TÜNEL AYDINLATMASI

ALİ GÜLEÇ 040160710

BİLAL CAN 040130240
SEYFİ ÇAĞDAŞ 040090039
ÇAĞDAŞ KÖKSAL 040160073
MİRAÇ GÜL 040110354
A. Tünel Aydınlatma Sistemleri

• 1. Zıt Yönlü Aydınlatma Sistemi

• 2. Eş Yönlü Aydınlatma Sistemi
• 3. Simetrik Aydınlatma Sistemi
1. Zıt Yönlü Aydınlatma Sistemi
• Böyle bir sistem asimetrik dar açılı armatürlerde yüksek güçlü lambalar kullanılarak ışınların
sürücü istikametine zıt yönde yönlendirilmesi ile elde edilir. Bu sistem “Zıt Yönlü Aydınlatma
(Counter Beam Lighting)” olarak isimlendirilir. Sistemin ana avantajı, zıt yönlü ışık ile yol
üzerinde kamaşma olmaksızın maksimum aydınlanma sağlanmasıdır. Dezavantajlar ise
tünel girişinin daha karanlık olması ,sürücülerin kendilerini güvensiz bir ortama girecek
şekilde hissetmelerine neden olur.
2. Eş Yönlü Aydınlatma Sistemi
• Bu tip sistemde, cismin üzerine düşen ışık trafik ile aynı dogrultudadır. Yeni bir sistem olan
bu aydınlatma sistemi altındaki cisimlerin kontrastı hakkında henüz kesin bir değer
verilememektedir. Ancak cisimlerin detayları daha rahat göründüğünden tanınmalar
kolaylaşmaktadır. Çift yönlü trafiğe hizmet veren tünellerde çıkış bölgesinde kullanılan eş-
yönlü aydınlatma, aynı zamanda karşı yönden akan trafik için giriş bölgesindeki zıt-yönlü
aydınlatma görevini görür.
3. Simetrik Aydınlatma Sistemi
• Simetrik aydınlatma sistemi genel olarak enine ve boyuna simetrik aydınlatma olmak üzere
iki başlık altında incelenir.
• Enine aydınlatma sisteminde ışık, tünelin eksenine dik olarak yönlenir. Enine aydınlatma
genellikle tüp seklindeki flüoresanların bant şeklinde yerleşimiyle elde edilir ,bununla beraber
alçak basınçlı sodyum lambaların kullanımı da uygundur.
• Sistemin avantajları; iyi görsel kılavuzlama, minimum kamaşma, ışığın araçların arasına
girmesi ve kolay anahtarlama ve kontrol mekanizmasıdır. Dezavantajları ise; armatür aralar.
mesafenin azalması ile armatür adetinde artış, titreşim etkisini engellemek için ekstra dikkat
sarf edilmesidir.
• Boyuna simetrik aydınlatmada ışık, tünel eksenine paralel olacak şekilde yönlenir ve
aydınlatma daha çok ışık saçar. Sistemde yüksek basınçlı sodyum tipi noktasal aydınlatma
kaynaklarının kullanımı uygun olduğu gibi, alçak basınçlı soydum kaynaklar da kullanılabilir.
Yüksek verim, ara mesafenin artmasına bağlı olarak armatür sayısındaki azalma sistemin
avantajları arasındadır. Dezavantajlar olarak ise; gölgeler, duvardaki parıltının değişken ve
düzgünsüz olması gösterilebilir.
3. Simetrik Aydınlatma Sistemi
B. Tünel Aydınlatmasında Düzgünlük, Kamaşma ve
Titreme
• 1. Kamaşma
• 2. Kamaşmanın Sınırlandırılması
• 3. Düzgünlük
• 4. Titreme Etkisi (Flicker Olayı)
1. Kamaşma
• Sağlam bir gözün dış etkiler nedeniyle
geçici olarak etraftaki cisimleri göremez
hale gelmesine kamaşma denir. Gözün
görme alanındaki parıltı ne kadar büyükse,
kamaşma ihtimali o kadar yükselir ki buna
direkt kamaşma adı verilir. Çevrenin
parıltısı ne kadar yüksek ise kamaşmanın
parıltısı da o derece büyük olur. Kuvvetli
bir kamaşma gözü yorar ve cisimlerin
görülmesi zorlaşır. Bu durum yollarda ve
özellikle de tünellerde sürücüleri zora
sokup çeşitli kazalara neden olabilir. Bu
yüzden kamaşma ihtimalini en aza
indirecek şekilde tünellerde aydınlatma
yapılmalıdır.
2. Kamaşmanın Sınırlandırılması
• Bağıl eşik artışı, fizyolojik kamaşmanın neden olduğu görülebilirlik azalmasının bir ölçüsüdür
ve kamaşmanın sınırlandırılmasında önemli bir yer oynar. Bağıl eşik artışının 10%’u geçmesi
durumunda yaşanacak kamaşma görme kabileyitindeki azalmayla birlikte tünel içerisinde
güvenliği düşürecektir. Tünel içerisinde aydınlatma hesabı yapılırken bu hususa önem
verilmelidir.
n n
TI  650. E gi /( Qi Lort ) TI  950. E gi /(Qi Lort )
2 0.8 2 2

i 1 i 1

5cd/m2 den az durumlarda hesap 5cd/m2 yi geçen durumlarda hesap

TI  (LK  Le ) / Le

3. Düzgünlük
• Ortalama Düzgünlük: Yolun sağ kenarından yol genişliğinin dörtte biri mesefadeki bir
gözlemciyw kısmi alanların minimum parıltısının yolun ortalama parıltısına oranıdır
( Uo=Lmin/Lort ).
• Boyuna Düzgünlük: Her yol şeridinin orta çizgisindeki bir gözlemciye göre orta çizgideki
minimum parıltının o çizgideki maksimum parıltıya oranıdır ( Ul=Lmin/Lmax ).
• Güvenli bir tünel aydınlatmasında U0>0.4 ve Ul>0.6 olması gerekmektedir.
4. Titreme Etkisi (Flicker Olayı)
• Eğer ışık kaynakları arka arkaya kesintili bir şekilde yerleştirilirse o zaman gerek doğrudan
doğruya aygıtlar sebebiyle gerekse bu aygıtların yansıtıcı yüzeylerde yansımaları dolayısıyla
titreme etkileri meydana gelebilir. Armatürlerin arasındaki mesafe ve arabanın hızı titreme
frekansı dolayısıyla titreme etkisinin gerçekleştiği süreyi etkiler. Titreme frekansının formülü
aşağıdaki gibi verilebilir.

• ft = v/d (v: m/s, d:m, ft: Hz (s-1))

• Yani, armatürler arasındaki mesafe ne kadar fazla ise titremi frekansı o kadar düşük
olacaktır. Bu da Flickr olayının etki süresini uzatacaktır. Bu yüzden armatürler arasındaki
mesafe çok geniş tutulmamalıdır. Maaliyet ve tasarım analizinde titreme etkisi göz önünde
bulundurulmalıdır. Titreşimin frekansı 2.5 Hz’ten aşağıdaysa ya da 15 Hz’ten yukarıda ise,
Flickr olayı ihmal edilebilir düzeyde kabul edilir.
C. TÜNELLERDE GECE AYDINLATMASI
• Tünellerin gece aydınlatması can ve mal güvenliğinin temini
açısından büyük önem taşımaktadır. Tünel aydınlatmasının temel
amacı sürücünün tünele yaklaşırken, tüneli geçerken ve tünelden
ayrılırken doğru konfor ve emniyetin sağlanabilmesidir. Tünellerde
gece aydınlatmasıda bu iki hususun temini için büyük önem
taşımaktadır.
1. Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

• Tünel aydınlatılmış yolun bir parçası ise tünelde

düzgünlük ve parıltı en az yoldaki kadar olmalıdır.
• Yaklaşma bölgesinde gölgeleyici varsa tüneldeki gece
aydınlatması bu gölgeleyicinin altında devam etmelidir.
• Eğer tünelin bulunduğu yol aydınlatılmamış ise, tünelin
ortalama parıltısı (L) en az 1 cd/m2 , Lmin/Lort 0,4'den
büyük, bir şerit boyunca Lmin/Lmax 0,6'dan olmalıdır.
• Tünelin çıkışındaki yol, 5sn'lik sürüş mesafesindeki
tünelin en az 1/3 parıltısında aydınlatılmalıdır.
1. Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
• Bu maddelere dikkat ederken gözden kaçırmamamız gereken ikinci bir nokta
var. Karanlık Adaptasyonu. Karanlık Adaptasyonu karanlık bir yerden aydınlık
bir yere geçişteki adaptasyondur. Bu adaptasyon ise aydınlatmada en önemli
unsurların başında gelmektedir.
• Tünel dışında gecenin en karanlık olduğu zamanlarda tünel içinde minimum
aydınlatma seviyesi olmalıdır. Örneğin; Tünel içinde lambalar 6 değişik
kademede çalışabilir. Gece için lambaların 1. kademesi devrededir. 1.
kademe en düşük, 6.kademe en yüksek aydınlık seviyesi oluşturur.
• Tünel ortasında aydınlık seviyesi gece 3
cd/m² olmalıdır. Bu seviye gündüz 7 cd/m²,
seviyesinde tutulmaya çalışılır. Tünel
içinde aydınlatma seviyesinin ne kadar
olacağı lümünasmetre isimli bir cihaz ile
tespit edilmektedir. Lüminansmetrenin
tünel içine ve tünel dışına konmuş iki ışık
algılayıcısı vardır. Dışarıdaki aydınlık
seviyesinin değerine göre tünel içindeki
aydınlık seviye değerinin ne olacağını
hesaplar ve bunu sağlamak için
aydınlatma kademelerini otomatik olarak
devreye alır veya devreden çıkarır.
D. TÜNELLERDE LAMBA SEÇİMİ
• Tüneller sadece gece değil, gündüz de aydınlatıldığından ve gündüz saatlerinde tünel
aydınlatmalarında tüketilen enerji, aynı tünelde gece tüketilenin onlarca katı olduğundan,
enerji sarfiyatı ve maliyetinin önemi oldukça artmaktadır.
• Tünel aydınlatmasında ışık kaynaklarının yüksekliği yol aydınlatması yanında çok düşük
olduğundan ekranlanmamış lamba kullanılması tehlikeyi arttırır. Ayrıca aynı amaçla
kullanılan lambaların parıltılarının çok büyük olmaması gerekir. Yalnız parıltı düzeyi yüksek
olan eşik bölgesinde ekranlama pek o kadar kritik değildir ve dolayısıyla parıltısı nispeten
yüksek olan ışık kaynakları da kullanılabilir bu sayede bir tünele giriş doğrultusunda yol
almakta olduğu hatırlatılmış olur. Gün ışığı ile tünel girişindeki yapay aydınlatma arasında
renk farkı oluşturmak suretiyle de aynı etki verilebilir. Burada eşik kazancı T.I. bütün bölgeler
için %15 den daha az olmalıdır.
• Tünellerde, gün boyu aydınlatılmalarından dolayı aydınlatma elemanının belirli aralıklarla
değiştirilmesi ve periyodik bakım yapmak oldukça zordur.  Kapalı ortam olması itibariyle
nem, sıcaklık, rutubet gibi etkenlerden elemanların kullanım süresi azalmaktadır. Enerji
kullanımının gün boyu devam etmesinden dolayı enerjiyi verimli kullanmak gerekmektedir.
D. TÜNELLERDE LAMBA SEÇİMİ
• Modern ve teknolojik olarak üretilip geliştirilecek olan LED lambalı tünel armatürlerinin
bakımı kolay olup, daha az enerji sarfiyatı olması nedeniyle geleneksel ve yüksek güç
tüketimli aydınlatma ürünlerine alternatif olacaktır. Teknolojik ve düşük güç tüketimli, merkezi
bir sistemden kontrol edilebilen, armatür tasarımı geliştirilmelidir. Bu şekilde trafik
emniyetinin önemli olduğu tüm tünellerde yüksek oranda enerji tasarrufu sağlanarak
güvenliği ve ışık verimliliği yüksek aydınlatma gerçekleştirilebilir. Herhangi bir lambanın arıza
vermesi durumunda merkeze, hangi lambanın ve ne arızası verdiği bilgisini verebilecek
sistem geliştirilmelidir. Böylece arızalanan lamba en kısa zamanda değiştirilebilecektir.
Doğabilecek maddi ve manevi hasarların önüne geçilecektir. Tünel girişinin belirli bir
uzaklığında aydınlanma düzeyini ve parıltısını ölçecek cihazların verileri iletmesi ile tünel
içindeki lambaların ışık akıları değiştirilebilecektir. Böylelikle tüneldeki aydınlık seviyesi, dış
ortamın gündüz, gece, açık, kapalı, karlı olması durumlarında farklı ve standartlardaki gibi bir
seviyeye otomatik ayarlana bilineceğinden, aydınlatmanın zor bir konu olduğu tünellerde,
aydınlatmadan doğabilecek risklerin önüne geçilmiş olunacaktır. Mevcut tünel
aydınlatmalarında olduğu gibi geceleri tünel içindeki aydınlanma miktarını düşürmek için,
yanan lamba sayılarını azaltarak değil de tüm lambaların aynı anda ayarlanarak belirli bir
seviyeye indirilmesi ile bazı lambaların çok ısınıp kısa sürede ömrünü tamamlamasının
önüne geçilebilecektir.
D. TÜNELLERDE LAMBA SEÇİMİ
• Günümüzde halen özellikle yüksek güçlere ulaşıldığında LED lambalara
göre, yüksek basınçlı sodyum buharlı  lambaları daha ekonomik
düşünebiliriz.  Fakat hızla gelişen LED teknolojisi yakın bir gelecekte; ışık
dağılım eğrilerinin istenilen açılarda üretilebilmesi,  renksel geriveriminin
yüksek olması, çevreci ve UV ışın içermemesi,  uzaktan kontrol
edilebilmeleri, balast içermemeleri ve açma kapama sürelerinin çok çok kısa
olması nedeniyle  tünel aydınlatmalarında çok daha yaygın kullanılacaktır.Bir
tünel aydınlatma aygıtında olması gereken özellikler şu şekilde sıralanabilir;
• Çıplak lambanın ışık dağılım eğrisine kumanda etmek ve ona istenilen ışık
dağılım eğrisi şeklini vermek
• Kamaşmayı önlemek
• Tazyikli suya karşı su geçirmez, korozyona karşı dayanıklı olmak
D. TÜNELLERDE LAMBA SEÇİMİ
• Kirlenme değerinin fotometri üzerindeki etkisini belirlemek ve her iki LED çözümünün de
verimliliğini incelemeyi amaçlayan araştırma, armatürlerin performansını montaj öncesinde
ve test süreci sonrasında sonrasında laboratuarda dikkatlice ölçüldü. Elde edilen sonuçlar
ise, bir tünel içinde on iki hafta boyunca kalan armatürlerin ışık akısı; cam koruyuculu
aydınlatma çözümlerinde doğrudan havayla temas eden lenslere kıyasla yüzde 10 daha
azaldığını gösteriyor. Korumasız armatür kirlenme nedeniyle başlangıç ışık akısını yüzde 19
oranında kaybederken, cam kaplamaya sahip armatürlerdeki en büyük kayıp oranı yüzde 8
ile sınırlı kalıyor.
• Armatürler temizlendikten sonra, düz camla kaplı olanlar ışık akılarını yüzde 100 geri
kazanırken, koruma camı olmayan başlangıç ışık akılarının yüzde 2,5 oranında kalıcı olarak
kaybediyor. Her bakım işlemi, koruması olmayan lenslere geri dönüşü olmayan hasarlar
veriyor ve bu tür bir uygulama yavaş ama kesin olarak genel verimliliği azaltıyor. Kir veya
hasar görmüş lens sadece ışık verimini engellemekle kalmıyor, armatürün genel fotometrisini
tamamen değiştiriyor ve kullanıcıların güvenliğini tehlikeye sokuyor. Doğrudan hava ile
temas eden kirli lenslerle ışık dağılımı değişmekte ve lens üzerinde yüzde 42 oranında ışık
kaybına neden oluyor.
D. TÜNELLERDE LAMBA SEÇİMİ

• Araştırmada ortaya çıkan diğer sonuçlar ise armatür

lenslerinin koruması olmadığı durumlarda bir tünel
içindeki genel aydınlatma seviyesi tehlike oluşturacak
şekilde azaldığını gösteriyor. Tünel aydınlatması çözümü
tasarlanırken, enerji verimliliğine olan ihtiyaç için gereken
aydınlatma seviyesini sağlamak üzere yapılan hassas
hesaplamalar, doğrudan havaya maruz kalan lenslerin
kirlenmesiyle hızla sıfır ve geçersiz oluyor.
Ekonomik olmak

Shenzen'deki Bir Tünelin Led Aydınlatmalarının Görüntüsü

Ekonomik olmak

US 60 Queen Creek Tüneli aydınlatma projesi, Arizona-ABD

E. Acil durum aydınlatması
• Şebeke enerjisinin kesildiği durumlarda, kaza oranlarının azalması ve acil
servis çalışmalarına yardım etmek amacıyla acil durum aydınlatmasının
otomatik olarak devreye girmesi gerekir. Bir enerji kesintisinde kaza ihtimalini
minimuma düşürmek için tüneldeki armatürlerin yedide biri dizel-generatör
tarafından beslenen kesintisiz güç kaynağına bağlanmalıdır. Kesinti
süresince yedek güç sistemi ile aydınlatmanın bir bölümü devrede kaldığı
gibi, sadece böyle durumlarda devreye giren kesintisiz güç sisteminden
beslenen acil durum armatürleri ile de aydınlatma desteklenmelidir. Böylesi
durumlarda, oluşabilecek faz arızaları da dikkate alınmalı ve birbirini takip
eden armatürler farklı fazlardan beslenmelidir. Böylelikle arıza halinde tünelin
bir kısmının tamamen karanlık kalması önlenmiş olacaktır.
E. Acil durum aydınlatması
• Tünel içinde bir yangın çıkması durumunda meydana gelen duman
aydınlatma sistemi devrede olsa bile tünel içindeki insanları karanlıkta
bırakacaktır. Çünkü aydınlatma lambaları tünel tavanındadır ve duman
tavana doğru yükselerek ışığın yere inmesini, dolayısıyla tünelden çıkmak
isteyen insanların acil çıkış kapılarını bulmasını engelleyecektir. Bu yüzden
lambalar yere yakın olarak yerleştirilmelidir.

• Acil durum aydınlatması, tünel girişinden 100-150 metre geride hız-sınır

işareti ile kombine çalışmalıdır. Eşik ve geçiş bölgesindeki aydınlatma
seviyeleri, acil hız sınırlarının ihtiyacını karşılayabilecek gibi ve tünel içi
bölgesindeki seviye en az gece aydınlatmasındaki kadar olmalıdır.
F. Diğer faktörler
• Tünellerde işletme süresince kirlenme, tozlanma, rutubet ve
egzoz gazları gibi durumların etkisi ile armatürlerin aydınlatma
kabiliyetinin zayıflaması da aydınlatma kalitesini etkiler.
Armatürler, montaj elemanları ve kablo rafları bu koşullara ve
korozyona dayanıklı malzemelerden olmalıdır. Tünel içinde görüş
seviyesi sürekli ölçülmeli ve görüşün azalması durumunda fanlar
otomatik olarak devreye girip egzoz gazını tahliye etmelidir.

• Tünellerde yaklaşma bölgesi parıltısı sürekli ölçülmeli ve tünel

aydınlatması gerektiğinde değiştirilerek enerji israfının önüne
geçilmelidir.
 KAYNAKÇA
• 1.PERDAHÇI  Canan,  DURAK  Murat,  KILIÇ  Yusuf ve  ALTUN  Burak,  Tünel Aydınlatma
 Sistemlerinde  LED  Teknolojisi,  3E  Electrotech,  Ekim  2013
• 2.Özkaya, M. & Tüfekçi, T. (2011). Aydınlatma Tekniği. İstanbul: Birsen Yayınevi.
• 3.Enerji Verimliliğinde Kamunun Alacağı Tedbirler, http://www.alternaturk.org/verimlilik-kamu-
tedbirleri-2.php
• 4.http://www.darsane.com/showthread.php?15390-T%C3%BCnel-ayd%C4%B1nlatmas
%C4%B1
• 5.Akbulut, A. (2006). Tünel Aydınlatması. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi,
İstanbul, Türkiye.
• 6.Perdahçı, C. & Dursun, F. Güvenli Sürüş İçin Tünel Aydınlatmasının Önemi. Kocaeli.
15.12.2016 tarihinde
http://akademikpersonel.kocaeli.edu.tr/Perdahci/poster/Perdahci23.06.2014_11.31.18poste
r.pdf adresinden erişilmiştir.
• 7.Best Dergisi arşiv 64.sayı Tünel aydınlatma sistemlerinde LED teknolojisi
• 8.Verimli Aydınlatma Yöntemleri, Perdahci Canan, Hanlı Uğur, 3E Electrotech Mart 2010 -
See more at: http://www.bestdergisi.com.tr/arsiv/yazi/64-tunel-aydinlatma-sistemlerinde-led-
teknolojisi#sthash.NBN5UQFx.dpuf
• 9.https://www.lightworld.com.tr/tunel-ve-alt-gecitlerde-aydinlatma-tasarimi/