FIRAT NVERSTES

Elektrik Elektronik
Mhendislii
Antenler ve Mikrodalga Teknii
DALGA KILAVUZLARI
Ve
UYGULAMALARI
Mustafa ULA 99220054
Yaln YKSEL 99220024
Cengiz TUNCEL 99220053
Sunu 1
Giri 1
Dalga klavuzlar avantajlar 2
Dalga klavuzlar dezavantajlar 3
Paralel hatlardan dalga klavuzu yapmak 4
Dalga biimleri modlar 5
Kesim dalga boylar ve kesim frekanslar 7
Klavuz iindeki dalga boyu 8
Dalga klavuzunda faz hz ve grup hz 8
Dikdrtgen dalga klavuzunda TM mod zm 9
Dalga klavuzu boyutlarnn seimi 11
Empedans 11
Yaltkan dolgu maddesi 12
Sreksizlik 13
Dalga biimi (mod) filtreleri 14
G kapasitesi 14
Zayflama 15
Malzemeler 16
Girintili dalga klavuzlar 16
Mikrodalga hatlarinda ekleme elemanlari ve kuplaj 17
Dalga kilavuzlarinda ekleme elemanlari 17
nt t tipi eleman 17
Seri t tipi ekleme elemani 18
Kanca tipi ekleme elemanlari 18
Sihirli t 19
Dirsekler 21
Burgulu ekleme elemanlari 21
Dalga klavuzlarnda yaynmn salayacak prob yerletirmek 21
Dalga klavuzlarnda giri / k metodlar 23
Dalga klavuzlarnda giri / k metodlar 25
Dalga klavuzu ile anten tasarm 26
Adm adm konserve kutusu ile anten yapm 28
Internet adresleri 29
2
Dalga Klavuzlar
SUNU
Elektromanyetik dalga spektrumunun 1GHz ile 100GHz arasndaki blgedeki dalgalara
MKRODALGA denir. Dalgay Mikro terimi ile adlandrlmasnn sebebi, Elektromanyetik dalgann 1
GHz in zerinde olmasndan dolay fiziksel olarak dalga boyunun ksalndandr. Ksa dalga boyu
enerjisi , ou uygulamalarda belirgin avantajlar sunar . Mesela , mkemmel ynelme (excellent
directivity) yetenei , greceli olarak kk antenler ve dk kuvvetli vericiler kullanma ile elde
edilebilir. Bu zellikler , hem askeri hem de sivil radar ve iletiim uygulamalar kullanm iin idealdir.
Kk antenler ve dier kk bileenler ,
mikrodalga frekans uygulamalarnn dorultusunda
yaplrlar.Mesela mikrodalga frekansnn kullanm
gemi radarlarnn dizaynnda nemlidir nk bu,
kolayca buluna bilinecek kk bir hedef olurlar.
Mikrodalga frekanslar iletimde ve devre
tasarlama zel problemlere neden olurlar. Bu gibi
sorunlar daha dk frekanslarda rastlanmaz.
Geleneksel devre teorisi voltaj ve akma dayanyor
iken mikro dalga teorisi elektromanyetik teoriye
dayanr. Elektromanyetik alanlarnn etkileimi anten
teorisinin esasn oluturur. Bununla birlikte
elektronik biliminin ou rencisi elektromanyetik
alan teorisinin paralarn anlamay ve canlandrmay
zor bulur. Sunularmzda biraz mikro dalga
teorisiyle birlikte dalga klavuzlarnn prensiplerini en
basit terimlerle sunmaya alacaz
GR
Alak frekanslarda almaya alm bir kimsenin dalga klavuzlarnn iletim hatt olarak
kullanlmayaca dncesi uyanabilir. nk elektromanyetik dalgann, iki yandan ksa devre edilmi
iki telli bir iletim hatt saylabilecek olan borudan iletilmesi mmkn deilmi gibi grnebilir. Bu
dnce alak frekanslar iin geerlidir ama dalga klavuzlar alak frekanslarda kullanlmaz. nk
dalga klavuzunun boyutlar alak frekanslarda dalga boyuna gre ok kk kalmaktadr. Dalga
klavuzunun iletim hatt olarak kullanlabilmesi iin boyutlar en az iletecei dalgann dalga boyunun
yarsna eit veya daha byk olmas gerekmektedir. Bu gereksinime, alak frekanslar ile yksek
frekanslar arasndaki ayrm belirlenmesi asndan ok nemlidir. Klasik devrelerde kullanlan two-
wre tama hatt , mikrodalga frekanslarnda elektromanyetik enerjiyi tamak iin verimsizdir . Bu
frekanslarda , enerji , radyasyon yoluyla kaar nk alanlar , ekil 1.1de gsterildii gibi , btn
ynlerde snrlandrlamazlar. Koaksiyel izgiler , elektromanyetik enerjiyi tamak iin two-wre hattan
daha iyi ve verimli alrlar nk alanlar , ekil 1.2 de gsterildii gibi , iletken tarafndan tamamen
hapsedilirler .
3

ekil 1.1- Alanlar , sadece iki ynde ekil 1.3 - Dalga klavuzlar ekilleri ekil 1.2 - Alanlar , btn
Snrlandrlmlar ynlerde snrlandrlm
Dalga klavuzlar , elektromanyetik enerjiyi tamak iin en etkin yoldur. dalga klavuzlar ,
merkezi bo olan iletken hatlardr. letken materyalden imal edilirler ve , ekil 1.3de gsterildii gibi ,
ekilde dikdrtgen biiminde , dairesel veya oval olabilirler .
Dalga klavuzlar Avantajlar
Dalga klavuzlar, two-wre ve koaksiyel tama hatlarndan fazla avantajlara sahiptir. rnein,
Dalga klavuzlarnn geni yzey alan, bakr kayplar ( I
2*
R )yi ok azaltr. Two-wre tama hatlar ,
fazla bakr kayplarna sahip olurlar nk olduka kk yzey alanna sahiptirler. Koaksiyal
kablonun d iletkeninin yzey alan genitir ama dahili iletkenin yzey alan nispeten kktr.
Mikrodalga frekanslarnda, geen akmn oluturaca alan iletkende deri olay dediimiz bir etkiyi
ortaya karr. Bu etki ile iletken ortasndan dna doru bir akm oran oluur. Tanan akm iletken
derisine doru itilir. Deri etkisi iletkenin etkin direncini artrmak eilimindedir. Buna sebep olan etken
frekanstr. Tanan bilgi frekans arttka tama kabiliyeti azalr ve kayplar artar. Bu yan etki ile
yksek frekansl dalgalarda (mikrodalgalarda) yeni elemana ihtiya duyulur. te bu dalga tayfnda
dalga klavuzlar devreye girer.
Her ne kadar koaksiyal kabloda enerji transferi ,elektromanyetik alan hareketinin ile oluyorsa
da, dahili iletkenin akm-tama kabiliyeti boyutu tarafndan snrlandrlr. Koaksiyal kablo yoluyla
enerji iletimi, dalga klavuzlar yoluyla iletimden daha verimsizdir. zolatr kayplar, dalga
klavuzlarnda, two-wre ve koaksiyel tama hatlardan daha drlr. Two-wre ve koaksiyel
hatlarndaki izolatr kayplar, iletkenler arasnda izolasyonun snmas ile meydana gelir. letim
hattnn iki tel arasndaki izolasyon, Kapasitrn izolatr gibi davranr . zolasyon kaybnn sebebi ki
kablo arasnda oluan voltaj farkdr. Bu ayn zamanda g kaybna da sebep olur. Pratik
uygulamalarda ,tama hattnn iletkenleri arasnda izolasyonun bozulmas problemine sebep olan
faktr izolatr kaybdr .
Bu bozulma genellikle duran dalgalarn sebep olduu duraan voltajn ani grlt (SPIKES)
veya boum(NODES)larndan meydana gelir. Duran dalgalar sabittirler ve enerjinin bir ksm hatta
ilerlerken yk ve empedans uyumsuzluu ile yansmasndan meydana gelir. Duraan dalgalarn voltaj
potansiyeli, transmisyon hat iletkenleri arasndaki izolasyon malzemesinin bozulmasna sebep olan en
nemli noktadr.
Dalga klavuzlarnda izolasyon malzemesi havadr.
Bununla klasik izolasyon materyallerinden daha az kayp
salanr. Ayrca dalga klavuzlar duraan dalgalarn
oluturduu izolatr bozulmasna baldrlar. Dalga
klavuzlarnn ierisindeki duran dalgalar, enerji
transferinin verimini azaltan arklara sebep olur ve iddetli
hasarlara neden olur. Ayrca elektromanyetik alann
tamam dalga klavuzu ierisinde kapsanmas ile
radyasyon kayplar daha dk seviyelere indirilmitir.
G - kontrol yetenei dalga klavuzlarnn baka bir
avantajdr. Dalga klavuzlar ayn boyuttaki koaksiyel
hattan daha ok gc kontrol altna alabilirler ekil 1.4 -
Koaksiyal kablo ve dairesel nk g kontrol yetenei iletkenler arasnda mesafe dalga
klavuzunda araln karlatrmas ile dorudan ilgilidir. ekil 1.4 , Dalga klavuzu iletkenleri
arasndaki mesafeyi resimle gsterir.
Dalga klavuzlarnn avantajlarn grdk. imdi dalga klavuzlarnn transmisyon hatlar iin
tek seenek olduu izlenimi oluabilir. Ancak ,dalga klavuzlarnn baz dezavantajlar vardr. Buda
sadece mikrodalga frekanslarnda kullanmn gerektirir.
4
Dalga Klavuzlar Dezavantajlar
Fiziksel boyut olarak dk frekanslar dalga klavuzlarnn snrlarn belirler. Dalga
klavuzunun genilii nakledilecek dalgann frekansnn yaklak olarak yarm dalga boyu kadar olmal.
rnein , 1 megahertzde kullanm iin dalga boyu , 152.3 m den geni olmaldr. 1000 megahertz
altndaki frekanslardaki dalga klavuzlar kullanm imkansza gider. Kullanan herhangi bir sistemin
aa frekans blgesi, Dalga klavuzlarnn fiziksel ebatlarnn tarafndan snrlandrlr . Dalga
klavuzlar sert borulardan yapldndan dolay kurmak zordur. Birleme yerlerinde zel balama
paralar uygun almaya iin gerekir . Ayn zamanda dalga klavuzlarnn yzeyleri iinde deri etkisi
kayplarn azaltmak iin bazen gm veya altn ile kaplanlr. Bu artlar bedelleri artrrlar ve
mikrodalga frekanslarndan baka frekanslarda dalga klavuzu sistemlerinin pratiklii azaltr. Dalga
klavuzundaki iletim, eyrek dalga boylu iletken tutucularla ekil 1.5 de grld gibidir.
Bunun iin genilii w olan iki erit iletken alnr ve iki
telli bir iletim hatt gibi kullanlarak ZL yke beslenir
Daha sonra bu iletkenler drt yerinden ekilde
grld gibi eyrek dalga boylu tutucular yardmyla
ksa devre edilir. letken bu ekilde ksa devre edilmi
olmalar dalgann hat boyunca ilerlemesine hibir etki
yapmaz. Dier bir deyimle /4 boylu elemanlar
ilerleyen dalgaya ak devre imi gibi grnrler. Ksa
devre balantlarn iki misline karmak, sonucu
deitirmez ve bu balantlar yine ak devre imi gibi
davranrlar. En nihayet balant saysn sonsuza
karrz ve ayn sonucu elde ederiz. Balantlar
sonsuz sayda demek; btn balantlar arasnda
aklk yok demektir ki, buda dalga klavuzunun eklini
verir. Burada dikkat edilecek husus eridin geniliidir.
Bu genilik, eridin ortasndan kenarlarna kadar en az
ekil 1.5 Dalga klavuzunun oluumu eyrek dalga boyuna eit olmal, yani tam genilik
yarm dalga boyu olmaldr. Buradan da frekans
bydke dalga boyunun ksalacandan w geniliini azaltmak, frekans klnce w geniliini
arttrmak gerekecei sonucuna varr.
Bu bilgilerle iki-telli hattan dalga klavuzunu oluturalm
Paralel Hatlardan Dalga klavuzu yapmak
Dalga klavuzu teorisini anlayabilmek iin oluumunu
bildiimiz bir yntem olan two-wire hatt kullanalm. ekil 1-5
te iki izolatr ile two-wire iletim hattnn bir ksm gsteriliyor.
Hattan kusursuz iletim iin izolatrlerin hatla birletii yerde
yksek empedans gstermelidir. Aksi halde ksa devreler
olabilir. Ayrca bu ksa devre yksek frekanslarda da olabilir.
Bu izolatrler hatla yer arasnda kapasitif karakter gsterir ve
frekans ykseldike bu empedans azalr. yi bir yksek
frekans izolatr ksa iletim hattnda /4 boyunda olmaldr.
Bu ekil 1-6 da gsterilmitir.
ekil-1-5 Sradan izolatr kullanlan
two-wire iletim hatt
ekil 1-7 de two-wire iletim hattnn her iki yannda birka
metal izolatrden olumu sistem gsterilmektedir. Bu metal
izolatrlerin daha fazlasnn bir birlerine yaklatrarak oluturulan
sistem bizi dikdrtgen dalga klavuzu formuna tar. Hat dalga
klavuzunun duvar olur. Bu ekil 1-8 de gsterilmitir. Artk enerji two-
wire iletim hattndan deil dalga klavuzunun ierisindeki boluktan
iletilir.
ekil 1-6 eyrek dalga boyunda ksa devre edilmi iletim hatt
5
ekil 1-7 two-wire iletim hattnn her ekil 1-8 eyrek dalga blmlerinin sklkla
iki yannda bulunan metal izolatrler eklenerek dikdrtgen dalga klavuz elde etmek
ekil 1-10A Normal frekanslarda Dalga klavuzu ekil 1-9 dalga klavuzu boyutlarnn adlandrlmas
ekil 1-9 da gsterildii gibi,dalga klavuzunun geni kenar a boyutunda ilem grebilecek
frekans araln belirler. Dar kenar ise dalga klavuzunun idare kapasitesini belirler ve b ile
adlandrlr.
ekil 1-10A da |mn|, |np|, |pq| boyutlar verilmitir. |mn|=|pq|= /4 dur. |np| ise BUS BAR
olarak adlandrlr.
Tm dalga klavuzu boyutlar sabitken eyrek dalga blm ,frekans artarken, azalr. Bunun
sebebi BUS BAR n artdr. ekil 1-10B de gsterilmitir. eyrek dalga blm sfra yaklar. BUS
BAR ise tm boluu kaplar. Ancak pratikte st frekans limitini ilem modlar oluturur.
ekil 1-10B ARTAN FREKANS ekil 1-10C AZALAN FREKANS
Eer sinyal frekans ok azalrsa ki 2 eyrek dalga boyu dalga klavuzunun geni boyundan
daha uzunsa , enerji dalga klavuzunda verimli iletemez. Bu frekansa dalga klavuzunun dk frekans
limiti yada kesme frekans (CUT_OFF FREQUENCY) denir. Buna ileride deyineceiz. Uygulamalarda
genellikle ilem grecek frekansn dalga boyunun 0.7 kat dalga klavuzunun geni boyu seilir. Bu
ilenecek frekans iin bir aralk tanr. b boyutunun belirlenmesinde, yaltkann potansiyel olarak
krnm belirleyici olur. Ara malzeme genelde hava olduu iin bu dalga boyunun 0.2~0.5 kat seilir.
1. Dalga Biimleri Modlar
Yukardaki aklama alak frekanslarda alanlar iin yeterli grnmesine karn, mikrodalga
almalarnda daha geni aklamalara gerek duyulur. Mikrodalgalarda klavuz iindeki yaynm,
elektriksel ve manyetik alanlar dikkate alarak anlamak daha kolaydr. Elektriksel ve manyetik alna
izgileri birbirine her zaman diktir ve beraberce mikrodalga klavuzu iinde elektromanyetik dalga
6
olarak yol alrlar. Dalgalar dalga klavuzu iinde hareket ederken pek ok deiik ekil gsterirler. Be
ekillere uymak zorundadr. nceden belirtildii gibi, birinci kural elektriksel ve manyetik alan izgileri
her zaman diktir. Fakat iletken yzeyinden ok az bir ayrlma halinde bu kural geerliliini
kaybeder.dier taraftan manyetik alan izgileri ise iletken yzeyinde paraleldir. Fakat, yzeye dik hale
de gelebilir.
Dalga klavuzu iindeki dalga biimlerinin en basit ekil 2 de gsterilmitir. ekildeki dz
izgiler gerilim izgileri olup, E elektriksel alann ynne gstermektedir. Kesikli izgiler ise H manyetik
alann gsterirler. Bu alan izgileri bir andaki alan izgileridir ve zaman iinde biimleri deiir.
ekilde, klavuzun enine kesit grnnden de anlalaca gibi, st ve alt yzlere paralel, yani byk
yzleri arasnda bir gerilim vardr ve merkezde en byk deerindedir. (bu durum merkezde daha fazla
elektriksel alan izgileri izilmek suretiyle gsterilmitir.) yan yzlerde ise gerilim ksa devre
edildiinden elektriksel alan bu kenarlar boyunca sfrdr. ekil 2 deki grnts alternatif olarak
deien gerilim maksimum deerindeyken alnmtr. eyrek periyot aral kadar zaman getikten
sonra bu noktadaki gerilim sfr olur. Bundan da eyrek periyot zaman sonra gerilim izgilerin tekrar
maksimumda grnr, fakat bu defa oklarn ynleri ters olacak. Elektrik alan izgilerini belirten oklar
boyuna kesit resminde nokta (.) ve arp (x) eklinde gsterilmitir. Noktalar oklarn ularn, (x) lar ise
ok sonlarn gsterirler. Boyuna kesit resminde manyetik alanlar kapal halkalar halinde grlmektedir.
Elektromanyetik dalga hareketinde elektriksel ve manyetik alanlarn daima beraberce iletildiklerini
unutmamak gerekir.
Bir dalga klavuzunda genellikle iki dalga ekil oluur. Birincisi, elektriksel alann ekil 2de
grld gibi iletim ynne dik olduu haldir. Bu hale, dik elektriksel alan biimli veya ngilizce
Transverse Electricden gelme TE biimi denir. kinci tip dalga eklinde ise, ekil 3 ve ekil 4 de
grld gibi manyetik alan izgileri hareket ynne diktir. Bunlara da dik manyetik alan biimli
dalgalar veya Transverse Mangnetic den gelme TM biimi denir dier bir deyimle, TE biimi
dalgalarda iletim ynnde elektriksel alan izgilerinin hibir izdm yoktur.
TE veya TM biimi dalgalarda belirli bir ekil tarif etmek iin, elektriksel alann deiimini
belirten iki alt rakam konur. Bunlardan birincisi elektriksel alann geni kenardaki yarm dalga
deiimleri saysn ikincisi ise yine elektriksel alann dar
ekil 2 Dikdrtgen kesitli dalga klavuzunda en ok grlen elektromanyetik dalga biimi
kenardaki dalga deiim saysn gstermektedir ekil 2
deki dalga biimini incelersek; geni kenarda, elektriksel alan
uta sfrdan balar ortaya gelince maksimum olur, dier uca
gelince yine sfr olur. Yani elektriksel alan geni kenar
boyunca bir yarm, dalga kadar deiir. Dar kenarda ise
gerilim btn kenar boyunca sfr olduundan gerilim
deiiklii says da sfrdr. Buna gre bu dalga TE1,0 biimi
bir dalgadr. ekil 3 de deiik drt dalga biimi iin enine ve
boyuna kesit grntleri verilmitir.
7

ekil3 dikdrtgen kesitli dalga ekil 4 dairesel kesitli dalga klavuzundaki klavuzundaki
modlarn grnts modlarn grnts

Dalga klavuzlarnn her zaman dikdrtgen biiminde olmas gerekmez. Her hangi bir ekildeki
dalga klavuzlar elektromanyetik dalgalar iletilebilir. Ancak dzensiz ekildeki dalga klavuzlarnn
incelenmesi ok zordur ve zaten de ok seyrek kullanlrlar. Fakat dairesel kesitli dalga klavuzlar
dikdrtgen kesitliden sonra en fazla kullanlan ikinci tip klavuz eklidir. Dairesel dalga klavuzlarnda
TE ve TM biimi tarifleri dikdrtgen klavuzda olduu gibidir.
Bununla beraber alt rakamlar dikdrtgen klavuzlarnki gibi bir kaideye balanamazlar.
Bu yzden de dalga biimi ile bunu belirten alt rakam ezberlemek zorunluluu vardr.ekil 4 de ok
kullanlan bir ka dalga biimine ait klavuz kesit grnleri varlmtr.
2. Kesim dalga boylar ve kesim frekanslar
Dalga klavuzlarnda her dalga biimi iin bir dalga boyu kesim deeri vardr. Bu deer c=2a
ile tarif esilir. rnein dikdrtgen bir dalga klavuzunda TE1,0 dalga biimi iin c=2a dr. Burada a
dikdrtgenin geni kenardr. B ise dar kenardr. Dalga boyu 2a dan byk olan frekanslarda dalga
klavuzunda hibir iletim olamaz c ye ksaca kesim dalga boyu denir.ayn deyimi frekans ynnden
de kullanmak mmkndr. Bu frekanslara kesim frekans, daha kk frekanslara da kesim alt
frekans denir. Tablo 1 de ok kullanlan birka dalga biimi iin kesim dalga boylar verilmitir.
Tablo 1 dikkatlice incelendiinde TE1,0 biiminin en byk kesim dalga boyuna sahip olan bir
dalga boyuna sahip olan bir dalga biimi olduu grlr. Bu tablodaki deerlerden faydalanlarak
verilen bir frekans iin dalga klavuzunun boyutlarn yle seebiliri ki sadece TE1,0 dalga biimi
klavuzda yol alabilsin. Daha alak frekanslar, yukarda belirtildii gibi kesim alt olduu iin ok
zayflayacaktr. Daha yksek frekanslar ise empedans uyumsuzluu nedeniyle zayflamaya
urayacaktr. Bu nedenle, seilen dalga klavuzundan dier dalga biimleri ise aykr biimler olarak
anlrlar.
Dalga Biimi (modu) c
TE1,0 2a
TM1,1 veya TM 1, 1
2 2
2
b a
ab
+
TE2,0 a
TE0,1 2b
TEm,n veya TMm,n
2 2
2

,
_

+
,
_

b
n
a
m
Tablo 1 dikdrtgen kesitli dalga klavuzlarnda kesim dalga boylar
Bir dalga klavuzundan iki veya daha fazla dalga ayn anda geerse bunlar istenmeyen bir
ekilde birbirine giriim yapabilirler. Bu yzden bir dalga klavuzunda sadece egemen biimin
bulunmas istenir. Klavuzdaki herhangi bir devamszlk noktas da aykr biimler oluturabilir ancak
bunlar genellikle kesim alt olduklar iin ok ksa bir sre sonra snmlenirler. Bununla beraber eer
8
bir klavuz TE1,0 biimi iin yaplmsa, ve bir devamszlk noktas TE1,0 biimi bir dalga retti ise, bu
istenmeyen biim kendi kendine hemen snmlenmez. Byle kendi kendine snmlenmeyen dalgalar
iin zel devreler ve elemanlar kullanlmak gerekir. Fakat bu gibi durumlar nadiren olduu iin
zerinde pek durulmaz.
Dalga biimi (modu) c
TE1,1 1,706d
TM0,1 1,306d
TE2,1 1,028d
TE0,1 0820d
TM1,1 0820d
Tablo 2 dairesel kesitli dalga klavuzlarnda kesim dalga boylar
Dairesel kesitli dalga klavuzlar iin de, dikdrtgenlerde olduu gibi, her dalga biiminin bir
kesim dalga boyu tanm vardr. Bu tanmda dalga boyu kesim deeri klavuz borusunun d i apnn
bir fonksiyonu olarak verilmitir. Tablo 2 de dairesel kesitli dalga klavuzlarnda ok kullanlan baz
dalga biimleri iin kesim dalga boylar verilmitir. Tabloya baklarak TE1,1 in biiminin egemen biim
olduu grlebilir. Fakat dairesel dalga klavuzlarnn yapsnn simetrik olmasna karlk TE1,1 biimi
dalga simetrik deildir. Bu simetrisizlikten dolay baz sorunlar meydana gelmekte ve TE1,1 biimi tercih
edilmemektedir. Bu sorunlardan en nemlisi: herhangi bir devamszlk noktas, hattaki bir dnme veya
dirsek, dalgada karlklara neden olabilir.
ekil 4 incelersek TM0,1 ve TE0,1 biimlerinin simetrik biimler olduunu ve dalga klavuzundaki
dnmelerin sonucu deitirmeyeceini syleyebiliriz. Bu iki biimin de zel kullanm yerleri vardr.
rnein, TM0,1 biimi simetrinin nemli olduu keli balantlar iin kullanlr. Bu biimin
kullanlmasnn en nemli sebebi, byk dalga kesim boylarna sahip olmasdr. TM0,1 devresini
tasarlayan kimse TE1,1 biimi dalgalarn retilmesine dikkat etmek zorundadr.
TE0,1 biimi dalgalar ise dier biimlere oranla daha az zayflar. Yani, zayflama sabiti
kktr. Ayrca frekans artnca zayflamas azalan tek dalga biimidir. Bu nedenle, dairesel dalga
klavuzlar arasnda, yksek frekanslarda uzun mesafeler iin bu dalga biimi tercih edilir. TE0,0biimi
dalgalarda ise en nemli problem, teki dalgalarn yok edilmesi sorunudur.
3. Klavuz iindeki dalga boyu
Bundan nce bir dalga klavuzu iindeki ve havadaki dalga boylarnn farkl
olduunu belirtmitik. Aadaki (1) eitlii herhangi bir dalgann klavuz dalga boyu,
kesim dalga boyu arasndaki balanty vermektedir.
2 2
0
2
1 1 1
c g


(1)
Burada g klavuz dalga boyunu 0 boluk dalga boyunu, c kesim dalga boyunu verir. (1)
eitliinden g yi zelim
2
0
0
1

,
_

c
g

(2)
Bu eitlik herhangi bir dalga klavuzunda iletimi olan herhangi bir dalga iin dorudur, yalnz
c nin, verilen dalga biimi ve klavuz kesiti iin doru deer olmas gereklidir.
(2) Eitliini dikkatlice incelersek e n, c ye gre ok kk olmas halinde paydada sadece
1 kalr ki, bu da klavuz dalga boyunun boluk dalga boyuna eit olmasdr. 0 deerinin c ye
yaklamas halinde ise g deeri byyecektir. 0 deerinin cye eit olmas durumunda g sonsuz
olur. En nihayet 0 deeri c den byk olmas halinde ide g sanal say olacaktr. Bu durumda 0
deerinin kesim dalga boyundan daha byk olduu hallerde hibir yaynm olmayacan
syleyebiliriz.
4 DALGA KILAVUZUNDA FAZ HIZI VE GRUP HIZI
Klavuzda yaylan tek frekansl bir dalgaya ait klavuz dalga boyunun boluk dalga boyundan
daha byk olduu (2) eitliinden grmtk. Yaynm hz dalga boyu ile frekansn arpm
olduundan bir dalga klavuzunda da yaynm hz yle yazlacaktr.
9
V
p
=
g
*f (3)
Bildiimiz gibi n hz ,boluk dalga boyu ile frekansn arpmna eittir.(3) eitliine gre ,vp k
hzndan daha byk kmaktadr. nk g ,0 dan daha byktr.
Bu durum hi bir haber veya iaret dalgasnn k hzndan daha hzl hareket edemeyecei
prensibine ters bir durum yaratm gibi grnebilir. Fakat bilindii gibi ,buradaki dalga boyu da sadece
tek frekansl bir iarete ait dalga boyudur ve vp de faz hzdr.
Bir mikrodalga yaymnda modlasyon (bindirim) varsa ,grup hz sz konusudur. Modle dalgann
yani haber iletimini salayan iaretin deiim snrlarn takip eden dalgann yaynm hz grup hz
olmaktadr. Tayc dalgann deiimi ise faz hzyladr.
Faz hz k hzndan g nin 0 a oran kadar byktr:
vp=
c
g

(4)
Ayn ekilde grup hz ise k hzndan benzer oranda kktr,
V
p
=
c
g

0
(5)
ki eitliin iki taraf birbiriyle arparsak,
Vp.Vg=c
2
(6)
5 Dikdrtgen dalga klavuzunda TM mod zm
Aada, dikdrtgen kesitli ve ii bo dalga klavuzunun TM modunun analizi verilmektedir.
ekilde dalga klavuzu ve dikdrtgen kesiti grlmektedir. Yaplan varsaymlar aadaki gibidir.
1- i bo, dikdrtgen kesitli iletken boru ok uzun kabul edilmektedir ve u etkileri gz nne
alnmamaktadr.
2- Klavuzun iini dolduran di elektrik malzemenin ve parametreleri sabittir ve kayb yoktur (

=0, J=0).
3- Klavuz duvarlar mkemmel iletken kabul edilmektedir.
4- Btn alan bileenlerinin ile deitii kabul edilir.
5- TM modunda Hz=0dr.
ekil 5.1 : Dikdrtgen dalga klavuzunda TM modu iin alan bileenleri
Dalga denklemi yazlrsa,
(5.1)
olur. Burada kc dir.
Bu diferansiyel denklem deikenlere ayrma metoduyla zlebilir. Klavuzun drt duvarnda
Ezin teet bileenleri iin snr artlar yazlrsa,
Ez(0,y)=0 Ez(a,y)=0 Ez(x,0)=0 Ez(x,b)=0 (5.2)
olur. Snr artlar yardmyla diferansiyel denklem zm yaplrsa,
m,n=1,2,3,... (5.3)
elde edilir. Burada dir.
Bu zm, TMmn modunun z ynndeki elektrik alan bileenini tanmlamaktadr. Dier
alan bileenleri de aadaki gibi elde edilir.
(5.4)
. (5.5)
10
(5.6)
(5.7)
Daha nce de belirtildii gibi dikdrtgen kesitli dalga klavuzunda TM10 ve TM01 modlar
olumaz. Denklem (5.3)den grld gibi m ve n saylarnn sfr olmas durumunda elektrik alann
hem eksen dorultusunda hem de eksene dik bileenleri sfra eit olur. Bu durumda klavuzda TM
modlu dalgalar iletilemez. ekil 5.2de dikdrtgen kesitli dalga klavuzunda TM11 ve TM21 modu iin Ez
alan bileeninin x ve yye bal deiimi grlmektedir.
ekil 5.2 : Ez alan bileeninin x ve yye bal deiimi
ekil 3.7deki m ve n saylar klavuz duvarlar arasnda oluan Ezin yar-sins deiimlerinin saysdr.
Snr artlarnn gerektirdii gibi klavuz duvarlarnda Ez sfr olmaktadr (Johnk, 1975). TM modunda
belirli bir frekansn altndaki modlar artk dalga eklinde yaylamazlar, yani bu modlar z ynnde
zayflatlr. Kesim frekans fcden dk frekanstaki modlara kaybolan modlar denir. Bu durum,
denkleminde kx ve ky yerine uygun deerler yazlarak grlebilir.
(5.8)
(3.8) denkleminde yalnz braklrsa, z ynndeki propagasyon sabiti,
(5.9)
elde edilir. Buna gre , klavuz boyutlar a ve bnin, frekansnn, di elektrik malzemenin

ve
parametrelerinin ve mod numaralar m ve nin bir fonksiyonudur. Kk iindeki ifade pozitif ise
reeldir, negatif ise imaj inerdir. Bu iki durum arasndaki gei asal frekansnda meydana gelir.
Bu frekansa kesim frekans denir.
=0 ise,
(5.10)
olur. Buradan,
(5.11)
bantsnda olduundan,
11
(5.12)
olur.
TM modundaki E ve H alanlarnn klavuz iindeki durumu ekil 5.3de grlmektedir.
kinci ekilde eitli kesitlerdeki alan deiimleri gsterilmektedir.

ekil 5.3 : TM modunda elektrik ve manyetik alan dalmlar
Dikdrtgen dalga klavuzlarnda enerji yaynm genellikle verilen frekansta tek bir modun
(dominant mod) yaylmasn salayacak ekilde olur. Bu, a ve boyutlarnn seimiyle gerekletirilir ve
yksek dereceli modlar dndakiler kaybolur (Johnk, 1975).rnein, X bandnda kullanlan, boyutlar
yaklak a=2.29cm ve b=1.02cm olan ii bo dikdrtgen dalga klavuzunda en dk dereceli TM
modunun kesim frekans m=1 ve n=1 ise,
olur.
6 DALGA KILAVUZU BOYUTLARININ SEM
rnek olarak ,dikdrtgen kesitli klavuzun egemen dalga biimi TE10 alalm. Boyutlar sadece TE10
biimi dalgalarn yaynabilecei ekilde seilir.
lk art olarak kesim dalga boyu ,boluk dalga boyundan byk(c >0) seilir. Geni kenar , c /2
den byk olabilir,fakat TE20 dalga biiminin yaymn engelliyebilmek iin de c den kk olmaldr.
Dar kenar ise TEc1 biimi dalgalarn yaynmn nlemek iin bunlarn yarm dalga boyundan daha dar
olmaldr.
Benzer aklama dairesel kesitli klavuzlar iinde geerlidir. Klavuz ap yle seilmelidir ki
,sadece egemen dalga yaynm yapabilsin. Bununla beraber daha yksek frekansl biimler yaynm
yaptrlmak isteniyorsa klavuz ap yine ona gre ayarlanr ve daha geni dalgalar yaynm
yapamazlar. Tablo (1) ve (2) de klavuz boyutlar seimine yardmc olacak dalga boyu kesim deerleri
verilmitir.
Buna ramen belli aralkta sonsuz sayda dalga klavuzu seebiliriz. Klavuz boyutlarn snrlayan
ikinci art ise zayflatma ile salanr. Klavuz boyutlar ne kadar byk olursa zayflatma o kadar kk
olur. Bu yzden boyut,zayflatma ile kesim dalga boyunun bir fonksiyonudur. Belirli mikrodalgalar iin
belirli dalga klavuzu boyutlar verilmitir. lk gnlerde klavuzun d boyutlar belirlenmesine karn
bugnlerde klavuz boyutlar daha mantki olarak i boyutlar cinsinden verilmektedir. Zira 1 cm 0,5
cm d boyutlar olan bir dalga klavuzunun duvar kalnl 0,05 cm ise i boyutlar 0,900 0,400 cm
olacaktr. Bu durumda ,d boyutlar oran iken i boyutlar oran deildir. Halbuki i boyutlarn
belirli oranda olmas istenir.
7 EMPEDANS
Empedans deerleri g ve gerilim ,g ve akm veya gerilim ve akm deerlerinden oluur. Buna
gre:
Z=E\I (7)
Z=P\I
2
(8)
Z=E
2
\P (9)
12
Empedansn toplu eleman devrelerinde olduu gibi sadece gerilim ve akm deerleri ile
belirlenememesinin nedeni bu deerlerin her zaman tarif edilememesindendir. Genel olarak bu
eitliklerin hangisinin kullanld ok nemli deildir nk sonuta etkili olan empedans
uyumsuzluudur. rnein bir dalga klavuzu ile koaksiyel bir hattn birbirine balanmas durumunda
empedans deeri iin (4,9) eitliinde verilen g-gerilim balants kullanlr. Dalga klavuzunun
karakteristik empedans buradan ,TE biimi dalgalar iin :
0
0
377

a
b
g
(10)
TM biimi dalgalar iin :
g
a
b

0
0
377
(11)
olarak bulunur.
Burada empedans deerlerinin dolayl olarak frekansa da baml olduu gzlenmektedir.
Eitliklerde verilen a ve b deerleri srasyla geni ve dar kenarlar belirtmektedir. Dairesel kesitli dalga
klavuzlar iin a=b olur.
8 YALITKAN DOLGU MADDES
imdiye kadar incelenen tm dalga klavuzlarnn ii hava veya boluk kabul edilmiti. Bu durumda
boluk veya havann di elektrik sabiti bir olarak alnmt. Fakat sistem boyutlarn kltmek iin bir
ok uygulamada klavuzun ii az kaypl yaltkan malzeme ile doldurulmaktadr. Bundan dolay bu
blmde incelenen btn eitliklerde di elektrik katsays da dikkate alnmak zorundadr. Basitlii
salamak iin Tablo (1) ve Tablo (2) de verilen c dalga boyu deerleri klavuzun iindeki maddeden
bamsz olarak sabit kabul edilirler. Bununla beraber dalga boyu,kesim dalga boyunun zerinde olan
bir elektromanyetik dalgann yaltkanla dolu klavuzda yaynp yaynamayacan anlamak iin,buna ait
boluk dalga boyu ,di elektrik sabitinin karekkne blnmelidir. rnein bir dalga klavuzu 2,25 cm
geni kenara sahip ve i ksm di elektrik sabiti =2,56 olan Polystyrene ile doldurulmu olsun . Bu
klavuzun Tablo 4,1 den TE10 dalga biimindeki kesim dalga boyu c=4,5 cm dir. Bo dalga
klavuzundan 6700 MHz(0=4,45 cm) geebilir ve 6600 MHz (0=4,55 cm) geemez. Fakat klavuza
yaltkan doldurulmas halinde ise 4200 MHz lik dalga bile =7,12 cm olmasna ramen yol olabilir. Zira
yukarda belirtilen yntemi uygularsak:

45 . 4
2 . 1
12 . 7
56 . 2
12 . 7

cm bulunur.
Bu deer c den kktr. Klavuz yklendiinde ,klavuz dalga boyu ksalr. Yeni eitlik ,

( )
2
0
0
c
g

(12)
olur. Daima (4,2) eitlii yerine (4,12) eitlii kullanlacaktr. Di elektrik sabiti ,hava veya vakum
(havasz boluk) olduu zaman =1 dir,ve (4,12) eitlii (4,2) eitliine indirgenir.
Bir dalga klavuzundaki TE dalga biimi iin empedans eitlii
0
0
377

g
a
b

(13)
dir. Manyetik olmayan metaller permeabilite ,=1 dir ve genellikle eitlikten kaldrlabilir. Di elektrik
sabiti (12) eitliinden g yi zaten etkilendiinden burada da grnmektedir. TM modlar iin ,(11)
eitliinde olduu iin (g/0) n tersi kullanlr.
Faz hz ,(3) eitliinde verildii gibi vp=g.f dir. Fakat g deeri iin (12) eitliinden bulunan deer
kullanlr. Ancak (4) eitliinde olduu gibi ,k hz ile karlatrldnda , uzaydaki ,uzaydaki dalga
boyu yerine ,yaltkanla doldurulmu ksmdaki dalga boyu alnr. Bu nedenle ,yaltkanla doldurulmu bir
dalga klavuzu iin,faz hz (4) eitlii yerine aadaki gibi olur.
Vp=
d
g

.c (14)
buradan

d
(15)
ayn ekilde ,grup hz
13
vg=
c
g
d

(16)
dir. Tabii (6) eitlii hala geerli olacaktr.
9 SREKSZLK
Dalga klavuzunu ksmen dolduran bir metal paras veya yaltkan gelen mikro dalga iaretin bir
ksmn yanstacak ekilde sreksizlik yaratr. Bir tel paras eklindeki bir metal engel ,elektrik alanna
paralel olduundan ,alana dikey olduu durumdan daha ok etki yapar. rnein ;engel dalga
klavuzunda yukardan aaya doru uzanyorsa (ekil 5a) ,baz elektriksel alan izgileri iin ksa
devre etkisi yapacaktr. Eer ekil 5b olduu gibi engel ,dalga klavuzu enince uzanyorsa ihmal
edilebilir bir ksa devre etkisi yapacak ve meydana gelen yansma ihmal edilebilecek kadar kk
olacaktr. Tel paras elektriksel alann maksimum olduu, dalga klavuzunun tam merkezinde ise,
ekil 5a ,yan yzeylere yakn olduu konumdan ekil 5c daha byk bir yansmaya neden olacaktr.
Ayn ekilde ,bir di elektrik sreksizlik maksimum etkisini,maksimum deerdeki elektriksel alanda
gsterecektir. Bir sreksizlik eleman olarak anlmamasna ramen ,direnli malzemede ayn ekilde
etki edecektir. Yani,elektriksel alan izgilerine paralel konumlu ince bir diren plakas ayn alana dik
olarak konmu diren plakasndan daha fazla g emecek ve dalga klavuzunun merkezinde kenarlara
gre etkin olacaktr.
ekil 5 nce tel eleman (posta) sreksizlik hali

nce ve kk sreksizlik elemanlar,iki telli iletim hatlarna nt bal devre elemanlar gibi
dnlebilirler.Bunlar,endktif veya kapasitif devre elemanlardr.Sreksizlik elemanlarnn llebilir
belirli kalnlklar olduunda,bunlar seri reaktans etkisi de gstermektedirler.Gerekte,sreksizlik
elemanlar ok incedir ve bu nedenle reaktansn nt etkisiyle karlatrldnda seri etkisinin ok
kk olduu grlr.
ekil 6 Endktif etkili yarm perdeler
Yarm perdeler,dalga klavuzunu ksmen kapatan ince metal sreksizlik elemanlardr.ekil 6 simetrik
ve asimetrik olmak zere iki eit yarm perdeyi ve iki telli iletim hattna nt bal endktif edeer
devresini gstermektedir.Yarm perde akl ayn bir dalga klavuzu gibidir fakat yarm perde ince
olduundan bu perdeden de biraz yaynma biraz yansma olur.Hem simetrik,hem de asimetrik
durumlar iin,aklk kldke nt etkisi artar.Yarm perdeden sonra uygun empedansl bir hat
gelirse,yarm perde,karakteristik admitans 1 olan bir hatta paralel bal olacandan,yarm perdedeki
DDO=1-jB/Y0 dr.ekil 5 (a) veya 5 (c) deki dalga klavuzunda grlen tel elemanlar da ayn zamanda
bir endktif nt (suseptans)* olup edeer devresi ekil 6(c) de gsterildii gibidir.
Tek bir tel elemannn ok byk ap olamaz.Bunun seri reaktans hatt etkileyebilir.Tel eleman
merkeze ne kadar yakn konumdaysa nt etkisi o kadar byk olur.Ayn dzlemde iki telli eleman
kullanmak mmkndr.Bunlar simetrik olarak yerletirilirse merkezde tek bir perde eleman ile
mmkn olandan daha byk endktif suseptans deerleri elde edilebilir.
Kapasitif yarm perdeler ise ekil 7 de gsterilmektedir.Bunlar da simetrik veya asimetrik
olabilir.Daha nce de olduu gibi edeer devre,iletim hattna balanan bir nt suseptansdr.Ancak
burada suseptans kapasitiftir.Ayn ekilde,aklk kldke suseptans etkisi artmaktadr.Azaltlan
14
aklk elektriksel alan kesilmesine neden olabileceinden,yksek g seviyelerinde kapasitif yarm
perdelerden saknlmaldr.
ekil 7 Kapasitif etkili yarm perdeler.
malattaki kolaylk ve sreksizlii ayarlayabilme kabiliyetinden dolay,dalga klavuzuna giren bir vida
en popler sreksizlik eleman eitlerinden biridir.ekil 8 de grld gibi vidann,dalga klavuzunun
merkez dorusu zerinde konumlanmas art deildir.Vida ilk defa ieriye sokulduunda kapasitif
sreksizlii gsterir ve ekil 7 (c) deki edeer devre ile temsil edilir.Dalga klavuzu boyunca
ilerletildiinde endktif perde eleman yerine geer.Bu durumlar iin bir gei noktas vardr. Bu gei
vida,dalga klavuzu apraz boyunca yolun 5/8 ine karlk olan noktaya kadar getirildiinde meydana
gelir.Bu noktada sonsuz suseptansa
sahiptir.Bylece,vida ilk ieri sokulduunda kapasitif
suseptans gibi etkimeye balar ve gei noktasnda bu
deer sonsuza ular.Sonra endktif suseptans olarak
azalmaya balar.
Tm bu sresizlik elemanlar dairesel klavuzda da
kullanlabilir.Bu durumda dar ve geni boyutlar
yoktur,ancak endktif veya kapasitif bir
sresizliin,dikdrtgen klavuzdaki ile ayn olup
olmadn anlamak iin test yaplr.Eer sreksizlik
elemannn kenar,elektriksel alan izgilerine paralelse
endktif,eer elektriksel alan fark olan noktalar arasndaki akl azaltyorsa kapasitiftir.
10 DALGA BM (MOD) FLTRELER
Blm 4.2 de,bir dalga klavuzunda,egemen (dominant) mod haricinde bir baka mod
kullanlmasnn arzu edildii uygulamalarnda olduu belirtilmiti.Bununla beraber,bir dalga
klavuzunda daha yksek bir mod yaylrken,herhangi bir sreksizlik veya asimetri,egemen modu veya
daha alak bir modu endkliyebilir.Bir kere baladktan sonra da egemen modu veya alak modu
durduracak bir devre dzeni yoktur.Alak modlar enerjilerini istenilen moddan trettikleri iin istenilen
mod dier modlara olan enerji kaybndan dolay zayflatlm olur.Alak modlarn olumasn nlemek
iin her sreksizliin yannda,istenmeyen bir modu balatabilecei dnlerek,mod filtreleri kullanlr.
Esas olarak,bir mod filtresi,eitli modlarn deiik alan modellerinden isteneni geiren bir
srersizlik elemandr.Eleman,istenmeyen mod iin,yksek gerilim noktasna;istenen mod iin alak
gerilim veya sfr gerilim noktasna yerletirilir.Bu nedenle,ekil 5 (a) daki gibi dikdrtgen dalga
klavuzunun merkezine ince bir tel paras yerletirilirse bu egemen mod iin maksimum gerilim
noktasdr.ekil 3 de grld gibi TE2,0 modu iin tel paras sfr gerilim noktasndadr. Bylece tel
paras ,TE1,0 modunda byk bir endktif etki gstermekte ve yansmaya neden olmaktadr.Halbuki
TE2,0 moduna etki etmemektedir.
stenen ve istenmeyen mod kombinasyonlarnda kullanlabildiinden dolay mod filitrelerinin
birok tip ve eitleri vardr.Yapmcnn sadece,istenilen modu bozmadan baz modlar yanstabilmek
iin dalga klavuzu iinde bir yer bulmas gerekir.
11 G KAPASTES
Dalga klavuzu iinde bir iaret yaylrken ekil 3 ve 4 deki alan izgilerinin ynlerinden
anlald gibi klavuz yzeyleri arasnda bir gerilim meydana gelir.Bir dalga klavuzu iinde iletilebilen
maksimum g ksa devre ile snrlandrlmtr.Deneyler havann, deniz seviyesinde normal scaklk
ve nemde yaklak 30 000 volt/cm lik bir alan kuvvetinde delindiini gstermektedir.Bu deer bir dalga
klavuzunun maksimum veya ksa devre gcn hesaplamakta kullanlabilir.
Egemen olan modda alan dikdrtgen kesitli bir dalga klavuzu iin maksimum g,
P=600 000ab(
g

) Watt (17)
formlnden bulunur.Burada (a) ve(b) santimetre cinsinden dalga klavuzu boyutlardr.
15
rnein,i lleri 2,286 1,016 cm olan bir x-band dalga klavuzunda (/g)=0,75 yapan
frekanslarda ksa devreye neden olan g:
600 000 2,2861,016 0,75=1.04 MW dr.
Burada kullanlan (/g) deeri btn dalga klavuzlar iin kullanlabilen dalga klavuzu frekans
bandnn ortasna yakn bir deerdir.
Egemen olan modda veya TE1,1 modunda alan daire kesitli dalga klavuzu iin maksimum g
ise,
P=450 000d
2 g

Watt (18)
forml ile bulunur.
Bu formlde (d) cm cinsinden klavuzun apn gsterir.
Eer dalga klavuzunda normal atmosferik basncn zerinde basn oluturulursa ksa devre
olmakszn daha byk glere klabilir.Bunun tersi olarak basn drlrse g kapasitesi
azalr.deal vakumda ise phesiz ki iyonize gaz olmadndan ksa devre olmaz.
Eer dalga klavuzunda bir sreksizlik varsa,yansyan gerilim daha dk bir g seviyesinde ksa
devreye sebep olur.Ksa devrede,toz paralar keskin ular,keler ve scaklk nem gibi evre
koullarnn olumsuz etkisi bulunduundan,bu gibi hallerde dalga klavuzunun hesaplanan g
seviyesinin ok yaknnda altrmamak gerekir.Uygulamada yaklak olarak emniyet faktr olarak
drt kabul edilir.Yani drt defa kk gte allmaldr.Bu durumda tarif dilen x- band dalga
klavuzu,ek nlemler olmakszn eyrek megawattn zerinde kullanlmaz.
Bir dalga klavuzunda yukarda belirtildii gibi g kapasitesini arttrmak iin basn oluturulur veya
havadan daha byk bir ksa devre alan iddetine sahip olan bir madde ile doldurulur.Bu maddeler
dalga klavuzunun iletim zelliklerinde nemli deiiklikler yaratmayan hexofluoride gibi gazlar ve
kpkl yaltkanlklar ierirler.Eer dalga klavuzu yaltkan bir madde ykl ise phesiz ki daha
byk alanlara dayanr.
12 ZAYIFLAMA
letim hatlar sk sk kaypsz gibi kabul edilmelerine karn belli bir zayflama gsterir.Bir dalga
klavuzundaki kayplar iki kaynaktan oluur.Bunlar iletken kayplar ve di elektrik kayplardr.Eer
dalga klavuzunun yzeyleri sonsuz iletkenlie sahip ideal iletkenler olsayd hibir iletken kayb
olmazd.Fakat bunu salayan hibir madde de yoktur.
Bir dalga klavuzundaki iletken kayb (ayn zamanda bakr kayb ve I
2
.R kayb diye de
isimlendirilir) deri kalnlna baldr ve dolaysyla frekansn bir fonksiyonudur.Egemen olan modda
alan bakr dikdrtgen kesitli bir dalga klavuzu iin zayflama ,
1
1
1
1
1
1
]
1

,
_

,
_

,
_

1
2
54 , 2 .
0001107
2
2 3 2 3
2 3 2 3
c
c
f
f
f
f
fc
f
b
a
a
(19)
eklindedir.
Bu formlde () desibel/cm,(a) ve (b) dalga klavuzu boyutlar cm olarak ifade edilir.(fc) ve (f) ise
srayla kesim frekans ile iletme frekansdr.Bakr dndaki bir malzeme iin (4.19) eitlii,sz konusu
malzemenin zgl direncinin bakrnkine olan orannn kare kkyle arplr.
(19) eitlii (f) frekansnn fc kesim frekansna yaklamas halinde zayflamann sonsuza yaklatn
gsterir.Bununla beraber bu eitlik,kesime yakn zayflamann ok yksek olmasna karn kesim
noktas yaknnda geerli deildir.Forml dalga klavuzunun normal olarak kullanld frekans
bandnda geerlidir.Eitlikteki (a
3/2
) terimi daha geni dalga klavuzlarnda daha az zayflamay
gsteriyor.Daha dk frekanslarda daha geni dalga klavuzu kullanldndan,ok kk dalga
klavuzu kullanan ok yksek frekanslarda zayflama bir problem olur.rnein 3000 Megahertzde
kullanlan 3,35 7,1 cm boyundaki bakr dalga klavuzunda zayflama yaklak olarak 0.018
desibel/m dir ve bu deer ihmal edilebilecek bir deerdir.Fakat bununla beraber 25000 megahertz iin
standart boyutlardaki (1,050,42cm) bakr dalga klavuzundaki 0.3 desibel/m deerindeki zayflama
uzun dalga klavuzlarnda ihmal edilmeyecek bir deerdir.Dikdrtgen kesitli dalga klavuzundaki dier
modlar TE1,0 modundan daha ok zayflatrlar.
Daire kesitli dalga klavuzunda,en ok kullanlan moda ait zayflama aadaki eitliklerle
bulunur.
16
TE1,1 modu iin ;
( ) ( )
( ) 1 ) 54 . 3 (
38 . 2 1 00423 . 0
2 2 3 2 3
2 3 2 1

fc f a
f f f f
c c

(20)
TM0,1 modu iin ;
( )
( ) ( ) 1 54 . 2
00485 . 0
2 2 3 2 3
2 3

fc f a
fc f

(21)
TM0,1 modu iin ;
( )
( )
( ) 1
54 . 2
00611 . 0
2
2 1
2 3 2 3

c
c
f f
f f
a

(22)
Bu formllerde () desibel/cm dir ve (a) dalga klavuzunun cm olarak yarapdr.Eer bakrn
haricinde bir malzeme kullanlmsa bu eitliklerdeki () deeri zgl diren deerleri orannn kare
kk ile arplmaldr.
Bu arada eer klavuz ap sabitletirilirse,frekans arttrldka TE0,1 modunun zayflamasnn
azalm olmas dikkati eken bir noktadr.Bu yzden bu mod dikdrtgen kesitli dalga klavuzu
zayflamasnn yasakland mili metrik dalga boylarnda kullanlr.Ayn zamanda mikrodalga
haberlemesinde,uzun dalga klavuzuna ihtiya duyulan hallerde de yine bu mod kullanlr.TE0,1
modunda,byk boyuttaki klavuzdan da yararlanlarak dier modlarn uyarlmamas iin gerekli
nlemler alnabilir.
13 MALZEMELER
Dalga klavuzlar genel olarak metalden yaplrlar.Malzemenin seiminde kk diren
deeri,imalat kolayl,paslanmaya kar dayankllk gibi faktrler rol oynar.Her deneyden sonra
deiikliklerin yapld laboratuarda genellikle lehimlenebilen ve kolaylkla ilenebilen malzemenin
kullanlmas istenir.Bu ynden pirin kullanlr.Havadan etkilenmesi,tama uygulamalarnda
malzemenin hafif olmas bakmlarndan da Al veya Mg tercih edilir.Tasarm ii bitip de elemann
dkm ilerine gelindiinde ise,bronz ve Alun her ikisi de iyi bir dkm malzemesidir.
Bir desibelin kesirlerinin her birinin nemli olduu sistemlerde pirin ve Aldaki iletken kayplar
ok byktr.Bu yzden bu metallerden yaplan dalga klavuzu elemanlar genellikle gm kaplanr.
Alminyum klavuzun gm ile hemen kaplanamamas nedeniyle nce ince bir Cu
tabakasyla kaplanr.Ana metale akm gememesi iin gm kaplamann kalnl gmteki deri
kalnlndan daha fazladr.
Mili metrik dalga boylarnda dalga klavuzunun ok kk olmasndan dolay gm kaplama yerine
klavuzun tamamn gmten yapmak genellikle daha ucuzdur.Altn kaplama da iyi bir iletken
olmasna ramen gmten ok daha pahaldr.Altn ayn zamanda paslanmaya dayankl
olduundan ek bir avantaj salar.
Gm yzeylerini paslanmadan ve donuklamadan korumak iin yzeyler ok ince bir
rodyum tabakasyla kaplanr.Rodyum paslanmaz fakat gmten daha byk zgl diren deerine
sahiptir.Bununla beraber rodyum tabakas,deri kalnlndan ok daha ince yaplarak akmn gmten
gemesi salanr.
14 GRNTL DALGA KILAVUZLARI
Dikdrtgen ve daire kesitli dalga klavuzlar frekans bant geniliklerini,daha yksek modlara
yaylma tehlikesi olmakszn kullanabilmek iin,snrlandrmtr.Dikdrtgen kesitli bir dalga
klavuzundaki faydal band genilii yaklak 1e 1,5dur.Dk frekans snr zayflamann ok ciddi
olmamas iin kesim frekansnn kafi derecede zerinde olmaldr.Halbuki yksek frekans snr TE2,0
modu iin kesim deerinin altnda olmaldr.Dairesel kesitli dalga klavuzu frekans bantlar ise,TE1,1 ve
TM0,1 modlarnn kesim dalga boylar birbirine yakn olduklarndan daha fazla snrlandrlmlardr.
Bant genilii girintili klavuz kullanlarak arttrlabilir.Girinti,dalga klavuzunda kapasitif yk
etkisi yapar ve bylece hem karakteristik empedans hem de faz hzn drr.Bunun sonucu olarak
TE1,0 moduna ait kesim frekans da klr.Bu bazen 5 misli debilir.Ayn zamanda TE2,0 ve TE3,0
modlarna ait kesim frekanslar da girintinin zel ekilde yapm ile arttrlabilir.Bylece bant genilii
arttrlm olur,fakat bunun yannda bakr kayplar artarken g kapasitesi de azalr.
17
15 MKRODALGA HATLARINDA EKLEME ELEMANLARI
VE KUPLAJ
Mikrodalga sisteminde,gerek dalga klavuzlar gerekse koaksiyel hat ve dier iletim hatlarnn
eklenmesi iin eitli ekleme elemanlar kullanlmaktadr.
Ekleme srasnda zerinde durulmas gereken nemli hususlar;kk duran dalga oran
(DDO) salamak,ksa devreye ve zayflamaya neden olmamaktr.
zellikle dalga klavuzlarnda , iki klavuzun eklenmesi,yn deitirme , iletim kanal adedini
arttrma gibi eitli amalar iin deiik ekleme elemanlar kullanlmaktadr.
Bu elemanlarn balantlar , eklenti kenarl (flanl) ,gemeli , sktrmal , gibi eitli
ekillerde yaplmaktadr.
16 DALGA KILAVUZLARINDA EKLEME ELEMANLARI
Alak frekansl devrelerde genellikle devrenin iki giri ucu ve
iki de k ucu oldugu ve bunlarn drt ucu nedeniyle drt uclular
denildigi bilinmektedir. Yuksek frekanslardaki dalga klavuzlu
devrelerde ise iki ucun yerine tek uc gecmektedir. rnegin ,ikier
giri ve cks ucu yerine birer giri ve cks agz (ucu) bulunmaktadr.
Ekleme elemanlarnn da kullanma yerine gore aynen bir su borusu
tesisatnda oldugu gibi uc veya dort uclu (kollu) olanlar vardr.
Bunlardan encok kullanlan baz tiplerini gorelim.
17 NT T TP ELEMANI
ekil 9 (a) da grldg gibi dalga klavuzunun dar yuzunden br kol ckyorsa , buna NT T
TP ELEMAN ad verilmektedir. Bu adn verilmesinin nedeni , bu tip baglantnn ,ekil 9 (b) de
gorulen esdeger devreye benzemesindendir.esdeger devresi ,normal bir hatta paralel (nt)
baglanms ikinci bir hattr.
ekil 9 a ekil 9 b
nt T tipi eleman
Diger taraftan ,yan kol ,H magntik alan duzlemnde oldugundan H duzlemnde T veya
ksaca H tipi T deymler de kullanlmaktadr.
nt T deymn kullanmak fiziksel gorunumune de daha yakn oldugu cn burada bu adyla
tanmlanacaktr.
nt T baglantl dalga klavuzlarnda empedans
uydurma amacyla sekl 10 de n ve yan grunusleri verildigi
gibi ntleme perdesi kullanlmaktadr . ntleme perdesi
,devrede aynen bir snt empedans etks yaratr . Perde
iletken bir metalden yaplmaktadr . Boyutlar dalga klavuzu
boyutlarnda ve kalnlg da klavuz yukseklgnn 1/10 ile
1/20 si kadardr.
ntleme perdesinin devreye katacag empedans
degerini ayarlamak icin T nin iki kolu karakteristik
empedansla kapatlr . Giri koluna ise bir osilator ile bir
yansma lcer irtibatlandrlr.
Sekil 10 ntleme perdesinin takl
Osilatorden verlen iaretlerin yansdg surece ntleme perdes asag yukar ayarlanr ve
yansmann olmadg tespit edildigi anda perdenn bu hal bozulmadan lehm le tutturulur . Boylece
18
grs kolunun empedans uygunlugu da saglanms olur . Bu yontem yuksek frekanslarn alt
kademelernde %95 orannda dogru sonuc vermektedr.
Eger ekleme elemanndak butun daglms reaktanslar yok edleblrse , giri kolundan
bakldgnda , T nn k kolu paralel baglyms gb gorulecektr . Dger br deymle paralel bagl k
empedans , yan klavuzun empedansnn yars gorulecektr . Bu durumda yansma k msl
artacagndan duran dalga gerlm oran da (DDO) k msl olacaktr . Fakat frekansa bagml
bulunmamaktadr . Bu durumda grs ucunu uygun br transformator veya uclandrma devres le
kapatarak geni br frekans band cn kullanlr hale getrmek mumkundur . Boylece yukarda
belrtlen sontleme perdesnden de , y br empedans uygunlugu saglamak cn yararlanmak yerne
,DDO 'yu k katna ckartarak dalga klavuzunun butun frekans band cn kullanlr hale getrlmesnde
yararlanlablecektr .
Sontleme perdesinin yerne , ekleme elemannn merkezne br metal parca da yerlestrleblr.
Bu parcann boyutlar k kat DDO elde edlecek seklde ayarlanr . Boyle br metal parca le , grs
koluna da uygun br uclandrc baglanarak DDO 'yu 1,10 e kadar ndrmek mumkundur . Bu yontemde
frekans band se , kullanma frekansnn %25 i kadar genslemektedr .
Ozellkle belirtmek gerekir k , uc kollu br ekleme elemannn butun uclarnda tam br
empedans uygunlugu saglamak mkanzdr . Daha cok T nn grs kolunda empedans uygunlugunun
saglanmasna ozen gosterlr . Uygunlugun oneml oldugu devrelerde ozel ferrt ve yar letken
elemanlardan da yararlanlr . Iy br uygunluk cn devrede magnetk alann sabt tutulmas
gerekmektedr .
Empedans uygunlugu saglanms br T eklent devrende , grs kolundan verlen guc yan
kollara est ve ayn fazda olarak ayrlacaktr .
18 SER T TP EKLEME ELEMANI
Eger dalga klavuzunda grs kolu sekl 11 de goruldugu gb gens yuz uzerne
rtbatlandrlrsa , bu elemana da sekl 11 (b) dek esdeger devresne uygun olarak ser T tp eleman
ad verlmektedr.
Sekl 11 ser T tp eleman
Ayrca grs kolu E elektrksel alan duzlem cersnde bulundugundan E tipi T deym de
kullanlmaktadr.
Burada da paralel T tpnde oldugu gb empedans uydurucu metal perde veye merkez cubuk
vastasyla , grs kolunda empedans esitligi saglanmaktadr . Ayrca dusuk br DDO elde etmek cn
de gerekl uclandrma devreler duzenlenr .
Grs kolundan verlen guc yan yollara est olarak daglr . Ancak burada cklar 180 derece
faz farkldr.
19 KANCA TIPI EKLEME ELEMANLARI
ekil 12 gorulen kanca bcml dalga klavuzunda yaynm gucu butun frekans bandnda tam
dengel olarak kye boluneblmektedr . Normal klavuz genslgndek grs kolu ayrm yerne kadar
ortadan kye bolunmektedr . Bolme perdes cok ncedr . Dalga klavuzunun empedans genslg le
orantl oldugundan , herbr yarm bolmenn empedans da normal klavuz hattnn empedansnn
yars kadardr.
Kanca tp ekleme parcasnn esdeger devres ser T elemannk gbdr . Ik yarnn esdeger
devres se , grs kolundan bakldgnda uc uca eklenms k ser devre gbdr . Daglms alan yoktur.
19
Bu nedenle bu ekleme eleman herhang br yardmcya gerek kalmakszn empedans uygunlugu
saglayablmektedr. Yaymlanan guc bolme genslg le orantldr. Bolmelerden br dgernn k kat
gensse buraya ayrlan guc de dgernn k kat olacaktr.
Sekl 12 kanca tp ekleme eleman
sekl 13 de goruldugu gb ana klavuz hattnn ucuna uce bolunmus br ekleme parcas
getrlrse , yaymlanan dalga gucu de bolme aralklar ile orantl olarak uce ayrlacaktr.
Sekl 13 blmeli kanca tp eleman
l ayrmn esdeger devres de sekl 11 dek ser devreden tanesnn uc uca getrlms
haldr.
Kanca tpnde , kollar sekl 12 dek gb boyuna (E duzlemnde) bukulmuslerse gren saretle
kollardan alnan saretler 180 derece faz farkldr. Sekl 13 dek gb kollar enne (H duzlemnde)
bukulmus veya duz gdyorsa gren ve ckan saretler ayn fazdadr.
20 SHRL T
Sekl 14(a) da goruldugu gb br ekleme elemannda nt ve ser baglant kollar brlkte
bulunursa buna sihirli T veya hbrt T ad verilmektedr.
Sekl 14 shrl T .
Bu ekleme eleman degsk amaclar cn kullanldgndan shrl T denlmektedr. Dger taraftan
sekl 14 (b) dek esdeger devres telefon repetr merkezlernde kllanlan hbrt e benzedgnden
hbrt T ad da verlmektedr.
20
Sihirli T nin calsma sekl soyledr :
1 ve 2 nolu yan kollar brbrlerne est uygun brer empedansla , yan yansma olmayacak
seklde kapatlsn . 3 nolu snt kolundan br saret uygulansn . Iletilen guc 1 ve 2 kollarna est olarak
yaylr . Esdeger hbrt devresnden anlaslacag gb 3 nolu koldan gelen saret akm 4 nolu kol
tarafndak transformatorun prmer sargsnn tam ortasndan saga ve sola est olarak ayrldgndan ,
transformatorun secondernde herhang br gerlm enduklenmeyecektr. Bu demektr k ekleme
elemannn 3 nolu snt kolu le 4 nolu ser kolu arasnda herhang br kuplaj meydana gelmemektedr.
Eger 1 ve 2 nolu kollardak yuk empedanslar brbrlerne est olmazsa sstemn smetrs
bozulacagndan nt koldan ser kola da enerji geecektr. Ayrca yansyan dalgalarda hem ser hem
snt kola gececektr . Goruldugu gb bu br kopru duzendr. Boyle br ekleme elemanndan cok
yuksek frekanslarda empedans koprusu , dengel karstrc gb gorevlerde yararlanlmaktadr.
1 ve 2 kollarnn dengel yuklenmedgn kabul edelm . Brndek yukun empedans uygunlugu
bulunsun oburune de br anten baglanms olsun . Anten kolunda DDO=1,2:1 olsun . Empedans
uygunlugu olan kola ayrlan guc tamamen yukte harcanacak ve yansma olmayacaktr . Anten
tarafndan yansyan gerlmn yansma ssabt (23) estlgne gore :

d
d
2
1
(23)
11
1
2 . 2
2 . 0
1 2 . 1
1 2 . 1

+

(24)
olur.
Antenden yansyan guc gerlmn karesyle orantl oldugundan guc cn yansma sabt :
121
1
2
(25)
olur.
Yansyan gucun yars snt kola yars da ser kola gececektir. Bu guc , esas saret gucune
gore 24 db daha zayftr.
Eger 1 ve 2 nolu kollardan iaret verlrse , bu saretler dger kollardan brleserek ckacaktr.
Snt koldan alnan saret grs saretler le ayn fazda olup onlarn toplamdr. Ser koldan alnan saret
se 180 derece farkl fazda olup grs saretlernn farkdr. Buradak toplam ve farklar vektoryel olarak
yaplmaktadr. Bu nedenle bazen shrl T dek snt kola toplama kolu , ser kola da fark kolu denr.
Shrl T elemannda snt ve ser kollar ayarl ksa devre elemanlar ile kapatlrsa elde edlen
devreye E H- ayarlaycs ad verlr. Yan kollarn brnden verlen saret k ksa devre edlms kollara
est olarak bolunur. Fakat bu saretler yansyarak yne oldugu gb donerler. Yansyan saretlern
brbrlerne gore faz durumlar ksa devre ayarlayclar ile kontrol edlmektedr. Boylece saretn
verldg ucta brlestrlen yansyan saretlern ayaryla arzu edlen br yansma katsays tesbt
mumkun olablmektedr.
Bu yontemden yararlanlarak , kollardan brne empedans uygunlugu bulunmayan br yukleme
yaplmas zorunlulugu halnde , yansyan saretlern ayar sonucunda yukten yansyan saret yok
edleblmektedr. Bu slemler de frekansn sabt tutulmas gerektgnden , boyle br calsma sekl daha
cok laboratuvarlarda , empedans uygunlugunun tesbt cn yaplmaktadr
21 DRSEKLER
Dalga klavuzlarnn ynlerini deitirmek iin bunlar bkerek dirsek yaptrma olanag
bulunduu gibi ayrca para halndek drseg klavuzlara eklemek de mumkundur. ekl 15 de degsk
drsek sekller gosterlmstr.
21
ekil 15 degsk dalga klavuzu drsekler.
Drseklern empedans duz klavuzun empedansndan farkl oldugundan drseklerde yansma
olacaktr. Ayrca drseklerde yuksek modlar da olutugundan reaktf duzenszlkler yapmaktadrlar.
Dominant mod TE i ileten daire kesitli br klavuzda sekl 15 (a) dak gb br drsek
bulunacagundan , drsegn bukumu alann smetr duzlemnde olmazsa elptk polarzasyon meydana
gelir. Drsek donusu ne kadar keskn olursa polarzasyon da o kadar fazla olur. Bunun onune gecmek
cn degsk yollar vardr. rnegn, drsegn kest braz degstrlr. Drsek cersne yaltkan br madde
yerlestrlr. Drsegn ortalama yarcap boru cersndek dalga uzunluguna gore kucuk yaplablr.
Dkdortgen kestl klavuzlarda drsegn bukulmes ya elektrksel ya da magnetk alan duzlem
cersndedr. Buna gore , drsege sekl 15 (b) ve (d) de goruldugu gb E tp ve H tp drsek ad
verilmektedr.
Yapm srasnda dkkat edlmes gereken en oneml nokta , kestnn her yernde ayn
olmasdr. Boyle drseklerde en uygun uzunluk g/2 boyudur. Eger drsegn c yarcap 2 dalga
boyundan buyukse bu drsekten dolay olusan duran dalga oran DDO=1,05'ten kucuktur. Eger drsek
yarcap g/4 yahut daha kucuk se DDO=1,1 kadar olur.
22 BURGULU EKLEME ELEMANLARI
Baz hallerde dalga klavuzlarnda alann polarzasyon yonunu degstrmek gerekeblr. Bunun
cn sekl 16 da goruldugu gb eksen etrafnda burulmu br ekleme
elemanndan yararlanlr. Burulma azar azar ilerleyerek yaplmssa
neml saylablecek yansmaya neden olmaz.
Sekl 16 burgulu ekleme eleman
Alan vektorler yonunu 90 derece donduren br burulmann uzunlugu 2 g veya daha buyuk
olursa , bu durumdak duran dalga oran 1,1 den kucuk kalr.
23 DALGA KILAVUZLARINDA YAYINIMINI SALAYACAK
PROB YERLETRMEK
Mikrodalga enerji teminini salayan bir prob dalga klavuzunun eyrek dalga uzunluuna
ekledii zaman, eyrek dalga vertical Anten olarak alr. Pozitif ve negatif dalga nleri ekil 1-24 teki
gibi yaylacaktr. C okunun ynnde ilerleyen herhangi bir ksm hzla sfra doru azalr. nk gerekli
snr koullarn salayamaz. Dalga nnn A ve B oklar ynnde ilerleyen paralar dalga klavuzu
duvarlarnda yansr ve ters-faz dalga n formuna geer. Bu dalga nleri ekil 1-25 de gsterilmitir.
Dalga nlerinin dalga klavuzlarn merkezine doru olduuna dikkat ediniz.
22

ekil 1-24 dalga klavuzuna ekil 1-25 A dalga klavuzunda dalga nleri yerletirilmi
probun yaynm
ekil 1-25 B Dalga klavuzlarnda dalga nleri
ekil 1-25 C Dalga klavuzlarnda dalga nleri
ekillerde dalga nlerini daha iyi bir anlatm iin partikller olarak simgelendirdik. ekillerde de
grld gibi gelen partikller eer klavuz duvarlar dz ise tam yansma yaparak arpar. Bu
arpma srasnda herhangi bir hz kayb olmaz. Bylece yansyan dalga gelen dalga ile ayn zellii
gsterir. Sonu olarak dalga klavuzunun duvarlarnda dalga yansmas olay ile dalga ekli deimez
ancak bu yansmalarda polarite deiir.
ekil 1-27 A ve B de dalga klavuzu iindeki probe ile farkl
frekanslardaki iki elektromanyetik dalga n yaynm yn verilmitir.
Yaynm yn oklar ve izgiler gibidir. A oran ve dalga nnn
yasma as, giri enerjisinin frekans ile ayn byklktedir. Ama
yansma as her iki dalga klavuzunda da birbirine eittir.
ekil 1-26 Tek bir dalga nnn yansmas
Dalga klavuzlarnda KESM FREKANSI ( CUT OFF
FREQUENCY ) geli as ve yansma asnn sfr olduu adr. Kesim frekansnn altndaki
frekanslarda, dalga nleri geri yansr, dalga klavuzlarnda enerjiye klavuzluk etmez.
ekil 1-27 A Farkl frekanslarda ekil 1-27 B Farkl frekanslarda
dalga klavuzlar dalga klavuzlar
Dalgann yaylma hz k hzndan azdr. Bu yavalama yaynm zigzag bir yol izlemesindedir.
dalga klavuzlarnda dalga nlerinin ilerleme hz GRUP HIZI olarak adlandrlr ve bu hz k hzndan
23
yavatr. enerjinin grup hz, dalga nnn b duvarndan yansma asna baldr. Yansma as da
giri frekans tarafndan belirlenir. ekil 1-28 de temel prensibi verilmitir. Frekansn azalmas yansma
asnn azalmasna, yansma asnn azalmas grup hznn azalmasna sebep olur. Ztt da
dorudur.
ekil 1-28 A Yansma asnn frekans zerindeki deiiklik etkisiDK FREKANS
ekil 1-28 B Yansma asnn frekans zerindeki deiiklik etkisi ORTA FREKANS
ekil 1-28 C Yansma asnn frekans zerindeki deiiklik etkisiYKSEK FREKANS
24 DALGA KILAVUZLARINDA GR / IKI METODLARI
Dalga klavuzlar, bundan nceki blmlerde anlatld gibi normal iletim hatlarndan farkl
davranr. Bundan dolay zel bir aygtla enerji dalga klavuzunda bir utan dier uca hareketi salanr.
Enerjinin dalga klavuzuna enjekte edilmesi iin aygt kullanlr. Bunlar; PROBE(u) , LOOP(dng),
SLOT(yark) dur.SLOT lar APERTURES(delik) ve WINDOWS(pencere) olarak da adlandrlr. imdi,
dalga klavuzuna eklenen kk prob ve bu prob a mikrodalga enerji verilmesiyle, eyrek-dalga anten
olarak almas incelenecektir. Akm prob u takip ederek, ekil 1-39 A daki gibi bir E alan oluturur. E
alan izgileri prob tan ayrlrlar. Prob en yksek verim olaca noktaya yerletirilirse, E alan izgileri E
alann gcn artrr.
ekil 1-39 A Prob un dikdrtgen ekil 1-39B Prob un
dikdrtgen dalga klavuzuna montesi dalga klavuzuna montesi
24
ekil 1-39C Prob un dikdrtgen ekil 1-39D Prob un dikdrtgen dalga klavuzuna
montesi dalga klavuzuna montesi
Probun en yksek verim elde edilebilecek yerin tayininden; Probun a ve b duvarlarnn tam
ortasnda bir yerde olmas, ve dalga klavuzunun en yakn olduu sonu arasndaki mesafe bir eyrek-
dalga boyunda olmaldr. Bu ekil 1-39B ve1-39C de gsterilmitir. E alann maksimum olduu baskn
mode noktasdr. Bundan dolay bu noktadaki enerji transferi maksimumdur.
Baz uygulamalarda daha az enerji transferi tercih edilir. Transfer edilecek enerjinin azaltlmas
iin Probun boyunun azaltlmas yeterlidir. Yani E alann merkezinden kaydrlarak veya
siperlendirilerek daha dk enerji transferi salanr. Transfer derecesi deitirebilirlii ile deiken
ilem frekans da elde edilir. Probun hareket etmesi ile uzunluk kolaylkla deiir.
Probun tipi ve boyutu, frekans, bant geniliini, g-kontrol gibi karakteristik zelliklerini belirler.
Probun ap artarsa bant genilii artar. Probun kap tokma gibi yumru eklinde olmas ile daha fazla
g kontrol ve daha fazla bant genilii elde edilir. Bununla bilinen probdan daha fazlas elde edilir.
G-kontrolnn artmas direk olarak yzey alan ile ilikilidir. ekil 1-39D de iki tane board-bandwith
prob gsterilmitir.
Dalga klavuzuna enerji enjektesi yolu ise, dalga klavuzundaki H alann ayarlanmas ile olur. Bu, dalga
klavuzu ierisine yksek akm tayan kk bir LOOP un eklenmesi ile gerekletirilir. ekil 1-40 ta
bu aklanan biim anlatlmtr. LOOP un etrafnda bir manyetik alan oluturulur ve bunun dalga
klavuzuna ekil 1-40 B de gsterildii gibi uydurulmas salanr. Eer LOOP ta tanan akmn
frekans dalga klavuzunun bant genilii iinde ise, enerji dalga klavuzunda transfer edilmi olur.
Dalga klavuzunda en yksek verimde iletimi salamak iin, manyetik alann en yksek olduu yerdeki
birka noktann birine LOOP yerletirilir. Bu noktalar ekil 1-40 C de gsterilmitir.
ekil 1-40 A Dikdrtgen dalga
ekil 1-40 B Dikdrtgen dalga klavuzuna LOOP un montesi
klavuzuna LOOP un montesi
ekil 1-40 C Dikdrtgen dalga klavuzuna LOOP un montesi
25
Dk verim istenildii zaman, LOOP u hareket ettirerek
yada dnderilerek daha az sayda H izgilerini evrelemesi
salanr. LOOP un ap artrlrsa, g-kontrolde artar.
LOOP u oluturan hattn boyutunu artrarak bant genilii
artrlr. H alan iinde olan bir LOOP ta akm akmasna
neden olur. Bu olayn meydana gelmesiyle dalga
klavuzundan enerji alnr. ok dk verim istenildii zaman
SLOT veya APERTURE(boluk) lar kullanlr. ekil 1-41 de
SLOT balam gsterilmitir. Bu metotta enerji ufak bir
SLOT ierisinden dalga klavuzuna girer ve E alan dalga
klavuzu ierisinde geniler.
Eer SLOT un boyutu uygun seilirse, Enerji enjektesinde ve
alndnda minimum yansma olur.
ekil 1-41 Dalga klavuzuna SLOT balam
Enerjinin dalga klavuzuna verilmesi ve alnmasn tam olarak anladktan sonra, dalga
klavuzunda ak yntemi en iyi enerji alm veya enjeksiyonu olduunu daha iyi dnebilirsiniz.
Ancak bu yntemde empedans hatalarna sebep olur.
25 DALGA KILAVUZLARI HAKKINDA;
Bo bir Pringles kutusu kt niyetli
hackerlara kablosuz iletiimde bilgi hrszlna
yardmc olur. Gvenlik Firmalarndan biri olan
I-SEC firmasnn yapt aratrmalar
gsteriyor ki, PRINGLES kutusu ile yaplan
ynl antenle Londradaki Financial District 'e
kablosuz iletiim kuran bilgisayarlar aras
bilgilerin alnabilir. Saldrlardan Hardware de
yaplacak bir ka ufak deiikle savunma
hazrlanabilir.
Bu tr Networks sistemleri, ucuzluu kurulum
ve hareketlilik kolaylklarnn olmas ve gz
zekini bozan kablolarn olmamas giderek
daha poplaritesini artryor. Ama verilerin iletiminin radyo dalgalar
zerinden yaplmas kolaylklar ile beraber risklerde getiriyor. Bir ok
merakl Hacker WAR-DRIVING olarak adlandrdklar seferler yapyorlar.
US Gvenlik uzman PETER SHPLEY keiflerinde ilgin bir yntem
uyguluyor. Blgede Networks hatlarn bulup haritalarn kartan kablosuz
iletiim kartna sahip bir LOPTOP ile devriye geziyor.
Wireless ve WiFi sistemler ierisinde bir kiriptolama vardr. Ancak
bu yeterli deildir. I-SEC irketi sorumlusu, bu tr illegal mdahaleler
Networks sistemlerinde %67 orannda zlemeye yol atn sylyor.
Buradaki problem; Hacker lar Networks amzda byk bir arka kap
amalardr. Bu, bo bir PRINGLES kutusunu kullanlarak yada YAGI
antenlerle yaplabilir. Sinyal kuvvetlerini 15dB ykseltebilecek antenlerle
kablosuz Networks sistemlerini bulmaya yardmc olur. 30 dakika ierisinde Londradaki bahsedilen
caddede I-SEC grevlileri 60 tane kablosuz Networks sistemini buldu.
Bu korsan anten bir kahve,konserve,PRINGLES kutusu veya metal bir tabak ile kolayca
yaplabilir.
Bu WAR-DRIVING ile saldrlar profesyonel Networks sistemleri iin sorun deildir. onlarda
bant aralndan kodlanm yayn yaparlar.
Birka neri
Yayn merkezini gizleyin
sim deitirin
Networks adlandrlmamaldr. Bu irketi deifre eder.
Yayn merkezini pencerelerden uzak tutun
Kriptolama kullann
26
letiecek cihazlar arasnda Firewall koyun
26 Dalga Klavuzu le Anten Tasarm
Dalga klavuzu sistemleri sadece mikrodalga uygulamalarnda kullanlr. Mikrodalga
uygulamalar ise ilk bakta sava sistemleri, radarlar vb. elektronik sitemler iin gibi grnebilir. Ancak
almalar mikrodalga sistemleri insan kullanmna oktan sunmutur. rnein mikrodalga frnlar
2.4GHz de ilem yapar, uydularla iletiim kuran LNBler 10Ghzde alrlar. 2.4GHz de alan
kordonsuz telefonlarda yine hayatmza giren bir baka mikrodalga uygulamasdr.
WIRELESS Networks sistemi 802.11b standardn 2.4GHz ISM bandnda kullanr. Yine bu
bantta mikrodalga frnlar, medikal ekipmanlar, kordonsuz telefon sistemleri kullanlr. IEEE 802.11b
standard WLAN Networks konfigrasyonunu tanmlar.
Peki basit bir dalga klavuzu ile anten yapabilmek iin ne gerekiyor ?
Mikrodalga teknolojisi ile ilgi kaynaklar incelendiinde karmak grnebilir. nk mikrodalga
kitaplar, detayl eitliklerden haz duyan akademisyenler tarafndan hazrlanr. Ama verimli alan WIRELESS
LAN gerekletirmek iin POINTING-VECTOR veya MAXWELL DENKLEMLER nin hi birisine ihtiyacnz
yoktur.
Trevor MARSHALL ( http://trevormarshall.com/waveguides.htm sitesinden yorumsuz birebir eviridir)
Gerektende Internet teki bu konuyla ilgili siteleri incelediinizde basit bir kablosuz Networks
uygulamas iin yle kaln kitaplar yutmanza gerek olmadn greceksiniz. Daha sonra vereceim
Internet sitelerini gezerseniz gerekten eleneceksiniz. Konserve kutularndan anten yapanlar, atya
kp yapt dalga klavuzuna sarlp fotoraf ekenler v.b.

Dalga klavuzu kullanarak basit bir anten ve 802.11b WIRELESS NETWORKS
uygulamalar yaplabilir. Dalga klavuzunun konuya getirdii kolaylk, daha ucuza mal
etme ve daha basit uygulamalar oluturmadr. 3~5$ ile 2.4 GHz uygulamalarndan
birine basite sahip olabilirsiniz..
Direk anten 12 15 Db kazan gsterir. Bu fiziksel olarak yetirince genitir.
Tasarmda yeterince dikkatli olursak bir tam dalga boyunu PRINGLES kutusuna
sdrabiliriz. Bylece ok ucuza iyi kazanl bir anten yaplabilir.
n toplaycsn tasarm
Toplayc dalgann odaklanmasna yardmc olur.
3cm lik pullar kes
PRINGLES kapana borunun geecei delii a
7.62 cm lik plastik disk kes. Tam kutuya ssn olsun
boruyu bir araya getir
birletirmede u sra takip edilir.
Somun,kapak,pul,boru,pul,boru,pul,boru, plastik
pul,boru,pul,somun
tam olarak sktrlmal pullar ne gevek nede ok
sktrlm olmaldr.
n toplayc yapld.
Kutu Tasarm
Bir tane PRINGLES kutusu bulun.
8.5cm ten kutu N-konnektr iin delinir.
Bu Tuzlu & Sirkeli PRINGLES 'n ierik etiketinin tam Sodyum ve
Protein deerlerinin ortasna denk der.
27
Elemanlarn nas
Bakr tel dzeltilerek N-konnektre lehimlenir. Bakr tel kutu
ierisinde tam ortaya gelmelidir. Akis halde kazantan birka Db kayp olur.
Antende ince ayar boruyu oynatarak yaplr.
Burada ou nemli test aamas ihmal edildi. (spektrum
analizr, g lm, SWR lm) Dolaysyla anten karakteristii
hakknda yeterli bilgiye sahip deiliz. Yksek k gcnde balam
olduumuz aletleri yakabilir. Bu tamamen bizim sorumluumuzda. Bu
deerleri kontrol edecek yazlmlar Internet de vardr. Bu boru ve zerindeki
metallerle sinyal zerindeki grltlerin byk ksmn Direk antenlerden daha fazla elimine etmi
oluruz. Ancak direk antenler merakl komularnzn spektrumu tam olarak almamalar iin grlty
kontrol altna alr. Bence ya iyi komu edinin yada Direk antenleri kullann.(nasl olsa grlt herkesin
sorunu)
Dikdrtgen dalga klavuzlar ayr bir formu daha vardr.
Bir SLOT Dalga Klavuzu Anteni Nasl alr.
Biz WIRELESS LAN iletiim sistemi ierisinde kullanlan SLOT dalga klavuzlarn
inceleyeceiz.
Dalga klavuzu dk kaypl iletim hattdr. Sinyali kk anten slotlar ile yaynmna
izin verir. Sinyal dalga klavuzuna koaksiyel bir prob ile getirilir. Dalga klavuzu boyunca
sinyal slotlar zerinden hareket eder. Her slot az miktarda enerjinin yaynmna izin verir.
Slotlar lineer olarak yerletirilir. Dalga klavuzu anteni enerjisinin tamamn horizon olarak
yayar. Bu mkemmel ynelme yksek g kazanc salar.
Yandaki grafikte 8 slot dalga klavuzundaki E alan gcnn yaynm grlebilir.
Koaksiyel prob eklin en alt ksmndadr ve dalga, klavuzda ilerlerken her yarm dalga
boyunda maksimum deerlerine ulat grlr. E alan gc renklerle ifade edilir. Burada
bulunan MAV renk ne byk iddetten 40 dB altndadr. Sinyal tepeye vardnda yansr.
Ve hala YEL dir. YEL ise en iddetli renk olan KIRMIZI dan 30Db kktr. Yansma
ayn zamanda dalga klavuzunun en alt ksmnda da meydana gelir ve etki toplanr.
Koaksiyel probtaki bu u giriim iddeti YEL den KIRMIZI (0dB) ya tar. Sinyalin slotlardan
yaynm ekillerden fark edilebilir. 8 SLOT dizaynnda yaynm iddeti klavuzun stnde
,altndan daha azdr.
Dikdrtgen dalga klavuzu iin;
Burada nemli olan dalga klavuzuna enerjiyi doru yayabilmesi iin probu tutacak N-
konnektr doru yere yerletirmektir. Bu yerletirilecek yeri dalga boyu dalga boyunu ise kutunun
ap belirler. Biz 10 cm apndaki bir teneke kutu iin hesaplama sonularn vereceiz.
TE11 modu iin kesim frekans : 1756.98 MHz
28
TM01 modu iin kesim frekans : 2294.85 MHz
Dalga Klavuzuz boyu : 17.7546 cm
Klavuz dalga boyu : 4.445 cm
Klavuz dalga boyu : 13.3096 cm
29
Adm Adm Konserve Kutusundan Anten Yapm
N-tipi Dii Konnektr
INTERNET ADRESLER
http://www.turnpoint.net/wireless/cantennahowto.html * Konserve kutusu ile anten
http://64.227.154.50/Industrial/Waveguides.htm * optik dalga klavuzlar
http://www.antek.com/products.htm * retici firma
http://www.arwain.net/evan/pringles.htm * PRINGLES ANTEN
http://fermi.la.asu.edu/w9cf/yagipub/index.html * Yagi modeler
http://airshare.org * anten ile ilgili herey
http://members.ij.net/packrats/Slot_Antenna/slot.html * Mikrodalga Slot anten
http://narx.net/~mike/menora.net/images/waveguide/install_pics/me-baby-chris.jpg *Deli
http://www.netscum.com/~clapp/wireless.html * CANTENNA - YAG DESGN
FOR 802.11b WIRELESS Aplicaitons
http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/1860241.stm * hack with PRINGLES
30
http://www.oreilly.com/catalog/imoviemm2 * bilgi
http://www.oreillynet.com/cs/weblog/view/wlg/448 * 802.11b standartnda PRINGLES
la anten yapm
http://www.radio-active.net.au/web/80211/pringles.html * PRINGLES ANTEN
http://www.saunalahti.fi/elepal/antenna1.html * saysal tarm
http://www.saunalahti.fi/elepal/antenna2.html * kutu dalga klavuzu tasarm
http://www.saunalahti.fi/elepal/antennie.html * WLAN Anten 2.4GHZ- kendin
yap
http://www.seattlewireless.net/index.cgi/MicroTVAerial * TV anteni
http://www.seattlewireless.net/index.cgi/DirectionalWaveguide *Drek enten tasarm
http://trevormarshall.com/waveguides.htm * SLOTed antenna
http://verma.sfsu.edu/users/wireless/pringles.php * PRINGLES ANTEN
31