KLİMA SİSTEMLERİNDE UV-C LAMBA

KULLANIMI
UVGI
KONU BAŞLIKLARI
• ULTRAVİYOLE NEDİR?
• ULTRAVİYOLE IŞIK ORGANİZMALARI NASIL ETKİLER?
• ULTRAVİYOLE LAMBA NEDİR?
• KLİMA SİSTEMLERİNDE ULTRAVİYOLE LAMBA KULLANIMI
 EŞANJÖR KORUMA
 HAVANIN DEZENFEKTASYONU
 NEMLENDİRME HAVUZU DEZENFEKTASYONU
• UV-C LAMBA SEÇİM VE UYGULAMA KRİTERLERİ
 ORTAM SICAKLIĞI ETKİSİ
 HEDEF ALINAN ORGANİZMA
 LAMBA ETKİ ALANI
 HAVA AKIŞ HIZI
 LAMBA ÖMRÜ
 SİSTEMDE UV-C LAMBA POZİSYONU
• UV-C LAMBANIN MAHALLERDE KULLANIMI
ULTRAVİYOLE NEDİR?

ELEKTROMANYETİK
SPEKTRUM
Ultraviole
ULTRAVİYOLE NEDİR?

 700-400 nm dalga  UV-A

boyu arası görülebilir 400 – 315 nm
ışık
 UV-B
 400 nm ve 10 nm 315 – 280 nm
aralığındaki ışınlar
ultraviyole olarak  UV-C
tanımlanır 280 – 10 nm

 Ultraviyole ışınlar insan sağlığına zararlıdır,

kendi içerisinde üç ancak aynı zamanda
ana bölüme ayrılır mikrop sağlığına da
zararlıdır
ULTRAVİYOLE NEDİR?
 Diğer ışınlar gibi, Görülebilir ve
Ultraviyole ışık aralığı da güneş
tarafından üretilmektedir.
 Bu gruplardan, Görülebilir
olanlar, UV-A ve UV-B ışıkları
atmosferden geçerek dünyaya
ulaşabiliyor.
 UV-C ışını ise ozon tabakasında
filtreleniyor ve dünya yüzeyine
ulaşamıyor
 Bizler de bu sayede hayatta
kalabiliyoruz.
• ULTRAVİYOLE IŞIK ORGANİZMALARI NASIL ETKİLER?

 Organizmalar, UV-C ışığına maruz kaldığında, bu

ışınlar DNA, RNA ve proteinler tarafından emilir.
 UVC ışını, DNA ve RNA‘nın yapısını bozarak
hücrenin çoğalmasını engeller.
 UV-C ışınlarının proteinler tarafından emilmesiyle
hücre duvarları parçalanır ve organizma ölür.

 UV-C ışınları bakteriler, virüsler, Sporlar, mantarlar, küf ve akarlar üzerinde etkilidir.
 Ultraviyole ışınların bu özelliğinden faydalanılarak bir çok sektörde ve alanda bu
ışınlar dezenfektan olarak kullanılmaktadır.
• ULTRAVİYOLE IŞIK ORGANİZMALARI NASIL ETKİLER?
 Ultraviyole ışık kullanarak dezenfektasyon işlemi
UV-C GERMICIDAL IRRADIATION (UV-C antiseptik
ışınlama) olarak adlandırılmaktadır. UVGI
 Her bir zararlı için, farklı maruz kalma süreleri ve
UV-C güç değerleri gereklidir.
 Süreler çoğu zaman bir saniyeden daha küçük
değerler olmakla birlikte bazı organizmalar için de
birkaç saniyeye ihtiyaç duyulabilmektedir.
 UVGI teknolojisi yiyecek ve ilaç sektöründe,
hastanelerde, su şartlandırılmasında ve klima
sistemlerinde kullanılmaktadır.
ULTRAVİYOLE LAMBA NEDİR?
 Güneş ışınları içinde olan ve ozon tabakası tarafından
filtrelenen UV-C ısınları yapay olarak, bu amaç ile
tasarlanmış lambalar vasıtası ile üretilebilmektedir.
 UV-C lambalar yukarıda bahsini etmiş olduğumuz
şekilde dezenfektasyon amaçları ile kullanılmaktadırlar.
 Kullanım alanlarına bağlı olarak farklı yapılarda
üretilmektedirler. Burada ağırlıkta florasan şeklinde
olanlardan bahsedeceğiz.
 Lambalar kendilerine özel üretilen balast sistemleri ile
birlikte kullanılmaktadırlar.
 Lamba tarafından üretilen UV-C ışınların %90‘ı 257,3
nm dalga boyu ve altındadır. İnsan gözü tarafından
görülemez. Geriye kalan % 10 ise mavimsi bir ışık
olarak görülür.
• KLİMA SİSTEMLERİNDE ULTRAVİYOLE LAMBA
 Klima sitemlerinde UV-C
lamba kullanımını aşağıdaki
şekillerde gruplandırabiliriz.
 Klima santralleri içinde
eşanjörlerin bakteri
birikimlerine karşı korunması
 Klima santrallerinde geçen
hava içindeki mikro
organizmaların eliminasyonu
 Hava kanallarından geçen
hava içindeki mikro
organizmaların eliminasyonu
 Su dezenfektasyonu
 Direkt mahal dezenfektasyonu
EŞANJÖR KORUMA KLİMA SİSTEMLERİNDE ULTRAVİYOLE LAMBA

 Soğutma bataryaları ve yoğuşma tavaları gibi sürekli

ıslak kalma ihtimali olan yüzeylerde özellikle Bakteri
gibi organizmaların yaşama ve çoğalma ihtimalleri çok
yüksektir.
 Bu tarz çoğalmalar, hava ile kullanım alanlarına
taşınmakta ve mahallerde hastalıklı ortamlar
oluşturmaktadır.
 Ayrıca batarya yüzeyinde oluşan bu birikimle kapasitel
değerleri de olumsuz yönde etkilemektedir.
 Batarya yüzeyinin ve özellikle drenaj tavalarının manuel
temizliğinin çok zor olması bu uygulamayı ön plana
çıkarak konulardan birisidir.
EŞANJÖR KORUMA KLİMA SİSTEMLERİNDE ULTRAVİYOLE LAMBA

 Eşanjör koruma uygulamasında lamba

seçimlerinde koruma istenen yüzeyin
lamba tesir alanı içerisinde kalıyor
olması yeterli bir kriter olmaktadır.
 Hava debisi, hava hızı gibi unsurlar seçim
kriteri değildir.
 Bunun nedeni lambanın sürekli olarak
ilgili yüzeye UV-C yansıtıyor olması
organizmaların eliminasyonu için yeterli
zamanı tanıyor olmasıdır.
 Yanda maksimum uzunluğu 150 cm olan
lambaların farklı eşanjör boyutları için
yerleşim alternatiflerini görebilirsiniz.
EŞANJÖR KORUMA KLİMA SİSTEMLERİNDE ULTRAVİYOLE LAMBA

 Amaç yüzey koruma olduğunda 360° Yansıtma Katsayısı

çevresine UV-C ışık yayan lambaların Direkt %40

etkenliğinin ilgili yüzeye yoğunlaştırılması Yansıtılan % 53
çalışma etkenliğini artırmaktadır.
Bataryaya ulaşan
 Bu amaç ile batarya yüzeyine lamba toplam UV-C gücü
etkenliğinin yöneltilmesi için yansıtıcı %85

yüzeyler kullanılır.
 Bu yöntem ile lamba etkenliğinin %85’i
batarya üzerine yoğunlaştırılabilir.
 Yandaki resimde yansıtma uygulaması
yapılmış bir UV lambanın batarya
üzerindeki etkinlik dağılımını görebilirsiniz.
HAVANIN DEZENFEKTASYONU KLİMA SİSTEMLERİNDE ULTRAVİYOLE LAMBA

 Kanal içinden geçen havanın üzerinde taşıdığı

organizmaları eliminasyonu UV-C lambaların klima
sistemlerinde başka bir kullanım alanıdır.
 Bu uygulamada artık geçen havanın debisi, uygulama
kesit alanı ve dolayısı ile havanın akış hızı UV-C
lambaların seçim kriterleri arasındadır.
 Ayrıca hedef alınan organizmanın türü ve
uygulamanın yapıldığı ortam sıcaklığı da bu seçimleri
etkileyen önemli kriterlerden bazılarıdır.
 Yandaki resimde hava akışı içerisi bulunan
organizmaların eliminasyonu amacı ile yapılan bir
uygulama örneğini görebilirsiniz.
HAVANIN DEZENFEKTASYONU KLİMA SİSTEMLERİNDE ULTRAVİYOLE LAMBA

STANDART UYGULAMA PARALEL VE SERİ UYGULAMA

 Kanal içi (veya santral içi) yerleşimeler paralel veya seri yerleşimlerde mümkündür.
 Özellikle hava kanalları içerisinde hava hızlarının yüksek olması durumlarında ihtiyaç lamba
adetleri artabilir. Bu durumlarda yöntemler genelde maruz kalma süresini artırmak üzere
lambaların seride yerleştirilmesi şeklinde oluşabilir.
 Hava hızlarının düşük olmasına rağmen lamba adetlerinin arttığı durumlarda ise, kanal
kesitini en verimli şekilde kullanılabilmek adına lambalar paralel olarak üst üste
yerleştirilebilir.
HAVANIN DEZENFEKTASYONU KLİMA SİSTEMLERİNDE ULTRAVİYOLE LAMBA

 Özellikle mevcut klima sistemlerinde sonradan

UV-C lamba eklenmesi yer ve uygulama
kısıtları içerebilir.
 Bu amaçla üretilen UV-C lamba ve lamba
grupları mevcuttur.
 Bu uygulamalarda kanal dışarıdan uygun boyut
ve adetlerde delinerek ünite kanala monte
edilir.
 Ürünlerin Balast üniteleri üzerinde montajlıdır.
 Lamba boyutları alternatifli olduğundan ve
gerektiğinde karşılıklı montaj da mümkün
olduğundan farklı kanal ölçülerinde
uygulamalar mümkün olmaktadır.
NEMLENDİRME HAVUZU DEZENFEKTASYONU KLİMA SİSTEMLERİNDE ULTRAVİYOLE LAMBA

 UV-C lambaların bir başka kullanım alanı da Sulu

nemlendirme sistemlerinde su havuzlarında
oluşabilecek organizmaların eliminasyonudur.
 Özellikle resirküle su kullanan sulu nemlendirme
sistemlerinde havuzda genelde bekleme
pozisyonundaki su içerisinde bakteri oluşumları
gayet muhtemeldir.
 Bu oluşumlar nemlendirme esnasında mahale
yayılabilir ve istenmeyen sonuçlar oluşturulabilir.
 Bu amaçla, Suya dayanıklı olarak üretilen UV-C
lambalar havuz içerisine yerleştirilir ve su
içerisinde bu oluşumların engellenmesi amacı ile
kullanılırlar.
UV-C LAMBA SEÇİM VE UYGULAMA KRİTERLERİ
UV-C lambaların kullanım amaçlarına bağlı olan ve olmayan farklı seçim kriterleri
vardır.
Daha önceki slaytlarda bunların bir kısmından bahsedilmişti. Burada bu kriterleri,
özellikle yüzey ve hava dezenfektasyonu baz alınarak, özetlemeye çalışalım;
1) Ortam Sıcaklığı etkisi
2) Hedef alınan organizma
3) Lamba etki alanı
4) Hava akış hızı
5) Ömür
6) Sistemde UV-C Lamba Pozisyonu
ORTAM SICAKLIĞI ETKİSİ UV-C LAMBA SEÇİM VE UYGULAMA KRİTERLERİ

 UV-C lambalar farklı yüzey sıcaklıklarında UV-C LAMBA SICAKLIĞA BAĞLI ETKENLİK ORANI
çalışabilen ürünlerdir.
 Standart olarak kullanılan düşük basınçlı
lambalarda yüzey sıcaklığı 40 °C civarındadır.
 Bu sıcaklık ilgili lambanın UV yayım gücünün en
yüksek seviyesinde olduğu sıcaklıktır.
 Bu değerin altında ve üstünde oluşan lamba
yüzey sıcaklıklarında lamba verim kaybeder. Not: Pembe alan lamba ömrünün yüksek oranda düştüğü bölge

 40 °C Yüzey sıcaklığının altında hızlı verim kaybı yaşanırken üstündeki sıcaklıklarda ise
verim kaybı azdır ancak lamba ömrü kısalacaktır.
 Ortam sıcaklığı ile lamba yüzey sıcaklığı aynı olmayacaktır. Ancak ortam sıcaklığı bu değeri
etkiler. 40 °C yüzey sıcaklığı için ideal ortam sıcaklığı 32 - 38°C arasındadır.
 Dolayısı ile lamba seçimlerinde ortam sıcaklığı kriter olarak seçim doneleri arasındadır.
HEDEF ALINAN ORGANİZMA UV-C LAMBA SEÇİM VE UYGULAMA KRİTERLERİ

 UV-C ışınlarının bakteriler, virüsler, Sporlar, mantarlar, küf

ve akarlar üzerinde etkili olduğundan bahsetmiştik.
 Yandaki tablodan da görüleceği gibi COVID 19 virüsünün
de aralarında sayılabileceği FLU flu virüsleri ve tüberküloz
mikrobunun eliminasyonu için gereken birim güç 6000
µW/cm2*sec.
 Bunun yanında legionella bakterisinin eliminasyonu için
gereken birim güç bundan daha düşük (2.500
µW/cm2*sec.)
 Aspergillus Niger mantarının eliminasyonu için gereken
birim güç bundan çok daha yüksektir. (132.000
µW/cm2*sec.)
 Dolayısı ile akış halindeki hava içerisindeki organizmaların
türü, yapılacak lamba seçimlerinde büyük öneme sahiptir.
LAMBA ETKİ ALANI UV-C LAMBA SEÇİM VE UYGULAMA KRİTERLERİ
 UV-C Lamba etki alanları lamba çevresi boyunca geçerlidir. Ancak lambadan uzaklaştıkça güç değeri düşer.
 Özellikle yüzey dezenfektasyonu amaçlı kullanılan lambalarda mesafe ayarı önemlidir. Temizlenmek istenen en
uzak nokta ile lamba arası mesafe 400 mm civarında olmalıdır.

HAVA AKIŞ HIZI

 UV-C Lambaların bulunduğu hacimde havanın akış hızı önemli seçim kriterlerinden birisidir.
 Bunun önemli olmasının nedeni bu hızın organizmaların etki alanı içerisinde kalma süresini belirlemesidir.
 Hız artıkça lamba adetinin artırılması ve yerleşimlerin yeniden düzenlenmesi gibi ihtiyaçlar ortaya çıkmaktadır.
 Standart klima santralı içi akış hızlarında tek sıra yerleşim ile çözülebilen uygulamalar, hava kanallarında daha
yüksek hızlarda yapılmak istediğinde iki, üç sıralı yerleşimlere veya kanal yapısına bağlı olarak daha farklı
yerleşimlere gerek duyabilmektedir.
LAMBA ÖMRÜ
 Lamba ömrü bir seçim kriteri değildir ancak bir tercih kriteridir. Ortalama lamba ömürleri 10.000 ila 20.000 saat
aralığında değişir. Şu ana kadar kullandığımız lambaların ömrü 18.000 saattir.
SİSTEMDE UV-C LAMBA POZİSYONU UV-C LAMBA SEÇİM VE UYGULAMA KRİTERLERİ

 Klima sistemlerinde var olan dönüş havası, egzost havası, taze hava, üfleme havası ve
karışım havası kanalları veya cihazların ilgili çıkışları arasında lambaların hangisi üzerinde
yerleştirileceği de tasarım kriterlerinden birisidir.
 Bu karar, amaç, zararlı organizmanın akış yolları ve ortam sıcaklıkları göz önüne alınarak
belirlenmelidir.

DÖNÜŞ HAVASI
TAZE HAVA

EGZOST ÜFLEME HAVASI

KARIŞIM HAVASI
ÜFLEME HAVASI SİSTEMDE UV-C LAMBA POZİSYONU

 Amacın mahalde virüs dağılımını engellemek

olduğu durumlarda en ideal çözüm olarak
görülen, UV-C lambanın üfleme hattı üzerinde
ÜFLEME HAVASI
yerleşiminin yapılması, diğer unsurlar göz
önüne alınarak değerlendirme yapılması
gereken bir uygulama olarak görünmektedir.
 Eğer klima cihazında soğutma sistemi var ise, 15 °C civarında olan üfleme sıcaklıkları lamba
yüzey sıcaklıklarını çok fazla etkileyecek ve etkenlik değerlerini azaltacaktır. Bu sıcaklık için
seçim yapıldığında da lamba adeti normal sayıların üzerinde çıkacak ve yatırım maliyetlerini
yükseltecektir.
 Karışım havalı cihazlarda lambalar üfleme hattında kullanıldığında mahal dönüş havasının
bir kısmı egzost ediliyor ise, egzost havasında kalan muhtemel organizmaların egzost
alanında insan yoğunluğu olan bölgelere erişmediğinden emin olunmalı yada üfleme
havasının yanı sıra egzost üzerinde de lambalar kullanılmalı.
DÖNÜŞ HAVASI SİSTEMDE UV-C LAMBA POZİSYONU

 UV-C lambanın Mahalden dönüş hattı üzerinde DÖNÜŞ HAVASI

yerleşiminin yapılması, mahalde enfekte olmuş
insanlar vasıtası ile havaya yayılan organizmaların
klima cihazı vasıtası ile mahal geneline yayılmasının
engellenmesi amacına hizmet eden bir
uygulamadır.
 Bu uygulama karışım havalı veya karışım riski taşıyan ısı geri kazanım üniteli cihazlarda ön
plana çıkmaktadır
 Bu uygulamada mahal dönüş havasının lamba hücresinden önce, üfleme havasına
karışmayacağından emin olunmalıdır.
 Ayrıca genelde yüksek risk taşımadığını düşündüğümüz taze havanın insan yoğunluğu bulunan
alanlara yakın olan yerlerden alınmadığından emin olunmalıdır.
EGZOST HAVASI SİSTEMDE UV-C LAMBA POZİSYONU
 Yoğun enfeksiyon taşıma ihtimali olan
mahallerden yapılan egzost sitemlerinde UV-C
lambanın egzost hattı üzerinde yerleşiminin EGZOST
yapılması, ilgili enfeksiyonun mahal çevresine
yayılımının engellenmesi açısından önemlidir.
 Bu uygulama özellikle enfeksiyon odalarında egzost üzerinde kullanılmalıdır.
 İlgili üniteler ve sistem üzerinde Hepa filtre kullanımı yaygındır. Ancak mahal çıkışında hepa
filtreler ile filtrelenen mahal havasının egzost atışta da UV lamba ile dezenfekte edilmesi daha
uygun bir uygulama olacaktır.
 Bu sayede hepa filtreyi geçebilen küçük boyutlu organizmalarda elimine edilmiş olacaktır.
TAZE HAVA TAZE HAVA
 Taze hava üzerinde enfeksiyon taşınması
beklenen bir durum değildir. Ancak şüphe
veya ihtimal var ise kullanılabilir.
UV-C LAMBANIN MAHALLERDE KULLANIMI
MAHALDE KISA SÜRELER İLE KULLANIM
 UV-C lambaların mahallerde yüzey ve hava
dezenfektasyonu amacı ile direk kullanımları da
mevcuttur.
 Bu amaç ile üretilen lambalarda kullanım amacına
bağlı koruma ve otomasyon özellikleri bulunur.
 Lambaların direk kullanımlarında dezenfekte
edilecek mahallerde dezenfektasyon esnasında
insanların bulunmaması esastır.
 Lamba mahalin aktif olmadığı zamanlarda kısabir
süre aktive edilerek dezenfektasyon sağlanır.
 Ayrıca aynı ürünler makine ve ekipman
dezenfektasyonu amacı ile de kullanılırlar.
MAHALDE KISA SÜRELER İLE KULLANIM UV-C LAMBANIN MAHALLERDE KULLANIMI
MAHALDE SÜREKLİ KULLANIM UV-C LAMBANIN MAHALLERDE KULLANIMI

 UV-C lambaların mahallerde hava dezenfektasyonu

amacı ile direk kullanımlarında dezenfekte edilen
havanın mahal içerisinde sirkülasyonunu sağlayan
ekipmanlarda kullanılmaktadır.
 Bu ekipmanlarda kapalı bir ekipman içerisinde tesis
edilen dezenfektasyon alanı içerisinden mahal
havasının geçirilmesi yolu ile dezenfektasyon
sağlanmaktadır.
 Bazı ekipmanlarda fan kullanılmaksızın tabi
sirkülasyon yolu ile bu işlem gerçekleşmektedir.
 Bu ünitelerde yüzey dezenfektasyonu
sağlanamamaktadır. Ancak hava dezenfektasyonu 24
saat boyunca sürdürülebilmektedir.
UV-C LAMBANIN MAHALLERDE KULLANIMI KLİMA SİSTEMLERİNDE ULTRAVİYOLE LAMBA
NOTLAR:
 UV-C ışınlarının insan sağlığına zararlı olduğundan bahsetmiştik.
UV ışınları insanda cilt kanserine varan cilt problemlerine yol açar. Dalga boyu kısaldıkça bu
etki daha fazla ve daha hızlı gerçekleşir.
Ozon tabakasını geçerek dünyaya ulaşabilen A ve B sınıfları daha uzun dalga boyundadır ve
uzun süreli maruz kalmalarda ancak benzer etkileri gösterirken UV-C bu etkiyi kısa süreli
temaslarda da gösterebilir.
Ayrıca UV ışınları Gözde de problemlere yol açar. Gözde Kornea tabakası UV ışınlarına karşı bir
bariyer görevi görür. Bu ışınları absorbe eder. Ancak Uzun süreli temaslarda veya Kısa süreli
UV-C temasında doku bozulmaları ve hatta korneanın yanması gibi durumlar oluşabilir.
UV ışınları bu kötü etkilerine karşın korunması çok zor olmayan ışınlardır. UV ışınları (C dahil)
Dünyada var olan çok az sayıda malzemeyi geçebilir. Bunların arasında Quartz ve çok ince
olmak kaydı bazı PE bileşikleri vardır.
Dolayısı ile UV ışınları ile direk muhatap olmamak genellikle korunmak için yeterlidir.
NOTLAR:
 Klima sistemlerinde COVID 19 Ve benzeri virüslerden korunmanın tek yolu UV-C değildir. Taze
hava ve Filtreleme bunlardan birisidir. Ancak unutulmamalıdır ki UV-C dahil tüm bu
uygulamalar virüsün tamamı ile yok edilmesini değil büyük oranlarda havadan seyreltilmesini
sağlar.
Örneğin; bu amaçla kullanılan Hepa filtrelerin tutuculuk özelliği sınırlarında olan partikül
boyutlarından virüs boyutları daha küçüktür. Ancak virüsler genellikle daha büyük
partiküllere yapışmış olarak taşınması ve bu partiküllerin filtrelenmesi yayılımın
engellenmesini sağlar.
Virüs boyutundaki (0,12 µm) partikülleri yüksek oranlarda tutabilen filtreler ULPA filtrelerdir
En yüksek oranda virüsün eliminasyonunu sağlayan UV-C uygulamasında bile zamana bağlı
veya kurulumda gerçekleşmesi muhtemel hatalara bağlı olarak Hala hava içerisinde bu
virüsler bulunacaktır.
Ancak bu virüslerin insanları hasta edebilmesi için belirli yoğunluklarda olması gerektiği
unutulmamalıdır.
NOTLAR:
 Klima sistemlerinde virüsler üremez. Virüsler yaşamak ve çoğalmak için başka canlıların
varlığına ihtiyaç duyarlar.
Bu anlamda klima sistemlerinde üreyen ve çoğalabilen organizmaları bakteri ve mantarlar
olarak tanımlayabiliriz.
Dolayısı ile batarya koruma amaçlı UV-C uygulamalarının temel hedefi bakteri ve
mantarlardır.
Virüsler klima sistemlerine hava ile taşınır ve buradan yine hava ile mahallere dağılabilir.
Dolayısı ile klima çihazlarında yapılacak periyodik dezenfektasyon işlemleri geçici çözümlerdir.
Mahallerde enfekte olmuş insanlar bulunduğu sürece yayılım riski devam eder.
dolayısı ile virüsler için klima havasında sürekli dezenfektasyon gereklidir.
İLGİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER