Professional Documents
Culture Documents
ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ
ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ
ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ
Κρίνος Ιωάννης
Γλυκερία Καλφακάκου
Καθηγήτρια Τομέα Μεταφορών, Συγκοινωνιακής Υποδομής, Διαχείρισης Έργων και Ανάπτυξης
(Το.Με.Σ.Υ.Δ.Ε.Αν.)
Δημοσθένης Αγγελίδης
Καθηγητής Τομέα Υδραυλικής και Τεχνικής Περιβάλλοντος (Τ.Υ.Τ.Π.)
Γεώργιος Αρετούλης
Λέκτορας Τομέα Μεταφορών, Συγκοινωνιακής Υποδομής, Διαχείρισης Έργων και Ανάπτυξης
(Το.Με.Σ.Υ.Δ.Ε.Αν.)
3
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ
Ευχαριστίες............................................................................................. 3
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΕΙΚΟΝΩΝ .......................................................................... 7
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ .......................................................................... 8
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ.............................................................. 9
ΠΕΡΙΛΗΨΗ ............................................................................................ 10
ABSTRACT ........................................................................................... 11
Κεφάλαιο 1 : Εισαγωγή ....................................................................... 12
Κεφάλαιο 2 : H περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα και την Ε.Ε 15
2.1 Εισαγωγή............................................................................................................ 15
Αειφορική κατασκευή – Αρχές ........................................................................... 17
Ευρωπαϊκή τεχνολογική πλατφόρμα για τις κατασκευές (European
Construction Technology Platform, ECTP) ..................................................... 17
2.2 Η περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα ................................................ 18
2.3 Η περιβαλλοντική πολιτική στην Ε.Ε. ......................................................... 21
4
4.2.1 Πρότυπο BS 7750 ........................................................................................ 40
4.2.2 Kανονισμός EMAS ...................................................................................... 40
4.3 Το πρότυπο ISO 14000 ................................................................................... 42
4.4.1 Δομή του προτύπου ΙSO 14000............................................................. 43
4.4 Το πρότυπο ΙSO 14001 .................................................................................. 45
Πρότυπο ISO 14001:2004 ..................................................................................... 46
4.4.1 Δομή (στάδια εφαρμογής και στοιχεία) και γενικές απαιτήσεις
του προτύπου ISO 14001 .................................................................................... 47
Δομή προτύπου...................................................................................................... 47
Γενικές απαιτήσεις ................................................................................................. 49
4.5 Τεκμηρίωση – εφαρμογή συστήματος ISO 14001 ................................... 50
4.6 Συγκριτική αξιολόγηση ISO 14001 - EMAS ................................................. 51
4.7 Οργανισμοί διαχείρισης συστημάτων ISO 14001 στον διεθνή και
ελληνικό χώρο ............................................................................................................ 54
4.7.1 Ο οργανισμός ISO ...................................................................................... 54
4.7.2 Ο ελληνικός οργανισμός τυποποίησης ΕΛΟΤ .................................. 56
4.7.3 Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης (Ε.ΣΥ.Δ) ............................................... 57
4.7.4 Άλλοι οργανισμοί διαχείρισης συστημάτων ISO 14001 ................... 58
5
Γενικά στοιχεία........................................................................................................ 81
Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (Σ.Π.Δ.) ............................................ 82
Kύρια συλλογικά όργανα του Συστήματος .................................................... 83
Περιβαλλοντικές Πτυχές ....................................................................................... 84
Περιβαλλοντικοί σκοποί, στόχοι και προγράμματα ..................................... 89
7.2 Σουηδική εταιρεία Skanska. ........................................................................... 89
6
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΕΙΚΟΝΩΝ
7
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ
8
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ
Διάγραμμα 4.1 : Σύγκριση των πιστοποιήσεων κατά ISO 14001 και EMAS στην
Ευρώπη
Διάγραμμα 5.1 : Γραμμή παλινδρόμησης μεταξύ ISO 14001 και ISO 9000
Διάγραμμα 5.2 : Μερίδιο αγοράς των εταιρειών πιστοποίησης στην Ελλάδα
Διάγραμμα 6.1 : Χρονική εξέλιξη των πιστοποιήσεων κατά ISO 14001 στον
κατασκευαστικό κλάδο στην Ευρώπη
Διάγραμμα 8.1: Σύνολο εταιρειών που συμμετείχαν στην έρευνα
Διάγραμμα 8.2 : Αριθμός εταιρειών που εφαρμόζουν το ISO 14001
Διάγραμμα 8.3 : Αριθμός εταιρειών που γνωρίζουν το ISO 14001
Διάγραμμα 8.4 : Αναγκαιότητα της εφαρμογής του προτύπου ISO 14001 στην
κατασκευή των έργων
Διάγραμμα 8.5 : Λήψη μέτρων προστασίας για το περιβάλλον σύμφωνα με
το ISO 14001
Διάγραμμα 8.6 : Λόγοι για τους οποίους η διοίκηση μιας επιχείρησης πρέπει να
διαθέτει πόρους για την εφαρμογή Σ.Π.Δ.
Διάγραμμα 8.7 : Κατανομή είδους εκπαίδευσης για ένα Σ.Π.Δ.
Διάγραμμα 8.8: Βαθμός ετοιμότητας επιχείρησης σε έκτακτη ανάγκη για
αποφυγή επιπτώσεων στο περιβάλλον
Διάγραμμα 8.9 : Συμπεράσματα από τις εσωτερικές επιθεωρήσεις για το Σ.Π.Δ.
Διάγραμμα 8.10 : Σπουδαιότητα της ανασκόπησης από τη διοίκηση
για την πρόοδο του Σ.Π.Δ.
Διάγραμμα 8.11 : Κίνητρα εφαρμογής Σ.Π.Δ. ISO 14001 ή άλλου
Διάγραμμα 8.12 : Οφέλη εφαρμογής Σ.Π.Δ. ISO 14001 ή άλλου
Διάγραμμα 8.13: Προβλήματα εφαρμογής Σ.Π.Δ. ISO 14001 ή άλλου
Διάγραμμα 8.14: Επικοινωνία με εξωτερικούς φορείς για την
εφαρμογή του Σ.Π.Δ.
Διάγραμμα 8.15: Συχνότητα ελέγχου εγγράφων συστήματος
Διάγραμμα 8.16: Δυνατότητα εφαρμογής ενός προτύπου
περιβαλλοντικής διαχείρισης με κριτήριο τα προβλήματα του
περιβάλλοντος
9
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
10
ABSTRACT
11
Κεφάλαιο 1 : Εισαγωγή
12
με τις περισσότερες πιστοποιήσεις κατά ISO 1400. Η μεγαλύτερη αύξηση
παρουσιάζεται μεταξύ των ετών 2005 και 2006 (αύξηση 51,2%). Το συνεχώς
αυξανόμενο ενδιαφέρον των κατασκευαστικών εταιρειών για να αποκτήσουν
πιστοποιητικό κατά ISO 14001 οφείλεται στα πολλαπλά οφέλη που σχετίζονται μ’
αυτό. [1]
Παρουσιάζει επομένως μεγάλο ενδιαφέρον η ανάλυση της σημερινής
κατάστασης στον χώρο της δομικής βιομηχανίας ώστε να διερευνηθούν τα οφέλη
που προκύπτουν από την πιστοποίηση κατά ISO 14001 για τις τεχνικές εταιρείες
στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Για την αποτύπωση της κατάστασης στην
Ελλάδα, σχεδιάστηκε και διανεμήθηκε ηλεκτρονικά μέσω email, ερωτηματολόγιο
έρευνας σε διάφορες εταιρείες της δομικής βιομηχανίας. Τα αποτελέσματα της
έρευνας παρουσιάζονται στο 8ο κεφάλαιο της παρούσας εργασίας.
Στα πρώτα 3 κεφάλαια παρουσιάζονται τα κύρια σημεία της περιβαλλοντικής
πολιτικής στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, ακολουθεί μία ανάλυση για τα
συστήματα της περιβαλλοντικής διαχείρισης, καταλήγοντας στο πρότυπο
περιβαλλοντικής διαχείρισης ISO 14001, θέμα με το οποίο ασχολείται η
συγκεκριμένη εργασία. Στο συγκεκριμένο κεφάλαιο, αφού γίνει αναφορά στην
δομή και στις διαδικασίες του προτύπου, περιγράφονται οι διαφορές του
συστήματος με τον κανονισμό EMAS.
Στο 5ο κεφάλαιο γίνεται μία ανάλυση της δομική βιομηχανίας στην Ελλάδα και
παρουσιάζονται οι προοπτικές του κλάδου σύμφωνα με την μελέτη του Σ.Α.Τ.Ε.
(Σύνδεσμος Ανωνύμων Τεχνικών Εταιρειών). Επίσης παρουσιάζονται στοιχεία
του 2012 από την εφαρμογή του ISO 14001 στην Ελλάδα σύμφωνα με τον
Διεθνή Οργανισμό Τυποποίησης (ISO).
Στο 6ο κεφάλαιο παρουσιάζονται στοιχεία και αναλύσεις από την εφαρμογή
του ISO 14001 παγκοσμίως σύμφωνα με δεδoμένα του ISO. Τα στοιχεία
πάρθηκαν μέσω διαδικτύου.
Στο 7ο κεφάλαιο παρουσιάζονται 2 εταιρείες. Η ελληνική εταιρεία ΒΕΧΡΩ
Α.Ε., η οποία αποτελεί μία από τις 5 πρώτες εταιρείες στην Ευρώπη με τα
περισσότερα πιστοποιημένα προϊόντα με το ευρωπαϊκό οικολογικό σήμα καθώς
και η σουηδική εταιρεία, Skanska, η οποία εφήρμοσε πρώτη παγκοσμίως το
περιβαλλοντικό πρότυπο ISO 14001, το 2000.
Στο τέλος της διπλωματικής εργασίας διατυπώνονται τα συμπεράσματα από
την έρευνα του ερωτηματολογίου, οι προοπτικές του προτύπου ISO 14001 με
13
γνώμονα την αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιουργήθηκαν τα
προηγούμενα χρόνια από την εφαρμογή του, καθώς και προτάσεις ώστε να
διευρυνθεί η χρήση του από τις εταιρείες της δομικής βιομηχανίας στην Ελλάδα
τα επόμενα χρόνια.
14
Κεφάλαιο 2 : H περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα και
την Ε.Ε
2.1 Εισαγωγή
H αλματώδης ανάπτυξη και εξέλιξη της βιομηχανίας και της οικονομίας τις
τελευταίες δεκαετίες δημιούργησε μεγάλα περιβαλλοντικά προβλήματα, τα οποία
επηρεάζουν την βιωσιμότητα του περιβάλλοντος. Τα σπουδαιότερα
περιβαλλοντικά προβλήματα σχετίζονται με την υπερβολική κατανάλωση
φυσικών πόρων και την περιβαλλοντική ρύπανση. Οι δύο αυτοί κίνδυνοι
συνδέονται με τις καθημερινές ανθρωπογενείς δραστηριότητες όπως είναι οι
μεταφορές, η βιομηχανία, η γεωργία, οι κατασκευές που αποτελούν και
αντικείμενο της διπλωματικής εργασίας.
Η αειφορία (sustainability) είναι μία σύγχρονη έννοια που δημιουργήθηκε
από την Παγκόσμια Επιτροπή για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, με τη μελέτη
"Το Κοινό μας Μέλλον" (1987) και προσδιορίζει έναν άλλο τρόπο ζωής και
ανάπτυξης με σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος. Βασίζεται σε μία απλή
αρχή. Οτιδήποτε χρειάζεται ο άνθρωπος για την επιβίωσή και την ευημερία του
εξαρτάται είτε άμεσα είτε έμμεσα από το φυσικό περιβάλλον. Η αειφορία
δημιουργεί και διατηρεί εκείνες τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ο άνθρωπος και
η φύση μπορούν να συνυπάρξουν σε μία παραγωγική αρμονία, η οποία
επιτρέπει να εκπληρωθούν οι οικονομικές, κοινωνικές και άλλες ανάγκες της
τωρινής γενιάς όσο και των μελλοντικών γενεών (εικόνα 2.1). [44]
15
Η αειφόρος ή βιώσιμη ανάπτυξη προέρχεται από τον αγγλικό όρο
sustainable development (εικόνα 2.2) και συνδέει την οικονομική ανάπτυξη με
την προστασία του περιβάλλοντος. Έχει ως στόχο την ορθολογική
χρησιμοποίηση των φυσικών πόρων ώστε να ικανοποιεί τις σημερινές
ανθρώπινες ανάγκες και να μην υποθηκεύει τις ανάγκες των επόμενων γενεών.
Σημαίνει αποτελεσματική και ορθολογική χρήση αποθεμάτων νερού, μείωση της
ρύπανσης του αέρα και του νερού, προστασία των οικοσυστημάτων και της
βιοποικιλότητας, προστασία του περιβάλλοντος από αθρόα εισροή χημικών
ουσιών που αυξάνουν τους ρύπους και μολύνουν το υπέδαφος.
17
Μείωση των αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων στην κατασκευή με
διασφάλιση της ποιότητας της, με ελάχιστο κόστος και στο μέγιστο χρόνο
ζωής κατά 50 % το 2030
Αειφόρο διαχείριση των κτιριακών και κοινόχρηστων κτιριακών υποδομών
[ 38]
18
η νομοθεσία,
η χρηματοδότηση περιβαλλοντικών έργων και
η θεσμική οργάνωση.
19
Ο νόμος 2742/1999 για τον Χωροταξικό Σχεδιασμό και την Αειφόρο
Ανάπτυξη. Σκοπός του νόμου είναι η θέσπιση θεμελιωδών αρχών και η
θεσμοθέτηση σύγχρονων οργάνων, διαδικασιών και μέσων άσκησης
χωροταξικού σχεδιασμού που προωθούν την αειφόρο και ισόρροπη ανάπτυξη
[17]
Μετά το 1990 ξεκίνησε μία ταχεία ενσωμάτωση του κοινοτικού
δικαίου περιβάλλοντος, που περιλάμβανε 120 και πλέον Κοινοτικές Οδηγίες και
Κανονισμούς.[35]
Το ελληνικό δίκαιο για το περιβάλλον περιλαμβάνει :
Νόμους και κανονιστικές πράξεις (Π.Δ, Υ.Α., Κ.Υ.Α, Π.Υ.Σ., Αποφάσεις
Νομάρχη).
Διεθνείς συμβάσεις. Απαιτείται η προηγούμενη κύρωσή τους με νόμο.
Κοινοτικό δίκαιο περιβάλλοντος (Κανονισμοί και Οδηγίες).
Νομολογία των διοικητικών, πολιτικών και ποινικών ποινικών
δικαστηρίων δικαστηρίων. Έλεγχος συνταγματικότητας των νόμων
από το Συμβούλιο Επικρατείας. [35]
20
κυβερνητικές οργανώσεις, η κοινωνία των πολιτών μπορούν να πιέσουν τους
πολιτικο-διοικητικούς μηχανισμούς και να βελτιωθεί έτσι το επίπεδο
συμμόρφωσης με τις υπερεθνικές δεσμεύσεις. Ωστόσο, στην Ελλάδα η κοινωνική
κινητοποίηση σε θέματα περιβάλλοντος είναι υποτονική εν συγκρίσει με άλλα
κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Απαιτείται επομένως και στα σχολεία και
στην ευρύτερη κοινωνία (δομική βιομηχανία) να γίνει προσπάθεια ενημέρωσης
σε περιβαλλοντικά θέματα και σε θέματα πρόληψης ώστε να υπάρξει μεγαλύτερη
ευαισθητοποίηση και ενδιαφέρον του κοινού πάνω στο περιβάλλον και την
βιωσιμότητά του [25].
21
χρονοδιαγράμματα, αφήνοντας στα κράτη μέλη την ευχέρεια να επιλέξουν τις
μεθόδους με τις οποίες θα μετέφεραν τις διατάξεις στο εθνικό δίκαιο για να
επιτύχουν τους στόχους (αν και σε πολλές περιπτώσεις οι διαθέσιμες μέθοδοι για
την επίτευξη των στόχων περιορίζονταν από την «βέλτιστη διαθέσιμη
τεχνολογία»). [26]
Τα έξη πολυετή Προγράμματα Δράσης για το Περιβάλλον αποτελούν το
θεσμικό πλαίσιο στο οποίο αναπτύχθηκε. Το πρώτο πρόγραμμα δράσης
θεσπίσθηκε το 1973, ενώ το έκτο έχει ως στόχο να συμβάλει «σε μια καλύτερη
ποιότητα ζωής μέσω μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης με επίκεντρο τις αστικές
περιοχές». Σήμερα βρίσκεται σε διαβούλευση το 7 ο πρόγραμμα δράσης (Εικόνα
2.4) για το περιβάλλον και οι στόχοι του είναι :
22
Εικόνα 2.4 : Kαμπάνια Ε.Ε. για το 7ο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον (Πηγή :
http://ec.europa.eu/environment/newprg/)
23
Κεφάλαιο 3 : H περιβαλλοντική διαχείριση στην Ελλάδα και
την Ε.Ε.
3.1 Εισαγωγή
Στα τεχνικά έργα και κατά επέκταση στις κατασκευαστικές τεχνικές και
μελετητικές εταιρείες, διαπιστώνεται ότι η περιβαλλοντική διάσταση έχει
ενσωµατωθεί µόνο στον σχεδιασµό και στην κατασκευή των έργων και υπάρχει
µεγάλη υστέρησή της στην συντήρηση και λειτουργία τους για την πρόληψη και
τον έλεγχο της ρύπανσης που προκαλούν στον περιβάλλον από την
εκµετάλλευσή τους.
Οι βοηθητικές µελέτες όπως είναι οι υδρογεωλογικές, γεωτεχνικές και
οικονοµοτεχνικές των έργων αυτών καθώς και οι περιβαλλοντικές µελέτες
(ΠΠΕ, ΜΠΕ), θέτουν περιβαλλοντικούς όρους µε στόχο την πρόληψη της
ρύπανσης, την ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών και λοιπών επιπτώσεων
και την ποιοτική αναβάθµιση του ίδιου του έργου. Στην φάση κατασκευή τους
υπάρχει πιστή τήρηση των περιβαλλοντικών όρων, γιατί η περιβαλλοντική
νοµοθεσία σε αυτό το πεδίο είναι αυστηρή, όµως η δυσκολία υφίσταται µετά,
κατά την λειτουργία του ιδίου του έργου, γιατί υπάρχει καθυστέρηση στην
εφαρµογή της περιβαλλοντικής νοµοθεσίας και περιορισμένη έκταση της
εφαρμογής των συστημάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης (Σ.Π.Δ.). Γενικώς
στην Ελλάδα επικρατεί μία επιφυλακτικότητα - ως αναπτυσσόμενη χώρα της
Ευρωπαϊκής Ένωσης – και δεν επιθυμεί να γενικεύσει τις περιβαλλοντικές
προδιαγραφές των τεχνικών έργων, διότι πιστεύεται ότι θα κινδυνεύσει η
ανταγωνιστικότητά της.
Η προαναφερόμενη καθυστέρηση αποθαρρύνει τις διοικήσεις των εταιρειών
αυτών από την εφαρμογή των Σ.Π.Δ. Σαν αποτέλεσμα η περιβαλλοντική τους
πολιτική λειτουργεί µόνο στο επίπεδο του προγραμματισμού και σχεδιασµού
των δραστηριοτήτων τους. Οι εταιρείες, εφόσον δεν είναι διατεθειμένες να
εφαρµόσουν τα Σ.Π.Δ. σε τµήµατα της εταιρείας, δεν θέτουν τεκµηριωµένους
περιβαλλοντικούς στόχους ούτε αναθέτουν σε προσωπικό αρμοδιότητες ώστε
να αναλάβει την διεκπεραίωση των στόχων αυτών.
24
3.2 Περιβαλλοντική διαχείριση
25
Πίνακας 3.1 : Συστατικά στοιχεία της περιβαλλοντική διαχείρισης (Shen L.,
Tam, ‘Implementation of environmental management in the Hong Kong Πηγή :
construction industry’, International Journal of Project Management, 20 (7),
(2002). pp: 535-543)
26
περιβαλλοντικά προβλήματα αναγνωρίζονται, ελέγχονται και παρακολουθούνται.
Μ’ αυτόν τον τρόπο τεκμηριώνεται η καλή λειτουργία και η συνεχής βελτίωση του
ΣΠΔ κατά την εξέλιξη του χρόνου.
Πιστοποίηση (Certification)
27
Η πιστοποίηση αφορά την εξακρίβωση, επαλήθευση και γραπτή
επικύρωση από ένα ανεξάρτητο φορέα με αναγνωρισμένη ικανότητα, σχετικά με
το αν τα χαρακτηριστικά του προσωπικού, των διεργασιών – διαδικασιών ενός
οργανισμού βρίσκονται σε συμφωνία με σχετικές απαιτήσεις. To πεδίο της
πιστοποίησης είναι συνήθως ευρύ και αναφέρεται σε διεργασίες. Οι φορείς
πιστοποίησης είναι πολλοί και αποτελούνται από τους επιθεωρητές.
Διαπίστευση (Accreditation)
28
Εικόνα 3.2 : Σχέση μεταξύ των 2 εννοιών διαπίστευσης – πιστοποίησης
(Πηγή : http://www.scribd.com/doc/146262572/2-)
Περιβαλλοντική επίπτωση
29
Περιβαλλοντική επίδοση : τα µετρήσιµα αποτελέσµατα της διαχείρισης των
περιβαλλοντικών πτυχών ενός οργανισµού.
30
Εικόνα 3.3 : H εξέλιξη των περιβαλλοντικών συστημάτων διαχείρισης (Πηγή :
http://www.cscaweb.org/EMS/sector_team/support_files/page_1/History%20of%2
0EMS.pdf)
To ISO αποτελεί ένα διεθνές πρότυπο και γι’ αυτό πρέπει να ενσωματώνει
τις διάφορες απαιτήσεις των διαφόρων κρατών. To συγκεκριμένο πρότυπο δεν
έχει πολλές απαιτήσεις. Αντίθετα το ΕΜΑS είναι ένα πιο αυστηρό και λεπτομερές
πρότυπο επειδή πηγάζει από τα υψηλά περιβαλλοντικά πρότυπα γερμανικών
εταιρειών.
Και τα τρία πρότυπα είναι αρκετά παρόμοια στην ανάλυσή τους, επειδή και
το ISO 14001 και το EMAS βασίζονται στο BS 7750. Μία εταιρεία που
ακολουθούσε το πρότυπο BS 7750 δεν συνάντησε ιδιαίτερες δυσκολίες ώστε να
ικανοποιήσει τις απαιτήσεις του ISO 14001 ή του EMAS. Παρακάτω
παρουσιάζονται οι διαφορές των 2 συστημάτων ISO 14001 και EMAS.
31
η δημιουργία μιας περιβαλλοντικής πολιτικής κατάλληλης για τον
οργανισµό.
η θεσμοθέτηση αντικειμενικών σκοπών και στόχων
η εφαρμογή ενός προγράμματος για καταγραφή της αποτελεσματικότητας
η βελτίωση της συνολικής περιβαλλοντικής επίδοσης [4]
η αναγνώριση των περιβαλλοντικών επιδράσεων που προκύπτουν από
τη λειτουργία του.
η γνώση της ισχύουσας νοµοθεσίας.
η οργάνωση των δραστηριοτήτων σχεδιασµού, ελέγχου, διορθωτικών
ενεργειών και επιθεωρήσεων
η δυνατότητα αναπροσαρµογής στις τυχόν απαιτήσεις
32
3.6 Πλεονεκτήματα από την εφαρμογή Συστήματος
Περιβαλλοντικής Διαχείρισης
33
παραγωγής αποβλήτων στερεών, υγρών και αερίων
3. Οικονομικά Οφέλη από την διαχείριση και ανακύκλωση υλικών εντός της
εταιρείας με:
επεξεργασία και επαναχρησιμοποίηση μπαζών σε κατασκευαστικές
εταιρείες
34
8. Μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της εταιρείας
με τον διαχωρισμό των αποβλήτων
με τον χειρισμό και την ανακύκλωση των αποβλήτων
35
διαδικασίες λειτουργικού ελέγχου. Περιγράφουν με λεπτομέρεια
εργασίες που προδιαγράφονται σε κάποια διαδικασία (π.χ. διαχείριση
αποβλήτων).
έντυπα και αρχεία. Περιλαμβάνουν τυποποιημένα έγγραφα που
συμπληρώνονται κατά την εφαρμογή του Σ.Π.Δ. και τηρούνται σε
αντίστοιχα αρχεία περιβαλλοντικής διαχείρισης (Εικόνα 3.4)
36
οποίο είναι ένα έγγραφο που υποδηλώνει, μετά από αξιολόγηση, ότι ο
πιστοποιημένος ή επαληθευμένος οργανισμός έχει τεκμηριώσει, εφαρμόζει και
τηρεί Σ.Π.Δ., σύμφωνα με τις απαιτήσεις του προτύπου ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 14001 ή
άλλου αντίστοιχου Ευρωπαϊκού / Διεθνούς / Εθνικού τυποποιητικού εγγράφου ή
του κανονισμού 761/2001/ ΕΚ. Υπάρχει κατηγοριοποίηση για τους οργανισμούς
που είναι κατάλληλοι για πιστοποίηση (π.χ. οργανισμοί που δραστηριοποιούνται
σε ένα μόνο χώρο).
Η διαδικασία χορήγησης και διατήρησης του ΠΣΣΠΔ περιλαμβάνει τα
παρακάτω στάδια :
37
Να βελτιώνει συνεχώς το Σ.Π.Δ.
Να εφαρμόζει τις διορθωτικές ενέργειες που αφορούν τις κύριες και απλές
Μη Συμμορφώσεις
Να μην επιφέρει σημαντικές αλλαγές στο Σ.Π.Δ. που ήταν σε εφαρμογή
κατά την διάρκεια της Επιθεώρησης Αξιολόγησης
Να μη κάνει χρήση ή αναφορά στα ΠΣΣΠΔ σε περίπτωση ανάκλησης του
ΠΣΣΠΔ.[7]
38
Κεφάλαιο 4 : Πρότυπα συστηµάτων περιβαλλοντικής
διαχείρισης (Σ.Π.Δ.) – Παρουσίαση του προτύπου ISO14001
4.1 Eισαγωγή
39
βελτίωση των τεχνικών τους µέσα από τη χρήση καθαρότερων τεχνολογιών και
βέλτιστων διαθέσιµων πρακτικών.
Το πεδίο εφαρµογής τους είναι ευρύ και εκτείνεται σε όλους τους τοµείς της
οικονοµίας ενώ η διαδικασία υλοποίησης τους στηρίζεται στα παρακάτω βασικά
σηµεία :
40
Σ.Π.Δ. και ελέγχου, ψηφίστηκε το 1993 με στόχο την προληπτική μείωση της
ρύπανσης και την θεσμοθέτηση σε κοινοτικό επίπεδο ενός συστήματος, το οποίο
επιτρέπει τον περιορισμό των επιπτώσεων των βιομηχανικών δραστηριοτήτων
στο περιβάλλον. Αναθεωρήθηκε το 2001 (2001/761/ΕΕ) καλύπτοντας στο πεδίο
εφαρμογής του όλους τους οργανισμούς. Η συμμετοχή στον κανονισμό είναι
εθελοντική και δικαίωμα έχει κάθε οργανισμός επιθυμεί να βελτιώσει την
περιβαλλοντική του επίδοση. Αποτελεί κανονιστικό κείμενο που περιλαμβάνει
κατευθυντήριες οδηγίες για τις δράσεις που θα πρέπει να αναλάβει και να
πραγματοποιήσει ο ενδιαφερόμενος οργανισμός ώστε να βελτιώσει την
περιβαλλοντική του επίδοση.
Κύριος σκοπός του EMAS (εικόνα 4.1) είναι η συνεχής βελτίωση των
περιβαλλοντικών επιδόσεων ενός οργανισμού που επιτυγχάνεται με :
41
Σ.Π.Δ. γίνεται με την διενέργεια εσωτερικού ελέγχου που διεξάγεται από
ανεξάρτητο φορέα. Η διενέργεια εσωτερικού ελέγχου είναι υποχρεωτική και μετά
την ολοκλήρωση του πρώτου ελέγχου ο οργανισμός προβαίνει στη σύνταξη της
Περιβαλλοντικής Δήλωσης (υποχρέωση μόνο στον ΕΜΑS). H περιβαλλοντική
δήλωση αποτελεί μία σύντομη περίληψη των ενεργειών του οργανισμού και
αποσκοπεί στην δημοσιοποίηση πληροφοριών σχετικά με τις περιβαλλοντικές
επιπτώσεις και επιδόσεις του. Στο παράρτημα Α-Ι, το πρότυπο ΙSΟ 14001 έχει
υιοθετηθεί αυτούσιο στον κανονισμό EMAS.
Το ISO 14000 αποτελείται από μία ομάδα προτύπων. Η ομάδα αυτή είναι
μια σειρά εθελοντικών προτύπων που δημιουργήθηκε από τον Διεθνή
Οργανισμό Τυποποίησης, ο οποίος ιδρύθηκε στην Γενεύη της Ελβετίας το 1946.
Η ονομασία ISO προέρχεται από την ελληνική λέξη ίσος για να υποδηλώσει την
ανάγκη δημιουργίας ενιαίων προτύπων. Παρέχει στην διοίκηση των δομικών
επιχειρήσεων το πλαίσιο για την διαχείριση των περιβαλλοντικών επιδράσεων.
42
Περιβαλλοντική διαχείριση στο πλαίσιο του ISO 14000 είναι όλες εκείνες οι
ενέργειες στις οποίες προβαίνει μία επιχείρηση ώστε να μειώσει τις επιβλαβείς
επιδράσεις που προκαλούνται στο περιβάλλον από τις δραστηριότητές της.
Αποτελεί ένα καθορισμένο αντικείμενο του ISO που υποστηρίζει την βιώσιμη
ανάπτυξη η οποία προέκυψε από την συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το
Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, γνωστή ως «Earth Summit». Η ανάπτυξη του ISO
14000 καθορίζεται από μία τεχνική επιτροπή (ISO/TC 207). Ωστόσο, τα πρότυπα
αναπτύσσονται από ειδικούς από τον επιχειρηματικό τομέα που ενδιαφέρονται
για την εφαρμογή των τελικών προτύπων.
O σκοπός της εφαρμογής των προτύπων ISO 14000 είναι η ολοκλήρωση
και η εφαρμογή καλύτερων περιβαλλοντικών πρακτικών διαχείρισης στην
επιχειρηματικότητα.
Η σειρά ISO 14000, ενσωµατώνει όλες τις µεθόδους και εργαλεία που είναι
απαραίτητα για την ανάπτυξη και διατήρηση ενός Σ.Π.∆. Όλα τα πρότυπα της
σειράς 14000 είναι κατευθυντήριες οδηγίες. Αυτό σηµαίνει ότι το περιεχόµενο
τους δεν έχει καθορισµένες απαιτήσεις, με εξαίρεση µόνο το ISO 14001 που
αποτελεί µοντέλο Περιβαλλοντικής ∆ιαχείρισης.
Η σειρά των προτύπων ISO 14000 περιλαμβάνει :
43
Λεξιλόγιο περιβαλλοντικής διαχείρισης : 14050
Περιβαλλοντικές πτυχές στα πρότυπα των προϊόντων : 14062, 14064
Περιβαλλοντική επικοινωνία : 14063 [11] (Εικόνα 4.3)
44
απόδοσης. Αυτό σημαίνει ότι περιέχουν μόνο τις κατευθύνσεις για το σχεδιασμό
ενός διαχειριστικού συστήματος το οποίο θα βοηθήσει την επιχείρηση να επιτύχει
στόχους τους οποίους η ίδια θα θέσει στον εαυτό της.
45
Το ISO 14001 έχει µεγάλη ακτίνα δράσης και ενδείκνυται για εταιρείες –
οργανισµούς όλων των τύπων και μεγεθών.
Το πρότυπο είναι εφαρµόσιµο σε οποιοδήποτε οργανισµό επιθυµεί :
46
Η βελτίωση της περιβαλλοντικής επίδοσης
Η επίτευξη μεγαλύτερου βαθμού συμμόρφωσης με τη νομοθεσία και η
αποφυγή προστίμων
Η πρόληψη της ρύπανσης
Μειωμένο λειτουργικό κόστος
Βελτιωμένη οικονομική επίδοση
Η δημιουργία ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος, η προσέλκυση νέων
πελατών και η είσοδος σε νέες αγορές
Αυξημένη παραγωγικότητα
Η βελτίωση της εικόνας της επιχείρησης προς ευρύ κοινό, αρμόδιες αρχές,
δανειστές, επενδυτές
Η βελτίωση της επικοινωνίας με εξωτερικούς ενδιαφερόμενους φορείς
Η ευαισθητοποίηση του προσωπικού σε περιβαλλοντικά θέματα και η
αυξημένη προθυμία για ανάληψη ευθυνών.
Ο περιορισμός της γραφειοκρατίας
Πιθανή επίδραση στο παγκόσμιο εμπόριο [21, 4]
Δομή προτύπου
47
Εικόνα 4.5 : Στάδια εφαρμογής του ISO 14001 (Πηγή :
http://www.uea.ac.uk/env/all/teaching/eiaams/pdf_dissertations/2011/Chan_Cheu
k-Yan_2011.pdf )
48
Πρόγραμμα περιβαλλοντικής διαχείρισης – Σχέδιο δράσης για την επίτευξη
των αντικειμενικών και στόχων
Δομή και υπευθυνότητα – Δημιουργία ρόλων και υπευθυνοτήτων και
εύρεση απαιτούμενων πόρων
Εκπαίδευση, ενημέρωση και επάρκεια – Μέριμνα για την εκπαίδευση του
προσωπικού ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις
Επικοινωνία – Διαδικασίες για εσωτερική και εξωτερική επικοινωνία σε
περιβαλλοντικά θέματα
Έγγραφα Σ.Π.Δ. – Διατήρηση πληροφοριών μέσα στο Σ.Π.Δ.
Έλεγχος εγγράφων – Διασφάλιση αποτελεσματικής διαχείρισης των
διαδικασιών και των εγγράφων του συστήματος
Λειτουργικός έλεγχος – Αναγνώριση, σχεδιασμός και διαχείριση των
δραστηριοτήτων σε εναρμόνιση με την πολιτική και τους αντικειμενικούς σκοπούς
και στόχους.
Ετοιμότητα σε έκτακτη περίπτωση και δράση – Αναγνώριση των πιθανών
έκτακτων καταστάσεων και ανάπτυξη διαδικασιών πρόληψης ή άμεσης
ανταπόκρισης
Παρακολούθηση και μέτρηση – Έλεγχος των βασικών δραστηριοτήτων και
λειτουργιών
Μη - συμμόρφωση και προληπτικές δράσεις – Αναγνώριση και διόρθωση
των προβλημάτων
Αρχεία – Διατήρηση των αρχείων για τη λειτουργία του Σ.Π.Δ.
Έλεγχος Σ.Π.Δ. – Περιοδικός έλεγχος της σωστής λειτουργίας του Σ.Π.Δ.
Διαχειριστική ανασκόπηση – Περιοδική ανασκόπηση του Σ.Π.Δ. με
έμφαση στην συνεχή βελτίωσή του.
Γενικές απαιτήσεις
49
Εντοπισμός περιβαλλοντικών επιπτώσεων
Συμμόρφωση με νομοθεσία
Καθορισμός προτεραιοτήτων, σκοπών και στόχων
Δημιουργία οργανωτικής δομής για την υλοποίηση της πολιτικής και
επίτευξης των σκοπών και στόχων
Ευελιξία στις αλλαγές [37]
Η τεκμηρίωση του Σ.Π.Δ. με βάση τις απαιτήσεις του προτύπου ISO 14001
γίνεται σε 4 επίπεδα.
1ο επίπεδο : Εγχειρίδιο Περιβαλλοντικής Διαχείρισης
50
3ο επίπεδο : Οδηγίες Περιβαλλοντικής Διαχείρισης
Ακολουθεί μία συγκριτική ανάλυση μεταξύ των συστημάτων ISO 14001 και
EMAS στην προσπάθεια να γίνουν αντιληπτά τα πλεονεκτήματα και τα
μειονεκτήματά τους από μία επιχείρηση που επιθυμεί να υιοθετήσει κάποιο
σύστημα.
Το EMAS έχει ισχύ μόνο στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το ISO
14001 αποτελεί πρότυπο παγκόσμιας αναγνώρισης.
Στο EMAS προβλέπεται η συνεχής βελτίωση των περιβαλλοντικών
επιδόσεων σύμφωνα με την πιο οικονομικά βιώσιμη τεχνολογία προστασίας του
περιβάλλοντος. Στο ISO 14001 η βελτίωση του συστήματος οδηγεί στην
βελτίωση των επιδόσεων.
Στο ISO 14001 η αρχική περιβαλλοντική επισκόπηση είναι προαιρετική σε
αντίθεση με το EMAS
51
Στο ISO 14001 τα περιβαλλοντικά προβλήματα ιεραρχούνται ανάλογα με τις
επιπτώσεις και την σπουδαιότητά τους.
Υπάρχει η απαίτηση για πρόληψη της ρύπανσης στο ISO 14001
Σύμφωνα με το EMAS, η επιχείρηση μπορεί να ελέγχει τους προμηθευτές
και υπεργολάβους της ώστε οι πρακτικές τους να συμβαδίζουν με την
περιβαλλοντική πολιτική της επιχείρησης. Στο ISO 14001 δεν επιβάλλεται ο
έλεγχος των πρακτικών των προμηθευτών.
Στο ISO 14001 δημοσιοποιείται η Περιβαλλοντική Πολιτική ενώ στο ΕMAS η
περιβαλλοντική δήλωση
Στο ISO 14001 δεν απαιτείται η σύσταση φορέα διαπίστευσης των
επιθεωρητών περιβάλλοντος
Στο ISO 14001 η έννοια του Σ.Π.Δ. αποκτά ευρύτερο χαρακτήρα, στοιχείο
που βοηθάει στην προσπάθεια της συνεχούς βελτίωσης
Απαίτηση για πρόληψη της ρύπανσης δεν υπάρχει στο EMAS, παρά
μόνο στο ISO 14001.
To ΕΜΑS μπορεί να εφαρμοστεί και σε συγκεκριμένες μόνο εγκαταστάσεις
(sites), ενώ το ISO 14001 και BS 7750 στο σύνολο των δραστηριοτήτων μιας
εταιρείας
Η συχνότητα ελέγχου συμμόρφωσης του συστήματος ISO 14001 είναι
ετήσια ή εξαμηνιαία ενώ στο ΕΜΑS μέχρι 3 χρόνια
Ο σκοπός και ο στόχος του ΕΜΑS και του ISO 14001 είναι κοινός :
Η δημιουργία ενός εργαλείου διοίκησης και διαχείρισης για τον έλεγχο, την
πρόληψη και την μείωση των περιβαλλοντικών προβλημάτων που
δημιουργούνται από τις δραστηριότητες των επιχειρήσεων (Πίνακας 4.1).[5]
52
ΙSO 14001 EMAS
Aρχική περιβαλλοντική επισκόπηση
- √
περιβαλλοντικών επιπτώσεων
Περιβαλλοντική δήλωση - √
Λειτουργικός έλεγχος √ √
Εκπαίδευση προσωπικού √ √
Εσωτερικές επιθεωρήσεις √ √
Προσδιορισμός περιβαλλοντικών πτυχών και
√ √
θεμάτων
Κατανομή αρμοδιοτήτων √ √
Προετοιμασία και αντιμετώπιση έκτακτων
√ √
περιστατικών
ανά 6 μήνες
Συχνότητα ελέγχου συμμόρφωσης ΣΠΔ μέχρι 3 χρόνια
ή ένα χρόνο
Πρόληψη ρύπανσης √ -
Ανασκόπηση διοίκησης √ -
Υποχρέωση δημοσίευσης Περιβαλλοντικής
- √
Δήλωσης
Ακολουθεί μία σύγκριση μεταξύ των πιστοποιήσεων κατά ISO 14001 και
EMAS στην περιοχή της Ευρώπης, όπου φαίνεται η υπεροχή του πρώτου
συστήματος στις περισσότερες χώρες. Στην Ελλάδα αντιθέτως, οι πιστοποιήσεις
κατά EMAS είναι περισσότερες (στοιχεία Ιουνίου 2010).
53
Διάγραμμα 4.1 : Σύγκριση των πιστοποιήσεων κατά ISO 14001 και EMAS
στην Ευρώπη (Πηγή : Marimon, Llach, Bernardo, Comparative Analysis of
diffusion of the ISO 14001 standard by sector of activity, Journal of Cleaner
Production, 2011)
54
πάνω από 130 Εθνικούς Φορείς Τυποποίησης χωρών και έχει 185 Τεχνικές
Επιτροπές, καθεμιά από τις οποίες είναι υπεύθυνη για κάποιον από τους
πολλούς τομείς εξειδίκευσης. Ο ISO έχει θεσπίσει περισσότερα από 9100 διεθνή
και εμπορικά πρότυπα για τη διευκόλυνση και την προαγωγή της αγοράς σε
παγκόσμιο επίπεδο. Το αντικείμενο του Διεθνούς Οργανισμού Πιστοποίησης
είναι να προωθήσει την ανάπτυξη της τυποποίησης και των συναφών
παγκόσμιων δραστηριοτήτων με στόχο τη διευκόλυνση της διεθνούς ανταλλαγής
προϊόντων και υπηρεσιών και την ανάπτυξη της συνεργασίας σε δραστηριότητες
πνευματικού, επιστημονικού, τεχνολογικού και οικονομικού ενδιαφέροντος.
Ο ISO ενώνει τα συμφέροντα των παραγωγών, των χρηστών,
συμπεριλαμβανομένων των καταναλωτών, των κυβερνήσεων και της
επιστημονικής κοινότητας κατά την προετοιμασία των διεθνών προτύπων. Οι
δραστηριότητες του οργανισμού πραγματοποιούνται σε περιφερειακό επίπεδο
από τις τεχνικές επιτροπές και τις υποεπιτροπές, οι οποίες οργανώνονται και
υποστηρίζονται από τεχνικές γραμματείες που ανατίθενται στις χώρες μέλη. Τα
αποτελέσματα του τεχνικού έργου του ISO εκδίδονται υπό τη μορφή των Διεθνών
Προτύπων (International Standards). Από το 1986 έως το 1987, ο ISO
δημοσίευσε 6 πρότυπα που σχετίζονται άμεσα με την ποιότητα του συστήματος
διοίκησης, τα οποία αναμένεται να αυξηθούν καθώς η Τεχνική Επιτροπή
(Technical Committee: T.C.) υπ’ αριθμό 176 δημιουργεί νέα πρότυπα ή
αναθεωρεί την ορολογία και τα συστήματα διαχείρισης ποιότητας. Ο Διεθνής
Οργανισμός Τυποποίησης δημιούργησε αυτές τις ειδικές σειρές προτύπων για τη
βοήθεια και καθοδήγηση των επιχειρήσεων που πρόκειται να υιοθετήσουν και να
εγκαταστήσουν κάποιο σύστημα διασφάλισης ποιότητας, αλλά και για την
καθιέρωση μιας κοινής γλώσσας. Με βάση τις απαιτήσεις των ειδικών σειρών
προτύπων πραγματοποιείται η πιστοποίηση των επιχειρήσεων αυτών. [28]
55
Εικόνα 4.6 : To λογότυπο του οργανισμού ISO (Πηγή: iso.org)
56
Προωθεί συμφωνίες αμοιβαίας αναγνώρισης σημάτων και πιστοποιητικών
με άλλες χώρες.
Πληροφορεί για σχέδια τεχνικών κανονισμών και σχέδια προτύπων
(Κέντρο πληροφόρησης οδηγίας 83/189).
Εκτελεί δοκιμές σε ηλεκτρονικές οικιακές συσκευές, σε ηλεκτρικά καλώδια,
παιδικά παιχνίδια, πλαστικούς σωλήνες κλπ.
Συνεργάζεται με εργαστήρια του εσωτερικού και του εξωτερικού για έκδοση
εκθέσεων δοκιμής σε είδη που δεν καλύπτονται από τα εργαστήριά του. [9]
57
4.7.4 Άλλοι οργανισμοί διαχείρισης συστημάτων ISO 14001
58
Κεφάλαιο 5: To ISO 14001 στην ελληνική δομική βιομηχανία
Κτιριακές εγκαταστάσεις
Συστήματα μεταφοράς και εγκαταστάσεις όπως :
αεροδρόμια, λιμάνια, αυτοκινητόδρομοι, υπόγειες διαβάσεις, γέφυρες,
σιδηροδρομικά δίκτυα, δίκτυα αγωγών και μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας
Κατασκευές για την αποθήκευση υγρών στοιχείων (δεξαμενές), τον
έλεγχο και την διανομή υγρών όπως το νερό , συλλογή και επεξεργασία
λυμάτων, φράγματα και δίκτυα άρδευσης
Υπόγειες κατασκευές όπως σήραγγες και ορυχεία.
59
5.2 Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά λειτουργίας των τεχνικών εταιρειών
60
Όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά επηρεάζουν τον σχεδιασμό και την
εφαρμογή του Σ.Π.Δ. Το πρότυπο ISO 14001 είναι γενικό και αναφέρεται σε όλες
τις επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών ή παραγωγής προϊόντων. Αυτό είναι ένα
πρόβλημα που παρουσιάζεται κατά την εφαρμογή του προτύπου στις
κατασκευαστικές εταιρείες. Δεν υπάρχει διαφοροποίηση στην διαδικασία
εφαρμογής του προτύπου ανάλογα με τον τύπο της επιχείρησης. Γι’ αυτό τον
λόγο μία τεχνική εταιρεία θα πρέπει να πιστοποιεί το εργοτάξιο της κάθε φορά
που αναλαμβάνει κάποιο έργο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, επειδή τα έργα
μπορεί να διαφέρουν στο αντικείμενο και στον τρόπο κατασκευής τους, να
απαιτείται αλλαγή στα περισσότερα έντυπα του Σ.Π.Δ.
61
ποιότητας των κατασκευαζόμενων έργων των φορέων του
ευρύτερου δημόσιου τομέα.
η αξιόλογη κατάταξη καταλληλότητας των ελληνικών εταιρειών στον
ευρωπαϊκό χώρο γίνεται μέσω της εφαρμογής κατάλληλων
συστημάτων ποιότητας που πιστοποιούν την απαραίτητη οργάνωση
και λειτουργία τους.
προσδίδει στις τεχνικές εταιρείες ταυτότητα και ανταγωνιστικότητα
ώστε να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους στον διεθνή χώρο. [42]
62
αποβλήτων μπορεί να μειωθεί και να ελαττωθεί κατά την κατασκευή και τις
εργασίες κατεδάφισης με λογικευμένο και οργανωτικό σχεδιασμό. Είναι
απαραίτητο να αυξηθεί η χρήση των ανανεώσιμων υλικών, να μειωθεί η σπατάλη
των υλικών σε όλες τις φάσεις του έργου, να μειωθεί η χρήση επικίνδυνων
στοιχείων, να αυξηθεί η χρήση της επανακτώμενης συσκευασίας και να γίνει
διαχωρισμός και συλλογή των επικίνδυνων αποβλήτων που δημιουργούνται σε
όλα τα στάδια της κατασκευής. Για την διασφάλιση του διαχωρισμού των
επικίνδυνων και τοξικών υλικών είναι προτιμότερο να ανατεθεί η συγκεκριμένη
διαδικασία σε εταιρεία η οποία έχει την άδεια να διαχειριστεί τέτοια υποπροϊόντα.
Μικρότερης έκτασης προβλήματα τα οποία συναντώνται στην δομική βιομηχανία
είναι η σκόνη, οι μυρωδιές, το κόψιμο των δέντρων, η ηχορύπανση τα οποία
μπορούν να μειωθούν με την κατάλληλη τεχνική και την εφαρμογή του σωστού
“know- how”. [34]
Στην Ευρώπη ο όγκος των δομικών υλικών ξεπερνά τους 2 δις. τόνους τον
χρόνο (στοιχεία 2010). Το 40 – 60 % του κόστους κατασκευής αντιστοιχεί στην
συντήρηση, λειτουργία και σε εργασίες ανακατασκευής. Κλειδί για την
ανθεκτικότητα της κατασκευής είναι η αντοχή των υλικών και η χρήση νέων
καινοτόμων υλικών με μεγαλύτερη αντοχή στον χρόνο. Τα δομικά υλικά
αποτελούν τη βάση κάθε κατασκευής και ο κατασκευαστικός κλάδος είναι ο
μεγαλύτερος χρήστης λόγω της υψηλής απαιτούμενης ζήτησης του.
Το ευρωπαϊκό όραμα για την βιομηχανία των δομικών υλών είναι :
63
Εικόνα 5.1 : Κύκλος ζωής δομικών υλικών (Πηγή :
http://www.bre.co.uk/greenguide/page.jsp?id=2106 )
64
5.5 Σημερινή κατάσταση κατασκευαστικού κλάδου
65
5.6 Προοπτικές κατασκευαστικού κλάδου
66
5.7 To ISO 14001 στον δομικό τομέα στην Eλλάδα
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με στοιχεία του ISO για το έτος 2012, 525 εταιρείες
από όλους τους κλάδους της οικονομίας ήταν πιστοποιημένες κατά ISO 14001.
O κατασκευαστικός κλάδος βρίσκεται στην 4η θέση με 41 πιστοποιήσεις, πίσω
από τον κλάδο των τροφίμων και τσιγάρων (48), τον κλάδο των μεταφορών και
τηλεπικοινωνιών (50) και άλλων υπηρεσιών (55). Αντιπροσωπεύει το 7,8% των
πιστοποιημένων εταιρειών κατά ISO 14001 στην Ελλάδα.
67
ISO/IEC
Ελλάδα ISO 9001 ISO 14001
27001
Γεωργία, Αλιεία και Δασοκομία 12 4 0
Eξόρυξη και λατομεία 16 8 0
Τρόφιμα, ποτά και καπνός 321 48 0
Κλωστοϋφαντουργικές ύλες και προϊόντα 31 1 0
Δερμάτινα είδη 5 0 0
Βιομηχανία ξύλου και προϊόντων ξύλου 14 0 0
Χαρτοπολτός, χαρτί και προϊόντα χαρτιού 31 7 0
Εκδοτικές εταιρείες 5 0 0
Εκτυπωτικές εταιρείες 47 8 0
Παραγωγή προϊόντων διύλισης πετρελαίου 10 7 0
Πυρηνικά καύσιμα 0 0 0
Χημικές ουσίες, χημικά προϊόντα και ίνες 113 27 0
Φαρμακευτικά 50 5 0
Ελαστικά και πλαστικά προϊόντα 100 12 0
Μη μεταλλικά ορυκτά προϊόντα 42 7 0
Σκυρόδεμα, τσιμέντο, ασβέστης, γύψος κλπ. 55 3 0
Βασικά μέταλλα και μεταλλικά προϊόντα 294 37 0
Μηχανήματα και εξοπλισμός 220 17 0
Ηλεκτρικός και οπτικός εξοπλισμός 330 17 0
ναυπηγική 30 7 0
Αεροδιαστημική 3 9 0
Άλλος εξοπλισμός μεταφορών 13 2 0
Βιομηχανία που δεν κατατάσσεται αλλού 40 5 0
Ανακύκλωση 7 9 0
παροχή ηλεκτρικού ρεύματος 7 19 0
Εφοδιασμός με φυσικό αέριο 0 0 0
Ύδρευση 2 0 0
Κατασκευή 253 41 0
Χονδρικό και λιανικό εμπόριο, επισκευή μηχανοκίνητων
οχημάτων 934 40 0
Ξενοδοχεία και εστιατόρια 81 26 0
Μεταφορές, αποθήκευση και επικοινωνίες 444 50 0
Ενδιάμεσοι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί, ακίνητη
περιουσία, εκμισθώσεις 35 4 0
Η τεχνολογία των πληροφοριών 158 15 0
υπηρεσίες μηχανικών 166 13 0
Άλλες Υπηρεσίες 373 55 0
Δημόσια διοίκηση 17 5 0
εκπαίδευση 51 3 0
Υγεία και κοινωνική μέριμνα 84 0 0
Άλλες κοινωνικές υπηρεσίες 49 14 0
ΣΥΝΟΛΟ 4443 525 0
68
Πίνακας 5.1 : Αριθμός εταιρειών πιστοποιημένες ανά βιομηχανικό κλάδο στην
Ελλάδα, 2012 (Πηγή : http://www.iso.org/iso/home/standards/certification/iso-
survey.htm)
Σύμφωνα με έρευνα (Α.G. Lagodimos et al. 2006) η ελληνική αγορά
χωρίζεται σε 3 κατηγορίες:
Διάγραμμα 5.1 : Γραμμή παλινδρόμησης μεταξύ ISO 14001 και ISO 9000 (Πηγή
: Lagodimos et al. A.G. / Journal of Cleaner Production 15 (2007) 1743 -1754)
69
Λαμβάνοντας υπόψη ότι η εφαρμογή του ISO 9000 ξεκίνησε πριν το ISO
14000, συμπεραίνεται ότι η εφαρμογή ενός Σ.Π.Δ. κατά ISO 14001 καθορίστηκε
από την κουλτούρα της συγκεκριμένης πιστοποίησης που αναπτύχθηκε σε κάθε
βιομηχανικό κλάδο. Γι’ αυτό, η ύπαρξη τέτοιας κουλτούρας, η οποία
δημιουργήθηκε από την εφαρμογή του ISO 9001 σε ένα κλάδο της βιομηχανίας,
υποβοήθησε την υιοθέτηση ενός προτύπου Σ.Π.Δ. κατά ISO 14001 από τις
εταιρείες του κλάδου.
Επίσης, υπάρχει μία συσχέτιση των μεγάλων εταιρειών (πολλοί
εργαζόμενοι, μεγάλος τζίρος) με την πιστοποίηση κατά ISO 14001. Σ’ αυτό
συνέβαλε πέρα από άλλους λόγους που σχετίζονται με τις μεγάλες εταιρείες, και
η διαμορφωμένη κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα και είναι καθοριστική
στην διαμόρφωση πολιτικής. To ελληνικό κράτος προκειμένου να αυξήσει και να
αφυπνίσει την εθνική συνείδηση σε περιβαλλοντικά θέματα και θέματα ποιότητας,
επιδοτούσε μέσω κοινοτικών κονδυλίων την εφαρμογή τυποποιημένων
προτύπων περιβαλλοντικής διαχείρισης κατά ISO. M’ αυτόν τον τρόπο
επωφελούνταν οι μεγάλες εταιρείες ως κύριοι δικαιούχοι των κρατικών
επιδοτήσεων. Αυτό είχε ως συνέπεια οι περισσότερες μεγάλες εταιρείες να είναι
πιστοποιημένες κατά ISO 14001. Τα τελευταία χρόνια έχει αλλάξει κάπως η
κατάσταση και μικρότερες εταιρίες ξεκίνησαν να έχουν πρόσβαση στις
συγκεκριμένες επιδοτήσεις.
Επίσης, υπάρχει μεγάλος αριθμός εταιρειών που παρέχουν πιστοποίηση
ως εξωτερικός φορέας στην Ελλάδα, από την εποχή που η παροχή
πιστοποίησης κάθε τύπου σταδιακά εξελίχθηκε σε κάθε βιομηχανικό κλάδο. 5
Εταιρείες του κλάδου κυριαρχούν στην ελληνική επικράτεια (Διάγραμμα 5.2), με
τον ΕΛΟΤ να αποτελεί τον κυρίαρχο παίκτη της αγοράς.
70
Διάγραμμα 5.2 : Μερίδιο αγοράς των εταιρειών πιστοποίησης στην Ελλάδα
(Πηγή : Lagodimos et al. A.G. / Journal of Cleaner Production 15 (2007) 1743 -
1754) (Πηγή :[25])
71
Κεφάλαιο 6 : To ΙSO 14001 σε παγκόσμιο επίπεδο
72
10 Πρώτες χώρες σε πιστοποίηση
κατά ISO 14001 - 2012
1 Κίνα 91590
2 Ιαπωνία 27774
3 Ιταλία 19705
4 Ισπανία 19470
5 Ηνωμένο Βασίλειο 15884
6 Ν. Κορέα 11479
7 Ρουμανία 8633
8 Γαλλία 7975
9 Γερμανία 7034
10 Η.Π.Α. 5699
Σύντομη Επισκόπηση
Έτος 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Σύνολο
13994 22847 36464 49440 64996 90554 111163 128211 154572 188574 222974 251548 261957 285844
Αφρική 129 228 311 418 626 817 1130 1079 1096 1518 1531 1675 1740 2109
Κεντρική/
Νότια 309 556 681 1418 1691 2955 3411 4355 4260 4413 3748 6999 7105 8202
Αμερική
Βόρεια
Αμερική 975 1676 2700 4053 5233 6743 7119 7673 7267 7194 7316 6302 7450 8573
Ευρώπη 7253 10971 17941 23305 30918 39805 47837 55919 65097 78118 89237 103126 101177 113356
Ανατολική
Ασία και 5120 8993 14218 19307 25151 38050 48800 55428 72350 91156 113850 126551 137335 145724
Ειρηνικός
Κεντρική
και Νότια 114 267 419 636 927 1322 1829 2201 2926 3770 4517 4380 4725 4946
Ασία
Μέση
94 156 194 303 450 862 1037 1556 1576 2405 2775 2515 2425 2934
Ανατολή
73
Κατανομή ISO 14001 ανά περιοχή %
199
Έτος 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
9
100
Σύνολο 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100%
%
0,9
Αφρική 1,0% 0,9% 0,8% 1,0% 0,9% 1,0% 0,8% 0,7% 0,8% 0,7% 0,7% 0,7% 0,7%
%
Κεντρική/Νότια
2,2
2,4% 1,9% 2,9% 2,6% 3,3% 3,1% 3,4% 2,8% 2,3% 1,7% 2,8% 2,7% 2,9%
%
Αμερική
7,0
Βόρεια Αμερική 7,3% 7,4% 8,2% 8,1% 7,4% 6,4% 6,0% 4,7% 3,8% 3,3% 2,5% 2,8% 3,0%
%
51,8
Ευρώπη 48,0% 49,2% 47,1% 47,6% 44,0% 43,0% 43,6% 42,1% 41,4% 40,0% 41,0% 38,6% 39,7%
%
Ανατολική Ασία και 36,6
39,4% 39,0% 39,1% 38,7% 42,0% 43,9% 43,2% 46,8% 48,3% 51,1% 50,3% 52,4% 51,0%
Ειρηνικός %
Κεντρική και Νότια 0,8
1,2% 1,1% 1,3% 1,4% 1,5% 1,6% 1,7% 1,9% 2,0% 2,0% 1,7% 1,8% 1,7%
Ασία %
0,7
Μέση Ανατολή 0,7% 0,5% 0,6% 0,7% 1,0% 0,9% 1,2% 1,0% 1,3% 1,2% 1,0% 0,9% 1,0%
%
Πίνακας 6.4 : Μερίδιο πιστοποιήσεων κατά ISO 14001 ανά ήπειρο το 2012
(Πηγή : http://www.iso.org/iso/news.htm?refid=Ref1686 )
74
για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών θεμάτων, και η μείωση του κόστους
λόγω της συμμόρφωσης με τις περιβαλλοντικές οδηγίες.
Σε άλλη έρευνα που διεξήχθη στην Κίνα, τα οφέλη από την πιστοποίηση
αναλύονται στους 5 παρακάτω παράγοντες: εσωτερικές λειτουργίες, εταιρική
διαχείριση, επίδραση στο μάρκετινγκ, σχέσεις με υπεργολάβους και «καθαρό»
εργοτάξιο. Σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης, τα οφέλη από την πιστοποίηση
κατά ISO 14001 προσδιορίζονται ως επίτευξη της προτυποποίησης της
διαχείρισης με τον τίτλο των εσωτερικών λειτουργιών. Κατά την εταιρική
διαχείριση, τα οφέλη είναι η προστασία των πόρων και η μείωση των
αποβλήτων. Με κριτήριο τους όρους της αγοράς, τα οφέλη είναι η κοινωνική
ευαισθητοποίηση σε θέματα περιβάλλοντος και η απόκτηση εμπιστοσύνης από
τους πελάτες. Στις σχέσεις με τους υπεργολάβους, τα πλεονεκτήματα
συνοψίζονται στην βαρύτητα που δίνουν οι υπεργολάβοι σε περιβαλλοντικά
θέματα. Στην έννοια του «καθαρού» εργοταξίου σημειώνεται ότι η πιστοποίηση
κατά ISO 14001 παρέχει μία σημαντική εξέλιξη στην διαχείριση των αποβλήτων.
Σε άλλη έρευνα στην Σιγκαπούρη, ένας από τους κύριους λόγους που ένας
ανάδοχος προτιμάει να πιστοποιηθεί κατά ISO 14001 είναι η μείωση της φύρας
των υλικών που θα έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση του κόστους.
Τα εμπόδια κατά την εφαρμογή του ISO 14001 σε τεχνικές εταιρείες ανά
τον κόσμο εξετάζονται στις μελέτες του Πίνακα στο Παράρτημα Β. Για
παράδειγμα, σύμφωνα με άλλη μελέτη, ενώ οι απαιτήσεις για την περιβαλλοντική
προστασία έχουν προσδιοριστεί, οι κατασκευαστικές εταιρείες δεν είναι έτοιμες
για την εφαρμογή του ISO 14001. Τα αίτια είναι τα υψηλά κόστη στην διαδικασία
εφαρμογής, η αποτυχία στο πάντρεμα των οφελών από το ISO 14001 με τα
κόστη και η έλλειψη υποστήριξης των πελατών. Άλλα εμπόδια στην εφαρμογή
του ISO 14001 είναι η αύξηση του κόστους διαχείρισης, η έλλειψη καταρτισμένου
και έμπειρου προσωπικού σε αντίστοιχα θέματα, η έλλειψη συνεργασίας με τους
υπεργολάβους, η έλλειψη υποστήριξης από τους πελάτες και η μεγάλη
κατανάλωση χρόνου που απαιτεί η εφαρμογή των Σ.Π.Δ.
Σε μία έρευνα στην Κίνα, οι 5 κρίσιμοι παράγοντες για την αποδοχή και
εφαρμογή του ISO 14001 είναι οι :
Εθνικοί κανονισμοί
75
Το επίπεδο της τεχνολογίας. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της ανάλυσης,
η τεχνολογία είναι σημαντική για την εφαρμογή του ISO 14001. Αν οι
κατασκευαστικές εταιρείες έχουν ικανή τεχνολογία ώστε να μειώσουν και να
ελέγξουν τις δυσμενείς επιπτώσεις της κατασκευής στο περιβάλλον, θα
αποδεχθούν το πρότυπο ISO 14001.
Επίπεδο ανταγωνισμού. Aν υπήρχε επαρκής πίεση στις εταιρείες λόγω
του ανταγωνισμού, τότε η αποδοχή για πιστοποίηση κατά ISO 14001 θα ήταν
μεγαλύτερη.
Συνεργατική συμπεριφορά. Οι εταιρείες θα αποδέχονταν το ISO 14001 αν
υπήρχε ικανοποιητική συνεργασία με τοπικές και ξένες εταιρείες στο αντικείμενο
της περιβαλλοντικής διαχείρισης.
Αποδοτικότητα οφέλους – κόστους. Ασαφής αποδοτικότητα κόστους
οφέλους αποτρέπει τις κατασκευαστικές εταιρείες να αποδεχτούν το πρότυπο
ISO 14001.
Mελέτες που σχετίζονται με την χρήση του ISO 14001 στον κατασκευαστικό
τομέα στην Ευρώπη επικεντρώνονται κυρίως στις μεσογειακές χώρες. Για
παράδειγμα, στην Ισπανία, η εφαρμογή της πιστοποίησης κατά ISO 14001 σε
εργοτάξια, αναλύθηκε και εξελίχθηκε δίνοντας βαρύτητα στον έλεγχο και στην
διαχείριση πρακτικών σχετικά με τα παραγόμενα απόβλητα στα εργοτάξια και
στην ολοκλήρωση της νομοθεσίας στην διαχείριση των αποβλήτων. H σύγκριση
της διαχείρισης των αποβλήτων στα εργοτάξια με η χωρίς Σ.Π.Δ. γίνεται ώστε να
εντοπιστούν πιθανές ελλείψεις στα συστήματα και στα εργαλεία διαχείρισης.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, ένα Σ.Π.Δ. στα εργοτάξια, προωθεί την
ολοκλήρωση της σχετικής νομοθεσίας και την κατάλληλη διαχείριση στερεών,
αδρανών και τοξικών αποβλήτων. Για παράδειγμα, τo 11,8% των αδρανών
αποβλήτων επαναχρησιμοποιείται από ένα εργοτάξιο με Σ.Π.Δ. σε άλλο έναντι
του 5,8% ενός εργοταξίου χωρίς Σ.Π.Δ.
Μία μελέτη που αφορά μόνο μία δομική εταιρεία, την Skanska, η οποία
εφαρμόζει Σ.Π.Δ., κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η εταιρεία βελτίωσε την
περιβαλλοντική της επίδοση και εμπέδωσε περισσότερο την αίσθηση ότι οι
επιδράσεις στο περιβάλλον από την λειτουργία της εταιρείας είναι μεγάλες και
αρνητικές. Η μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων είναι συνώνυμη με την
76
εξασφάλιση της βέλτιστης χρήσης των πόρων και της εξοικονόμησης χρημάτων.
Οι περιβαλλοντικοί έλεγχοι που σχετίζονται με το Σ.Π.Δ. οδηγούν σε μέτρα
βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας. Η εταιρεία Skanska πήρε πολλά έργα λόγω
της πιστοποίησης κατά ISO 14001. Eίχε επίσης οικονομικά οφέλη από την
σωστή διαχείριση των πόρων και των αποβλήτων καθώς και από τις μεταφορές.
Η εξοικονόμηση χρημάτων την βοήθησε να χρηματοδοτήσει τα γενικά έξοδα σε
σχέση με την πιστοποίηση κατά ISO 14001 και την εφαρμογή του προτύπου.
Η Skanska εφάρμοσε το πρότυπο ISO 14001 χωρίς κυβερνητική ή άλλη
πίεση. Ενώ η εταιρεία δεν απαιτεί από τους υπεργολάβους να έχουν το δικό τους
Σ.Π.Δ., παρόλα αυτά πρέπει να συμμετέχουν στην εφαρμογή του Σ.Π.Δ. της
Skanska στο εργοτάξιο. Ωστόσο, αντιμετώπισε δυσκολίες στην πιστοποίηση και
στην εφαρμογή των διαδικασιών του προτύπου ISO. Ήταν η πρώτη
κατασκευαστική εταιρεία που πήρε πιστοποιητικό στις Η.Π.Α., οπότε οι ελεγκτές
δεν είχαν προηγούμενη εμπειρία. Ένα άλλο πρόβλημα αφορούσε όλη την
εταιρεία και την διαχείριση του προσωπικού της ώστε οι διαδικασίες του
προτύπου να εφαρμοστούν στο σύνολο της εταιρείας. [1]
Ο όμιλος των εταιρειών της Skanska από το 2000 είναι πιστοποιημένος κατά
ISO 14001. Κάθε νέα εταιρεία η οποία εξαγοράζεται από την Skanska έχει 2
χρόνια περιθώριο να πιστοποιηθεί κατά ISO 14001. Aπό τον Ιανουάριο του 2005
τα Σ.Π.Δ. της εταιρείας δέχτηκαν 33 παραπομπές μη συμμόρφωσης από
εξωτερικούς ελεγκτές των συστημάτων κατά την διάρκεια των καθιερωμένων
επιθεωρήσεων (Εικόνα 6.1 ).
77
Εικόνα 6.1 : Παραπομπές μη συμμόρφωσης στην εταιρεία Skanska από
εξωτερικούς επιθεωρητές ISO 14001 (Πηγή :
http://www.group.skanska.com/Sustainability/Environmental-
responsibility/Local-impacts/ )
Από τις παραπομπές μόνο μία είχε άμεση περιβαλλοντική επίπτωση στο
περιβάλλον και ήταν μία λαθεμένη χρήση προϊόντων κατεδάφισης σε ένα έργο
οδοποιίας αυτοκινητόδρομου εξαιτίας της λήξης της άδειας για κατεδάφιση, η
οποία αργότερα επικαιροποιήθηκε. Από τον Ιανουάριο του 2005 έχει υπογράψει
και εκτελέσει 80.000 συμβάσεις ενώ χρησιμοποιεί το Σ.Π.Δ. κατά ISO 14001.
[29]
78
έτος 2007 παρουσιάστηκε ο μεγαλύτερος αριθμός πιστοποιητικών κατ΄ έτος
(15060) (Διάγραμμα 6.1) [2]
12000
10000
8000
6000
4000
2000
0
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Έτη
Διάγραμμα 6.1 : Χρονική εξέλιξη των πιστοποιήσεων κατά ISO 14001 στον
κατασκευαστικό κλάδο στην Ευρώπη (Πηγή : Marimon F., Llach J., Bernardo M.,
(2011). Comparative analysis of diffusion of the ISO 14001 standard by sector of
activity, Journal of Cleaner Production, 19 (15), pp: 1734-1744. )
Φαίνεται ότι υπάρχει μία απροθυμία για την πλήρη εφαρμογή της
περιβαλλοντικής διαχείρισης στον χώρο της κατασκευής και τα εμπόδια που
υπάρχουν είναι τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά. Ο Shen et al (2002)
διαπίστωσε ότι το μεγάλο χρονικό διάστημα που απαιτείται και το υψηλό
κόστος επένδυσης, ώστε να εφαρμοστούν προηγμένα μέτρα για τη βελτίωση της
περιβαλλοντικής απόδοσης των εταιρειών, μειώνει το ενδιαφέρον των
εργολάβων ώστε να τα υιοθετήσουν. Ο Tan et al. επεσήμανε ότι οι
κατασκευαστικές δραστηριότητες περιλαμβάνουν περίπλοκες περιβαλλοντικές
πτυχές, και η βελτίωση των πτυχών αυτών θα έχει σαν αποτέλεσμα σημαντικές
δαπάνες, γεγονός το οποίο οι ανάδοχοι δεν επιδιώκουν. Άλλες μελέτες έχουν
επίσης προσδιορίσει εμπόδια στην εφαρμογή της περιβαλλοντικής διαχείρισης
79
στον τομέα των κατασκευών. Υπάρχουν 13 περιοριστικοί παράγοντες στην
εφαρμογή της περιβαλλοντικής διαχείρισης στις κατασκευές [3] :
80
Κεφάλαιο 7 : Παραδείγματα εφαρμογής ΣΠΔ σε εταιρείες
δομικής βιομηχανίας
Γενικά στοιχεία
81
Η παραγωγική διαδικασία περιλαμβάνει τρία στάδια παραγωγής, διακριτά
μεταξύ τους, τα οποία είναι :
82
Ελέγχω: Παρακολουθούνται και μετρούνται οι ενέργειες, σε σχέση με την
πολιτική της εταιρείας, τους στόχους και τις απαιτήσεις του Συστήματος και
αναφέρονται τα αποτελέσματα.
Δρω : Λαμβάνονται τα απαραίτητα μέτρα για τη συνεχή βελτίωση της
απόδοσης του Συστήματος.
Εικόνα 7.3 : Δομή Σ.Π.Δ. της εταιρείας ΒΕΧΡΩ Α.Ε. (Πηγή : Περιβαλλοντική
δήλωση ΒΕΧΡΩ Α.Ε.)
Για την υλοποίηση της Περιβαλλοντικής πολιτικής της εταιρείας και της
λειτουργίας του Σ.Π.Δ. δημιουργήθηκε η κατάλληλη οργανωτική δομή. Τα κύρια
συλλογικά όργανα του Συστήματος είναι το Συμβούλιο Περιβάλλοντος και η
Ομάδα Περιβάλλοντος (Πίνακας 7.1)
83
Πίνακας 7.1 : Kύρια συλλογικά όργανα Συστήματος εταιρείας ΒΕΧΡΩ Α.Ε.
(Πηγή : Περιβαλλοντική δήλωση ΒΕΧΡΩ Α.Ε.)
Περιβαλλοντικές Πτυχές
84
συνδέονται με τις δραστηριότητες στην εν λειτουργία μονάδα της εταιρείας
εξετάζει :
Διαχείριση υγρών αποβλήτων
Ελεγχόμενες και μη ελεγχόμενες εκπομπές στον αέρα
Ρύπανση του εδάφους
Διαρροές υγρών
Χρήση φυσικών πόρων, με έμφαση στους υδάτινους πόρους
Θέματα θορύβου
Άλλα περιβαλλοντικά και κοινωνικά θέματα
85
Mε βάση τα παραπάνω κριτήρια προκύπτει η βαθμολογία για κάθε
περιβαλλοντική πτυχή. Σημαντικές θεωρούνται οι περιβαλλοντικές πτυχές που
συγκεντρώνουν την μεγαλύτερη βαθμολογία. Οι πτυχές αυτές αντιμετωπίζονται
ώστε να μειωθούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Η κατάταξη των
περιβαλλοντικών πτυχών, με βάση την σοβαρότητά τους φαίνεται στον πίνακα
που ακολουθεί :
86
Πίνακας 7.3 : Κύριες περιβαλλοντικές πτυχές εταιρείας ΒΕΧΡΩ Α.Ε.
περιόδου 200, 1/2(Πηγή : Περιβαλλοντική δήλωση ΒΕΧΡΩ Α.Ε.)
87
Πίνακας 7.4 : Κύριες περιβαλλοντικές πτυχές εταιρείας ΒΕΧΡΩ Α.Ε.
περιόδου 2009, 2/2(Πηγή : Περιβαλλοντική δήλωση ΒΕΧΡΩ Α.Ε.)
88
Περιβαλλοντικοί σκοποί, στόχοι και προγράμματα
89
Σήμερα, σύμφωνα με τα στοιχεία της ετήσιας έκθεσης της εταιρείας για το έτος
2011, βρίσκεται ανάμεσα στις 10 μεγαλύτερες τεχνικές εταιρείες στον κόσμο.
Είναι η μεγαλύτερη εταιρεία της Σκανδιναβίας και ανάμεσα στις 8 μεγαλύτερες
στις Η.Π.Α. Δραστηριοποιείται σε όλο τον κόσμο στα πεδία της κατασκευής,
αστικής ανάπτυξης, ανάπτυξης real estate και έργων υποδομής (Εικόνα 6.2 )
90
Εικόνα 7.5 : Oργανόγραμμα διαχείρισης εταιρείας Skanska, 2011 (Πηγή :
http://group.skanska.com/Global/Investors/Reports/2011/AnnualReports/Annual-
report-2011.pdf )
Στην ετήσια έκθεση της εταιρείας αναφέρεται ότι κατά την διάρκεια του 2011
το 95 % των εταιρειών του ομίλου ήταν πιστοποιημένες σύμφωνα με το ISO
14001. Αυτό το πρότυπο αποτελεί την βάση με την οποία η εταιρεία επιβλέπει
και παρακολουθεί τις αλλαγές στην τοπική, εθνική και διεθνή νομοθεσία σε
91
επιχειρηματικό επίπεδο. Κανένα σοβαρό περιβαλλοντικό περιστατικό δεν
αναφέρθηκε στις εταιρείες της Skanska κατά την διάρκεια του 2011. Κατά την
διάρκεια του ετήσιας καθιερωμένης επιθεώρησης, οι εξωτερικοί ελεγκτές του ISO
14001 εντόπισαν κάποιες αδυναμίες στις διαδικασίες των Σ.Π.Δ. σε δύο
θυγατρικές εταιρείες της. Ακολούθησε διόρθωση στις διαδικασίες από τις τοπικές
ομάδες διαχείρισης, η οποία εγκρίθηκε από τους εξωτερικούς επιθεωρητές. Οι
αδυναμίες που εντοπίστηκαν δεν οδήγησαν σε κάποια περιβαλλοντική βλάβη.
Το ISO 14001 αποτελεί μία καλή πλατφόρμα για την διαχείριση κινδύνου στο
περιβαλλοντικό πεδίο και δίνει ευκαιρίες για συνεχή βελτίωση. Παρέχει
υποστήριξη στην εταιρεία ώστε «να νοιάζεται για το δικό της σπίτι» με ζήλο.
Επίσης αποτελεί ένα καλό σημείο εκκίνησης για απόκτηση ανταγωνιστικού
πλεονεκτήματος στις ευκαιρίες που προκύπτουν από την αυξημένη ζήτηση για
«πράσινα» κτίρια και υποδομές. Η ζήτηση προκύπτει από την παγκόσμια
πληθυσμιακή αύξηση σε συνδυασμό με την αστικοποίηση και την διαρκώς
αυξανόμενη ζήτηση για ενέργεια, υλικά και νερό. Σαν παράδειγμα γι΄ αυτό
αναφέρεται η κλιματική αλλαγή (παράρτημα Β).
Η Skanska θεωρεί ως ορόσημο της εταιρείας την πιστοποίηση κατά ISO
14001 και επενδύει στο πρότυπο με πολυπληθή (600 άτομα) στελέχωση
εξειδικευμένου προσωπικού σε περιβαλλοντικά θέματα (Παράρτημα Β ).
92
Κεφάλαιο 8 : Έρευνα συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης
ISO 14001 σε εταιρείες δομικής βιομηχανίας της Ελλάδας
Το πρώτο βήμα της έρευνας είναι ο προσδιορισμός των στόχων της έρευνας
και ο σχεδιασμός του ερωτηματολογίου. Ο στόχος της παρούσης έρευνας είναι η
συλλογή στοιχείων που σκιαγραφούν την εμπειρία από την εφαρμογή του
προτύπου ISO 14001 σε επιχειρήσεις της ελληνικής δομικής βιομηχανίας,
συνδυαζόμενη με διάφορα πρόσθετα χαρακτηριστικά όπως πχ. παροχή
κινήτρων για την εφαρμογή του, που αποσκοπούν στην αποτύπωση της
σημερινής κατάστασης και στην διεξαγωγή συμπερασμάτων για τυχόν αλλαγές
στις διαδικασίες εφαρμογής του προτύπου. Η επιλογή των εταιρειών έγινε από
μεγάλη διαδικτυακή βάση δεδομένων {Σ.Τ.Ε.Α.Τ. (Σύνδεσμος Τεχνικών
Εταιρειών Ανωτέρων Τάξεων), Ελληνικό Μητρώο EMAS (www.ypeka.gr), και
Πανελλήνιος Σύνδεσμος Τεχνικών Εταιρειών (Σ.Α.Τ.Ε.)}, με κριτήριο την
εφαρμογή του προτύπου ISO 14001 από διάφορες τεχνικές εταιρείες.
Παράλληλα όμως, επιχειρήθηκε και λήψη πληροφοριών για εταιρείες οι οποίες
δεν έχουν εφαρμόσει μέχρι σήμερα το συγκεκριμένο πρότυπο, για να
αποκαλυφθούν τα αίτια της μη εφαρμογής του προτύπου από τις συγκεκριμένες
εταιρείες.
Χρησιμοποιήθηκαν δύο ερωτηματολόγια, τα οποία στάλθηκαν στις εταιρείες
μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail). Σε πολλές περιπτώσεις υπήρξε και
τηλεφωνική επικοινωνία με διάφορες εταιρείες ώστε να είναι από πριν ενήμερες
για την έρευνα του ερωτηματολογίου. Το ερωτηματολόγιο αρχικά σχεδιάστηκε
από μελέτη των παραγόντων που επιδρούν στην εφαρμογή του προτύπου και
στην αξιολόγηση των διαδικασιών του. Επιλέχθηκαν 13 ερωτήσεις, πολλές
βασισμένες στις διαδικασίες αξιολόγησης του ΕΛΟΤ. 7 ερωτήσεις ήταν ανοικτού
τύπου και οι υπόλοιπες κλειστές. Στην πορεία όμως χρησιμοποιήθηκε 2ο
ερωτηματολόγιο που βασίστηκε στην τροποποίηση του 1ου, διότι δεν υπήρξε
μεγάλη ανταπόκριση από τις εταιρείες και χρησιμοποιήθηκαν 12 ερωτήσεις. Στην
πραγματικότητα το πρώτο ερωτηματολόγιο λειτούργησε δοκιμαστικά και
ανίχνευσε το ενδιαφέρον για την συνεργασία των ερωτώμενων. Ωστόσο και το 2ο
ερωτηματολόγιο δεν παρουσίασε τα αναμενόμενα αποτελέσματα όσον αφορά
93
την αποδοχή του από τους ερωτώμενους και τα συμπεράσματα που βγαίνουν
αναλύονται παρακάτω.
94
Πόσες εταιρείες απάντησαν στα 2 ερωτηματολόγια της
έρευνας; Σύνολο δείγματος :205
15
Απάντησαν
Δεν απάντησαν
190
8.2 Αποτελέσματα
Στο διάγραμμα 8.2 που ακολουθεί φαίνεται ότι ο αριθμός των εταιρειών
που συμμετείχαν στην έρευνα και που χρησιμοποιεί ήδη το πρότυπο ISO 14001,
αποτελεί την πλειοψηφία του δείγματος (9). Οι συγκεκριμένες εταιρείες, κάτι το
οποίο δεν αποτυπώνεται στην έρευνα αλλά πρέπει να τονισθεί, αποτελούν
κυρίως εταιρείες με μεγάλο αριθμό εργαζομένων (π.χ. Άκτωρ, ΓΕΚ- Τέρνα). Οι
εταιρείες που δεν απάντησαν ανήκουν στην κατηγορία των μικρών έως πολύ
μικρών επιχειρήσεων (6 τον αριθμό). Σύμφωνα με την Σύσταση 2003/361/ΕΚ
της Επιτροπής, της 6ης Μαΐου 2003, σχετικά με τον ορισμό των πολύ μικρών,
των μικρών και των μεσαίων επιχειρήσεων [Επίσημη Εφημερίδα L 124 της
20.05.2003], ως μικρή επιχείρηση ορίζεται η επιχείρηση η οποία απασχολεί
λιγότερους από 50 εργαζομένους και ο κύκλος εργασιών της ή το σύνολο του
ετήσιου ισολογισμού δεν υπερβαίνει τα 10 εκατ. ευρώ. Επίσης, ως πολύ μικρή
επιχείρηση ορίζεται η επιχείρηση η οποία απασχολεί λιγότερους από
10 εργαζομένους και της οποίας ο κύκλος εργασιών ή το σύνολο του ετήσιου
ισολογισμού δεν υπερβαίνει τα 2 εκατ. Ευρώ [32].
95
Εφαρµόζετε το ISO 14001:2004 (Σύστηµα
Περιβαλλοντικής ∆ιαχείρισης) στην επιχείρησή σας;
9 ΝΑΙ
ΌΧΙ
96
Γνωρίζετε το πρότυπο ISO 14001;
10
8
ΝΑΙ
6 10
ΌΧΙ
4
5
2
0
ΝΑΙ ΌΧΙ
Μέτρια
5
Λίγο
Καθόλ
ου
97
Στην ερώτηση αν λαμβάνονται όλα τα αναγκαία μέτρα προστασίας
για το περιβάλλον, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του ISO 14001, οι απαντήσεις
δείχνουν μία μοιρασμένη τάση, κυρίως στις μικρότερες επιχειρήσεις, αφού οι
εταιρείες οι οποίες εφαρμόζουν το πρότυπο απάντησαν θετικά κατά απόλυτη
πλειοψηφία,. Και σ΄ αυτό το σημείο πρέπει να ειπωθεί, ότι θα πρέπει να καταστεί
υποχρεωτική η εφαρμογή Σ.Π.Δ. στις δομικές εταιρείες ώστε να
ελαχιστοποιηθούν οι επιπτώσεις στο περιβάλλον από τις δραστηριότητες τους. Η
απάντηση 4 εταιρειών ότι δεν λαμβάνουν κανένα μέτρο προστασίας για το
περιβάλλον δεν είναι καθόλου ενθαρρυντική και δείχνει την αδυναμία της
περιβαλλοντικής πολιτικής στο συγκεκριμένο θέμα. Απαιτείται ενδυνάμωση και
τόνωση από πλευράς κράτους της περιβαλλοντικής ευσυνειδησίας των
εταιρειών ώστε να γίνει κύριος στόχος τους η προστασία του περιβάλλοντος,
ίσως με τον όρο της υποχρεωτικής εφαρμογής του Σ.Π.Δ. από την νομοθεσία.
Όλα
8
Μερικώς
3
Καθόλου
98
Σ.Π.Δ. Ακολουθεί η απάντηση ‘Άλλο’ με απαντήσεις όπως προστασία του
περιβάλλοντος ή αποκόμιση οικονομικών ωφελειών καθώς και βελτίωση της
ανταγωνιστικότητας της εταιρείας. Οι συντριπτικές απαντήσεις αποδεικνύουν την
θετική στάση και γνώμη των εταιρειών προς το πρότυπο ISO 14001.
6
Ανταγωνιστικότητα
εταιρείας
3 Άλλο
Δεν απαντώ
99
Η επιχείρησή σας τι είδους εκπαίδευση παρέχει για την
επιμόρφωση των υπαλλήλων σχετικά µε τα όσα
επιβάλλει το Σύστηµα Περιβαλλοντικής ∆ιαχείρισης ή
γενικά; Σεμινάρια
5 Ενημέρωση υπάρχουσας
7
νομοθεσίας και
εγκυκλίων
Άλλο(π.χ. αλληλογραφία)
5
5
Καμία
100
Στην επιχείρησή σας υπάρχει ετοιµότητα και
ανταπόκριση σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης ώστε
να µην υπάρχουν τυχόν επιπτώσεις στο περιβάλλον;
2
Τίποτα
2 Λίγο
7 Μέτρια
Καλά
2
Πολύ καλά
2
6 5 Δραστική μείωση
5
4 2 3
2 0 Μικρή μείωση
0
Έγκαιρη διαπίστωση
Άλλο (π.χ.
Βελτιστοποίηση Σ.Π.Δ.)
Δεν απαντώ
101
Η ανασκόπηση που διεξάγεται από τη διοίκηση και που προβλέπεται από
την εφαρμογή του προτύπου θεωρείται από τις περισσότερες εταιρείες ότι
συμβάλλει πολύ στην πρόοδο του Σ.Π.Δ. Αντίστοιχα όσες εταιρείες δεν
εφαρμόζουν το πρότυπο δεν απάντησαν στην ερώτηση (Διάγραμμα 8.10)
6
Πολύ
8
Μέτρια
Δεν απαντώ
1
Προστασία περιβάλλοντος
Διαρκής βελτίωση – Δεν απαντώ
Κύρος – Συμμόρφωση με την νομοθεσία
Μείωση κόστους
Είσοδος σε διεθνείς αγορές
Πιέσεις τοπικής κοινωνίας
102
Η προστασία του περιβάλλοντος αποτελεί την δημοφιλέστερη απάντηση στο
ερώτημα με 6 απαντήσεις και αποδεικνύει ότι η κουλτούρα και η ευσυνειδησία
μίας εταιρείας σε περιβαλλοντικά θέματα αποτελεί το ισχυρότερο κίνητρο για την
εφαρμογή ενός Σ.Π.Δ.
5 5
Διαρκής βελτίωση
Κύρος
2 Προστασία περιβάλλοντος
Πιέσεις τοπικής κοινωνίας
4
Είσοδος σε διεθνείς αγορές
Συμμόρφωση με την νομοθεσία
4 Μείωση κόστους
Δεν απαντώ
1
6
0
Τα οφέλη από την υιοθέτηση του Σ.Π.Δ. ISO 14001 είναι κυρίως λειτουργικά
που σημαίνει ότι βελτιώνουν τη λειτουργία και τις μελλοντικές προοπτικές μίας
εταιρείας. Ακολουθούν τα εξωτερικά οφέλη που είναι η συμμόρφωση με την
νομοθεσία και τα οικονομικά οφέλη. Θα περίμενε κανείς ότι τα οικονομικά οφέλη
θα έρχονταν πρώτα στις προτιμήσεις, όμως οι εταιρείες που εφαρμόζουν το
πρότυπο, όπως φαίνεται και σε προηγούμενα ερωτήματα, έχουν σαν κύριο
στόχο την βελτίωση της εικόνας και της ανταγωνιστικότητάς τους και όχι μόνο το
άμεσο κέρδος. 5 εταιρείες δεν είχαν άποψη διότι δεν εφαρμόζουν το πρότυπο.
103
Ποια τα οφέλη από την υιοθέτηση του συστήματος
περιβαλλοντικής διαχείρισης ISO 14001 ή
οποιουδήποτε άλλου;
Οικονομικά
4 5
Λειτουργικά
8
10 Εξωτερικά (Συμμόρφωση
με νομοθεσία)
Δεν απαντώ
104
Ποια είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίσατε ως
επιχείρηση για την εφαρμογή ή μη του συστήματος
περιβαλλοντικής διαχείρισης;
8 Συχνή ανανέωση
πιστοποιητικού
Δεν απαντώ
Όχι
5
Ναι
105
Στο ερώτημα του 1ου ερωτηματολογίου ‘πόσο συχνά διενεργείται έλεγχος
των εγγράφων του συστήματος’ ποικίλουν οι απαντήσεις των εταιρειών. Σε 3
εταιρείες που απάντησαν ο έλεγχος γίνεται κάθε μήνα (2 εταιρείες) και 2 φορές
τον μήνα (1 εταιρεία). Στις υπόλοιπες γίνεται κάθε χρόνο. Δεν ανιχνεύθηκαν τα
αίτια της χρονικής διαφοροποίησης στον έλεγχο των εγγράφων του συστήματος.
2 Καμία
3
Κάθε εβδομάδα
0
Δύο φορές το μήνα
Κάθε μήνα
2
1
Κάθε έξι μήνες
0 Κάθε χρόνο
106
Γνωρίζοντας για τα προβλήµατα που υπάρχουν στο περιβάλλον
(µόλυνση περιβάλλοντος, υδάτων, καταστροφή φυσικού πλούτου,
κλπ), θα µπορούσατε να εφαρµόσετε ένα πρότυπο
περιβαλλοντικής διαχείρισης στην επιχείρησή σας;
Ναι
Όχι
107
Kεφάλαιο 9 : Συμπεράσματα – Προοπτικές - Προτάσεις
9.1 Συμπεράσματα
108
ανάκαμψη. Η αλλαγή κουλτούρας πάνω στα περιβαλλοντικά θέματα είναι
επιβεβλημένη.
Παρόλα αυτά εξάγονται αρκετά χρήσιμα συμπεράσματα από το μικρό
δείγμα των απαντήσεων. Αναλυτικά :
109
Τα οφέλη από την εφαρμογή του προτύπου επηρεάζουν σε μεγαλύτερο
βαθμό την λειτουργικότητα των εταιρειών και κατά δεύτερο λόγο είναι οικονομικά
και εξωτερικά (εφαρμογή της νομοθεσίας).
Τα εμπόδια που δυσχεραίνουν την εφαρμογή του προτύπου μπορούν να
χωριστούν σε 2 κατηγορίες, τα εσωτερικά και τα εξωτερικά. Τα κύρια εσωτερικά
εμπόδια σχετίζονται με το ανθρώπινο δυναμικό, όπως είναι η αλλαγή νοοτροπίας
και της κουλτούρας των εργαζομένων. Σύμφωνα με την βιβλιογραφία άλλα
εσωτερικά εμπόδια, τα οποία δεν βρέθηκαν στην έρευνα είναι ο μεγάλος χρόνος
υλοποίησης του προτύπου. Το μεγάλο κόστος εφαρμογής και υλοποίησης όπως
και επικαιροποίησης του προτύπου είναι τα κύρια εξωτερικά εμπόδια, σύμφωνα
με την έρευνα. Μία ενδεχόμενη επιδότηση από ευρωπαϊκά κονδύλια θα
βοηθούσε στην ανατροπή της κατάστασης. Κάποιες εταιρείες διατύπωσαν στις
απαντήσεις ότι είναι πρόθυμες να εφαρμόσουν το πρότυπο αν υπάρξει
οικονομική βοήθεια από το κράτος. Από την βιβλιογραφία επίσης, προκύπτει ότι
άλλα εξωτερικά εμπόδια είναι η έλλειψη ενός φορέα που θα λειτουργήσει ως
σύμβουλος για την εφαρμογή του προτύπου καθώς και η πίεση από εξωτερικές
ομάδες ενδιαφέροντος.
Υπάρχει επικοινωνία με εξωτερικούς φορείς ώστε να γίνεται πλήρης
εφαρμογή του προτύπου.
Ποικίλει ο συστηματικός έλεγχος των εγγράφων του συστήματος από τις
εταιρείες που το εφαρμόζουν (με συχνότητα ανά 15 μέρες έως κάθε χρόνο),
οπότε δεν μπορούν να βγουν ασφαλή συμπεράσματα λόγω του μικρού αριθμού
δείγματος.
9.2 Προοπτικές
Τον Απρίλιο του 2012, περισσότεροι από 40 ειδικοί από 25 χώρες, μέλη της
επιτροπής ISO/TC 207, η οποία είναι η τεχνική επιτροπή του ISO που ανέπτυξε
το πρότυπο ISO 14001, συγκεντρώθηκαν στα κεντρικά γραφεία του DΙΝ στο
Βερολίνο ώστε να ξεκινήσουν τις διαδικασίες για την αναθεώρηση του
προτύπου. To ISO 14001 αποτελεί την πιο πετυχημένη προσέγγιση στην
βελτίωση της περιβαλλοντικής επίδοσης των εταιρειών παγκοσμίως, πάντα σε
εθελοντική βάση.
110
Το αναθεωρημένο πρότυπο, το οποίο αναμένεται να δημοσιευθεί το 2015,
θα πρέπει να παρέχει στους οργανισμούς την βάση ώστε να αντιμετωπίσουν τις
μελλοντικές περιβαλλοντικές προκλήσεις και ευκαιρίες. Η αναθεώρηση θα πρέπει
να εξασφαλίσει ότι το ISO 14001 θα είναι προσιτό σε μεγάλο αριθμό εταιρειών
και όσο είναι δυνατόν, να διατηρήσει τον ρυθμό αύξησης των 25 χιλιάδων
πιστοποιημένων εταιρειών ετησίως. To Ινστιτούτο Περιβαλλοντικής Διαχείρισης
και Εκτίμησης (IEMA) αποτελείται από 15.000 μέλη παγκοσμίως, τα οποία είναι
ειδικευμένα σε περιβαλλοντικά θέματα και έχει συμβάλει στην παροχή γνώσης σε
θέματα Σ.Π.Δ. για πάνω από 20 χρόνια.
Σύμφωνα με τις προτάσεις του IEMA, με στόχο την αναθεώρηση του ISO
14001 ώστε οι τωρινοί και μελλοντικοί χρήστες των προτύπων να έχουν ένα
Σ.Π.Δ. ικανό να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της επόμενης δεκαετίας, θα πρέπει
να γίνουν τα εξής :
Σφυρηλάτηση πιο δυνατών σχέσεων μεταξύ των Σ.Π.Δ. και της συνολικής
στρατηγικής κατεύθυνσης της κάθε εταιρείας.
Θεώρηση επιδράσεων από ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Το
ISO 14001 χρειάζεται να παρέχει ένα πλαίσιο ώστε οι οργανισμοί να μπορούν να
διαχειρίζονται τους κινδύνους και τις ευκαιρίες από το μεταβαλλόμενο
περιβάλλον, σε συνδυασμό με την διαχείριση των δικών τους επιδράσεων στο
περιβάλλον.
Μεγαλύτερη βαρύτητα στην διαχείριση των επιπτώσεων στην αλυσίδα
αξιών.
111
να υποστηρίξει το Σ.Π.Δ. και την βελτιωμένη περιβαλλοντική επίδοση που
μπορεί να πετύχει. Η καινούργια έκδοση επιθυμεί πιο ενεργό ρόλο της κεντρικής
διοίκησης του οργανισμού ώστε να περιλαμβάνει :
Κατανόηση του πλαισίου του οργανισμού (με όρους
περιβαλλοντικών κινδύνων, ευκαιριών και προσδοκιών των ενδιαφερόμενων
μερών)
Διασφάλιση ότι η περιβαλλοντική πολιτική και οι στόχοι είναι
συμβατοί με την στρατηγική κατεύθυνση του οργανισμού
Χρήση της περιβαλλοντικής επίδοσης στον στρατηγικό σχεδιασμό
Εξασφάλιση της ενσωμάτωσης του Σ.Π.Δ. στις επιχειρηματικές
διαδικασίες του οργανισμού
Διασφάλιση απαιτούμενων πόρων
Διάδοση της σημαντικότητας ενός αποτελεσματικού Σ.Π.Δ.
Διασφάλιση ότι το Σ.Π.Δ. πετυχαίνει τους στόχους που έχει θέσει και
προωθεί την συνεχή βελτίωσή του
Μεγαλύτερη βαρύτητα στην έννοια του ανθρώπινου δυναμικού
113
Εικόνα 9.2 : Λειτουργικό επίπεδο (Πηγή :
http://www.cciconnect.be/files/files/Alter_Ego_Environnement/20130913_p
rocedures_suite/analyse_cra.pdf
114
Εικόνα 9.3 : Aλυσίδα αξίας και κύκλος ζωής (Πηγή :
http://www.cciconnect.be/files/files/Alter_Ego_Environnement/20130913_procedu
res_suite/analyse_cra.pdf
115
Δείκτες περιβαλλοντικών συνθηκών (Enviromental performance
indicators)
Δομική βιομηχανία
116
συνολικής απασχόλησης. Από το 2008 και μετά, η απασχόληση μειώνεται
συνεχώς.
Η πρόταση της επιτροπής για την τόνωση της δομικής βιομηχανίας στην
Ευρώπη και κατ’ επέκταση στην Ελλάδα περιλαμβάνει τα εξής :
117
σχεδιασμός με γνώμονα την προσαρμογή στη μελλοντική ζήτηση
γήρανση του εργατικού δυναμικού
διαδικασίες ανάθεσης δημόσιων συμβάσεων
ΣΔΙΤ
ειδικά θέματα ασφάλειας και υγείας
9.3 Προτάσεις
118
ISO 14001 βοηθάει ή όχι τις εταιρείες να βελτιώσουν την περιβαλλοντική τους
απόδοση και να βοηθήσουν το περιβάλλον.
Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να αξιολογήσουν τις διαφορές μεταξύ του
Σ.Π.Δ. που εφαρμόζουν και του συστήματος που ορίζεται από το ISO 14001.
Αυτό το είδος του ελέγχου και της γενικής ανασκόπησης που είναι χρήσιμο για
την διαδικασία σχεδιασμού, μπορεί να γίνει από εξωτερικό σύμβουλο.
Πριν την απόφαση για εφαρμογή του προτύπου ISO 14001, η
συζήτηση με το προσωπικό είναι χρήσιμη. Η μέση διοίκηση έχει καλές ιδέες και
απασχολεί άτομα που μπορούν να δημιουργήσουν και να εφαρμόσουν
διαδικασίες, υποστηρικτικές προς το πρότυπο ISO 14001.
Η ανώτερη διοίκηση πρέπει πλήρως να υποστηρίζει την εφαρμογή
του προτύπου ISO 14001. Oι ανώτεροι υπάλληλοι/ διευθυντές πρέπει να
ασχολούνται με την συνολική διαδικασία και να δίνουν το καλό παράδειγμα προς
το προσωπικό.
Είναι σημαντικό να δημιουργηθεί ενδιαφέρον μεταξύ των
εργαζομένων. Το προσωπικό πρέπει να καταλάβει την σημασία του Σ.Π.Δ. και να
ακολουθεί τις ακριβείς διαδικασίες και την περιβαλλοντική πολιτική της κάθε
εταιρείας. Είναι σημαντικό να μην υποεκτιμηθεί η σημασία της εκπαίδευσης και
της εσωτερικής και εξωτερικής επικοινωνίας. Κάποιοι υπάλληλοι θα πρέπει να
εκπαιδευτούν περισσότερο πάνω σε θέματα περιβάλλοντος ώστε να μπορέσουν
να λειτουργήσουν ως εκπαιδευτές προς άλλους εργαζομένους.
Η επεξεργασία πραγματικών δεδομένων και η αποδοτική χρήση της
υποδομής είναι ένας έξυπνος τρόπος ώστε να γίνει εξοικονόμηση ενέργειας κατά
την διάρκεια των σταδίων εφαρμογής. Όλοι οι οργανισμοί έχουν συγκεκριμένες
διαδικασίες και γραφική εργασία που μπορούν άμεσα να συσχετισθούν με το
Σ.Π.Δ.
Ταυτόχρονη χρήση 2 Σ.Π.Δ. πρέπει να αποφεύγεται. Το ISO 14001
έχει σχεδιασθεί ώστε να είναι συμβατό με την σειρά προτύπων ISO 9001. Mε την
ενοποίηση των 2 συστημάτων, οι διαχειριστές μπορούν να αποσαφηνίσουν τις
εργασιακές μεθόδους και να αποφύγουν να μπερδέψουν τους εργαζομένους με
αλληλοσυγκρουόμενα συστήματα.
H συμβολή των ενδιαφερόμενων μερών (προμηθευτές, πελάτες,
κυβέρνηση, καταναλωτές, και μέλη της κοινωνίας) που μπορεί να έχουν
προηγούμενη εμπειρία από το ISO 14001 ή από ιδέες που απευθείας σχετίζονται
119
με την εταιρεία, είναι πολύ σημαντική και μπορεί αποβεί πολύ χρήσιμη. Είναι
μεγίστης σημασίας η ικανότητα και ετοιμότητα του να ακούει κάποιος τους
άλλους.
Η συνεργασία με έναν έμπειρο και αξιόπιστο σύμβουλο μπορεί να
λειτουργήσει αποτελεσματικά κατά την διάρκεια του συνολικού έργου.
Οι κατασκευαστικές εταιρείες για να αντιμετωπίσουν τα εσωτερικά
εμπόδια χρειάζονται καθοδήγηση και υποστήριξη. Η υποστήριξη από κρατικές
υπηρεσίες και συμβούλους ώστε να βελτιώσουν την συνολική τους γνώση και
εκπαίδευση πάνω στο πρότυπο, είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος ώστε να
αντιμετωπίσουν το πρόβλημα. Αυτή η βοήθεια θα οδηγήσει σε πιο
αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ όλων των εργαζομένων ώστε να
μπορέσουν να αλλάξουν την στάση και αντίληψή τους.
Η απλοποίηση των διαδικασιών του ISO 14001 και η
συνειδητοποίηση πως η περιβαλλοντική μελέτη μπορεί να αυξήσει την
οικονομική απόδοση της δομικής βιομηχανίας, θα μπορούσε να πείσει τις
εταιρείες να είναι πιο προσεκτικές στα περιβαλλοντικά τους ζητήματα. [8]
120
Βιβλιογραφικές αναφορές
1. Ahmet Murat Turk, ‘The benefits associated with ISO 14001 certification for
construction firms: Turkish case’ Journal of Cleaner Production, Volume
17, Issue 5, Pages 559-56, March 2009
2. Marimon F., Llach J., Bernardo M. ‘Comparative analysis of diffusion of the
ISO 14001 standard by sector of activity’, Journal of Cleaner Production, 19
(15), (2011) pp: 1734-1744.
3. Shen L. Tam, ‘Implementation of environmental management in the Hong
Kong construction industry’, International Journal of Project Management,
20 (7), (2002). pp: 535-543.
4. Αρβανιτογιάννης, ‘Iso 9000 & Iso 14000’, University Studio press
5. Δημήτρης Χατζηδάκης, ‘Σεμινάριο Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης
: ISO 14001/EMAS’, 04/2003
6. Lagodimos et al. A.G. / Journal of Cleaner Production 15 (2007) 1743 -1754
7. Γενικός Κανονισμός Αξιολόγησης και Πιστοποίησης Συστημάτων
Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ΑΠΣΠΔ Ε. 01), ΕΛΟΤ
8. Mergit Inno, ‘Assessment of the ISO 14001 Implementation Process in
Estonian Certified Construction Companies’, 2005
9. ΠΡΟΤΥΠΟ ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 14001:2004
10. http://www.iso-14001.org.uk/
11. http://www.bulltek.com/English_Site/ISO_14000%20Introduction_English/IS
O_14000_Advancing/iso14000_family/iso14000_family.html
12. http://www.scribd.com/doc/146262572/2-
13. http://www.esyd.gr/portal/p/esyd/el/esyd.jsp
14. http://library.tee.gr/digital/m2331/m2331_chap5.pdf
15. http://thuvienkhcn.vinhlong.gov.vn/tailieukhcn/data/TieuChuantoanvan/ISO1
4000/ISO_14001_2004.pdf
16. http://library.tee.gr/digital/m2135/m2135_mandaraka.pdf
121
17. http://www.ekdd.gr/ekdda/files/ergasies_esdd/12/3/358.pdf
18. http://europa.eu/legislation_summaries/enterprise/interaction_with_other_po
licies/l28120_el.htm
19. http://invenio.lib.auth.gr/record/109607/files/Kontogeorgos%20PhD.pdf
20. http://esdo.teilar.gr/files/proceedings/2009/POSTER/VARLAS-
GIALOURHS-KOURKOUTAS.pdf
21. http://www.elot.gr/458_ell_html.aspx
22. http://www.egov.go.tz/egov_uploads/documents/jj_sw.pdf
23. http://www.oecd.org/regreform/sectors/41765075.pdf
24. http://www.cys.org.cy/applications/assets/documents/15102012%20KEP.pd
f
25. http://www.proeuro.gr/articles.php?artid=3474&lang=1&catpid=1
26. itia.ntua. r/ kimon/European envir policy.doc
27. http://sate.gr/nea/press/FINAL_7_2012_A.pdf
28. www.iso.org
29. http://www.group.skanska.com/en/Sustainability/How-we-manage-
sustainability/ISO-14001-Performance/
30. http://group.skanska.com/Global/Investors/Reports/2011/AnnualReports/An
nual-report-2011.pdf
31. http://greenleansolutions.com/resources/ISO14001.pdf
32. http://europa.eu/legislation_summaries/enterprise/business_environment/n2
6026_el.htm
33. http://www.cciconnect.be/files/files/Alter_Ego_Environnement/20130913_pr
ocedures_suite/analyse_cra.pdf
34. http://www.c-sand.org.uk/Documents/WP2001-01-SustainLitRev.pdf
35. http://library.tee.gr/digital/kma/kma_m1433/kma_m1433_mylonas_gr.pdf
36. http://library.tee.gr/digital/m2091/m2091_bikas1.pdf
37. ermis.acci.gr/green/images/Parousiaseis-XE-1-3.ppt
38. http://www.uest.gr/suscon/sinedrio_18_9/enotita_5/moropoulou_suscon.pdf
39. http://www.eurocer-building.com/
40. http://www.iqnet-certification.com/
41. http://www.uea.ac.uk/env/all/teaching/eiaams/pdf_dissertations/2011/Chan_
Cheuk-Yan_2011.pdf )
42. http://library.tee.gr/digital/m2073/m2073_moropoulou.pdf
122
43. http://www.vechro.gr/LH2Uploads/ItemsContent/345/PerivallontikiDilosi.pdf
44. http://www.environ-develop.ntua.gr/uploads/k_8.pdf
45. http://www.eupvplatform.org/events/bipv-2nd-of-february-2007.html
46. http://www.bre.co.uk/greenguide/page.jsp?id=2106
47. http://eurompm.wikispaces.com/U3004
48. http://www.haci.gr/downloads/seminario-s-
business/ENVIRONMENTAL_MANAGEMENT_SYSTEMS_Presentation.pdf
123
Παράρτημα A
Ερωτηματολόγια έρευνας
124
1ο ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Έρευνας για την εκπόνηση της διπλωματικής
εργασίας « To ΙSO 14001 στην δομική βιομηχανία » του
μεταπτυχιακού προγράμματος Σπουδών ‘Διοίκηση και Διαχείριση
Τεχνικών Έργων’ του Α.Π.Θ. για το έτος 2012-2013.
Ναι
Όχι
Μερικώς
125
4. Γιατί θεωρείτε ότι η διοίκηση µιας επιχείρησης πρέπει να διαθέτει όλους
τους πόρους της ώστε να καθιερωθεί ένα σύστηµα περιβαλλοντικής διαχείρισης;
Ναι
Όχι
Κάθε εβδοµάδα
126
Κάθε µήνα
Κάθε χρόνο
Τίποτα
Λίγο
Μέτρια
Καλά
Πολύ καλά
10. Πόσο σηµαντική είναι η ανασκόπηση που διεξάγεται από τη διοίκηση για την
πρόοδο του Συστήµατος Περιβαλλοντικής ∆ιαχείρισης;
127
Μέτρια, παίρνοντας ως γνώµονα τα αποτελέσµατα των
εσωτερικών επιθεωρήσεων
11. Ποια είναι τα κίνητρα για την εφαρμογή του συστήματος περιβαλλοντικής
διαχείρισης ISO 14001;
128
2ο ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Έρευνας για την εκπόνηση της διπλωματικής
εργασίας « To ΙSO 14001 στην δομική βιομηχανία » του
μεταπτυχιακού προγράμματος Σπουδών ‘Διοίκηση και Διαχείριση
Τεχνικών Έργων’ του Α.Π.Θ. για το έτος 2012-2013.
Ναι
Όχι
Ναι
Όχι
Πολύ
Αρκετά
Μέτρια
Λίγο
Καθόλου
Μερικώς
129
5. Γιατί θεωρείτε ότι η διοίκηση µιας επιχείρησης πρέπει να διαθέτει όλους τους
πόρους της ώστε να εφαρμόζει ένα σύστηµα περιβαλλοντικής διαχείρισης;
Άλλο
εγκυκλίων
Άλλο
Τίποτα
Λίγο
Μέτρια
Καλά
Πολύ καλά
130
Δραστική μείωση της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος
πρόληψη
Κανένα αποτελέσμα
9. Πόσο σηµαντική είναι η ανασκόπηση που διεξάγεται από τη διοίκηση για την
πρόοδο του Συστήµατος Περιβαλλοντικής ∆ιαχείρισης;
εσωτερικών επιθεωρήσεων
10. Ποια είναι τα κίνητρα για την εφαρμογή του συστήματος περιβαλλοντικής
διαχείρισης ISO 14001 ή οποιουδήποτε άλλου ;
Μείωση κόστους
Oικονομικά
131
Λειτουργικά
Κόστος πιστοποίησης
Κόστος συντήρησης
132
Παράρτημα Β
Eταιρεία Skanska
133
Α.Π.Θ.
134
Μέλη Ευρωπαϊκής τεχνολογικής πλατφόρμας (ECTP) 2/4
135
Μέλη Ευρωπαϊκής τεχνολογικής πλατφόρμας (ECTP) 3/4
136
Μέλη Ευρωπαϊκής τεχνολογικής πλατφόρμας (ECTP) 4/4
137
Σύνοψη μελετών για το ISO 14001 στην δομική βιομηχανία παγκοσμίως
(Πηγή : Αhmet Murat Turk, The benefits associated with ISO 14001 certification
for construction firms : Turkish case, 2009)
138
Eταιρεία Skanska
139
Απόσπασμα ετήσιας αναφοράς της εταιρείας Skanska για το ISO 14001, 2011
(Πηγή :
http://group.skanska.com/Global/Investors/Reports/2011/AnnualReports/Annual-
report-2011.pdf )
140
Αναφορά της εταιρείας Skanska για την πιστοποίηση κατά ISO 14001 το έτος
2000 ως σταθμό στην ιστορία της (Πηγή :
http://group.skanska.com/Global/Investors/Reports/2011/AnnualReports/Annual-
report-2011.pdf )
141