RADYOGRAFİK MUAYENE

(RADIOGRAPHIC INSPECTION)
Dr. Arif ÇANACIK
Uluslararası Kaynak Mühendisi
(International Welding Engineer)
Diploma No: RO/IWE/00422
Tahribatsız Muayene Uzmanı
(NDT Expert)
EN 473 Level 3 (RT, UT, PT, VT)
Sertifika No: 07-502-12451
Radyografik Muayeneye Genel
Bakış:

 Yüksek enerjili elektromanyetik dalgalar (ışınım) pek

çok malzemeye nüfuz edebilirler. Belli bir
malzemeye nüfuz eden ışınım malzemenin diğer
tarafına konan ışınıma duyarlı filmleri de etkileyebilir.
Bu filmler daha sonra banyo işlemine tabi
tutulduklarında ışınımın içinden geçen malzemenin
iç kısmının görüntüsü ortaya çıkar.

 Bu görüntü, malzeme içindeki boşluklar veya kalınlık

yoğunluk değişiklikleri nedeniyle oluşur. Malzemenin
içinin bu şekilde görüntülenmesi radyografi olarak
adlandırılır.
Elektromanyetik Dalga

 X ve gama ışınları yüksek enerjileri nedeniyle

malzemelere nüfuz edebilirler. Yine yüksek enerjileri
nedeniyle iyonlaştırma etkileri vardır.
 Elektromanyetik dalgalar çeşitli ortak birimlerle ifade
edilebilirler.
 En çok kullanılan birim elektron volttur. (eV, keV,
MeV)
 Enerji yerine dalga boyu terimi de kullanılabilir.
 Işınım enerjisi dalga boyuyla ters orantılıdır ; enerji
arttıkça dalga boyu azalır.
Elektromanyetik Dalga

 Radyografik Muayenelerde yüksek enerjili X ve

gama ışınları kullanılır.
 X ve gama ışınları elektromanyetik dalgalardır.
Elektromanyetik Dalga

 X ve gama ışınlarının özellikleri Işınım şiddeti ile

karakterize edilir.

 Bu kavram, radyografik muayenede doz hızı olarak

tanımlanır. (Sv\saat)

 Bir malzemenin veya filmin bir noktasına düşen

ışınım miktarı ışınım dozu (doz olarak) tanımlanır.

 Doz ; Doz= Doz Hızı × Zaman formülüyle hesaplanır.

Radyografi Yöntemine Genel
Bakış:
Eğer malzemenin arka tarafına film yerine bir detektör konup
malzemeden geçen ışınım toplanarak bir monitöre aktarılırsa bu
teknik de radyoskopi olarak adlandırılır.

Radyoskopi Yönteminin Şematik Gösterimi

 Radyografi Yönteminin Temel
Prensibi ve Donanımı:

Radyografik Muayene
yönteminde ışınım yollanan
muayene parçasına geçen
ışınların değişik oranlarda
zayıflamasıyla (parça içindeki
yoğunluk farklılıkları,
boşluklar(vacancies), impüriteler
vb…nedeniyle) parçanın diğer
tarafındaki filmde oluşan
kontrast farklılıklarından yola
çıkarak hataların tespiti
metodolojisine dayanır.

Radyografik Muayenenin Uygulanma Prensibi

Radyografik Muayene Yöntemi
Işınım Kaynakları:

•Gama ışınları radyoizotoplar

tarafından yayılırlar.

•Radyoizotoplar doğada
kararsız olarak bulunan ya da
yapay olarak kararsız hale
getirilmiş atomlardır.

•Bu izotoplar kararlı hale

geçmek için sürekli bir ışınım
yayarlar. Buna radyoaktif
bozunma denir.
Gama Işınlarının Oluşumu
Bozunum süresince bozunmuş bulunan kısım artık daha fazla ışınım
yayamayacağından ve böylece kararsız atom sayısı giderek
azalacağından ışınım şiddeti de azalır.

Fakat ışınım enerjisi, bozunumun karakteri değişmediğinden aynı kalır.

Belli bir zaman diliminde (örneğin saniye) bozunuma uğrayan atomlar

sayılarak halen aktif olan madde miktarı nicel olarak belirlenebilir
(Aktivite) (A),

Birimi: Bequerel (Bq) dir.

Bequerelin Tanımı: 1 saniyede 1 bozunma

Aktivitenin eski birimi Curie (Ci)dir.

Gama Işınlarının Oluşumu

 Radyoizotoplar doğal olarak bulunur veya yapay olarak

nükleer bombardımanla üretilebilir.
 Radyoizotop haline gelmiş atomun çekirdeği,
üzerindeki yükten kaynaklanan fazla enerjiyi parçacık
ve\veya ışınım yayarak atmaya ve başlangıçtaki denge
konumuna dönmeye çalışır (Bozunma).
 Bir radyoizotop , kimyasal sembolüyle birlikte atom
kütle numarasının verilmesiyle ifade edilir (Örn Co-60
veya Ir 192).
Gama Işınlarının Oluşumu

 1 curie, 1 gram radyumun aktivitesidir ve 1

saniyede bozunuma uğrayan atom sayısıdır.

 1 gram radyum saniyede 37 milyar

bozunuma uğrar.

 1 Curie =37109 Bequerel =37 GBq

Gama Işınlarının Oluşumu

 Bozunumun hızı bir radyoizotoptan diğerine

değişiklik gösterir.
 Bozunum hızı yarı ömür süresi ile ifade edilir.
 Yarı ömür , kaynağın başlangıç aktivitesinin yarısına
düşmesine kadar geçen süredir.
 İki yarı ömür sonunda aktivite = A/2/2= A\4tür.
 Benzer şekilde Onda Bir Yarı Ömür Süresi tanım
kullanılabilir.ve burada OBÖS=3.3 YÖ’dür
Gama Işınlarının Oluşumu

 Her radyoaktif kaynak belirli enerji seviyelerinde ışınım

yayarlar.
 Yayınan ışınımın enerjisi sadece bozunum türüne bağlı
olduğundan değişmez.
 Sadece bir bozunma tipine bağlı kaynaklar, bir enerji
bileşenli (monokromatik ışınım Cs-137 gibi) ışınım
yayarlarken, buna karşılık , aynı anda değişik birkaç
bozunum türünü içeren bazı kaynaklar birden çok enerji
bileşeni içerirler (Örn: Ir-192,Co-60 gibi).
 Bu nedenle X ışınımının sürekli bir spektrumu varken
gama ışınımı çizgisel bir spektruma sahiptir.
Gama Işınlarının Oluşumu

 Radyografik kaynakları kullanırken o andaki

aktivitelerini bilmek son derece önemlidir.
(örneğin poz sürelerini saptayabilmek için)

 Bu yüzden her radyograf kaynak bir

bozunum eğrisiyle birlikte (ömür eğrisi) alınır
ve satılır.
Gama Işınlarının Oluşumu

Endüstriyel radyografi için uygun bir gama

kaynağı aşağıdaki özelliklere sahip olmalıdır:
 Uygun yarı ömür süresi,
 Kullanılabilir enerji,
 Mümkün olan en yüksek aktiviteye sahip
küçük boyutlar,
 Fazla pahalı olmaması.
Gama Işınlarının Oluşumu

 Endüstriyel radyografide en çok kullanılan

izotoplar;
 Iridium-192 (Ir-192)
 Kobalt-60 (Co-60)
 Ytterbium-169 (Yb-169)
 Selenyum-75 (Se-75)
 Thulium-170 (Tm-170)
Gama Işınlarının Oluşumu

 Bir gama kaynağı aşağıdaki belirtilen

özelliklerle karakterize edilir.
 Gösterim (Ir 192, Co 60 vb.)
 Yarı ömür
 Belirli bir tarihteki aktivite
 Boyutlar
 Doz hızı sabiti
Gama Işınlarının Oluşumu

 Radyografik muayenede kullanılan izotopları

enerjilerine göre sıralayacak olursak;
 Co 60, Ir 192, Yb 169, Tm 170, Se 75
 Yarı ömürler karşılaştırıldığında
 En kısa yarı ömre sahip izotop 31 gün ile Yb
169
 En uzun yarı ömre sahip izotop ise 5.3 yıl ile
Co 60’tır.
Radyografik Muayene Yöntemi
Işınım Kaynakları:
Bu yöntem uygulanırken X ışını kaynakları dışında gama ışını kaynağı
olan izotoplar da kullanılır. En çok bilinen ve kullanılan gama
kaynakları ise Ir 192, Co 60’tır. Bunlardan başka Se 75, Yb 169 Tm
170 gibi izotoplar da endüstriyel radyografi alanında kullanılmaktadır.

Radyografik Muayene için Kullanılan Gama Işın Kaynağı

Gama Işını Cihazlarının Tasarımı

Film çekimi kaynak muhafaza kabından dışarı çıkarılmadan

yapılıyorsa bu cihazlar 1. kategori cihazlar olarak adladırılır.

Pozlama, kaynağın önündeki zırh açılarak ya da muhafaza kabının

içindeki radyografik zırhla beraber döndürülerek başlatılır. 1.
kategoriye giren cihazlar genellikle P (portatif) sınıfı ile birleştirilmiş
şekilde kullanılırlar ve P1 diye anılırlar.

Muhafaza kapları, taşınabilir olup olmadıklarına ve çalıştırma

mekanizmalarına göre sınıflandırılırlar.
Gama lşını Cihazlarının Tasarımı

 Hacim, ağırlık ve tasarıma bağlı olan taşınabilirlilik, muhafaza

kabının sınıfını, çalıştırma mekanizması ise kategorisini belirler.
 Gama radyografisinde kullanılan cihazlar için iki sınıf ve iki
kategori vardır. Muhafaza kapları, bir kişi tarafından elde
taşınabilir cinsten ise P sınıfı (portatif/taşınır), hareket
etmesini sağlayan ek teknik donanımlara gereksinimleri
var ise M sınıfı (mobil/hareket edebilir) olarak adlandırılırlar.
Gama Işını Cihazlarının Tasarımı

Gama Işını Cihazı

Gama lşını Cihazlarının Tasarımı

 2. kategori cihazlarda, radyografik kaynak, çelik

kablo ve makara sisteminden oluşan bir uzaktan
kumanda sistemi ile ve bir boru veya kılavuz hortum
kullanılarak ışınlama konumuna getirilir.

 2. kategoriye giren muhafaza kapları hem P sınıfı

hem de M sınıfı ile birleştirilerek (P2, M2)
kullanılabildiklerinden 1. kategori cihazlara oranla
daha yaygın kullanılmaktadır.
Gama Işını Cihazlarının Tasarımı

 Ir, Tm ve Yb izotopları hemen hemen sadece

P1 ve P2 tip cihazlarda kullanılmaktadır.

 Yüksek enerjili Co 60 ışınımına karşı yapılan

zırhlama sonucunda, muhafaza kabı, bir
insanın taşıyabileceğinden çok daha ağır
olduğundan bu kaynak için genellikle M2 tipi
cihazlar üretilmektedir.
Gama Işını Cihazlarının Tasarımı

 Dışarı çıkarılan kaynak bunun içinde hareket eder. Radyoizotop

kaynak, muhafaza kabı ile ışınlama konumu arasında takılı
boru ve kılavuz hortum içinde, uzaktan kumanda kablosu
yardımı ile hareket ettirilerek odak konumunu da belirleyen en
uç noktaya kadar sürülür.

 Tasarımda genellikle bu uç parçaya, gama ışınlarını belirli bir

yön ve açıyla yönlendirebilmek için bir kolimatör takılır.
Kolimatör kullanılarak, saçılan ışınımın azaltılması, film
üzerinde daha yüksek bir kontrast elde edilmesini sağlar bu
önlem güvenlik açısından da gereklidir.
Gama Işını Cihazlarının Tasarımı

 Gama ışını cihazları mekanik kumandalı olduklarından, X ışını

cihazlarına göre daha basit bir yapıya sahiptirler.
 Cihazın görevi, cihaz kapalı durumda iken, radyoaktif kaynağı
mümkün olduğunca iyi zırhlayıp dışarıya yüksek oranda
radyasyon sızmasını önlemek, çekim sırasında ise uygun
ışınlama olanağı sağlamaktır.
 Bir gama ışın cihazı; radyografik kaynak, kaynak tutucu,
muhafaza kabı ve kumanda mekanizmasından oluşur.
 Radyografik kaynak, silindir veya küre şeklindeki bir kapsül
içinde olabilir.
Gama Işını Cihazlarının Tasarımı

 P2 ve M2 tipi cihazlardaki uzaktan kumanda gereci bir çelik

kablo ve makara sisteminden oluşan basit bir mekanik
kumanda sistemidir.
 Bir muhafaza hortumu içinde hareket eden kumanda telinin
ucu, çalışmaya başlanacağı zaman, kaynak tutucuya takılır.
Kablonun öbür ucundaki makara kaynağın konumu ayarlanır.
 Muhafaza kabının çıkış kanalının ucuna çalışılacağı zaman bir
boru veya kılavuz hortum takılır.
 Kaynak dışarı çıkartılmak üzere muhafazanın kilidi açıldığında
cihazın ön tarafına doğru ışınım yayıldığına dikkat edilmelidir.
 Radyografik Muayene Yöntemi
Işınım Kaynakları:
X Işını Kaynakları:
Radyografik muayene için çeşitli
ışını kaynakları kullanılabilir. Bu
kaynaklar yandaki şemada da
görülebileceği gibi X-ışını tüpleri
veya gama (γ) ışını üreten
izotoplar olabilir.
Endüstriyel radyografide
kullanılan X ışını enerji aralığı
genellikle 50 KV – 350 KV
arasındadır. Işınlama enerjisi
ışınlanacak malzemenin
cinsine ve kalınlığına bağlı
olarak değişir.
X Işını Tüpü Kullanımı Sırasında Radyografi Filminde Görüntü Oluşumu
Radyografik Muayene Yöntemi
Işınım Kaynakları:

Işınım, hızlandırılmış elektronların bir tungsten anoda çarpmasıyla

oluşur.
İyonlaştırıcı ışınımın X ışını tüplerinde üretilmesi aşağıdaki
parametrelere bağlıdır:

 Hızlanma Gerilimi (kV) (Işınım Kalitesi)

 Tüp Akımı (mA) (Işınım Miktarı)
 Odak
 Çıkış Penceresi
Radyografik Muayene Yöntemi
Işınım Kaynakları:

Bir X Işını Tüpü ve X ışını tüpünün Şematik Görünümü

 X Işını Cihazlarının Tasarımı ve
Çalışma İlkesi

 Esas olarak 2 tip cihaz vardır.

1. tip cihazlar:
 Bu cihazlarda kontrol paneli dışında diğer bütün birimler tek bir tank
içinde toplandığından ötürü tek tanklı cihazlar olarak adlandırılmıştır.
 Bu cihazlar hafif olarak tasarlanmıştır.
 Bu cihazlarda tüp alternatif akım (AC) ile beslenirler ve ışınım her yarı
çevrimde bir üretilir.
 Soğutma, trafonun yalıtma yağı ile sağlanır. Bu tip soğutma, sadece
kısa çalışma süreleri için uygundur.
 Uzun süreli çalışmalarda, yardımcı bir su soğutma sistemi ve su\yağ
ısı değiştiricisi olması gerekir. Gaz yalıtım sistemleri (kükürt heksa
florür,SF6) kullanan cihazlar yağlı sistemlere göre daha hafiftir.
X Işını Cihazlarının Tasarımı ve
Çalışma İlkesi

2. Tip Cihazlar:
 Doğru akım (DC) güç kaynağı kullanan sabit
cihazlardır. Bu cihazlarda, her parça ayrı ayrıdır. Bu
nedenle tek tanklı sistemlere göre daha çok yer
kaplar ve doğrultma devresinin daha kompleks
olmasından dolayı da daha ağırdır.

 Bu cihazlarda yüksek gerilim, tüpe yağ banyosu

içinde yer alan bir yüksek gerilim kablosu
arayıcılığıyla aktarılır.
X Işını Cihazlarının Tasarımı ve
Çalışma İlkesi

2. Tip Cihazlar:
 Cihazın türüne bağlı olarak tüp ya tek kutuplu (anot
topraklanmış , katotta negatif yüksek gerilim), ya da çift
kutupludur.
 Tek kutuplu sistemler doğrudan su kullanılarak
soğutulabilir.
 Çift kutuplu sistemde ise anot da yüksek gerilim altında
olduğu için özel yağ soğutması gerekir (ısı değiştirici ve
sirkulasyon pompası).
 Gelişmiş soğutma yöntemleri kullanılarak sabit X ışını
cihazlarının ara vermeden çalıştırılmaları mümkün
olmaktadır.
X Işını Tüpleri

 X ışını tüpleri 4’e ayrılır.

a) Çift Kutuplu Tüpler: Tüp 2 kutupludur. Çift kutuplu tüplerde
yüksek gerilim her iki elektroda da. (katot(-) ; anot (+))
uygulanır. Bu tüpleri soğutmak için yalıtımla ilgili sorunlardan
dolayı özel bir yağ kullanılır. 400kV’a kadar tüp gerilimleri ve
10mA’ya kadar tüp akımlarına ulaşabilir.
b) Kısa Anot Tüpleri: Bunlar tek kutuplu tüplerdir. Gerilim
kaynağının ucu katota bağlanmıştır. Anot topraklanmıştır. Bu
yöntem, elektriksel yalıtımla ilgili bazı sorunları ortadan
kaldırdığı gibi, daha yüksek tüp akımlarının (20-30 mA) elde
edilmesini ve daha etkin bir soğutma sistemi kullanılmasını
sağlar. Yalıtımla ilgili nedenlerden dolayı maksimum tüp
voltajı yaklaşık 200kV’tur.
X Işını Tüpleri

c) Çubuk Anot Tüpleri: Boru ya da çubuk şeklinde anot tüplerinde,

anot delinerek, katottan gelen elektron demetinin 50cm boyunda,
içinde tungsten hedef metalinin bulunduğu bir borudan geçmesi
sağlanır. Bu tüpler tek kutupludur, dar gövdelidir. Işınım genellikle
radyal yöndedir. Çalışma verileri kısa anot tüplerine çok benzerdir.
Çoğunlukla boru hatlarındaki kaynak dikişlerinin radyal yönde
muayenesinde kullanılırlar.(Crawler).

d) Metal ve Seramik Tüpler: Yeni ve özel bir tasarım olup, cam

tüplere oranla daha küçük boyutlara ve ağırlığa sahiptir.
Maksimum çalışma verileri, bu tüplerde 420kV ve 10mA’dir.
X Işını Tüpleri

 Cam tüplerde üretilen X ışınları odaktan çıkış penceresine

gelinceye kadar bir miktar zayıflamaya uğrarlar. Bu durum,
ışınımın doğal bir filtrelenme /sertleşme işlemine uğramasına yol
açar.
 Çekim için ışınımın çok yumuşak kısımları kullanılmak
isteniyorsa Berilyum (Be) pencereye sahip bir tüp kullanılmalıdır.
 Bu malzeme çok inceltildiğinde bile basınç farkına dayanır (tüpün
içi vakum – dışarıda ise atmosferik basınç) ve atom ağırlığı çok
düşüktür. Bu nedenle X ışınımı filtrelemesi çok az olur.
X Işını Tüpleri

 X ışını tüpleri çıkan ışınımın şekline bağlı olarak, konik ve

radyal tüpler olarak da sınıflandırılabilir.
 Konik ışınım yayan tüpler genellikle çift kutuplu veya kısa anotlu
tüpler olup ışınımın çıkış penceresi koruyucu kabın tam
ortasındadır.
 Işınım demeti yaklaşık 40°C’lik bir açılma açısına sahip bir
koniktir.
 Radyal ışınım yayan tüpler, çubuk-anot tüplerinde kullanılır.
(hem tek tanklı, hem sabit tür) ve bu tüplerde, birçok durumda
ışınımın yönü tüp eksenine dik değildir. Işınım genellikle arkaya
doğru 10°-15°’lik bir açıyla çıkar.
Radyografik Muayene Yöntemi
Işınım Kaynakları:

İzotopların X ışınları Tüpüne Göre Avantajları:

• Küçüktürler.
• Elektrik ve su bağlantısı gerektirmez.
• Ulaşılması zor noktalara bile yerleştirilebilir.
• X ışınlarına göre nüfuziyet kapasiteleri daha
yüksektir.
• Boru hatlarında borular boşaltılmaksızın muayene
yapma imkanı sağlar.
 Radyografik Muayene Yöntemi
Işınım Kaynakları:

İzotopların X ışınları Tüpüne Göre Dezavantajları:

• Yüksek ışınlama enerjisi nedeniyle kontrast düşüktür.

• Aktiviteleri sürekli azalır.

• Işınlama enerjisi ayarlanamaz.

•Güvenlik için yüksek önlemler alınması gerekir.

Radyografik Muayenede
Pozlanmış Filmin Banyo İşlemi

 Pozlanmış bir film; banyo işlemi 3 aşamada yapılır.

1. Aşama: Geliştirme:
Geliştirme işlemi, Önce ışınımdan etkilenerek iyonlara ayrılan
AgBr taneciklerindeki brom iyonu kimyasal olarak çözünür ve
banyo solüsyonuna geçer. Işınımdan etkilenip iyonize olmuş
gümüş ve ışınımdan etkilenmemiş gümüş bromür film üzerinde
kalır. Bu işleme filmin gerçekleştirilmesi denir. Önerilen
geliştirme süresi 20°C’de 5 dakikadır. Farklı sıcaklıklarda
önerilen geliştirme süreleri aşağıdadır.
Sıcaklık 18 20 22 24
C°
Süre (Dk) 6 5 4 3.5
Radyografik Filmin Yapısı

Endüstriyel Radyografik Filmin Yapısı

Radyografik Muayenede
Pozlanmış Filmin Banyo İşlemi

2. Aşama: Ara Yıkama:

Geliştirme işlemini sonlandırmak için 20°C’de akan su ile 2-3

dakika kadar ara yıkama işlemi gerçekleştirilir.
Amaç geliştirme banyosunun kalıntılarını temizlemektir.
Sonuçta Bu işlem sonunda film üzerinde ;

 Işınımdan etkilenmemiş AgBr tanecikleri,

 Gümüş kalır.
Radyografik Muayenede
Pozlanmış Filmin Banyo İşlemi

3. Aşama: Tespit
20°C’de 4-8 dakika
Amaç: Işınımdan etkilenmemiş AgBr taneciklerini çözmek
20°C’deki tespit banyosu ile ışınımdan etkilenmemiş Gümüş Bromür
tanecikleri kimyasal olarak çözünüp tespit banyosuna karışır. 4-8
dakika süren bu işlemden sonra, filmin emülsiyon tabakası sadece
saydam jelin içinde kalan metalik gümüşü içerir.
Bu işlem sonunda film üzerinde;
 Işınımdan etkilenmiş bölgelerde gümüş,
 Tespit banyosu sıvısı kalır.
Radyografik Muayenede
Pozlanmış Filmin Banyo İşlemi

4.Aşama: Son Yıkama

Filmlerin yeterli kullanım ve saklama koşullarına sahip
olabilmesi için son yıkama iyi yapılmalıdır. Filmin emülsiyon
tabakasındaki kimyasal maddeler bu aşamada giderilir. Tavsiye
edilen son yıkama süreleri aşağıdaki gibidir.

Su Sıcaklığı (C°) Önerilen Yıkama Süresi

(dak)
5-12 30
13-25 20
Radyografik Muayene Yöntemi

Radyografik Muayene Yönteminde Film Değerlendirilmesi:

Radyografik Muayene Yöntemi

X ve Gama Işınlarının Film Üzerindeki Kontrast Oluşumuna Etkisi

Radyografik Muayene Yöntemi

Doğalgaz Boru Hatlarındaki kaynakların Radyografik

Muayenesi
 Radyografik Muayene Yöntemi

Taşınabilir Radyografi cihazının X ışını tüpü Flat Panel ve ICU

kontrol ünitesi (image control unit)
Otomobil Yakıt Tankının Taşınabilir
Cihazla Radyografik Muayenesi
Radyografik Muayene Yönteminin
Avantajları:

 Sonuç resim (radyografik film) olarak

görüntülenir.
 Test ortamından farklı bir yerde ve zamanda
görülebilecek kalıcı kayıt sağlar.
 İnce parçalar için uygundur.
 Hassasiyet her film üzerinde
gösterilmektedir.
 Herhangi bir malzemede uygulanabilir.
Radyografik Muayene Yönteminin
Dezavantajları:

 Genel olarak kalın parçalarda uygun değildir.

 Sağlık için zararlı olabilir (X ray ve Gama ışınlarından
kaçınmak gerekir).
 Iki boyutlu hatalar için direkt ışın gereklidir.
 Filmin pozlanması ve görüntülenmesi gereklidir.
 Otomasyona uygun değildir.
 Yüzey hataları için uygun değildir.
 Yüzeyin altındaki hatanın derinliği hakkında bilgi vermez.
Radyografik Muayene Yönteminin Uygulanması ve
Sonuçlarının Değerlendirilmesinde Kullanılan
Standartlar:

Amerikan Standartı;
•ASME Section V

Avrupa ve Türk standartları;

• TS EN ISO 17636-1:2013, Kaynak dikişlerinin
tahribatsız muayenesi - Radyografik muayene -
Bölüm 1: Filmli X ve gama ışını teknikleri

• TS EN 12681, Döküm; Radyografik muayene

Radyografik Filmlerde Tespit
Edilen Kaynak Hataları
Soğuk birleşme:

Kaynak dolgu metali ile esas metal veya bir

önceki pasonun (pasolar arası) doğru dürüst
ergimeden yapışması durumudur. Ark esas
metali yeterince ergitemez ve hafifçe havuzu
içindeki ergimiş metal esas metal içine kaynama
olmaksızın akmasına neden olur.
 Gözenek:

Sıvı metal içinde çözünmüş haldeki gazların katılaşma

sırasında metal içine hapsolmaları sonucu oluşur.
Gözeneğin radyografik film üzerindeki şekli değişik
olabilir ama genellikle yuvarlak hatlı veya düzensiz şekilli
koyu renkli noktalar veya benekler halindedir. Tek tek
veya grup halinde veya sıralı olarak görülebilir. Gözenek
bazen uzamış halde veya bazı durumlarda kuyruklu
olabilir. Bu tür gözenekler metal hala sıvı haldeyken
dışarı çıkmaya çalışan gaz nedeniyle oluşur (kurtçuk
kanalı). Bütün gözeneklerin içi boş olduğundan (gaz var)
radyografik film üzerinde çevresine göre daha koyu
renkli bir alan olarak görülür.
Gözenek Hatasının Radyografik
Film Görüntüsü
Gözenek Kümesi:

Örtülü elektrotların nemli olması durumunda

ortaya çıkar. Nem, kaynaklama sırasında
gazlaşır ve kaynak metali içine hapsolur.

Gözenek kümesi birçok gözeneğin bir arada

grup halinde bulunmasıdır.
Gözenek Kümesi Hatasının
Radyografik Film Görüntüsü
Curuf Kalıntıları:

Kaynak metali içinde veya kaynak metali ile

esas metal arasında sıkışıp kalmış metalik
olmayan kalıntılardır. Radyografik film
üzerinde koyu renkli, kenarları tırtıklı,
asimetrik şekilli lekeler olarak kaynak
görüntüsü içinde veya kaynak birleşme hattı
boyunca görülürler.
Kaynak Üzerindeki Curuf Kalıntılarının
Radyografik Film Görüntüsü
 Yetersiz nüfuziyet veya nüfuziyet
noksanlığı:

• Kaynak metali birleştirme aralığına nüfuz

edemeyince ortaya çıkar.
• Kaynak süreksizlikleri içinde en sakıncalı
olanlardan biridir.
• Nüfuziyet noksanlığı, bir çatlağın ilerlemesi için
doğal bir gerilim arttırıcı etki yaratır.
• Bu süreksizliğin radyografik film üzerinde
kaynağın ortasında belirgin, keskin hatlı bir
görüntüsü vardır.
Yetersiz Nüfuziyet (Nüfuziyet
Noksanlığı) Radyografik Film
Görüntüsü
 Yetersiz ergime:

• Kaynak dolgu metali ile esas metali

kaynaşmaması durumudur.

• Radyografik film üzerindeki görüntüsü genellikle

kaynak dikişi veya birleşme hattı boyunca koyu
renkli bir çizgi veya çizgiler halinde olabilir.
Kaynak Üzerine Yetersiz Ergime
Hatasının Radyografik Film Üzerinde
Görünümü
Kökte çekme veya çöküntü:

Kaynak metalinin katılaşma/soğuma sırasında

çekmesi sonucu oluşur.

Radyografik film üzerinde yetersiz nüfuziyet gibi

fakat kenarları daha az belirgin ve daha az keskin
bir belirti oluşturur. Ayrıca sıklıkla kaynak
görüntüsünün ortasında daha geniş olarak
gözlenir.
Kökte Çekme ve Çöküntü Hatasının
Radyografik Film Üzerinde Görünümü
Kökte Yanma Oluğu:

Kaynak köküne bitişik esas metalin erozyonudur.

Radyografik film üzerinde kaynak ekseninden

kaçık, koyu renkli ve düzensiz şekilli bir çizgi
olarak görülür.

Yanma olukları yetersiz nüfuziyet gibi keskin

kenarlı olmaz.
Kökte Yanma Oluğu Hatasının
Radyografik Film Üzerinde
Görünümü
Kapakta Yanma Oluğu:

Kaynağın kapağına bitişik esas metalin

erozyonudur.

Radyografik film üzerinde koyu renkli ve

düzensiz şekilli bir çizgi olarak ve kaynak
alanının dışında görülür. Yanma olukları
yetersiz nüfuziyet gibi keskin kenarlı olmaz.
Kapakta Yanma Oluğu Hatasının
Radyografik Film Üzerinde
Görünümü
Eksenel Kaçıklık:

Kaynaklanan iki parçanın uygun bir şekilde

karşı karşıya gelmemesi durumudur.

Radyografik görüntüde kaynaklanan parçaların

her biri farklı bir yoğunlukta görülür. Yoğunluk
farkı eksenlerin kaymasından kaynaklanan
küçük kalınlık farkı nedeniyle ortaya çıkar.

Koyu renkli düz çizgi ise kaynak metalinin esas

metale kaynamaması nedeniyle oluşur.
Eksenel Kaçıklık Hatasının
Radyografik Film Üzerinde
Görünümü
Yetersiz Kapak Dolgusu:

Kapaktaki metal yığılmasının esas metalin

kalınlığından az olduğu durumdur.

Kapak dolgusunun yetersiz olduğu radyografik

film üzerinden yoğunluk farkı nedeniyle
kolayca anlaşılabilir (bu bölgedeki yoğunluk
komşu esas metale göre daha fazladır).
Yetersiz Kapak Dolgusu
Hatasının Radyografik Film
Üzerinde Görünümü
Aşırı Kapak Dolgusu:

Kapaktaki metal yığılmasının mühendislik

çizimlerinde ve spesifikasyonlarda belirtilen
sınırlardan fazla olması durumudur.

Radyografik filmler kaynak üzerinde yoğunluğu

çok düşük bir bölge olarak görülür. Kapak
yükseltisinin fazlalığı gözle muayene ile kolayca
belirlenebilir.
Aşırı Kapak Dolgusu
Hatasının Radyografik Film
Üzerinde Görünümü
Çatlaklar:

Radyografik film üzerinde görüntülene

bilmeleri ışınımın yönüne çok bağlıdır.

Çatlaklar çoğu zaman çok zayıf düzensiz

çizgiler halinde ve dallı olarak görülür.

Bazen kalıntıların veya gözeneklerin

yanında “kuyruk” gibi de görülebilirler.
Çatlakların Radyografik Film
Üzerinde Görünümü
TIG Kaynaklarına Özgü
Süreksizlikler (Tungsten kalıntıları)

TIG kaynağında elektrot içinde kullanılan

tungsten kırılgan ve oldukça yoğun bir
malzemedir.
Uygun olmayan kaynak prosedürlerinin
kullanılması durumunda tungsten parçacıkları
kaynak metali içinde kalabilir.
Tungsten aluminyumdan ve çelikten daha
yoğun bir malzeme olduğundan radyografik
film üzerinde keskin hatlı beyaz alanlar olarak
göze çarpar.
Tungsten Kalıntısı Hatasının
Radyografik Film Üzerinde Görünümü

Tungsten Kalıntıları
TIG Kaynaklarına Özgü
Süreksizlikler (Oksit Kalıntıları)

Genellikle kaynaklanan metalin yüzeyinde

(özellikle alüminyumda) görülebilir
kusurlardır.

Oksit kalıntıları içinde bulundukları metalden

daha az yoğun olduklarından radyografik
filmde düzensiz şekilli koyu renkli belirtiler
oluşturur.
Alünimyum kaynağında Oksit Kalıntısı
Hatasının Radyografik Film Üzerinde
Görünümü
Gaz Metal Ark Kaynaklarına (GMAW)
özgü süreksizlikler

Kıllar: Kısa elektrot telleri, kaynağın üst veya alt

yüzeyinde veya içinde görülebilir. Radyografik
filmde açık renkli “tel şeklinde” belirtiler oluşturur.
Yanma çukuru: Aşırı ısınma nedeniyle fazla
miktarda kaynak metalinin kaynak bölgesine nüfuz
etmesi sonucu görülür. Çoğu zaman metal
topakları kaynağın arkasında kalın damla biçiminde
kaynağın içine doğru çöker. Bu topaklar sarkıt
olarak adlandırılır ve radyografik filmde yanma
çukuru bölgeleri açık renkli sarkıtlarla çevrelenmiş
koyu renkli noktalar olarak görülür.
Gaz Metal Ark Kaynağında oluşmuş
yanma çukuru Hatasının Radyografik
Film Üzerinde Görünümü
Radyografik Yöntemle Döküm
Malzemelerde Tespit Edilen
Hatalar
Hata Tipi A: Gözenekler, gaz boşlukları
Hata Tipi B: Kum ve Curuf Kalıntıları
Hata Tipi C: Çekintiler
Hata Tipi C: Çekintiler
Hata Tipi C: Çekintiler
Hata Tipi D: Soğuk çatlaklar
Hata Tipi E: Sıcak Yırtılma
Hata Tipi F: Insertler
Ergimemiş Maça Tutucular