ad.2 Stwierdzenie czy i jakie przepisy odnoszą się do ustalonego stanu faktycznego
Mając potrzebne ustalenia faktyczne organ stosujący prawo dokonuje wyboru przepisów
prawnych, które będą stanowić podstawę prawną wydanej decyzji. Najpierw ustala czy dany
przepis (przepisy) obowiązuje, co w większości przypadków ogranicza się do stwierdzenia, że nie
został on uchylony przez przepisy wydanego później aktu normatywnego. Niekiedy, w sytuacji gdy
w grę wchodzą przepisy zawierające sprzeczne ze sobą normy należy przy pomocy reguł
kolizyjnych uznać tylko jedną z nich za obowiązującą, tj. mającą zastosowanie przy rozstrzyganiu
danej sprawy.

Ad.3 Interpretacja obowiązujących przepisów prawnych w celu ustalenia znaczenia normy

prawnej.
Interpretacja (wykładnia) przepisu (przepisów) dokonywana jest w zakresie potrzebnym do
wydania rozstrzygnięcia. Jeżeli okaże się, że nie ma odpowiedniej normy bezpośredniej, wówczas
należy znaleźć normę pośrednią wywiedzioną z norm zawartych w przepisach prawnych za
pomocą uznanych i dopuszczonych wnioskowań prawniczych.

Ad.4 Subsumpcja lub subsumcja

Jest to przyporządkowanie (podciągnięcie) stanu faktycznego pod ogólną normę (regułę) prawną.
Jest to więc stwierdzenie, że ustalony (udowodniony) stan faktyczny odpowiada warunkom
i okolicznościom wyznaczonym przez hipotezę normy prawnej sformułowanej w wyniku wykładni.

Ad.5. Podjęcie decyzji lub wydanie orzeczenia sądowego

Ostatnim etapem jest wiążące ustalenie konsekwencji prawnych udowodnionego faktu na
podstawie danej normy i podjęcie stosownej decyzji. Przepisy prawne w różny sposób ustalają
konsekwencje prawne unormowanych przez nie zachowań.
W postepowaniu karnym konsekwencją prawną udowodnionego stanu faktycznego tj. zachowania,
które jest przestępstwem w rozumieniu ustawy karnej, jest wymierzenie sankcji represyjnej tj. kary.
W postępowaniu cywilnym z uwagi na typ konsekwencji wyróżnia się orzeczenia konstytutywne
(ustanowenie, zmiana lub ustalenie stosunku prawnego np. wyrok rozwodowy) i orzeczenia
deklaratywne (stwierdzające konkretne stosunki prawne oraz wynikające z nich prawa i obowiązki
np. naraz naprawienia wyrządzonej szkody).
W postępowaniu administracyjnym, organ wydający decyzję ustala, tworzy lub znosi uprawnienia
i obowiązki adresata decyzji w sytuacjach określonych przez przepisy prawa administracyjnego
materialnego. Decyzje te także mają charakter konstytutywny i deklaratywny.

Źródło: Magdalena Holzer, Krzysztof Eckhardt „Wstęp do prawoznawstwa”

Metody stosowania prawa

Analogia (rozumowanie per analogiam, rozumowanie a simile) – jako metoda stosowania prawa
polega na ustalaniu skutków prawnych danego stanu faktycznego poprzez porównanie go z innymi
stanami faktycznymi, których skutki prawne są znane.
2
Drogą analogii można stosować zarówno prawo stanowione (ustawowe), jak i prawo
precedensowe.
W przypadku prawa stanowionego dla celów porównania ze stanem faktycznym, którego skutki
prawne się ustala, wykorzystuje się tzw. wzorcowe przypadki stosowania danej normy prawnej
(przepisu prawa), a więc stany faktyczne, w których wiadomo, że ta norma z pewnością znajduje
swoje zastosowanie.
Natomiast w przypadku prawa precedensowego, stan faktyczny, którego skutki prawne ustala się
na drodze rozumowania per analogiam, porównuje się ze stanem faktycznym, jaki miał miejsce
w sprawie precedensowej, a więc sprawie przy rozpoznawaniu której doszło do ustanowienia
wiążącego precedensu.
Analogia jest typową metodą stosowania prawa w systemach prawnych typu common law.
W prawie kontynentalnym metodą taką jest dedukcja prawnicza występująca pod postacią
sylogizmu prawniczego.
Szczególne postacie analogii charakterystyczne dla systemu prawnego typu civil law, służące do
wypełniania tzw. luk w prawie, to analogia legis i analogia iuris.

Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Analogia_(metoda_stosowania_prawa

Sylogizm prawniczy (sylogizm prawny) – obok analogii, modelu argumentacyjnego i modelu

ważenia zasad, jest jedną z metod stosowania prawa. Czasem nazywa się go również dedukcją
prawniczą, co ma nawiązywać do znanej w logice metody dedukcji (wnioskowania, w którym
prawdziwość konkluzji zależy a zarazem i gwarantowana jest prawdziwością jego przesłanek).
W sylogizmie prawniczym przesłankę większą stanowi ogólna norma prawna (norma generalno-
abstrakcyjna), przesłankę mniejszą stan faktyczny, którego skutki prawne chcemy ustalić,
a wniosek (konkluzję) skutki prawne, jakie należy przypisać na podstawie tej normy temu stanowi.
Proces podciągania konkretnego stanu faktycznego pod ogólną normę nazywany jest tu
subsumpcją; przy czym – z powodu właściwości języka prawnego oraz pragmatycznego
i normatywnego aspektu prawa – nie jest on procesem „czysto logicznym”, lecz warunkowanym
subiektywną oceną i przymiotami osoby, jaka go dokonuje.

Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Sylogizm_prawniczy

Przestrzeganie prawa w szerokim znaczeniu, jest to zachowanie adresatów norm prawnych

obiektywnie zgodne z normami nakazującymi i zakazującymi, niezależnie od motywów
skłaniających adresatów do postępowania zgodnego z prawem

Elementem praworządności jest przestrzeganie prawa przez wszelkie organy publiczne.

Powinny one przestrzegać prawa zarówno wtedy, gdy wypełniają swe ustawowe obowiązki wobec
obywateli, jak i wtedy, gdy zmierzają do wyegzekwowania ciążących na obywatelach obowiązków.
Organy państwowe mogą działać tylko na podstawie obowiązujących przepisów i w zakreślonych
przez nie granicach. Szczególne znaczenie ma rygorystyczne stosowanie się do przepisów przez
organy, które są uprawnione do stosowania przymusu (np. policji) i organów wymiaru
sprawiedliwości. Każde naruszenie prawa przez te organy jest nad wyraz niebezpieczne,
prowadząc z reguły do naruszania swobód obywateli.
Naruszania przepisów prawnych przez organy państwowe nie można usprawiedliwić żadnymi
względami. Nie tłumaczą go w szczególności doraźne, koniunkturalne potrzeby państwa lub
organu. Właściwą metodą działania w takim przypadku jest zmiana obowiązujących przepisów,
idąca w pożądanym kierunku.
Praworządność w państwie stwarza atmosferę zaufania i daje każdemu obywatelowi pewność,
że jego prawa będą respektowane i chronione, a jego obowiązki – podobnie jak obowiązki innych
skrupulatnie egzekwowane. Daje to poczucie zależności od prawa, a nie od woli tego czy innego
funkcjonariusza państwowego. Łamanie praworządności przez organy państwowe natychmiast
podważa zaufanie do aparatu państwowego, a jego odbudowa jest procesem trudnym
i długotrwałym.

Źródło: Internet