FOTOMETRİK

YASALAR
BÖLÜM 4
4.1 Kosinüs Yasası
Bir yüzeyin normali ile  açısı yapan ışık demetinde, E, aydınlık düzeyi
(Şekil 4.1)

E = ( cos) / S (4.1)

dir. Öte yandan aynı ışık akısının, aynı yüzeye dik geldiği halde oluşacak aydınlık
düzeyi, En,
En =  / S (4.2)
(4.1) bağıntısı (4.2)'ye oranlanır ise
E = En cos (4.3)
dir. Buna kosinüs yasası denir.
 4.2 Uzaklıklar Karesiyle Ters Orantı
Yasası
Noktasal bir ışık kaynağı herhangi bir  doğrultusunda I ışık şiddetini
doğuruyorsa, bu doğrultuya dik düzlemlerdeki aydınlık düzeyleri
düzlemlerin kaynağa olan uzaklıklarının karesiyle ters orantılıdır. Yani,
En r12
= 2 (4.4)
E n1 r
dir (Şekil 4.2).

Şekil 4.2 Uzaklıklar karesiyle ters orantı yasasının çıkarılması.

Burada En, Sn düzleminin ortalama aydınlık düzeyini En1 de Sn1
düzlemindeki ortalama aydınlık düzeyini gösterir.

İspatı:  uzay açılı koniden çıkan ışık akısı  = I. dır. Bu akı r1
uzaklığında bulunan bir düzlemin Sn1 alanını aydınlattığı halde, r
uzaklığında bulunan bir düzlemin
r2
Sn = Sn1 2
r1
alanını aydınlatmaktadır. Demek ki Sn1 ve Sn düzlemlerinin aydınlık
düzeyleri
 
En1 = ve En =
S n1 S n

yazılır ve bunlar taraf tarafa bölünürse,

En r12
= 2
E n1 r
veya
r12
En = En1
r2
I  
bağıntısı bulunur. Eğer sonuncu denklemde En1 yerine En1 = konur
S n1
S n1
ve = 2 olduğu düşünülürse,
r1

I
En = 2 (4.5)
r
denklemi elde edilir. Kosinüs yasasından yararlanarak herhangi bir
düzlemdeki aydınlık düzeyi

I
E = 2 cos (4.6)
r
formülü ile hesaplanır. Bu formül, ileride görüleceği gibi, aydınlatma
hesabında çok kullanılır ve noktasal aydınlatma formülü adını alır.
 4.3 Lambert Yasası
 Işık yayan bir yüzeyin parıltısı, her doğrultuda sabit ise bu yüzeye Lambert
yasasına göre ışık yayan yüzey veya ideal dağıtıcı yüzey denir.

 L = L = sabit (4.7)

 Eğer bir cisim Lambert yasasına uygun ışık yayıyorsa mat görünüşlüdür.
Siyah cisim, flüoresan lamba, opal camlar, badanalar v.b. ideal dağıtıcı
cisim olarak kabul edilebilir.
 Lambert yasasına uygun ışık yayan yüzeylerde (cisimlerde)
 = p.L.S

Burada  (lm) cinsinden yüzeyin yaydığı toplam ışık akısını, L Lambert

yasasına göre yüzeyin sabit olan cd/m2 cinsinden parıltısını ve S de m2
cinsinden yüzeyin alanını gösterir.
1) Düzlem
Lambert yasasına göre ışık yayan bir S düzleminin normali ile  açısı yapan
bir doğrultudaki ışık şiddeti
I = Io . cos  (4.8)

denklemi ile değişir ve düzlemin yaydığı toplam ışık akısı, düzlemin

yüzölçümü S ve parıltısı L olduğuna göre,

=p.L.S (4.9)

denklemi ile hesap edilir.

2) Küre

Lambert yasasına göre ışık yayan r yarıçaplı küresel bir ışık kaynağının 
doğrultusuna dik düzlemdeki izdüşümü (görünen alanı) Sn = p r2 olduğun-dan, ışık
şiddeti,
I = L . Sn = L . p .r2 = sabit (4.16)
olur. Işık dağılım eğrisi, merkezi, ışık yayan kürenin merkezi ile aynı olan bir
dairedir (Şekil 4.4).
) Silindir

Lambert yasasına uygun ışık yayan h boyunda ve d çapında bir silindirin 

doğrultusuna dik düzlemdeki izdüşümü Sn = d.h.sin  olduğundan, I ışık şiddeti,
I = L.Sn = L.d.h.sin  veya Io = L.d.h
konursa,
I = Io sin  (4.18)
olur. Işık dağılım eğrisi ışık yayan silindirin eksenine teğet Io çaplı iki dairedir
(Şekil 4.5).
4) Yarı küre

Lambert yasasına göre ışık yayan r yarıçaplı yarı kürenin de 

doğrultusuna dik düzlemdeki izdüşümü

p r2 p r2
Sn =  cos 
2 2
olduğundan, ışık şiddeti

p r2
I = L.Sn = L. (1 + cos ) veya Io = L.p.r2
2
konursa
1
I   I o (1 cos ) (4.20)
2
olur. Buna göre ışık dağılım eğrisi, bir kalp çizgisidir (Kardioide)