19. Procesos enerxéticos e actividade física: sistemas aeróbico e anaeróbico.

Introdución

Índice
1. Sustratos enerxéticos.
2. Sistemas enerxéticos básicos. Sistema aeróbico e anaeróbico.
3. Interacción dos diferentes sistemas enerxéticos durante o exercicio.
4. Conclusións e implicacións para o traballo na ensinanza Secundaria.

Introdución

Os seres humanos, para poder manter as funcións vitais, necesitamos obter enerxía diariamente
a través dos alimentos. Os nutrientes que obtemos da comida poden vir en forma de
carbohidratos, lípidos ou proteínas. Son os chamados sustratos enerxéticos, e pódense
descompoñer mediante distintas reaccións para obter enerxía. Todas as células do organanismo
posúen distintas vías metabólicas que lle permiten aproveitar estos sustratos para a extración da
mesma.

Xa que toda a enerxía se degrada nalmente en calor, a cantidade de enerxía que se libera nunha
reacción biolóxica podese calcular mediante a cantidade de calor producida. A enerxía dos
sistemas biolóxicos mídese en calorías. Por de nición, 1 caloría (cal) equivale á cantidade de
calor para elevar a temperatura dun gramo de auga 1ºC (de 14,5 ºC ata 15,5ºC). A unidade de
referencia para medir o gasto e a inxesta enerxética nos humanos é a kilocaloría (kcal), 1 kcal son
1000 cal.

A enerxía xoga un gran papel en todos os mecanismos celulares, como poden ser o crecemento
ou a reparación celular que se produce logo dun adestramento intenso ou dunha lesión deportiva.
Pero tamén se necesita para o transporte activo de moitas sustancias, coma o trasvase dos ións
de sodio a través das membranas celulares. E as mio brilas tamén necesitan enerxía para poder
activar o deslizamento das cadenas de actina e miosina.

Ao longo deste tema coñeceremos cales son os principais sustratos enerxéticos (carbohidratos,
lípidos e proteínas), estudaremos os sistemas enerxéticos básicos que emprega o organismo
para obter enerxía a través dos mesmos e estableceremos as diferencias entre as vías aeróbicas
e as anaeróbicas, así como as súas implicacións durante a práctica de actividade física.

1 de 13
fi
fi
fi
1. Os sustratos enerxéticos.

A enerxía libérase cando os enlaces químicos (que manteñen os elementos unidos na formación
de moléculas), se rompen. Os sustratos enerxéticos compóñense fundamentalmente de carbono,
hidróxeno, osíxeno e, no caso das proteínas, nitróxeno. Os enlaces moleculares son
relativamente débiles, polo que non liberan demasiada enerxía ao romperse. Consecuentemente,
a comida non se emprega directamente en operacións celulares. Senón que tende a almacenarse
en forma de compostos altamente enerxéticos, coma o adenosín trifosfato (ATP). Como veremos
máis adiante, este nucleótido é o combustible clave en todos os procesos enerxéticos
relacionados coa actividade física do organismo.

1.1. Carbohidratos.

A cantidade de carbohidratos empregada durante o exercicio depende directamente da

dispoñibilidade dos carbohidratos e do nivel de aproveitamento que se produza no músculo
esquelético (Kenney et al., 2012). Todos os carbohidratos se acaban convertindo en glucosa, un
monosacárido de seis carbonos que se transporta a todos os texidos do corpo. En condicións de
reposo, os carbohidratos inxeridos almacénanse nos músculos e no fígado en forma dun
polisacárido máis complexo como é o glucóxeno. O glucóxeno almacénase no citoplasma das
células musculares ata que estas o empregan para fomar ATP.

Os depósitos de glucóxeno no músculo e no fígado son limitados, e poden chegar a esgotarse

durante exercicios intensos e prolongados. De aí que sexa importante a súa inxesta a través da
dieta. Ante un consumo insu ciente, os músculos pódense ver privados da súa fonte principal de
enerxía. Ademáis, trátase da única fonte de enerxía que pode empregar o cerebro, polo que a súa
depleción pode provocar un deterioro das funcións cognitivas.

1.2. Lípidos.

Os lípidos, que se coñecen comunmente como graxas, son unha fonte de enerxía moi importante
en exercicios de longa duración e de baixa ou moderada intensidade. As reservas de graxa
almacenadas no organismo son substancialmente maiores que as de carbohidratos, pero os
lípidos non están tan dispoñibles para o seu aproveitamento, posto que primeiro se deben reducir
da súa forma complexa, os triglicéridos, aos seus compoñentes básicos, que son o glicerol e os
ácidos graxos libres (AGLs). Tan só os AGLs se empregan na obtención de ATP.

Na descomposición dun gramo de lípidos tamén se obtén máis enerxía (9.4 kcal/g) que na
descomposición dun gramo de carbohidratos (4.1 kcal/g), pero a ratio de liberación de enerxía a
través dos lípidos é demasiado lento como para cumprir con todas as demandas dunha
actividade muscular intensa.

Outros tipos de lípidos tamén cumpren importantes funcións que non están relacionadas coa
produción de enerxía Coma os fosfolípidos, que son un compoñente estrutural clave das
membranas celulares.

1.3. Proteínas.

As proteínas poden ser empregadas como fontes menores de enerxía baixo determinadas
circunstancias, pero primeiro débense convertir en glucosa. No caso de deplecións severas dos
sistemas de enerxía, ou fame extrema, as proteínas incluso se poderían transformar en AGLs.

2 de 13
fi
O proceso polo que as proteínas se convirten en glucosa chámase gluconeoxénesis, e o proceso
polo cal se convirten en ácidos graxos lipoxénesis.

A proteína pode prover entre un 5% e un 10% das enerxías necesarias durante exercicios
prolongados. Tan só as formas básicas de proteína, os aminoácidos, se poden empregar para
obter a enerxia. 1g de proteína produce en torno a 4.1. kcal.

3 de 13
1.4. As enzimas.

Se ben non son un sustrato enerxético, tamén se mencionan aquí pola importancia que teñen en
todo o proceso. As enzimas son moléculas orgánicas que actúan como catalizadores de reacións
químicas, é dicir, aceleran a velocidade da reacción. Comunmente son de natureza proteica, pero
tamén poden ser de ARN. No metabolismo enerxético celular interveñen numerosas enzimas que
aceleran a descomposición de outros compostos químicos, nun proceso denominado
catabolismo.

Aínda que teñen nomes complexos, as enzimas adoitan rematar no su xo -asa. A adenosín
trifosfatasa (ATPasa), por exemplo, é unha das enzimas máis importantes na ruptura e
descomposición do ATP.

As vías metabólicas que resultan na fomración dun produto a través do sustrato enerxético
adoitan ter mútiples ‘pasos’, e en cada un deles intervén unha enzima distinta. A cantidade de
enzimas dispoñibles, ou o nivel de actividade das mesmas, pode decantar o ratio de utilización
de unha ou outra vía metabólica.

1.5. Os fosfatos de alta enerxía

A fonte inmediata de enerxía para a gran maioría dos procesos metabólicos, incluíndo as
contraccións musculares, é o adenosín trifosfato, ou ATP. O ATP

4 de 13
fi
Está composto de adenosín (unha molécula de adenina enlazada cunha de ribosa), que se
combina con tres grupos fosfato inorgánicos (Pi). A adenina é unha base de nitróxeno, e a rivosa
un azucar de cinco carbonos.

Cando a molécula de ATP se combina con auga (hidrólisis), coa acción da enzima ATPasa, o
último fosfato do grupo sepárase, desprendendo unha alta dose de enerxía de forma inmediata
(aproximadamente 7.3 kcal por mol de ATP en condicións estándar). Isto reduce o ATP a
adenosín difosfato (ADP).

Para volver a obter ATP, un grupo de fosfato debe unirse de novo ao ADP, nun proceso chamado
fosforilación, que demanda bastante enerxía. Chegados a este punto, o ATP pódese resintetizar

2. Sistemas enerxéticos básicos.

Como as células tan só poden almacenar unha cantidade limitada de ATP, este débese
resintetizar de forma continuada para poder manter as necesidades enerxéticas. As células
poden xerar ATP a través de tres vías metabólicas distintas:

1. O sistema ATP-PCr (adenosín trifosfato/fosfocreatina). ANAERÓBICO.

2. O sistema glucolítico (glucólise). ANAERÓBICO.
3. O sistema oxidativo (fosforilación oxidativa). AERÓBICO.

Os dous primeiros sistemas poden ocurrir en ausencia de osíxeno, e en conxunto forman o

metabolismo ANAERÓBICO. O terceiro sistema require osíxeno, e por tanto constitúe o
metabolismo AERÓBICO.

2.1. Sistema ATP-PCr

Trátase da forma máis simple e máis rápida de obtención de enerxía. Nas células existe unha
pequena cantidade de ATP que se atopa dispoñible para o seu consumo inmediato, pero
ademáis tamén existen depósitos de fosfocreatina (PCr), outra molécula de alta enerxía.

Esta vía metabólica implica a donación dun Pi da PCr ao ADP, para obter ATP. E está catalizada
pola enzima creatina kinasa, que se encarga de separar o Pi da creatina. Trátase dunha vía
metabólica moi rápida que se pode compretar sin a intervención de estruturas celulares
especiais.

A actividade desta enzima vese favorecida cando diminúen as concentracións de ATP dispoñible
na célula, así coma co aumento de ADP o Pi. Durante os primeiros segundos dunha actividade
intensa, os depósitos de ATP mantéñense relativamente estables, pero os da PCr que se está
empregando para reemplazalos diminúen axiña.

O sistema da ATP-PCr emprégase para esforzos curtos e moi intensos, e agótase drásticamente
a partir dos 10s de duración.

2.2. Sistema glicolítico.

O sistema ATP-PCr ten unha capacidade limitada para xerar ATP, que tan só dura unhos poucos
segundos. O segundo método de produción de ATP consiste na obtención da enerxía a través da

5 de 13
 descomposición (lise) da glucosa (glucólise). Trátatase dun sistema máis complexo que o do ATP-
PCr, interveñen moitas máis enzimas e ten unha secuencia de pasos bastante máis longa.

A glucosa supón entorno a un 99% de todos os azúcares presentes no sangue. A glucosa

sanguínea provén da dixestión dos carbohidratos e da descomposición do glucóxeno hepático. O
glucóxeno sintetízase a partir da glucosa nun proceso chamado glicoxénese, e almacénase no
fígado e no músculo ata que se precise a súa utilización. Nese momento, o glucóxeno
descomporase en glucosa-1-fosfato, que se introduce na vía da glucólese nun proceso
denominado glucoxenólese.

*Antes de que a glucosa se poida empregar para obter enerxía, débese convertir nun composto
chamado glucosa-6-fosfato. Para que este proceso se leve a gabo, deberá gastarse unha
molécula de ATP, que será compensada máis adiante. Este é o momento en que técnicamente da
comezo a glucólise.

Logo de entre 10-12 reaccións enzimáticas, o producto nal da glucólise será a produción de
ácido pirúvico, que se convertirá posteriormente en ácido láctico. A ganancia neta de ATP é de 3
moles por cada mol de glucóxeno, e de 2 moles por cada mol de glucosa (recordar que gastamos
un na conversión a glucosa-6-fosfato).

Este sistema, que se leva a cabo sen a presencia de osíxeno, é predominante en esforzos
máximos que se situen entre 1-2 minutos de duración. Durante este tempo, as producións de
ácido láctico (produto nal de glucólise) poden aumentar dende 1 mmol/kg ata 25 mmol/kg no
músculo esquelético. Esto provoca unha acidi cación do texido muscular que pode ter distintas
consecuencias, algunhas delas vinculadas á fatiga.

A enzima máis importante na regulación da glucólise anaeróbica é a fosfofructokinasa (PFK).

2.3. O sistema oxidativo.

O sistema nal de produción de enerxía celular é o sistema oxidativo. É o máis complexo dos
tres, caracterízase pola presenza do osíxeno e é predominante en esforzos de media e longa
duración.

O proceso mediante o cal o organismo descompón os sustratos coa axuda do osíxeno para obter
enerxía chámase respiración celular. Ao requerir osíxeno, trátase dun proceso AERÓBICO. E se
ben os dous sistemas anteriores tiñan lugar no citoplasma celular, o metabolismo aeróbico
acontece nunhos orgánulos chamados mitocondrias. Nas células musculares, as mitocondrias
atópanse situadas ao longo das mitocondrias, e tamén esparcidas polo sarcoplasma.

Durante actividades prolongadas, coma o son todos os deportes de resistencia, as células

musculares necesitan un suministro constante de enerxía, que lle proporciona fundamentalmente
o metabolismo aeróbico. Esto implica altas demandas de osíxeno para o sistema cardiovascular
e respiratorio, que son os encargados de trasportalo ata o músculo.

A produción de enerxía oxidativa podesde realizar a partir de dous sustratos: os carbohidratos e

os lípidos.

6 de 13
fi
fi
fi
fi
 2.3.1. A oxidación de carbohidratos.

Para que se poidan empregar os carbohidratos no metabolismo aeróbico, deben darse estos tres
pasos.

1. Glucólise (xa descrita).

2. Ciclo de Krebs.
3. Cadena de transporte de electróns.

A glicólise xoga un papel tanto na produción aeróbica coma na anaeróbica. O proceso é o

mesmo, sen embargo o prodcuto nal, o ácido pirúvico poderá convertirse nun composto
chamado acetil coenzima A (acetil CoA) en presenza de osíxeno.

Ciclo de Krebs
O actil CoA introdúcese no ciclo de Krebs, unha serie de complexas reaccións químicas que
permiten a oxidación completa do acetil CoA. Por cada molécula de glucosa que se introduce na
vía glicolítica, fórmanse dúas moléculas de piruvato. Polo tanto, cada molécula de glucosa que se
introduce no proceso resulta en dous ciclos completos de Krebs.

Ao nal do ciclo de Krebs, fórmanse dous moles adicionais de ATP de forma directa, e o
carbohidrato orixinal descomponse en dióxido de carbono e en hidróxeno.

7 de 13
fi
fi
Cadena de transporte de electróns

Durante a glicólise, libéranse ións de hidróxeno no momemtno en que a glucosa se metaboliza a

ácido pirúvico. Ións adicionais de hidróxeno tamén se liberan na conversión do piruvato a acetil
CoA, así como en outras secuencias do ciclo de Krebs. Se todos estes ións hidróxeno se
mantiveran no interior da célula, esta voltaríase demasiado ácida.

O ciclo de Krebs está asociado a unha serie de reaccións coñecidas coma a cadena de
transporte de electróns, onde os ións H se combinan con dúas coenzimas: a nicotinamida
adenina dinucleótida (NAD) e a avina adenina dinucleótida (FAD), convertendo a cada unha delas
na súa forma reducida (NADH e FADH2). En cada ciclo de Krebs prodúcense tres moléculas de
NADH e unha de FADH2. Estas moléculas levan os átomos de hidróxeno (electróns) á cima da
cadea de transporte, un grupo de complexos proteicos situados na membrana mitocondrial.

Estos complexos conteñen unha serie de enzimas e proteínas, chamadas citocromas. No

movemento de estes electróns pola cadea, libérase enerxía que se trans re ao ADP. O último
paso require a activación da ATP sintasa, e ao nal do proceso o H+ combínase co osíxeno para
formar auga e previr a acidi cación da célula.

Xa que todo este proceso require da participación do osíxeno, coñécese como fosforilación
oxidativa.

Por cada par de electróns transportados na cadea polo NADH, fórmanse 3 moléculas de ATP.
Por cada par de electróns transportados na cadea polo FADH, fórmanse 2 moléculas de ATP.
Pero a ganancia neta tan só e de 2.5 e 1.5. ATP respectivamente.

*En total, na oxidación completa da glucosa pódense xerar ata 32 moléculas de ATP, e 33 na do
glucóxeno.

8 de 13
fi
fl
fi
fi
2.3.2. A oxidación das graxas.

As graxas constitúen o principal depósito enerxético do organismo. Se os almacenamentos de

glucóxeno muscular e hepático poden chegar ata as 2500 kcal, nas bras musculares e nas
células adiposas almacenamos ata 75000 kcal (nun adulto sen sobrepeso). Se ben existen
distintos tipos, coma os fosfolípidos ou o colesterol, tan só os triglicéridos se empregan como
sustrato principal do exercicio.

Os triglicéridos almacénanse en células adiposas e no interior do músculo e das bras

musculares. Para que se poida extraer a súa enerxía, débese descompoñer en dúas unidades
básicas:
- Unha molécula de glicerol.
- e Tres ácidos graxos libres (AGLs).

É un proceso chamado lipólise, que se leva a cabo polas enzimas lipasas.

Os ácidos graxos libres son a principal fonte enerxética no metabolismo das graxas. Unha vez
que se liberan do glicerol, poden introducirse no torrente sanguíneo e ser transportados por todo
o corpo ata as células musculares, onde se adentrarán por difusión simple ou transporte
mediado.

B- Oxidación
Antes de que os AGLs se poidan empregar na produción de enerxía, débense convertir en acetil
CoA na mitocondria, un proceso chamado B-oxidación. O acetil CoA é un intermediario común
polo que todos os sustratos se introducen no ciclo de Krebs para o metabolismo oxidativo.

A cantidade de ATP que se poida obter mediante o ciclo de Krebs e a cadea de transporte de
electróns dependerá do número de carbonos presentes no AGL, que adoita estar entre 14 e 24. O
ácido palmítico, un dos máis abundantes, ten 16 carbonos. E logo de completar o seu ciclo de
reaccións pode producir 129 moléculas de ATP de tan só unha molécula de ácido palmítico. Polo
que estamos ante un proceso enerxéticamente moi rentable.

O consumo de ácidos graxos libres a través do metabolismo aeróbico é predominante en

esforzos de larga ou moi larga duración. Por norma xeral, a participación dos AGLs como
sustrato enerxético aumenta a medida que se incrementa a duración do exercicio.

2.3.3. A oxidación das proteínas.

As proteínas, ou más ben os aminoácidos que as compoñen, pódense empregar para producir
enerxía baixo determinadas circunstancias. Algúns converteranse previamente en glucosa e
outros en piruvato ou acetil CoA, para adentrarse no metabolismo oxidativo.

A súa descomposición libera átomos de nitróxeno, que se deben converter en urea para poder
ser excretados. Por este proceso, que consume enerxía, non é fácil determinar o aporte neto das
proteínas como sustrato enerxético durante o exercicio.

A súa aportación non adoita superar o 5 ou o 10% da enerxía total consumida, e non se lle soe
dar moita importanica.

9 de 13
fi
fi
3. Interacción dos diferentes sistemas enerxéticos durante o exercicio. Fernández Vaquero, en
López Chicharro.

Unha consideración moi importante para entender a participación dos distintos sistemas
enerxéticos no exercicio é o feito de que estes nunca traballan de forma completamente aislada,
e ningunha actividade se sostén ao 100% por un só sistema. Cando unha persoa se exercita á
máxima intensidade, dende un sprint de 10 metros ata unha proba de resistencia, todos os
sistemas contribúen a satisfacer as demandas de enerxía do organismo.

Non obstante, en función do tipo de exercicio sí que haberá un sistema que predomine sobre o
resto. Por exemplo, nunha carreira de 100 metros que dura unhos 10s, o aporte principal de
enerxía realízase polo sistema do ATP-PCr, pero os sistemas anaeróbico e aeróbico tamén
contribúen en menor medida. Por contra, nunha proba de resistencia, o sistema aeróbico será
predominante, pero os outros sistemas tamén contribúen en menor medida.

3.1. Dinámica dos hidratos de carbono durante o exercicio

Durante as fases inicias do exercicio, o glucóxeno almacenado no músculo é o suministro

principal, pero a medida que se van esgotando, o fígado contribuirá cada vez en maior medida á
súa liberación cara o torrente sanguíneo. A tasa de utilización de glucóxeno é máis elevada nos
primeiros 15 ou 20 minutos do exercicio. A partir dese momento aumenta proporcionalmente o
consumo das graxas.

Os depósitos de glucóxeno muscular e hepático adoitan esgotarse por completo tras exercicios
de dúas horas de intensidade relativamente alta (85% VO2max). Este dato é orientativo, e pode
variar en función do tipo e a intensidade do exercicio.

En esforzos aeróbicos de alta intensidade son o sustrato preferente, xa que proporcionan enerxía
de forma máis rápida que as graxas.

A dispoñibilidade dos mesmos regula o seu ratio de utilzación. Se os niveis de glucosa en sangue
son altos, por unha inxesta anterior ao exercicio, inhíbese a utilización de ácidos grasos e
favorécese a dos carbohidratos.
10 de 13
 3.2. Dinámica das gaxas durante o exercicio

Durante os exercicios de baixa intensidade, o uxo sanguíneo ao texido adiposo aumenta, o que
permite unha maior utilización de ácidos graxos que se poden utilizar no músculo. Sen embargo,
esta vasodilatación non se observa en intensidades elevadas, cando a presenza de AGLs no
sangue é similar á de reposo. Esto favorece a utilización de triglicéridos musculares e do
glucóxeno. Adoita considerarse que os triglicéridos musculares poden aportar entre un 15 e un
35% da enerxía, sendo os deportistas con adaptacións propias da resistencia os que poden
conseguir maior utilización.

O descenso da glucosa sanguínea, e polo tanto da insulina, é un estímulo potente para a

movilización de AGLs. En exercicios de intensidade moderada, as graxas e os hidratos de
carbono contribúen de forma similar á demanda de enerxía, pero a medida que aumenta a
duración o aporte enerxético do metabolismo das graxas aumenta progresivamente, mentres se
vacían os depósitos de glucóxeno.

En intensidades baixas, inferiores ao 40% do VO2max, as graxas constitúen sempre a principal

fonte enerxética.

O adestramento produce adaptacións que favorecen a utilización de graxas e o aforro dos

hidratos de carbono, de forma que un deportista adestrado en resistencia, na mesma intensidade
relativa, obtén maior aporte do metabolismo das graxas.

3.3. Outros factores

Concentracións de sustratos previas ao exercicio: efecto da dieta.

A concetración de sustratos dispoñibles no momento en que da comezo o exercicio condiciona
en gran medida a utilización dos mesmos. As principais orientacións dietéticas van destinadas a
intentar controlar os niveis de glucóxeno muscular e hepático dispoñibles antes de comezar un
exercicio. Canto maior sexa a cantidade de glucóxeno almacenada, máis tempo seremos
capaces de realizar exercicio sen que apareza a fatiga, pero este tamén se consumirá máis
rápido.

Factores ambientais
En ambientes moi calurosos aumenta a utilización de glucóxeno como sustrato. Esto podería
deberse a un aumento da temperatura muscular e da concentración plasmática de adrenalina,
factores que activan a glicólisis.
Por outra parte, a exposición ao frío tamén produce un aumento da contribución dos hidratos de
carbono, especialmente si se tirita. Tiritar provoca a salida de glucosa hepática.

Composición brilar do músculo

As bras rápidas, ou tipo II, presentan características metabólicas que favorecen a produción de
enerxía mediante vías anaeróbicas.
Mentres que as bras oxidativas, tipo I, posúen maior número de mitocondrias e favorecen a
utilización do metabolismo aeróbico.

11 de 13
fi
fi
fi
fl
 A distribución do tipo de bras, que pode sufrir adaptacións co adestramento, pero ven
ampliamente determinada pola xenética, determinará tamén a contribución dos distintos
sistemas enerxéticos.

4. Conclusións e consideracións para a etapa secundaria.

O actual currículo da ensinanza secundaria, tal e como se recolle no decreto 156/2022, de 15 de

setembro, publicado no DOG, inclúe entre os seus obxectivos a plani cación autónoma e a
autoregulación da práctica física e dos compoñentes que afecten á saúde dos alumnos. O bloque
I, ‘Vida activa e saudable’, acóllese a un dos principais desafíos do per l de saída: desenvolver
hábitos de vida saudables a partir da comprensión do funcionamento do organismo e da re exión
crítica sobre os factores internos e externos que inciden na actividade física.

Evidentemente, non poderemos esixir aos nosos alumnos que acaden un coñecemento da
sioloxía do exercicio equiparable ao que pode ter un estudante das ciencias da actividade física
e o deporte, da medicina ou da bioloxía. Non obstante, para pode acadar os obxectivos da
materia e do per l de saída, será fundamental que adquiran unhas nocións básicas sobre os
principais sistemas enerxéticos. Que sexan quen de distinguir entre o metabolismo aerobio e o
anaerobio, e que coñezan as principais limitacións e capacidades de cada un deles.

O exercicio de tipo aeróbico ocupa un papel principal nas principais recomendacións de

actividade física existentes para os diferentes grupos de idade. Un coñecemento xeral do
funcionamento deste tipo de sistemas e as interacións que se producen durante o exercicio
resulta moi bene cioso á hora de poder plani car adestramentos deste tipo.

Por outro lado, nun momento no que a sociedade semella vulnerable a todo tipo de tendencias e
modas alimenticias, coñecer o papel que xogan os distintos sustratos enerxéticos nas dinámicas
enerxéticas do organismo pode contribuir a combater este tipo de comportamentos. Unha baixa
inxesta de hidratos de carbono, un dos grupos máis demonizados, pode resultar perxudicial e
incluso perigosa para unha persoa que practique cantidades elevadas de exercicio. Así mesmo,
un exceso de proteínas non contribuirá en nada á mellora do rendemento.

O coñecemento das implicacións siolóxicas dos distintos sistemas enerxéticos e a súa

interación durante a práctica de actividade física tamén resulta de vital importancia para o
docente de Educación Física á hora de impartir os contidos do currículo. A teoría e a metodoloxía
do adestramento de resistencia fundaméntase en gran medida no funcionamento destos
sistemas, e o establecemento de distintas zonas de intensidade está deséñase a partir destes
sistemas.

Non obstante, no adestramento de outras capacidades condicionais, como a velocidade ou a

forza, a dispoñibilidade dos distintos sistemas enerxéticos tamén se debe ter moi en conta para a
programación de intensidades, volumes, e moi especialmente tempos de recuperación.

Coñecer as necesidades enerxéticas dunha determinada actividade é un factor clave á hora de

analizar os sistemas implicados e as posibles adaptacións que se producirán como resposta ao
exercicio. E polo tanto, a súa consideración debe xogar un papel central na programación de
calquera adestramento.

12 de 13
fi
fi
fi
fi
fi
fi
fi
fi
fl
Bibliografía

DECRETO 156/2022, de 15 de setembro, polo que se establecen a ordenación e o currículo da

educación secundaria obligatoria na Comunidade Autónoma de Galicia.

DECRETO 157/2022, de 15 de setembro, polo que se establecen a ordenación e o currículo de

bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia.

Fisiología del Ejercicio, J. López Chicharro y A. Fernández Vaquero. 2006. Panamericana, Madrid.
Physiology of Sport and Exercise. Kenney, Wilmore y Costill. 2012. Human Kinetics.

13 de 13