Strateji Ayt Gun Gun Fizik Soru Bankasi

İÇİNDEKİLER
1. ÜNİTE: KUVVET VE HAREKET - 1 5. ÜNİTE: ELEKTRİK VE MANYETİZMA - 1

1. GÜN: Vektörler...............................................................................1 45. GÜN: Elektriksel Kuvvet............................................................. 177
I
2. GÜN: Kuvvet ve Denge - 1............................................................. 5 46. GÜN: Elektrik Alan...................................................................... 181 GÜN GÜN AYT FİZİK SORU BANKASI
3. GÜN: Kuvvet ve Denge - 2............................................................. 9
R
47. GÜN: Elektriksel Potansiyel.......................................................185 Bu kitabın tüm hakları Strateji Yayınları’na
4. GÜN: Tork ve Denge - 1.................................................................13
48. GÜN: Düzgün Elektrik Alan........................................................189 aittir. Kitabın tamamının ya da bir
5. GÜN: Tork ve Denge - 2................................................................17
49. GÜN: Sığa....................................................................................193 kısmının elektronik, mekanik, fotokopi
6. GÜN: Tork ve Denge - 3................................................................21
LA
7. GÜN: Kütle Merkezi - 1................................................................ 25 50. GÜN: Ünite Tekrar Testi - 1.........................................................197 ya da herhangi bir kayıt sistemi ile
8. GÜN: Kütle Merkezi - 2................................................................ 29 51. GÜN: Ünite Tekrar Testi - 2.........................................................201 çoğaltılması, yayımlanması ve
9. GÜN: Basit Makineler - 1............................................................. 33 depolanması yasaktır.
6. ÜNİTE: ELEKTRİK VE MANYETİZMA - 2
10. GÜN: Basit Makineler - 2..............................................................37
52. GÜN: Manyetik Alan.................................................................. 205
11. GÜN: Basit Makineler - 3..............................................................41
IN
12. GÜN: Ünite Tekrar Testi - 1.......................................................... 45 53. GÜN: Manyetik Kuvvet.............................................................. 209
13. GÜN: Ünite Tekrar Testi - 2.......................................................... 49 54. GÜN: Elektromanyetik İndüklenme...........................................213 © Copyright Strateji Yayınları
55. GÜN: Alternatif Akım..................................................................217 22 II - I
2. ÜNİTE: KUVVET VE HAREKET - 2
56. GÜN: Transformatörler..............................................................221
14. GÜN: Bağıl Hareket - 1................................................................. 53
15. GÜN: Bağıl Hareket - 2.................................................................57
16. GÜN: Newton’ın Hareket Yasaları - 1...........................................61
17. GÜN: Newton’ın Hareket Yasaları - 2.......................................... 65
18. GÜN: Newton’ın Hareket Yasaları - 3.......................................... 69
7. ÜNİTE: DALGA MEKANİĞİ
AY
57. GÜN: Ünite Tekrar Testi - 1........................................................ 225
58. GÜN: Ünite Tekrar Testi - 2........................................................ 229
59. GÜN: Su Dalgalarında Kırınım................................................... 233

ISBN: 9
19. GÜN: Düzgün Değişen Doğrusal Hareket - 1................................73

İY
20. GÜN: Düzgün Değişen Doğrusal Hareket - 2...............................77 60. GÜN: Su Dalgalarında Girişim.....................................................237
21. GÜN: Düşey Atış ve Limit Hız.......................................................81 61. GÜN: Işıkta Kırınım ve Girişim....................................................241 Dizgi - Grafik
22. GÜN: Yatay Atış........................................................................... 85 62. GÜN: Doppler Olayı ve Elektromanyetik Dalgalar.................... 245 Strateji Yayınları Dizgi & Grafik Ekibi
23. GÜN: Eğik Atış............................................................................. 89 63. GÜN: Ünite Tekrar Testi - 1........................................................ 249
24. GÜN: Atışlar (Genel).................................................................... 93 64. GÜN: Ünite Tekrar Testi - 2........................................................ 253
EJ
25. GÜN: Ünite Tekrar Testi - 1.......................................................... 97

26. GÜN: Ünite Tekrar Testi - 2......................................................... 101 8. ÜNİTE: ATOM FİZİĞİ İletişim Bilgileri
65. GÜN: Atom Kavramının Tarihsel Gelişimi - 1..............................257 Strateji Yayınları
3. ÜNİTE: KUVVET VE HAREKET - 3
66. GÜN: Atom Kavramının Tarihsel Gelişimi - 2.............................261 Merdivenköy Mah.
27. GÜN: İş - Enerji - Güç..................................................................105
AT
67. GÜN: Büyük Patlama ve Evrenin Oluşumu............................... 265 Bora Sok. No: 1 Kat: 15
28. GÜN: Enerjinin Korunumu - 1.....................................................109
29. GÜN: Enerjinin Korunumu - 2..................................................... 113 68. GÜN: Radyoaktivite................................................................... 269 Nidakule, Göztepe / Kadıköy / İstanbul
30. GÜN: İtme ve Çizgisel Momentum Arasındaki İlişki...................117 69. GÜN: Ünite Tekrar Testi - 1.........................................................273 Telefon: (0850) 480 40 94 – (0216) 354
31. GÜN: Çizgisel Momentumun Korunumu - 1................................121 70. GÜN: Ünite Tekrar Testi - 2.........................................................277 38 39 Faks: (0216) 354 38 36
32. GÜN: Çizgisel Momentumun Korunumu - 2...............................125
9. ÜNİTE: MODERN FİZİK
R
33. GÜN: Ünite Tekrar Testi - 1.........................................................129

34. GÜN: Ünite Tekrar Testi - 2.........................................................133 71. GÜN: Özel Görelilik.....................................................................281
72. GÜN: Kuantum Fiziğine Giriş ve Fotoelektrik Olay................... 285 www.stratejiyayinlari.com
4. ÜNİTE: PERİYODİK HAREKETLER
ST
73. GÜN: Fotoelektrik Olay - 1......................................................... 289

35. GÜN: Düzgün Çembersel Hareket (Kavramlar).........................137
74. GÜN: Fotoelektrik Olay - 2........................................................ 293
36. GÜN: Düzgün Çembersel Hareketin Uygulamaları - 1............... 141
75. GÜN: Compton Saçılması ve De Broglie Dalga Boyu................ 297
37. GÜN: Düzgün Çembersel Hareketin Uygulamaları - 2...............145
76. GÜN: Ünite Tekrar Testi - 1.........................................................301 Basım Yeri
38. GÜN: Dönerek Öteleme Hareketi...............................................149
39. GÜN: Açısal Momentum.............................................................153 77. GÜN: Ünite Tekrar Testi - 2........................................................ 305
40. GÜN: Kütle Çekimi ve Kepler Kanunları.....................................157
10. ÜNİTE: MODERN FİZİĞİN TEKNOLOJİDEKİ UYGULAMALARI
41. GÜN: Basit Harmonik Hareket (Kavramlar).............................. 161
42. GÜN: Basit Sarkaç ve Yay Sarkacı.............................................165 78. GÜN: Görüntüleme ve Yarı İletken Teknolojileri....................... 309
43. GÜN: Ünite Tekrar Testi - 1.........................................................169 79. GÜN: Süper İletkenler, Nanoteknoloji ve Lazer Işını.................313
44. GÜN: Ünite Tekrar Testi - 2.........................................................173 80 GÜN: Ünite Tekrar Testi..............................................................317
1 GUN
İT E
Ü N
1. KUVVET VE HAREKET - 1
I
R
VEKTÖRLER
LA
IN
1. Aynı düzlemdeki ÁK, ÁL, ÂM ve ÁN vektörleri şekildeki gibidir. 3. ÁK, ÁL, ÂM vektörleri aynı düzlemde şekildeki gibi verilmiştir.
ÁM
Buna göre;
I. –2ÁK = ÂM
ÁK
ÁL
ÁN
AY ÁK
ÁM
ÁL
İY
II. ÁN – ÁL = ÂK Buna göre;
III. ÂM + ÁN = 2ÁL
I. Vektörlerin bileşkesi 2ÂM ye eşittir.
yargılarından hangileri doğrudur? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) II. ÂM vektörü ters çevrilirse üç vektörün bileşkesi sıfır olur.
III. ÂM vektöründen ÁK vektörü çıkartılırsa ÁL vektörü elde edilir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
EJ
yargılarından hangileri doğrudur?

D) I ve II E) II ve III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III
AT
R
2. Düzgün altıgen üzerine, her birinin büyüklüğü a olan vektör- 4. ÁX ve ÁY eşit iki vektördür.
ler şekildeki gibi yerleştirilmiştir.
Buna göre,
ST
I. X ile Y’nin doğrultu, yön ve büyüklükleri aynıdır.

II. ÁX ve ÁY’nin bileşkesi sıfırdır.
III. ÁX bir kuvvet ise ÁY de bir kuvvettir.
Strateji Yayınları
Buna göre, vektörlerin bileşkesinin büyüklüğü kaç a’dır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 D) I ve II E) I ve III
1
VEKTÖRLER
1 G
UN
9. ÁK vektörü, xyz dik koordinat sisteminde şekildeki gibi veril- 11. Dik koordinat sisteminde verilen ÁK ve ÁL vektörleri şekildeki gi-
miştir. bidir.
y y
5
6 ÁL
I
ÁK
R
0 x
0 x 8
ÁK
4
LA
z 10
z 3
Bu vektörlerin bileşkesinin başlangıcı orijinde olduğu-

Buna göre ÁK nin,
na göre, bitiş noktasının koordinatları aşağıda verilenler-
I. x - z düzlemindeki iz düşümünün büyüklüğü 5 birimdir. den hangisidir?
II. Büyüklüğü 5ñ2 birimdir.
IN
A) (10, 10, 10) B) (8, 6, 10) C) (6, 6, 6)
III. y bileşeni 5 birim büyüklüğündedir.
D) (10ñ2, 10ñ2, 10ñ2) E) (3, 4, 5)
A) Yalnız I
D) I ve III
B) Yalnız II
E) I, II ve III
AY
C) I ve II
İY
EJ
12. Şekilde verilen aynı düzlemdeki ÁF1, ÁF2, ÁF3, ÁF4 kuvvetlerinin bi-
leşkesi sıfırdır.
AT
ÁF3
10. Büyüklükleri A olan vektörler, aynı düzlemde Şekil I ve Şe-
kil II’deki gibi verilmiştir.
ÁF4
A
A
R
ÁF2
a a A q ÁF1
q
a a
q Buna göre,
ST
a
A I. ÁF1 in büyüklüğü, ÁF3 ünkinden küçüktür.
A A
II. ÁF2 nin büyüklüğü, ÁF4 ünkinden küçüktür.
Şekil I Şekil II
III. ÁF3 ün büyüklüğü ÁF4 ünkinden küçüktür.
Şekil I’deki vektörlerin bileşkesi R1, Şekil II’deki vektörle-
R1 yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

rin bileşkesi R2 olduğuna göre, oranı kaçtır?
R2
1
A) B) 1 C) ñ2 D) ñ3 E) 2
2 D) I ve III E) II ve III
3
U N
G
2
I
KUVVET VE DENGE - 1
R
LA
IN
1. Sürtünmesiz yatay düzlemdeki noktasal K cismine yatay F, F, 2. G ağırlıklı bir cisim S1, S2, S3 ipleri ile tavana şekildeki gibi
2F büyüklüğündeki kuvvetler şekildeki gibi etki etmektedir. asılmıştır.
2F K 60°
60°
F
AY S1 ipi
K L
S3 ipi
Yatay
(tavan)
İY
F S2 ipi
Buna göre; G
I. Cisim dengelenmiş kuvvetlerin etkisindedir.
S3 ipinin ucundaki kanca, K halkasından alınıp L halkasına
II. 2F büyüklüğündeki kuvvetin büyüklüğü F yapılırsa cisim
takılarak denge sağlandığında S1 ve S2 iplerindeki geril-
EJ
dengelenmiş kuvvetlerin etkisinde kalır.

me kuvvetlerinin büyüklüğü ilk duruma göre nasıl değişir?
III. Büyüklükleri F olan kuvvetler yok edilirse cisme etki eden
bileşke kuvvetin büyüklüğü iki katına çıkar. S1 ipindeki S2 ipindeki
yargılarından hangileri doğrudur? A) Artar Azalır

B) Artar Artar
AT
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III C) Artar Değişmez

D) II ve III E) I, II ve III D) Azalır Değişmez
E) Azalır Azalır
R
ST
5
KUVVET VE DENGE - 1
2G
UN
7. Alihan bir barfiks çubuğuna iki eliyle tutunarak şekildeki gibi 9. Özdeş ve türdeş, O merkezli X, Y küreleri şekildeki gibi den-
dengede kalmıştır. gelenmiştir.
x Duvar
X
İp
O
I
Alihan
R
O
Y
Yatay (yer)
LA
Sürtünmeler önemsenmediğine göre,
Yer I. X’in Y’ye uyguladığı etki kuvveti, Y’nin X’e uyguladığı tep-
ki kuvvetinden büyüktür.
Alihan’ın kollarında oluşan gerilme kuvveti;
II. İpteki gerilme kuvvetinin büyüklüğü, Y’nin duvara uygu-
I. Alihan’ın elleri arasındaki x uzaklığı, ladığı etki kuvvetinin büyüklüğüne eşittir.
IN
II. Alihan’ın kütlesi, III. X’in ağırlığı, ipteki gerilme kuvvetinin büyüklüğüne eşittir.
III. ortamın yer çekimi ivmesi yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
niceliklerinden hangilerine bağlıdır?
A) Yalnız I
D) II ve III
B) Yalnız II
E) I, II ve III AY
C) I ve II D) I ve III E) II ve III
İY
EJ
10. Birer ipe bağlı K, L cisimleri düşey düzlemdeki ÁF1 ve ÁF2 kuv-
8. Düzgün, türdeş, küresel bir cisim, düşey düzlemde sürtünme- vetlerinin etkisiyle şekildeki gibi dengededir.
AT
siz I ve II düzlemleri arasında şekildeki gibi dengelenmiştir.

I Küre II
İp
ÁF1
R
L
Yatay
q1 q2
Yatay (yer) İp
ST
Buna göre, II düzleminin küreye uyguladığı tepki kuvveti- ÁF2

K
nin büyüklüğü aşağıdakilerden hangisine bağlı değildir?
GK
A) Kürenin yarıçapı K’nin ağırlığı G K, L’ninki G L olduğuna göre, oranı
GL
B) Kürenin özkütlesi kaçtır?
C) II düzleminin yatayla yaptığı açı (å2) (Bölmeler eşit aralıklıdır. Makara sürtünmeleri önemsenmiyor.)
D) Ortamın yer çekimi ivmesi ñ2

A) B) ñ2 C) 2ñ2 D) 2 E) 4
E) I düzleminin yatayla yaptığı açı (å1) 2
7
U N
G
3
I
KUVVET VE DENGE - 2
R
LA
IN
1. Ahmet, özdeş ve türdeş dikdörtgen levhaları S1 ve S2 ipleri- 2. Ahmet ve Caner, tavana iplerle asılmış, özdeş X ve Y kürele-
ni, levhalardaki ve tavandaki halkalardan geçirerek şekildeki rini, kürelere bağlı ikinci ipleri çekmek koşulu ile şekildeki gi-
gibi asmıştır.
S1 ipi S2 ipi
Tavan
AY
(Yatay)
Yatay
bi dengede tutmaktadır.
Yatay
q
İp
Tavan
X
Ahmet
İp
İY
Düşey
Yatay (yer)
Levhalar dengede olduğuna göre,

Tavan
Caner
I. S1 ipindeki gerilme kuvveti, S2 ipindeki gerilme kuvvetin- a İp
EJ
den büyüktür.
Y
II. S2 ipindeki gerilme kuvvetinin büyüklüğü, levhanın ağırlı- Yatay
1
İp
ğının üne eşittir. Düşey
4
Yatay (yer)
III. Levhadaki ve tavandaki halka sayıları daha fazla olsay-
AT
dı ve ip, halkalardan aynı düzene göre geçirilerek denge q açısı, a açısından küçük olduğuna göre,
sağlansaydı iplerdeki gerilmeler azalırdı.
I. Ahmet’in küreye uyguladığı kuvvet, Caner’in uyguladığı
yargılarından hangileri doğrudur? kuvvetten küçüktür.
(Sürtünmeler önemsenmiyor.) II. Caner’in boyu, Ahmet’in boyundan uzundur.
III. Y küresinin yerden yüksekliği, X küresinin yerden yüksek-
R
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III liğinden fazladır.

D) I ve II E) I, II ve III yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
ST
D) I ve II E) I ve III
9
KUVVET VE DENGE - 2
3G
UN
7. O merkezli, düzgün türdeş küre bir iple, düşey duvara asıla- 9. X, Y, Z iplerine şekildeki gibi bağlı K, L, M cisimleri dengede-
rak şekildeki gibi dengelenmiştir. dir. Yalnız X ipi kesildiğinde, Z ipindeki gerilme kuvveti sıfır olu-
Duvar yor.
İp
I
Y ipi
İp
R
O K
X ipi M
LA
L Z ipi
Düşey
Buna göre, duvarın küreye uyguladığı normal kuvvetinin Buna göre;

büyüklüğü;
I. K’nin ağırlığı M’ninkine eşittir.
IN
I. kürenin yarıçapı, II. X ipindeki gerilme kuvvetinin büyüklüğü Z’dekine eşittir.
II. ipin uzunluğu, III. Y ipindeki gerilme kuvveti Z’dekinden büyüktür.
III. kürenin ağırlığı
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
A) Yalnız I
D) I ve III
B) Yalnız III
E) I, II ve III
AY
C) I ve II
(Makara sürtünmesi ihmal ediliyor.)
A) Yalnız I
D) I ve III
B) Yalnız II
E) I, II ve III
C) Yalnız III
İY
EJ
8. K, L cisimleri dengede iken esnemez X ipindeki gerilme kuv- 10. Serbest hâldeki boyları eşit olan K ve L yaylarının birer uç-
veti T’dir. ları birleştirilerek P cismi asıldığında şekildeki gibi dengede
kalıyor.
X ipi
a Tavan
T
AT
K L
K
a q
Y ipi Yatay
R
L P
Y ipi kesilirse T gerilme kuvveti ve a açısı için ne söylene- K yayı L’den daha sert olduğuna göre,
ST
bilir? (Makara ağırlığı ve sürtünmesi ihmal ediliyor.)

I. K’deki gerilme kuvveti L’dekinden büyüktür.
T a II. L’deki uzama miktarı K’dekinden fazladır.
A) Azalır Azalır III. a açısı, q’dan büyüktür.

B) Azalır Değişmez yargılarından hangileri doğrudur?

C) Azalır Artar
D) Değişmez Azalır A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III
E) Değişmez Değişmez D) II ve III E) I, II ve III
11
U N
G
4
I
TORK VE DENGE - 1
R
LA
IN
1. y eksenine menteşeli kapı, y ekseni etrafında kolayca döne- 2. Eşit bölmeli, düzgün, türdeş bir çubuk, O noktasından geçen,
bilmektedir. xyz koordinat sistemine yerleştirilen ve xy düzle- sayfa düzlemine dik mil etrafında serbestçe dönebilmektedir.
minde iken kapalı olan kapı, kapı koluna +z yönünde uygu-
lanan kuvvetle açılmaktadır.
+y AY Çubuk; ÁF1, ÁF2, ÁF3 kuvvetleri ile düşey düzlemde Şekil I, Şe-
kil II ve Şekil III’teki gibi ayrı ayrı dengelenmiştir.
Şekil I O
ÁF1
Yatay
İY
Kapı kolu
Düşey
ÁF2
Şekil II O Yatay
+x
EJ
Düşey
+z ÁF3
Şekil III O Yatay

Buna göre,
I. Kapı açılırken y eksenine göre torkun yönü –y’dir.

AT
Düşey
II. Kapı kapatılırken y eksenine göre torkun yönü +x’tir.
Kuvvetlerin O noktasına göre torklarının büyüklüğü sırasıy-
III. Kapı açılırken y eksenine göre oluşan torkun büyüklüğü,
la Š1, Š2, Š3 olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?
kapı koluna uygulanan kuvvetin büyüklüğüne ve kapı ko-
lunun, y eksenine olan uzaklığına bağlıdır.
A) Š1 > Š2 > Š3 B) Š2 > Š1 = Š3
R
C) Š1 = Š2 = Š3 D) Š3 > Š2 > Š1
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II E) Š1 = Š3 > Š2

ST
D) I ve III E) II ve III
13
TORK VE DENGE - 1
4G
UN
7. Şekildeki, ağırlığı ihmal edilen eşit bölmeli çubuğun K nokta- 9. O noktasından geçen dik eksen etrafında dönebilen çubuğa
sına, çubuğun dengesini bozmadan en fazla 6 N’lik cisim ko- uygulanan ÁF1, ÁF2, ÁF3 kuvvetleri şekildeki gibidir.
nulabiliyor.
ÁF1 ÁF2 ÁF3
İp
I
O
Yatay
R
K L M ÁF1, ÁF2, ÁF3 kuvvetlerinin O noktasına göre torklarının bü-
yüklüğü sırasıyla Š1, Š2, Š3 olduğuna göre bunlar arasın-
Çubuk aynı iple, aynı şekilde M noktasından asılırsa K’ye daki ilişki nedir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)
LA
en fazla kaç N’lik cisim konulabilir?
A) Š2 > Š1 > Š3 B) Š2 > Š3 > Š1
A) 4 B) 6 C) 7 D) 8 E) 12 C) Š1 = Š2 = Š3 D) Š3 > Š1 = Š2
E) Š1 = Š3 > Š2
IN
AY
İY
8. xyz dik koordinat sistemindeki K ve L cisimlerinden K cismi xy

EJ
düzleminde O merkezli çember üzerinde, L cismi de xz düz-

leminde O merkezli çember üzerinde uygulanan kuvvetler et-
kisinde saat yönlerinde döndürülmektedir.
10. Yapılan bir deneyde, bir somun, kol uzunlukları farklı olan
+y
anahtarlara ayrı ayrı uygulanan F büyüklüğündeki kuvvetler-
AT
K le yerinden sökülmek isteniyor.

F
O
Somun
+x
R
L O Buna göre,
+z I. Anahtarın kol uzunluğu, deneyin bağımsız değişkeni ola-

rak belirlenmiştir.
Dönme eksenlerine göre,
ST
II. Torkun büyüklüğü, deneyin bağımlı değişkeni olarak be-

I. K’ye etki eden tork –z yönündedir. lirlenmiştir.
II. L’ye etki eden tork –y yönündedir. III. Deneyde, torkun büyüklüğünün, dönme noktasına olan
III. L’ye etki eden tork +z yönündedir. dik uzaklıkla doğru orantılı olduğu sonucuna ulaşılır.
yargılarından hangileri doğrudur? verilenlerden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I ve III D) I ve III E) I, II ve III
15
U N
G
5
I
TORK VE DENGE - 2
R
LA
IN
1. Şekilde verilen küp üzerindeki ÁF1, ÁF2, ÁF3, ÁF4 kuvvetlerinin bü- 3. Ağırlığı P olan eşit bölmeli türdeş çubuk şekildeki gibi denge-
yüklükleri eşittir. lenmiştir.
ÁF2
O
ÁF1
ÁF3 ÁF4
AY T
İp
İY
Düşey
Düşey
Buna göre, hangi iki kuvvetin O noktasına göre moment-
leri eşit büyüklüktedir?
Yatay (Yer)
A) ÁF1 ve ÁF3 B) ÁF1 ve ÁF4 C) ÁF2 ile ÁF3
Buna göre, ipteki gerilme kuvveti T, kaç P’dir?
EJ
D) ÁF2 ile ÁF4 E) ÁF3 ile ÁF4 (Makara sürtünmesi önemsiz)
1 1 2 3 3
A) B) C) D) E)
2 3 3 4 5
AT
4. O merkezli türdeş küreye, büyüklükleri F, 2F, 3F, 4F, 5F olan

2. Şekilde verilen ÁF1, ÁF2, ÁF3, ÁF4 kuvvetleri aynı düzlem üzerindedir. kuvvetler şekildeki gibi teker teker uygulanınca bu kuvvetler-
R
den yalnız biri küreyi basamaktan çıkarabiliyor.

ÁF1 ÁF2
2F
K 3F
ST
F 4F
ÁF4
ÁF3 5F
O
Basamak
Buna göre, hangi iki kuvvetin K noktasına göre moment-
leri eşittir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)

Buna göre, küreyi basamaktan çıkarabilen kuvvet hangi-
sidir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)
A) ÁF1 ile ÁF2 nin B) ÁF1 ile ÁF3 ün C) ÁF1 ile ÁF4 ün
D) ÁF2 ile ÁF3 ün E) ÁF3 ile ÁF4 ün A) F B) 2F C) 3F D) 4F E) 5F
17
TORK VE DENGE - 2
5G
UN
9. Düzgün, türdeş bir çubuk şekildeki gibi dengelenmiştir. 11. Düzgün ve türdeş bir çubuk, bir ucu yerde olacak biçimde di-
ğer ucundan iple asılarak şekildeki gibi dengelenmiştir.
Tavan
İp
P2
I
R
P1
æ
Yatay (yer)
LA
a
Yatay (yer) Buna göre,
Çubuğun boyu M, makara ağırlıkları PM olduğuna göre, çu- I. Çubuğa etki eden kuvvetlerin herhangi bir noktaya göre
buğun ağırlığının bulunabilmesi için hangi niceliklerin bi- bileşke torku sıfırdır.
linmesi gerekli ve yeterlidir? II. Çubuğa etki eden kuvvetlerin bileşkesi sıfırdır.
IN
(Makara sürtünmeleri ihmal edilecek.) III. Çubuğun yere dokunan ucuna etki eden sürtünme kuv-
veti sıfırdır.
A) Yalnız P1 B) Yalnız P2 C) P1 ve a
D) P1, M ve a E) P1, P2 ve PM
AY A) Yalnız I
D) II ve III
B) Yalnız II
E) I, II ve III
C) I ve II
İY
EJ
10. Kütle merkezi O noktası olan düzgün cetvel üzerindeki buz

parçası şekildeki konumda iken, K, L iplerindeki gerilme kuv-
AT
vetlerinin büyüklüğü sırasıyla TK, TL oluyor. Buz erimeye baş-

lıyor ve eriyen su akıyor.
Buz K ipi
12. Şekildeki çubuk K, L destekleri üzerinde dengede iken des-
Yatay
R
O tek tepkileri eşittir.

L ipi
x
Buz tamamen eriyene kadar geçen sürede TK ve TL için Yatay

ST
ne söylenebilir?
K L
TK TL
A) Azalır Artar L’deki destek tepkisinin K’dekinin iki katı olması için çu-
buk yatayda kaç x kadar kaydırılmalıdır?
B) Azalır Azalır
C) Azalır Değişmez (Çubuk yeterince uzundur.)
D) Değişmez Değişmez 1 1 1 2 5
A) B) C) D) E)
E) Artar Azalır 6 3 2 3 6
19
U N
G
6
I
TORK VE DENGE - 3
R
LA
IN
1. Günlük hayatta kullanılan vinçler tonlarca ağırlıktaki yükleri 2. Ağırlığı P olan, desteklere menteşeli, eşit bölmeli düzgün tür-
kolaylıkla kaldırabilir. Resimdeki gibi bir vincin çalışmasında deş bir çubuk esnemeyen bir ip ve esnek bir yay ile Şekil I ve
tork prensibinden yararlanılır. Destek noktasına bağlı destek
çubuğu, iç içe giren çubuklardan oluşur. Destek çubuğunun
yükü kaldırıp indirmesini ise uzayıp kısalabilen hidrolik çubu-
ğu sağlar. Bir vinç ile yük şekildeki gibi kaldırılmaktadır.
K
AY Şekil II’deki gibi dengelenmiştir.
Şekil I
K
İp
Tavan
Destek
L
Yatay
Yer
İY
L Destek
çubuğu
Tavan
Destek Yay
noktası
Hidrolik
çubuğu M
Şekil II
EJ
Yatay
Yük Destek
Yer
Buna göre,
I. K ucuna P ağırlıklı cisim asılırsa çubuğun dengesi bozul-

AT
Buna göre, hidrolik çubuğun uzaması durumunda yükün

maz.
destek noktasına göre torku (t1) ve destek çubuğunun
II. L ucuna P ağırlıklı cisim asılırsa çubuğun dengesi bozul-
uzaması durumunda yükün destek noktasına göre torku
maz.
(t2) nasıl değişir?
III. M ucuna P ağırlıklı cisim asılırsa çubuğun dengesi bozul-
t1 t2 maz.
R
A) Artar Azalır yargılarından hangileri doğrudur?

B) Artar Artar (Sürtünmeler önemsenmiyor.)
C) Azalır Azalır
ST
D) Azalır Artar A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

E) Artar Değişmez D) II ve III E) I, II ve III
21
TORK VE DENGE - 3
6G
UN
7. Aşağıdakilerden hangisi torkun SI birim sistemindeki bi- 10. Düzgün, türdeş, dik prizma biçimindeki bir cisim, düşey kesi-
ti verilen, sürtünmesi önemsiz düzeneklerde şekillerdeki gibi
rimidir?
dengelenmek isteniyor.
A) Newton.metre B) Joule C) Moment I.

Newton
D) Watt.saniye E) Yatay
I
Metre
60°
R
Yatay (yer)
II.
LA
Yatay
60° 30°
Yatay (yer)
III.
IN
8. Kütlesi m kadar olan eşit bölmeli düzgün türdeş çubuk esne-
Yatay
meyen iplerle şekildeki gibi dengelenmiştir. Çubuğun yatay
60° 60°
dengesini bozmadan çubuğun önce bir ucuna, kütlesi mX olan
Yatay (yer)
X cismi sonra da diğer ucuna kütlesi mY olan Y cismi asılıyor.
İp İp
Yatay
AY Buna göre, cisim verilenlerin hangisindeki gibi denge-
de kalabilir?
A) Yalnız I
D) I ve III
B) Yalnız III
E) I, II ve III
C) I ve II
Buna göre, mX + mY toplamı en fazla kaç m olabilir?

İY
A) 9 B) 10 C) 11 D) 12 E) 13
EJ
AT
9. Kütlesi 18m kadar olan eşit bölmeli düzgün türdeş tahtanın

üzerindeki, kütlesi m kadar olan fare v hızıyla N noktasına doğ-
ru hareket ediyor. 11. F kuvveti O merkezli türdeş küreyi I. basamağa çıkarabilecek
en küçük kuvvettir.
R
Kedi
v'
Fare v
F1 = 2F
F O r
ST
Yatay (yer) K L N F2 = 2F
r
F3 = 2F
II. basamak r
r I. basamak
Fare, L noktasından geçtiği anda K noktasından geçen 8m
kütleli kedinin, tahtanın dengesi bozulmadan fareyi ya- Buna göre, 2F büyüklüğündeki ÁF1, ÁF2, ÁF3 kuvvetlerinden
kalayabilmesi için kedinin hızı (v') en az kaç v olmalıdır? hangileri tek başına küreyi II. basamağa çıkarabilir?
(Kedi ve fareyi noktasal düşününüz.)
A) Yalnız ÁF1 B) Yalnız ÁF2 C) ÁF1 ve ÁF2
4 3 5
A) B) C) 2 D) E) 3
3 2 2 D) ÁF1 ve ÁF3 E) ÁF1, ÁF2 ve ÁF3
23
U N
G
7
I
KÜTLE MERKEZİ - 1
R
LA
IN
1. Türdeş bir cismin kütle merkezinin yeri, 3. Toprak, kendisini çeken tekneye bağlı ipe tutunmuş, şekilde-
ki gibi ok yönünde sabit hızla hareket ederek sörf yapmak-
I. cismin geometrik şekli,
II. cismin özkütlesi,
III. cismin bulunduğu ortamın yer çekimi ivmesi

AY tadır.
Toprak
Ok
İp
İY
D) I ve II E) I ve III Sol Sağ
A
EJ
Buna göre,
I. Toprak’ın ağırlık kuvvetinin uzantısı A noktasının sol tara-

fından geçer.
II. Toprak’ın ağırlığının A noktasına göre torku, ipte oluşan
AT
gerilme kuvvetinin A noktasına göre torku ile dengelen-

miştir.
III. Toprak’a etki eden kuvvetlerin herhangi bir noktaya göre
bileşke torku sıfırdır.

R
2. Türdeş bir cismin ağırlık merkezinin yeri, D) I ve II E) II ve III

ST
I. cismin geometrik şekli,

II. cismin özkütlesi,
III. cismin bulunduğu ortamın yer çekimi ivmesi
25
KÜTLE MERKEZİ - 1
7G
UN
8. Adem, türdeş ve özdeş kare levhaları birbirine perçinleyerek 10. Özdeş iki cisimden bir tanesi yeryüzünde hareketsiz tutulur-
oluşturduğu cismi bir iple tavana şekildeki gibi bağlıyor. ken diğeri sabit süratle yerden yukarıya doğru düşey olarak
yükseltiliyor.
Tavan
K L M
Cismin yükseltilmesi sırasında, iki cisimden oluşan siste-
min kütle merkezi ve ağırlık merkezi için ne söylenebilir?
İp
I
R
A) Ağırlık merkezi daha yukarıdadır, iki merkez arasındaki
uzaklık sürekli artar.
B) Kütle merkezi daha yukarıdadır, iki merkez arasındaki uzak-
LA
lık sürekli artar.
C) Kütle merkezi daha yukarıdadır, iki merkez arasındaki uzak-
Serbest bıraktığında cismin verilen konumda dengede kal- lık değişmez.
ması için, Adem’in cismi ikinci ip olarak K, L, M iplerinden D) Ağırlık merkezi daha yukarıdadır, iki merkez arasındaki
hangileriyle de bağlaması gerekir? uzaklık değişmez.
IN
E) Kütle ve ağırlık merkezi sürekli çakışıktır.
A) Yalnız K B) Yalnız L C) Yalnız M
D) K ya da L E) L ya da M
AY
İY
EJ
9. X dikdörtgenler prizması, Y silindiri ve Z kesik konisi, aynı cins

türdeş maddeden yapılmıştır.
Kesik
Prizma Silindir koni 11. Bir levha şekildeki gibi S1 ve S2 ipleriyle tavana asılarak den-
Yatay
gelenmiştir.
AT
Yatay (Tavan)
S1 ipi S2 ipi
Yatay (yer)
X Y Z Yatay
R
Buna göre, O
I. X ve Y’nin kütle merkezlerinin yerden yüksekliği eşittir.

Buna göre,
II. Z’nin kütle merkezinin yerden yüksekliği Y’ninkinden kü-
ST
I. O noktası levhanın kütle merkezidir.

çüktür.
II. Levhanın ağırlık kuvvetinin O noktasına göre torku sıfırdır.
III. Cisimlerin üçü de yarı yüksekliklerinden yatay olarak ke-
silip üst kısımları atıldığında parçaların kütle merkezleri- III. İplerdeki gerilme kuvvetlerinin büyüklüğü eşittir.
nin yer değiştirmesi eşit olur. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
yargılarından hangileri doğrudur? (Levhanın kalınlığı önemsenmiyor.)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III D) I ve III E) II ve III
27
U N
G
8
I
KÜTLE MERKEZİ - 2
R
LA
IN
1. Dikdörtgenler prizması biçimindeki türdeş bir cisim, xyz kar- 3. Dört eşit parçaya bölünmüş düzgün ve türdeş kare levhanın
tezyen koordinat sistemine şekildeki gibi yerleştirilmiştir. I. bölmesinden çıkarılan kare parça şekildeki gibi II. bölmesi
6
4
2
0
y
2 4 6 8 x
AY üzerine yapıştırılıyor.
IV
I
O
II
III
İY
2
4 O noktasından geçen levha düzlemine dik yatay konum-
6 daki mil etrafında serbestçe dönebilen levha, düşey düz-
z
lemde aşağıdakilerden hangisi gibi dengede kalabilir?
Buna göre, cismin kütle merkezinin koordinatları
(x, y, z) nedir? A) B)
EJ
A) (4, 1, 2) B) (4, 2, 1) C) (1, 2, 3) O O

D) (2, 2, 4) E) (8, 2, 4)
Düşey Düşey
AT
C) D)
O
O
2. Türdeş ve düzgün bir telin bir kısmı O merkezli halka şeklin-

R
de büküldükten sonra şekildeki konumda tutuluyor.

Düşey
Düşey
ST
K L M N P R S O Yatay E)
Düşey
O
Bu tel hangi noktasından bir iple asılıp serbest bırakılırsa
şekildeki konumunu değiştirmez?

(p = 3 alınız. Noktalar arası uzaklıklar eşittir.)
Düşey
A) P B) N C) M D) R E) S
29
KÜTLE MERKEZİ - 2
8G
UN
8. Ayşe, X ve Y cisimlerini S1 ve S2 iplerine bağlayıp S2 ipinin 10. Düzgün ve türdeş olan O1 ve O2 merkezli X ve Y çemberleri
ucundan sabit tutarak cisimlerin şekildeki gibi dengelenme- aynı düzlemde L noktasından perçinlenerek şekildeki cisim
sini sağlamıştır. oluşturulmuştur.
K
I
S2 ipi L M
R
O1 O2
Y
S1 ipi Y cismi
X
LA
X cismi
Buna göre cisim K, L, M noktalarının hangisinden bir iple
Buna göre, tavana asılarak dengelendiğinde cismin kütle merkezinin
yeri kesinlikle bulunur?
I. S1 ve S2 ipleri paraleldir.
IN
II. X cisminin kütle merkezi S1 ipinin doğrultusundadır. A) Yalnız K B) Yalnız L C) K ya da L
III. Y cisminin kütle merkezi S2 ipinin doğrultusundadır.
D) L ya da M E) K ya da L ya da M
A) Yalnız I
D) I ve III
B) Yalnız II
E) II ve III
AY
C) I ve II
11. Aynı türdeş maddeden yapılmış 4r yarıçaplı küre ile n tane r

yarıçaplı kürenin şekildeki gibi yapıştırılmasıyla oluşturulmuş
cismin kütle merkezi K noktasıdır.
İY
n
K
9. Türdeş X ve türdeş Y prizmalarının yapıştırılmasıyla oluştu-

EJ
rulan cisim yatay düzleme S2 yüzeyi üzerine konulduğunda Buna göre, n kaçtır?
dengede kalamıyor.
S1 A) 8 B) 16 C) 24 D) 32 E) 64
AT
X
12. Ağırlıkları ihmal edilen, eşit hacim bölmeli boş X, Y kapları,
S2 debileri eşit olan K, L musluklarından akan su ile doldurulma-
ya başlandığı andan itibaren kaplar devrilinceye kadar geçen
R
Y Yatay (yer) süreler sırasıyla tX ve tY dir.
Buna göre,
ST
I. X’in kütlesi Y’ninkinden büyüktür.

II. Cismin kütle merkezi Y’nin dışındadır.
III. Cisim S1 yüzeyi üzerine konulursa dengede kalır.
X Y
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? Yatay (yer)
(Bölmeler eşit aralıklıdır.) tx

Buna göre, oranı kaçtır?
tY
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
5 7 8
A) B) 2 C) D) E) 3
D) II ve III E) I, II ve III 3 3 3
31
U N
G
9
I
BASİT MAKİNELER - 1
R
LA
IN
1. Ağırlığı ve sürtünmeleri önemsenmeyen makaralardan oluşan 2. X ve Y cisimleri sürtünmelerin önemsenmediği, eğik düzlem
şekildeki düzenekte G ağırlığındaki cisim F kuvveti ile denge- ve makaradan oluşan düzenekte şekildeki gibi dengededir.
lenmiştir.
F
AY X
3h
İp
h
Y
Yatay (yer)
İY
Buna göre aynı cisim; sürtünmelerin, makara ve kaldıraç
G ağırlıklarının önemsenmediği aşağıdaki düzeneklerden
hangisinde de dengededir?
Buna göre, aşağıda verilen makara, kaldıraç ve eğik düz-
A) B) C)
EJ
lem düzeneklerinden hangisinde de G ağırlıklı cisim yine

F büyüklüğündeki kuvvetle dengelenmiş olabilir?
(Sürtünmeler, makara ve kaldıraç ağırlıkları önemsenmiyor.)
İp
A) B) İp İp
AT
X Y Y
Kuvvet Y
G Kuvvet
X X
Yer
D) E)
R
C) D)
Kuvvet Kuvvet Y X X
G G
ST
Y
d d d d
E)
Kuvvet
Yatay
33
9G
UN
7. Birçok çeşidinden birinin resmi verilen mancınık, orta çağda 9. Günlük hayatta, yaptığımız işlerde boyumuzun yetişmediği
kullanılan en önemli savaş araçlarından biridir. Özellikle kale- yerlere çıkmak için kullandığımız basit makinelerden biri de
lerin kuşatılmasında ağır gülleleri kale surlarına fırlatarak sur- görselde verilen destekli merdivenlerdir.
larda delikler açmak için kullanılan bir araçtır. Resimdeki mo-
delde olduğu gibi O noktası destek yapılarak oluşturulan bir
kaldıracın K noktasına gülle (yük) yerleştirilir. L noktasından
I
geçirilerek gergin hâle getirilen X ipi, Y ipi kesilerek serbest
R
bırakıldığında kaldıraç kolu gülleyi fırlatır.
LA
K
X ipi
L
Bu merdivenlerle ilgili,
Y ipi I. İş yapma kolaylığı sağlar.
IN
II. Kullanımı bakımından fiziksel anlamda eğik düzlem düze-
O neklerine benzer.
III. Kuvvet kazancı sağlar.

Bu mancınıkta kullanılan kaldıraç modeli ile ilgili;
I. Kuvvet kazancı vardır.

II. Yoldan kazanç vardır.
III. Gülle, kaldıraç koluna etki eden, O noktasına göre bileş-
ke tork vektörü yönünde hareket eder.
AY A) Yalnız I
D) II ve III
B) Yalnız II
E) I, II ve III
C) I ve II
İY
EJ
10. Yük ve makaralardan oluşan şekildeki I, II ve III basit makine

AT
düzeneklerinde yükler, iplerin ucuna uygulanan kuvvetlerle

dengelenmiştir.
İp
İp İp Kuvvet
Kuvvet
R
Kuvvet
8. Bir basit makinenin verimi ile ilgili,

Yük
ST
I. Basit makinede amaç dışı yapılan işe bağlıdır.

Yük
II. Basit makinenin yoldan ya da kuvvetten kazandırma ora- Yük
nı ile doğrudan ilgilidir. I II III
III. Hiçbir zaman %100 değildir.
Makara ağırlıkları ve sürtünmeler önemsenmediğine göre,
yargılarından hangileri doğrudur? hangi düzeneklerde işten kazanç sağlanmamıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III
35
U N
0 G
1
I
R
LA
IN
1. Merkezlerinden geçen dik eksen etrafında dönebilen K, L, M 2. Kol uzunluğu L, vida adımı a, bo- L
dişlileri Şekil I’deki gibi birbirlerine temas hâlindedir. K dişlisi yu h olan bir vida, kolunun ucuna F
ok yönünde n tur döndürüldüğünde M dişlisi Şekil II’deki gö-
rünümü ilk kez alıyor.
Ok K
L
M M
AY uygulanan F büyüklüğündeki bir
kuvvet ile tahta bloğa şekildeki gi-
bi monte edilmiştir.
Tahtanın, vidaya gösterdiği di-

rengen kuvvetlerin bileşkesinin
a
h
Tahta
blok
büyüklüğü R olduğuna göre, vidanın kuvvet kazancı aşa-

İY
ğıdaki bağıntılardan hangisi ile ifade edilir?
Şekil I Şekil II 2p · L 2p · L
A) B) F · 2p · L C)
a F
K’nin tur sayısı n olmak koşulu ile,
R·a
EJ
I. L dişlisinin yarıçapını değiştirmek, D) E) R · a

F
II. K dişlisinin dönme yönünü değiştirmek,
III. K dişlisinin yarıçapını değiştirmek
işlemlerinden hangileri tek başına yapıldığında M dişlisi- 3. Cisimleri birbirine sabitlemek için kullanılan vidaların iki dişi
AT
nin görünümü Şekil II’dekinden farklı olabilir? arasındaki uzaklığa vida adımı denir. Vida adımı ne kadar kü-
çük ise bir tur döndürmede vida o kadar az ilerler. Vida adımı
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III ne kadar büyük ise vidayı bir tur döndürerek saplamak için
gerekli kuvvet o kadar fazladır.
Buna göre; aşağıda verilen, aynı maddeden yapılmış eşit
R
boydaki vidalardan hangisini, aynı tahtaya tamamen vi-

dalamak için uygulanması gereken kuvvet en fazladır?
(Şekiller ölçekli çizilmiştir.)
ST
A) B) C) D) E)
37
10
BASİT MAKİNELER - 2 GU
N
7. Şekildeki kasnak düzeneğinde kasnakların yarıçapı r ve 2r’dir. 9. Yarıçapları sırasıyla rK, rL, rM, rP olan K, L, M, P kasnaklarıyla
Ok şekildeki düzenek kuruluyor. K, nK kez döndürüldüğünde P
de nP kez dönmektedir.
r r 2r L
M
I
K
R
L
r
I II
LA
K P
K kasnağı ok yönünde 1 tur döndüğünde L kasnağı han-
Buna göre, nK sabit kalmak şartıyla, aşağıdaki ifadeler-
gi yönde kaç tur döner?
den hangisi yanlıştır?
A) I yönünde, 2 tur. B) I yönünde, 4 tur.
IN
A) rK büyütülürse, nP artar.
C) I yönünde, 1 tur. D) II yönünde, 2 tur.
B) rL büyütülürse, nP artar.
E) II yönünde ,4 tur. C) rM büyütülürse, nP azalır.
D) rP küçültülürse, nP azalır.
AY E) rK küçültülürse, nP azalır.
İY
8. Bir çubuk, 2r ve r yarıçaplı K ve L kasnaklarına dolanmış ip-

EJ
lere şekildeki gibi asılmıştır. Kasnakların dönmesi engellene-

rek çubuk şekildeki gibi dengelenmiştir. 10. Ahmet Bey, bir ağaç vidasını, şekildeki gibi tornavida ile sıka-
rak vidanın duvar içinde dönerek sabit hızla ilerlemesini sağ-
1 2
lıyor.
2r r
K L
AT
İp İp
Yatay
R
Kasnaklar belirli yönlerde, belirli tur döndürülüp çubuk

tekrar dengeye geldiğinde iplerdeki gerilme kuvvetleri-
nin büyüklüğü değişmediğine göre, kasnakların dönme Ustanın bu işten elde ettiği kuvvet kazancı;
ST
yönü ve tur sayısı, aşağıda verilenlerden hangisi olabilir?

I. vidanın vida adımı,
K L II. tornavidanın sap kalınlığı,
A) 1 yönünde, n tur 2 yönünde, n tur III. tornavidanın metal aksamının uzunluğu

B) 1 yönünde, n tur 1 yönünde, n tur niceliklerinden hangilerine bağlıdır?

C) 1 yönünde, n tur 2 yönünde, 2n tur
D) 1 yönünde, 2n tur 1 yönünde, n tur A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
E) 1 yönünde, 2n tur 2 yönünde, n tur D) I ve III E) II ve III
39
U N
1 G
1
I
R
LA
IN
1. Kesiti şekildeki gibi olan düzenekte M cismi h kadar aşağı dü- 2. Sürtünmesiz X ve Y makaraları şekildeki gibi F kuvvetiyle den-
şey çekilince L cismi düşeyde h kadar yükseliyor. gede tutuluyorken K ve L iplerinde de eşit büyüklükte gerilme
K
L
h
M AY kuvvetleri oluşuyor.
K ipi
X
Tavan
F
İY
30°
Yatay (yer)
Y
Buna göre, K için ne söylenebilir?
A) Konumu değişmez. L ipi

EJ
B) h kadar yükselir. Yer

h
C) kadar yükselir. Buna göre, X ve Y makaralarının ağırlıkları toplamı, F kuv-
2
vetinin kaç katıdır?
3
D) h kadar yükselir.
2
AT
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
E) 2h kadar yükselir.
R
ST
41
11
BASİT MAKİNELER - 3 GU
N
8. Yarıçapları r olan özdeş K ve L dişlileri bir zincirle şekildeki gi- 10. Şekildeki düzenekte, P cismi serbest bırakıldığında kasnak ve
bi tutulmaktadır. dişliler dönmekte ve bu sırada tokmakta levhalara vurdukça
Tavan ses çıkarmaktadır. P cismi serbest bırakılıp h kadar aşağı in-
diğinde 20 ses duyuluyor.
Düşey
K Levha
Uç
I
Tokmak
R
Levha
p.r Zincir K L
LA
r
Zincir 2r
Yer
Zincirin ucu düşey doğrultuda, dişlilerin merkezleri aynı P
IN
yatay doğrultuya gelinceye kadar çekildiğinde dişlilerin h
görünümü aşağıdakilerden hangisi gibi olur? Yer
Buna göre, P’nin zinciri, L’ye sarılı iken cisim, h kadar aşa-
A) B) C)
ğı indiğinde kaç ses duyulur?
D)
L K
E)
L K L AY A) 5 B) 10 C) 20 D) 40 E) 80
İY
K L K L
EJ
11. Merkezleri çakışacak biçimde birbirine perçinlenmiş X, Y, Z

9. X, Y dişlilerinden, X’in diş sayısı Y’ninkinin yarısıdır. Merkez- kasnaklarına sarılmış iplere özdeş K, L, M, N ve P cisimleri
AT
leri dişli merkezlerine perçinli X ve Y ye bağlı silindirlerin yarı- asılarak X kasnağına sarılmış ipe uygulanan ÁF kuvveti ile bir
çapları da sırasıyla R ve 2R’dir. miktar çekilmektedir.
R
İp ÁF
Z
R
Y İp
X
X
2R
ST
İp
Y İp İp İp İp İp
K L
K L M N P
Silindirlere bağlı eşit boyutlardaki K ve L cisimleri aynı ya-
tay hizadayken X dişlisi ok yönünde 1 tam dönme yaptığın- Kasnaklar dönerek yükseldiğine göre, hangi cismin yer
da K ve L arasındaki düşey uzaklık kaç pR olur? değiştirmesi en büyüktür?
A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 E) 10 A) K B) L C) M D) N E) P
43
U N
2 G
1 ÜNİTE TEKRAR
I
TESTİ - 1
R
LA
IN
1. ÁA ve ÁB vektörlerinin; 3. Eşit bölmeli, düzgün, türdeş X ve Y çubukları iplerle asılarak
şekildeki gibi dengelenmiştir.
I. doğrultu,
II. yön,
III. büyüklük
niceliklerinden hangisi farklı ise bu iki vektörün bileşkesi

kesinlikle sıfır olamaz?
AY X
İp
İp
Yatay
Yatay
İY
Y
GX
D) I ya da III E) II ya da III X’in ağırlığı GX, Y’nin ağırlığı GY olduğuna göre, ora-
GY
nı kaçtır?
1 1
EJ
A) B) C) 1 D) 2 E) 4
4 2
AT
2. Dik koordinat sistemindeki ÁK, ÁL, ÂM vektörlerinin başlangıç ve

bitiş noktalarının koordinatları tabloda verilmiştir.
Başlangıç noktası Bitiş noktası

4. Bir gökdelenin kütle merkezi ile ağırlık merkezi birbirine ya-
ÁK (0, 0, 0) (2, 0, 0) kın, farklı iki noktadır.
ÁL (0, 1, 0) (0, 3, 0)
R
Buna göre,
ÂM (0, 0, 0) (0, 0, 2) I. Gökdelenin kütle merkezi, ağırlık merkezine göre yerden
daha yüksektedir.
Buna göre;
ST
II. Gökdelenin üzerindeki herhangi iki nokta için yer çekimi

I. ÁK ile ÁL’nin büyüklükleri eşittir. ivmesi kesinlikle farklıdır.
II. ÁK ile ÂM vektörleri birbirine diktir. III. Kütle merkezi ile ağırlık merkezi arasındaki uzaklık, gök-
III. ÁL – ÂM = 0’dır. delenin yüksekliği arttıkça artar.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
D) I ve II E) II ve III D) II ve III E) I, II ve III
45
12
ÜNİTE TEKRAR TESTİ - 1 GU
N
9. Ahmet, makaradan geçirdiği ipi çekerek, ipin diğer ucuna 11. Bir kum torbası şekildeki gibi tutuluyorken torba delinerek
bağlı cismin yatay düzlemde, ok yönünde bir miktar hareket kum boşalmaya başlıyor.
etmesini sağlıyor.
Tavan T a
(Yatay) ÁF
I
Yatay
Ahmet
R
İp
Düşey
Cisim
LA
ÁF’nin doğrultusu ve a açısı değiştirilmeden, kum boşalır-
Yatay (yer)
ken ÁF kuvveti ve T ip gerilme kuvvetinin büyüklüğü için
İpteki gerilme kuvvetinin büyüklüğü değişmediğine gö- ne söylenebilir?
re cisme etki eden sürtünme kuvvetinin (F) ve yerin cis-
me uyguladığı normal kuvvetinin (N) büyüklüğü için ne F T
IN
söylenebilir? A) Değişmez Azalır
B) Değişmez Değişmez
F N
C) Artar Azalır
A) Azalır Azalır D) Azalır Değişmez
B)
C)
D)
E)
Azalır
Artar
Değişmez
Değişmez
Artar
Artar
Değişmez
Azalır
AY E) Azalır Azalır
İY
12. Bir duvar ustası, yapacağı bir iş için düzgün türdeş bir mer-
diveni duvara Şekil I’deki gibi dayayarak merdivene tırmanı-
yor. Usta, ertesi gün aynı iş için merdiveni bu kez duvara Şe-
EJ
kil II’deki gibi dayayarak merdivene tırmanıyor.

Duvar Duvar
10. Düzgün, türdeş bir çubuk ve bir buz parçası, X ve Y ipleriyle
asılarak şekildeki gibi dengeleniyor. Daha sonra buz erime-
ye başlıyor.
AT
Tavan
(yatay)
X ipi Y ipi
Çubuk Yatay x1 Yatay x2
Yatay (yer) (yer)
Şekil I Şekil II
R
Buz
x1 > x2 olduğuna göre, ertesi gün;
Başlangıçta X ipindeki gerilme kuvvetinin büyüklüğü T1, Y I. Ustanın çıkabileceği yükseklik artmıştır.
ipindeki gerilme kuvvetinin büyüklüğü T2 olduğuna göre,
ST
II. Merdivenin yerdeki ucunun kayma riski azalmıştır.

buzun eridiği süreçte T1 ve T2 nasıl değişir?
III. Yerin merdivene uyguladığı normal kuvvetinin büyüklüğü
T1 T2 artmıştır.
A) Azalır Azalır yargılarından hangileri doğrudur?

B) Azalır Artar (Duvarın sürtünmesi önemsizdir.)

C) Azalır Değişmez
D) Değişmez Azalır A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
E) Değişmez Artar D) I ve II E) I, II ve III
47
U N
3 G
1 ÜNİTE TEKRAR
I
TESTİ - 2
R
LA
IN
1. Şekildeki K cismine aynı düzlemdeki kuvvetlerden ÁF ile ÁF1 uy- 3.
gulandığında cisim –x yönünde, ÁF ile ÁF2 kuvvetleri uygulandı-
ğında cisim +x yönünde hareket ediyor.
–x
30°
K
ÁF
+x
AY M
L
K
Düzgün türdeş bir telden yapılmış şekildeki çerçeve, K

noktasından bir iple tavana asılırsa aşağıdakilerden han-
İY
ÁF1
gisi gibi dengede kalır? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)
ÁF2
A) Tavan B) Tavan
F1
Buna göre, oranı kaçtır? (sin30° = 0,5)
F2 K K
EJ
1 ñ3
A) B) C) 1 D) ñ2 E) 2
2 2
L L
M M
AT
C) Tavan D) Tavan
K K
2. Kütleleri sırasıyla mX ve mY olan, türdeş X ve Y küreleri birer
iple asılarak düşey düzlemde şekildeki gibi dengelenmiştir.
İp İp L
R
L
M M
ST
E) Tavan
X Y
K
Kürelerin değme noktasındaki sürtünme kuvveti sıfır ol-

mX
duğuna göre, oranı kaçtır? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) L

mY
M
2 3 4 6
A) B) C) D) E) 1
3 2 9 27
49
13
N
8. Bir döner koltuğun ayakları, şekildeki gibi özdeş ve eşit ara- 10. Özdeş eğik düzlemlerde, O merkezli özdeş küreler Şekil I, II
lıklı beş tekerlekli olarak tasarlanmıştır. ve III’teki gibi ÁF1, ÁF2 ve ÁF3 kuvvetleriyle dengede tutuluyor.
3a a
h ÁF2
ÁF1
O
I
O
a
R
a
Şekil I Şekil II
LA
Yatay
Aynı koltuk, bu ayaklardan yalnız dördü kullanılarak, ayak- 2a
O h
lar yine eşit aralıklı olacak biçimde tasarlanmış olsaydı; ÁF3
Yatay
I. Koltuğun taşıyabileceği ağırlığa karşı dayanıklılığı azalırdı.
II. Koltuğa oturulduğunda, koltuğun tork etkisi ile yıkılma ola- a
IN
Yatay
sılığı artardı.
Şekil III
III. Koltuğun yatay düzlemde, yatay kuvvetin etkisindeki ha-
reketinde koltukla yer arasında oluşan kinetik sürtünme ÁF1, ÁF2 ve ÁF3 kuvvetlerinin büyüklükleri arasındaki ilişki aşa-
kuvveti artardı. ğıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
yargılarından hangileri doğru olabilirdi?
A) Yalnız I
D) I ve II
B) Yalnız II
E) II ve III
AY
C) Yalnız III
(Sürtünmeler önemsenmeyecektir.)
A) F1 > F3 > F2
D) F3 > F2 > F1
B) F2 > F3 > F1 C) F1 > F2 > F3
E) F1 = F2 = F3
İY
EJ
9. O noktasından duvara menteşeli türdeş çubuk ve K cismi şe-

kildeki gibi dengededir.
11. Kalınlıkları önemsenmeyen, özdeş ve türdeş dairesel levhala-
Tavan rın yapıştırılması ile oluşturulmuş cisim iple asılarak şekildeki
yatay
gibi dengelenmiştir.
AT
İp Tavan
İp
K
O
Yatay Yatay
K L M
R
Buna göre,
I. K cisminin minimum ağırlığı, çubuğun ağırlığının yarısına Levhanın K bölümü tek katlı olduğuna göre, L ve M bölü-
eşittir. münün kat sayısı,
ST
II. K cisminin ağırlığı artırılırsa çubuğun yatay dengesi bozu- L M

lur. I. 2 5
III. K cisminin ağırlığı artırılırsa ipteki gerilme kuvvetinin bü- II. 3 4
yüklüğü artar. III. 4 7
yargılarından hangileri doğrudur? verilenlerinden hangileri olabilir?
D) I ve II E) I ve III D) I ya da III E) II ya da III
51
14 GUN
İT E
Ü N
2. KUVVET VE HAREKET - 2
I
R
BAĞIL HAREKET - 1
LA
IN
1. İki cismin; birbirine göre hareketi bağıl hareket, birbirine göre 2. Cengiz Öğretmen tahtaya şekildeki gibi bir otobüs ile bir oto-
hızı da bağıl hız olarak tanımlanır. Aynı doğrusal yolda Ömer, mobil çizerek bunların aynı doğrusal yolda ve aynı yöndeki
deki gibi koşuyor.

Ömer
2 m/s
Sami
2 m/s 2 m/s
Erol AY
Sami ve Erol, yere göre verilen büyüklüklerdeki hızlarla şekil- yere göre hızlarının büyüklüğünü 2v ve 5v olarak vermiştir.
Cengiz Öğretmen daha sonra,
1. K’nin L’ye göre hızının büyüklüğü, K’nin yere göre hızın-

dan büyüktür.
2. L’nin K’ye göre hızının büyüklüğü, L’nin yere göre hızın-
Yatay (yer)
İY
dan küçüktür.
Ömer, Sami ve Erol; gözlemci ve gözlenen olarak aşağıdaki 3. K’nin L’ye göre hızının büyüklüğü, L’nin K’ye göre hızının
gibi tanımlanmıştır. büyüklüğüne eşittir.
Buna göre, bu gözlemcilerden hangisi, gözlediği kişinin bilgilerini veriyor.

hızının büyüklüğünü, bu kişinin yere göre hızından daha Otobüs
EJ
2v Otomobil 5v
küçük görür?
Gözlemci Gözlenen Yatay (yer)
A) Ömer Erol Buna göre, Cengiz Öğretmenin verdiği bu bilgilerden han-

B) Ömer Sami gilerine bakarak K ve L’nin otobüs ya da otomobil olduğu
AT
C) Sami Erol kesinlikle bulunabilir?
D) Erol Ömer
A) Yalnız 1 B) Yalnız 2 C) Yalnız 3
E) Erol Sami
D) 1 ya da 2 E) 1 ya da 3
R
ST
53
14
BAĞIL HAREKET - 1 GU
N
8. Ailesiyle birlikte Kapadokya’ya tatile giden Ahmet Bey, şehir 10. Aynı doğrusal yolda K ve L araçları şekildeki gibi yere göre
merkezine yaklaşırken gökyüzünde çok sayıda sıcak hava ba- doğu yönünde 3v ve 2v büyüklüğündeki sabit hızlarla hare-
lonu görüyor. Ahmet Bey şekildeki gibi doğu yönünde v hızı ket etmektedir.
ile yol alırken bir sıcak hava balonu da v hızı ile düşey yukarı Batı Doğu
yönde yükseliyor.
3v 2v
K L
I
v
R
Batı Doğu Buna göre,
Sıcak hava I. K aracının, L’nin sürücüsüne göre hızı doğu yönünde v’dir.
Ahmet Bey’in balonu
LA
arabası II. L aracının, K’nin sürücüsüne göre hızı batı yönünde v’dir.
v
III. K aracı L’yi geçtikten sonra K’nin, L’nin sürücüsüne göre
hızı batı yönünde v olur.
Yatay (yer)
Buna göre, Ahmet Bey balonu hangi yönde ve hangi hız-
IN
la hareket ediyormuş gibi görür?
A) Düşey, yukarı yönde, 2v hızıyla D) I ve II E) I, II ve III
B) Düşey, aşağı yönde, 2v hızıyla

C) Düşeyle batıya doğru 45° lik açı yapacak şekilde vñ2 hı-
zıyla
D) Düşeyle doğuya doğru 45° lik açı yapacak şekilde vñ2 hı-
zıyla
E) Düşey yukarı yönde, vñ2 hızıyla
AY
İY
11. Uğur Öğretmen, bağıl hareket konusu ile ilgili konu tekrarı
EJ
yaptığı derste bir problemle ilgili aşağıdaki bilgileri vermiştir.
• K aracı batı yönünde yere göre 2v büyüklüğündeki hızla

hareket etmektedir.
• K aracının şoförü L aracının güneybatı yönünde 2ñ2 v bü-
9. Yatay düzlemde hareket eden X, Y ve Z cisimlerinin hız vek- yüklüğündeki hızla hareket ettiğini görüyor.
AT
törleri şekildeki gibidir.

Uğur Öğretmen daha sonra öğrencilere, L aracının hareketi
ÁvY ile ilgili neler söyleyebileceklerini soruyor. Bazı öğrenciler aşa-
ğıdaki yorumları yapıyor.
Ávz Selim: L aracının hızının büyüklüğü 2ñ5 v’dir.

R
Selma: L aracının hızının batı yönünde 4v, güney yönünde 2v

ÁvX
büyüklüğünde bileşenleri vardır.
Soner: L aracı zıt yönde hareket ediyor olsaydı K’ye göre hı-
ST
X’in Y’ye göre hızının büyüklüğü vXY, X’in Z’ye göre hızının zının büyüklüğü şimdi olduğundan daha küçük olur-
büyüklüğü vXZ, Y’nin Z’ye göre hızının büyüklüğü de vYZ du.
olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? Buna göre; Selim, Selma ve Soner’den hangilerinin yo-
(Bölmeler eşit aralıklıdır.) rumu doğrudur?
A) vXY > vXZ > vYZ B) vXY = vXZ > vYZ A) Yalnız Selim’in B) Yalnız Selma’nın
C) vYZ > vXY > vXZ D) vXZ > vXY > vYZ C) Yalnız Soner’in D) Selim ve Selma’nın
E) vXY = vXZ = vYZ E) Selim, Selma ve Soner’in
55
U N
5 G
1
I
BAĞIL HAREKET - 2
R
LA
IN
1. Akıntı hızının her yerinde sabit ve 1 m/s olduğu bir ırmakta Ba- 2. Şekildeki X, Y uçakları doğu-batı doğrultusunda havaya gö-
şar ve Atakan K noktası hizasından; Başar akıntıya zıt yönde, re sabit ve eşit büyüklükteki v hızıyla doğuya doğru hareke-
Atakan ise akıntı yönünde 3 m/s’lik hızlarla aynı anda yüzme-
ye başlıyor.
Irmak
Başar
K
Atakan
va=1 m/s
AY te geçtiği anda, güney-kuzey doğrultusundan kuzeye doğru
v büyüklüğünde sabit hızla rüzgâr esmeye başlıyor.
Kuzey
v
İY
X
3 m/s 3 m/s
Batı Doğu
Buna göre,
EJ
v
I. Atakan K hizasından 20 m uzaktayken Başar K noktasın-
Y
dan 10 m uzakta olur.
vrüzgar= v
II. Başar ve Atakan’ın birbirlerine göre bağıl hızlarının büyük-
lüğü akıntı hızından bağımsızdır. Güney
AT
III. Akıntı hızı 3 m/s olsaydı Başar sürekli olduğu yerde yü-
Buna göre,
zerdi.
I. X uçağından bakan bir gözlemci, Y uçağını duruyormuş
gibi görür.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III II. Yerde hareketsiz duran bir gözlemci, X uçağını kuzey do-
ğuya doğru vñ2 hızıyla gidiyormuş gibi görür.
R
D) I ve II E) I, II ve III
III. Yerde hareketsiz duran bir gözlemci, Y uçağını güney do-
ğuya doğru vñ2 hızıyla gidiyormuş gibi görür.
ST
57
15
BAĞIL HAREKET - 2 GU
N
7. Metin Öğretmen, bağıl hareket konusunu işlediği derste tah- 9. Akıntı hızının 2 m/s ve her yerde sabit olduğu 12 m genişliğin-
taya şekildeki gibi sabit hızla akan bir ırmak çizerek ırmak ke- deki bir ırmağın X ve Y noktalarından iki motor suya göre sa-
narındaki X noktasında durmakta olan bir yüzücünün, tam kar- bit hızlarla aynı anda harekete başlıyor. X’ten harekete baş-
şısındaki Y noktasından suya bir top düştüğünü gördüğünde layan motorun yere göre, Y’den harekete başlayan motorun
akıntıya dik ve suya göre sabit hızla topa doğru yüzmeye baş- da suya göre hızı şekilde verilmiştir.
ladığını söylüyor. Bu problemle ilgili öğrencilerin ne gibi yo-
I
rumlar yapabileceğini soruyor. va=2 m/s
R
Akıntının hız vektörü 12 m
Y 5 m/s
LA
5 m/s
37° 53°
Yüzücünün X Y
hız vektörü 5m
X Buna göre; X ve Y motorlarının karşı kıyıya çıktıkları nok-
IN
talar arasındaki uzaklık kaç metredir?
Bazı öğrenciler aşağıdaki yorumları yapıyor.
(sin37° = cos53° = 0,6; cos37° = sin53° = 0,8)
Ayhan: Yüzücü topu yakalar.
Seda: Yüzücü topu yakalayamaz. A) 20 B) 24 C) 28 D) 32 E) 36
Ali: Yüzücünün yere göre hızının büyüklüğü, topun yere
göre hızının büyüklüğünden fazladır.
Buna göre; Ayhan, Seda ve Ali’den hangilerinin yorumu

doğrudur?
AY
A) Yalnız Ayhan’ınki B) Yalnız Seda’nınki
İY
C) Yalnız Ali’ninki D) Ayhan ve Ali’ninki
E) Seda ve Ali’ninki
EJ
10. Ali ve Ayşe sabit açısal hızla dönmekte olan bir dönme dola-
bın farklı kabinlerindedir.
Ali
AT
8. Genişliği 8 m olan bir ırmakta akıntı hızı sabit ve 3 m/s’dir.

Ömer, ırmağın K noktasından L noktasına doğru akıntıya dik
doğrultuda suya göre 2 m/s’lik sabit hızla yüzmeye başlıyor.
Ayşe
L
R
va=3 m/s
Buna göre,
ST
8m
I. Ali’nin Ayşe’ye göre bağıl hızının büyüklüğü sabittir.
2 m/s
II. Ali ve Ayşe’nin birbirlerine göre hızları sürekli zıt yönlüdür.
K III. Ayşe’nin Ali’ye göre hızının yönü sürekli değişir.


Buna göre Ömer, L noktasının kaç metre uzağında kar-
şı kıyıya çıkar?
A) 12 B) 10 C) 8 D) 6 E) 4 D) II ve III E) I, II ve III
59
U N
6 G
1 NEWTON’IN HAREKET
I
YASALARI - 1
R
LA
IN
1. Ayşe Öğretmen, Newton’ın hareket yasalarını işlediği derste 2. Yapılan bir laboratuvar deneyinde sürtünmesi önemsiz yatay
bir gösteri deneyi yapıyor. Şekil I’deki gibi boş bir bardağın düzlemdeki bir cisme şekildeki gibi sırasıyla F, 2F ve 3F bü-
tüğü gözlemleniyor.
AY
üzerine kâğıt kapatıp, kâğıdın üzerine de bir madeni para bı-
rakıyor. Daha sonra Şekil II’deki gibi kâğıdı aniden çektiğinde
paranın kağıt ile birlikte hareket etmeyip bardağın içine düş-
yüklüğündeki kuvvetler yüzeye paralel olarak uygulanıp cis-
min kazandığı ivmeler ölçülüyor. Deneyde elde edilen veriler-
le cismin net kuvvet - ivme grafiği çiziliyor.
X
F
X
2F
Yatay Yatay
İY
X
3F
Yatay
Şekil I Şekil II Buna göre, çizilen hatasız grafik aşağıdakilerden hangi-

EJ
si gibidir?
Ayşe Öğretmen öğrencilere, bu olayı nasıl yorumlayabilecek-
lerini sorduğunda bazı öğrenciler aşağıdaki yorumları yapıyor. A) Net kuvvet B) Net kuvvet
Kerim: Bu olay Newton’ın eylemsizlik yasası ile açıklanabilir.

AT
Arzu: Paranın kağıt ile birlikte hareket etmemesi, eylemsiz-

liği nedeni ile mevcut denge durumunu koruma eği-
limi nedeniyledir. İvme İvme
0 0
Alican: Paranın, altından kâğıt çekildikten sonra aşağıya doğ-
C) Net kuvvet D) Net kuvvet
ru hızlanması Newton’ın temel yasası ile açıklanabilir.
R
Buna göre; Kerim, Arzu ve Alican’dan hangilerinin yoru-

mu doğrudur?
A) Yalnız Kerim’inki B) Yalnız Arzu’nunki

ST
0 İvme 0 İvme
C) Yalnız Alican’ınki D) Kerim ve Arzu’nunki
E) Net kuvvet
E) Kerim, Arzu ve Alican’ınki
0 İvme
61
16
NEWTON’IN HAREKET YASALARI - 1 GU
N
7. 1 kg kütleli K ve L cisimleri ile şekildeki sürtünmesiz düzenek 9. Sürtünmelerin önemsenmediği ortamda 3 kg ve 2 kg kütleli
oluşturulup cisimler serbest bırakılıyor. Bir süre sonra L cis- K, L cisimleri ve sabit makara ile kurulan şekildeki düzenek-
mi yere çarptığında K cismi makaraya çarpıncaya kadar ha- te cisimler serbest bırakılıyor.
reketine devam ediyor.
Tavan
1 kg (Yatay)
İp
I
K
R
Yatay
İp
LA
L 1 kg 3 kg K L 2 kg
Yatay (yer)
Yatay (yer)
Buna göre,
Buna göre, cisimlerin ortak ivmesi ile ipte oluşan gerilme
IN
I. Cisimler birlikte hareket ederken ortak ivmelerinin büyük-
kuvvetinin büyüklüğü için aşağıdakilerden hangisi doğru-
lüğü 5 m/s2 dir.
dur? (g = 10 N/kg alınız.)
II. Cisimler birlikte hareket ederken cisimleri birbirine bağla-
yan ipteki gerilme kuvvetinin büyüklüğü 5 N’dir. İvme (m/s2) Gerilme Kuvveti (N)
III. L cismi yere çarptıktan sonra K cismi makaraya çarpınca-
ya kadar sabit hızlı hareket yapar
yargılarından hangileri doğrudur? (g = 10 N/kg alınız.)
A) Yalnız I B) Yalnız II
AY
C) Yalnız III
A)
B)
C)
D)
E)
2
2
3
3
5
24
18
24
18
12
İY
10. Kütleleri 5 kg, 1 kg ve 4 kg olan K, L ve M cisimleri ve sabit

makara ile oluşturulan şekildeki sürtünmesi önemsiz düze-
nekte cisimler serbest bırakılıyor. Cisimler hareket halindey-
ken bir süre sonra K ve L cisimlerini birbirine bağlayan S2 ipi
EJ
kopuyor.
Tavan
8. K ve L cisimleri, yüzeyle cisimler arasındaki sürtünme katsa- (Yatay)
yısı k = 0 olan yatay bir yüzeye yan yana konularak şekildeki
gibi yatay ÁF kuvveti ile itildiğinde cisimler arasında etki - tep-
AT
ki kuvvetleri oluşuyor. S1 ipi

1 kg L
L
K
ÁF S2 ipi M 4 kg
k= 0 Yatay (yer)
5 kg K
R
Buna göre, etki - tepki kuvvetlerinin büyüklüğünü artır-

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
mak için,
(g = 10 N/kg alınız.)
ST
I. ÁF kuvvetinin büyüklüğünü artırmak,

II. cisimlerle yüzey arasındaki sürtünme katsayısını (k) artır- A) S2 ipi kopmadan önce cisimlerin ortak ivmesi 2 m/s2 dir.
mak,
B) S2 ipi kopmadan önce S1 ipindeki gerilme kuvveti 48 N’dir.
III. K ve L cisimlerini yer değiştirmek
C) S2 ipi kopmadan önce S2 ipindeki gerilme kuvveti 40 N’dir.
işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir? D) S2 ipi koptuktan sonra cisimlerin ortak yavaşlama ivmesi
6 m/s2 dir.
E) S2 ipi koptuktan sonra S 1 ipindeki gerilme kuvveti
D) I ve II E) I ve III 20 N’dir.
63
U N
7 G
I
YASALARI - 2
R
LA
IN
1. Bir cisim, düşey kesiti şekilde verilen sürtünmesi önemsiz yo- 2. Araçlarda güvenlik amaçlı kullanılan emniyet kemerini bağla-
lun K noktasından serbest bırakıldığında L ve M noktalarından yacağımız zaman kemere bağlı metal ucu yavaşça çeker ve
geçerek yatay düzleme çıkıyor.
L
AY yuvasına takarız. Eğer metal ucu ani bir hareketle çekersek
kemer kilitlenir ve gelmez. Ani fren hareketinde de takılı olan
emniyet kemerinin mekanizması kilitlenir ve yolcu veya şofö-
rün ileri fırlaması engellenir.
Araç sabit hızla hareket ederken Şekil I’de modeli verilen me-
kanizmada bir hareketlilik olmaz iken araç fren yaptığında bil-
İY
Yatay (yer) M ye öne doğru hareket ederek Şekil II’deki gibi pençenin diş-
liyi kilitlemesi sağlanır ve kemer uzamaz.
Buna göre, cismin ivme - zaman grafiği aşağıdakilerden
hangisi gibi olur? Aracın hareket Kemer
yönü mekanizması
A) İvme B) İvme Kilit
EJ
dişlisi
Zaman Zaman
AT
C) İvme D) İvme Pençe

Bilye
Şekil I Şekil II
Zaman Zaman Buna göre, emniyet kemeri mekanizmasının çalışmasın-

da fizikteki hangi kanun ya da prensipten yararlanılmıştır?
R
E) İvme
A) Newton’ın Temel Yasası
B) Newton’ın Eylemsizlik Yasası
ST
Zaman C) Newton’ın Etki - Tepki Yasası

D) Momentumun Korunumu Yasası
E) Enerjinin Korunumu Yasası
65
17
N
7. Bir cisim, yatayla 37° lik açı yapan, düşey kesiti şekildeki gi- 9. Cisimler eylemsizliğinden dolayı hareket durumunu devam et-
bi olan bir eğik düzlemin aşağısından v0 hızı ile atılıyor. Cisim tirme eğilimindedir. İvmeli hareket eden sistemlerdeki gözlem-
K noktasına kadar sürtünmesiz, K noktasından sonra cisimle ciler, eylemsizlik kuvveti olarak tanımlanan, ivmeye zıt yönde
yüzey arasındaki sürtünme katsayısı 0,5 olan sürtünmeli yü- bir kuvvet hisseder.
zeyde kayarak hareket ediyor.
Resimdeki gibi elma dolu bir market arabası eğimli bir yo-
I
lun aşağısına doğru hızlanırken bir engele çarptığında üst-
R
teki elmalar eylemsizlik kuvvetinin etkisiyle ileriye doğru sav-
v0 K k = 0,5
rularak düşer.
37°
LA
Yatay (yer)
Cismin yavaşlama ivmesi; K noktasından önce a1, K nok-

tasından sonra a2 olduğuna göre, bunlar için aşağıdaki-
lerden hangisi doğrudur?
IN
a1 (m/s2) a2 (m/s2)
A) 6 10
B) 6 3
C) 6 6
D)
E)
3
2
6
6
AY Buna göre, eylemsizlik kuvvetini;
I.
Engel
durgun hâldeyken aniden harekete geçen otomobil,

II. sabit hızla uçan uçak,
III. aşağı yönde yavaşlayan asansör
İY
araçlarından hangilerindeki gözlemciler de hisseder?
EJ
8. 2 kg kütleli K, L cisimleri ve sürtünmesi önemsiz makara ile

oluşturulan şekildeki düzenekte cisimler sabit hızla hareket
etmektedir.
AT
2 kg 10. Bir cismin, yeterince uzun, sürtünmeli bir eğik düzlemin aşa-
K ğısından v0 hızı ile şekildeki gibi atılıyor.
L 2 kg
37° v0
Yatay (yer)
k=0
R
Buna göre,
Yatay (yer)
I. K cismi ile eğik düzlem arasındaki sürtünme katsayısı
Buna göre, cismin hareketi ile ilgili;
ST
0,5’tir.
II. Cisimleri birbirine bağlayan ipteki gerilme kuvveti 20 N’dir. I. Yavaşlayıp durur.
III. Cisimler her iki yönde de sabit hızlı hareket yapabilir. II. Yavaşlar, durur ve geri dönerek hızlanır.
yargılarından hangileri yanlıştır? III. Yavaşlar, durur ve geri dönerek sabit hızlı hareket yapar.
(sin37° = 0,6; cos37° = 0,8; g = 10 N/kg alınız.) yargılarından hangileri doğru olabilir?
D) I ve II E) I ve III D) I ya da II E) I ya da II ya da III
67
U N
8 G
I
YASALARI - 3
R
LA
IN
1. Tekerlekleri üzerinde hareket edebilen bir vagonun tavanına 2. X ve Y cisimleri özdeş yayların birer ucuna bağlandıktan son-
iple asılı bir cismin K, L ve M durumlarındaki konumu şekil- ra X’in bağlı olduğu yayın diğer ucu asansörün tavanına şekil-
lerde verilmiştir.
1
Düşey
2 1
Düşey
2
AY deki gibi asılıyor. Y’nin bağlı olduğu yayın diğer ucu ise asan-
sörün tabanına sabitlenerek yayın düşey düzlemde kalması
sağlanıyor. Yay kütle sistemleri denge konumundayken asan-
sör hareket ettirildiğinde X yayındaki gerilmenin ve Y yayında-
ki sıkışmanın azaldığı gözlemleniyor.
İY
K Yatay L Yatay
1 2
X
EJ
M Yatay
Buna göre, vagonun K, L ve M durumlarındaki hareketi

Asansör
için aşağıdakilerden hangisi doğru olamaz?
AT
Buna göre, bu sırada asansör;

K L M
I. aşağı yönde hızlanan,
A) 2 yönünde 2 yönünde Durgun
yavaşlayan hızlanan II. yukarı yönde yavaşlayan,
B) 2 yönünde 2 yönünde Sabit hızlı III. yukarı yönde hızlanan
yavaşlayan hızlanan
R
hareketlerinden hangilerini yapmış olabilir?

C) 1 yönünde 1 yönünde Durgun
hızlanan yavaşlayan
D) 1 yönünde 2 yönünde Sabit hızlı
ST
hızlanan yavaşlayan D) I ya da II E) II ya da III

E) 1 yönünde 1 yönünde Sabit hızlı
hızlanan yavaşlayan
69
18
N
7. K, L ve N cisimlerine uygulanan net kuvvet ile cisimlerin ka- 9. Doğrusal yolda sabit hızla hareket eden bir vagon yavaşlar-
zandıkları ivmeler arasındaki kuvvet - ivme grafiği Şekil I’deki ken tavanına iple asılı bir cismin şekildeki gibi öne doğru sav-
gibidir. Şekil II’deki düzenek; I, II ve III yerine K, L ve N cisim- rulduğu gözlemleniyor.
lerinin farklı sıralamalarda yerleştirilmesiyle oluşturulmuştur.
Kuvvet (N) 37° Hareket yönü
I
6 K Düşey
R
4 L II Yatay (yer)
2 N I
III
a a Cismin asılı olduğu ipin düşeyle yaptığı açı 37° olduğuna
LA
0 İvme (m/s2) göre, vagonun yavaşlama ivmesi yer çekimi ivmesinin (g)
2 Yatay
(yer) kaç katıdır? (sin37° = 0,6; cos37° = 0,8)
Şekil I Şekil II
1 3 4
Sürtünmeler önemsiz olduğuna göre, aşağıdaki sırala- A) B) C) 1 D) E) 2
2 4 3
maların hangisinde Şekil II’de cisimler en büyük ivme ile
IN
hareket eder?
I II III
A) N L K
B)
C)
D)
E)
L
L
K
K
N
K
L
N
K
N
N
L
AY 10. Kütleleri 2 kg ve 5 kg olan X ve Y cisimleri sürtünmesi önem-
siz yatay düzleme şekildeki gibi yerleştirildikten sonra X cis-
mine 20 N’lik yatay kuvvet uygulanıyor.
İY
2 kg
F = 20 N
X Yatay
8. Özdeş cisimlerle oluşturulan şekildeki, sürtünmesi önemsiz
5 kg Y
düzenekte cisimler, K cismi aşağı yöne doğru olacak şekilde
sabit hızla hareket ediyor. Bir süre sonra K cismi yere çarpıyor. k=0 Yatay (yer)
EJ
Tavan X ve Y cisimleri arasındaki sürtünme katsayısı 0,5 oldu-

(Yatay) ğuna göre bu cisimlerin ivme - zaman grafiği aşağıdaki-
lerden hangisinde doğru verilmiştir? (g = 10 N/kg alınız.)
AT
A) a(m/s2) B) a(m/s2)
5 X 5 Y
K L
2 Y 2 X
t (s) t (s)
R
Yatay (yer) C) a(m/s2) D) a(m/s2)
K cismi yere çarptıktan sonrası için, 5 X, Y

ST
I. L cismi yavaşlar, durur ve zıt yönde hızlanır. 2 X, Y

II. K ve L cismi birlikte hızlanan hareket yapar. t (s) t (s)
III. K ve L cismi birlikte sabit hızlı hareket yapar.
E) a(m/s2)
2 X
(L cismi makaraya çarpmıyor.)

t (s)
–5 Y
71
U N
9 G
1 DÜZGÜN DEĞİŞEN
I
DOĞRUSAL HAREKET - 1
R
LA
IN
1. Emre, babasının kullandığı arabada doğrusal yolda giderken 2. Konum - zaman grafiği şekildeki gibi olan bir hareketli ile ilgi-
sollama yaptıkları bir zaman aralığında aracın resimdeki gi- li aşağıdaki eşleştirme etkinliği hazırlanmıştır.
bi olan sürat göstergesine dikkat ediyor. 20 saniye boyunca
gösterge ibresinin her 5 saniyede 5 km/h daha yüksek sü-
ce aynı sürat değerini gösteren ibre daha sonraki 15 saniye

süresince her 5 saniyede 10 km/h daha düşük sürat değeri-
ni gösterdiğini gözlemliyor.
AY
rat değeri gösterdiğini fark ediyor. Sonraki 5 dakika süresin-
Konum
0
x
–x
t
2t 3t
Zaman
İY
Pozitif yönde
(0 - t) zaman aralığında
hızlanmıştır.
Negatif yönde
(t - 2t) zaman aralığında
hızlanmıştır.
EJ
Negatif yönde
(2t - 3t) zaman aralığında
yavaşlamıştır
Buna göre, etkinliğin hatasız tamamlanmış görünümü aşa-

AT
ğıdakilerden hangisinde verilmiştir?
Buna göre Emre; 20 saniye, 5 dakika ve 15 saniye zaman A) B) C)

aralıklarında arabanın yaptığı hareket ile ilgili aşağıdaki-
lerden hangisini söyleyebilir?
R
20 saniye 5 dakika 15 saniye

süresince süresince süresince D) E)
A) Sabit hızlı Sabit hızlı Sabit hızlı

ST
hareket hareket hareket

B) Sabit ivmeli Sabit hızlı Sabit hızlı
C) Sabit ivmeli Sabit hızlı Sabit ivmeli
D) Sabit ivmeli Sabit ivmeli Sabit ivmeli

E) Sabit hızlı Sabit ivmeli Sabit ivmeli
73
19
DÜZGÜN DEĞİŞEN DOĞRUSAL HAREKET - 1 GU
N
6. Doğrusal yolda hareket eden bir aracın konum - zaman gra- 8. Bir hareketliye ait ivme - zaman grafiği şekilde verilmiştir.
fiği şekilde verilmiştir.
a(m/s2)
Konum
2
4x
3x
I
0 t (s)
5 10 15
R
–1
x
0 Zaman Hareketlinin t = 0 anındaki hızı v0 = 10 m/s olduğuna gö-
t 2t 3t
re, bu hareketliye ait hız - zaman grafiği aşağıdakilerden
LA
Buna göre, bu aracın hareketi ile ilgili aşağıdakilerden hangisidir?
hangisi yanlıştır?
A) v (m/s) B) v (m/s)
A) Aracın 3t süredeki yer değiştirmesi 4x’e eşittir. 20 20

15 15
IN
B) Araç (0 - t) zaman aralığında düzgün hızlanan doğrusal
10 10
hareket yapmıştır.
5 5
C) Araç (t - 2t) zaman aralığında düzgün doğrusal hareket t (s) t (s)
0 0
yapmıştır. 5 10 15 5 10 15
D) Araç (2t - 3t) zaman aralığında düzgün yavaşlayan doğ-

rusal hareket yapmıştır.
E) Araç t ve 2t anlarında yön değiştirmiştir. AY C) v (m/s)
20
15
10
5
0 t (s)
D) v (m/s)
20
15
10
5
0 t (s)
5 10 15 5 10 15
İY
E) v (m/s)
20
15
10
EJ
5
0 t (s)
5 10 15
7. Düz yolda hareket eden bir motosikletin hız - zaman grafiği
şekilde verilmiştir.
v (m/s)
AT
10
30
0 t (s) 9. Doğrusal yolda sabit ivmeli hareket yapan bir hareketlinin
10 20
(0 - 3t) zaman aralığındaki hız - zaman grafiği şekilde verilmiştir.
–10
R
Hız
Sadece bu grafiği bakarak,
3v
I. (0 - 10) s zaman aralığında sabit hızlı, (10 - 30) s zaman 2v
ST
aralığında sabit ivmeli hareket yapmıştır.

v
II. Sürekli aynı yönde hareket etmiştir. 30 m
III. (0 - 30) s zaman aralığındaki toplam yer değiştirmesi
0 Zaman
t 2t 3t
100 m’dir.
Hareketlenin; (t - 2t) zaman aralığındaki yer değiştirme-
sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir?

si 30 m olduğuna göre, (0 - 3t) zaman aralığındaki yer de-
ğiştirmesi kaç metredir?
D) I ve III E) II ve III A) 90 B) 80 C) 70 D) 60 E) 50
75
U N
0 G
2 DÜZGÜN DEĞİŞEN
I
DOĞRUSAL HAREKET - 2
R
LA
IN
1. Doğrusal bir yolda 25 m/s ve 20 m/s’lik sabit hızlarla hareket 3. Aynı doğrusal yoldaki iki araçtan K, şekildeki gibi sabit v hı-
eden K ve L araçları arasında şekildeki gibi x kadar uzaklık zıyla hareket ederken L duruyor. K aracı a ivmesi ile yavaşla-
kaldığı anda L aracı 5 m/s2 lik ivme ile hızlanmaya başlıyor.
K 25 m/s
x
20 m/s L
AY ma başladığı anda, L aracı 2a ivmesi ile harekete başlıyor. K
aracı durduğu anda L aracı 2v hızı ile onun yanından geçiyor.
K
v v0= 0 L
Araçlar bu andan itibaren 10 s sonra yan yana geldiğine

İY
K ve L aracı, ivmeli harekete başladıktan yan yana gelin-
göre, x uzaklığı kaç metredir?
xK
ceye kadar sırasıyla xK ve xL yollarını aldığına göre,
xL
A) 550 B) 600 C) 650 D) 700 E) 750
oranı kaçtır?
1 1
A) B) C) 1 D) 2 E) 4
EJ
4 2
AT
4. 5 kg kütleli bir cisim, yatayla eğim açısı 37° olan bir eğik düz-
lemin K noktasından şekildeki gibi serbest bırakılıyor. Cisim-
2. Efe, babasından direksiyon eğitimi aldığı bir gün şekildeki gi- le yüzey arasındaki kinetik sürtünme katsayısı 0,5’tir.
bi doğrusal bir yolda arabayı çalıştırdıktan sonra t süre düz-
v0= 0
R
gün hızlanıyor. Daha sonra 2t süre düzgün yavaşlayarak ara-

bayı durduruyor. K 5 kg
v0= 0 v= 0
v
ST
30 m k = 0,5
t=0 t 3t 37°
Yatay (yer) L
Efe arabayı kullanırken arabanın ivmesinin büyüklüğü,
(0 - t) zaman aralığında a1, (t - 3t) zaman aralığında da a2 K noktasının L’den düşey olarak yüksekliği 30 m olduğuna
a1 göre, cisim K’den harekete başladıktan kaç saniye sonra

olduğuna göre, oranı kaçtır?
a2 L’den geçer? (sin37° = 0,6; cos37° = 0,8; g = 10 m/s2 alınız.)
1 1
A) B) C) 1 D) 2 E) 4
4 2 A) 5ñ2 B) 5 C) 2 D) 2ñ2 E) ñ2
77
20
DÜZGÜN DEĞİŞEN DOĞRUSAL HAREKET - 2 GU
N
9. Berra, arkadaşı Ahmet’in fizik bilgisini test etmek için doğru- 11. Efe ve Kerem, yeni aldıkları uzaktan kumandalı arabaları ile
sal yoldaki Şekil I’deki K ve L araçlarını ve araçlara ait Şekil düz bir yolda oynuyor. Efe arabasını sabit hızla hareket etti-
II’deki ivme - zaman grafiğini çizmiştir. rirken, durmakta olan Kerem’in arabasının yanından geçirdiği
anda Kerem arabasını, zıt yönde hızlandırmaya başlıyor. Efe,
Berra daha sonra, K ve L araçlarının t = 0 anında Şekil I’de-
sabit hızla hareket ettirdiği arabasını bir süre sonra yavaşla-
ki konumlarında olduğu bilgisini verdikten sonra Ahmet’in,
tarak durduruyor. Kerem ise belli bir hıza ulaşan arabasını sa-
I
t = 10 s anında araçlar arasındaki uzaklığı bulmasını istemiştir.
bit hızla hareket ettiriyor.
R
2
a (m/s ) Buna göre, yan yana oldukları andan itibaren Efe ve Ke-
– +
K L 5 K rem’in arabasının konum - zaman grafiği aşağıdakilerden
20 m/s 10 m/s
hangisi gibi olabilir?
LA
0 t (s)
100 m A) Konum B) Konum
–10 L Efe’nin Efe’nin
arabası arabası
Şekil I Şekil II
0 Zaman 0 Zaman
Ahmet soruyu hatasız çözdüğüne göre, Ahmet’in cevabı
IN
aşağıdakilerden hangisidir? Kerem’in Kerem’in
arabası arabası
A) 450 m B) 500 m C) 650 m C) Konum D) Konum

Efe’nin Efe’nin
D) 750 m E) 950 m
AY 0
arabası
Zaman
Kerem’in
arabası
0
arabası
Zaman
Kerem’in
arabası
E) Konum
İY
Efe’nin
10. X cismi, sürtünmesi önemsiz yatay düzlemde hareket eder- arabası
ken K noktasından d kadar uzaklıktaki L noktasında sürtünme-
li yola giriyor. Cisim L noktasının d kadar uzağındaki M nok- 0 Zaman
tasında duruyor. Kerem’in

arabası
X
EJ
K L M
Yatay (yer)
d d
Yolun LM bölümünde X cismine sabit sürtünme kuvveti et-

AT
ki ettiğine göre, cismin hız - zaman grafiği aşağıdakiler-

den hangisi gibi olabilir?
A) Hız B) Hız
12. t = 0 anında yan yana olan K ve L araçları aynı doğrusal yolda
v v hareket ederken hız - zaman grafikleri şekildeki gibi oluyor.
R
Zaman Zaman Hız

0 0
2t 3t t 3t
2v K
C) Hız D) Hız
v
ST
v v
0 Zaman
t 2t 3t
0 Zaman 0 Zaman
2t 3t t 3t –v L
E) Hız (0 - t) aralığında L’nin aldığı yol x olduğuna göre 3t anın-

da K ve L araçları arasındaki uzaklık kaç x’tir?
v
5 3 1
0 Zaman A) 3 B) C) D) 1 E)
t 3t 2 2 2
79
U N
1 G
2
I
DÜŞEY ATIŞ VE LİMİT HIZ
R
LA
IN
1. Bir cisim, hava sürtünmesinin önemsenmediği ortamda yer- 3. Bir paraşüt sporcusu K konumundayken kendisini uçaktan
den düşey olarak yukarıya atılıyor. serbest bırakıyor. Sporcu; L konumunda paraşütünü açıyor,
Buna göre, bu cisme ait konum, hız ve ivme vektörlerinin

yönü ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A)
Konum
Önce yukarı,
Hız
Önce yukarı,
İvme
AY
Önce yukarı,
M konumunda ise limit hıza ulaşıyor.
K : Kendisini uçaktan
serbest bıraktığı konum
sonra aşağı sonra aşağı sonra aşağı

İY
yönlüdür. yönlüdür. yönlüdür.
B) Sürekli yukarı Önce yukarı, Önce yukarı, L : Paraşütü açtığı konum
yönlüdür. sonra aşağı sonra aşağı
yönlüdür. yönlüdür.
C) Sürekli yukarı Önce yukarı, Sürekli aşağı
EJ
yönlüdür. sonra aşağı yönlüdür.

yönlüdür.
D) Sürekli yukarı Sürekli aşağı Sürekli aşağı
yönlüdür. yönlüdür. yönlüdür. M : Limit hıza ulaştığı konum
E) Sürekli aşağı Sürekli aşağı Sürekli aşağı
yönlüdür. yönlüdür. yönlüdür.
AT
Buna göre;
I. Sporcunun K - L arasındaki ortalama hızının büyüklüğü,

L - M arasındaki ortalama hızının büyüklüğünden fazladır.
II. Sporcu, L ve M konumları arasında yavaşlayan hareket
yapmıştır.
R
2. İki cisim, belirli bir yükseklikten aynı düşey doğrultuda 1’er

III. Sporcu, K ve L konumları arasında hızlanan hareket yap-
saniye arayla serbest bırakılıyor.
mıştır.
Hava sürtünmesi önemsenmediğine göre,
ST

I. Cisimler arasındaki uzaklık sürekli artar.
II. Cisimler arasındaki uzaklık sürekli sabit kalır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
III. Cisimlerin birbirlerine göre bağıl hızı sürekli sabit kalır. D) I ve II E) I ve III
81
21
DÜŞEY ATIŞ VE LİMİT HIZ GU
N
8. Sürtünmelerin önemsenmediği ortamda bir cisim yerden h1 10. Sürtünmelerin önemsenmediği ortamda üç cisimden X, be-
kadar yükseklikten şekildeki gibi 2v hızı ile düşey yukarı yön- lirli bir yükseklikten serbest düşmeye bırakıldığı anda Y yer-
de atıldığında yere 4v hızı ile düşüyor. den düşey yukarı yönde, Z ise belirli bir yükseklikten düşey
aşağı yönde atılıyor. X, Y ve Z cisimleri şekildeki gibi yatay d
doğrultusundan eşit büyüklükteki hızlarla geçiyor.
I
h2 X
Z
v0= 0
R
2v
d (yatay)
LA
h1
Y
Yatay (yer)
Yatay (yer)
4v Buna göre,
Cismin atıldığı noktadan itibaren çıkabildiği maksimum I. X’in harekete başladığı yükseklik, Z’nin harekete başladı-
IN
h2 ğı yükseklikten daha büyüktür.
yükseklik h2 olduğuna göre, oranı kaçtır?
h1
II. Y’nin ilk hızı, Z’ninkinden büyüktür.
1 1 1
A) B) C) D) 1 E) 2 III. X’in aldığı yol Y’ninkine eşittir.
4 3 2
AY yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
A) Yalnız I
D) I ve II
B) Yalnız II
E) I ve III
C) Yalnız III
İY
EJ
9. Bazı hız - zaman grafikleri aşağıda verilmiştir.

I. Hız II. Hız
AT
11. Serkan, tatil için Kapadokya’ya gittiğinde bindiği sıcak ha-

va balonunda bir fizik deneyi yapıyor. Balon şekildeki gibi
0 Zaman 0 Zaman
10 m/s’lik sabit hızla yükselirken Serkan elindeki taşı düşey
yukarı yönde balona göre 20 m/s’lik hızla atıyor. Serkan taşın
yere çarpma süresini 10 s olarak ölçüyor.
R
III. Hız IV. Hız 10 m/s
20 m/s
0 Zaman 0 Zaman
ST
Taş
Buna göre, bu grafiklerden hangileri hava ortamında dü- Yatay (yer)

şerken limit hıza ulaşan bir cisme ait olabilir?

Sürtünmeler önemsiz olduğuna göre, taş yere çarptığı an-
da balonun yerden yüksekliği kaç metredir? (g = 10 m/s2)
A) Yalnız I B) Yalnız III C) II ve III
D) III ve IV E) II, III ve IV A) 100 B) 200 C) 300 D) 400 E) 500
83
U N
2 G
2
I
YATAY ATIŞ
R
LA
IN
1. Okçuluk sporuna ilgi duyan Selim, bu sporda lisansı olan ar- 2. Hava sürtünmesinin önemsenmediği ortamda bir cisim şekil-
kadaşı Cem ile antrenmana gidiyor. Selim, resimdeki gibi ni- deki gibi h yüksekliğinden v0 yatay hızı ile atıldığında yere dü-
şan alarak attığı okun her seferinde hedefin aşağısına saplan-
dığını fark ediyor.
AY şünceye kadar yatayda x kadar yol alıyor.
h
v0
İY
x Yatay (yer)
Buna göre, x uzaklığını artırmak için tek başına yapılabi-

lecek değişiklikler aşağıdakilerden hangisinde doğru ve-
EJ
rilmiştir? (g: Yer çekimi ivmesi)
Bunun üzerine Cem, arkadaşına aşağıdaki açıklamalarda bu- h g v0
lunuyor. A) Artırmak Artırmak Artırmak
I. Yaydan yatay doğrultuda atılan ok, yatayda sabit ivmeli B) Artırmak Azaltmak Artırmak
AT
hareket, düşeyde serbest düşme hareketi yapar. C) Artırmak Azaltmak Azaltmak
II. Yatay olarak hedefe nişan alırsan, ok aşağıya doğru da D) Azaltmak Azaltmak Azaltmak
düşeceğinden her zaman hedefin aşağısını vurursun. E) Azaltmak Artırmak Azaltmak
III. Okun hedeften düşey aşağıya doğru olan sapma mikta-

rını azaltmak için, okun yaydan çıkma hızını artırmalısın.
R
Buna göre, Cem’in yaptığı açıklamalardan hangileri doğ-

rudur? (Hava sürtünmesi önemsenmeyecektir.)
ST
85
22
YATAY ATIŞ GU
N
7. Bir uçak şekildeki gibi yerden 2 km yükseklikte 50 m/s’lik ya- 9. Şekildeki gibi yüzeyi yatay olan bir masanın üzerinde 2 m/s’lik
tay ve sabit hızla uçarken iki cisimden biri uçağın hareketi ile hızla yuvarlanan bir bilye, masının önüne yerleştirilen su dolu
aynı yönde, ikincisi de uçağın hareketine zıt yönde, uçağa gö- kovanın içine düşmeden yere ulaşıyor.
re 20 m/s’lik yatay hızla atılıyor. 2 m/s
Bilye
50 m/s Masa
I
Yatay
R
20 m/s 20 m/s 5m
2 km
Su kovası
LA
Yatay (yer) Yatay (yer)
Buna göre, cisimlerin yere çarptığı noktalar arasındaki ya- Buna göre, üst kısmı çembersel olan kovanın yarıçapı en
tay uzaklık kaç metredir? fazla kaç metredir?
(Sürtünmeler önemsenmeyecektir. g = 10m/s2) (Sürtünmeler önemsenmeyecektir. g = 10m/s2)
IN
A) 500 B) 750 C) 800 A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
D) 900 E) 1000
AY
İY
EJ
10. Bir askeri tatbikatta 60 m/s’lik yatay hızla doğu yönünde uç-
8. Yeryüzü yakınlarında, sürtünmelerin önemsenmediği ortam-
makta olan bir uçak şekildeki gibi, aynı yönde 25 m/s’lik sa-
da atış hareketi yapan bir cismin yere çarpıncaya kadar hız -
bit hızla yol almakta olan bir düşman tankının tam üzerinden
zaman grafiği şekildeki gibidir.
geçiyor.
Hız (m/s)
AT
60 m/s
x
Batı Doğu
0 Zaman (s) düşey
3
x
25 m/s
R
Yatay (yer)
Grafik çizgileri ile zaman ekseni arasında kalan alanlar
(x) birbirine eşit olduğuna göre, bu grafikten elde edilen Buna göre, uçağın pilotu bir bombaya aşağıdaki hareket-
ST
bilgilerle aşağıdaki sonuçlardan hangisine ulaşılamaz? lerden hangisini yaptırırsa tankı vurabilir?
(g = 10 m/s2) (Sürtünmeler önemsenmeyecektir.)
A) Cismin yere çarpma hızının düşey bileşeni 30 m/s’dir. A) Uçağa göre serbest düşme
B) Cisim yerden 45 m yükseklikten atılmıştır. B) Uçağa göre doğu yönünde 35 m/s’lik hızla yatay atış
C) Cisim yere çarpıncaya kadar yatayda 45 m yol almıştır. C) Uçağa göre batı yönünde 35 m/s’lik hızla yatay atış
D) Cisim 15 m/s’lik yatay hızla atılmıştır. D) Yere göre serbest düşme
E) Cismin yere çarpma hızının büyüklüğü 45 m/s’dir. E) Yere göre batı yönünde 25 m/s’lik hızla yatay atış
87
U N
3 G
2
I
EĞİK ATIŞ
R
LA
IN
1. Atış yapan Mert, golf topuna vurduğunda, topun ilk hızı Áv ve 2. Bir cisim, sürtünmelerin önemsiz olduğu bir ortamda şekilde-
yatayla yaptığı açı a oluyor. Ancak bu atışta top kısa düşerek ki gibi yerden yatayla 53° lik açı yapan 50 m/s’lik hızla atılıyor.
deliğin gerisinde kalıyor.
AY 50 m/s
53°
Yatay (yer)
Cismin atıldıktan 6 saniye sonraki hızının yatay ve düşey

İY
bileşenlerinin büyüklükleri sırasıyla vX ve vY olduğuna gö-
vX
re, oranı kaçtır? (g = 10 m/s2; sin53° = 0,8 cos53° = 0,6)
Áv vY
a 3 4 3 2
Yatay A) B) C) 1 D) E)
2 3 4 3
EJ
Buna göre, Mert,
I. a açısını artırmak,
II. v hızının büyüklüğünü artırmak,
III. a açısını azaltmak
AT
işlemlerinden hangilerini tek başına yapsaydı, atışı isa-

betli olabilirdi?
3. Sürtünmelerin önemsiz olduğu ortamda K ve L cisimleri ya-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II tayla 37° ve 53° lik açılar yapan 20 m/s’lik hızlarla şekildeki gi-
bi atılıyor.
R
20 m/s 20 m/s
37° 53°
ST
K L
K ve L cisimlerinin çıkabileceği maksimum yükseklikler sı-

hK
rasıyla hK ve hL olduğuna göre, oranı kaçtır?
hL
(g = 10 m/s2; sin37° = cos53° = 0,6; cos37° = sin53° = 0,8)
16 6 5 9
A) B) C) 1 D) E)
9 5 6 16
89
23
EĞİK ATIŞ GU
N
9. Sürtünmelerin önemsiz olduğu ortamda K cismi yatay, L ve M 11. Levent Öğretmen, tahtaya aşağıdaki şekli çizerek K cisminin
cisimleri ise yerden eğik olarak atıldığında şekildeki yörünge- L cismi hedeflenerek yerden eğik olarak atıldığı anda L cis-
leri izliyor. minin serbest bırakıldığı bilgisini vermiştir.
vK L v0= 0
K
Yatay
I
v0
R
K
vM
vL Yatay (yer)
L M
Levent Öğretmen daha sonra tahtaya aşağıdaki şekiller çize-
LA
2x 3x Yatay (yer)
rek K ve L cisimlerinin bu yörüngelerden hangilerini izleyebi-
K, L ve M cisimlerinin atılma hızları vK, vL ve vM olduğu- leceğini öğrencilerine sormuştur.
na göre, L L
I. vK > vL dir.
IN
II. vK > vM dir.
III. vM > vL dir. K K
I. II.
A) Yalnız I
D) I ve III
B) Yalnız II
E) II ve III AY
C) Yalnız III
Yatay (yer)
K
L
İY
III.
Buna göre, aşağıdaki cevaplardan hangisini veren öğrenci

doğru cevap vermiştir? (Sürtünmeler önemsizdir.)
EJ
10. Selçuk, sürtünmelerin önemsiz olduğu ortamda yerden, ya-
tayla belli bir açı yapacak şekilde atılan bir cismin yatay (vX)
ve düşey (vY) hız bileşenlerinin zamana bağlı grafiğinin şekil-
AT
deki gibi olduğunu görmüştür.

Hız
v vX
45m 12. Bir kamyonet; doğrusal, yatay yolda şekildeki gibi 50 m/s’lik
0 Zaman
t sabit hızla hareket ederken kamyonetin kasasından bir taş,
R
–v vY kamyonete göre 50 m/s’lik hızla yatayla 37° lik açı yapacak

biçimde atılıyor.
Selçuk, bu grafikten elde ettiği bilgilerle aşağıdaki sonuç- 50 m/s

ST
lardan hangisine ulaşamaz? (g = 10 m/s2) 37°

50 m/s
A) Cisim, yatayla 45° lik açı yapan bir ilk hız ile atılmıştır. Yatay (yer)
B) Cismin atıldığı hızın düşey bileşeni 30 m/s’dir.
Buna göre, taş yere düştüğünde arabayla arasındaki uzak-
C) Cismin atıldığı hızın yatay bileşeni 30 m/s’dir.

lık kaç metre olur? (Sürtünmeler önemsenmeyecektir.
D) Cisim atıldığı seviyeye düşünceye kadar yatayda 180 m g = 10 m/s2, sin37° = 0,6; cos37° = 0,8)
yol almıştır.
E) Cismin uçuş süresi 3 s’dir. A) 60 B) 180 C) 240 D) 300 E) 360
91
U N
4 G
2
I
ATIŞLAR (GENEL)
R
LA
IN
1. Gamze, bir bilgisayar simülasyonunda ortamın sürtünmesini 2. Kemal, bir sıcak hava balonu ile gezinti yaparken arkadaşı
sıfır olarak ayarladığı bir gezegenin çekim ivmesini de g ola- Canan yerden onu izliyor. Balonun, düşey aşağı yönde sabit
AY
rak belirliyor. Daha sonra iki cisimden Y’yi şekildeki gibi ge-
zegen yüzeyine, X’i ise Y’nin düşey yukarısındaki bir konuma
yerleştirerek bu seçimlerini kaydediyor. Gamze, simülasyon-
da X cismini serbest bıraktığı anda Y’ninde v0 hızı ile düşey
yukarı yönde atış hareketi yapmasını sağlıyor. t süre sonra X
cismi v hızına ulaştığı anda cisimlerin gezegen yüzeyinden h
hızla hareket ettiği bir anda Kemal bir X cismini balona göre
ilk hızsız serbest bırakırken Y cismini de aynı anda düşey yu-
karı yönde atıyor.
Hava sürtünmesi önemsenmediğine göre, yerde duran Ca-

nan, X ve Y cisimlerinin hareketini aşağıdakilerden hangi-
si gibi kesinlikle göremez?
İY
kadar yükseklikte çarpıştığını gözlemliyor.
X v0= 0 A) X cisminin yukarıya düşey atış yaptığını

B) Y cisminin yukarıya düşey atış yaptığını
Çarpışma
noktası C) X cisminin aşağıya düşey atış yaptığını
EJ
D) Y cisminin serbest düşme hareketi yaptığını

h E) Y cisminin aşağıya düşey atış yaptığını
v0
Y
Gezegen yüzeyi
AT
Gamze simülasyonun başlangıcında kaydettiği değerlerden

sadece çekim ivmesini 2g yapıp diğer tüm değişkenleri aynı
bırakarak çarpışmayı yeniden gerçekleştiriyor.
Buna göre Gamze, simülasyonun ikinci bölümünden t, h

ve v değerleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisini bulur?
R
t h v
A) Değişmez Azalır Artar

ST
B) Değişmez Azalır Azalır

C) Değişmez Artar Azalır
3. Hava sürtünmesinin önemsenmediği ortamda bir cisim ser-
D) Azalır Azalır Artar
best bırakılıyor. Cisim yere çarpmadan önceki son 1 saniye-
E) Artar Azalır Artar
de 45 metre yol alıyor.
Buna göre, cismin bırakıldığı noktanın yerden yüksekliği

kaç metredir? (g = 10 m/s2)
A) 225 B) 150 C) 125 D) 100 E) 80
93
24
ATIŞLAR (GENEL) GU
N
8. Hava direncinin önemsiz olduğu ortamda K ve L gezinti ba- 10. Nuran bir bilgisayar simülasyonunda K ve L cisimlerini aynı
lonları şekildeki gibi 10 m/s ve 20 m/s’lik sabit hızlarla düşey düşey doğrultuya yerleştiriyor. K ile L arasındaki düşey uzak-
yukarı yönde hareket ediyor. K balonundan bir cisim, balona lığı h1, L ile yer arasındaki düşey uzaklığı da şekildeki gibi h2
göre 10 m/s’lik hızla yatay olarak atıldığında 5 s sonra L ba- olarak ayarlıyor. Çekim ivmesini g, K ve L’nin yatay atış hare-
lonuna vuruyor. keti yapacağı hızları da vK ve vL olarak belirliyor. Simülasyo-
nu bu değişkenlerle başlattığında K ve L’nin aynı noktada ye-
I
K
re düştüğünü görüyor.
R
10 m/s
vK
L K
20 m/s h1
LA
10 m/s
vL
L
h2
Buna göre, cisim atıldığı anda K ve L balonları arasında-
ki düşey uzaklık kaç metredir? (g = 10 m/s2) Yatay (yer)
IN
A) 125 B) 150 C) 175 D) 200 E) 225 Buna göre Nuran, aşağıdaki değişkenlerden hangisini tek
başına değiştirip simülasyonu baştan başlatırsa K ve L ci-
simleri yine aynı noktaya düşer?
AY (Sürtünmeler önemsenmeyecektir.)
A) h1 B) h2 C) vK D) vL E) g
İY
EJ
9. K, L, M, N ve P cisimleri, büyüklükleri eşit olan şekildeki hız

vektörleri ile yerden eğik olarak ayrı ayrı atılmıştır.
K
L
AT
M 11. Bir askeri tatbikatta aynı düşey düzlemdeki iki uçaktan biri do-
a a ğu, diğeri batı yönünde yatay ve sabit hızlarla uçuyor. Uçak-
N
a lardan birinden, uçağa göre serbest bırakılan bir cisim, diğer
a
P uçaktan yatay olarak atılan bir mermi ile vuruluyor.
a
a
Buna göre,
R
Yatay (yer)
I. Uçakların yerden yükseklikleri eşittir.
Buna göre;
II. Uçaktan serbest bırakılan cisim ile diğer uçaktan atılan
ST
I. Menzili en büyük olan M’dir. merminin yere göre hızları eşit büyüklüktedir.
II. K ile P aynı noktaya düşer. III. Cisimle merminin çarpışıncaya kadar yatayda aldıkları yol-
III. L ile N aynı noktaya düşer. lar eşittir.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri kesinlikle eşittir?

(Sürtünmeler önemsenmeyecektir.) (Sürtünmeler önemsenmeyecektir.)
D) I ve III E) I, II ve III D) I ve II E) II ve III
95
U N
5 G
2 ÜNİTE TEKRAR
I
TESTİ - 1
R
LA
IN
1. Yatay, düzlem bir bahçe, yerden belirli bir yükseklikteki ucun- 2. Akıntı hızının her yerinde eşit ve sabit olduğu bir ırmağın X ve
dan, yatay su fışkırtan fıskiyelerle sulanacaktır. Y noktalarından suya giren K, L, P ve N yüzücülerinin suya
Düşey
Yükseklik
Su çıkışı
Fıskiye
Yatay AY göre hızları şekildeki gibidir.
N
P L
K
İY
Yatay (bahçe) X Y
Fıskiyeden çıkan suyun hızının büyüklüğü maksimum ve mi- Buna göre, yüzücüler karşı kıyıya ulaştığında hangi iki yü-
nimum değer arasında sürekli değişmektedir. K, L, N fıskiye- zücü arasındaki uzaklık en fazladır? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)
lerinin yerden yüksekliği ve fıskiyelerden çıkan suyun hızının
EJ
büyüklüğünün minimum ve maksimum değerleri aşağıdaki A) P ile N B) L ile P C) K ile L

tabloda verilmiştir.
D) N ile K E) K ile P
Yerden Su çıkış hızı
Fıskiye
yükseklik (min. - maks.)
AT
K h 0 - 2v
L 2h 0-v
N h v - 2v
3. Hava direncinin önemsenmediği ortamda belirli bir yüksek-
likten serbest bırakılan bir cismin hız - zaman grafiği şekilde
Fıskiyelerin suladığı alanların en büyük değeri sırasıyla verilmiştir. Cisim grafikte taralı h1 yolunu v1, h2 yolunu da v2
AK, AL, AN olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? ortalama hızı ile alıyor.
R
Hız
A) AK = AN > AL B) AK > AL = AN
ST
C) AN > AK > AL D) AL > AK > AN
E) AK > AN > AL h2
h1
0 Zaman
t 2t 3t 4t 5t
h1 5 v1
= olduğuna göre, oranı kaçtır? (g = 10 m/s2)
h2 9 v2
5 3 5 9
A) B) C) 1 D) E)
9 5 3 5
97
25
N
8. Aynı doğrusal yolda sabit hızla hareket eden K, L ve M araç- 10. Bir kamyonetin yatay kasası üzerine K, L, M kolileri şekildeki
larından K ile L’nin yere göre ve K’nin M’ye göre hızının za- gibi yerleştirilmiştir. Düz ve yatay yolda harekete geçen kam-
mana göre grafiği şekilde verilmiştir. yonet önce hızlanıyor, daha sonra yavaşlayarak duruyor.
Hız K L M
K ’nin yere
göre hızı
I
L ’nin yere
R
göre hızı
0 Zaman Yatay (yer)
LA
K ’nin M ’ye Bu hareketler sırasında koliler kamyonetin kasasından
göre hızı kaymadığına göre, hangi cisimler ile kasa arasında ke-
sinlikle sürtünme vardır?
Yalnız bu grafikten elde edilen bilgilerle,
I. K, L ve M araçları aynı yönde hareket etmektedir. A) Yalnız K B) Yalnız L C) Yalnız M

II. K ve L aynı yönde, M bunlara zıt yönde hareket etmek-
IN
D) K ve L E) K ve M
tedir.
III. L’nin M’ye göre hızı, K’nin M’ye göre hızından daha kü-
çüktür.
A) Yalnız I
D) I ve II
B) Yalnız II
E) I ve III
AY
C) Yalnız III
11. Düşey kesiti şekilde verilen sürtünmesiz yolda hareket eden
X cismi en fazla M noktasına kadar çıkabiliyor.
İY
X
M
K L Yatay (yer)
X cismi KL ve LM yollarını eşit sürelerde aldığına göre,

EJ
cismin KLM yolundaki yol - zaman grafiği aşağıdakiler-

den hangisi olabilir?
A) Yol B) Yol
9. Sürtünmelerin önemsenmediği ortamda özdeş iki cisim ya- 3x 3x

AT
tayla eşit açı yapacak şekilde düşey bir duvarın K noktası he- 2x
def alınarak v ve 2v büyüklüğündeki hızlarla şekildeki gibi eğik x
olarak atıldığında M ve L noktalarına çarpmıştır. 0 Zaman 0 Zaman
t 2t t 2t
Duvar
K C) Yol D) Yol
h
R
L 3x 3x
2v 2x
v 3h
x
ST
q
M q 0 Zaman 0 Zaman
t 2t t 2t
x1 x2 Yer (yatay)
Düşey E) Yol
K - L arası uzaklık h, L - M arası uzaklık da 3h olduğuna 3x

x
göre, 1 oranı kaçtır? 2x
x2
1 1
A) B) C) 1 D) 2 E) 4 0 Zaman
4 2 t 2t
99
U N
6 G
2 ÜNİTE TEKRAR
I
TESTİ - 2
R
LA
IN
1. Teknolojiye meraklı olan Efe, cep telefonuna sürat ölçen bir 2. Bir cisim, sürtünmelerin önemsiz olduğu ortamda yatayla
uygulama indiriyor ve babasının otomobilinde otobandan ha- 53° lik açı yapan 20 m/s’lik hızla şekildeki gibi K noktasından
reket ederken bu uygulamayı kullanıyor. Efe, kendi bulunduğu
otomobil şekildeki gibi doğu yönünde 100 km/h süratle hare-
ket ederken aynı doğrusal yoldan aynı yönde 90 km/h sürat-
le yol alan bir kamyonla karşılaşıyor.
Batı Doğu
AY atıldığında L noktasından geçiyor. K ve L noktaları arasında-
ki yatay ve düşey uzaklıklar 4x ve 3x’tir.
20 m/s
L
3x
Efe ‘nin bulunduğu
İY
Kamyon K 53°
otomobil
100 km/h 90 km/h 4x Yatay (yer)
Buna göre, cisim K noktasından atıldıktan kaç saniye son-

Buna göre Efe, kendi otomobillerinin sürat göstergesi ile ra L noktasından geçmiştir?
cep telefonunun ekranındaki uygulamada gördüğü kamyo-
(g = 10 m/s2, sin53° = 0,8; cos53° = 0,6)
EJ
nun süratini kontrol ederek yolculuğun herhangi bir anında,

3 7 5 2
I. Kamyon bize 10 km/h’lik süratle yaklaşıyor. A) B) C) 1 D) E)
2 5 7 3
II. Kamyon bizden 10 km/h’lik süratle uzaklaşıyor.
III. Kamyon bize 190 km/h’lik süratle yaklaşıyor.
AT
algılarından hangilerine sahip olabilir?
3. Akıntı hızı her yerinde sabit ve batı yönünde 10 m/s olan bir
R
nehirde motoru arıza yapan bir balıkçı teknesi akıntı ile sürük-
lenir. Tekneye yardım malzemesi taşıyan bir arama-kurtarma
uçağı nehir seviyesinden 4500 m yükseklikte 20 m/s hızla do-
ST
ğu yönünde uçarken bir yardım paketini uçağa göre 5 m/s’lik

yatay hızla doğu yönünde atarak teknenin içine düşürüyor.
Buna göre, yardım paketi atıldığı anda uçak ile tekne ara-
sındaki yatay uzaklık kaç metredir?
(Sürtünmeler önemsenmeyecek, g = 10 m/s2)
A) 1000 B) 1050 C) 1100
D) 1200 E) 1250
101
26
N
8. Suya göre hızları şekildeki gibi 2v ve 3v olan iki yüzücü K ve 10. Akıntı hızının her yerinde sabit olduğu bir nehrin X, Y ve Z nok-
L noktalarından akıntıya dik olarak aynı anda yüzmeye baş- talarından ayrı ayrı şekildeki gibi K noktalarına doğru suya gö-
ladıklarında M noktasında karşılaşıyor. K ve L noktalarının M re vX, vY ve vZ sabit hızları ile yüzmeye başlayan X, Y ve Z yü-
noktası hizasına olan uzaklıkları dK ve dL dir. zücüleri dX, dY ve dZ kadar sürüklenerek, sırasıyla tX, tY ve tZ
dK sürede L noktalarına çıkıyor.
K
I
dX dY
K L K L
2v
R
x
va
M
x va va
3v a a
LA
b b
L dL vX vY
dK
Irmakta akıntı hızı sabit ve va olduğuna göre, ora- X Y
dL
Şekil I Şekil II
nı kaçtır?
IN
dZ
K L
3 3 2 1
A) B) 1 C) D) E)
2 4 3 3
va
AY vZ
q
Z
Şekil III
q
İY
a < b < q olduğuna göre,
I. tX < tY < tZ dir.

II. vX < vY < vZ dir.
III. dX < dY < dZ dir.
EJ

9. Sürtünmelerin önemsiz olduğu ortamda bir cisim Şekil I’de-
ki gibi belirli bir yükseklikten düşey yukarı yönde atılıyor. Cis-
AT
min yere çarpıncaya kadarki hız - zaman grafiği Şekil II’deki

gibi oluyor.
Hız
11. Hava direncinin önemsenmediği ortamda bir bilye düşey ke-
v0 v0 siti şekildeki gibi olan eğik düzlemin K noktasından 15 m/s’lik
R
h1 hızla yatay olarak atıldığında L noktasına çarpıyor.

0 Zaman
t1 t2 15 m/s
h2 Yatay
K
ST
Yatay (yer)
Şekil I Şekil II
L
h1 1 53°
Grafikteki alanların oranı = olduğuna göre, grafik- Yatay (yer)
h2 4
t1
teki zaman değerlerinin oranı kaçtır? (g = 10 m/s2) Buna göre, bilye K noktasından L noktasına kaç saniyede
t2 gelmiştir? (g = 10 m/s2; sin53° = 0,8; cos53° = 0,6)
1 1 1
A) B) C) D) 2 E) 3
4 3 2 A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
103
27 GUN
İN T E
3. Ü KUVVET VE HAREKET - 3
I
R
İŞ - ENERJİ - GÜÇ
LA
IN
1. Çalışan bazı kişiler ve bu kişilerin iş sırasında yaptıkları aşa- 2. Arabalarda motor gücü ifade edilirken beygir gücü (bg) kul-
ğıda verilmiştir. lanılmaktadır. Bir beygir gücü 746 watta eşittir. Beygir gücü
AY yüksek olan araçlar daha çabuk hızlanır.

İY
Stetoskop ile hastanın kalp Sayfalarca yazı okuyan
atışını dinleyen doktor editör Yarış arabası Binek araç
Örneğin yarış arabaları 100 km/h hıza yaklaşık 5 s’de ulaşır-

ken, günlük hayatta kullanılan binek araçlar bu hıza yaklaşık
EJ
15 s’de ulaşmaktadır.
Buna göre, yukarıdaki metinden yola çıkarak,
I. Yarış arabasının beygir gücü, binek aracın beygir gücün-

Yerdeki kutuları araca den fazladır.
AT
yükleyen işçi II. Gücü yüksek araç motorlarının birim zamanda araca ak-
tardığı enerji daha fazla olur.
Buna göre, belirtilen kişilerden hangileri fiziksel anlam-
da iş yapmıştır? III. Yarış arabasının maksimum sürati binek aracınkinden faz-
ladır.
A) Yalnız doktor yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
R
B) Yalnız işçi
C) Doktor ve editör A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) Editör ve işçi D) II ve III E) I, II ve III

ST
E) Doktor, editör ve işçi

105
27
İŞ - ENERJİ - GÜÇ GU
N
8. t = 0 anında doğrusal bir yolda durmakta olan cisme uygu- 11. Yatay, sürtünmesiz ve doğrusal bir yolda durgun hâlden sa-
lanan net kuvvet - zaman grafiği şekildeki gibidir. bit ivme ile harekete geçen bir cismin konum - zaman grafiği
Net kuvvet şekildeki gibidir.
Konum
F
4x
I
I II
0 Zaman
R
III
–F x
LA
0 Zaman
Buna göre, hangi zaman aralıklarında cismin kinetik ener- t 2t
jisi azalmıştır?
Buna göre, cismin kinetik enerji - zaman grafiği aşağıda-
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II kilerden hangisi gibidir?
D) I ve III E) II ve III A) Kinetik enerji B) Kinetik enerji
IN
2E 4E
3E
E
9. Enerji birimi olarak,
I. newton · metre
II. watt · saniye
III. kalori
AY 0
C) Kinetik enerji
4E
t 2t
Zaman 0
D) Kinetik enerji
4E
3E
t 2t
Zaman
İY
E
birimlerinden hangileri kullanılabilir?
0 Zaman 0 Zaman
t 2t t 2t
E) Kinetik enerji
D) II ve III E) I, II ve III 4E
EJ
E
0 Zaman
t 2t
AT
10. Aşağıdaki grafiklerde K, L ve M araçlarının kütle ve süratleri

verilmiştir.
12. Kütleleri birbirine eşit olan türdeş K, L, N metal küplerinin boy-
Kütle Sürat ca uzama katsayıları sırasıyla 2a, a, a’dır. Bu küplerin her üçü-
4m 4v nün de sıcaklığı DT kadar artırıldığında, yere göre potansiyel
enerjilerindeki değişim sırasıyla DEK, DEL, DEN oluyor.
3m 3v
R
2m 2v
h L
m v
0 0 h K h N
ST
K L M K L M
Yatay (yer)
K, L ve M araçlarının kinetik enerjileri sırasıyla EK, EL ve
EM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki aşağıdakiler- Buna göre; DEK, DEL, DEN arasındaki ilişki aşağıdakiler-
den hangisinde doğru verilmiştir? den hangisinde doğru verilmiştir?
A) EK < EL < EM B) EM < EK < EL A) DEL > DEK = DEN B) DEL = DEN > DEK
C) EK = EL < EM D) EK < EM < EL C) DEK = DEL > DEN D) DEL > DEK > DEN
E) EL < EK < EM E) DEK > DEL = DEN
107
U N
8 G
2
I
ENERJİNİN KORUNUMU - 1
R
LA
IN
1. Düşey kesiti verilen rayın K noktasından harekete başlayan 2. Düşey kesiti şekildeki gibi olan sürtünmesi önemsiz rayın K
bir cismin K, L ve M noktalarındayken sahip olduğu kine- noktasından serbest bırakılan cisim rayın L noktasına geldi-
tik enerjisi (KE), yere göre kütle çekim potansiyel enerjisi
(PE) ve mekanik enerjisi (ME) şekildeki sütun grafiklerinde
verilmiştir.
K
Ray
AY ğinde buradan itibaren eğik atış hareketi yapıyor.
K
d (yatay)
İY
L M L
Yatay (yer)
Eğik atış hareketi yapan cismin d seviyesine çıkamadığı
K ‘de L ‘de
gözlendiğine göre, bu durumun açıklanmasında;
4E 4E
EJ
3E 3E I. Eğik atış hareketi yapan cisimlerin tepe noktasındaki hızı

sıfırdan farklıdır.
2E 2E
II. Enerji korunumlu bir büyüklüktür.
E E
III. Eğik atış hareketinde cismin menzil uzaklığı, cisim yatay-
0 0 la 45° açı yaparak atılırsa maksimum değerini alır.
AT
KE PE ME KE PE ME
M ‘de
yorum ve ilkelerinden hangileri kullanılabilir?
4E
(Hava sürtünmesi önemsenmiyor.)
3E
2E A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
R
E D) I ve III E) II ve III
0
KE PE ME
ST
Buna göre,
I. Ray sürtünmesizdir.
II. L noktası yere M’den daha yakındır.
III. Cismin K noktasındaki hızı sıfırdır.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III
109
28
ENERJİNİN KORUNUMU - 1 GU
N
8. Sürtünmelerin önemsenmediği bir ortamda m, 2m, m kütleli 10. Şekildeki h yüksekliğindeki K ve L cisimlerinin kütleleri sırasıy-
cisimler şekildeki konumlardan ilk hızsız bırakılıyor. la 2m ve m’dir. K cismi Áv hızıyla aşağıya doğru düşey, L cismi
m de Áv hızıyla yatay olarak fırlatılıyor.
K L Áv
2m 2m m Yatay
m
I
Áv
2h
R
h
h h
E1 E2 E3 Yatay (yer)
LA
Yatay (yer)
Cisimler yere E1, E2, E3 kinetik enerjileri ile çarptığına gö-
K ve L cisimlerinin yere çarptığı andaki kinetik enerjileri
re, bu enerjiler arasındaki ilişki nedir? EK
sırasıyla EK ve EL olduğuna göre, oranı kaçtır?
EL
A) E1 = E2 = E3 B) E1 < E2 = E3
(Sürtünmeler önemsizdir.)
IN
C) E2 < E1 = E3 D) E1 < E2 < E3
1 1
A) B) C) 1 D) 2 E) 4
E) E1 = E2 < E3 4 2
AY
İY
EJ
11. Eğik düzlem üzerindeki, iple birbirlerine bağlı K ve L cisimle-

ri şekildeki konumdan serbest bırakıldığında ok yönünde ha-
9. X, Y, Z cisimleri şekildeki gibi sırasıyla v1, v2, v3 hızları ile aşa- rekete başlıyor.
ğıdan yukarıya atıldıklarında, aynı yatay seviyeye çıkarak ge-
AT
ri dönüyor.
Yatay L
v1 K
X
v3 Yatay (yer)
R
v2 Z Buna göre, K cismi yere çarpıncaya kadar geçen sürede

K ve L cisimleri için;
Y
ST
Yatay (yer) DEP: potansiyel enerji değişimleri
X, Y, Z cisimlerinin yere çarpma hızları sırasıyla vX, vY, vZ DEK: kinetik enerji değişimleri
olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? v: herhangi bir andaki süratleri
(Sürtünmeler önemsizdir.) niceliklerinden hangileri kesinlikle birbirine eşit olur?
(Makara kütlesi ve sürtünmeler önemsizdir.)

A) vX = vY > vZ B) vY = vZ > vX
C) vY > vX > vZ D) vX = vY = vZ A) Yalnız DEP B) Yalnız v C) Yalnız DEK
E) vY > vX = vZ D) DEK ve v E) DEP ve v
111
U N
9 G
2
I
ENERJİNİN KORUNUMU - 2
R
LA
IN
1. Düşey kesiti verilen yolda K noktasından v hızıyla atılan cisim 3. Düşey kesitleri verilen sürtünmeli yollarda, eşit kütleli K, L, M
L’den v, M’den 2v, N’den ise v hızıyla geçiyor. Sürtünme kuv- cisimleri v hızıyla atıldıklarında Şekil I, Şekil II, Şekil III’teki ke-
veti sadece MN arasında ve sabittir.
Yatay K
v
L v
AY sikli çizgilerle verilen yörüngeleri izleyerek duruyorlar.
v
v=0
h h
v
v=0
a
İY
Yatay M N Yatay (yer) Şekil I Şekil II
Cismin KL, LM ve MN aralıklarını alma süreleri sırasıyla

t1, t2 ve t3 olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? v
v=0
(|KL| = |LM| = |MN| dir.) h
EJ
A) t1 > t2 > t3 B) t1 > t2 = t3

Şekil III
C) t2 > t1 > t3 D) t1 = t2 = t3 Bu yollar sonunda sürtünme kuvvetlerinin yaptıkları işler

WI, WII, WIII olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?
E) t1 = t3 > t2
AT
A) WI = WII = WIII B) WI > WII > WIII
C) WI = WII > WIII D) WIII > WII > WI

2. Şekildeki yatay yolun yalnız LN noktaları arası sürtünmeli ve
sürtünme katsayısı sabittir. K noktasından v hızıyla fırlatılan bir E) WII > WIII > WI
cisim N noktasında duruyor.
R
v
v=0
L M
K N
ST
d d d
t1 t2 t3
4. Aşağıdaki çarpımlardan hangisi enerjiyi vermez?
Cisim KL, LM, MN noktaları arasını sırasıyla t1, t2, t3 süre-
de aldığına göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) kuvvet x yol
B) kuvvet x hız x zaman

A) t1 > t2 > t3 B) t1 > t2 = t3
C) kütle x ivme x yol
C) t3 > t2 > t1 D) t2 = t3 > t1 D) kütle x hız x zaman
E) t1 = t2 = t3 E) güç x zaman
113
29
ENERJİNİN KORUNUMU - 2 GU
N
9. Düşey kesiti verilen düzenekte X noktasından 10E kinetik ener- 12. Düşey kesiti verilen kabın tabanındaki musluk açıldığında ilk
jiyle fırlatılan cisim S - R arası sürtünmeli olan yoldan geçerek, fışkıran su molekülü şekildeki yörüngeyi izleyerek yere P nok-
yay sabiti k olan yayı bir miktar sıkıştırıp, 6E enerji ile başlan- tasında çarpıyor.
gıç noktasına geri dönüyor.
Yay
I
Yatay Su
R
10E R
Yatay
Yatay X
Yatay
LA
S
P
O
Buna göre, k yay sabiti iki katına çıkartılırsa X noktasın- x Yatay (yer)
dan aynı enerjiyle fırlatılan cisim başlangıç noktasına kaç
Buna göre, kaptaki su tükeninceye kadar geçen sürede,
E kinetik enerji ile döner?
su moleküllerinin yere çarptığı noktanın O noktasına olan
x uzaklığı zamanla aşağıdakilerden hangisi gibi değişir?
IN
A) 6 B) 7 C) 8 D) 9 E) 10
A) Uzaklık B) Uzaklık
10. Sürtünmenin sadece K ve L noktaları arasında olduğu, düşey

kesiti verilen şekildeki düzenekte yay, denge konumundan 2x
kadar sıkıştırılıp önüne m kütleli P cismi konularak serbest bı-
rakılıyor.
k P
M
AY h
0
C) Uzaklık
Zaman 0
D) Uzaklık
Zaman
İY
m
K L Yatay (yer) 0 Zaman 0 Zaman
2x
Denge
konumu E) Uzaklık
M noktasına kadar çıkabilen cisim geri döndüğünde yayı

EJ
en fazla x kadar sıkıştırabildiğine göre, KL arasından her

geçişte ısıya dönüşen enerji kaç mgh’dir?
0 Zaman
(g: Yer çekimi ivmesi)
1 1 3 5
A) B) C) D) E) 2
AT
4 3 5 3
11. Ağırlığı ihmal edilen bir çubukla birbirine tutturulmuş m ve 3m

kütleli X ve Y cisimleri şekildeki konumdan serbest bırakılıyor.
13. Şekildeki sürtünmeli yatay KLM yolunun K noktasından 2v hı-
m
R
zıyla geçen X cismi, L noktasından v hızıyla geçtikten sonra

X h
N M noktasında duruyor. Cisimle KL yolu arasındaki kinetik sür-
3m h tünme katsayısı sabit ve k1, LM yolu arasındaki kinetik sürtün-
M
ST
Y me katsayısı sabit ve k2 dir.

L h
2v
K h
X
Buna göre, Y cismi en fazla nereye kadar çıkabilir? K L M Yatay (yer)
(Sürtünmeler ihmal ediliyor.) k1

|KL| = 2|LM| olduğuna göre, oranı kaçtır?
k2
A) L noktası B) M noktası C) N noktası
3 2 3 4 4
A) B) C) D) E)
D) KL arası E) LM arası 4 3 2 3 9
115
U N
0 G
3 İTME VE ÇİZGİSEL
I
MOMENTUM ARASINDAKİ
R
İLİŞKİ
LA
IN
1. Bir cismin çizgisel momentumu ile kinetik enerjisi hakkın- 3. Sürtünmesiz, doğrusal yolun K noktasında durmakta olan cis-
da verilen; me sabit ve yatay F kuvveti eşit uzunluktaki KLMN yolu bo-
I. İkisi de vektörel büyüklüktür.

II. İkisi de türetilmiş büyüklüktür.
III. İkisinin de SI sistemindeki birimi aynıdır.

AY yunca uygulanıyor.
F
K L M
KL, LM, MN yollarında cisme etki eden itmeler sırasıy-

N Yatay (yer)
la I1, I2, I3 olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

İY
D) I ve II E) II ve III A) I1 = I2 = I3 B) I1 < I2 < I3
C) I3 < I2 < I1 D) I1 < I3 < I2
E) I1 < I2 = I3
EJ
AT
4. Şekildeki K, L cisimleri h yüksekliğinden aynı anda serbest

2. Doğrusal yol boyunca, sabit süratlerle hareket eden K ve L ci- bırakılıyor.
simlerinin hızlarının büyüklüğü ve kütleleri tabloda verilmiştir. K L
Yatay
Cisim Hız Kütle
K v 2m
R
h
L 2v m
Buna göre, K ve L’nin;

ST
Yatay (yer)
I. kinetik enerji,
K, L cisimlerinin aşağıdaki niceliklerinden hangisi, yere
II. çizgisel momentumlarının büyüklüğü, gelinceye kadar geçen sürede her an kesinlikle birbirine
III. birim zamandaki yer değiştirmelerinin büyüklüğü eşittir? (Sürtünmeler önemsizdir.)
niceliklerinden hangileri eşittir?

A) Kinetik enerji B) Potansiyel enerji
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III C) Hız D) Çizgisel momentum
D) I ve II E) II ve III E) Ağırlık
117
30
İTME VE ÇİZGİSEL MOMENTUM ARASINDAKİ İLİŞKİ GU
N
9. Başlangıçta durgun hâlde bulunan K ve L cisimlerine etkiyen 11. Bir cismin çizgisel momentumunun zamanla değişim grafiği
net kuvvetlerin zamana göre değişim grafiği şekildeki gibidir. şekildeki gibidir.
Net kuvvet Çizgisel
K momentum
F
2P
I
t 2t 3t
0 Zaman
R
P
–F K L M
L
0 Zaman
LA
Buna göre, cisimlerin çizgisel momentumları hangi ara-
Bu cismin hızı için,
lıklarda zıt yönlüdür?
I. K bölgesinde sabittir.
A) Yalnız (0 - t) B) Yalnız (t - 2t) II. L bölgesinde artmaktadır.
C) Yalnız (2t - 3t) D) (0 - t) ve (2t - 3t) III. M bölgesinde azalmaktadır.
IN
E) (t - 2t) ve (2t - 3t) ifadelerinden hangileri doğrudur?
AY
İY
EJ
10. Özdeş K, L, M cisimleri şekildeki gibi ÁvK, ÁvL, ÁvM ilk hızlarıyla
AT
yerden fırlatılmıştır.
Düşey
ÁvK ÁvL ÁvM 12. Sürtünmesiz ortamda 3 kg kütleli bir cisim 80 m yükseklikten
şekildeki gibi yatay olarak v0 = 20 m/s hızla atılmıştır.
R
Yatay (yer) v0= 20 m/s
Buna göre,
ST
Dt: Uçuş süreleri 80 m
I: Uçuş süresi boyunca yerin uyguladığı itmenin büyüklüğü

v: Yere çarpma hızının büyüklüğü Yatay
L
niceliklerinden hangileri K, L, M cisimlerinin her üçü için
Cisim L noktasına düştüğüne göre, uçuş süresi içinde
de aynıdır? (Sürtünmeler önemsizdir.)

cismin çizgisel momentumundaki değişme miktarı kaç
kg.m/s’dir? (g = 10 m/s2)
A) Yalnız Dt B) Yalnız I C) Yalnız v
D) Dt ve I E) I ve v A) 20 B) 40 C) 80 D) 120 E) 150
119
U N
1 G
3 ÇİZGİSEL MOMENTUMUN
I
KORUNUMU - 1
R
LA
IN
1. Sürtünmesi önemsiz yatay düzlemde bulunan kaykay ve üze- 2. Dikdörtgenler prizması biçimindeki, tekerlekli su tankında; K,
rindeki Ali’nin yere göre hızı sıfırdır. L, M, N tıkaçları ile kapatılmış özdeş delikler bulunmaktadır.
Top
Ali
AY K
L
Su
Ok
M
N
Yatay
Yatay
İY
Kaykay Yatay (yol)
Yatay (yer) Yatay, sürtünmesi önemsiz yolda duran tank su ile doldu-
rulduktan sonra aşağıda verilen hangi iki tıkaç aynı anda
Ali, elindeki topu yere paralel, yatay doğrultuda fırlattı- bulunduğu delikten çıkartıldığında tank ok yönünde ha-
ğında, rekete başlar?
EJ
I. Ali kaykay ile birlikte, topun hareketine zıt yönde hareket

eder. A) K ile L B) K ile M C) K ile N
II. Ali’nin topa uyguladığı ortalama kuvvetin büyüklüğü, D) L ile M E) L ile N

topun Ali’ye uyguladığı ortalama kuvvetin büyüklüğüne
eşittir.
AT
III. Topun havada hareket ettiği herhangi bir anda momentu-

munun büyüklüğü, Ali ve kaykaydan oluşan sistemin mo-
mentumunun büyüklüğüne eşittir.
yargılarından hangileri doğrudur? (Hava sürtünmesi önem- 3. Sürtünmesi önemsiz, yatay düzlemde duran bir cisim iç pat-
senmiyor. Ali, kaykay üzerinde sabittir.) lama sonucu eşit iki parçaya ayrılıyor.
R
Parçalarla ilgili,
I. Patlamanın başladığı andan, bittiği ana kadar geçen sü-
ST
D) I ve III E) I, II ve III rede parçalara etki eden ortalama kuvvetlerin büyüklüğü

eşittir.
II. Aynı doğrultuda hareket ederler.
III. Herhangi bir andaki momentumları eşit büyüklüktedir.
121
31
ÇİZGİSEL MOMENTUMUN KORUNUMU - 1 GU
N
8. Sürtünmesi önemsiz yatay düzlemde aynı anda şekildeki ko- 10. K ve P noktalarından m, 2m kütleli cisimler v ve 2v hızlarıyla
numlardan sırasıyla v1 ve v2 sabit hızlarıyla geçen m1 ve m2 şekildeki gibi aynı anda atıldığında LN arasında esnek çarpış-
kütleli cisimler O noktasında esnek olmayan çarpışma yapıp ma yapıyorlar.
kenetlenerek +x yönünde hareket ediyorlar. m
m1 v P
I
v1 3h
R
q
+x
v2 O 3v L M N Yatay
m2 5h
2m q
LA
K Yatay
Buna göre,
|LM| = |MN| olduğuna göre,
I. m1 > m2 dir.
I. Cisimler M noktasında çarpışırlar.
II. m1 · v1 = m2 · v2 dir.
II. Cisimler çarpıştıkları anda hızları eşittir.
IN
III. v1 < v2 dir.
III. Çarpışmadan sonra 2m kütleli cisim L’ye gelidği anda, m
kütleli cisim de N’ye geler.
(Bölmeler eşit aralıklıdır.)
A) Yalnız I
D) I ve III
B) Yalnız II
E) I, II ve III AY
C) Yalnız III (Sürtünmeler önemsizdir.)
A) Yalnız I
D) II ve III
B) I ve II
E) I, II ve III
C) I ve III
İY
EJ
9. Buz üzerinde bulunan ve kütleleri sırasıyla m ve 3m olan dur-

11. M1 kütleli bir araba, yatay doğrultuda, şekildeki gibi v1 süra-
AT
gun hâldeki boğalardan K boğası L boğasını +x yönünde it-

tiyle giderken, M2 kütleli bir cisim v2 süratiyle arabaya çarpa-
tiğinde L boğası v hız büyüklüğü ile kaymaya başlıyor.
rak yapışıyor. Bu olaydan sonra arabanın sürati v oluyor.
K L
M2
v1
–x +x M1 v2
a
R
Yatay
Buz (Yatay)
Buna göre,
Buna göre,
ST
I. v > v1 dir.
I. K boğası –x yönünde hareket eder. II. v1 > v dir.
II. K boğasının hızının büyüklüğü 3v’dir. III. v1 = v dir.
III. K boğasının çizgisel momentumu L’ninkine eşittir. yargılarından hangileri doğru olabilir?
yargılarından hangileri doğrudur? (Sürtünmeler önemsizdir.)
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II ve III E) I, II ve III D) I ve II E) I, II ve III
123
U N
2 G
3 ÇİZGİSEL MOMENTUMUN
I
KORUNUMU - 2
R
LA
IN
1. Sürtünmelerin önemsenmediği düzeneklerde m kütleli cisim- 3. Eşit kütleli K, L, M cisimlerinin sürtünmesi önemsiz yatay bir
ler Áv hızları ile hareket ederek Şekil I’deki cisim duran 2m küt- düzlemdeki hız vektörleri ÁvK, ÁvL, ÁvM şekildeki gibidir.
leli cisme, Şekil II’deki cisim ise duran m kütleli cisme merkezî
esnek olmayan çarpışma yaparak yapışıyor.
m Áv 2m
Şekil I
Yatay (yer)
AY ÁvM
ÁvL
ÁvK
İY
m Áv m
Yatay (yer) K cismi önce L, daha sonra M cismi ile esnek çarpışma
Şekil II yaptığına göre, çarpışmalardan sonra K cisminin hız vek-
törü aşağıdakilerden hangisidir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)
Çarpışma sonrası Şekil I’deki yapışık cisimler P1, Şekil II’de-
EJ
ki yapışık cisimler de P2 büyüklüğünde momentumla hare- A) B) C)

ket ediyor.
P1
Buna göre, oranı kaçtır?
P2
1 2 3
A) B) C) 1 D) E) 2
AT
2 3 2
D) E)
R
2. Aynı doğrultuda hareket eden iki cisim merkezî ve esnek ola-

rak çarpıştıklarında hızlarını değişmektedir.
Buna göre, cisimlere ait;

ST
I. kütle,
II. sürat, joule
4.
III. çizgisel momentum kilogram · metre
niceliklerinden hangileri kesinlikle eşittir? hangi niceliğin birimini verir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Kuvvet B) Hız C) İvme
D) I ve III E) II ve III D) Momentum E) Yer değiştirme
125
32
ÇİZGİSEL MOMENTUMUN KORUNUMU - 2 GU
N
10. Şekildeki sürtünmesiz yatay düzlemde önce m1 ile m2 kütle- 12. Sürtünmesiz yatay yolda hareket eden şekildeki K ve L cisim-
li cisimler çarpışıp yapıştıktan sonra m3 kütleli cisim de bun- leri esnek olarak çarpışıyorlar.
larla esnek olmayan çarpışma yapıp yapışıyor.
2Áv –Áv
v v0= 0 2v K L
m Yer (Yatay)
m1= m m2= m m3 = m 2m
2
I
Yatay Buna göre, çarpışmadan sonra K ve L’nin hızları aşağıda-
R
kilerden hangisi olur?
Buna göre, yapışmış cisimlerin son durumda hızlarının
büyüklüğü ve yönü nedir?
K L
LA
A) B) C) A) –Áv 2Áv
v v=0 v
2 B) 2Áv –Áv
C) –2Áv Áv
D) E) D) 0 0
v
2 v E) Áv 2Áv
IN
AY
İY
EJ
11. Sürtünmeli yatay yüzeyde bulunan, serbest hâldeki yaya bağlı 13. 2 kg kütleli bir cisim, Şekil I’deki gibi 22 kg kütleli oyuncak
şekildeki m kütleli cisme m kütleli mermi v hızı ile saplanıyor. araba üzerinde iken, arabanın hızının büyüklüğü 10 m/s’dir.
mC= 2 kg
AT
m k
v
m mA= 22 kg vA= 10 m/s
Yatay
Yatay
k Şekil I
Yatay
v0= 64 m/s
R
x mC= 2 kg
Ortak kütle yayı en fazla x kadar sıkıştırabildiğine göre, x

60°
aşağıdakilerden hangisi ile hesaplanabilir?
ST
mA= 22 kg
(Fs : sürtünme kuvveti)
Yatay
Şekil II
A) m · v2 = kx2
B) m · v2 = kx2 + Fs · x Cisim arabadan yere göre Şekil II’deki gibi 64 m/s hızla
atıldığına göre, arabanın son hızı kaç m/s’dir?

1 1
C) m.v2 = kx2 + Fs · x
2 2 ñ3
(cos60° = 0,5; sin60° = ; sürtünmeler ihmal ediliyor.)
D) mv2 + Fs · 4x = 2kx2 2
E) mv2 = 2kx2 + 4Fs · x A) 8 B) 6 C) 5 D) 4ñ3 E) 5ñ3
127
U N
3 G
3 ÜNİTE TEKRAR
I
TESTİ - 1
R
LA
IN
1. Eşit hacimli ve kendi içinde türdeş mK, mL, mN kütleli K, L, N 3. Sürtünmesi önemsiz bir ortamda h yüksekliğinden serbest
küpleri şekilde I, II, III ile verildiği gibi üst üste konulduğunda bırakılan 3 kg kütleli cisme, hareketi süresince yer çekiminin
yere göre toplam potansiyel enerjileri sırasıyla EI, EII, EIII olu-
yor.
K
L N
K
K
L
AY uyguladığı itmenin büyüklüğü 90 N.s’dir.
m = 3 kg
h
v=0
İY
I II III Yatay (yer)
EI = EII < EIII olduğuna göre; mK, mL, mN arasındaki iliş-

Yatay (yer)
ki nedir?
Buna göre, h yüksekliği kaç m’dir? (g = 10 m/s2)
A) mK = mL = mN B) mL = mN < mK
EJ
C) mL < mK < mN D) mK < mL = mN A) 45 B) 80 C) 120 D) 160 E) 200
E) mN < mK = mL
4. Yatay ve sürtünmesiz düzlemdeki üç cisme ayrı ayrı etkiyen

F1, F2 ve F3 kuvvetlerinin zamana göre değişim grafiği şekil-
AT
deki gibidir.
F (N)
2. Sürtünmelerin önemsiz olduğu bir ortamda eşit kütleli K ve F1
3
L cisimlerinden, K cismi yerden düşey doğrultuda yukarıya
doğru fırlatıldığı anda, L cismi belli bir yükseklikten serbest 2 F2
R
bırakılıyor. 1 F3
K ve L cisimlerinin yerden yükseklikleri aynı olduğu an- 0 t (s)
4 8
da bu iki cisme ait;
ST
–1
I. yer değiştirme,
II. çizgisel momentum, (0 - 8) saniye aralığında cisimlere etkiyen itmelerin bü-
III. ivme yüklükleri I1, I2 ve I3 olduğuna göre, bunlar arasındaki
ilişki nedir?
büyüklüklerinden hangileri kesinlikle aynıdır?
A) I1 > I2 > I3 B) I3 < I2 < I1

C) I1 = I3 > I2 D) I1 > I2 = I3
E) I2 > I1 > I3
129
33
N
9. Sürtünmesiz yatay düzlemde t = 0 anında durmakta olan öz- 11. t = 0 anında durgun hâlden harekete geçen bir cismin kuv-
deş K, L cisimlerine 0 - t zaman aralığında uygulanan yatay vet - zaman grafiği şekildeki gibidir.
kuvvetlerin zamana göre değişim grafikleri şekildeki gibidir. Kuvvet
Kuvvet
F
2F
I
K 3t 4t
0 Zaman
t 2t
R
F –F
L
Buna göre, cismin momentum - zaman grafiği aşağıdaki-
LA
0 Zaman lerden hangisidir?
t
t süre sonunda K’nin kinetik enerjisi EK, L’ninki EL oldu- A) B)

EK
Momentum Momentum
ğuna göre, oranı kaçtır?
EL 3P
IN
1 1 2P 2P
A) 9 B) 3 C) 1 D) E)
3 9 P
0 Zaman 0 Zaman
t 2t 3t 4t t 2t 3t 4t
AY C)
Momentum
3P
2P
D)
Momentum
P
0
–P
t
2t 3t 4t
Zaman
0 Zaman
İY
t 2t 3t 4t
E)
Momentum
10. Yatay düzlemde bulunan m, 2m ve 4m kütleli cisimlerden m 3P

2P
EJ
kütleli cisim v1 hızıyla ve y ekseni ile b açısı yapacak şekilde,

2m kütleli cisim v2 hızıyla ve x ekseni ile b açısı yapacak şe-
kilde atılıyor. 0 Zaman
t 2t 3t 4t
y
m
AT
v1 2m
á v2
á
x
O
v
R
4m 12. 4m kütleli deney aracıyla birlikte ilerleyen m kütleli bir cisim,

araç 6 m/s hızla hareket etmekte iken, yere göre 10 m/s hız-
v hızıyla giden 4m kütleli cisme, her iki cisim de aynı anda
la şekildeki gibi fırlatılıyor.
ST
çarpıp kenetleniyor.
10 m/s
Ortak kütle –y yönünde hareket ettiğine göre, cisimlerin v = 6 m/s
4m 37°
v1 ve v2 hızları arasında nasıl bir bağıntı vardır? m
(Sürtünme önemsizdir.) Yer (Yatay)
A) 2v1.sinb = v2.cosb B) v1.sinb = v2.cosb Buna göre, deney aracının son hızı kaç m/s’dir? (Yatay
düzlemin sürtünmesi önemsizdir; sin37° = 0,6; cos37° = 0,8)
C) v1.sinb = 2v2.cosb D) v1 = 2v2.cosb
E) v1.cosb = 2v2.sinb A) 5,5 B) 5 C) 4,8 D) 4,4 E) 4
131
U N
4 G ÜNİTE TEKRAR
3
I
TESTİ - 2
R
LA
IN
1. Sürtünmesiz eğik düzlem üzerinde 2m kütleli K cismi ile m 2. Sürtünmesi önemsiz yatay düzlemde durmakta olan cisme
kütleli L cismi, şekildeki konumda hareketsiz tutulurken aynı ÁF kuvveti t süre uygulandıktan sonra cismin çizgisel momen-
anda serbest bırakılıyor.
K 2m
L m
h
Yatay
AY tum vektörü şekildeki gibi ÁP oluyor.
ÁF
ÁP
İY
Yatay
h Buna göre, momentumu Á P olan bu cisme –Á F kuvveti 2t
q süre uygulandıktan sonra cismin son momentum vektö-
Yatay (yer) rü aşağıdakilerden hangisi olur? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)
Cisimler harekete geçtikten bir süre sonra, A) B)

EJ
ÁP –ÁP
I. K’nin ivmesinin büyüklüğü, L’ninkine eşittir.
II. K’nin yere göre potansiyel enerjisi, L’ninkine eşittir.
III. K’nin çizgisel momentumunun büyüklüğü, L’ninkine
eşittir. C) D)
AT
2ÁP –2ÁP
yargılarından hangileri doğru olur?
(Eğik düzlem yeterince uzundur.)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III E)

3ÁP
R
ST
133
34
N
7. Doğrusal yolda durgun hâlden harekete geçen 2 kg kütleli 9. Düşey kesiti şekildeki gibi olan kabın içerisindeki X, Y sıvıla-
cismin ivme - zaman grafiği şekildeki gibidir. Cismin 2. sani- rının kabın tabanına yaptığı sıvı basıncı P, sıvıların yere göre
yedeki kinetik enerjisi E1, 4. saniyedeki kinetik enerjisi E2 dir. toplam kütle çekim potansiyel enerjisi E’dir.
a (m/s2) S
10 h
I
Y sıvısı
R
5 X sıvısı h
Yer (Yatay)
t (s) S
LA
0
2 4
Sıvılar karıştırılarak türdeş bir karışım oluşturulursa,
E1
Buna göre, oranı kaçtır? P ve E için ne söylenebilir? (X sıvısının özkütlesi, Y’ninkin-
E2
den büyüktür.)
1 1 1 1 1
A) B) C) D) E)
9 8 6 4 2 P E
IN
A) Artar Artar
B) Artar Azalır
C) Değişmez Artar
AY D)
E)
Değişmez
Değişmez
Azalır
Değişmez
İY
EJ
8. Türdeş ve özdeş kesik koni biçimindeki K, L, M cisimleri Şe-

kil I’deki gibi üst üste konulmuştur.
M M
AT
L L 10. Makara kütleleri ve sürtünmelerin önemsenmediği düzenek-

te mX ve mY kütleli X ve Y cisimleri t = 0 anında şekildeki ko-
numda tutulmaktadır.
K K
Tavan
Yatay (yer) (yatay)
R
Şekil I Şekil II
Buna göre, cisimler Şekil II’deki konuma getirilirse, ci- İp

simlerin yere göre kütle çekim potansiyel enerjileri için
ST
ne söylenebilir?
X Y
K’ninki L’ninki M’ninki
A) Değişmez Değişmez Değişmez Cisimler serbest bırakıldıktan t süre sonra X’in kinetik ener-
mX
B) Artar Azalır Azalır jisi Y’ninkinden büyük olduğuna göre, oranı aşağıda-
mY
C) Değişmez Azalır Artar
kilerden hangisi olabilir?
D) Azalır Artar Artar
E) Artar Artar Değişmez A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
135
35 GUN
İN T E
.4 Ü PERİYODİK HAREKETLER
I
DÜZGÜN ÇEMBERSEL
R
HAREKET (KAVRAMLAR)
LA
IN
1. Çalışmakta olan bir saatin akrep, yelkovan ve saniyesi şekil- 3. Yatay bir düzlemde sırasıyla TX = 12 s ve TY = 20 s sabit pe-
deki gibi düzgün çembersel hareket yapar. riyotlarıyla dönen X, Y cisimleri t = 0 anında şekildeki konum-
AY dadır.
Y O X
İY
Buna göre, Buna göre, 15 s sonra cisimlerin konumları aşağıdakiler-
den hangisi olur?
I. Akrebin periyodu, saniyenin periyodundan küçüktür.
EJ
II. Yelkovanın frekansı, saniyenin frekansından büyüktür. A) B)

Y
III. Akrebin açısal hızının büyüklüğü, yelkovanın açısal hızı-
nın büyüklüğünden küçüktür. O O
yargılarından hangileri yanlıştır? X Y
AT
X
D) I ve II E) II ve III C) D)
O Y O
R
X
Y
2. Düzgün çembersel hareket yapan bir cisim için;
ST
I. periyot, E)
Y
II. çizgisel hız, X
III. açısal hız
O
niceliklerinden hangileri değişir?
137
35
DÜZGÜN ÇEMBERSEL HAREKET (KAVRAMLAR) GU
N
8. Şekildeki 2m, m kütleli cisimler v1, v2 çizgisel hızlarıyla r, 2r 11. Yatay ve sürtünmesiz tabla üzerinde K, L cisimleri birbirine ve
yarıçaplı yörüngelerde şekildeki gibi düzgün çembersel ha- dönme eksenine ince çubuklarla şekildeki gibi tutturulmuştur.
reket yapıyor. Tabla ile K, L cisimleri birlikte düşey dönme ekseni çevresin-
v2 de dönmektedir.
m
Dönme
r ekseni
I
v1
R
r
O r 2m
LA
Çubuk Çubuk
K L
Yatay
Tabla
v1
Cisimlerin periyotları eşit olduğuna göre, oranı kaçtır? Buna göre, K ve L cisimlerinin;
v2
IN
1 5 I. çizgisel hız,
A) B) 1 C) 2 D) E) 4
2 4 II. açısal hız,
III. merkezcil ivme
I, II ve III ile verilen niceliklerden hangileri birbirine eşittir?
9. Noktasal bir cisim sabit O merkezli çembersel yörüngede düz-

gün çembersel hareket yapmaktadır.
AY A) Yalnız I
D) I ve III
B) Yalnız II
E) I, II ve III
C) Yalnız III
İY
Buna göre, cisme etki eden itme ile ilgili aşağıdaki yargı-
larından hangisi doğrudur?
A) Sıfırdır.
B) Büyüklüğü sabittir, yönü sürekli değişir.
EJ
C) Yönü sabittir, büyüklüğü sürekli değişir. 12. Yatay ve sürtünmesiz bir düzlemde şekildeki gibi bükülmüş
D) Yönü ve büyüklüğü sabittir. KOM çubuğu, O noktası çevresinde w
Á açısal hızıyla dönüyor.
E) Yönü ve büyüklüğü sürekli değişir. K
w
Á
AT
2æ
æ
M
O
R
10. Yatay düzlemde düzgün çembersel hareket yapmakta olan Yatay düzlem
iki cismin frekansları ve yarıçapları eşittir.
Buna göre,
Bu iki cisim için,
ST
a: Merkezcil ivme büyüklüğü

I. çizgisel hız, v: Çizgisel hız büyüklüğü
II. merkezcil kuvvet, T: Periyot
III. merkezcil ivme
niceliklerinden hangileri K ve M noktalarının her ikisi için
niceliklerinden hangilerinin büyüklükleri kesinlikle eşittir? de aynıdır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız a B) Yalnız v C) Yalnız T
D) I ve III E) I, II ve III D) a ve v E) v ve T
139
U N
6 G
3 DÜZGÜN ÇEMBERSEL
I
HAREKETİN
R
UYGULAMALARI - 1
LA
IN
1. Çembersel hareketin günlük hayatta gözlenen etkilerine 3. Formüla 1 yarışında gerideki araç yatay virajı dıştan alarak ön-
örnek olarak, deki aracı virajı alırken geçmeyi başarıyor.
I. Yüksek hızla viraja giren bir motosikletlinin, motorunu vi-

raja doğru eğerek ilerlemesi
II. Suyla doldurulmuş bir lavabonun tıkacı açıldığında, su-
yun dönerek boşalması
III. Lunaparktaki uçan sandalyelerin düşey dururken, dön-
AY
İY
meye başladığında yana doğru açılması
yukarıdakilerden hangileri verilebilir?
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III Buna göre, aracın yol dışına savrulmamasında,

D) I ve III E) I, II ve III I. kütle,
EJ
II. açısal hız,

III. yol ile tekerlekler arasındaki sürtünme katsayısı
verilenlerinden hangilerinin diğer araca göre farklı olma-

sının bir etkisi yoktur?
AT
2. Düşey düzlemde düzgün çembersel hareket yapan cisim

şekildeki K, L ve M noktalarından geçerken ipte oluşan geril-
me kuvvetleri sırasıyla T1, T2 ve T3 tür.
L
v T2 v
R
a 4. Yatay düzlemde bir ipin ucuna bağlanan cisme düzgün çem-

K
T1 bersel hareket yaptırılmaktadır.
a T3
Buna göre,
ST
M
I. İpteki gerilme kuvvetinin büyüklüğü sabittir.
v
II. Cismin çizgisel hızının büyüklüğü değişkendir.
Buna göre; T1, T2 ve T3 arasındaki ilişki nedir? III. Cisme etkiyen merkezcil kuvvetin büyüklüğü sabittir.

A) T1 > T2 > T3 B) T1 > T2 = T3
C) T3 = T2 > T1 D) T3 > T1 > T2 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
E) T1 = T2 = T3 D) I ve III E) I, II ve III
141
36
DÜZGÜN ÇEMBERSEL HAREKETİN UYGULAMALARI - 1 GU
N
9. Düşey eksen etrafında w açısal süratiyle şekildeki gibi dön- 11. Yapılan bir deneyde, yatay bir tahta parçasının uç kısmına ya-
mekte olan bir tabla üzerindeki m kütleli cisim tablaya göre nan bir mum sabitlenmiştir.
konumunu değiştirmiyor. Bu durumda ipte oluşan gerilme y
kuvvetinin büyüklüğü T, cismin merkezcil ivmesinin büyüklü- w
Bardak
ğü a’dır.
Mum
I
R
T İp
m
Tabla Tahta Yatay
Yatay
LA
d
Ters çevrilmiş bir bardakla kapatılan mum, tahta ile birlikte dü-
şey y ekseni etrafında w sabit açısal hızı ile döndürüldüğün-
Buna göre, w artırıldığında T ve a için ne söylenebilir?
de mumun yandığı süre içerisinde alevinin şekildeki gibi dön-
(Sürtünmeler önemsizdir.)
me eksenine doğru yöneldiği gözlenmiştir.
IN
T a Buna göre, bu durum;
A) Artar Değişmez I. Çembersel harekete sebep olan merkezcil kuvvet, cisim-
B) Değişmez Artar lerde eylemsizlik özelliğinin ortaya çıkmasına sebep olur.
C)
D)
E)
Değişmez
Artar
Azalır
Değişmez
Artar
Artar AY II. Akışkanlar, basıncın büyük olduğu yerden küçük olduğu
yere doğru akar.
III. Mum alevi, bir maddedir.
yargılarından hangilerinin doğruluğunu ispatlar?

İY
EJ
10. Yatay ve düşey düzlemde düzgün çembersel hareket ya-

AT
pan m ve 2m kütleli X ve Y cisimleri Şekil I ve Şekil II’deki ko-

numlardan geçerken ip gerilmelerinin büyüklükleri TX ve TY
oluyor.
12. Kütlesi m olan araçlar sürtünme katsayıları k, 2k olan r, 2r ya-
rıçaplı şekildeki X, Y virajlarından vX, vY maksimum hızlarıyla
savrulmadan dönebilmektedir.
R
TX m TY
2m
r X Y vX vY
2r
ST
Yatay düzlem r 2r
Şekil I Düşey düzlem

Şekil II X Y
TX k 2k
Cisimlerin periyotları eşit olduğuna göre, oranı
TY
vX
kaçtır? Buna göre, oranı kaçtır?
vY
1 1 1 1 1
A) B) C) D) 1 E) 2 A) B) C) 1 D) ñ2 E) 2
5 4 2 ñ2 2
143
U N
7 G
3 DÜZGÜN ÇEMBERSEL
I
HAREKETİN
R
UYGULAMALARI - 2
LA
IN
1. Tamamen yatay düzlemden oluşan bir yarış pistinin üstten 2. Şekildeki gibi w açısal hızıyla düzgün çembersel hareket ya-
görünüşü şekildeki gibidir. Pistin çembersel olan AB kısmının pan sürtünmeli tabla üzerindeki m kütleli cisim kaymadan tab-
yarıçapı, çembersel olan CD kısmının yarıçapından büyüktür.
Bu pistte sıralama turu için yarışan bir araç, pistin AB ve CD
kısımlarını emniyetli şekilde maksimum süratlerle geçmiştir.
A
D
AY la ile birlikte dönmektedir.
m
İY
k
C d
B
Buna göre,
Buna göre, aracın AB kısmındaki;

EJ
I. açısal hızı azaltma,
I. çizgisel hız büyüklüğü, II. cismin kütlesini artırma,
II. merkezcil ivme büyüklüğü, III. k sürtünme katsayısını azaltma
III. açısal hız büyüklüğü işlemlerinden hangileri tek başına yapılırsa cismin den-
gesi bozulabilir?
AT
niceliklerinden hangileri CD kısmındakine eşittir? (Pist yü-

zeyinin özellikleri her yerinde aynıdır. Araç lastikleri türdeş ya-
pılıdır ve deformasyonlar önemsenmiyor.) A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
R
ST
145
37
DÜZGÜN ÇEMBERSEL HAREKETİN UYGULAMALARI - 2 GU
N
7. Düşey kesiti şekildeki gibi verilen sürtünmesiz rayda v hızı ile 9. m kütleli cisimler tavana bağlı olan 2L ve L uzunluklu iplerin
atılan m kütleli cisim L noktasında rayı terk ettikten sonra dü- ucunda şekildeki gibi düzgün çembersel hareket yapmakta-
şey doğrultuda en fazla M noktasına kadar çıkabiliyor. dırlar.
M
r a a L
2L
I
İp
O L
R
v r İp
m
r
m m Düşey
Yatay (yer) K
LA
Düşey
Yolun KL bölümü O merkezli çeyrek çember şeklinde ol-
duğuna göre, cisme L noktasında rayın uyguladığı tep- Buna göre,
ki kuvvetinin büyüklüğü kaç mg’dir? (g: Yer çekimi ivmesi)
I. cisimlerin çizgisel hızları,
3 5 II. cisimlerin merkezcil ivmeleri,
IN
A) 1 B) C) 2 D) E) 3
2 2
III. iplerdeki gerilme kuvvetleri
niceliklerinden hangilerinin büyüklükleri eşittir?

(Sürtünme önemsizdir.)
AY A) Yalnız I
D) I ve III
B) Yalnız II
E) II ve III
C) Yalnız III
İY
EJ
10. O merkezli ve R yarıçaplı yarım çember biçimindeki rayın K

AT
8. Tavana asılı ipin ucuna bağlı P ağırlıklı cisim şekildeki gibi ya- noktasından bir bilye şekildeki gibi serbest bırakılıyor.
tay düzlemde düzgün çembersel hareket yapmaktadır. Bu du-
K O R
rumda ipin düşey düzlemle yaptığı açı q oluyor.
q
İp
R
L
Yatay (yer)
P
Buna göre, L noktasındaki tepki kuvveti;
ST
Düşey m, bilyenin kütlesi
Buna göre, cisme etki eden merkezcil kuvvetin büyüklü- g, yer çekimi ivmesi
ğü aşağıdakilerden hangisine eşittir? R, çemberin yarıçapı
P niceliklerinden hangilerine bağlıdır?

A) B) P · sinq C) P · cosq
tanq
A) m ve g B) g ve R C) m ve R
P
D) P · tanq E)
sinq D) Yalnız m E) Yalnız R
147
U N
8 G
3 DÖNEREK ÖTELEME
I
HAREKETİ
R
LA
IN
1. Yatay yolda ilerleyen şekildeki traktör t sürede x yolunu alıyor. 3. Ok yönünde yuvarlanarak ilerleyen L merkezli çembersel lev-
ha şekildeki konumdayken K, L, M noktalarının yere göre hız-
Arka teker Ön teker

Yatay (yer)
AY larının büyüklükleri sırasıyla vK, vL, vM oluyor.
K
L
M
İY
Traktörün ön tekerleğinin yarıçapı, arka tekerleğinin yarı-
çapından küçük olduğuna göre, t süresince traktörün ön
ve arka tekerleği ile ilgili, Yer (Yatay)
I. Ön tekerleğin öteleme hızının büyüklüğü, arka tekerleğin
Buna göre; vK, vL, vM arasındaki ilişki nedir?
öteleme hızının büyüklüğüne eşittir.
EJ
II. Ön tekerleğin açısal hızının büyüklüğü, arka tekerleğin A) vK = vL = vM B) vL > vK = vM C) vM > vL > vK
açısal hızının büyüklüğüne eşittir.
D) vK = vM > vL E) vK > vL = vM
III. Ön tekerleğin dönme kinetik enerjisi, arka tekerleğin dön-
me kinetik enerjisine eşittir.
AT

4. Düzgün, türdeş bir çubuktan kesilmiş K, L, N parçaları, düşey
y eksenleri etrafında eşit w açısal hızları ile döndürülüyor.
y y
w K w L
R
r r 2r
y
2. Sabit açısal hızla dönmekte olan bir platforma sabitlenmiş, w N
ST
kütleleri sırasıyla 3m, 2m, m olan noktasal K, L, M cisimleri-

nin dönme eksenine göre eylemsizlik momentleri eşittir. 3r
K, L, M cisimlerinin kinetik enerjileri sırasıyla EK, EL, EM
Bu durumda çubukların y eksenlerine göre eylemsizlik
olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?
momentleri sırasıyla IK, IL, IN olduğuna göre, bunlar ara-
sındaki ilişki nedir?

A) EK < EL < EM B) EK = EL = EM
C) EM < EL < EK D) EL < EK < EM A) IK < IL < IN B) IK = IL < IN C) IN < IK < IL
E) EK < EM < EL D) IK = IL = IN E) IN < IK = IL
149
38
DÖNEREK ÖTELEME HAREKETİ GU
N
9. Sürtünmeli eğik düzlemde, şekildeki K noktasından serbest 11. Sürtünmeye harcanan enerjinin ihmal edilecek kadar az ol-
bırakılan m kütleli küre kaymadan yuvarlanarak L noktasın- duğu bir eğik düzlemde eşit kütleli bir top ile bir küp şekilde-
dan v öteleme hızı ile geçiyor. ki gibi aynı yükseklikten aynı anda serbest bırakılıyor.
v=0 Top
Küp
I
K
R
h v
x h
L Yatay (yer)
Sürtünmesiz
LA
yatay düzlem
Buna göre, v öteleme hızını veren bağıntı aşağıdakilerden
hangisidir? (g: Yerçekimi ivmesi, w: cismin açısal hızı, I: Cis- Buna göre,
min eylemsizlik momenti, Fs: Sürtünme kuvveti)
I. Küp, toptan daha önce yatay zemine ulaşmıştır.
1 1 II. Küpün yatay zemine ulaşma hızı, topun yatay zemine ulaş-
A) mgh + I w2 = mv2
IN
2 2 ma hızından daha büyüktür.
1 1
B) mgh = mv2 + Fs.x + I w2 III. Küpün yatay zemine ulaştığındaki kinetik enerjisi, to-
2 2
pun yatay zemine ulaştığındaki toplam kinetik enerjisine
1 1
C) mgh = mv2 – I w2 + Fs.x eşittir.
2 2
D) mgh =
E) mgh =
1
2
1
2
1
mv2 + I w2
2
1
I w2 – mv2 + Fs.x
2
AY yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
D) II ve III
B) I ve II
E) I, II ve III
C) I ve III
İY
EJ
AT
10. Kaymadan dönerek ilerleyen K küresi ile O’dan geçen mil et- 12. Özdeş K, L ve M kasnaklarının üzerinde şekildeki gibi özdeş
rafında dönebilen L küresi özdeştir. 4’er delik açılıyor.
K L M
Áv Áv
r r r r
R
O w w w
K L
ST
K küresinin öteleme hızının büyüklüğü ile L küresinin çiz- K, L ve M kasnakları w açısal hızlarıyla dönme merkezleri et-
gisel hızının büyüklüğü eşit olduğuna göre, K küresinin rafında döndürüldüklerinde, dönme kinetik enerjileri sırasıy-
toplam kinetik enerjisi EK nin L küresinin dönme kinetik la EK, EL ve EM oluyor.
EK
enerjisi EL ye oranı kaçtır? Buna göre; EK, EL ve EM arasındaki ilişki nedir?
EL
2 2 A) EK < EL < EM B) EL < EK = EM

(Kürenin eylemsizlik momenti I = mr dir.)
5
C) EK = EM < EL D) EM < EK < EL
5 7 9
A) 2 B) C) D) E) 5
2 2 2 E) EK = EL = EM
151
U N
9 G
3
I
AÇISAL MOMENTUM
R
LA
IN
1. Helikopterlerin çoğunda iki pervane bulunur. Tepe pervanesi 3. Kerem’in ilk hız verdiği basketbol topu parmağının ucunda,
yatay düzlemde dönerken kuyruk pervanesi düşey düzlem- topun merkezinden geçen düşey eksen etrafında sabit açı-
de döner. Kuyruk pervanesinin görevi helikopterin kendi et-
rafında dönmesini engellemektir.
AY sal hızla dönmektedir. Bu sırada dönme ekseni üzerindeki üst
noktaya düşey doğrultuda gelen bir arı konuyor ve topla bir-
likte dönmeye devam ediyor.
İY
Buna göre, bu iki pervane için,
I. Açısal hızları birbirine dik doğrultulardadır.

II. Açısal momentumları aynı doğrultulardadır.
III. Açısal hızları eşittir.
EJ

Buna göre, top ve arıdan oluşan sistemin,
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III I. Açısal momentumu artmıştır.
D) I ve III E) II ve III II. Açısal hızı azalmıştır.

AT
III. Kinetik enerjisi artmıştır.
yargılarından hangileri doğrudur? (Sürtünmeler önemsizdir.)
2. Ay, kendi ekseni etrafında dönme hareketi yaparken aynı za- D) I ve III E) I, II ve III
R
manda Dünya’nın etrafında da dolanmaktadır. Bununla birlik-

te Dünya da Güneş’in etrafında dolanır.
4. Fizikçilerin dönen katı cisimlerin hareketini açıklamak için kul-
Buna göre, landıkları büyüklüklerden bazıları aşağıda verilmiştir.
ST
I. Ay’ın kendi eksenine göre bir açısal momentumu vardır. I. açısal momentum,
II. Ay’ın Dünya’ya göre bir açısal momentumu vardır. II. tork,
III. Ay’ın Güneş’e göre bir açısal momentumu vardır. III. eylemsizlik
yargılarından hangileri doğrudur? Buna göre, bu büyüklüklerden hangileri skalerdir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II ve III E) I, II ve III D) I ve II E) I ve III
153
39
AÇISAL MOMENTUM GU
N
9. Fizik dersinde yapılan bir gösteri deneyinde, döner tabure- 11. Aracı ile seyir hâlindeki Ahmet, doğrusal yolda sabit hızla ha-
de oturan öğrenci, bir bisiklet tekerleğini Şekil I’deki gibi mi- reket ederken aracının gaz pedalına biraz daha basıyor. Ah-
lin L noktasından tutmaktadır. Bu durumda; öğrenci, tabure met daha sonra yine sabit hızla hareket ederken bir viraja giri-
ve bisiklet tekeri yere göre sabittir. Öğretmen, bisiklet tekeri- yor ve süratini değiştirmeden aracının direksiyonunu bir miktar
ni A oku yönünde döndürmeye başlıyor. Teker, sabit tutulan sağa doğru çeviriyor.
yere dik mil çevresinde dönerken, öğrenci ve tabure sabittir.
I
Ahmet, yukarıda anlatılan “gaz pedalına biraz daha basma”
K
R
(I) ve “aracın direksiyonunu sağa doğru çevirme” (II) eylem-
K leri ile araca ait aşağıda verilen fiziksel niceliklerden han-
L A gilerinin oluşmasına sebep olmuştur? (Viraj çemberseldir.)
L
LA
I II
A) Merkezcil ivme Açısal ivme

B) Çizgisel ivme Merkezcil ivme
C) Açısal ivme Çizgisel ivme
Yatay
IN
Şekil I Şekil II D) Açısal ivme Merkezcil ivme
E) Çizgisel ivme Açısal ivme
Daha sonra öğrenci, tekeri K ve L noktalarından tuttuğu mile
uyguladığı kuvvetle Şekil II’deki gibi 90° döndürüyor. Bu durum-
da öğrenci, tabure ile birlikte A oku yönünde dönmeye başlıyor.
Bu durumla ilgili, üç öğrencinin yorumu aşağıdaki gibidir.
Ali: İlk durumda tekerin açısal momentum vektörü, teke-

rin düzlemine diktir.
Betül: Açısal momentum korunduğu için ikinci durumda ta-
bure de dönmeye başlamıştır.
AY
İY
Pelin: İkinci durumda öğrenci, tekerlek ve tabureden oluşan
düzeneğin toplam açısal momentumu, tekerleğin ilk
durumdaki açısal momentumuna eşittir.
Buna göre, hangi öğrencilerin yorumu doğrudur?

EJ
A) Yalnız Ali’nin B) Ali ve Betül’ün
C) Ali ve Pelin’in D) Betül ve Pelin’in

12. Türdeş bir çubuk düşey düzlemdeki O noktası etrafında sü-
E) Ali, Betül ve Pelin’in rekli düşey olarak uygulanan sabit ÁF kuvvetinin etkisiyle şe-
AT
kildeki gibi ok yönünde döndürülmektedir.

Ok
ÁF
O
R
Buna göre, bu dönme hareketi sırasında çubuğun;

ST
10. Dönen taburede oturan çocuk sabit y ekseni etrafında I. O noktasına göre açısal momentum,
5 rad/s’lik açısal hızla dönerken eylemsizlik momenti 2 kg.m2, II. açısal ivme,
dönme kinetik enerjisi E1 oluyor. Çocuk kollarını kapadığında
III. O noktasına göre eylemsizlik momenti
eylemsizlik momenti 1 kg.m2, dönme kinetik enerjisi E2 oluyor.
E1 büyüklüklerinden hangileri artar?

Buna göre, oranı nedir?
E2
1 1 1 1
A) B) C) D) E) 1
3 4 2 5 D) II ve III E) I, II ve III
155
U N
0 G
4 KÜTLE ÇEKİMİ VE KEPLER
KANUNLARI
1. Bir cismin ağırlığı, şekildeki gezegenin K, L, M noktalarında 3. Ay - Dünya sisteminde Ay’ın yörünge yarıçapı değişmeden
tartıldığında sırasıyla GK, GL, GM olarak ölçülüyor. Dünya’nın kütlesi artırılıyor.
Buna göre,
I. Ay’ın Dünya çevresindeki dolanma süresi,

r r 2r II. Ay, Dünya sisteminin potansiyel enerjisi,
O K L M
III. Dünya’nın Güneş etrafındaki dolanma süresi
nicelikleri şimdikine göre nasıl olurdu?
I II III
Buna göre; GK, GL, GM arasındaki ilişki nedir?
A) Artar Artar Artar
A) GL < GK < GM B) GK = GL < GM B) Değişmez Değişmez Değişmez
C) GK = GM < GL D) GL = GM < GK C) Azalır Azalır Değişmez

D) Azalır Değişmez Artar
E) GM < GK < GL
E) Azalır Artar Değişmez
2. Kepler yasalarına göre,

4. Dünya etrafındaki sabit bir yörüngede dolanmakta olan
I. Gezegenler Güneş’in etrafında çembersel yörüngelerde
haberleşme uydusunun Dünya’nın etrafında dolanım sü-
dolanırlar.
resini artırmak için,
II. Bir gezegenin Güneş’e göre yarıçap vektörü birim zaman-
da eşit açı tarar. I. roketin kütlesi,
III. Güneş’e yakın olan bir gezegenin, uzak olan bir gezege- II. Dünya’nın kütlesi,
ne göre Güneş etrafındaki dolanım periyotu küçüktür. III. Dünya ile roket arasındaki uzaklık
yargılarından hangileri doğrudur? niceliklerinden hangileri artırılmalıdır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) I ve III E) II ve III D) I ve III E) II ve III
157
40
KÜTLE ÇEKİMİ VE KEPLER KANUNLARI GU
N
9. Bir gezegenin etrafında R yarıçaplı yörüngede, sabit v hızıyla 11. Aynı doğru üzerinde bulunan X ve Y uydularının Dünya’nın
hareket eden uydu şekildeki gibidir. merkezine uzaklıkları sırasıyla r1, r2 olup çembersel bir yörün-
gede vX, vY çizgisel hızları ile dolanmaktadırlar. K noktasında
bulunan bir gözlemci gün boyu X uydusunu gözlemlerken, Y
v uydusunu göremiyor.
O R Uydu vX vY
K
Gezegen
r1
Buna göre, uydu daha büyük yarıçaplı bir yörüngede dö- r2

nerse,
Buna göre;
I. Açısal hızının büyüklüğü azalır.
I. Dolanım periyotları arasında TX = TY = TK ilişkisi vardır.
II. Bağlanma enerjisi azalır.
II. Çizgisel hızları arasında vX = vY = vK ilişkisi vardır.
III. Kurtulma enerjisi artar.
III. Açısal hızları arasında wY > wX > wK ilişkisi vardır.
10. Bir gezegenin etrafında dolanan eşit kütleli X ve Y uydularının

kinetik enerjileri sırasıyla EX ve EY dir.
12. Dünya, Güneş çevresindeki yörüngesinde dolanırken şekil-
deki R noktasında kinetik enerjisi EK, potansiyel enerjisi EP,
vY Y
toplam enerjisi ET dir.
vX X
d
r
R Dünya
Güneş
Yörüngesi sabit kalmak şartıyla Dünya’mızın kütlesi şim-

diki kütlesinden daha büyük olsaydı R noktasından geçer-
EX ken EK, EP ve ET niceliklerinden hangileri artardı?

d
= 2 olduğuna göre, oranı kaçtır?
EY r
A) Yalnız EK B) Yalnız EP C) Yalnız ET
1 5
A) B) 1 C) 2 D) 3 E)
2 2 D) EK ve ET E) EK, EP ve ET
159
U N
1 G
4 BASİT HARMONİK HAREKET
(KAVRAMLAR)
1. Basit harmonik hareket yapan cisimlere örnek olarak aşa- 3. Esnek bir yayın ucuna bağlı m kütleli cisim KL noktaları ara-
ğıdakilerden hangisi verilemez? sında 4 s periyotla basit harmonik hareket yapmaktadır.
(Sürtünmeler önemsenmeyecektir.)
A) Salıncakta sallanmakta olan çocuk L

B) Suya batıp çıkmakta olan şamandıra
m O
C) Çalışmakta olan duvar saatinin sarkacı
D) Şarkı söylemekte olan sanatçının ses telleri K
E) Tenis maçı sırasında gidip gelmekte olan tenis topu
Buna göre, cisim O’dan şekildeki gibi ok yönünde geçtik-
ten 5 s sonra nerede olur? (KO = OL)
A) K’de B) L’de C) O’da
D) OK arasında E) OL arasında
2. Bir cisim şekildeki K ve L noktaları arasında denge noktası O

noktası olan, basit harmonik hareket yapmaktadır.
K O P L
Cismin P noktasından herhangi bir geçişi sırasında; cisme

etkiyen net kuvvetin ÁFnet, cismin uzanımının Áx ve hızının Áv ol-
4. Basit harmonik hareket yapan bir cisim denge konumuna
duğu biliniyor.
yaklaşırken,
Buna göre; ÁFnet, Áx ve Áv’nin yönü aşağıdakilerden hangi-
I. Hız vektörünün yönü ile uzanım vektörünün yönü daima
si gibi olabilir?
zıddır.
A) Fnet B) Fnet C) Fnet II. Kuvvet vektörünün yönü ile hız vektörünün yönü daima
aynıdır.
v v v
III. İvme vektörünün yönü ile uzanım vektörünün yönü daima
x x x aynıdır.
D) Fnet E) Fnet yargılarından hangileri doğrudur?
v v A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

x x
161
41
BASİT HARMONİK HAREKET (KAVRAMLAR) GU
N
9. KM noktaları arasında basit harmonik hareket yapan ve peri- 11. K ve L cisimlerinin kullanıldığı basit sarkaç ve yay sarkacının
yodu 2T olan basit sarkaç Şekil I’deki gibi K noktasından, XY periyotları sırasıyla 3T ve 4T’dir. Cisimler şekildeki konumla-
noktaları arasında basit harmonik hareket yapan ve periyodu rından aynı anda serbest bırakılarak basit harmonik hareket
T olan yay sarkacı ise Şekil II’deki gibi X noktasından serbest yapmaları sağlanıyor.
bırakılıyor. 3T 4T
a a İp Yay
m m X
K L Yatay
K M
L O Denge Yatay (Denge konumu)
konumu
Y
Cisimler harekete başladıkları konuma aynı anda ve ilk
Şekil I Şekil II
kez t süre sonra ulaştığına göre, t sürede K cismi denge
Buna göre, basit sarkaca bağlı cisim L’den ikinci kez geç- konumundan kaç defa geçmiştir?
tiği anda, yay sarkacına bağlı cisim nerede olur?
A) 3 B) 4 C) 6 D) 8 E) 12
(a < 5°, OX = OY)
A) X noktasında B) OX arasında
C) O noktasında D) OY arasında
E) Y noktasında
12. Bir cisim şekildeki KL noktaları arasında basit harmonik hare-

10. Özdeş iki yayın uçlarına asılı 4m kütleli X cismi R - T, m küt- ket yapmaktadır.
leli Y cismi de K - P noktaları arasında şekildeki gibi titreşim Denge
yapıyorlar. X cismi R noktasından, Y cismi de K noktasından konumu
aynı anda serbest bırakılıyor.
4m K O M N L
X Buna göre, cisim M’den N’ye geldiğinde cisme ait;
d d
I. ivme,
R S T
II. kuvvet
m
III. uzanım,
Y
IV. hız
d d d d
K L M N P büyüklüklerinden hangileri iki katına çıkar?
(OM = MN = NL)
Buna göre, X cismi ilk kez S noktasından geçtiğinde, Y
cismi nerede olur? (Sürtünmeler önemsizdir.)
A) Yalnız III B) I ve II C) II ve III
A) K B) L C) M D) N E) P D) I, II ve III E) I, II, III ve IV
163
U N
2 G
4 BASİT SARKAÇ VE
YAY SARKACI
1. Şekildeki basit sarkaç düzeneğini kuran Ali, K - L noktaları 2. Sürtünmesi önemsiz ortamdaki esnek yaya bağlı cisim r gen-
arasında salınım yaptırdığı sarkacın periyodunu T olarak ölç- likli basit harmonik hareket yapmaktadır.
müştür. Ali, daha sonra sarkaç düzeneğinde art arda iki de-
ğişiklik yaparak, sisteme tekrar salınım yaptırdığında sarka-
cın periyodunu yine T olarak ölçmüştür. +r
Yatay
(tavan)
qq
0
İp
–r
K L
Cismin periyodunu artırmak için;
Düşey
I. genliği büyütmek,
Ölçümlerinde hata yapmadığı varsayılırsa, Ali’nin sarkaç
II. yay sabiti daha küçük olan yay kullanmak,
düzeneğinde yaptığı iki değişiklik aşağıdakilerden han-
gisi olabilir? III. yaya, özdeş bir yayı seri olarak bağlamak
işlemlerinden hangileri yapılabilir?

1. değişiklik 2. değişiklik
A) Sarkaç ipinin boyunu Sarkaç cisminin kütlesini ar- A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
artırma tırma
D) I ya da III E) II ya da III
B) Sarkaç ipinin boyunu Sarkaca, yukarı doğru hızlanan
artırma asansörde salınım yaptırma
C) Sarkaç ipinin boyunu Sarkaca, q açısından daha bü-
artırma yük açı ile salınım yaptırma
D) Sarkaç cisminin küt- Sarkaç ipinin boyunu artırma
lesini azaltma
E) Sarkaç cisminin küt- Sarkaca, yukarı doğru hızlanan
lesini azaltma asansörde salınım yaptırma
3. Ebru, elindeki bir ipin ucuna önce 3 kg, sonra 9 kg kütleli K
ve L cisimlerini bağlayarak her iki cisme de 10 dereceden kü-
çük açılarla basit harmonik hareket yaptırıyor.
K cisminin periyodu 2 s olduğuna göre, L cisminin peri-

yodu kaç saniyedir?
A) 1 B) 1,2 C) 1,5 D) 2 E) 2,4
165
42
BASİT SARKAÇ VE YAY SARKACI GU
N
8. Yay sabitleri k1, k2, k3 olan yayların uçlarına özdeş cisimler 10. Sürtünmelerin önemsenmediği ortamda L uzunluğundaki ipe
bağlanıyor ve cisimler sırasıyla d1, d2, d3 seviyelerine kadar asılı X cismi ile yatay düzlemdeki, esneklik sabiti k olan yaya
çekilip bırakılarak cisimlerin basit harmonik hareket yapma- bağlı Y cismi düşey P, R çizgileri arasında basit harmonik ha-
ları sağlanıyor. reket yapıyor. Cisimler P hizasından aynı anda harekete baş-
ladıklarında X cismi R hizasına Y’den önce ulaşıyor.
Yatay (tavan)
k1 k2 k3
L İp
Yatay X
d3
d2 (Denge
d1 konumu)
k Y
Basit harmonik hareketlerin periyotları eşit olduğuna gö-
re, yayların yay sabitleri arasındaki ilişki nedir?
Yatay (yer)
P R
A) k1 = k2 = k3 B) k1 < k2 < k3
Buna göre;
C) k3 < k2 < k1 D) k2 < k1 < k3
I. L uzunluğu,
E) k1 < k3 < k2
II. k sabiti,
III. X’in kütlesi
niceliklerinden hangileri artırıldığında cisimler aynı anda

P hizasından harekete başladıklarında aynı anda R hiza-
sına ulaşabilirler?
D) I ya da II E) II ya da III
9. X ve Y sarmal yaylarının kuvvet - uzanım grafikleri şekildeki

gibidir.
F (N)
X 11. Sürtünmesiz yatay düzlemde bulunan ve yay sabiti k olan bir
20
yayın ucuna şekildeki gibi m kütleli bir cisim bağlanarak f fre-
kansıyla titreşim yaptırılıyor.
10 Y
k m
0 x (m)
0,2 0,4
Buna göre, f’yi artırmak için; m, k ve yer çekimi ivmesi (g)
Bu yaylar; paralel bağlanıp, ucuna 5 kg kütleli cisim asıla-
niceliklerinden hangileri tek başına artırılmalıdır?

rak basit harmonik hareket yaptırıldığında, periyodu kaç
saniye olur? (p = 3 alınız)
A) Yalnız k B) Yalnız m C) Yalnız g
A) 1 B) 1,2 C) 1,5 D) 2 E) 2,4 D) m ve k E) m, k ve g
167
U N
3 G ÜNİTE TEKRAR
4 TESTİ - 1
1. Düzgün çembersel hareket yapan bir cismin hareketi süre- 3. K ve L araçları; yatay bir virajda, aynı çembersel yörüngeyi
since aşağıdaki niceliklerden hangisinin yönü değişmez? izleyerek, virajı güvenli biçimde alabilecekleri maksimum sü-
ratlerle, art arda hareket ediyor. K aracı O noktasından geç-
A) Çizgisel hız tikten bir süre sonra L aracı da geçiyor.
B) Çizgisel momentum
C) Merkezcil ivme
D) Merkezcil kuvvet
K
E) Yörünge merkezine göre açısal momentum
O
Buna göre, O noktasından geçerken;
I. yol ile tekerlekler arasında oluşan ve tekerleklere etki eden

2. O1, O2, O3 merkezleri etrafında dönebilen şekildeki 3r, 2r, r bileşke sürtünme kuvvetinin yönü,
yarıçaplı K, L, M dişlilerinden K, wK açısal sürati ile döndürül- II. yol ile tekerlekler arasında oluşan bileşke sürtünme kuv-
düğünde L ve M’nin açısal sürati sırasıyla wL ve wM oluyor. vetinin büyüklüğü,
K III. merkezcil ivme
L niceliklerinden hangileri K ve L için kesinlikle aynıdır?

M
(Hava sürtünmesi önemsenmiyor.)
3r 2r r
O1 O2 O3
Buna göre; wK, wL, wM arasındaki ilişki nedir?

A) wK > wL > wM B) wK > wM > wL
C) wK = wL = wM D) wL > wM > wK
E) wM > wL > wK
169
43
N
8. O merkezli r yarıçaplı yörüngede düzgün çembersel hareket 10. Şekildeki gibi h yüksekliğinden serbest bırakılan bir cisim r
yapan şekildeki cismin çizgisel hızının büyüklüğü v’dir. yarıçaplı rayın üst noktasından minimum hızla düşmeden ge-
K çebilmektedir.
K
T
r
60°
L h
O
r
Yer (Yatay)
Sistemde sürtünmeler önemsenmediğine göre; r, h’nin

Buna göre, cisim K noktasından L noktasına geldiğinde kaç katıdır?
ñ3 1
hız değişimi kaç v olur? (sin60° = ; sin30° = )
2 2 2 2 3 1 3
A) B) C) D) E)
1 ñ3 5 3 4 3 5
A) B) 1 C) D) ñ3 E) 2
2 2
11. Cam tüp içinden geçirilen ipin bir ucuna, m kütleli noktasal
cisim bağlanıyor. Cismi, 2r yarıçaplı yatay düzlemde v hızıyla
9. Çembersel hareket yapan bir cismin 0 - 3t zaman aralığında döndürebilmek için ipin diğer ucuna F kuvveti şekildeki gibi
açısal hızının zamana göre değişim grafiği şekildeki gibidir. uygulanıyor.
Açısal hız v
m
2r
w2
İp
w1
0 Zaman F
t 3t
Buna göre,
Düşey
I. 0 - t zaman aralığında cisme, açısal hızı yönünde net tork
F’nin şiddeti artırılarak cisim r yarıçaplı yörüngede dön-
uygulanmıştır.
dürülseydi;
II. t - 3t zaman aralığında cisme, açısal hızına zıt yönde net
tork uygulanmıştır. v : çizgisel hız
III. Cismin 0 - t zaman aralığındaki açısal ivmesinin büyüklü- I : eylemsizlik momenti

ğü, t - 3t zaman aralığındakinden büyüktür. L : açısal momentum
yargılarından hangileri doğrudur? niceliklerinden hangileri artardı?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız v B) Yalnız I C) Yalnız L
D) II ve III E) I, II ve III D) v ve I E) I ve L
171
U N
4 G ÜNİTE TEKRAR
4 TESTİ - 2
1. Özdeş cisimler ile oluşturulmuş yay sarkacı ve basit sarkacın 3. Bir gezegen etrafında r, 2r yarıçaplı çembersel yörüngelerde
yer çekimi ivmesinin sabit olduğu bir ortamdaki salınım peri- dönen eşit kütleli X, Y uyduları şekildeki gibidir.
yotları eşittir. Y
Yay sarkacı Basit sarkacı
2r
İp X
Yay r
O
Düşey Gezegen
Daha sonra aynı sarkaçlara yer çekimi ivmesinin daha büyük

olduğu bir yerde salınım hareketi yaptırılıyor.
Buna göre, Buna göre;
I. Yay sarkacının periyodu basit sarkacınkinden büyük olur. I. X’in hızı Y’ninkinden büyüktür.
II. Yay sabiti daha büyük olan bir yay kullanılırsa sarkaçların II. X’in açısal momentumu, Y’ninkinden büyüktür.
periyotları eşit olabilir. III. Y’nin eylemsizlik momenti, X’inkinden büyüktür.
III. İpin boyu kısaltılırsa sarkaçların periyotları eşit olabilir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
4. X, Y, Z yaylarının yay sabitleri sırasıyla kX, kY, kZ dir. Bu yayla-

2. Basit harmonik hareket yapan bir cisim denge konumun-
ra özdeş kütleler bağlanarak denge konumundan sırasıyla r,
dan uzaklaştıkça cisme ait;
2r, r kadar uzaklaştırılarak TX, TY, TZ periyotları ile titreşim ha-
I. hız, reketi yaptırılıyor.
II. uzanım, kX > kY > kZ olduğuna göre; T X, TY, TZ arasındaki iliş-
III. ivme ki nedir?
niceliklerinden hangileri artar?

A) TX > TY > TZ B) TZ > TY > TX
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II C) TY > TX = TZ D) TX = TZ > TY
D) I ve III E) II ve III E) TY > TX > TZ
173
44
N
9. Şekildeki sarkaç duran bir asansörün tavanına asılıyken, m 11. Kütlesi m olan K cismi Şekil I’de X yayına bağlanarak titreşti-
kütleli cisim K - L noktaları arasında T1 periyoduyla salınım ya- rildiğinde periyodu 1 saniye, Şekil II’de Y yayına bağlanarak
pıyor. Sarkacın periyodu asansör yukarıya doğru a ivmesiy- titreştirildiğinde periyodu 2 saniye olan basit harmonik hare-
le hızlanırken T2, yukarıya doğru a ivmesiyle yavaşlarken T3 ket yapıyor.
oluyor.
X Y
m K m K
K m L Şekil I Şekil II
X 5m Y
L
Asansör
Şekil III
a < g olduğuna göre; T1, T2, T3 arasındaki ilişki nedir?
(g: Yer çekimi ivmesidir.) Buna göre, yaylar Şekil III’teki gibi bağlanarak titreştiril-
diğinde 5m kütleli L cisminin yaptığı basit harmonik ha-
A) T1 = T2 = T3 B) T1 < T2 < T3 reketin periyodu kaç saniye olur?
C) T3 < T1 < T2 D) T3 < T2 < T1 3

A) 1 B) C) 2 D) 4 E) 5
2
E) T2 < T1 < T3
12. Esneklik katsayıları k1, k2 olan yayların ucuna m, 2m kütleli

X, Y cisimleri asılarak KM noktaları arasında basit harmonik
hareket yaptırılıyor. Cisimler şekildeki konumdan aynı anda
10. Kütleleri m, 2m, boyları M1, M2 olan şekildeki sarkaçlar aynı or- geçtikten t süre sonra X cismi K hizasına ilk kez, Y cismi O hi-
tamda basit harmonik hareket yapıyor. Cisimler verilen ko- zasına ikinci kez geliyor.
numlardan serbest bırakıldıktan bir süre sonra m kütleli cisim Tavan
3. kez Y’den geçerken 2m kütleli cisim 2. kez Y’den geçiyor.
k1 k2
æ1 2a 2a aa
æ2 X K
m x
2m O (denge konumu)
X Z x
X Z Y M
Y Y
M1 k1
10° > 2a olduğuna göre, oranı kaçtır? Buna göre, oranı kaçtır?
M2 k2
4 6 9 16 16 1 1 1 8 3
A) B) C) D) E) A) B) C) D) E)
3 5 25 25 9 5 6 9 9 2
175
45 GUN
İT E
Ü N
5.
ELEKTRİK VE
MANYETİZMA - 1
ELEKTRİKSEL KUVVET
1. Saçımıza sürttükten sonra tarağı kağıt parçalarına yaklaştır- 3. Evrendeki doğa olaylarının gerçekleşmesinde dört temel kuv-
dığımızda tarağın kağıt parçalarını çektiğini gözlemleriz. vet iş görür.
Buna göre;
I. elektronları çekirdek etrafındaki yörüngede tutmak,

II. molekülleri oluşturan elementleri bir arada tutmak,
III. Dünya’nın manyetik alanının Güneş’ten gelen elektrik yük-
lü parçaları uzaklaştırması
verilenlerden hangilerinin coulomb kuvvetinin etkisi ile

gerçekleştiği söylenebilir?
Buna göre, D) II ve III E) I, II ve III
I. Çekme olayını gerçekleştiren kuvvet, tabiattaki dört temel

kuvvetten biri olan elektromanyetik kuvvettir.
II. Bu kuvvet, itme olarak da etki gösterebilir.
III. Bu kuvvetin incelenmesi “Coulomb Yasası” başlığı altın-
da yapılır.
4. Elektrik yüklü iki cismin birbirlerine uyguladığı kuvvet ile
ilgili,
I. Kuvvet çiftidir.
II. Newton’ın üçüncü hareket yasası kapsamındaki kuvvet-
lerdir.
III. Daima aynı yöndedirler.
2. İki elektrik yükü arasındaki coulomb kuvvetinin büyüklü-
ğü aşağıdakilerden hangisinin karesi ile ters orantılıdır? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Uzaklık B) Yük miktarı C) Kütle A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
D) Ortamın dielektrik katsayısı E) Yer çekimi ivmesi D) II ve III E) I, II ve III
177
45
ELEKTRİKSEL KUVVET GU
N
10. Metal yüzeylerin boyanmasında elektrostatik boyama adlı bir 12. Elektrikle yüklü K ve L küresel cisimleri Şekil I’deki gibi den-
yönteme baş vurulur. Bu yöntemde boya ve boyanacak yüze- gede iken iplerdeki gerilme kuvvetlerinin büyüklükleri T1 ve
yin birbirini çekmesi sağlanmalıdır. T2 dir.
Tavan
T1
İp İp
K K
T2 İp İp
L
L
Şekil I Şekil II
K, L cisimleri arasındaki ipin uzunluğu Şekil II’deki gibi

Buna göre,
azaltıldığında,
I. Boya ve boyanacak yüzey arasındaki çekme kuvveti
I. T1 artar.
coulomb kuvvetidir.
II. T2 artar.
II. Bu işlemin gerçekleşmesinde boya ve boyanacak yüzey
III. T2 azalır.
zıt elektrik yükleri ile yüklenmelidir.
III. Boyanın yüzeye dağılmasında yüklü yüzeyin yük miktarı verilenlerinden hangileri gerçekleşebilir?
etkilidir.
11. Elektrik yüklü X, Y ve Z cisimleri yalıtkan bir düzleme şekilde-

ki gibi yerleştirildiğinde Y cismine etki eden bileşke elektrik-
13. Elektrikle yüklü K, L küreleri yalıtkan iplerle asıldığında şekil-
sel kuvvet ÁF oluyor.
deki gibi dengede kalıyor.
5 4 3
Tavan (yatay)
2 İp İp
1
ÁF Yatay
K L
Z
Y
K küresine bağlı ipin boyu L’ninkinden kısa olduğuna göre,
K I. K’nin L’ye uyguladığı elektriksek kuvvet, L’nin K’ye uygu-
ladığı kuvvetten büyüktür.
X II. K’nin kütlesi L’ninkinden büyüktür.

III. K ve L kürelerine bağlı iplerdeki gerilme kuvvetleri eşittir.
Buna göre, X cismi K noktasına götürüldüğünde Y cismi-

ne etki eden bileşke elektriksel kuvvet 1, 2, 3, 4, 5 ile ve-
rilenlerden hangisi olur? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 D) I ve II E) II ve III
179
U N
6 G
4 ELEKTRİK ALAN
1. Elektrik yüklü noktasal bir cismin bir noktada oluşturdu- 3. Elektrik yükleri qK ve qL olan noktasal K ve L cisimlerin birbir-
ğu elektrik alanın büyüklüğü; lerine uyguladıkları elektriksel kuvvetin büyüklüğü F’dir.
I. uzaklık, K L
II. cismin yük miktarı,
qK qL
III. ortamın dielektrik katsayısı
Buna göre, K cisminin bulunduğu noktada L cisminin oluş-
verilenlerden hangileri ile doğru orantılıdır?
turduğu elektrik alanın büyüklüğü aşağıdakilerden hangi-
sine eşittir?
F F qK
D) II ve III E) I, II ve III A) B) C) F · qK D) F · qL E)
qK qL F
4. Elektrik yüklerinin ya da elektrik yüklü cisimlerin çevrelerinde-

ki elektrik alan, elektrik alan çizgileri ile modellenir.
2. Elektrik yüklerinin ya da elektrik yüklü cisimlerin çevrelerinde-
Buna göre, elektrik alan çizgileri ile ilgili aşağıda verilen-
ki etki alanı elektrik alan olarak tanımlanır.
lerden hangisi yanlıştır?
Buna göre, elektrik yüklü bir cismin bir noktada oluştur-
duğu elektrik alanının büyüklüğü aşağıda verilenlerden A) Pozitif yüklerden başlayıp negatif yükte son bulur.
hangisi gibi tanımlanır? B) Birbirlerini hiçbir zaman kesmez.
C) Yönleri pozitif yükler için cisimden uzaklaşan yönde, ne-
A) Pozitif birim yük başına etki eden ağırlık kuvvetidir.
gatif yükler için cisme yaklaşan yöndedir.
B) Negatif birim yük başına etki eden ağırlık kuvvetidir.

D) Bir noktadaki elektik alan vektörü, o noktadaki elektrik
C) Pozitif birim yük başına etki eden coulomb kuvvetidir. alan çizgisine diktir.
D) Negatif birim yük başına etki eden coulomb kuvvetidir. E) Elektrik alanın büyük olduğu yerde çizgiler birbirine ya-
E) Pozitif birim yük başına harcanan enerjidir. kın, zayıf olan yerlerde uzaktır.
181
46
ELEKTRİK ALAN GU
N
9. Pozitif elektrik yüklü bir cisim yalıtkan bir ip ile tavana şekilde- 11. Elektrik yükleri q1 ve q2 olan noktasal cisimler, yalıtkan bir düz-
ki gibi asılarak basit harmonik hareket yapması sağlanıyor. leme şekildeki gibi sabitlenmiştir.
K q1
Tavan
d
İp O
d
ÁE1 ÁE3
Düşey q2 ÁE2
Buna göre, bir periyotluk sürede cismin ipin tavana bağ-

Yüklerin büyüklükleri arasındaki ilişki için mümkün olan üç
landığı nokta olan K’de oluşturduğu elektrik alanın bü-
durum;
yüklüğünün zamana bağlı değişim grafiği aşağıdakiler-
den hangisi gibi olabilir? I. q 1 = q2
II. q1 > q2
A) B)
Elektrik alan Elektrik alan III. q1 < q2 dir.
Her bir durum için O noktasındaki bileşke elektrik alan

vektörü ÁE1, ÁE2, ÁE3 olduğuna göre, bu durumlar sonucun-
da oluşan bileşke elektrik alanlar aşağıdakilerden hangi-
0 Zaman 0 Zaman
T T sinde doğru eşleştirilmiştir?
C) D)
Elektrik alan Elektrik alan I II III
A) ÁE1 ÁE2 ÁE3

B) ÁE2 ÁE1 ÁE3
0 Zaman
T C) ÁE3 ÁE1 ÁE2
0 Zaman
T D) ÁE1 ÁE3 ÁE2
E) ÁE2 ÁE3 ÁE1
E)
Elektrik alan
0 Zaman
T
12. Elektrik yükleri q1 ve q2 olan noktasal cisimlerin her birinden

d kadar uzakta bulunan K noktasındaki bileşke elektrik alanı
ÁE, şekildeki gibidir.
ÁE
K a
q2
d
10. Elektrik yüklü noktasal bir cismin çevresinde, eşit büyük- q1

lükte elektrik alan oluşturduğu noktalar birleştirildiğinde
q1
aşağıda verilen hangi geometrik cisim elde edilir? Buna göre, oranı aşağıdakilerden hangisine eşittir?
q2
A) Küp B) Küre C) Silindir A) sina B) cosa C) tana
D) Çember E) Koni D) d.sina E) d.tana
183
U N
7 G
4 ELEKTRİKSEL POTANSİYEL
1. Aralarında d uzaklığı bulunan ve herbirinin yükü q olan nokta- 3. Noktasal ve elektrikle yüklü iki cismin oluşturduğu sistemin
sal iki cismin oluşturduğu sistemin elektriksel potansiyel ener- elektriksel potansiyel enerjisi E’dir.
jisi E’dir.
Buna göre E;
I II
–q +2q +4q –q I. cisimlerin yük miktarı,
d 2d II. cisimlerin arasındaki uzaklık,
III III. cisimlerin içinde bulunduğu ortamın elektriksel geçirgen-

–2q –2q
liği
2d
Buna göre, şekilde yükleri ve aralarındaki uzaklık verilen
noktasal iki cisimden oluşan I, II, III sistemlerinin elektrik- A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
sel potansiyel enerjileri, aşağıdakilerden hangisinde doğ- D) II ve III E) I, II ve III
ru olarak verilmiştir?
I. sistemin II. sistemin III. sistemin
A) –E –E 2E
B) –2E –2E 2E
C) –2E –E E
D) 2E –2E –E
E) E 2E –2E
4. Elektrikle yüklü noktasal K ve L cisimlerinin oluşturduğu sis-

temin sahip olduğu elektriksel potansiyel enerji E’dir.
2. Aynı doğrultuda bulunan şekildeki K, L ve M noktasal cisim-
Buna göre, K ve L cisimleri;
lerinin elektriksel yükleri sırasıyla +q, –q ve +q’dur.
I. aynı cins elektrikle yüklü ise aralarındaki uzaklığın artması,
+q –q +q
II. zıt cins elektrikle yüklü ise aralarındaki uzaklığın azalması,
d d
K L M III. aynı cins elektrikle yüklü iken, birinin yük miktarının artı-
rılması
Sistemin elektriksel potansiyel enerjisi E olduğuna göre,
hangi cisimler tek başına yok edildiğinde E artar? durumlarından hangilerinde E artar?
A) Yalnız K B) Yalnız L C) K ve L A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) L ve M E) K, L ve M D) I ve III E) II ve III
185
47
ELEKTRİKSEL POTANSİYEL GU
N
8. Elektrik yükleri –q, –q ve +q olan K, L ve M cisimlerinin d ka- 10. Özlem, online fizik sorularının olduğu bir internet sitesinde yer
dar uzağında Şekil I, II ve III’teki yükler bulunmaktadır. alan aşağıdaki eşleştirme etkinliğini yapmaktadır.
–q +q –q +q
d d Elektriksel k · q/d
kuvvet
K L
Şekil I Şekil II Elektriksel k · q1 · q2/d2

alan
+q +q
d
Elektriksel k · q1 · q2/d
M
potansiyel enerji
Şekil III
Elektriksel k · q/d2
Buna göre, verilen yükler altlarında gösterilen oklar yö- potansiyel
nünde hareket ederken, hangilerinde elektriksel kuvvet-
lere karşı iş yapılır? Bu etkinlikte Özlem’in elektrikle ilgili bazı nicelikleri, bu niceliği
hesaplamak için gereken formülle eşleştirmesi istenmektedir.
Buna göre Özlem, eşleştirmeyi hatasız olarak yaparsa et-
D) II ve III E) I, II ve III kinliğin görünümü aşağıdakilerden hangisi olur?
A) B) C)
D) E)
9. Aynı düzlemdeki r ve 2r yarıçaplı çemberlerin merkezinde bu-

lunan +q yüklü cismin çevresinde bulunan +q yüklü cisim
şekildeki 1, 2 ve 3 yolunu izleyerek N noktasına getiriliyor.
N
3
+q 2
r r
1
+q
Buna göre, cisim 1, 2, 3 yollarını izlerken sistemin elekt- 11. Elektrikle ilgili;
riksel potansiyel enerjisi için ne söylenebilir?
I. elektriksel alan,
1 yolunda 2 yolunda 3 yolunda II. elektriksel potansiyel,
A) Artar Azalır Artar III. elektrik yükü

B) Değişmez Artar Değişmez niceliklerinden hangileri vektörel bir büyüklüktür?

C) Değişmez Azalır Değişmez
D) Artar Artar Artar A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
E) Azalır Artar Azalır D) I ve III E) II ve III
187
U N
8 G
4 DÜZGÜN ELEKTRİK ALAN
1. “Elektrik alan özellikleri her noktasında aynı olan alanlara düz- 2. İletken KL, MN ve PR ince metal levhaları üreteçlere şekilde-
gün elektrik alan denir.” bilgisini öğrencilerine veren Ahmet ki gibi birbirine paralel olarak bağlanarak I, II ve III düzenek-
Öğretmen, sınıf tahtasına aşağıdaki resmi yansıtıyor. leri oluşturulmuştur.
M N
+ K
–
+ –
+ – L
ÁE
+ – I – +
+ –
+ – P
II
+ –
+
Resimde yüklü ve paralel iki levha elektrikle yüklendiğin- –
de oluşan elektrik alan çizgileri modellendiğine göre, Ah-
III
met Öğretmen bu resmi kullanarak,
Buna göre, bu düzeneklerde paralel levhalar arasında olu-
I. levhaların arasındaki elektrik alanın düzgün olduğu,
şan düzgün elektrik alanın yönü, aşağıdakilerden hangi-
II. levhaların dışındaki elektrik alanın düzgün olmadığı,
sidir?
III. elektrik alanın yönünün +’dan –’ye doğru olduğu
I. düzenekte II. düzenekte III. düzenekte
bilgilerinden hangilerini öğrencilerine anlatabilir?
A) K’den L’ye M’den N’ye P’den R’ye
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III B) K’den L’ye N’den M’ye P’den R’ye
C) L’den K’ye N’den M’ye R’den P’ye
D) L’den K’ye M’den N’ye R’den P’ye
E) K’den L’ye M’den N’ye R’den P’ye
189
48
DÜZGÜN ELEKTRİK ALAN GU
N
6. Birbirine paralel olarak konulmuş ince ve iletken K, L levhala- 7. Şekildeki paralel levhalar üretece bağlanarak elektrikle yük-
rının aralarındaki uzaklık d ve bağlı oldukları üretecin gerilimi lendikten sonra anahtar açılarak üreteçle bağlantısı kesiliyor.
V’dir. d
Bu durumda K ve L levhalarında biriken yükler ile levhalar ara-
+ –
+ –
sında oluşan düzgün elektrik alan şekildeki gibi modelleniyor. + –
ÁE
K L + –
+ –
ÁE + –
+ –
Anahtar
V
+q –q
+ – Daha sonra levhalar birbirinden uzaklaştırılırsa, levhalar
V arasındaki potansiyel farkı ve levhalar arasındaki düzgün
elektrik alanın şiddeti için ne söylenebilir?
Buna göre, levhalar arasındaki uzaklık 2d yapılırsa K ve L
levhalarında biriken yükler ile levhalar arasında oluşan düz- Potansiyel fark Düzgün elektrik alan
gün elektrik alan aşağıdakilerden hangisi gibi modellenir? A) Artar Değişmez
B) Artar Azalır
A) K L B) K L
2d 2d
C) Artar Artar
ÁE/2 ÁE/2 D) Azalır Değişmez

E) Değişmez Değişmez
+q/2 –q/2 –q/2 +q/2

+ – + –
V V
C) K L D) K L
2d 2d
ÁE/2 ÁE/2
+q –q –q/2 +q/2
+ – + – 8. Şekildeki paralel levhalar bir üretece bağlanarak yüklenmiştir.
V V
K
E) 2d L M
K L
2ÁE + –
+2q –2q Buna göre; K, L ve M noktaları ile ilgili,

+ –
V I. K ile L’deki elektriksel potansiyeller eşittir.

II. L ile M’deki elektrik alanlar eşittir.
III. M’den K’ye –q yüklü bir parçacığı götürmek için elektrik-
sel kuvvetlere karşı iş yapmak gerekir.

191
U N
9 G
4 SIĞA
1. Günlük yaşantıda enerjinin depolanması büyük önem taşı- 2. “Bir kaba ancak hacmi kadar su doldurulabilir. Hacminden
maktadır. Farklı yöntemlerle enerjiyi depolamak mümkündür. daha fazla su konulursa kaptan su taşar. Kabın hacmi ne ka-
dar büyükse, alabileceği su hacmi de o kadar büyüktür. Şe-
I II
kildeki L kabının K’den daha fazla su alma kapasitesi vardır.”
K L
h h
Pil Paralel levha S 2S

III
Arkadaşlarına sığaçların kapasitesi kavramını anlatmak iste-
yen Aslı, yukarıdaki bilgileri veriyor.
Buna göre Aslı, bu bilgileri kullanarak;
I. her sığacın bir yük depolama kapasitesi olduğu,

II. kapasiteleri farklı olsa da sığaçların eşit miktar yükle yük-
Sığaç lenebileceği,
III. bir sığacın kapasitesinin levhanın arasındaki ortamın
Buna göre, şekilde I, II ve III ile verilen araçların hangile-
dielektrik katsayısına bağlı olduğu
rinde enerji depolanabilir?
arkadaşlarına yukarıdaki bilgilerden hangilerini açıkla-
A) Yalnız pil yabilir?
B) Yalnız paralel levha
C) Yalnız sığaç
D) Pil ve sığaç D) II ve III E) I, II ve III
E) Pil, paralel levha ve sığaç

193
49
SIĞA GU
N
6. K ve L sığaçları Şekil I ve Şekil II’deki gibi üreteçlere bağlana- 8. Şekildeki devrede önce 1 anahtarı kapatılarak bir süre bek-
rak elektrikle yüklenmiştir. lendikten sonra 1 anahtarı açılıyor. Daha sonra 2 anahtarı ka-
d patılıyor.
2A 2A A 2d A
2e 4e 2 Lamba
L
K
Sığaç
+ – + –
V 2V
Şekil I Şekil II + –
K ve L sığaçları ile ilgili bazı özellikler aşağıdaki tabloda ve- 1

Üreteç
rilmiştir.
Buna göre, yukarıda verilen işlemler sonucunda;
Levhaların Levhalar Levhalar arası Bağlı olduğu
Sığaç yüzey arası ortamın dielektrik üretecin I. 1 anahtarı kapatıldığında sığaç yüklenmeye başlar fakat
alanı uzaklık katsayısı gerilimi
lamba ışık vermez.
K 2A d 2e V
II. 1 anahtarı açıldığında lamba ışık verir.
L A 2d 4e 2V
III. 2 anahtarı kapatıldığında lamba sığacın enerjisi tükenene
kadar ışık verir.
K’de biriken yük qK, L’de biriken yük qL olduğuna göre,
qK yargılarından hangileri doğrudur?
oranı kaçtır?
qL
1 1 A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
A) 1 B) 2 C) 4 D) E)
2 4
9. Bir sığaç tamamen elektrikle yüklendikten sonra, bir lamba

7. Sığaçların günlük hayattaki kullanım alanlarına örnek
sığaca bağlanarak ışık vermesi sağlanmaktadır.
olarak;
Buna göre, sığaç boşalıncaya kadar geçen sürede lamba-
I. radyolarda frekans ayarlama,
nın parlaklığı için ne söylenebilir?
II. elektroşok cihazlarında duran kalbe şok verme,
III. fotoğraf makinelerinde flaş yardımıyla ortamı aydınlatma A) Değişmez.
yukarıdakilerden hangileri verilebilir? B) Sürekli artar.

C) Sürekli azalır.
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) Önce azalır, sonra artar.
D) II ve III E) I, II ve III E) Önce artar, sonra değişmez.
195
U N
0 G
5 ÜNİTE TEKRAR
TESTİ - 1
1. Hava ortamında, aralarında sabit bir uzaklık olacak bi- 3. Elektrik yüklü K, L, M ve N cisimleri yatay, yalıtkan bir düzlem-
çimde tutulan elektrik yüklü iki cismin birbirine uyguladı- de şekildeki gibi tutuluyorken O noktasındaki bileşke elektrik
ğı elektriksel kuvvetlerin büyüklüğü; alan ÁE dir.
I. cisimlerin arasındaki uzaklığın değişmesi, K

II. cisimlerden herhangi birinin yük miktarı sabit kalacak bi-
çimde yük işaretinin değişmesi,
ÁE
III. cisimlerin bulunduğu ortamın su ile doldurulması
L N
işlemlerinden hangileri yapıldığında değişir? O
M
Buna göre,
I. L ve N’nin yükleri eşittir.

II. M’nin yükü K’ninkinden büyüktür.
III. K ve M’nin yüklerinin işareti aynıdır.

2. Elektrikle yüklü noktasal K cismi ile noktasal L cismi aynı düz-
lemde olup, çevrede başka bir yüklü cisim bulunmamaktadır.
Elektrik alan çizgilerinin yönü L’den K’ye doğru olduğu-

na göre,
I. K negatif, L pozitif elektrikle yüklüdür.

II. K’den L’ye doğru gidildikçe elektriksel potansiyel artar.
III. K ile L arasında düzgün elektrik alan oluşur.
4. Elektriksel potansiyelin, elektrik alana oranı ile aşağıdaki
yargılarından hangileri doğrudur? hangi fiziksel nicelik türetilebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) Kütle B) Zaman C) Enerji
D) II ve III E) I, II ve III D) Uzunluk E) Elektriksel yük
197
50
N
9. İdeal bir transformatörde primere verilen güç değiştirilmeden 11. Elektrik yüklü noktasal X ve Y cisimleri yalıtkan ve sürtünmesi
sekonderin sarım sayısı azaltılıyor. önemsiz zemin üzerinde şekildeki gibi tutulmaktadır. Cisimle-
ri birleştiren doğru üzerinde ve cisimler arasında hiçbir nokta-
Buna göre,
da elektrik alan sıfır değildir.
I. Sekonderden alınan güç azalır.
X Y
II. Sekonder sarımındaki akım şiddeti artar.
K
III. Sekonder sarımının uçları arasındaki gerilim artar.
Buna göre,
I. Cisimler birbirlerine çekme kuvveti uygular.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III II. K noktasının elektrik potansiyeli sıfır olamaz.
D) II ve III E) I, II ve III III. K noktasına bırakılan yüklü bir cisim hareketsiz kalabilir.
10. Sürtünmesi önemsiz, yatay, yalıtkan düzlemlerdeki, eşit böl-

meli, yalıtkan K, L, M çubukları, O noktasından geçen yatay
düzleme dik eksenler etrafında serbestçe dönebilmektedir.
Bu çubukların uçlarına, elektrik yükleri +q ve –q olan nokta-
sal cisimler sabitlenerek çubukların bulunduğu bölgeye, şe-
kildeki gibi yatay düzleme paralel düzgün elektrik alanlar (ÁE)
12. Birbirlerinden izole edilmiş K ve L sistemlerindeki yüklü nok-
uygulanıyor.
tasal cisimler şekildeki gibi tutulmaktadır.
+q ÁE
O + – – –
K çubuğu +q
K L
Buna göre,
+q ÁE I. Cisimler birbirlerine yaklaştırıldıklarında elektriksel potan-
O siyel enerjileri artar.
L çubuğu –q II. Cisimleri birbirlerinden uzaklaştırmak için elektriksel kuv-

vetlere karşı iş yapmak gerekir.
III. Sonsuz haricinde çevrelerindeki herhangi bir noktada top-
+q lam elektrik potansiyeli sıfır olabilir.
ÁE
O yargılarından hangileri K, hangileri L sistemi için doğrudur?
M çubuğu +q K L
Buna göre, çubuklar şekildeki konumlarında iken serbest A) I, II III

bırakılırsa hangileri O noktası etrafında dönmeye başlar? B) II I, III

C) III I, II
A) Yalnız K B) Yalnız L C) K ve L D) II, III I
D) L ve M E) K, L ve M E) I, III I, II, III
199
U N
1 G
5 ÜNİTE TEKRAR
TESTİ - 2
1. Elektrik yükleri +q, –q ve +4q olan cisimler yalıtkan, yatay 2. Yükleri +9q ve –2q olan noktasal cisimler eşit bölmeli düzle-
düzlemde Şekil I’deki gibi sabit tutuluyor. Daha sonra cisim- me şekildeki gibi yerleştirilmiştir.
ler Şekil II’deki konuma getiriliyor. X
+q
+9q –2q
K
d d
+q –q +4q
–q +4q
d d d
Şekil I Şekil II
Y
Buna göre, bu değişiklik ile ilgili,
Buna göre, K noktasındaki elektriksel potansiyelin sıfır
I. Cisimlerden oluşan sistemin elektriksel potansiyel enerji-
olabilmesi için X ya da Y noktasına yerleştirilecek bir cis-
si artmıştır.
min yükü aşağıda verilenlerden hangisi olabilir?
II. Cisimlerden oluşan sistemin elektriksel potansiyel enerji-
si azalmıştır. X Y
III. Elektriksel kuvvetlere karşı iş yapılmıştır. A) +q +3q
yargılarından hangileri doğrudur? B) –q –3q
C) +3q +q
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) –3q –q
D) I ve III E) II ve III E) +6q +2q
201
51
N
7. Sürtünmesi önemsiz yatay düzlemde, paralel levhalar arasın- 9. Şekildeki I, II, III düzeneklerinde, yük ve kütle değerleri veri-
dan v hızı ile atılan elektrik yüklü noktasal cisim 1 yolunu iz- len parçacıklar, V ve 2V gerilimleri ile yüklenmiş paralel levha-
lemiştir. ların K noktalarından serbest bırakıldığında, karşı levhaların L
noktalarına sırasıyla EI, EII, EIII kinetik enerjileri ile çarpıyor.
1 2
d 2d d
+
V –
d
v –q +q –q
K L K L K L
m 2m m
Yapılan bir değişiklikten sonra aynı noktadan aynı yönde ha-
rekete geçirilen cisim 2 yolunu izlemiştir. V + V 2V +
– + – –
Buna göre;
I II III
I. cismin yük miktarını artırmak,
II. üretecin gerilimini azaltmak, Buna göre; EI, EII, EIII arasındaki ilişki aşağıdakilerin han-
gisinde doğru verilmiştir?
III. d uzaklığını artırmak
işlemlerinden hangileri tek başına yapılmış olabilir? A) EI > EII > EIII B) EII > EIII > EI
C) EII > EI = EIII D) EIII > EI = EII

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
E) EI = EIII > EII
10. Şekil I’de bir üretece bağlanmış K, L paralel levhaları, Şe-

kil II’de ise elektrik yükleri +q ve –q olan noktasal M, N cisim-
leri verilmiştir.
8. Biri diğerinin düşeyinde olan, yere ve birbirine paralel iletken

levhalar zıt elektrik yüklüdür. Levhalar arasında bırakılan yük- Ok
lü bir cisim şekildeki gibi dengede kalıyor. K L
Ok
Yatay M N
+q –q
+ –
Şekil I Şekil II
Yatay
Buna göre; K’den L’ye doğru ve M’den N’ye doğru, ok yö-
Buna göre, dengede olan cisim bir ilk hız ile harekete ge- nünde gidilirken bu doğrultular üzerindeki elektrik alan-
çirildiğinde levhalar arasındaki düzgün elektrik alan bo- ların şiddeti için ne söylenebilir? (Levhaların alanı, levhalar
yunca hareketi için ne söylenebilir? (Sürtünmeler önemsiz, arasındaki uzaklığa göre çok büyüktür.)
yer çekimi ivmesinin büyüklüğü sabittir.)
K’den L’ye M’den N’ye
A) Yavaşlayarak durur ve tekrar dengeye gelir. A) Sabittir. Önce azalır, sonra artar.
B) Hız vektörü doğrultusunda düzgün hızlanır. B) Sabittir. Önce artar, sonra azalır.
C) Hız vektörü doğrultusunda sabit hızla hareket eder. C) Önce azalır, sonra artar. Önce azalır, sonra artar.
D) Serbest düşme hareketi yapar. D) Sabittir. Sabittir.
E) Düzgün çembersel hareket yapar. E) Önce artar, sonra azalır. Önce artar, sonra azalır.
203
52 GUN
İN T E
6. Ü ELEKTRİK VE
MANYETİZMA - 2
MANYETİK ALAN
1. Bir öğrenci, üzerinden i akımı geçen sonsuz uzunluktaki düz 2. Sayfa düzleminde ve sonsuz uzunluktaki iletken X ve Y telle-
tellerin etrafında oluşan manyetik alanların yönlerini Şekil I, rinden şekildeki gibi aynı yönde iX ve iY akımları geçerken L
Şekil II ve Şekil III’deki gibi çizmiştir. noktasındaki bileşke manyetik alan şiddeti sayfa düzlemine
dik ve dışarıya doğrudur.
i i
X Y
ÁB ÁB
iX iY
L
K M
Şekil I Şekil II
ÁB
i
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) iY akımı, iX akımından büyüktür.

Şekil III
B) K noktasındaki bileşke manyetik alan sayfa düzleminden
Buna göre; öğrencinin çizdiği manyetik alan yönlerinden dışarıya, M noktasındaki bileşke manyetik alan sayfa düz-
hangileri yanlıştır? leminden içeriye doğrudur.
C) M noktasındaki bileşke manyetik alan, K noktasındaki bi-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II leşke manyetik alandan büyüktür.
D) I ve III E) II ve III D) Tellerin arasında bileşke manyetik alan şiddetinin sıfır ol-
duğu noktalar vardır.
E) Teller L noktasına eşit miktarda yaklaştırılırsa L noktasın-
daki bileşke manyetik alan sıfır olabilir.
205
52
MANYETİK ALAN GU
N
7. Birbirine paralel sonsuz uzunlukta X ve Y tellerinden sadece 9. Sonsuz uzunlukta birbirine paralel K ve L tellerinden sırasıyla
X üzerinden şekildeki yönde akım geçmektedir. i ve 2i akımları geçmektedir. Akımlar aynı yönlü olduğunda P
noktasında, akımlar zıt yönlü olduğunda ise R noktasında bi-
Y telinden de akım geçirildiğinde K noktasındaki manyetik ala-
leşke manyetik alan sıfır oluyor.
nın şiddeti azalmaktadır.
i 2i
R P
K L M
K L
X Y
P noktasının K teline uzaklığı d olduğuna göre, R nokta-

Buna göre,
sının K teline uzaklığı kaç d’dir?
I. Y telinden geçen akım X telinden geçen akıma zıt yönlü-
dür. 3 5
A) 1 B) C) 2 D) E) 3
2 2
II. L noktasında manyetik alanın şiddeti artar.
III. M noktasındaki manyetik alanın şiddeti azalır.
ifadelerinden hangileri kesinlikle doğrudur?
8. xyz dik koordinat sisteminde; x eksenindeki, sonsuz uzunluk- 10. Eşit bölmelendirilmiş şekildeki düzlemde bulunan sonsuz
ta düz bir telden ve xz düzlemindeki halkadan şekilde belirti- uzunlukta ve paralel X, Y tellerinin K ve L noktalarında oluş-
len yönlerde i elektrik akımları geçmektedir. turduğu bileşke manyetik alanların büyüklükleri eşittir.
+y
i
i
+x
i L
+z K
Buna göre, halkanın merkezindeki bileşke manyetik ala-

nın yönü nedir? (p = 3 alınız.) X Y
A) +x B) –x C) +y D) –y E) –z
X telinden geçen akım i olduğuna göre Y telinden geçen

akım kaç i’dir?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
207
U N
3 G
5 MANYETİK KUVVET
1. Sonsuz uzunluktaki X teli ile K, L, M parçacıkları aynı düzlem- 3. Selim Öğretmen, bir U mıknatısının kutuplarının arasına yer-
dedir ve telden i akımı geçmektedir. K, L, M parçacıkları v hı- leştirdiği düz telden akım geçirdiğinde tele akım taşıyan kablo-
zıyla fırlatıldığında izlediği yollar şekildeki gibi oluyor. ların şekildeki gibi düşeyle sağ tarafa doğru açı yaparak den-
gede kaldığını gözlemliyor.
X
i
K v Sol Sağ
L v
Düşey
Düşey Akım taşıyan
M v kablolar
Düz tel
Buna göre; K, L, M’nin elektrik yüklerinin işareti için ne

söylenebilir?
A) K ve M’ninki “–”, L ise “+” yüklüdür. Buna göre,
B) K’ninki “+”, M’ninki “–”, L ise yüksüzdür. I. Selim Öğretmen’in bu deneydeki amacı öğrencilerine man-
C) K ve M’ninki “–”, L ise yüksüzdür. yetik kuvvet kavramını anlatmaktır.
D) K ve M’ninki “+”, L ise “–” yüklüdür. II. Selim Öğretmen, düz telden geçen akımı artırırsa tele akım
taşıyan kabloların düşeyle yaptığı açı da artar.
E) K’ninki “–”, M’ninki “+”, L ise yüksüzdür.
III. Selim Öğretmen, düz telden geçen akımın yönünü değiş-
tirirse tele akım taşıyan kablolar sol tarafa doğru açı yapa-
2. + yüklü cisim sayfa düzlemindeki d doğrultusu boyunca say- rak dengeye gelir.
fa düzlemindeki i akımı taşıyan tele doğru Áv hızı ile fırlatılıyor.
i
30°
d Áv
+
Buna göre, hareketi boyunca cisme etki eden manyetik

kuvvet ile hız vektörü arasındaki açı nedir?
A) 0° B) 30° C) 60° D) 90° E) 180°
209
53
MANYETİK KUVVET GU
N
8. Sürtünmelerin ve yer çekiminin önemsiz olduğu ortamda üre- 10. Aynı düzlemde birbirine dik olarak yerleştirilmiş sonsuz uzun-
tece bağlı paralel, iletken X ve Y levhaları ile sayfa düzlemi- luktaki X, Y tellerinden şekilde belirtilen yönlerde i şiddetinde
ne dik ve içeriye doğru düzgün ÁB manyetik alanından oluşan elektrik akımı geçiyor.
düzenek şekildeki gibidir. Kuzey
X Y ÁB 1
i i
K
2
K L
3 Batı Doğu
O
+ –
M N
Üreteç
X Y
Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
Güney
A) +q yüklü bir parçacık K noktasından serbest bırakıldığın- Buna göre,

da 1 yörüngesini izler.
I. X telinin MO bölümüne etki eden manyetik kuvvet güney-
B) Yüksüz bir parçacık K noktasından 2 yörüngesi doğrultu-
doğu yönündedir.
sunda atıldığında sapmadan hareket eder.
II. X telinin LO bölümüne etki eden manyetik kuvvet kuzey-
C) –q yüklü bir parçacık K noktasından serbest bırakıldığın-
doğu yönündedir.
da 3 yörüngesini izler.
III. Y telinin KO bölümüne etki eden manyetik kuvvet kuzey-
D) +q yüklü bir parçacık K noktasından serbest bırakıldığın-
doğu yönündedir.
da elektrik alanda hızlanarak, manyetik alanda ise sabit
IV. Y telinin NO bölümüne etki eden manyetik kuvvet kuzey-
büyüklükteki hızla hareket eder.
batı yönündedir.
E) Elektrik alanda hızlanarak manyetik alana giren yüklü par-
çacığın hareket düzlemi değişmez. yargılarından hangileri doğrudur?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III
D) II ve IV E) III ve IV
9. Sürtünmelerin ve yer çekiminin önemsiz olduğu ortamda po-

zitif yüklü bir cisim elektrik alana K noktasından, manyetik ala- 11. +q yüklü bir parçacık, sayfa düzlemine dik ve içeriye doğru
na L noktasından giriyor ve M noktasından geçerek manyetik olan ÁB manyetik alanına dik olarak şekildeki gibi atılıyor.
alanı terk ediyor.
ÁB
ÁE ÁB +y +q
v v
+ M
K
+x
+z
L
Buna göre;
Cismin izlediği yol şekildeki gibi olduğuna göre, elekt- I. parçacığı aynı yönde 2v hızı ile atmak,
rik ve manyetik alanın yönleri aşağıda verilenlerden han-
II. manyetik alanın şiddetini artırmak,
gisi olabilir?
III. parçacığın kütlesini artırmak,
ÁE ÁB IV. parçacığın yükünü artırmak
A) +y +z işlemlerinden hangileri yapılırsa parçacığın manyetik alan
B) +y –z içinde izlediği yörünge yarıçapı artar?

C) –y –z
D) –y +x A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
E) +z +y D) I ya da III E) II ya da IV
211
U N
4 G
5 ELEKTROMANYETİK
İNDÜKLENME
1. i akımı taşıyan düz tel ve tel ile aynı düzlemdeki iletken halka- 2. Sayfa düzlemine dik ve içeriye doğru düzgün ÁB manyetik ala-
dan oluşan düzenekte halkanın düzlemi değiştirilmeden mer- nının olduğu ortamlarda Şekil I’deki K iletken teli, iletken ray
kezi, şekildeki gibi O noktasından sırasıyla K, L ve M noktala- üzerinde; Şekil II’deki L iletken çerçevesi de alanın dışına doğ-
rına kaydırılıyor. ru ok yönünde çekiliyor. Şekil III’teki iletken M çerçevesi ise
K L sayfa düzlemindeki d ekseni çevresinde döndürülüyor.
ÁB K ÁB
L
M
O
Buna göre; OK, KL ve LM yollarında halkada oluşan in- Şekil I Şekil II

düksiyon akımının yönü için aşağıdakilerden hangisi doğ-
rudur? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) ÁB
OK yolunda KL yolunda LM yolunda
A) Saat Oluşmaz Saat M

d
yönünde yönünde
B) Saat yönüne Oluşmaz Saat Şekil III
zıt yönde yönünde
C) Saat Oluşmaz Saat yönüne Buna göre; K, L ve M iletkenlerinde oluşan indüksiyon
yönünde zıt yönde akımlarından hangileri, ÁB manyetik alanı ile aynı yönde
manyetik alan oluşturabilir?
D) Oluşmaz Saat Saat yönüne
yönünde zıt yönde
A) Yalnız K B) Yalnız M C) K ve L
E) Oluşmaz Saat yönüne Saat
zıt yönde yönünde D) L ve M E) K, L ve M
213
54
ELEKTROMANYETİK İNDÜKLENME GU
N
7. O noktasından bükülmüş, sayfa düzlemindeki KL metal çu- 9. Sayfa düzlemine dik ve içeriye doğru düzgün ÁB manyetik ala-
buğuna sayfa düzlemine dik içe doğru olan ÁB manyetik alanı nı içinde bulunan şekildeki düzenekte iletken çubuk, direnci
içinde w açısal hızı ile O noktası etrafında düzgün çembersel önemsiz iletken raylar üzerinde sabit Áv hızıyla hareket etme-
hareket yaptırılmaktadır. ye başladığında R direncinden akım geçiyor.
ÁB K
K Ray
ÁB w 1
Áv
a R æ
O L 2 Ray
L
K, L noktaları arasındaki uzaklık M olduğuna göre, R di-

rencinden geçen akımın büyüklüğünü veren ifade ve akı-
Buna göre, mın yönü aşağıdakilerden hangisi gibidir?
w : Açısal hız Akımın yönü Akımın büyüklüğü

a : Çubuğun bükülme açısı A) 1 BvM
B : Manyetik alanın büyüklüğü R
B) 1 Bv
niceliklerinden hangileri tek başına artırıldığında metal çu-
MR
buğun KL uçları arasında oluşan indüksiyon elektromotor C) 1 BvR
kuvveti artar? (|KO| ≠ |OL|) M
D) 2 BvM
A) Yalnız w B) Yalnız a C) Yalnız B R
E) 2 Bv
D) w ve a E) w ve B
MR
8. Sabit tutulmakta olan ve üzerinden i1, i2 akımları geçen para- 10. Özdeş iki metal çubuk orta noktalarından iki farklı biçimde bü-
lel X, Y telleri ve metal halka aynı düzlemdedir. külerek sayfa düzlemine dik düzgün manyetik alan içinde v
X teli Y teli süratleri ile şekildeki gibi hareket ettiriliyor.
Ok ÁB
e2
e1
v 30° v
30°
i1 i2
Buna göre, halkada ok yönünde indüksiyon akımı oluş- Çubukların uçları arasında oluşan indüksiyon elektromo-
e1
turmak için, tor kuvvetleri sırasıyla e1 ve e2 olduğuna göre, ora-
e2
I. yalnız i1 akımını artırmak, nı kaçtır?
II. yalnız i2 akımını artırmak,
1 3 5
A) B) 1 C) D) 2 E)
III. X telini Y’ye yaklaştırmak 2 2 2
işlemlerinden hangileri yapılmalıdır?

D) I ya da II E) I ya da II ya da III
215
U N
5 G
5 ALTERNATİF AKIM
1. Manyetik akı değişimi ile oluşan akıma indüksiyon akımı, olu- 3. Sedat Öğretmen alternatif akım devrelerini anlattığı derste şu
şan elektromotor kuvvete de indüksiyon elektromotor kuvve- bilgileri verdi: “Evlerimizde kullandığımız alternatif akımın et-
ti denir. Bu şekilde iş gören elektrikli araç ya da elektrik dev- kin gerilim ve frekans değerleri her ülkede aynı değildir. Ör-
re elemanları geliştirilmiştir. İndüksiyon akımı ile iş gören bazı neğin, ülkemizde kullanılan alternatif gerilimin frekansı 50 Hz
araçlarda manyetik akı değişiminin sağlanması için alternatif iken Amerika’da bu değer 60 Hz’dir.”
akım kullanılması zorunludur. Doğru akım kullanıldığında bu
Bu bilgileri verdikten sonra öğretmen, içinde bir bobin bulu-
araçlar iş göremez.
nan K devresi ile bir sığaç bulunan L devresini tahtaya çize-
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi iş görmek için alter- rek öğrencilere şu soruyu yöneltti: “Ülkemizde alternatif ge-
natif akım kullanılması zorunlu olan bir araçtır? rilim kaynağına bağlanan K ve L devreleri, Amerika’da aynı
büyüklükte alternatif gerilime bağlansaydı gözlemlenebilecek
A) Sığaç B) Direnç C) Transformatör değişiklikler neler olurdu?”
D) Filamanlı ampul E) Transistör K L
Buna göre, Sedat Öğretmen’in bu sorusuna verilen aşa-

ğıdaki cevaplardan hangisi yanlıştır?
2. Bir AC devresinde, birbirlerine seri bağlı direnç, sığaç ve bo-

A) K devresindeki akımın etkin değeri azalır.
bin bulunmaktadır.
B) L devresindeki akımın etkin değeri artar.
Bu AC devresinde rezonans durumunun gerçekleşmesi
C) K devresinin indüktif reaktansının değeri artar.
için, aşağıda verilen koşullardan hangisinin sağlanma-
D) L devresinin kapasitif reaktansının değeri azalır.
sı yeterlidir?
E) İndüktansın değeri artar.
A) Devrenin empedansını sığacın kapasitif reaktansına eşit
yapmak.
B) Devrenin empedansını bobinin indüktif reaktansına eşit
yapmak.
C) Sığacın kapasitif reaktansını bobinin indüktif reaktansına
eşit yapmak.
D) Sığacın frekansını bobinin frekansına eşit yapmak.
E) Sığacın kapasitif reaktansını bobinin indüktif reaktansın-
dan büyük yapmak.
217
55
ALTERNATİF AKIM GU
N
8. K, M bobinleri; L, N sığaçları ve özdeş R dirençleri ile oluş- 10. Alternatif akım devresine bağlı bir sığacın,
turulmuş şekildeki P ve S devreleri özdeş alternatif akım güç
I. levhalarında biriken yük miktarı,
kaynaklarına bağlıdır.
II. levhalarında biriken yükün işareti,
K R L M R N
III. levhaları arasındaki elektrik alanın yönü
verilenlerinden hangileri sürekli değişir?
A A
P devresi S devresi
Devreler rezonans hâlinde olduğuna göre;
I. K ve M bobinlerinin indüktif reaktansları eşittir.

II. Ampermetrelerin gösterdiği değerler eşittir.
III. K’nin indüktif reaktansı, L’nin kapasitif reaktansına eşittir.
9. Alternatif akım devresine bağlı ideal bir sığaç ve doğru 11. Faruk, R direnci, ampermetre ve voltmetre kullanarak şekil-
akım devresine bağlı ideal bir sığaçla ilgili, deki alternatif akım kaynağına bağlı devreyi oluşturmuştur.
I. Alternatif akım devresine bağlı sığaç enerji depolamaz- V

ken, doğru akım devresine bağlı sığaç enerji depolar.
II. Alternatif akım devresine bağlı sığacın levhalarının elekt-
R
riksel yük işareti hiç değişmezken, doğru akım devresi-
ne bağlı sığacın levhalarının elektriksel yük işareti sürekli A
değişir.
III. Alternatif akım devresine bağlı sığacın levhalarının arasın- AC
daki gerilim sürekli değişirken, doğru akım devresine bağ-
lı sığacın levhalarının arasındaki gerilim sığaç dolduktan Buna göre Faruk, alternatif akım kaynağının etkin gerili-
sonra hiç değişmez. mini değiştirmeden yalnız frekansını artırırsa ampermetre
ve voltmetrenin gösterdiği değerler için ne söylenebilir?
Ampermetre Voltmetre
A) Artar Artar
B) Azalır Artar
C) Artar Değişmez
D) Değişmez Değişmez
E) Azalır Değişmez
219
U N
6 G
5 TRANSFORMATÖRLER
1. Aşağıdaki şekilde termik santralinde üretilen elektrik enerjisi- 3. Tuncay Öğretmen, öğrencilere barajlarda üretilen elektriğin
nin evlerimize kadar aktarılması gösterilmiştir. evlerimize gelinceye kadar iki farklı transformatörden geçti-
ğini anlattıktan sonra bu transformatörlerle ilgili yorum yap-
malarını istiyor.
2 Öğrencilerden;
1
Hande: Barajda üretilen elektrik şehirlere gönderilirken se-
konder sarım sayısı primerden fazla olan transfor-
matör kullanılır.
Buna göre,
Cevdet: Barajdan şehire gönderilen elektriğin akım değe-
I. 1 numaralı trafo (transformatör) gerilim yükselticidir.
ri düşürülür.
II. 2 numaralı trafo (transformatör) gerilim düşürücüdür.
Meltem: Ş
ehir trafosunda elektriğin gerilimi düşürülerek ser-
III. 1 numaralı trafo ile 2 numaralı trafo arasındaki iletim hat- vis edilir.
tı yüksek gerilim hattıdır.
Buna göre, hangi öğrenciler doğru yorum yapmıştır?
A) Yalnız Hande B) Yalnız Cevdet
C) Hande ve Meltem D) Cevdet ve Meltem
E) Hande, Cevdet ve Meltem
4. Bir transformatör;
2. I. Transformatörlerde enerji kaybı yoktur.
II. Yükseltici transformatörle az enerji girişi ile daha çok ener- I. gücü artırmak,
ji çıkışı elde edilir. II. gerilimi düşürmek ya da yükseltmek,
III. Transformatörler doğru akımla da çalışır. III. enerjiyi nakletmek
Transformatörler için yukarıdakilerden hangileri yanlıştır? işlemlerinden hangileri için kullanılamaz?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) I, II ve III D) I ve II E) II ve III
221
56
TRANSFORMATÖRLER GU
N
9. Evlerde kullanılan alternatif gerilim ve frekans değerleri ülke- 11. Şekildeki gibi bağlanmış X, Y transformatörleri K, L, M, P bo-
den ülkeye farklı değerde olabilmektedir. Tabloda bazı ülke- binlerinden oluşmuştur. K bobinine V alternatif gerilimi uygu-
lerin evlerde kullandığı gerilim ve frekans değerleri verilmiştir. landığında P bobininden 4V gerilimi elde ediliyor.
Ülke Gerilim (V) Frekans (s–1)

X Y
K L M P
ABD 120 60
Arjantin 220 50
V 4V
Panama 110 60
Danimarka 230 50
Türkiye 220 50
V alternatif giriş gerilimini değiştirmeden, P bobininden
Gerilim ve frekansların farklı olmasının nedeni, 8V gerilimini elde etmek için;
I. ülkelerin elektrik enerjisini üretme şeklinin farklı olması, l. K bobininin sarım sayısını iki katına çıkarmak,
II. güç kaybını önlemenin hedeflenmesi, ll. L bobininin sarım sayısını iki katına çıkarmak,
III. kullanılan elektrik ve elektronik araçların yapısına ve ça- lll. M bobininin sarım sayısını yarıya indirmek,
lışma şekline bağlı olması
lV. P bobininin sarım sayısını yarıya indirmek
verilenlerden hangileri olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III (Sarım sayıları gerçek değerlerini göstermemektedir.)
D) I ve II E) II ve III A) l ya da ll B) ll ya da lll C) lll ya da lV
D) l ya da lV E) II ya da IV
10. Sarımlarının sarılma yönü şekildeki gibi olan transformatörün 12. Şekildeki gibi bağlanmış ideal X ve Y transformatörlerinin
girişindeki sarım sayısı 500, çıkışındaki sarımların sayıları da K, L, M ve P bobinlerinin sarım sayıları sırasıyla NK, NL, NM ve
50 ve 250 dir. Bu transformatörün M ile P noktaları iletken bir NP dir. X transformatörüne 55 voltluk alternatif gerilim uygu-
telle birleştirilip girişine 250 V’lik alternatif gerilim uygulanıyor. landığında, Y’den 110 voltluk gerilim elde ediliyor.
250 volt X Y
Giriş K L M P
55 110
500 sarım
volt volt
50 sarım 250 sarım
M P NM 1 NK
= olduğuna göre, oranı kaçtır?
Çıkış NP 4 NL
K L (Sarım sayıları gerçek değerlerini göstermemektedir.)

Buna göre, çıkışın K, L noktaları arasındaki gerilim kaç 1 1 3

A) B) C) D) 2 E) 4
4 2 4
V’dir?
A) 75 B) 100 C) 125 D) 150 E) 200
223
U N
7 G
5 ÜNİTE TEKRAR
TESTİ - 1
1. Sonsuz uzunluktaki X ve Y tellerinden sabit şiddette akım geç- 2. Elektrik alan ya da manyetik alan olup olmadığı bilinmeyen
mektedir. Bu akımların, tellerle aynı düzlemde bulunan K nok- şekildeki ÁX ve ÁY alanlarından ÁX alanı içinde pozitif yüklü bir
tasındaki bileşke manyetik alanı sıfırdır. cisim yatay düzlemde serbest bırakıldığında alan çizgileri bo-
yunca hızlanmaya başlıyor. Pozitif yüklü bir cisim ÁY alanı için-
de alan çizgileri doğrultusunda v ilk hızı ile yatay doğrultuda
harekete geçirildiğinde ise alan boyunca sabit hızla hareket
ediyor.
K L M ÁX ÁY
+ + v
X Y
v=0
Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?

Sürtünmeler önemsiz olduğuna göre, aşağıdaki yargılar-
(K, L, M noktaları aynı düzlemdedir.) dan hangisi doğru olabilir?
A) Tellerden geçen akımlar zıt yönlüdür. A) ÁY elektrik alan, ÁX manyetik alandır.

B) Y’den geçen akımın şiddeti, X’ten geçen akımın şiddetin- B) ÁX elektrik alan, ÁY manyetik alandır.
den büyüktür.
C) İkisi de elektrik alandır.
C) Teller birbirine itme şeklinde manyetik kuvvet uygular.
D) İkisi de manyetik alandır.
D) Teller birbirine temas gerektiren manyetik kuvvet uygular.
E) ÁX elektrik alan ya da manyetik alan olabilir, ÁY elektrik
E) L ve M noktalarında oluşan bileşke manyetik alanlar zıt alandır.
yönlüdür. Strateji Yayınları
225
57
N
7. Bir manyetik alanla birlikte ortamda elektrik alan bulunduğun- 9. x ekseni üzerinde, sayfa düzlemine dik doğrultuda bulunan
da yüklü parçacığa etki eden net kuvvet elektriksel ve man- sonsuz uzunluktaki X ve Y tellerinden eşit büyüklükte akım-
yetik kuvvetin bileşkesi alınarak, lar geçmektedir.
ÁF = q.ÁE + q.(Áv x ÁB) x

K X L Y M
bağıntısı ile bulunur.
X ve Y tellerinin L noktasında oluşturduğu manyetik alan-
Bu bağıntı klasik fiziğin birçok alanındaki gelişmelere katkı
lar aynı yönde olduğuna göre;
sağlayan Hendrik Lorentz’in anısına Lorentz kuvvetleri olarak
anılır. Lorentz kuvvetinin etkisiyle yüklü parçacıkların yörün- I. X ve Y tellerinden geçen akımlar zıt yönlüdür.
gelerinin ve hızlarının değiştirilebilmesi birçok teknolojik ge- II. X ve Y tellerinin K ve M noktalarında oluşturduğu bileşke
lişmeye zemin hazırlamıştır. manyetik alanlar aynı yöndedir.
Bu teknolojik gelişmelere örnek olarak, III. X ve Y tellerinin arasında bileşke manyetik alan şiddetinin
sıfır olduğu bir nokta tespit edilebilir.
I. el yakmayan indüksiyon ocağının tencere tabanında
oluşturduğu girdap akımları ile tencerenin sıcaklığını ar- yargılarından hangileri doğrudur?
tırması,
II. CERN’de, elektrik alan yardımıyla hızlandırılan parçacık- A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
ların, süper iletken mıknatıslar sayesinde tünel içinde tu- D) II ve III E) I, II ve III
tulması,
III. transformatör aracılığı ile alternatif gerilimin değerinin de-
ğiştirilmesi
uygulamalarından hangileri verilebilir?
10. Birbirine paralel ve aynı düzlemde bulunan sonsuz uzunluk-

taki şekildeki X, Y ve Z tellerinden sırasıyla iX, iY ve iZ akımla-
rı geçiyor.
X Y Z
8. Yüklü X taneciği, sayfa düzlemine dik ÁB manyetik alan içine,

farklı vK, vL ve vM hızlarıyla şekildeki gibi fırlatıldığında sırasıy-
iX iY iZ
la K, L ve M noktalarından alanı terk ediyor.
L
K
d1 d2
X
d1 > d2 ve teller serbest bırakıldığında dengede kaldığı-
M na göre;
I. iX > iZ dir.
Taneciğin yükünün işareti değiştirilmesine rağmen yük
miktarı değiştirilmediğine göre; vK, vL ve vM arasındaki II. iX > iY dir.
ilişki nedir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) III. iZ > iY dir.

A) vK > vM > vL B) vK > vL > vM
C) vM > vK > vL D) vM > vL > vK A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
E) vL > vM > vK D) II ve III E) I, II ve III
227
U N
8 G
5 ÜNİTE TEKRAR
TESTİ - 2
1. Manyetik kuvvetten yararlanılarak üretilmiş birçok araç gereç 3. Elektrik enerjisinin yaygın olarak kullanılmaya başlandığı dö-
geliştirilmiştir. nemlerde Edison ve Tesla arasında doğru akım ve alternatif
akım kullanımı arasında kıyasıya bir rekabet yaşanmıştır. Edi-
Buna göre,
son doğru akımı savunurken Tesla alternatif akımı savunmuş-
I II tur. Ancak zamanın da gösterdiği gibi bu rekabeti Tesla kazan-
mıştır ve günümüzde enerji iletiminde alternatif akım yaygın
olarak kullanılmaktadır.
Maglev trenleri Çanlı kapı zilleri

III
Elektrik motorları
Buna göre, alternatif akımın elektrik enerjisinin güç sant-
ile verilenlerden hangileri bu duruma örnek olarak veri- rallerinden iletiminde yaygın olarak kullanılmasının çok
lebilir? daha avantajlı olmasının en önemli nedeni aşağıdakiler-
den hangisidir?
D) II ve III E) I, II ve III A) Alternatif akım ile aydınlatma ve ısıtma işlemi yapılabilme-

sidir.
B) Gerilimi artırılan alternatif akımın akım değerinin düşme-
si, iletim sırasındaki kayıpları minimuma indirmiştir.
2. Sürtünmelerin önemsiz olduğu ortamda ve ekvator üzerinde
C) Alternatif akım, transformatörlerin kullanımına olanak sağ-
pozitif yüklü bir cisim serbest düşmeye bıraklıyor.
lamıştır.
Buna göre, cismin düşüşü sırasında Dünya’nın manye-
D) Alternatif akım, sığaçların akımı geçirmesini sağlamıştır.
tik alanı nedeni ile cisme etki eden manyetik kuvvet han-
E) Alternatif akım, RLC devrelerinin radyo gibi birçok alanda
gi yöndedir?
kullanımına katkı sağlamıştır.
A) Kuzey B) Güney C) Batı
D) Doğu E) Düşey yukarı
229
58
N
8. Şekildeki ideal transformatörün girişine (primer) V1 alternatif 10. Şekildeki gibi bağlanmış X ve Y transformatörleri K, L, M ve N
gerilimi uygulandığında çıkışından (sekonder) V2 gerilimi ve bobinlerinden oluşmaktadır. K bobinine etkin değeri 100 volt
i2 akımı alınmaktadır. olan alternatif akım kaynağı bağlandığında N bobininden et-
kin değeri 200 volt olan gerilim elde edilmektedir.
X Y
K L M N
V1 V2
Transformatör ideal olmasaydı girişine tekrar V1 alterna-

tif gerilimi uygulandığında;
Buna göre, N bobininden 400 volt etkin gerilim elde et-
I. V2 değişmez.
mek için;
II. i2 azalır.
I. K bobininin sarım sayısını 2 kat artırmak
III. Sekonderde elde edilen elektriksel güç primerdekinden
fazla olur. II. L bobininin sarım sayısını 2 kat artırmak
III. M bobininin sarım sayısını yarıya indirmek
işlemlerinden hangilerinin tek başına yapılması yeterlidir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II (Sarım sayıları gerçek değerini göstermemektedir.)
11. r ve 2r yarıçaplı teller ile oluşturulmuş çerçevelerden geçen

9. Sayfa düzlemine yerleştirilen doğrusal tel ve çembersel tel- akımlar i’dir.
den i1 ve i2 akımları geçirilerek bir deney düzeneği oluşturu-
luyor.
i
r r r r r r r r
O1 O2
i1
r d
O i
i2
r
r
Buna göre, düzenek ile ilgili aşağıdaki yargılardan han-
r r O3
gisi yanlıştır?
A) O noktasındaki bileşke manyetik alan sayfa düzleminden i

dışa doğrudur.
B) Doğrusal tel çembersel tele yaklaştırılırsa O noktasındaki Çerçevelerin merkezleri olan O1, O2, O3 noktalarında akım-
bileşke manyetik alanın şiddeti artar. ların oluşturduğu bileşke manyetik alanlar sırasıyla B1, B2,
B3 olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?
C) Akımlar yön değiştirirse bileşke manyetik alan vektörü zıt
yönde olur.
A) B1 < B2 < B3 B) B3 < B2 < B1
D) O noktasındaki bileşke manyetik alanın yönü d ve r uzun-
luklarına bağlı değildir. C) B1 < B3 < B2 D) B2 < B3 < B1
E) O noktasındaki bileşke manyetik sıfır olabilir. E) B2 < B1 < B3
231
59 GUN
İT E
Ü N
7. DALGA MEKANİĞİ
SU DALGALARINDA KIRINIM
1. Açık denizden gelen doğrusal dalgalar kıyıda karşılaştıkları 2. Su derinliklerinin sabit olduğu K, L, M dalga leğenlerinde öz-
dar geçitlerden geçerken çembersel şekil alırlar. Bu durumu deş dalga kaynakları kullanılarak doğrusal su dalgaları üretil-
gösteren bir görsel aşağıdaki gibidir. mektedir. Su dalgalarına paralel olarak yerleştirilen ve üzerinde
yarıklar olan engeller kullanılarak kırınım olayı incelenmekte-
dir. Bu dalga leğenlerinde üretilen dalgaların dalga boyları ve
yarık genişlikleri arasındaki ilişkileri gösteren sütun grafikleri
şekildeki gibidir.
Dalga boyu Yarık genişliği
Dalga Dalga
K L M leğeni K L M leğeni
Buna göre,
Buna göre,
I. Yukarıda gerçekleşen olay su dalgalarının kırınımıdır.
II. Dalgaların kırınımı yalnızca laboratuvar şartlarında göz- I. K leğeninde kırınım gerçekleşirse diğer ikisinde de kesin-
lenebilen bir olay değildir. Doğada kendiliğinden de ger- likle gerçekleşir.
çekleşir. II. L leğeninde kırınım gözlenirse M’de kesinlikle gözlenir an-
III. Gelgit nedeni ile su derinliği azalmış olsa aynı yerde dal- cak K’de gözlenemeyebilir.
galar kırınım gerçekleştirmeyebilir. III. M leğeninde kırınım gerçekleşmezse diğerlerinde de ger-
çekleşmez.
233
59
SU DALGALARINDA KIRINIM GU
N
7. Derinliği her yerinde sabit olan dalga leğeninde doğrusal dal- 9. 1, 2 ve 3 numaralı dalga leğenlerinde yapılan kırınım deneyin-
ga kaynağından oluşturulan periyodik dalgaların, aralarında de, aralarında eşit miktar açıklık bulunan engellerden doğru-
d1 ve d2 açıklığı olan engellerden art arda geçtikten sonraki sal dalgaların geçişi şekildeki gibidir. Dalga leğenlerindeki su
üstten görünüşü şekildeki gibidir. derinlikleri sırasıyla h1, h2 ve h3 tür.
1 2 3
Dalga Kaynaı
d1 d2
1. engel 2. engel
Deneydeki bu gözlemin nedeni, Dalga kaynaklarının frekansları eşit olduğuna göre h1, h2
ve h3 arasındaki ilişki nedir?
I. d1 > d2 olmasıdır.
II. 2. engelde dalgaların daireselleşmesi, dalga kaynağına A) h3 > h1 > h2 B) h3 > h2 > h1
daha uzak olmasındandır.
C) h1 > h2 > h3 D) h1 > h3 > h2
III. Dalgaların dalga boyunun d1 den küçük d2 den büyük ol-
masıdır. E) h2 > h1 > h3
yargılarından hangileri ile açıklanabilir?
10. Derinliği sabit dalga leğeninde doğrusal dalgaların önüne yer-

leştirilen üç engelin arasındaki açıklıkların genişliği şekildeki
gibi w1 ve w2 dir.
w1 w2
8. Doğrusal su dalgalarının, aralarında bir miktar açıklık bulunan

iki engelden geçtikten sonra daireselleşmesi kırınım olarak ta-
Dalgaların dalga boyu 4 cm ve dalgaların engelden geç-
nımlanır.
tikten sonraki görünümü şekildeki gibi olduğuna göre,
Derinliği sabit dalga leğeninde yapılan kırınım deneyinde dal- w1 ve w2 nin alabileceği değerler aşağıdakilerden han-
gaların frekansı değiştirilerek kırınım gözlenmek isteniyor. f1 gisi olabilir?
frekansında dalgalar çok az kırınıma uğrarken f2 frekansında
kırınım gözlenmiyor. Dalgaların frekansı f3 yapıldığında ise kı- w1 w2
rınım çok net bir şekilde gözlemlenebiliyor. A) 2 5
Buna göre; f1, f2 ve f3 arasındaki ilişki nedir? B) 4 3

C) 4 5
A) f1 > f3 > f2 B) f2 > f1 > f3 C) f2 > f3 > f1 D) 5 3
D) f3 > f1 > f2 E) f3 > f2 > f1 E) 5 6
235
U N
0 G
6 SU DALGALARINDA
GİRİŞİM
1. Sabit derinlikte su olan dalga leğeninde, periyodik dalga kay- 2. Derinliği sabit olan dalga leğeninde özdeş noktasal S1 ve S2
nağının ürettiği doğrusal dalgalar, bir engel üzerinde bulunan kaynakları ile şekilde verilen girişim deseni elde ediliyor.
A ve B aralıklarından geçtiğinde şekildeki görünümü alıyor ve
girişim yapmıyor.
X
A Y Z
Kaynak
S1 S2
B Buna göre, desende verilen X, Y ve Z noktalarından han-

gileri minimum genlikle titreşen noktalardır?
(Düz çizgiler dalga tepesini göstermektedir.)
Buna göre,
A) Yalnız X B) Yalnız Y C) X ve Y
I. Kaynağın frekansını artırmak
II. Leğendeki su derinliğini artırmak D) Y ve Z E) X, Y ve Z
III. A aralığını büyültmek
işlemlerinden hangileri yapılırsa A ve B aralıklarını ge-

çen dalgalar girişim yapabilir? (Yansımalar önemsenmiyor.)
D) I ya da II E) II ya da III
3. Bir dalga leğeninde aynı fazda çalışan S 1 ve S2 titreşim

kaynakları 2 cm dalga boylu dalgalar yayıyor. Bu dalgala-
rın girişim desenindeki bir P noktasının kaynaklara uzaklığı
PS1 = 25 cm, PS2 = 34 cm’dir.
Buna göre, P noktası aşağıdakilerden hangi girişim çizgisi-

nin üzerindedir? (Leğendeki su derinliği her noktada aynıdır.)
A) 5. düğüm çizgisi B) 5. dalga katarı
C) 3. düğüm çizgisi D) 1. düğüm çizgisi
E) 3. dalga katarı
237
60
SU DALGALARINDA GİRİŞİM GU
N
8. Derinliğin sabit olduğu dalga leğeninde aynı fazda çalışan 10. Ali, Mert ve Sıla, laboratuvar ortamında ayrı ayrı yaptıkları de-
özdeş ve noktasal K1, K2 dalga kaynaklarının ürettiği l dal- neylerde, su derinliği sabit olan dalga leğenlerinde, aynı faz-
ga boylu su dalgaları ile elde edilen girişim deseninde, üze- da çalışan özdeş iki kaynağın oluşturduğu l dalga boylu dal-
rinde P ve R noktalarının bulunduğu girişim çizgileri şekildeki galarla girişim deseni elde ediyorlar. Deney sonuçları ile ilgili
gibidir. elde ettikleri sonuçlar aşağıdaki gibidir.
Merkez Ali: Merkez çizgisinin sağında ve solunda altışar girişim çiz-
doğrusu
gisi oluştu.
Mert: Merkez çizgisinin sağında üç düğüm üç karın çizgisi,
P R solunda dört düğüm üç karın çizgisi oluştu.
Sıla: Merkez çizgisinin sağında ve solunda beşer girişim çiz-
gisi oluştu.
K1 K2
l 2l Buna göre,
4
I. Ali ve Sıla’nın ölçümleri doğru ise Ali’nin düzeneğinde kay-
Buna göre, P ve R noktaları hangi çizgiler üzerindedir? naklar arasındaki uzaklık Sıla’nınkinden fazladır.
II. Merkez doğrusunun sağında ve solundaki düğüm çiz-
P R
gi sayısı eşit olmalıdır. Bu nedenle Mert’in ölçümünde bir
A) 1. karın 3. düğüm yanlışlık vardır.
B) 1. karın 4. düğüm
III. Sıla’nın ölçümleri doğru ise merkez doğrusunun bir tara-
C) 1. düğüm 3. karın fındaki beş girişim çizgisinin üçü karın ikisi düğüm çizgi-
D) 1. düğüm 4. karın sidir.
E) 2. düğüm 5. karın
11. Derinliği sabit dalga leğeninde aralarındaki uzaklık 12 cm olan

9. Derinliğin sabit olduğu dalga leğeninde aynı fazlı noktasal ve aynı fazlı özdeş ve noktasal dalga kaynakları ile girişim dese-
özdeş iki dalga kaynağının oluşturduğu girişim deseninde el- ni elde ediliyor.
de edilen çizgi sayısı n oluyor.
Dalgaların dalga boyu 4 cm olduğuna göre, girişim de-
Buna göre n’yi artırmak için; seninde oluşan düğüm çizgileri ve dalga katarlarının sa-
yısı nedir?
I. kaynaklar arası uzaklığı artırmak,
II. leğene su ilave etmek, Düğüm çizgisi Dalga katarı
III. dalga kaynağının frekansını artırmak A) 4 5
işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir? B) 5 4

C) 5 6
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) 6 5
D) II ve III E) I, II ve III E) 6 7
239
U N
1 G
6 IŞIKTA KIRINIM VE GİRİŞİM
1. Işığın kırınımı ile ilgili yapılan deneyde, perde üzerinde şekil- 3. Işığın çift yarıkta girişimi ile ilgili Şekil I’deki düzenekle yapı-
deki gibi karanlık ve kırmızı renkli aydınlık saçaklar oluşmuş- lan bir deneyde yarıklar düzlemi ile ekran arasındaki L uzak-
tur. lığı değiştirilerek L1, L2 ve L3 yapıldığında Şekil II’deki görün-
tüler elde edilmiştir.
L1
Buna göre, S1
L2
I. Deney tek renk kırmızı ışıkla yapılmıştır.
Işık S2
II. Merkezî aydınlık saçak diğer aydınlık saçaklardan daha kaynağı
L L3
geniştir.
III. Deneyde, merkezî aydınlık saçağın parlaklığı, diğer sa- Yarıklar Perde
düzlemi
çakların parlaklığından fazla olmuştur.
Şekil I Şekil II
Buna göre; L1, L2 ve L3 arasındaki ilişki nedir?
A) L1 > L2 > L3 B) L1 = L2 > L3
C) L2 = L3 > L1 D) L2 > L1 > L3
E) L3 > L2 > L1
2. Yeşil renk ışıkla yapılan tek yarıkta kırınım deneyinde, ye-

şil ışık yerine mor renk ışık kullanılsaydı;
I. saçak aralıkları,
4. Tek yarıkta yapılan girişim deneyinde;
II. karanlık saçakların yeri,
I. yarığın genişliği,
III. merkezî aydınlık saçağın yeri
II. ortamın kırıcılık indisi,
niceliklerinden hangileri değişirdi? (Deneyde diğer değiş-
III. kullanılan ışığın dalga boyu
kenler sabit tutulmaktadır. Mor ışığın dalga boyu, yeşil ışığın
dalga boyundan küçüktür.) niceliklerinden hangileri azaltılırsa saçak aralığı azalır?
D) I ve III E) I, II ve III D) I ya da II E) II ya da III
241
61
IŞIKTA KIRINIM VE GİRİŞİM GU
N
9. Fizik öğretmeni Murat Bey, ışığın tek yarıkta kırınımı deneyini 10.
P
fizik laboratuvarında öğrencileri ile beraber gerçekleştirdikle-
rinde aşağıdaki sonuçlara ulaşıyor.
Işık Merkezi
kaynağı d aydınlık
Yarık genişliğini gittikçe arttıran Murat Bey’in kırmızı ışık altında
saçak
elde ettiği kırınım deseni soldan sağa doğru Şekil I’deki gibidir.
x Fant
Ekran
L
Şekildeki çift yarıkla yapılan girişim deneyinde aşağıdaki
niceliklerden hangisinin değiştirilmesi, P noktasında olu-
şan saçağın yerini değiştirmez?
A) Yarıklar arası uzaklık (d)

B) Yarıklar ile ekran arası uzaklık (L)
C) Kullanılan ışığın dalga boyu
D) Kaynağın fanta uzaklığı (x)
Şekil I
E) Fant ile ekran arasındaki ortamın kırıcılık indisi
Önce yeşil ve sonra kırmızı lazer ışığı kullanan Murat Bey’in
aynı büyüklükteki tek yarıkta oluşturduğu kırınım desenleri
soldan sağa doğru Şekil II’deki gibidir.
Şekil II
11. Çift yarıkla yapılan hava ortamındaki girişim deneyinde, şekil-
Bu deney sonuçlarından yola çıkan öğrencilerin,
deki gibi modellenen düzenekte, ekranın A noktasında mer-
I. Yarık genişliği arttıkça saçak genişliği azalır. kezî aydınlık saçak oluşmuştur.
II. Kullanılan ışığın renginin ve yarık genişliğinin değişmesi
merkezî aydınlık saçağın genişliğinin diğer tüm saçakla-
rın genişliğinden büyük olduğu gerçeğini değiştirmez. Işık K1 B
kaynağı
III. Kullanılan ışığın dalga boyu arttıkça saçak genişliği de ar- 1 A
tar.
K2
bilgilerinden hangilerine ulaşmaları beklenir? (Öğrenciler 2
kırmızı ışığın dalga boyunun yeşil ışığınkinden büyük oldu- Fant Ekran
ğunu bilmektedirler.)
Merkezî aydınlık saçağın B noktasında oluşması için,
I. ışık kaynağını 2 yönünde bir miktar hareket ettirmek,
D) I ve III E) I, II ve III II. K1 yarığının önüne ince cam levha koymak,
III. ışık kaynağını 1 yönünde bir miktar hareket ettirmek
işlemlerinden hangileri yapılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ya da II
243
U N
2 G
6 DOPPLER OLAYI VE
ELEKTROMANYETİK
DALGALAR
1. Metin Öğretmen, öğrencilerden doppler etkisinin günlük ha- 3. Doğrusal bir yolda şekildeki gibi v büyüklüğünde hızla ilerle-
yatta kullanım alanları ile ilgili örnek vermelerini istediğinde; mekte olan otomobilin şoförü, sesini sonuna kadar açtığı rad-
yodan f frekanslı müzik dinleyerek ilerliyor. Otomobil ile aynı
Fuat: Karayollarında araçların hızlarını tespit etmek için elekt-
yönde hareket eden K, L ve M noktalarında hareket hâlindeki
romanyetik dalgaların doppler etkisinden faydalanırız.
araçların müziği algıladığı frekanslar sırasıyla fK, fL ve fM dir.
İlhan: Dünya’dan uzaklaşan yıldızlardan bize gelen elektro-
manyetik dalgaların renk değişimine bakarak bu yıldız-
v
ların bizden uzaklaşma hızları tespit edilebilmektedir.
Nazlı: Tıpta kullanılan ultrason aletlerinde ses dalgalarının K L M
doppler etkisinden faydalanırız.
ifadelerini kullanıyor.
fK > fL > fM olduğuna göre; K, L, M araçlarının hızlarının
Buna göre, hangi öğrenciler doğru örnek vermiştir?
büyüklükleri aşağıdakilerden hangisi olabilir?
A) Yalnız Fuat B) Yalnız İlhan

K L M
C) Fuat ve İlhan D) İlhan ve Nazlı
A) v v 2v
E) Fuat, İlhan ve Nazlı B) v 2v v
C) 2v 2v v
D) 2v v 2v
E) 2v 2v 2v
2. Sabit bir kaynağın ürettiği elektromanyetik dalgalar, özellikle-

ri her yerde aynı olan bir ortamda yayılmaktadır.
Buna göre, bu dalgaların;

4. Elektromanyetik spektrumda bulunan dalgalarla ilgili,
I. sürat,
II. frekans, I. Enerjisi en büyük olan dalga gama ışınlarıdır.
III. dalga boyu II. Boşluktaki hızı en büyük olan dalga görünür ışıktır.
III. Dalga boyu en büyük olan dalga radyo dalgalarıdır.
niceliklerinden hangileri kaynaktan uzaklaştıkça değiş-
mez? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) I, II ve III D) I ve II E) I ve III
245
62
DOPPLER OLAYI VE ELEKTROMANYETİK DALGALAR GU
N
10. Doğrusal yolda sabit hızla ilerlemekte olan şekildeki ambu- 12. f frekanslı siren çalarak doğrusal yolda sabit hızla ilerlemekte
lansın hızı, aynı yönde ilerlemekte olan önündeki K aracının olan şekildeki ambulansın geçtiği yolun kenarında duran Ke-
hızından büyüktür. K aracının şoförü siren sesinin frekansını; mal, siren sesindeki değişimi tespit etmek istiyor.
ambulans kendisiyle aynı hizaya gelinceye kadar f1, ambu-
lans kendisini geçtikten sonra f2 olarak algılıyor. 112
112
Ambulans Kemal
t = 0 anından itibaren t anına kadar Kemal’in hizasına gelen

Ambulans K
ambulans 2t anında Kemal’den uzaklaşmış bulunmaktadır. Ke-
Siren sesinin frekansı 450 Hz olduğuna göre, f1 ve f2 fre- mal, okulda öğrendiği doppler etkisi bilgileriyle algıladığı fre-
kansları aşağıdakilerden hangisi olabilir? kansın zamana bağlı değişiminin grafiğini çizerek öğretmenine
gösterdiğinde, öğretmeni grafiğin doğru çizildiğini söylüyor.
f1 f2
Buna göre, Kemal’in çizdiği grafik aşağıdakilerden han-
A) 500 400
gisidir?
B) 450 400
C) 500 450 A) Frekans B) Frekans
D) 350 550
E) 450 450 f f
0 Zaman 0 Zaman
t 2t t 2t
C) Frekans D) Frekans
2f 2f
f f
0 Zaman 0 Zaman
t 2t t 2t
E) Frekans
11. Sabit derinlikte su bulunan bir dalga leğeninde noktasal, peri- 2f
yodik kaynakla Şekil I’deki gibi yayılan iki dalga tepesi üretil-
miştir. Deneyin ikinci aşamasında dalga leğeninin konumun- f
da ve içindeki su derinliğinde bir değişiklik yapılmadan yine 0 Zaman
noktasal, periyodik kaynakla Şekil II’deki gibi yayılan iki dal- t 2t
ga tepesi üretilmiştir.
Ok
13. Doğrusal yolda 20 m/s sabit hızla siren çalarak ilerleyen itfaiye
aracı ile şekildeki gibi aynı yönde ilerleyen K, L ve M araçları-
nın hızlarının büyüklükleri 20 m/s, 25 m/s, 30 m/s ve zıt yön-
de ilerleyen N ve P araçlarının hızlarının büyüklükleri 20 m/s
Şekil I Şekil II ve 15 m/s’dir.
Buna göre, Şekil II’de; 20 m/s 20 m/s 25 m/s 30 m/s
I. Dalga kaynağı ok yönünde hareket ettirilmiştir.

K İtfaiye L M
II. Dalgaların yayılma sürati, Şekil I’dekinden büyüktür.
20 m/s 15 m/s
III. Kaynağın periyodu, Şekil I’dekinden büyüktür.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? N P


Buna göre, hangi aracın şoförü itfaiyenin siren sesini en
büyük frekansta algılar?
D) I ve III E) I, II ve III A) K B) L C) M D) N E) P
247
U N
3 G
6 ÜNİTE TEKRAR
TESTİ - 1
1. İçinde sabit derinlikte su bulunan bir dalga leğeninin üstten 3. Derinliğin sabit olduğu dalga leğeninde özdeş, noktasal S1
görünüşü şekildeki gibidir. ve S2 dalga kaynaklarının aynı fazda çalışması ile elde edilen
girişim deseninde kaynakları birleştiren doğru üzerindeki bir
P noktasının S2 kaynağına uzaklığı şekildeki gibi 6 cm’dir.
Dalga
leğeni P
S1 S2
Noktasal 6 cm
kaynak
Su P noktası 2. dalga katarı üzerinde ve dalgaların dalga bo-
yu 4 cm olduğuna göre, kaynaklar arası uzaklık |S 1S2|
Leğenin tam ortasındaki noktasal kaynağın, periyodik dal-
kaç cm’dir?
galar oluşturmasıyla, bu leğende dalgaların;
I. kırılma, A) 12 B) 14 C) 16 D) 20 E) 22
II. girişim,
III. yansıma,
IV. kırınım
özelliklerinden hangileri gözlemlenebilir?
A) I ve II B) I ve III C) I ve IV
D) II ve III E) II ve IV
4. Su dalgaları ile ilgili;
I. Derin ortamdan sığ ortama geçen dalgaların dalga boyu

2. Bazı dalgalarla ilgili, aşağıda verilen;
küçülür.
I. Elektromanyetik dalgalarda kırınım gözlenebilir. II. Girişimde düğüm çizgisi sayısı, kaynaklar arası uzaklığa
II. Ses dalgalarında kırınım gözlenebilir. bağlı değildir.
III. Su dalgalarında girişim gözlenebilir. III. Girişimde düğüm çizgisi sayısı dalga boyuna bağlıdır.
bilgilerinden hangileri doğrudur? yargılarından hangileri yanlıştır?
D) II ve III E) I, II ve III D) I ve III E) II ve III
249
63
N
9. Aynı faz ve frekansta 10 cm dalga boylu dalgalar üreten K ve 11. Şekilde aynı faz ve frekansta çalışan K1, K2 kaynakları giri-
L kaynaklarının oluşturduğu girişim deseninde P noktasının şim deseni oluşturuyorlar. Girişim deseninde 3. düğüm çiz-
kaynaklara uzaklığı 35 cm ve 15 cm’dir. gisi üzerindeki P ve R noktalarının kaynaklara uzaklıkları;
P d1, d2, 10 cm ve 4 cm’dir.
35 cm 15 cm P
d1
K L 10 cm
K1 K2
Kaynaklar tepe ürettiği anda, P noktasının özelliği ne olur? d2 4 cm
R
A) 2. dalga katarı üzerinde çift tepe
B) 2. dalga katarı üzerinde çift çukur
Buna göre, d1 – d2 kaçtır?
C) 2. düğüm çizgisi üzerinde çift çukur
D) 2. düğüm çizgisi üzerinde tepe ve çukur A) 1 B) 2 C) 4 D) 6 E) 8
E) 3. düğüm çizgisi üzerinde çift çukur
12. I. Radyo dalgaları

II. Ses dalgaları
III. Görünür ışık
IV. X ışınları
Yukarıda verilenlerden hangileri elektromanyetik dalgadır?
A) I ve II B) I ve III C) I ve IV
D) II ve IV E) I, III ve IV
10. 10 cm dalga boylu dalgalar üreten, aynı faz ve frekansta çalı- 13. Şekildeki sabit kaynak, sabit frekansta ışık yaymaktadır.
şan K1 ve K2 dalga kaynakları şekildeki girişim desenini oluş-
turuyor.
Işık
P 3v v 2v 2v v
K1 K2 Çukur K L M N P Yatay
Tepe
Işık kaynağının frekansı; yatay doğrultuda şekildeki hız-
Buna göre, P noktasının kaynaklara uzaklıkları farkı kaç larla hareket eden K, L, M, N, P gözlemcilerinden hangi-
cm’dir? sine göre en büyüktür?
A) 5 B) 10 C) 15 D) 20 E) 25 A) K B) L C) M D) N E) P
251
U N
4 G ÜNİTE TEKRAR
6 TESTİ - 2
1. Şekilde verilen kırınım deneyinde fant ile perde arası uzaklık 3. Bir ışığın çift yarıkta girişimi deneyinde 1. deneme ve sonra-
değiştirilerek, perdedeki desen inceleniyor. sında yapılan değişikler ile 2. ve 3. denemelerde ekran üze-
rinde elde edilen girişim desenleri şekildeki gibidir.
Perde
1. deneme
Fant 2. deneme
Bu deneyde;
3. deneme
I. Bağımsız değişken, fant ile perde arası uzaklıktır.
II. Bağımlı değişken, saçak aralığı ve saçakların parlaklığıdır.
Buna göre, deneyde yapılan değişiklik;
III. Sabit tutulan değişken, yarık genişliği ve ışığın rengidir.
I. yarıklar arasındaki uzaklığı artırmak,
verilenlerden hangileri doğrudur?
II. ekran ile yarık düzlemi arasındaki uzaklığı artırmak,
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II III. Işığın dalga boyunu artırmak
D) I ve III E) I, II ve III verilenlerden hangileri olabilir?
2. Elektromanyetik dalgalar, yayılmak için ortama ihtiyaç duy-
mayan enine dalgalardır.
Buna göre,
I. Elektromanyetik dalganın elektrik ve manyetik alandan

oluşması
II. Elektromanyetik dalganın elektrik ve manyetik alan bile-
şenlerinin dalganın yayılma doğrultusuna dik olması 4. Dalga boyu l olan bir elektromanyetik dalganın enerjisi
III. Elektromanyetik dalgalarının ışık hızı ile yayılması E, momentumu P, frekansı f olduğuna göre, P’yi veren ba-
ğıntı aşağıdakilerden hangisidir?
verilenlerden hangileri elektromanyetik dalgaların enine
dalga olmasının göstergesidir? l E

A) B) E · f · l C)
E·f l·f
E·f E·l
D) E)
D) I ve III E) II ve III l f
253
64
N
10. ÁE: elektrik alan, ÁB: manyetik alan, c: ışık hızı olmak üze- 12. +q yüklü X parçacığı a ivmesi ile hareket etmekte, –q yüklü
re elektromanyetik dalgalarla ilgili, üç boyutlu dik koordi- Y parçacığı v hızı ile doğrusal hareket yapmakta, +q yüklü Z
nat düzleminde gösterilen aşağıdaki vektör diyagramla- parçacığı da sabit büyüklükteki v hızı ile çembersel hareket
rından hangisi doğrudur? yapmaktadır.
a
A) B) C)
ÁE ÁE Z
ÁE v v
Ác X Y
Ác ÁB
ÁB ÁB Ác +q –q +q
Buna göre, bu parçacıklardan hangileri elektromanyetik

D) E) ışıma yapar?
Ác ÁB
ÁE ÁE
A) Yalnız X B) Yalnız Z C) X ve Y
ÁB Ác D) X ve Z E) Y ve Z
11. Şekildeki Young deneyinde KL perdesinde girişim deseni olu-

şuyor. Perde a açısı kadar döndürülüp K'L' durumuna getiril-
miştir.
13.
K L
K' 2x
K
S1 a
3x
Işık Merkezi w
saçak A0
S2
Fant L'
Fant
L Perde
Perde
Buna göre, girişim desenindeki aydınlık ve karanlık saçak- Tek yarıkla yapılan girişim deneyinde, K noktası 2. aydın-
ların şekli aşağıdakilerden hangisi gibi olur? lık saçak olarak gözlendiğine göre, L noktasında hangi
saçak oluşur?
A) B) C) D) E)
Kı Kı Kı Kı Kı
A) 3. karanlık saçak
B) 3. aydınlık saçak
C) 4. karanlık saçak
D) 4. aydınlık saçak
ı ı ı ı ı
L L L L L E) 5. karanlık saçak
255
65 GUN
İN T E
8. Ü ATOM FİZİĞİ
ATOM KAVRAMININ
TARİHSEL GELİŞİMİ - 1
1. Bilim insanlarını en çok araştırmaya teşvik eden konulardan 2. Rutherford yaptığı saçılma deneyinde altın levha içinden geçi-
biri de maddenin yapı taşının ne olduğudur. Bu konu ile ilgili rilen alfa parçacıklarının büyük çoğunluğunun hiç bir sapma-
birçok araştırma yapılmış, günün tekniklerinin izin verdiği öl- ya uğramadığını, çok az bir miktarının saptığını veya saçıldığı-
çüde yapılan araştırmalara göre çeşitli atom modelleri geliş- nı, bazılarının ise geri döndüğünü gözlemledi. Bu gözlemleri
tirilmiştir. sonucunda kendi adıyla anılan atom modelini geliştirdi.
Aşağıda atom modellerinin tarihsel gelişimi kronolojik bir sı-

ra ile şekildeki gibi verilmiştir. Ancak sıralamada bir yanlış-
lık yapılmıştır.
John Dalton
Rutherford
JJ Thomson
Niels Bohr
Buna göre, bu deney sonuçlarından hareketle Ruther-
ford’un vardığı sonuçlar,
Modern
I. Atomun iç yapısında büyük miktarda boşluk vardır.
Buna göre, yapılan yanlışlığın düzelmesi için yapılması
II. Atomun merkezinde büyük kütleli bir çekirdek vardır.
gereken aşağıdakilerden hangisidir?
III. Atom çekirdeği pozitif yüklüdür.
A) Dalton ve Thomson modeli yer değiştirmelidir. verilenlerden hangileridir?
B) Dalton ve Rutherford modeli yer değiştirmelidir.
C) Thomson ve Rutherford modeli yer değiştirmelidir. A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
D) Rutherford ve Bohr modeli yer değiştirmelidir. D) II ve III E) I, II ve III

E) Bohr ve Modern modeli yer değiştirmelidir.
257
65
ATOM KAVRAMININ TARİHSEL GELİŞİMİ - 1 GU
N
8. Bohr atom modeline göre hidrojen atomunun bazı uyarılma 10. Bazı enerji seviyeleri şekildeki gibi olan hidrojen atomu
enerji seviyeleri şekildeki gibidir. Hidrojen atomlarının olduğu 13 eV enerjili elektronlarla bombardıman ediliyor.
bir ortamda, temel hâldeki iki hidrojen atomu uyarıldığında, Enerji (eV)
h
bu atomların elektronlarının her birinin açısal momentumu
p İYONLAŞMA
kadar artıyor. 13,60
13,06 n=5
Enerji (eV)
12,75 n=4
İYONLAŞMA 12,10 n=3
13,6
13,06 n=5 10,20 n=2
12,75 n=4
12,1 n=3 0 n=1
Temel hâl
10,2 n=2
Buna göre, atom;
0 n=1 I. Kendiliğinden emisyon yapar.
Temel hâl
II. İyonlaşır.
Buna göre bu uyarılmalara,
III. 2,55 eV enerjili foton yayar.
I. Her birinin enerjisi 12,1 eV olan iki foton
yargılarından hangileri doğru olabilir?
II. Her birinin enerjisi 12,5 eV olan iki elektron
III. 25 eV enerjili bir elektron A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ya da II
verilenlerinden hangileri neden olmuş olabilir? D) I ya da III E) II ya da III
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ya da II
D) I ya da III E) I ya da II ya da III
9. Bohr atom modeline göre, uyarılmış hidrojen atomunun elekt- 11. Bohr atom modeline göre, hidrojen atomunda temel hâlde
ronu temel hâle dönerken 4. yörüngeden 2. yörüngeye geç- h
bulunan bir elektronun açısal momentumu kadar artmıştır.
miştir. Elektronun 4. yörüngedeki enerjisi E4, açısal momen- p
Buna göre, elektronun;
tumunun büyüklüğü L4, 2. yörüngedeki enerjisi E2, açısal
momentumunun büyüklüğü L2 dir. I. Çizgisel momentumunun büyüklüğü üçte birine düş-
müştür.
Buna göre,
II. Açısal momentumu değişmemiştir.
I. Yayınlanan fotonun enerjisi E2 – E4 kadardır.
E 2 – E4 III. Toplam enerjisi 4 katına çıkmıştır.
II. Yayınlanan fotonun frekansı ye eşittir.
h yargılarından hangileri doğrudur?
III. L4 > L2 dir.
yargılarından hangileri doğrudur? (h: planck sabiti) A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
259
U N
6 G
6 ATOM KAVRAMININ
TARİHSEL GELİŞİMİ - 2
1. Bohr, hidrojen atomu ile ilgili yaptığı çalışmalarda yörünge ya- 3. Cıva atomunun bazı enerji seviyeleri şekildeki gibidir. Uyarıl-
rıçapları ve elektrona ait bazı fiziksel büyüklükler ile ilgili he- mış cıva atomlarındaki elektronların üst enerji seviyelerinden
saplamalar yaptı. Bohr atom modeli ile ilgili proje ödevi hazır- alt enerji seviyelerine X, Y ve Z geçişlerinde yaydıkları foton-
layan Erdinç aşağıdaki tabloyu düzenleyerek, kesikli değerlere ların dalga boyları sırasıyla lX, lY ve lZ dir.
sahip olan fiziksel büyüklüklerin karşısındaki kutuya tabloda- Enerji (eV)
ki sıra numarasını yazıyor, kesikli değilse kutucuğu boş bıra-
kıyor. iYONLAŞMA
10,4
8,84 n=4
Sıra Fiziksel büyüklük Kesikli Z
6,67 n=3
1 Elektronun yörünge yarıçapı Y
4,86 n=2
2 Elektronun toplam enerjisi
X
3 Elektronun açısal momentumu
0 n=1
4 Elektronun çizgisel momentumu
Buna göre; lX, lY ve lZ arasındaki ilişki nedir?
Tabloyu hatasız olarak doldurduğuna göre, Erdinç’in boş
kutulara yazdığı rakamların toplamı nedir? A) lX > lY > lZ B) lX > lZ > lY
C) lZ > lX > lY D) lY > lZ > lX

A) 4 B) 6 C) 7 D) 9 E) 10
E) lY > lX > lZ
4. 4. uyarılma seviyesine uyarılmış bir hidrojen atomundaki elekt-

2. Bohr atom modeline göre, temel enerji seviyesindeki hidro- ron, tek bir ışıma yaparak temel hâle dönmüştür.
jen atomları önce E1 enerjili fotonlarla sonra E2 enerjili elekt-
Buna göre, temel hâle dönen elektronun açısal momen-
ronlarla bombardıman ediliyor.
tumunun değişimi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğ-
Her iki durumda da atomdan yayılan ışımaların enerjisi tek de- rudur? (h: Planck sabiti)
ğer ve E3 olarak ölçülüyor.
h h
A) kadar azalmıştır. B) kadar artmıştır.
Buna göre, aşağıdaki bağıntılardan hangisi kesinlikle yan- p p
lıştır? 2h 2h
C) kadar azalmıştır. D) kadar artmıştır.
p p
A) E1 = E2 B) E1 = E3 C) E2 > E3
3h
E) kadar azalmıştır.
D) E3 > E2 E) E2 > E1 p
261
66
ATOM KAVRAMININ TARİHSEL GELİŞİMİ - 2 GU
N
9. Hidrojen atomunun bazı enerji seviyeleri şekildeki gibidir. Te- 11. Sezyum atomunun bazı enerji seviyeleri şekildeki gibidir.
mel hâldeki hidrojen atomları 13,06 eV enerjili fotonlarla bom- Enerji (eV)
bardıman ediliyor.
iYONLAŞMA
Enerji (eV) 3,87
2,30 n=3
iYONLAŞMA
13,6
1,38 n=2
13,06 n=5
12,75 n=4
0 n=1
12,10 n=3 Temel hâl
10,2 n=2
Sezyum atomları enerjisi 3,75 eV olan elektronlarla bom-
bardıman edildiğinde, etkileşim sonucunda ortamı terk
0 n=1 eden elektronların enerjisi kaç eV olamaz?
Temel hâl
Uyarılmış hidrojen atomlarının temel hâle dönüşlerinde A) 0,07 B) 0,12 C) 0,99

3h
açısal momentumun kadar azaldığı ışıma sonucunda D) 1,45 E) 2,37
2p
yayınlanan fotonun enerjisi kaç eV olabilir?
A) 0,31 B) 0,65 C) 0,96
D) 2,55 E) 2,86
10. Bohr atom modeline göre, atomdaki elektronun birçok fizik- 12. Uyarılmış bir hidrojen atomu art arda iki ışıma yaparak temel
sel büyüklüğü yörünge numarasına bağlı olarak ifade edile- hâle dönüyor. Bu ışımalar sırasında elektronun açısal momen-
bilmektedir. h h
tumu sırasıyla ve kadar azalıyor.
p 2p
Buna göre; farklı atom numaralı iki elementin aynı numa-
ralı yörüngesinde bulunan elektronların hangi fiziksel bü- Buna göre, elektron hangi yörüngeleri izleyerek temel hâ-
yüklükleri kesinlikle eşittir? le dönmüştür?
A) Yörünge yarıçapları A) 4 ® 2 ® 1 B) 5 ® 2 ® 1 C) 5 ® 3 ® 1
B) Toplam enerjileri D) 6 ® 2 ® 1 E) 6 ® 3 ® 1
C) Açısal momentum
D) Çizgisel momentum
E) Potansiyel enerjileri
263
U N
7 G
6 BÜYÜK PATLAMA VE
EVRENİN OLUŞUMU
1. Evrenin oluşumu ile ilgili en çok kabul gören teori Büyük Pat- 3. Murat Öğretmen, aşağıdaki tabloyu tahtaya çizerek bazı
lama Teorisi’dir. Bu teoriye göre evrendeki tüm gök cisimleri kuark ve anti kuarkların elektrik yüklerini öğrencilerine an-
günümüzde de hâlen devam etmekte olan birbirinden uzak- latmıştır.
laşma sürecindedir.
Kuark Yukarı kuark Aşağı kuark
Bu teoriye göre evrenin günümüze kadar olan oluşumu bir
2 1
videoya çekilmiş olsaydı ve bu video sondan başa doğru Elektrik yükü + e – e
3 3
hızlı modda izlenseydi,
Anti Kuark Antiaşağı kuark Antiyukarı kuark
I. Tüm gök adalar birbirine yaklaşırdı.
II. Evrenin yoğunluğu gittikçe artardı. 1 2
Elektrik yükü + e – e
3 3
III. Tüm evren küçülerek en sonunda bir nokta olarak video
son bulurdu. Murat Öğretmen, öğrencilerine pion ve kaonun yapısında iki-
çıkarımlarından hangileri doğru olabilirdi? şer tane kuark olduğu için mezonlar grubunda yer aldıklarını,
pionun yapısında yukarı kuark ve antiaşağı kuark, kaonun yapı-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II sında aşağı kuark ve antiyukarı kuark olduğu bilgisini vermiştir.
D) I ve III E) I, II ve III Buna göre, tüm bu anlatılanları doğru olarak anlayıp yo-
rumlayan bir öğrencinin,
I. Pion’un elektrik yükü +1e dir.

II. Kaon’un elektrik yükü –1e dir.
III. Mezonlar bir kuark ve bir antikuarkın bir araya gelmesi ile
oluşur.
yorumlarından hangilerini yapması beklenir?
2. Pozitron ile ilgili, D) I ve III E) I, II ve III
I. İlk keşfedilen antiparçacıktır.

II. Elektrik yük miktarı elektronunkine eşittir.
III. Kütlesi protonun kütlesine eşittir.
265
67
BÜYÜK PATLAMA VE EVRENİN OLUŞUMU GU
N
9. Atom altı parçacıkların isimlendirilmelerini çalışan Hakan, ba- 11. Atom altı parçacıklarla ilgilenen parçacık fiziğine göre, temel
zı parçacıkları tabloya yazarak yapısında kuark bulunan tane- parçacıkları ve bu parçacıklar arasında etkileşimde etkili olan
ciklerin karşısına 1 diğerlerine 0 rakamını koyuyor. kuvvetleri açıklayan modele “Standart model” denir.
Parçacık Kuark bulunur Standart modele göre aşağıda verilen bilgilerden hangi-
si yanlıştır?
Elektron
Proton A) Fermiyonlar, kuarklar ve leptonlardan oluşur.

Nötron B) Kuarklar, güçlü kuvvet etkisiyle bir araya gelerek hadron-
Müon ları oluşturur.
Tau nötrino C) Fermiyonlar madde parçacıkları, bozonlar ise parçacık-

lar arasındaki etkileşimlere aracılık eden kuvvet parçacık-
Pion
larıdır.
Buna göre, Hakan tabloyu yukarıdan aşağıya doğru olarak D) Bozonlar kütlesi olan parçacıklardır.
doldurursa aşağıdakilerden hangisini elde eder? E) Baryonların yapısında üç kuark, mezonların yapısında bir
kuark ile bir anti kuark bulunur.
A) B) C) D) E)
1 0 0 1 1
0 1 0 1 1
1 1 1 0 0
0 0 0 1 1
1 0 1 1 0
0 1 1 0 1
10. Doğada dört çeşit temel kuvvet vardır. 12. Bilimsel çalışmalar, doğada parçacıklar olduğu gibi antipar-
çacıkların da bulunduğunu göstermiştir.
Bu temel kuvvetlerin özelliklerini anlatan Mehmet Öğret-
men aşağıdaki ifadelerden hangisini kullanırsa yanlış bil- Alper Öğretmen, parçacık ve alti parçacıklarla ilgili öğrencile-
gi vermiş olur? rin yorumlarını almak istedi.
Hüseyin: Parçacık ve antiparçacıkların kütle ve yük büyük-

A) Kütle çekim kuvveti uzun menzilli olup bu kuvvetler iletil-
lükleri eşit, yük işaretleri zıddır.
mesi graviton adı verilen taneciklerle olur.
Başak: Elektron ve karşıt parçacığı pozitron karşılaştığında
B) Güçlü çekirdek kuvveti çekirdek boyutlarında etkili ve şid-
birbirini yok ederek gama ışını yayar.
deti en büyük olan kuvvettir.
Vildan: Doğada her parçacığın bir karşıt parçacığı (anti-
C) Elektromanyetik kuvvetin taşıyıcı parçacıkları gluonlardır.
parçacık) vardır.
D) Zayıf nükleer kuvvet, kararsız çekirdeklerin bozulmasında
ifadelerini kullandı.
etkilidir.
E) W ve Z bozonları kuvvet taşıyıcıları olmalarına rağmen küt- Buna göre, hangi öğrenciler doğru yorum yapmıştır?
leleri vardır.
A) Yalnız Hüseyin B) Yalnız Başak
C) Hüseyin ve Vildan D) Başak ve Vildan
E) Hüseyin, Başak ve Vildan
267
U N
8 G
6 RADYOAKTİVİTE
1. ‘Radyasyon, dalga ya da parçacık şeklinde yayılabilir.’ bilgi- 2. Kararsız çekirdekler kararlı hâle gelme eğilimindedir. Kararsız
sini öğrencilerine anlatan Bülent Öğretmen, aşağıdaki slaytı bir çekirdeğin ışıma yaparak kararlı hâle gelmesine radyoak-
tahtaya yansıtıyor. tif bozunma denir.
Radyasyon Gerçekleşen bir radyoaktif bozunmada;
• Yeni bir element oluşmuştur.

• Çekirdek enerji kaybetmiştir.
Parçacık Elektromanyetik
radyasyonu radyasyon • Pozitif yüklü parçacık yayınlanmıştır.
Buna göre, gerçekleşen bu radyoaktif bozunma aşağıda-

kilerden hangisi olabilir?
X ışınları
Morötesi
Nötron
Gama
Beta
Alfa
–
A) Yalnız a bozunması B) Yalnız b bozunması
+
C) Yalnız b bozunması D) Yalnız g bozunması
Bülent Öğretmen iki radyasyon çeşitini yanlış olarak sınıflan- +
E) a ya da b bozunması
dırarak öğrencilerinden bu yanlışı bulmalarını istiyor.
Öğrencilerden bazılarının verdiği cevaplar aşağıdaki gibi

olduğuna göre, hangi öğrencinin verdiği cevap doğrudur?
A) Ebru: Alfa ile gamanın yeri değiştirilmeli.

B) Özlem: Morötesi ile betanın yeri değiştirilmeli.
C) İrem: X ışınları ile nötronun yeri değiştirilmeli.
D) Emir: Alfa ile betanın yeri değiştirilmeli.
E) Sefa: Morötesi ile gamanın yeri değiştirilmeli.
3. Radyoaktif bir atomda beta bozunması gerçekleşmiştir.
Buna göre, bozunma sonrasında,
I. Atom çekirdeğinin enerjisi azalmıştır.

II. Elektrik yüklü parçacık yayınlanmıştır.
III. Atomun kütle numarası artmıştır.
269
68
RADYOAKTİVİTE GU
N
8. Elementlerin çekirdeklerindeki proton sayısının (p) nötron sa- 10. Radyoaktiflik yönüyle kararlı elementlerin proton sayısı nötron
yısına (n) göre değişimini gösteren şekildeki grafikte taralı böl- sayısına eşit veya yakındır Kararsız elementlerin çekirdekle-
ge kararlılık kuşağıdır. rinde ise proton nötrona veya nötron protona dönüşerek ele-
Proton ment daha kararlı hâle gelir.
sayısı
n =1 Buna göre,
p
A I. b– ışıması yapan bir çekirdekte nötron protona dönüşür.
Kararlı
bölge II. g ışıması yapan bir çekirdekte proton nötrona dönüşür.
B III. b+ ışıması yapan bir çekirdekte proton nötrona dönüşür.

Nötron
sayısı
Bu grafiği yorumlayan öğrencilerden,
Işık: Atom numarası küçük elementlerde p sayısı n sayısı-
na eşit olmasına rağmen, atom numarası büyük ele-
mentlerde p sayısı n sayısından büyüktür.
Demet: A bölgesindeki bir element b+ ışıması yaparak daha
kararlı hâle geçebilir.
Suat: B bölgesindeki bir element a ışıması yaparak daha
kararlı hâle geçer.
11. Kararsız atomlar kararlı hâle gelmek için a, b ya da g ışıma-
ifadelerini kullanıyor.
ları yapabilir.
Buna göre, hangi öğrenciler doğru ifade kullanmıştır?
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi a, b, g ışımalarının
ortak özelliğidir?
A) Yalnız Işık B) Yalnız Demet
C) Işık ve Suat D) Demet ve Suat A) Çekirdek reaksiyonları sonucu oluşmaları
E) Işık, Demet ve Suat B) Elektrik alan içinde sapabilmeleri

C) Manyetik alan içinde sapabilmeleri
D) Aynı ortamda erişebilecekleri maksimum uzaklığın eşit
olması
E) Elektrik yüküne sahip olmaları
9. Bir radyoaktif bozunmada radyoaktif çekirdeğin kütle numa- 12. Bağlanma enerjileri düşük olan kararsız atom çekirdekleri ba-
rası değişmezken atom numarası 1 birim artmıştır. zı bozunmalar yaparak kararlı hale gelmeye çalışırlar.
Buna göre, burada gerçekleşen bozunma için; Buna göre, bir atom çekirdeğinde meydana gelen bozun-
ma sonucunda yayınlanan parçacık,
I. Nötronlardan biri proton ve elektrona dönüşmüştür.
II. Proton çekirdekte kalırken, elektron atomdan dışarı atıl- I. elektron,
mıştır. II. hidrojen atomu,
A A
III. Bozunmanın denklemi X → X + e– şeklindedir. III. helyum atomu
Z N Z+1
verilenlerden hangileri söylenebilir? verilenlerden hangileri olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
D) I ve III E) I, II ve III D) I ve III E) Yalnız III
271
U N
9 G
6 ÜNİTE TEKRAR
TESTİ - 1
1. Milikan yağ damlası deneyi elektronun yükü ve kütlesinin he- 2. Maddenin yapı taşı olan atomun yapısının anlaşılması süre-
saplanmasında kullanılmış bilim tarihinin önemli deneylerin- cinde birçok deney gerçekleştirilmiştir. Gerçekleştirilen bu de-
den biridir. neylerden elde edilen sonuçlar ile çok önemli bilgilere ulaşıl-
mıştır.
Buna göre aşağıda verilen hangi deney sonucunda ato-

mun içinde çok büyük boşluklar olduğu anlaşılmıştır?
A) Rutherford altın levha saçılma deneyi

B) Milikan yağ damlası deneyi
C) Frank - Hertz deneyi
D) Michelson - Morley Deneyi
E) Young deneyi
Buna göre, bu deneyde kullanılan prensip aşağıdakiler-

den hangisidir?
3. Atomun yapısı ile ilgili geliştirilen modellerden hangisin-
A) Nötr yağ damlacıklarının manyetik alandaki hareketi de atomun iç yapısı hakkında bir açıklama geliştirileme-
B) Negatif yüklü yağ damlacıklarının ağırlıkları ile bu damla- miştir?
cıklara etki eden elektriksel kuvvetin eşitlenmesi
C) Pozitif yüklü parçacıkların elektrik alanda dengelenmesi A) Dalton modeli
D) Yağ damlacıklarının manyetik alan içinde sabit hızla hare- B) Thomson modeli
ket ettirilmesi C) Dalton ve Thomson modeli
E) Yüksek hızla hareket eden negatif yüklü yağ damlacıkla- D) Thomson ve Rutherford modeli
rının elektrik alanda durdurulması E) Dalton ve Bohr modeli
273
69
N
10. Nükleer fisyon ve nükleer füzyon konularında proje hazır- 12. Şekilde Hidrojen atomuna ait bazı enerji düzeyleri verilmiştir.
layan Selma, aşağıdaki ifadelerin hangisini kullanırsa yan- Temel hâldeki Hidrojen atomu uyarıldığında açısal momen-
lış bilgi vermiş olur? 3h
tumu kadar artıyor.
2p
A) Ağır atom çekirdeğinin parçalanarak daha hafif iki veya
Enerji (eV)
daha fazla farklı çekirdeğe bölünmesi fisyondur. İYONLAŞMA
13,6
B) Güneş’teki enerjinin kaynağı nükleer füzyondur. 13,06
C) Atom bombası, nükleer fisyon reaksiyonuna örnek olarak 12,75
verilebilir. 12,1
D) Nükleer füzyon enerjisi teknolojide ve günlük hayatımız- 10,2
da yaygın olarak kullanılmaktadır.
E) Nükleer füzyondan elde edilen enerji nükleer fisyondan 0
elde edilen enerjiden daha fazladır. Temel hâl
Buna göre, uyarılan hidrojen atomu temel hâle dönerken

spektrumda Lyman ve Balmer serilerine ait hangi ışıma-
lar gözlenebilir?
Lyman Balmer
A) a, b Ha
B) a, b, g Ha, Hb
C) a Ha
D) a, b, g Ha, Hb, Hg
E) a, g Ha
11. Hidrojen atomunun bazı enerji seviyeleri şekildeki gibidir. 13. Hidrojen atomunun enerji seviyeleri şekildeki gibidir.
Enerji (eV)
Enerji (eV)
13,6 İYONLAŞMA
13,6 İYONLAŞMA
13,06 n=5
13,06 n=5
12,75 n=4
12,75 n=4
12,10 n=3
12,10 n=3
10,20 n=2
10,20 n=2
0 n=1
Temel hâl 0 n=1
Temel hâl
Bir hidrojen atomu 13,1 eV enerjili elektron ile uyarıldığı-
Buna göre, aşağıda dalga boyları verilen fotonlardan hangi-

na göre, temel hale dönüşte hidrojen atomunun elektronu
si hidrojen atomunu uyaramaz? (h: Planck sabiti, c: Işık hızı)
Balmer serisine ait kaç farklı ışıma yapabilir?
hc hc hc hc hc
A) B) C) D) E)
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 10,2 12,1 12,75 13 13,06
275
U N
0 G
7 ÜNİTE TEKRAR
TESTİ - 2
1. X atomu önce alfa bozunumu geçirerek Y atomuna, daha son- 2. “Dalton atom modeline göre, madde bölünemez ................
ra b+ bozunumu geçirerek P atomuna dönüşüyor. oluşur.”
Buna göre, bu dönüşümlerin kütle numarası - atom numa- Yukarıdaki cümleyi en doğru şekilde tamamlayan kavram
rası grafiğinde gösterimi aşağıdakilerden hangisi gibi olur? aşağıdakilerden hangisidir?
A) B) A) Moleküllerden
Kütle Kütle
numarası numarası B) Elementlerden
X Y X
A A C) İyonlardan
P Y P
A–4 A–4 D) Atomlardan
E) Elektrik yüklerinden
Atom Atom
0 0
Z–3 Z–2 Z numarası Z–3 Z–2 Z numarası
C) D)
Kütle Kütle
numarası numarası
Y P X
A+4 A
Y
A A–4 P
X
3. Bazı atomların nötron ve proton sayılarını gösteren tablo şe-
Atom Atom kildeki gibi oluşturulmuştur.
0 0
Z Z+1 Z+3 numarası Z–2 Z numarası
4 A B
E)
Proton sayısı
Kütle 3 6Li
3
7Li
3
8 Li
3
numarası
A X 2 3He
2
4 He
2 C D E
A–4 Y
A–5 1 1
1H
2H
1
P
Atom 0 1 2 3 4 5 6
0
Z–3 Z–2 Z numarası
Nötron sayısı
Buna göre, 37Li atomu b+ ışıması geçirdiğinde oluşan ato-

mun tablodaki yeri A, B, C, D, E ile verilenlerden hangisidir?
A) A B) B C) C D) D E) E
277
70
N
8. I. Atomun kararsızlığı nötron azlığından ileri geliyorsa pro- 10. Evrenin oluşumu ve gelişimi ile ilgili oluşturulmuş bilgi grafik-
tonlardan biri nötron ve pozitif yüklü elektrona (pozitrona) lerinden birisi aşağıdaki gibidir.
dönüşür. Zaman
II. Nötron çekirdekte kalır, pozitron dışarı fırlatılır. Böylece
pozitron yayımlayan radyoaktif maddenin proton sayısı
(atom numarası) bir eksilerek kendinden bir önceki ele-
mentin atomuna dönüşür, fakat kütle numarası değişmez.
A A
III. Bozunma denklemi X → X + e+ şeklindedir.
Z N Z–1
Yukarıda verilenlerden hangileri β+ bozunması ile ilgilidir?
Galaksiler
dönemi
Yıldızlar
dönemi
Çekirdek
dönemi
Hadron
dönemi
9. Uzmanlar mikrodalga fırınların çalıştığı ortamlarda uzun sü-
re bulunmanın sağlık açısından sakıncalı olabileceğini belirt-
mektedir.
Büyük patlama
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi bu grafikte verilen

bilgilerden yararlanarak ulaşılabilecek doğru bir çıka-
rım değildir?
A) Zaman akışı büyük patlama ile başlamış ve günümüze ge-

linmiştir.
B) Galaksiler yıldızlardan sonra oluşmuş ve bir süre sonra
yok olmuştur.
Mikrodalga fırınlarda ısıtma işlemi için mikrodalga adı ve-
rilen elektromanyetik dalgalar kullanıldığına göre, bu dal- C) Güneş sistemi, galaksilerin oluştuğu dönemde oluşmuş-
gaların zararlı olabilmesinin nedeni, tur.
D) Proton ve nötronların oluşum süreci büyük patlamadan
I. Bu dalga boyundaki radyasyon parçacık şeklinde yayılır.
hemen sonradır.
II. Görünür ışığa göre, daha yüksek frekanslı olması nede-
E) Atom çekirdeklerinin oluşması ile yıldızların oluşum süreç-
niyle daha fazla enerjiye sahiptir.
leri başlamıştır.
III. Dalga boyunun küçük olması nedeni ile hücrenin DNA ya-
pısına girebilir.
verilenlerden hangileri olabilir?
279
71 GUN
İN T E
9. Ü MODERN FİZİK
ÖZEL GÖRELİLİK
1. 19. yüzyılın ortalarından itibaren geliştirilen, fizikteki yeni yak- 2. Işık, ilk çağlardan beri insanların dikkatini çekmiş, bilim insan-
laşımlar modern fiziğin doğmasına neden olmuştur. Modern ları ışığın yapısı ile ilgili farklı teoriler geliştirmişlerdir. 19. yüz-
fiziğin de bazı uğraş alanları vardır. Evrendeki bazı olay ve ol- yılın ortalarında ışığın da bir elektromanyetik dalga olduğu
gular aşağıda verilmiştir. fikri ağırlık kazanmıştır. Elektromanyetik dalgaların özellikle-
ri henüz tam olarak keşfedilmediğinden mekanik dalgalar gi-
I II
bi elektromanyetik dalgaların da yayılması için madde ortamı
gerektiği düşünülmüş ve bu ortam ether (esir) olarak tanım-
lanmıştır.
Kemal Öğretmen yukarıdaki bilgileri verdikten sonra ether ile

ilgili o tarihlerde ortaya atılan varsayımları sıralamıştır.
Isıtılan demirin ışıma Ay’a yolculuk Buna göre, aşağıdakilerden hangisi Kemal Öğretmen’in
yapması ifade ettiği, ether ile ilgili varsayımlardan biri değildir?
III
A) Ağırlıksız, esnek bir ortamdır.
B) Tüm gök cisimleri ether ortamının içinde yüzer.
C) Gök cisimlerinin hareketi, ether ortamında dalgalanmala-
ra neden olur.
D) Uzaydaki tüm hareketlerin tanımlanabileceği eylemsiz bir
referans sistemidir.
Hadron çarpışma deneylerinde açığa
çıkan parçacıkların davranışı E) Işık, ether dalgalanmalarından etkilenmez.
Buna göre, verilenlerden hangileri modern fiziğin uğraş

alanına girer?
281
71
ÖZEL GÖRELİLİK GU
N
7. Aynı doğrusal yoldaki K ve L araçları ışık hızına yakın yük- 9. İkisi de astronot olan Cem ve Vedat saatlerini aynı zamanı
sek hızlarda birbirlerine doğru hareket ediyor. M gözlemcisi gösterecek şekilde ayarladıktan sonra Cem resimdeki gibi
ise yolda hareketsiz duruyor. K aracının şoförü aracın farları- bir uzay aracına binerek ışık hızına yakın bir sabit hızla Dün-
nı açtığında farlardan çıkan ışığı; K aracının şoförü vK, L araya’dan uzaklaşıyor. Vedat ise yer istasyonunda kalarak Cem
cının şoförü vL, M gözlemcisi ise vM büyüklüğündeki hızla ya- ile irtibatı sağlıyor. Cem’in yolculuğu başladıktan belli bir sü-
yıldığını algılıyor. re sonra iki astronot iletişim kurduğunda birbirlerine saatleri-
M nin kaçı gösterdiğini soruyorlar.
K L
Vedat
v=0 Cem
Klasik ve modern fiziğe göre vK, vL ve vM arasındaki ilişki

aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
Klasik fiziğe göre Modern fiziğe göre
A) vL > vM > vK vL > vM > vK

B) vL > vM > vK vK = vL = vM
Dünya
C) vK = vL = vM vK = vL = vM
D) vK > vL > vM vK > vL > vM Buna göre,
E) vM > vL > vK vM > vL > vK
I. İki astronotun söylediği saat aynıdır.
II. Cem’in söylediği saat, Vedat’ın söylediğinden ileridedir.
III. Vedat’ın söylediği saat, Cem’in söylediğinden ileridedir.
yargılarından hangisi doğrudur?
8. Uzayda ışık hızına yakın yüksek hızla hareket eden bir uzay
aracı, kenar uzunlukları 2a olan, şekildeki küp biçimli cismin
yakınından geçiyor. D) I ya da II E) I ya da III
M
2a L
2a
2a
Buna göre, uzay aracının astronotu cismi,
I. K II. 10. Tarihi gelişim sürecinde 1800’lü yılların ortalarına kadar fizik-
K
teki olaylar klasik fizik yasaları ve yaklaşımları ile açıklanma-
L M M ya çalışılmıştır. Atom, atom altı parçacıklar ve ışığın keşfedil-

2a
2a L meye başlanmasıyla modern fizik adı verilen yeni yaklaşımlar
a geliştirilmiş ve fizikle ilgili yeni teoriler ortaya atılmıştır.
2a
2a a Buna göre, klasik ve modern fizik ile ilgili;
III. I. Modern fiziğin gelişmesiyle birlikte klasik fiziğin geçerlili-

K
ği son bulmuştur.
M II. Günümüzdeki fizik olaylarından hiçbiri klasik fizik yakla-

2a L
şımları ile açıklanamaz.
2a III. Klasik fizik ile modern fiziğin aynı konuda farklı yaklaşım-
2a ları olabilir.
verilenlerinden hangileri gibi göremez? yargılarından hangileri yanlıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve II E) II ve III D) I ve III E) II ve III
283
U N
2 G
7 KUANTUM FİZİĞİNE GİRİŞ
VE FOTOELEKTRİK OLAY
1. Sıcaklığı mutlak sıcaklığın üzerinde olan bazı maddeler aşa- 2. Elektromanyetik ışıma ile ilgili,
ğıda verilmiştir.
I. Madde taneciklerinin titreşim hareketi yapması sonucu
I II gerçekleşir.
II. Taneciklerin titreşim hareketinin şiddetine bağlıdır.
III. Maddenin sıcaklığına bağlıdır.

Buz Sıcak çay
III
Yanan kibrit çöpü
Buna göre, yukarıda verilenlerden hangileri elektroman-

yetik ışıma yapar?

3. Siyah cisim, klasik fizikte açıklanamamış, modern fizikte açık-
D) II ve III E) I, II ve III lanabilmiş bir modeldir. Kuantum fiziğinin gelişmesinde önem-
li bir yeri vardır.
Siyah cisim ile ilgili,
I. Üzerine düşen ışığın tamamını yansıtır.

II. Üzerine düşen ışığın tamamını soğurur.
III. Sıcaklığına bağlı olarak her dalga boyunda ışıma yapa-
bilir.
285
72
KUANTUM FİZİĞİNE GİRİŞ VE FOTOELEKTRİK OLAY GU
N
8. Bir siyah cismin farklı sıcaklıklardaki ışıma şiddetinin dalga 11. Resimdeki gibi bir demir ısıtılırken sıcaklığına bağlı olarak ışı-
boyuna göre değişimi şekilde verilmiştir. ma rengi farklı görülür.
Işıma
şiddeti
Y
Z
0 Dalga boyu
Kızgın demir T1 sıcaklığında kırmızı, T2 sıcaklığında sarı,
X, Y ve Z ışımalarının maksimum şiddette olduğu anlar- T3 sıcaklığında da mavi renkte göründüğüne göre, bu sı-
daki frekansları sırasıyla fX, fY ve fZ olduğuna göre, bun- caklıklar arasındaki ilişki nedir?
lar arasındaki ilişki nedir?
A) T1 > T2 > T3 B) T3 > T2 > T1
A) fX < fY < fZ B) fY < fX < fZ
C) T2 > T1 > T3 D) T2 > T3 > T1
C) fY < fZ < fX D) fZ < fY < fX
E) T3 > T1 > T2
E) fZ < fX < fY
9. Siyah cisim ile ilgili,
I. Yalnız şiddeti düşük ışıkları soğurur.

12. Siyah cisim ışımasına ait ışıma şiddeti - dalga boyu grafiği şe-
kildeki gibi verilmiştir.
II. Yalnız şiddeti yüksek ışıkları yansıtır.
Işıma
III. Sıcaklığından dolayı ışıma yapar. şiddeti Görünür
bölge
yargılarından hangileri doğrudur? Mor Kızıl
ötesi lm ötesi
T=6000 K
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III T=5000 K
lm
T=4000 K
lm T=3000 K
lm
0 Dalga boyu (nm)

500 1000 1500
Bu grafiğe bakarak,
I. Her sıcaklık için ışıma şiddetinin maksimum değerine kar-

10. Bir sıcak cismin TX, TY ve TZ sıcaklıklarda yaptığı termal ışıla- şılık gelen dalga boyu farklıdır.
rın maksimum şiddetli oldukları anlardaki dalga boyları sıra- II. Sıcaklık arttıkça ışıma şiddetinin maksimum değeri de art-
sıyla lX, lY ve lZ dir. mıştır.
TX > TY > TZ olduğuna göre; lX, lY ve lZ arasındaki iliş- III. Sıcaklık arttıkça ışıma şiddetinin maksimum değerine kar-
ki nedir? şılık gelen dalga boyu azalmıştır.

A) lX > lY > lZ B) lX > lZ > lY
C) lZ > lY > lX D) lZ > lX > lY A) I, II ve III B) II ve III C) I ve II
E) lX = lY = lZ D) Yalnız II E) Yalnız I
287
U N
3 G
7 FOTOELEKTRİK OLAY - 1
1. Bazı fiziksel kavramlar ve bunların tanımı ile ilgili aşağıdaki eş- 3. Tuncay Öğretmen, öğrencileri ile yaptığı bir fotoelektrik dene-
leştirme etkinliği hazırlanmıştır. yinde metal levhaya sarı ışık düşürdüğünde ışığın levhadan
elektron koparamadığı gözlemliyorlar. Tuncay Öğretmen, lev-
Işığın metal yüzeyden hadan elektron koparabilmek için neler yapılabileceğini sor-
elektron koparması Fotoelektrik
duğunda bazı öğrenciler aşağıdaki cevapları veriyor.
akımı
Işığın metal yüzeyden Gökhan: Işık şiddeti artırılmalıdır.

kopardığı elektron Fotoelektrik Sena: Sarı ışık yerine yeşil ışık kullanılmalıdır.
olay
Birsen: Eşik enerjisi daha küçük olan bir metal levha kulla-
Işığın metal yüzeyden kopar- nılmalıdır.
dığı elektronların oluşturduğu Fotoelektron
elektrik akımı Buna göre; Gökhan, Sena ve Birsen’den hangilerinin ce-
vabı doğrudur?
Buna göre, etkinliğin hatasız tamamlanmış hâli aşağıda-
kilerden hangisinde verilmiştir? A) Yalnız Gökhan’ın B) Yalnız Sena’nın
A) B) C) C) Yalnız Birsen’in D) Sena ve Birsen’in
E) Gökhan, Sena ve Birsen’in
D) E)
4. Fotoelektrik olay ile ilgili,
I. Her ışık her metalden elektron koparamaz.

II. Bir metalden elektron koparabilmek için gerekli minimum
enerjiye eşik enerjisi ya da bağlanma enerjisi denir.
2. X ve Y fotonlarının sırasıyla enerjileri EX ve EY, momentumla-
III. Bütün metallerin eşik enerjisi eşittir.
rı PX ve PY dir.
EX PX yargılarından hangileri doğrudur?

1
= olduğuna göre, oranı kaçtır?
EY 2 PY
1 1
A) 4 B) 2 C) 1 D) E)
2 4 D) I ve II E) I, II ve III
289
73
FOTOELEKTRİK OLAY - 1 GU
N
10. Bir fotoelektrik deneyinde aynı fotosele ayrı ayrı düşürülen X, 12. K, L ve M metallerine ait maksimum kinetik enerji - frekans
Y ve Z fotonlarının dalga boyuna ait sütun grafiği şekilde ve- grafiği şekilde verilmiştir.
rilmiştir. Maksimum
Dalga boyu kinetik enerji
K L M
0 f0 fL fM Frekans
–2E
–4E
X Y Z
–6E
Bu fotonlardan X, katottan ancak elektron sökebildiği-
ne göre,
K metalinin eşik frekansı f0 olduğuna göre, L ve M metal-
I. Y fotonu katottan elektron sökemez. lerinin eşik frekansı (sırasıyla fL ve fM) aşağıdakilerden
II. Z fotonu katottan elektron sökebilir. hangisinde doğru verilmiştir?
III. Z’nin söktüğü fotoelektronların kinetik enerjisi X’in söktü-

fL fM
ğü fotoelektronlarınkinden büyüktür.
A) f0 2f0
B) 2f0 2f0
C) 2f0 3f0
D) 3f0 4f0
E) 4f0 6f0
11. Bir metalin maksimum kinetik enerji - frekans grafiği şekilde

verilmiştir.
Ek (eV)
13. Eşik dalga boyu 2l olan bir metale K, L ve M ışıkları düşürü-
lüyor. K, L ve M ışıklarının dalga boyları ve ışık şiddetleri tab-
f (s )
–1 loda verilmiştir.
0
Işık Dalga boyu Işık şiddeti
–2 K l I
L 2l 2I
Bu metal üzerine dalga boyları sırasıyla 3100 Å ve 2480 Å olan
M 3l 3I
K ve L fotonları düşürülüyor.
Buna göre, K ve L fotonlarının kopardığı elektronların mak- Buna göre, aşağıdaki yorumlardan hangisi yanlıştır?
simum kinetik enerjileri aşağıdakilerden hangisinde doğ-
ru verilmiştir? (hc = 12400 eV.Å) A) K ışığı metalden elektron söker.
B) L ışığı metalden elektron söker.
K’nin kopardığı L’nin kopardığı
C) M ışığı metalden elektron sökemez.
A) 2 eV 2 eV
D) Eşit sürede K ışığının metalden söktüğü elektron sayısı, L
B) 2 eV 3 eV
ışığının söktüğünden daha fazladır.
C) 3 eV 2 eV
E) K ışığının metalden söktüğü elektronların maksimum ki-
D) 4 eV 5 eV netik enerjisi L ışığının söktüğü elektronlarınkinden daha
E) 5 eV 4 eV büyüktür.
291
U N
4 G
7 FOTOELEKTRİK OLAY - 2
1. Bir fotoelektrik devresinde aynı fotosele yalnız ışık şiddetleri 2. Katotlarında eşik enerjileri sırasıyla 1 eV, 2 eV ve 3 eV olan
farklı K ve L ışıkları düşürülüyor. K ve L ışıklarının ışık şiddet- metaller bulunan şekildeki X, Y ve Z fotoelektrik devrelerine
leri sırasıyla IK, IL ve bunlar arasındaki ilişki de IK > IL dir. özdeş ışık kaynaklarından ışık düşürülüyor.
Buna göre, K ve L ışıkları ile elde edilen fotoelektrik akım E E

- gerilim grafiği aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir?
A) Akım B) Akım Katot Anot Katot Anot

K L
K E0=1 ev E0=2 ev
L
+ – + –
A A
Gerilim Gerilim
0 0 X devresi Y devresi
E
C) Akım D) Akım
K
L
K
Katot Anot
L
Gerilim Gerilim E0=3 ev
0 0
+ –
A
E) Akım
K Z devresi
L
X, Y ve Z devrelerinde fotoelektronların durdurma geri-
limleri sırasıyla VX, VY ve VZ olduğuna göre, bunlar ara-
Gerilim sındaki ilişki nedir?
0
A) VX > VY > VZ B) VX > VZ > VY
C) VY > VX > VZ D) VZ > VY > VX
E) VZ > VX > VY
293
74
FOTOELEKTRİK OLAY - 2 GU
N
7. Bir fotoelektrik olayda, fotoelektrik devrenin akım - gerilim 9. Bir fotosele X ve Y ışınları ayrı ayrı gönderildiğinde fotoelekt-
grafiği şekildeki gibi çizilmiştir. Deneyde, kırmızı renk ışık ya- rik akımın gerilime bağlı değişim grafiği şekildeki gibi oluyor.
yan kaynak kullanılmış olup, grafiğin yatay ve düşey eksen- Akım
leri kestiği noktalardaki değerler A ve B; grafiğin yatay kısmı-
nın uzantısının düşey ekseni kestiği noktadaki değer C olarak
belirlenmiştir.
Akım X
Y
Gerilim
C 0
B
Kaynakların ışık şiddetleri IX , IY ; kaynaklardan yayılan fo-
tonların dalga boyları lX, lY olduğuna göre, bunlar ara-
Gerilim sındaki ilişki aşağıdakilerden hangisidir?
A 0
Aynı devrede, mavi renk ışık yayan kaynak kullanılmış ol- A) IX = IY B) IY < IX C) IX = IY
saydı A, B, C değerlerinden hangileri kesinlikle değişirdi? lX = lY lX = lY lY < lX
A) Yalnız A B) Yalnız B C) Yalnız C

D) IX < IY E) IX = IY
D) A ve C E) B ve C lX = lY lX < lY
10. Tüm dış etkilerden korunmuş bir ortamdaki elektroskobun

yaprakları arasındaki açı şekildeki gibi a’dır. Elektroskobun
topuzuna kırmızı ışık düşürüldüğünde yapraklar arasındaki a
açısının değişmediği gözlemleniyor.
8. Işık şiddetleri IX, IY, IZ olan ve paralel ışık ışınları yayan ışık
Kırmızı
kaynaklarının bir fotoelektrik devrede oluşturdukları fotoelekt- ışık
rik akımın potansiyel farka göre değişim grafikleri şekildeki gi-
bidir.
Fotoelektrik
akımı Elektroskop
a
X
Y
Z
Buna göre,
–2V –V 0 Potansiyel fark
I. Kırmızı ışıktaki fotonların enerjisi, elektroskobun topuzu-
Buna göre, ışık kaynaklarının ışık şiddetleri arasındaki iliş- nun yapıldığı metalin eşik enerjisinden küçüktür.
ki aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? II. Elektroskop pozitif yük ile yüklüdür.
(Işınlar katota eşit açıyla düşmektedir.) III. Fotoelektrik olay gerçekleşmemiştir.

A) IX > IY > IZ B) IX > IY = IZ
C) IZ > IY > IX D) IX = IY = IZ A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
E) IX = IY > IZ D) I ve II E) II ve III
295
U N
5 G
7 COMPTON SAÇILMASI VE
DE BROGLİE DALGA BOYU
1. Şekildeki gibi gerçekleşen bir Compton saçılması deneyinde 2. Compton saçılması deneyi ile ilgili,
gelen fotonun, saçılan fotonun ve elektronun hızlarının büyük-
I. Foton ile madde parçacığı olan elektronun esnek çarpış-
lükleri verilmiştir.
ması ile gerçekleşir.
Saçılan vS
II. Çarpışmada momentum korunur.
foton
III. Çarpışmada kinetik enerji korunur.
Gelen foton Elektron yargılarından hangileri doğrudur?
vg
Saçılan D) I ve II E) I, II ve III
elektron ve
Çarpışmadan önce Çarpışmadan sonra
Buna göre; vg, vs ve ve hızlarına ait sütun grafiği aşağıda-

kilerden hangisinde doğru verilmiştir?
A) Hız B) Hız
3. Einstein, ışık fotonlarının çizgisel momentuma sahip oldukla-

0 0 rını ileri sürerek foton için enerji ve momentum bağıntılarını
vg vs ve vg vs ve
oluşturmuştur. Bilim insanı Compton da bu fikri destekleyen
C) Hız D) Hız bir deney gerçekleştirmiştir.
Buna göre, Compton’un yaptığı deney ile ilgili,
I. Serbest bir karbon elektronuna X - ışınları göndermiştir.

0 0 II. Elektronlara çarparak saçılan X - ışınlarının şiddetini ve
vg vs ve vg vs ve
dalga boyunu ölçmüştür.
E) Hız III. Deney sonuçlarının klasik dalga teorisi ile açıklanamaya-

cağını ortaya koymuştur.
0
vg vs ve A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
297
75
COMPTON SAÇILMASI VE DE BROGLİE DALGA BOYU GU
N
8. Bir Compton saçılması deneyi aynı enerjili K ve L fotonları ile 10. Eşit enerjili fotonlarla yapılan K ve L Compton saçılması de-
yapıldığında saçılmalar Şekil I ve Şekil II’deki gibi oluyor. neylerinde saçılan fotonların dalga boyları şekildeki gibi lK
ve lL olarak verilmiştir.
Saçılan K
Saçılan L
foton Saçılan
foton Saçılan
foton lK
Gelen Gelen foton
a fotonun q fotonun lL
hareket hareket
doğrultusu doğrultusu
Saçılan
Saçılan elektron Saçılan
elektron Saçılan elektron
elektron
Şekil I Şekil I
K deneyi L deneyi
Fotonların, gelen fotonun hareket doğrultusuna göre sa-
çılma açıları arasında a > q ilişkisi olduğuna göre, saçı- lK > lL olduğuna göre,
lan L fotonuna ait; I. K deneyinde gelen foton daha fazla enerji kaybetmiştir.
E: kinetik enerji, II. L deneyinde gelen foton daha fazla enerji kaybetmiştir.
P: çizgisel momentum, III. L deneyinde gelen foton daha fazla momentum kaybet-
v: yayılma sürati miştir.
niceliklerinden hangileri K fotonununkilerden daha bü- yargılarından hangileri doğrudur?

yüktür?
A) Yalnız E B) Yalnız P C) Yalnız v D) I ve III E) II ve III
D) E ve P E) E, P ve v
11. Klasik fizik ile modern fizik arasındaki yaklaşım farklılıkların-

dan biri de tanecik ve dalga özelliği ile ilgilidir.
9. Işık ikili doğasından dolayı bazı ışık olaylarında tanecik, bazı- Buna göre,
larında dalga, bazılarında ise hem tanecik hem de dalga gibi
I. Klasik fiziğe göre, ışık ya dalga ya da tanecik özelliğine
davranır.
sahiptir.
Buna göre ışığın, yalnız tanecik ve yalnız dalga gibi dav-
II. Klasik fiziğe göre, maddeler yalnız tanecik özelliğine sa-
randığı ışık olaylarına aşağıdakilerden hangisinde doğru
hiptir.
örnekler verilmiştir?
III. Modern fiziğe göre ışık hem tanecik hem de dalga özelli-
Işığın yalnız tanecik Işığın yalnız dalga ğine sahiptir.
gibi davrandığı olaylar gibi davrandığı olaylar IV. Modern fiziğe göre maddeler hem tanecik hem de dalga
A) Fotoelektrik olay Doğrusal yayılma özelliğine sahiptir.
B) Fotoelektrik olay Kırılma yargılarından hangileri doğrudur?

C) Fotoelektrik olay Girişim
D) Compton saçılması Yansıma A) I ve II B) I ve III C) II ve IV
E) Compton saçılması Fotoelektrik olay D) I, II ve III E) I, II, III ve IV
299
U N
6 G
7 ÜNİTE TEKRAR
TESTİ - 1
1. Yiğit ve Mert özdeş uzay araçları ile ışık hızına yakın hızlar- 2. Kapalı bir kap içinde, topuzları iletken bir telle birbirine bağ-
la hareket ederken şekildeki gibi Dünya’nın yakınından ay- lı özdeş K ve L elektroskopları elektrostatik dengedeyken şe-
nı doğrultuda geçiyor. Dünya’da bulunan Sena ise Yiğit ve kildeki gibi yaprakları açıktır. Elektroskopların bulunduğu ka-
Mert’in uzay araçlarını gözlemliyor. Sena Yiğit’in bulunduğu bın havası tamamen boşaltıldıktan sonra K elektroskobunun
uzay aracında zamanın Mert’in bulunduğu uzay aracındaki topuzuna mavi ışık düşürülüyor.
zamana göre daha hızlı geçtiğini algılıyor.
Mavi Havasız
Dünya ışık ortam
K L
Yiğit’in aracı Mert’in aracı Mavi ışık fotonlarının enerjisi, elektroskobun topuzunun
yapıldığı metalin eşik enerjisinden büyük olduğuna göre,
Buna göre,
I. K ve L elektroskoplarının yaprakları arasındaki açılar eşit
I. Sena, Yiğit’in uzay aracının boyunu, Mert’inkinden daha
miktarda azalır.
uzun algılar.
II. K ve L elektroskoplarının yaprakları arasındaki açılar eşit
II. Sena, Mert’in uzay aracının boyunu, Yiğit’inkinden daha
miktarda artar.
uzun algılar.
III. K elektroskobunun yaprakları biraz kapanır, L elektrosko-
III. Mert, kendi hareket doğrultusunda Dünya’nın çapını Yi-
bunun yaprakları biraz açılır.
ğit’in ölçtüğünden daha küçük algılar.
değişikliklerinden hangileri gözlemlenebilir?
yargılarından hangileri yanlıştır?

301
76
N
7. Kütlesi m, eşlik eden De Broglie dalga boyu l olan X parça- 10. O noktalarından geçen, düzlemlerine dik eksenler çevresin-
cığı, 3v sürati ile hareket ediyor. X parçacığı başka bir parça- de dönebilen ağırlığı önemsiz, 2d uzunluğundaki özdeş K, L
cık ile etkileşime girdiğinde sürati v oluyor. ve M çubuklarına F ve 2F büyüklüğündeki kuvvetler şekilde-
ki gibi etki etmektedir.
Buna göre, bu etkileşim sırasında X parçacığına eşlik eden
dalganın dalga boyundaki değişme kaç l olmuştur? F
2F
1 1 d
A) 3 B) 2 C) 1 D) E)
2 3
O +x O +x
d d d
F F
K çubuğu L çubuğu
d O d
F F
M çubuğu
Buna göre, +x yönünde ışık hızına yakın hızla hareket

8. Foton ile ilgili bazı bilgiler aşağıda verilmiştir. eden bir uzay aracındaki astronot K, L ve M çubukların-
dan hangilerinin dengede olduğunu algılar?
Buna göre, bu bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Madde ile etkileşime girebilir.
B) Enerjisi frekansı ile doğru orantılıdır. D) K ve L E) L ve M
C) Enerjisi dalga boyu ile ters orantılıdır.

D) Kısmen soğurulup enerjisinin bir kısmını kaybedebilir.
E) Işık hızı ile yayılır.
11. Bazı ışık olayları ve bunlarda ışığın öne çıkan doğası ile ilgili
aşağıdaki eşleştirme etkinliği hazırlanmıştır.
9. Bir Compton saçılması deneyinde çarpışmadan önce ve çar- Compton saçılması

pışmadan sonra foton ve elektronun hareket durumları şe- Dalga doğası
kilde verilmiştir. Çarpışma sırasında foton enerjisinin %25’ini Yansıma
kaybetmiştir.
Tanecik doğası
Elektron Kırınım
Gelen foton ER
Elektron
Buna göre, etkinliğin hatasız tamamlanmış görünümü aşa-
E
Saçılan EF A) B) C)
foton
Çarpışmadan sonra elektronun enerjisinin gelen fotonun

enerjisine oranı kaçtır? D) E)
1 1 1
A) B) C) D) 1 E) 2
4 3 2
303
U N
7 G
7 ÜNİTE TEKRAR
TESTİ - 2
1. Özel göreliliğin postülalarından biri fizik yasalarının tüm ey- 2. Aynı ışık kaynağı ve X, Y metal yüzeyleri kullanılarak yapı-
lemsiz referans sistemlerindeki durgun gözlemcilere göre ay- lan fotoelektrik olay deneyinde X ve Y metallerinden sökülen
nı olduğudur. fotoelektronların maksimum kinetik enerjilerinin (Kmax) yüzeye
düşen ışın frekansına (f) bağlı değişim grafiği şekildeki gibidir.
Bazı referans sistemlerindeki gözlemciler aşağıda verilmiştir.
Kmax
I II
X Y
0 f
Gondoldaki gözlemci Sabit hızla uçan helikopter

pilotu
Buna göre,
III
I. X metalinin eşik enerjisi Y’ninkinden küçüktür.
II. Y’den sökülen fotoelektronların maksimum kinetik enerji-
si X’ten söklen fotoelektronlarınkinden büyüktür.
III. Y’deki fotoelektronların durdurma gerilimi, X’tekileri de
durdurur.

Çamlıca Kulesi’nin restoranında
oturan gözlemci
Buna göre, yukarıda verilen gözlemcilerden hangileri yer-
yüzü yakınlarında, havasız ortamda serbest bırakılan bir D) I ve II E) I ve III
cismin yere düşme süresini aynı ölçer?
305
77
N
8. Metal üç levhadan; K negatif yüklü, L pozitif yüklü, M ise nötr- 10. Yapılan bir fotoelektrik deneyinde 2f eşik frekanslı metal kulla-
dür. Levhalar şekildeki gibi yalıtılmış, havasız bir ortama ko- nıldığında fotoelektronların maksimum kinetik enerjisinin me-
nulduktan sonra üzerlerine, enerjisi levhaların eşik enerjisin- tal üzerine düşürülen fotonların frekansına bağlı grafiği şekil-
den biraz büyük ışıklar düşürülüyor. deki gibi oluyor.
Işık Işık Maksimum kinetik enerji
––– ––– +++ +++

––––––––– +++++++++++
K levhası L levhası
O Frekans
Işık 2f
–E
Nötr
M levhası
Deneyde katot olarak X ve Y metalleri kullanıldığında me-
Buna göre, bir süre sonra K, L ve M levhalarının yük du- tallerden elektron sökebilen fotonların minimum frekansla-
rumu, rı sırasıyla 4f ve 6f olduğuna göre, X ve Y metallerinin eşik
K L M enerjileri aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
I. – + +
X Y
II. Nötr + +
A) 2E E
III. + – +
B) 2E 2E
verilenlerinden hangileri olabilir?
C) 2E 3E
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) 3E 3E

E) 3E 2E
D) I ya da II E) I ya da III
9. Bir Compton saçılması deneyi şekildeki gibi modellenmiş ve

gelen foton ile saçılan foton ve elektronun momentum vek- 11. K, L ve M parçacıklarının kütleleri ve süratlerine ait sütun gra-
törleri ve büyüklükleri şekildeki gibi gösterilmiştir. fiği şekilde verilmiştir.
Saçılan Kütle, sürat
foton Kütle
Sürat
Gelen foton PS
Elektron
Pg Pe
0
Saçılan K L M
elektron
K, L ve M parçacıklarına eşlik eden De Broglie dalgala-
Çarpışmadan önce Çarpışmadan sonra rının dalga boyları sırasıyla lK, lL ve lM olduğuna göre,
bunlar arasındaki ilişki nedir? (Yatay çizgiler eşit aralıklıdır.)
Buna göre; Pg, Ps ve Pe arasındaki ilişki aşağıdakilerden
hangisi olamaz?
A) lK > lL > lM B) lL > lK > lM
A) Pg > Ps B) Pg > Pe C) Ps > Pg C) lL > lK = lM D) lK = lM > lL
D) Ps > Pe E) Ps = Pe E) lK = lL = lM
307
78 GUN
İN T E
. Ü MODERN FİZİĞİN
10
TEKNOLOJİDEKİ
UYGULAMALARI
GÖRÜNTÜLEME VE YARI
İLETKEN TEKNOLOJİLERİ
1. Görüntüleme teknolojilerinde elektromanyetik ya da mekanik 2. Bazı radar çeşitleri aşağıda verilmiştir.

dalgalar kullanılır. Bazı görüntüleme teknolojileri aşağıda ve-
I II
rilmiştir.
I II
Hava radarı Trafik radarı

III
MR cihazı Sonar
III
Füze radarı
Radarların çalışma teknolojisi ile ilgili,

Termal kamera
I. Önceleri radyo dalgaları kullanılmasına rağmen günümüz-
Buna göre, verilen görüntüleme teknolojilerinde kullanılan
de mikrodalgalar kullanılmaktadır.
dalga türü aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
II. Hedefe gönderilen elektromanyetik dalgaların hedeften
I II III yansıdıktan sonra alınarak değerlendirilmesi yöntemine
göre çalışır.
A) Elektromanyetik Elektromanyetik Elektromanyetik
dalga dalga dalga III. Hedefe ait uzaklık, yön, şekil, sürat gibi bilgiler elde edi-
B) Elektromanyetik Mekanik Elektromanyetik lebilir.
dalga dalga dalga
C) Elektromanyetik Mekanik Mekanik
dalga dalga dalga
A) I, II ve III B) I ve III C) I ve II
D) Mekanik Mekanik Mekanik
dalga dalga dalga D) Yalnız III E) Yalnız I
E) Mekanik Elektromanyetik Mekanik

dalga dalga dalga
309
78
GÖRÜNTÜLEME VE YARI İLETKEN TEKNOLOJİLERİ GU
N
7. Bazı görüntüleme teknolojileri ve bunların kullanıldığı alanlar 9. Resimde bir LCD televizyon ekranı görülmektedir.
ile ilgili aşağıdaki eşleştirme etkinliği hazırlanmıştır.
Tıp
Savunma
sanayi LCD teknolojisi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Sıvı kristal teknolojisidir.

İletişim B) Plastik bir katman içinde sıvı kristallerin ışığı yansıtması il-
kesi ile çalışır.
C) Ekranın satır ve sütunlarındaki piksellerin her biri elektrot-
lara bağlı olarak çalışır.
D) Gerilim uygulandığında oluşan elektrik alanda sıvı kristal-
Buna göre, etkinliğin hatasız tamamlanmış görüntüsü aşa-
lerin aynı yönlü yönelmeleri ile net görüntü elde edilir.
E) Yapısında bulunan özel gaz karışımının elektrik etkisi ile
A) B) C) plazma hâle dönüşümü gerçekleşir.
D) E)
10. Yarı iletkenler elektroniğin temel elemanıdır. Günlük hayatta

kullandığımız bazı araçlar aşağıda verilmiştir.
I II
8. Elektronik devre elemanı olan diyot için farklı devre sembol-

leri kullanılır. Dizüstü bilgisayar Dijital göstergeli kombi
Buna göre, III
I. II.
P N
Anot Katot Anot Katot
III. IV.
Anot Katot Anot Katot Uzaktan kumanda
sembollerinden hangileri elektronik devrelerde diyot için Buna göre, bu araçlardan hangilerinin yapısında yarı ilet-
kullanılmaktadır? ken madde içeren elektronik devre bulunur?
A) I ve III B) II ve III C) II ve IV A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV D) I ve III E) I, II ve III
311
U N
9 G
7 SÜPER İLETKENLER,
NANOTEKNOLOJİ VE LAZER
IŞINI
1. Orhan Öğretmen akıllı tahtada aşağıdaki görseli açtıktan son- 2. Bazı fiziksel kavramlar ve bunların tanımı ile ilgili eşleştirme
ra şu bilgileri vermiştir: etkinliği aşağıda verilmiştir.
• Ortamın sıcaklığı 0 K’e yakın bir sıcaklığa kadar düşürül-

müştür. Uyarılmış atomun herhangi bir
dış etki olmadan temel hale dö-
• Bu sıcaklıkta bir cisim mıknatısın yukarısında serbest bı-
nerken ışıma yapması
rakıldığında resimdeki gibi dengede kalmıştır. Uyarılmış
• Cisme etki eden yukarı yönlü manyetik kuvvet, cismin emisyon
Uyarılmış enerji düzeyindeki
ağırlığına eşit büyüklükte olduğundan cisme etki eden
bir elektronun, foton bombardı-
net kuvvet sıfır olmuştur. Tersine
manına tutularak zorlanması
sonucu temel hale dönerken birikim
ışıma yapması
Kendiliğinden
Bir atomun sürekli foton bom-
emisyon
bardımanına tutulması sonu-
cu uyarılmış enerji düzeyindeki
atomların sayısının temel hâlde-
kinden fazla olması durumu
Buna göre, Orhan Öğretmen bu bilgileri verdiği derste Buna göre, etkinliğin hatasız tamamlanmış görünümü aşa-
aşağıdaki konulardan hangisini işlemiştir? ğıdakilerden hangisinde verilmiştir?
A) B) C)
A) Yarı iletkenler B) Süper iletkenler
C) Nanoteknoloji D) Laser
E) Elektrik alan
D) E)
313
79
SÜPER İLETKENLER, NANOTEKNOLOJİ VE LAZER IŞINI GU
N
7. Doğada teknolojiye ilham veren birçok varlık bulunmaktadır. 9. K, L ve M cisimleri oda sıcaklığında düzgün bir manyetik ala-
Doğadaki bazı varlıklar aşağıda verilmiştir. na bırakıldığında manyetik alan çizgileri Şekil I’deki gibi olu-
yor. Ortam, mutlak sıfıra yakın bir sıcaklığa kadar soğutuldu-
I II
ğunda ise manyetik alan çizgilerinin görünümü Şekil II’deki
gibi oluyor.
ÁB
K L M
Lotus ççeğ Ked pats
III
Şekil I
ÁB
K L M
Morpho rhetenor kelebeğ

Şekil II
Buna göre, verilenlerden hangileri nanoteknolojiye ilham
veren varlıklar arasında sayılabilir? Buna göre,
I. K cismi süper iletkendir.

II. L ve M cisimleri süper iletkendir.
III. L’nin kritik sıcaklığı, M’ninkinden büyüktür.
8. K, L ve M atomlarının bazı enerji düzeyleri ve bu düzeylerde-

ki elektron sayıları verilmiştir.
n=2 n=3
Uyarılmış enerji düzeyi Uyarılmış enerji düzeyi
10. Maddelerin günlük hayattaki boyutlarda sahip olduğu özel-
n=1 n=1
likler ile nanometre boyutlarında sahip olduğu özellikler çok
Temel hâl Temel hâl
farklı olabilmektedir.
K atomu L atomu
Bu duruma aşağıdakilerden hangisi örnek olarak verile-
n=2 mez?
Uyarılmış enerji düzeyi
A) Seramik normal boyutlarda kırılgan olduğu halde nano-
n=1 boyutlarda kolay şekil verilebilen bir malzemedir.
Temel hâl
B) Altın normal boyutlarda sarı renkte olduğu halde nano-
M atomu
metre boyutlarında kırmızıdır.
Buna göre; K, L ve M atomlarından hangileri tersine biri- C) Karbon atomlarından oluşan grafen, normal şartlarda ilet-
kim durumundadır? ken olduğu gibi nano boyutlarda da iyi bir iletkendir.
D) Normalde opak olan bakır, nano boyutlarda saydamdır.
E) Alüminyum yanıcı bir madde olmadığı halde nano boyut-
D) K ve L E) L ve M larda yanıcı bir maddedir.
315
U N
0 G
8 ÜNİTE TEKRAR
TESTİ
1. Süper iletkenliğin günlük yaşamdaki en önemli uygulamala- 2. P ve N tipi yarı iletkenlerle ilgili,
rından biri resimdeki MAGLEV trenidir.
I. Katkı maddeleri ile elektrik iletkenlikleri güçlendirilmiştir.
II. P tipi yarı iletkenlerde elektrik iletkenliğini boşluklar
sağlar.
III. N tipi yarı iletkenlerde elektrik iletkenliğini serbest elekt-
ronlar sağlar.
A) I, II ve III B) I ve III C) I ve II
Süper iletken teknolojisinin kullanıldığı MAGLEV treni D) Yalnız III E) Yalnız II
ile ilgili,
I. Tren hareket ederek yaklaşık 100 km/h’lik hıza ulaştığında

raylardaki elektrik akımının oluşturduğu manyetik alanda,
trenin her iki ucunda bulunan süper soğutmalı süper ilet-
ken mıknatıslar trenin yükselmesini sağlar.
II. Özel olarak yönlendirilmiş manyetik alanlar sayesinde
trene ön tarafından manyetik çekme, arka tarafından ise
manyetik itme kuvveti uygulanarak trenin hızı 500 km/h’e
kadar artırılır.
III. Treni yavaşlatmak için manyetik alanı oluşturan elektrik
akımının yönü ters çevrilerek trenin hareketine zıt yönde
3. Nanobilim ve nanoteknolojinin odaklandığı konular ara-
manyetik itme ve çekme kuvvetleri oluşturulur.
sında aşağıdakilerden hangisi sayılamaz?
bilgilerinden hangileri doğrudur?
A) Atomik boyutta görüntülemede yeni deney yöntemleri ge-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III liştirme
D) I ve II E) I, II ve III B) Nano boyutlarda ölçme ve işleme teknikleri geliştirerek
nano boyutlarda malzemeler üretme
C) Malzeme yapısını atom boyutlarında kontrol etme
D) Kızılötesi ve morötesi radyasyonlara karşı tepkisi kontrol

edilebilir malzemeler üretme
E) Küresel ısınmayı önlemeye yönelik iklim çalışmaları
yapma
317
80
ÜNİTE TEKRAR TESTİ GU
N
9. Bazı görüntüleme cihazları aşağıda verilmiştir. 11. Güneş enerjisinin yenilenebilir enerji olması nedeniyle Gü-
neş kaynaklı enerji sistemleri geliştirilmektedir. Güneş pilleri
I II
de bunlardan biridir. Güneş pillerinin çok geniş kullanım ala-
nı vardır. Resimdeki sokak lambası, güneş pilleri ile çalışan
sistemlere örnek olarak verilebilir.
Termal kamera MR cihazı

III
Buna göre, güneş pillerinin kullanıldığı alanlara,
Radar cihazı I. haberleşme,

II. hava gözlem istasyonu,
Buna göre, verilenlerinden hangilerinde süper iletken
III. deniz feneri,
kullanılır?
IV. ortam içi ve dışı aydınlatma sistemleri
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III verilenlerinden hangileri de örnek olarak gösterilebilir?
A) I ve IV B) II ve III C) I, II ve IV
D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
12. Bir ortamdaki, tersine birikim durumundaki atomlar şekildeki

10. Süper iletkenler belirli bir sıcaklığın altındaki değerlerde, ya- gibi modellenmiştir.
kınlarında bulunan manyetik alanı uzaklaştırır. Bu durumda
süper iletkendeki manyetik alan sıfır olur. Kritik sıcaklığın al- n=2 E2
Uyarılmış enerji düzeyi
tında soğutulmuş bir süper iletkene, hafif fakat güçlü bir mık-
natısa yaklaştırıldığında süper iletken havada asılı kalır.
Bu olay süper iletken maddelerin aşağıdaki özelliklerden n=1 E1

hangisini göstermesi sonucu meydana gelir? Temel hâl
Bu ortama enerjisi E2 - E1 değerine eşit bir foton gönderilerek

A) Paramanyetik (Geçici olarak manyetik özellik gösteren
uyarılmış enerji seviyesindeki atomlarla etkileşmesi sağlanıyor.
madde)
Ortamdaki fotonlar atomlarla üç kez etkileşime geçtiğine
B) Diyamanyetik (Manyetik özellik göstermeyen madde)

göre, bu etkileşimler sonucunda ortamda en fazla kaç fo-
C) Ferromanyetik (Güçlü manyetik özellik gösteren madde)
ton bulunabilir?
D) Elektromanyetik
E) Elektromıknatıs A) 2 B) 3 C) 6 D) 8 E) 12
319

Strateji Ayt Gun Gun Fizik Soru Bankasi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Strateji Ayt Gun Gun Fizik Soru Bankasi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

İÇİNDEKİLER

1. ÜNİTE: KUVVET VE HAREKET - 1 5. ÜNİTE: ELEKTRİK VE MANYETİZMA - 1

59. GÜN: Su Dalgalarında Kırınım................................................... 233

19. GÜN: Düzgün Değişen Doğrusal Hareket - 1................................73

25. GÜN: Ünite Tekrar Testi - 1.......................................................... 97

33. GÜN: Ünite Tekrar Testi - 1.........................................................129

73. GÜN: Fotoelektrik Olay - 1......................................................... 289

yargılarından hangileri doğrudur?

I. X ile Y’nin doğrultu, yön ve büyüklükleri aynıdır.

yargılarından hangileri doğrudur?

Buna göre, vektörlerin bileşkesinin büyüklüğü kaç a’dır?

Bu vektörlerin bileşkesinin başlangıcı orijinde olduğu-

R1 yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

dengelenmiş kuvvetlerin etkisinde kalır.

yargılarından hangileri doğrudur? A) Artar Azalır

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III C) Artar Değişmez

siz I ve II düzlemleri arasında şekildeki gibi dengelenmiştir.

Buna göre, II düzleminin küreye uyguladığı tepki kuvveti- ÁF2

B) Kürenin özkütlesi kaçtır?

D) Ortamın yer çekimi ivmesi ñ2

Levhalar dengede olduğuna göre,

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III liğinden fazladır.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

Buna göre, duvarın küreye uyguladığı normal kuvvetinin Buna göre;

bilir? (Makara ağırlığı ve sürtünmesi ihmal ediliyor.)

A) Azalır Azalır III. a açısı, q’dan büyüktür.

B) Azalır Değişmez yargılarından hangileri doğrudur?

Şekil III O Yatay

I. Kapı açılırken y eksenine göre torkun yönü –y’dir.

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II E) Š1 = Š3 > Š2

8. xyz dik koordinat sistemindeki K ve L cisimlerinden K cismi xy

düzleminde O merkezli çember üzerinde, L cismi de xz düz-

K le yerinden sökülmek isteniyor.

+z I. Anahtarın kol uzunluğu, deneyin bağımsız değişkeni ola-

II. Torkun büyüklüğü, deneyin bağımlı değişkeni olarak be-

yargılarından hangileri doğrudur? verilenlerden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I ve III D) I ve III E) I, II ve III

D) ÁF2 ile ÁF4 E) ÁF3 ile ÁF4 (Makara sürtünmesi önemsiz)

4. O merkezli türdeş küreye, büyüklükleri F, 2F, 3F, 4F, 5F olan

den yalnız biri küreyi basamaktan çıkarabiliyor.

leri eşittir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)

D) ÁF2 ile ÁF3 ün E) ÁF3 ile ÁF4 ün A) F B) 2F C) 3F D) 4F E) 5F

10. Kütle merkezi O noktası olan düzgün cetvel üzerindeki buz

vetlerinin büyüklüğü sırasıyla TK, TL oluyor. Buz erimeye baş-

O tek tepkileri eşittir.

Buz tamamen eriyene kadar geçen sürede TK ve TL için Yatay

I. K ucuna P ağırlıklı cisim asılırsa çubuğun dengesi bozul-

Buna göre, hidrolik çubuğun uzaması durumunda yükün

A) Artar Azalır yargılarından hangileri doğrudur?

D) Azalır Artar A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

A) Newton.metre B) Joule C) Moment I.

Buna göre, mX + mY toplamı en fazla kaç m olabilir?

9. Kütlesi 18m kadar olan eşit bölmeli düzgün türdeş tahtanın

niceliklerinden hangilerine bağlıdır?

I. Toprak’ın ağırlık kuvvetinin uzantısı A noktasının sol tara-

gerilme kuvvetinin A noktasına göre torku ile dengelen-

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

2. Türdeş bir cismin ağırlık merkezinin yeri, D) I ve II E) II ve III

I. cismin geometrik şekli,

niceliklerinden hangilerine bağlıdır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

9. X dikdörtgenler prizması, Y silindiri ve Z kesik konisi, aynı cins