• •

• •
• •
• •
• •
• •
• •
• •
• •
• •
• •
• •
• •
•
• •
Produkcja 1980 –1990 1991 –2010 2011 –2020
Stal, żelazo 73 % 65 % 60%
Metale kolorowe 2,5 % 5% 6%
Tworzywa 7,5 % 17 % 18 %
sztuczne
Guma 5,5 % 6% 6,5 %
Szkło 3,5 % 3% 2,5 %
Płyny 5% 5,5 % 6%
Inne 3% 2,5 % 0,5 %
Wycofane z 1995 –2005 2006 –2019 2020 –2039
eksploatacji
 Wybierz dziedzinę

77 Hutnictwo

Wybierz grupę

77.120 Metale nieżelazne

Wybierz podgrupę

77.120.10 Aluminium i stopy aluminium

Wybierz poszukiwaną normę

PN-EN 13920-3:2003(U) Aluminium i stopy aluminium.

Złom.
Część 3: Złom drutów i kabli
•

•
Metal Oznaczenie normy Tytuł normy Uwagi

Aluminium i stopy PN-EN 12258-3:2004(U) Aluminium i stopy aluminium. Terminy i definicje. Zastępuje:
aluminium Część 3: Złom. PN-76/H-15715.04
PN-EN 13920-1:2003(U) Aluminium i stopy aluminium. Złom. Część 1:
Wymagania ogólne, pobieranie próbek i badania.
PN-EN 13920-2:2003(U) Aluminium i stopy aluminium. Złom. Część 2:
Złom aluminium niestopowego.
PN-EN 13920-3:2003(U) Aluminium i stopy aluminium. Złom. Część 3: Istnieje:
Złom drutów i kabli. PN-85/H-15715.08
Surowce wtórne metali nieżelaznych.
Złom kabli i przewodów miedzianych i
aluminiowych.
PN-EN 13920-4:2003(U) Aluminium i stopy aluminium. Złom. Część 4:
Złom jednego gatunku stopu do przeróbki
plastycznej
PN-EN 13920-5:2003(U) Aluminium i stopy aluminium. Złom. Część
5:Złom dwóch lub więcej gatunków stopów
aluminium do przeróbki plastycznej tej samej
serii.
PN-EN 13920-6:2003(U) Aluminium i stopy aluminium. Złom. Część 6:
Złom dwóch lub więcej gatunków stopów
aluminium do przeróbki plastycznej.
PN-EN 13920-7:2003(U) Aluminium i stopy aluminium. Złom. Część 7:
Złom zawierający odlewy.:
PN-EN 13920-8:2003(U) Aluminium i stopy aluminium. Złom. Część 8:
Złom materiałów nieżelaznych z procesu
strzępienia w procesie wyodrębniania aluminium.
Metal Oznaczenie normy Tytuł normy Uwagi

Aluminium i stopy PN-EN 13920-9:2003(U) Aluminium i stopy aluminium. Złom. Część 9:

aluminium cd. Złom procesu wyodrębniania aluminium z
niemetalicznych materiałów strzępionych.

PN-EN 13920-10:2003(U) Aluminium i stopy aluminium. Złom. Część 10:

Złom zużytych puszek aluminiowych po
napojach.

PN-EN 13920-11:2003(U) Aluminium i stopy aluminium. Złom. Część 11:

Złom aluminiowo – miedzianych radiatorów

PN-EN 13920-12:2003(U) Aluminium i stopy aluminium. Złom. Część 12:

Wióry jednego gatunku stopu

PN-EN 13920-13:2003(U) Aluminium i stopy aluminium. Złom. Część 13:

Wióry dwóch lub więcej gatunków stopów.
PN-EN 13920-14:2003(U) Aluminium i stopy aluminium. Złom. Część 14:
Złom poużytkowych opakowań aluminiowych.
PN-EN 13920-15:2003(U) Aluminium i stopy aluminium. Złom. Część 15:
Złom poużytkowych opakowań aluminiowych z
usuniętą powłoką.

PN-EN 13920-16:2003(U) Aluminium i stopy aluminium. Złom. Część 16: Zastępuje:

Złom w postaci żużli, zgarów i skrzepów. PN-76/H-15716.04
PN-85/H-15715.08 Surowce wtórne materiałów nieżelaznych. Złom
kabli i przewodów miedzianych i aluminiowych.
Stopy metali PN-76/H-15715.00 Surowce wtórne metali nieżelaznych. Złom metali
nieżelaznych nieżelaznych.
PN-76/H-15716.00 Surowce wtórne metali nieżelaznych. Odpady
metalurgiczne.
Cyna i stopy cyny PN-76/H-15715.03 Surowce wtórne metali nieżelaznych. Złom cyny i
stopów cyny.
PN-76/H-15716.03 Surowce wtórne metali nieżelaznych. Odpady
metalurgiczne cyny i stopów cyny.
Metal Oznaczenie normy Tytuł normy Uwagi

Cynk i stopy cynku PN-76/H-15715.06 Surowce wtórne metali nieżelaznych. Złom cynku
i stopy cynku.

PN-76/H-15716.06 Surowce wtórne metali nieżelaznych. Odpady

metalurgiczne cynku i stopów cynku.

Kadm PN-87/H-15715.09 Surowce wtórne metali nieżelaznych. Złom

kadmu.

Magnez i stopy PN-76/H-15715.05 Surowce wtórne metali nieżelaznych.. Złom

magnezu magnezu i stopu magnezu

Miedź i stopy PN-EN 12861:2002 Miedź i stopy miedzi. Złom

miedzi
PN- 76/H-15715.01 Surowce wtórne metali nieżelaznych. Złom
miedzi i stopów miedzi.

PN- 76/H-15716.01 Surowce wtórne metali nieżelaznych. Odpady

metalurgiczne miedzi i stopów miedzi.

PN- 85/H-15715.08 Surowce wtórne metali nieżelaznych. Złom kabli i

przewodów miedzianych i aluminiowych.

Nikiel i stopy niklu PN-76/H-15715.02 Surowce wtórne metali nieżelaznych. Złom niklu i
stopów niklu.

Ołów i stopy ołowiu PN-EN 14057:2003(U) Ołów i stopy ołowiu. Złomy, terminy, definicje.

PN-76/H-15715.07/ Surowce wtórne metali nieżelaznych. Złom ołowiu

A26:1999 i stopów ołowiu.

PN-76/H-15716.07 Surowce wtórne metali nieżelaznych. Odpady

metalurgiczne ołowiu i stopów miedzi.

Tytan i stopy tytanu PN-EN 2955:2000 Lotnictwo i kosmonautyka. Recykling tytanu i

stopów tytanu ze złomu.

Żelazo i stopy PN-85/H-15000 Złom stalowy.

żelaza
PN-62/H-15100 Złom żeliwny.
 RUDA

Wstępna przeróbka rudy

KONCENTRAT ZŁOM

Wstępny proces metalurgiczny

METAL SUROWY

Proces rafinacyjny

METAL
RAFINOWANY

PRODUKT Wytwarzanie stopów

Proces STOPY

odlewanie

WLEWKI GĄSKI
 O DP A DY

Zbierania

P rzetwarzanie

ZŁO M O DP A DY M E TA LO NO Ś NE P O ZO STA ŁO ŚĆ

P rocesy m etalurgiczne

M E TA L W TÓ RNY O DP A D LIK W IDA CJA

•
•
•

Źródłami zanieczyszczeń mogą

być:
•

•
•
 ZANIECZYSZCZENIA
metalicznei niemetaliczne

NIEZWIĄZANE ZWIĄZANE

ROZPUSZCZALNE NIEROZPUSZCZALNE
 ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ

WSAD ŚRODOWISKO TOPIENIA

ATMOSFERA WYMURÓWKAM NARZĘDZIA

METALOWY NIEMETALOWY PIECA PIECA, TYGLA DO TOPIENIA

ZANIECZYSZCZENIA PRODUKTY MATERIAŁY

METALURGICZNE SKŁADNIKI PALIW SPALANIA CERAMICZNE WILGOĆ
(METALICZNE I NIEMETALICZNE)

ZANIECZYSZCZENIA CHEMICZNE SKŁADNIKI SUBSTANCJI ZANIECZYSZCZENIA

(PRODUKTY KOROZJI I ŚRODKI ŻUŻLOTWÓRCZYCH PARA WODNA WILGOĆ METALICZNE
ZAPOBIEGAJĄCE KOROZJI)

ZANIECZYSZCZENIA
MECHANICZNE WILGOĆ
(WIÓRY, OBCE METALE, EMULSJE)
 Możliwości
wzrostu obniżenia
Lp. Etap
poziomu zanieczyszczeń w
topionym metalu
1. przygotowanie wsadu - +

2. topienie + +

3. rafinacja - +
wprowadzenie
4. +/- -
składników stopowych
5. zabiegi uszlachetniające +/- +/-
•

•
 Metody

Fizyczne Chemiczne Elektrolityczna

mechaniczna ekstrakcyjna kwazi- przez zmianę żużlowa

ekstrakcyjna stanu skupienia

gazowa
filtrowanie żużlowa żużlowa destylacja
rektyfikacja
próżniowa
wibracja gazowa gazowa krystalizacja
ultradźwięki sterowana

próżniowa topienie
strefowe
 Metoda rafinacji Zasada procesu Typowe usuwanie zanieczyszczeń

• Fizyczna
– Mechaniczna
• Filtrowanie Oddziaływanie na kinetykę procesu Niemetaliczne tworzące zawiesinę
• Wibracje, ultradźwięki -//- Wszystkie
– Ekstrakcyjna
• Żużlowa Równowaga na granicy faz (prawo Nernsta) Rozpuszczone
• Gazowa -//- (prawo Raoulta) głównie
• Próżniowa -//-(prawo Raoulta) Niemetaliczne
– Kwaziekstrakcyjna
• Żużlowa Zjawiska powierzchniowe na granicy faz (metal-żużel) Niemetaliczne tworzące zawiesinę
• Gazowa -//- (metal-gaz)
– Poprzez zmianę stanu
skupienia
• Destylacja, rektyfikacja Parowanie i skraplanie Wszystkie
• Krystalizacja sterowana Wydzielanie z roztworu Rozpuszczone
• Topienie strefowe -//- Rozpuszczone
• Chemiczna
–Żużlowa Reakcja metal -rafinator wprowadzony przez żużel Wszystkie
(prawo działania mas)
–Gazowa -//- wprowadzony przez gaz (prawo działania mas) Wszystkie
–Próżniowa Reakcja między składnikami metalu (prawo działania Wszystkie
mas)

• Elektrolityczna Elektroliza Głównie niemetaliczne

•
•
•
•
•
Ceramiczne filtry pianowe na bazie:
• tlenku aluminium
• węglika krzemu
• tlenku cyrkonu
 Ciekły metal Czysty
zanieczyszczony ciekły
metal

Filtr
Porowata
wkładka
ceramiczna

Piec tyglowy
(TJ. PRZEKRACZAJĄCEJ GÓRNY PRÓG SŁYSZALNOŚCI
DLA CZŁOWIEKA)
 Oparta jest na praktycznym
wykorzystaniu prawa podziału
Nernsta i polega na
naprowadzeniu na powierzchnie
ciekłego metalu żużla o dużej
zdolności rozpuszczania
zanieczyszczeń
Prawo Nernsta:

NA1 - stężenie składnika A w cieczy 1,

NA2 - stężenie składnika A w cieczy 2,
LN - stała podziału
 Oparta jest na
praktycznym wykorzystaniu
prawa Raoulta i polega na
wdmuchiwaniu pod powie-
rzchnię ciekłego metalu gazu
obojętnego (np. azotu lub
argonu) o niskiej koncentracji
zanieczyszczenia lub prze-
trzymywaniu ciekłego metalu
w komorze o obniżonym
ciśnieniu
Prawo Raoulta:

pA – cząstkowe ciśnienie pary składnika A w gazie,

pA ° – prężność pary czystego składnika,
NA – stężenie składnika A w roztworze (np. wyrażane przez ułamek molowy),
 Rotory rafinujące działają na
zasadzie rozprowadzania w całej
objętości metalowej kąpieli
drobnych pęcherzyków gazu
rafinującego za pomocą
wirującej głowicy. Drobne
pęcherzyki gazu rozprowadzane
są równomiernie w całej objętości
roztopionego metalu,
maksymalizując powierzchnię
aktywną gazu rafinującego, bez
wzburzania powie-rzchni wytopu.
Rotory tego typu mogą być
wykorzystywane zarówno do
gazowej rafinacji fizycznej jaki i
chemicznej
1. Zespół napędowy
2. Rotor
3. Dopływ gazu rafinują
4. Płetwa
 Film

https://www.youtube.com/watch?v=uoBK6jb-TYY
Rafinacja ta wykorzystuje zjawiska
powierzchniowe (różnicę zwilża-
lności metalu i zanieczyszczenia)
na granicy faz:
metal-żużel- zanieczyszczenie lub
metal- gaz-zanieczyszczenie
Destylacja to rozdzielanie ciekłej mieszaniny związków chemicznych
przez odparowanie, a następnie skroplenie jej składników. Stosuje się ją
w celu wyizolowania lub oczyszczenia jednego lub więcej związków
składowych. Z technologicznego punktu widzenia można rozróżnić dwa
rodzaje destylacji: destylację prostą i rektyfikację
•

•
 INSTALACJA
DO REKTYFIKACJI
CYNKU
METODĄ
NEW JERSEY
 Temperatura Temperatura
Metal topnienia wrzenia
oC oC

Ołów 327,4 1745,0

Bizmut 271,4 1552,0
Magnez 650,0 1107,0
Cynk 419,5 906,2
Kadm 321,0 766,5
 INSTALACJA
DO REKTYFIKACJI
CYNKU
METODĄ
NEW JERSEY
 •

log S

S - rozpuszczalność zanieczyszczenia
T - temperatura metalu
TK T TK – temperatura krzepnięcia metalu

Zasada rafinacji metodą
postępującego krzepnięcia
1 – izolacja cieplna,
2 – kierunek odprowadzania
ciepła,
3 – ciekły metal,
4 – front krystalizacji,
5 – stały metal
Zasada rafinacji metodą
strefowego topienia
1 – źródło ciepła (induktor lub
palnik),
2 – kierunek przesuwu źródła
ciepła,
3 – stały metal zanieczyszczony,
4 – strefa ciekłego metalu,
5 – front krystalizacji,
6 – stały metal rafinowany
•

•
Prawo działania mas
Jeżeli zachodzi reakcja:

gdzie: a, b, c, d – liczba moli substancji A, B, C, D,

to stałą K tej reakcji dla roztworów idealnych określa stosunek:

gdzie: CA, CB, CC, CD – stężenie substancji A, B, C, D w roztworze.

M - punkt topnienia
B - punkt wrzenia
T - punkt przemian fazowych
Prawo działania mas
Jeżeli zachodzi reakcja:

gdzie: a, b, c, d – liczba moli substancji A, B, C, D,

to stałą K tej reakcji dla roztworów idealnych określa stosunek:

gdzie: CA, CB, CC, CD – stężenie substancji A, B, C, D w

roztworze.
 Podczas rafinacji elektrolitycznej anodę (elektrodę dodatnią) stanowi
zanieczyszczony metal. Elektrolit może stanowić:
- wodny roztwór soli rafinowanego metalu,
- stopione sole rafinowanego metalu lub ich mieszanki.
Katodą (elektrodą ujemną) są cienkie blachy wykonane z
rafinowanego metalu lub elektroda, na której zbiera się ciekły rafinowany
metal. Na anodzie następuje rozpuszczanie metalu połączone z utratą
przez jego atomy n elektronów, zgodnie z reakcją:

Zanieczyszczenia nierozpuszczalne w elektrolicie opadają na dno

elektrolizera i tworzą osad. Kationy rafinowanego metalu kierują się ku
katodzie, gdzie na skutek reakcji:

neutralizują się i osadzają, tworząc z czasem warstwę rafinowanego

metalu. Rafinację elektrolityczną prowadzi się w celu uzyskiwania
większości metali nieżelaznych o dużej czystości, np. miedzi lub
aluminium, stosowanych w elektrotechnice.
1 - anoda węglowa,
2 - izolacja elektryczna,
3 - izolacja cieplna,
4 - wykładzina węglowa,
5 - doprowadzenia prądu do
katody
 Film

https://www.youtube.com/watch?v=_0sIn2wCIuQ