KİMYA TE

Modern Atom Teorisi

1. Bohr Atom Modelinin Yetersizlikleri

• Çok elektronlu olan atom ya da iyonların emisyon (yayınım) spektrumları
açıklanamamıştır.
• Spektrum çizgilerinin yoğunluğu açıklanamamıştır.
• Bohr’un çizgisel yörünge fikri modern atom teorisine göre yanlıştır.
• Elektronun ikili yapısı açıklanamamıştır.

2. Kuantum Sayıları
Kuantum sayıları, Schrödinger denkleminin çözümü sonucunda elde edilen sayılar olan
n, l, ml ve ms’dir. Bu sayılardan n, l ve ml elektronun bulunma olasılığının yüksek
olduğu bölgelerin, yani orbitallerin belirlenmesinde kullanılır.

Baş Kuantum Sayısı (n)

Elektronun çekirdeğe olan uzaklığını, yani enerji düzeyini gösteren sayıdır. Kabuk,
katman ya da enerji düzeyi şeklinde de adlandırılır. n pozitif tam sayı değerlerini alır ve
n = 1, 2, 3, 4, ... şeklinde gösterilir. n rakamlarla gösterilebileceği gibi harflerle de
gösterilir:
n=1→K
n=2→L
n=3→M
n=4→N
Açısal Momentum (İkincil) Kuantum Sayısı (l)
Orbitallerin şeklini ve bu şekil farkı ile oluşan enerji düzeylerindeki değişimi gösterir. Alt
enerji düzeyi ya da ikincil enerji düzeyi de denilir.

Açısal momentum kuantum sayısı 0, 1, 2, ..., (n – 1) aralığındaki değerleri alabilir.

Açısal momentum kuantum sayısı harflerle de gösterilebilir.

l=0→s
l=1→p
l=2→d
l=3→f
şeklinde alt enerji katmanları gösterilebilir.

1. enerji katmanında sadece s orbitalleri, 2. enerji katmanında s ve p orbitalleri, 3.

1 / 10
KİMYA TE
Modern Atom Teorisi

enerji katmanında s, p ve d orbitalleri, 4. enerji katmanında ise s, p, d ve f orbitalleri yer

alır.

Manyetik Kuantum Sayısı (ml)

Orbitallerin uzaydaki yönlenmesini gösterir. ml, –l ile +l arasındaki değerleri alır.

l = 0 → ml = 0
l = 1 → ml = –1, 0, +1
l = 2 → ml = –2, –1, 0, +1, +2
l = 3 → ml = –3, –2, –1, 0, +1, +2, +3
ml kuantum sayısı bir alt katmanda kaç tane orbital olduğunu ifade eder. Örneğin, s
orbitalinde 1, p orbitalinde 3, d orbitalinde 5, f orbitalinde 7 tane orbital vardır.

Bir katmanda olabilecek orbital sayısı ayrıca ml = 2l + 1 formülü ile de hesaplanır.

Spin Kuantum Sayısı (ms)

Elektronun kendi ekseni etrafındaki dönmesi ile ilgili olan kuantum sayısıdır.
mS kuantum sayısı +1/2 ve –1/2 değerlerini alır.

2 / 10
KİMYA TE
Modern Atom Teorisi

Kuantum sayıları özetlenecek olursa aşağıdaki gibi bir tablo elde edilir:

3. Orbital Çeşitleri
s orbitalleri
Küresel şekildedir. Baş kuantum sayısı arttıkça büyüklüğü artar.

3 / 10
KİMYA TE
Modern Atom Teorisi

p orbitalleri
İki lobludur. Baş kuantum sayısı arttıkça büyüklüğü artar. Her düzlemde bir tane
bulunmak üzere 3 çeşittir. (px, py, pz)

d orbitalleri
5 tane d orbitali vardır.

f orbitalleri
7 tane d orbitali vardır.

4 / 10
KİMYA TE
Modern Atom Teorisi

s orbitalleri 1. enerji seviyesinden, p orbitalleri 2. enerji seviyesinden, d orbitalleri 3.

enerji seviyesinden ve f orbitalleri 4. enerji seviyesinden itibaren başlar.

4. Atomlarda Elektron Dizilimi

Orbitallerin Enerji Sıralaması
• Orbitallerin enerjileri (n + l) değerinin artması ile artar.
Örneğin, 1s ile 2s orbitalleri karşılaştırılacağı zaman n ve l değerlerine bakılır.

1s için n + l = 1+ 0 = 1
2s için n + l = 2 + 0 = 2 değerlerini alır.

Buna göre, 2s orbitalinin enerjisi 1s orbitalinin enerjisinden daha büyüktür.

• (n + l) değerleri eşit ise n sayısı büyük olan orbitalin enerjisi büyüktür.

5 / 10
KİMYA TE
Modern Atom Teorisi

3d için n + l = 3 + 2 = 5
4p için n + l = 4 + 1= 5
5s için n + l = 5 + 0 = 5 değerlerini alır.

n + l değerleri eşit olan bu orbitallerin n değerlerine bakıldığında, enerjileri

5s > 4p > 3d şeklinde sıralanır.

Pauli İlkesi
Bir atomda herhangi iki elektronun bütün kuantum sayıları aynı olamaz.

Aufbau İlkesi
Elektronlar orbitallere yerleştirilirken, öncelikle enerjisi en düşük, yani çekirdeğe en
yakın orbitaller doldurulur.

Hund Kuralı
Elektronlar eş enerjili orbitallere yerleştirilirken, öncelikle her orbitale bir elektron
yerleştirilir. Daha sonra ikinci elektronlar orbitallere ters spinli olarak yerleştirilir.

Elektron dizilimi yapılırken 1s orbitalinden başlanarak 2s, 2p, 3s, 3p ... 7s’ye kadar
devam edilir.

s orbitallerinde en fazla 2 elektron, p orbitallerinde en fazla 6 elektron, d orbitallerinde

en fazla 10 elektron ve f orbitallerinde ise en fazla 14 elektron bulunabilir.

Örnek olarak 26Fe atomunun elektron dağılımı ve orbital diyagramı aşağıdaki gibi
yapılır.

6 / 10
KİMYA TE
Modern Atom Teorisi

Elektron Dağılımı Orbital Diyagramı

2 2 6 2 6 2 6
1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d
1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d

Soy Gaz Temelli Elektron Dağılımı

Soy gazların elektron dağılımından faydalanılarak da elektron dizilimi yapılabilir.

13Al: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p1

[Ne] 3s2 3p1

26Fe: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d6

[Ar] 4s2 3d6

5. İyonlarda Elektron Dizilimi

İyonlarda elektron dizilimi yapılırken ilk önce nötr hâlinin elektron dizilimi yapılır.
Ardından elektron alması veya elektron vermesi durumuna göre elektron eklenir ya da
çıkartılır.
• Atomlar elektron aldıklarında, elektronlar boş ya da yarı dolu orbitallere, enerjisi
en düşük orbitalden başlanarak yerleştirilir.

15P: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p3

3- 2 2 6 2 6
15P : 1s 2s 2p 3s 3p

• Atomlar elektron verdiklerinde, öncelikle en büyük enerji düzeyinden elektron

verirler.

26Fe:1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d6

3+ 2 2 6 2 6 5
26Fe : 1s 2s 2p 3s 3p 3d

İzoelektronik Tanecikler
Elektron dizilimi aynı olan taneciklerdir.

22Ti
2+
: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d2
20Ca : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2

Elektron sayıları eşit olan 22Ti2+ ile 20Ca, aynı elektron dizilimine sahip olmadığından,
izoelektronik değildir.

7 / 10
KİMYA TE
Modern Atom Teorisi

6. Atomların Uyarılması, Küresel Simetri ve Değerlik

Elektronları
Atomların Uyarılması
Temel hâldeki bir atoma dışarıdan enerji verildiğinde, elektronlarından en az bir
tanesinin daha yüksek enerjili orbitale gitmesi durumuna uyarılma denir.

11Na : 1s2 2s2 2p6 3s1 Temel hâl

11Na : 1s2 2s2 2p6 4s1 Uyarılmış hâl

Küresel Simetri
Elektron dizilimindeki en son orbital türünün tam dolu ya da yarı dolu olması
durumudur. Küresel simetri gösteren atomlar daha kararlıdır.

Örnek:
7N: 1s2 2s2 2p3

Küresel simetriden dolayı bazı atomların elektron dizilimleri beklenenden

farklıdır.

Örnek:

Örnek:

8 / 10
KİMYA TE
Modern Atom Teorisi

Değerlik Kabuğu, Değerlik Orbitalleri ve Değerlik Elektronları

Bir atomun en yüksek temel enerji düzeyine değerlik kabuğu, değerlik kabuğundaki
orbitallere değerlik orbitalleri, değerlik kabuğundaki elektronlara ise değerlik
elektronu denir.

Örnek: 26Fe: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d6

Değerlik kabuğu (değerlik enerji düzeyi) = 4

Değerlik orbitali = 4s ve 3d
Değerlik elektron sayısı = 8

9 / 10