Fotovoltaik Panellerin Verimine Panel Yu

MARMARA ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
FOTOVOLTAİK PANELLERİN VERİMİNE

PANEL YÜZEY SICAKLIĞI ETKİSİNİN
İNCELENMESİ
MUHAMMET BİLGİN
(522310007)
YÜKSEK LİSANS TEZİ
ElektrikEğitimiAnabilim Dalı
ElektrikEğitimiProgramı
DANIŞMAN
Doç.Dr.Şafak SAĞLAM
EŞ-DANIŞMAN
Yrd.Doç.Dr. Bayram KILIÇ
İSTANBUL, 2013
TEŞEKKÜR
Öncelikle bana bu konuda bir tez çalışması yapma olanağı sağlayan ve her zaman
destek olan tez danışmanım, değerli hocam sayın Doç.Dr. Şafak SAĞLAM’a vebu tez
çalışmasına sağladığı destekten dolayı Marmara Üniversitesi, Bilimsel Araştırma
Projeleri Birimi’ne teşekkür ederim.Ayrıca çalışmanın başlangıcından sonuna kadar
desteğini hiç eksik etmeyen sayın Yrd.Doç.Dr. Bayram KILIÇ hocama ve çok değerli
arkadaşım Seçil ADA’ya teşekkürlerimi sunarım.
Haziran, 2013 Muhammet BİLGİN
i
İÇİNDEKİLER
SAYFA
TEŞEKKÜR ..................................................................................................................... i
İÇİNDEKİLER ............................................................................................................... ii
ÖZET .............................................................................................................................. vi
ABSTRACT ................................................................................................................. viii
SEMBOLLER ................................................................................................................. x
KISALTMALAR .......................................................................................................... xii
ŞEKİL LİSTESİ .......................................................................................................... xiii
TABLO LİSTESİ........................................................................................................ xvii
1. GİRİŞ ....................................................................................................................... 1
1.1. Çalışmanın Amacı.............................................................................................. 1
1.2. Literatür Araştırması .......................................................................................... 1
1.3. Güneş Enerjisi .................................................................................................... 3
1.3.1. Güneş ışınımı .............................................................................................. 4
1.3.2. Güneş spektrumu ........................................................................................ 7
1.3.3. Güneş ışınımı ölçümü ................................................................................. 8
1.4. Türkiyenin Güneş Enerjisi Potansiyeli .............................................................. 8
1.5. Fotovoltaik Piller ............................................................................................. 12
1.5.1. Fotovoltaik pillerin tarihçesi ..................................................................... 13
ii
1.5.2. Fotovoltaik pillerin yapısı ve çalışma prensibi ......................................... 14
1.5.3. Fotovoltaik pil çeşitleri ............................................................................. 16
1.5.3.1. Tek kristalli silikon fotovoltaik piller................................................ 17
1.5.3.2. Çok kristalli silikon fotovoltaik piller ............................................... 17
1.5.3.3. İnce film fotovoltaik piller ................................................................ 18
1.5.3.4. Amorf silisyum fotovoltaik piller...................................................... 19
1.5.3.5. Kadmiyum tellür ince film fotovoltaik piller .................................... 20
1.5.3.6. Bakır indiyum diseleneid fotovoltaik piller ...................................... 20
1.6. Fotovoltaik Pilin Elektriksel Özellikleri .......................................................... 21
1.6.1. Fotovoltaik pil eşdeğer devre şeması........................................................ 21
1.6.2. Fotovoltaik pil akım-gerilim karakteristiği............................................... 23
1.6.3. Fotovoltaik pil güç-gerilim karakteristiği ................................................. 26
1.7. Fotovoltaik Pilin Kayıpları .............................................................................. 26
1.7.1. Işıksal kayıplar .......................................................................................... 27
1.7.1.1. Işıksal soğurulma kayıpları ............................................................... 27
1.7.1.2. Işıksal yansıma kayıpları ................................................................... 27
1.7.1.3. Gölgelenme kayıpları ........................................................................ 28
1.7.2. Elektriksel kayıplar ................................................................................... 28
1.7.2.1. Akım kayıpları................................................................................... 29
1.7.2.2. Açık devre gerilim kayıpları ............................................................. 30
1.7.2.3. Direnç kayıpları ................................................................................. 30
iii
1.7.2.4. Fill faktörü kayıpları.......................................................................... 31
1.7.2.5. Arayüzey kayıpları ............................................................................ 32
1.8. Fotovoltaik Pil Verimi ..................................................................................... 32
1.8.1. Fotovoltaik pilin verim hesabı .................................................................. 33
1.9. Fotovoltaik Pilin Verimini Sınırlayan Etkenler ............................................... 34
1.9.1. Sıcaklık etkeni .......................................................................................... 34
1.9.2. Yüzey parametresi etkeni ......................................................................... 34
1.9.3. Spektral etken ........................................................................................... 35
1.9.4. Foto açısal etken ....................................................................................... 35
1.10. Fotovoltaik Pil Uygulamaları ....................................................................... 39
1.10.1. Şebeke bağlantılı sistemler ................................................................... 39
1.10.2. Şebekeden bağımsız sistemler .............................................................. 42
2. MATERYAL VE YÖNTEM ............................................................................... 45
2.1. Fotovoltaik panel ............................................................................................. 45
2.2. Ölçüm cihazları ................................................................................................ 46
2.2.1. Güç analizörü ............................................................................................ 46
2.2.2. Multimetre ................................................................................................ 47
2.2.3. Solarimetre ............................................................................................... 48
2.2.4. Termometre .............................................................................................. 48
2.3. Yük grubu ........................................................................................................ 49
2.4. Diğer bileşenler ................................................................................................ 50
iv
3. BULGULAR VE TARTIŞMA ............................................................................ 51
3.1. Deneysel Sonuçlar ........................................................................................... 51
3.2. Tartışma ve Yorumlar ...................................................................................... 75
4. SONUÇLAR .......................................................................................................... 79
KAYNAKLAR .............................................................................................................. 81
ÖZGEÇMİŞ
v
ÖZET
FOTOVOLTAİK PANELLERİN VERİMİNE PANEL YÜZEY SICAKLIĞI

ETKİSİNİN İNCELENMESİ
Güneş enerjisinin, direkt olarak elektrik enerjisine dönüştürüldüğü yöntem fotovoltaik

enerji dönüşümü olarak adlandırılmaktadır. Fotovoltaik enerji dönüşüm yöntemi ile
elektrik üretimi, tamamen yarı iletken malzemelerin sahip oldukları kendilerine has
özellikleri sayesinde gerçekleştirilmektedir. Fotovoltaik cihazların yapımında en çok
kullanılan yarı iletken malzemeler, silisyum ve silisyum alaşımlarıdır. Fotovoltaik cihaz
üreticileri, tüketiciye sunulmak üzere hazırlanan cihaz kataloglarında, yalnızca standart
test koşulları olarak adlandırılan, 1000 W/m2 ışınım şiddeti ve 250C çalışma
sıcaklığındaki değerlerini vermektedirler. Bu işlemler rutin olarak tüm ortam
parametrelerinin kontrol altında tutulabildiği gelişmiş laboratuvarlarda yapılmaktadır.
Ancak tüketiciye verilen bu değerler sistem tasarımı için yeterli değildir. Fotovoltaik
cihazlardan elde edilecek güç çıktılarına etki eden parametrelerin en önemlileri ışınım
şiddeti ve panel sıcaklığıdır. Fotovoltaik hücrelerin, farklı ışınım şiddetleri ve çalışma
şartları altındaki akım-gerilim değerlerinin ölçümü, sistem performansını yansıtması
açısından çok önemlidir. Çünkü fotovoltaik cihazların akım-gerilim değerleri
dolayısıyla güç çıktıları ve verimleri, ışınım şiddeti ve çalışma sıcaklığına bağlıdır. Bu
tez çalışmasında amaç panel yüzey sıcaklığının fotovoltaik panelin verimi üzerindeki
etkisini deneysel olarak incelemektir. Yüzey sıcaklık etkisini inceleyebilmek için
kullanılan ölçü aletlerinden 2 dk. ara ile alınan panel yüzey sıcaklığı, güneş radyasyonu,
panelden üretilen akım ve gerilim değerleri bilgisayar ortamına kaydedilmiştir. Ölçüm
yapılan 8 ay boyunca alınan verilerden panelin aylık olarak ürettiği DC enerji değeri ile
güneş radyasyonuna bağlı olarak hesaplanan panel yüzeyine gelen güneş enerjisi
değerleri tespit edilmiş bu değerlerin oranından da panel verimi hesaplanmıştır. Panelde
maksimum DC enerji nisan ayında, minimum DC enerji ocak ayında üretilmiştir. Panel
yüzey sıcaklık etkisi için panel karakteristik özelliklerinde verilen akım, gerilim ve güç
değerlerinin sıcaklıkla değişim katsayıları kullanılarak panel tarafından üretilecek güç
değerleri hesaplanmış ve deneyden aldığımız ölçüm değerleri ile karşılaştırılmıştır. Elde
edilen karşılaştırma sonuçlarına göre panel verimi güneş radyasyon değerinin yüksek
vi
panel yüzey sıcaklık değerlerinin düşük olduğu mart ve nisan aylarında en yüksek
değerlere ulaşmıştır.
Anahtar Sözcükler: Fotovoltaik, Sıcaklık, Güneş Radyasyonu, Verim.
Haziran,2013 Muhammet BİLGİN
vii
ABSTRACT
ANALYZING THE EFFECT OF SURFACE TEMPERATURE ON THE

EFFICIENCY OF PHOTOVOLTAIC PANELS
The method through which the solar energy is transformed to electrical energy is called
as photovoltaic energy transformation. Generating electricity through photovoltaic
energy transformation method occurs completely with the help of the specific features
of semiconductor materials. The most used semiconductor materials in manufacturing
photovoltaic devices are silicium and silicium alloys. Photovoltaic device producers
gives the values called standard testing conditions, which are 1000 W/m2 radiant
intensity and 25⁰C working temperature, in their catalogues prepared to present for the
consumers. These processes are made routinely in developed laboratories in which
medium parameters can be kept under control. But for consumers, these values are not
enough for system planning. The most significant ones of the parameters affecting the
output from the photovoltaic devices are radiant intensity and panel temperature.
Measuring current-voltage value under working conditions and different radiant
intensities of photovoltaic cells is extremely important for reflecting system
performance. Because power outputs and efficiency of photovoltaic devices according
to current-voltage values are depended on radiant intensity and working temperature. In
this thesis, it is intended to analyze empirically the effect of panel surface temperature
on efficiency of photovoltaic panel. Obtained every two minutes through the
measurement devices used to analyze surface temperature effect, the values of panel
surface temperature, solar radiation, current and voltage generated by the panel are
recorded in computer. Through the data obtained in 8 months, the value of DC energy
panel generated monthly and the values of solar energy which is calculated depending
on solar radiation were determined, and with the ratio of these values, the efficiency of
the panel was calculated. In panel, maximum DC energy was generated in april, and the
minimum DC energy was generated in December. For panel surface temperature effect,
power values, which would be generated by panel, were calculated using conversion
coefficient of current, voltage and power values in temperature which are given in the
panel’s characteristic features and were compared with the values we obtained from the
experiment. According to comparison results obtained, panel efficiency reached to the
viii
highest values in March and April when the panel surface temperature values were low
but solar radiation value was high.
Key Words: Photovoltaic, Temperature, Solar Radiation, Efficiency.
June, 2013 Muhammet BİLGİN
ix
SEMBOLLER
A0 :Diyodun ideal olma faktörü.
AC :Alternatif akım.(A)
B :Doğrudan (direct) ışınım.
D :Yayılmış ışınım.
DC :Doğru akım.(A)
Eg :Yasak enerji aralığı.
Ey :Yasak enerji bandı.
FF :Fill faktörü.
G :Eğimli bir yüzey üzerindeki toplam (global) güneş ışınımı.
GSC :Güneş sabiti. (W/m2)
I :Çıkış bağlantı akımı.(A)
ID :Diyot akımı.(A)
IL :Işığın ürettiği akım.(A)
ISH :Paralel sızıntı akımı. (A)
ISC :Kısa devre akımı.(A)
J0 :Ters doyum akım yoğunluğu
P :Albedo(yeryüzünden yansıyan ışınlara verilen genel ad)
Pm :Çıkış gücü.(W)
Pin :Optik giriş gücü.(W)
x
Rs :Seri direnç.(Ω)
RSH :Paralel direnç.(Ω)
RL :Yük direnci. (Ω)
T :Sıcaklık.(0C)
VOC :Açık devre gerilimi.(V)
η :Fotovoltaik pilin verimi.
βVoc :Sıcaklığın gerilim üzerindeki etkisi. (%/°C)
γpm :Sıcaklığın çıkış gücü üzerindeki etkisi.(%/°C)
αIsc : Sıcaklığın akım üzerindeki etkisi.(%/°C)
δ : Deklinasyonaçısı.
θz :Zenith açısı.
xi
KISALTMALAR
AM :Hava Kütlesi(AirMass,)
DMİ :Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü
DMT :Dünya Meteoroloji Teşkilatı (World MeteorologicalOrganization, WMO)
EİE :Elektrik İşleri Etüd İdaresi Genel Müdürlüğü
GEPA :Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası
MGN :Maksimum Güç Noktası
MTEP :Milyon Ton Eşdeğeri Petrol
NASA :Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Araştırmaları Merkezi
PV :Fotovoltaik Pil
WRC :Dünya Işınım Merkezi
xii
ŞEKİL LİSTESİ
SAYFA
Şekil 1.1 Atmosfere Gelen ve Yerkabuğuna Değişik Şekillerde Ulaşan Güneş Işıması . 4
Şekil 1.2 Farklı Atmosfer Olaylarının Güneş Işınımına Etkisi ........................................ 5
Şekil 1.3 Güneşten Gelen Enerjinin Yıl İçindeki Değişimi ............................................. 6
Şekil 1.4 Global Güneş Işınım Bileşenleri ....................................................................... 7
Şekil 1.5 Atmosfer Dışına ve Yeryüzüne Gelen Güneş Işınımının Spektral Dağılımı. ... 7
Şekil 1.6 Elektromanyetik Tayf ....................................................................................... 8
Şekil 1.7 Türkiye Güneş Işınım Haritası ........................................................................ 11
Şekil 1.8 Türkiye Global Aylık Ortalama Radyasyon Değerleri ................................... 11
Şekil 1.9 Türkiye Aylık Ortalama Güneşlenme Süreleri ............................................... 12
Şekil 1.10 Türkiye’de Farklı PV Paneller İçin Elde Edilecek Enerji Miktarları ............ 12
Şekil 1.11 Fotovoltaik Pil, Hücre, Modül ve Panel ........................................................ 13
Şekil 1.12 PN Eklemin Oluşması ................................................................................... 15
Şekil 1.13 Elektronun İletken Banda Geçişi .................................................................. 16
Şekil 1.14 Kare, Yarı Kare ve Daire Şeklindeki Tek Kristal Silisyum Hücreler ........... 17
Şekil 1.15 (a)Yansıma Önleyici Tabakasız Çok Kristal Silisyum Hücre, (b) Yansıma
Önleyici Tabakalı Çok Kristal Silisyum Hücre, (c) Yansıma Önleyici Tabakalı ve
Elektrik Yolları Eklenmiş Çok Kristal Silisyum Hücre ................................................. 18
Şekil 1.16 İnce Film Fotovoltaik Pil .............................................................................. 19
Şekil 1.17 Amorf Silisyum Fotovoltaik Pil .................................................................... 19
xiii
Şekil 1.18 Kadmiyum Tellürid Fotovoltaik Pil .............................................................. 20
Şekil 1.19 Bakır İndiyum Diselenid Fotovoltaik Pil ...................................................... 21
Şekil 1.20 Toprak Sızıntı Akımları ve Diyotla Gösterilen Fotovoltaik Modülün

Elektriksel Eşdeğer Devresi............................................................................................ 21
Şekil 1.21 Fotovoltaik Hücrenin Akım-Gerilim Karakteristiğini ve Maksimum Güç

Noktasını Belirlemede Kullanılan Deney Şeması .......................................................... 23
Şekil 1.22 Fotovoltaik Hücrenin Akım-Gerilim Karakteristiği ve Maksimum Güç

Noktası ............................................................................................................................ 24
Şekil 1.23 Fotovoltaik Hücrenin Farklı Işık Şiddetlerindeki Akım-Gerilim Karakteristiği

........................................................................................................................................ 25
Şekil 1.24 Fotovoltaik Hücrenin Farklı Sıcaklıklardaki Akım-Gerilim Karakteristiği .. 25
Şekil 1.25 Fotovoltaik Hücrenin Güç-Gerilim Karakteristiği ........................................ 26
Şekil 1.26 Fotovoltaik Pil Verimleri .............................................................................. 32
Şekil 1.27 Sabit Bir Fotovoltaik Panelin Optimum Montajı .......................................... 36
Şekil 1.28 Deklinasyon Açısının Yıl İçerisindeki Değişimi .......................................... 36
Şekil 1.29 Yılın Farklı Zamanlarındaki Deklinasyonu(a) ve Dünyanın Yörüngesi(b) .. 37
Şekil 1.30 Kuzey Yarım Kürede Güneş Pozisyonunun Yıllık Değişimi ....................... 38
Şekil 1.31 Güneş Işınlarının Mevsimsel Değişimi. ........................................................ 39
Şekil 1.32 Şebeke Bağlantılı Sistem Şemaları ............................................................... 40
Şekil 1.33 40 kWp Fotovoltaik Güç Sistemi, Muğla Üniversitesi ................................. 40
Şekil 1.34 25,6kWp Fotovoltaik Güç Sistemi, Muğla Üniversitesi, Türk Evi Öğrenci
Kafeteryası ...................................................................................................................... 41
xiv
Şekil 1.35 10kWp Şebeke Bağlantılı Fotovoltaik Güç Sistemi, Meksika ...................... 41
Şekil 1.3620 MW Fotovoltaik Güç Sistemi, Almaraz Güneş Tarlası, İspanya .............. 42
Şekil 1.37 Şebekeden Bağımsız Bir Fotovoltaik Sistemin Şeması ................................ 43
Şekil 1.38 0,64kWp Fotovoltaik Güç Sistemi, Meksika ................................................ 44
Şekil 1.39 Şebekeden Bağımsız Bir Fotovoltaik Sistem Uygulama Örneği .................. 44
Şekil 2.1 Sunrice SRM40D Fotovoltaik Panel ............................................................... 45
Şekil 2.2 Lutron Marka Güç Analizörü .......................................................................... 46
Şekil 2.3 UNI-T UT 804 Bench Type Digital Multimetre ............................................. 47
Şekil 2.4 KIMO CR100 Transmitter Solarimetre .......................................................... 48
Şekil 2.5 TES 1307 Termometre .................................................................................... 49
Şekil 2.6 Taş Dirençler ................................................................................................... 49
Şekil 2.7 Kesintisiz Güç Kaynağı .................................................................................. 50
Şekil 2.8 Masaüstü Bilgisayar ........................................................................................ 50
Şekil 3.1 18 Nisan 2013 Günü İçin Güç Zaman Grafiği. ............................................... 51
Şekil 3.2 Fotovoltaik Panel Yüzeyine Gelen Toplam Güneş Enerjisi. .......................... 53
Şekil 3.3 Fotovoltaik Panelde Üretilen DC Enerji. ........................................................ 54
Şekil 3.4 13 Ağustos 2012 – 30 Nisan 2013 Tarihleri Arasındaki Toplam Enerji
Değerleri. ........................................................................................................................ 55
Şekil 3.5 Fotovoltaik Panelde Verim Değişimi. ............................................................. 56
Şekil 3.6 Nisan Ayında Verim Değişimi. ....................................................................... 57
Şekil 3.7 Ocak Ayında Verim Değişimi......................................................................... 57
xv
Şekil 3.8 Nisan Ayında Günlük Üretilen Enerji Değişimi. ............................................ 58
Şekil 3.9 Nisan Ayında Üretilen ve Hesaplanan Enerji Değerleri. ................................ 58
Şekil 3.10 Nisan Ayı Güneş Radyasyonu Değerleri. ..................................................... 60
Şekil 3.11 Ocak Ayında Günlük Üretilen Enerji Değişimi. ........................................... 61
Şekil 3.12 Ocak Ayında Üretilen ve Hesaplanan Enerji Değerleri ................................ 61
Şekil 3.13 Ocak Ayı Güneş Radyasyonu Değerleri. ...................................................... 63
xvi
TABLO LİSTESİ
SAYFA
Tablo 1.1 Türkiye'nin Aylık Ortalama Güneş Enerjisi Potansiyeli ................................. 9
Tablo 1.2 Türkiye'nin Yıllık Toplam Güneş Enerjisi Potansiyelinin Bölgelere Göre
Dağılımı .......................................................................................................................... 10
Tablo 2.1 Fotovoltaik Panelin Teknik Özellikleri ......................................................... 46
Tablo 2.2 Güç Analizörünün Teknik Özellikleri ........................................................... 47
Tablo 2.3 Multimetrenin Teknik Özellikleri.................................................................. 47
Tablo 2.4 Solarimetrenin Teknik Özellikleri ................................................................. 48
Tablo 2.5 Termometrenin Teknik Özellikleri ................................................................ 49
Tablo 3.1 Fotovoltaik Panel Yüzeyine Gelen Toplam Güneş Enerjisi Değerleri. ......... 54
Tablo 3.2 Fotovoltaik Panelde Üretilen DC Enerji Değerleri. ...................................... 55
Tablo 3.3 Nisan Ayında Fotovoltaik Panelde Üretilen Enerji Değerleri. ...................... 59
Tablo 3.4 Ocak Ayında Fotovoltaik Panelde Üretilen Enerji Değerleri. ....................... 62
Tablo 3.5 Panel Yüzey Sıcaklığı Değerlerine Göre Hesaplanan ve Ölçülen Datalar. ... 65
Tablo 3.6 Panel Yüzey Sıcaklığı Değerlerine Göre Ölçülen Veriler. ............................ 67
Tablo 3.7 18 Nisan 2013 Tarihine Ait Ölçülen ve Hesaplanan Datalar ........................ 68
Tablo 3.10 23 Nisan 2013 Tarihine Ait Ölçülen ve Hesaplanan Datalar ...................... 69
Tablo 3.11 28 Nisan 2013tarihine Ait Ölçülen ve Hesaplanan Datalar. ........................ 69
xvii
Tablo 3.12 %90 Güneş Radyasyonunda Üretilen Güçlerin Karşılaştırılması................ 71
Tablo 3.18 %63 Güneş Radyasyonunda Üretilen Güçlerin Karşılaştırılması............... 73
Tablo 3.19 %63 Güneş Radyasyonunda Üretilen Güçlerin Karşılaştırılması............... 74
xviii
1. GİRİŞ
1.1. Çalışmanın Amacı
Fotovoltaik paneller standart test koşulları (IEC 60904-3) olan 250C sıcaklık, 1000W/m2
güneş radyasyonu 1,5 AM(AirMass, hava kütlesi) değerlerinde test edilerek çalışma
parametreleri belirlenmekte ve bu standartlarda panelden alınan güç maksimum
olmaktadır[1]. Bu veriler gerçek çalışma koşullarında panelden yüksek verimin
alınabilmesi için yeterli olmamaktadır. Panelden yüksek verim alabilmek için panel
yüzeyinde oluşan sıcaklığın panel çıkış gücü üzerindeki etkisinin bilinmesi
gerekmektedir. Çünkü panel yüzey sıcaklığı dış ortamda panel çıkış gücü üzerinde en
önemli değişkendir. Gerçek çalışma koşullarında güneş radyasyon değeri ve panelin
yüzey sıcaklığı standart değerlerden çok farklı değerler alarak panel çıkış gücünü
önemli ölçüde değiştirmektedir. Gerçek çalışma ortamında panel yüzey sıcaklığının
çıkış gücünü nasıl etkilediği bilindiği takdirde panel yüzey sıcaklığına bağlı güç
kaybının önüne geçmek mümkün olabilecektir.
Çalışmanın amacı panel yüzey sıcaklığı ile panel çıkış gücünün değişimini deneyden
alınan verileri kullanarak irdelemek ve aralarındaki ilişkiyi belirlemektir. Buna bağlı
olarak gerçek çalışma şartlarında panel yüzey sıcaklığından kaynaklanan güç
değişimlerini ortaya koyarak sıcaklığın panel çıkış gücü üzerinde ne denli önemli bir
değişken olduğunu gözlemlemektir.
1.2. Literatür Araştırması
Fotovoltaik Panellerin Verimine Panel Yüzey Sıcaklığı Etkisi konusunda çok fazla bir
akademik yayına rastlanamamaktadır. Bu alanda yapılmış yayınlar arasında öne çıkan
Yusuf Işıker, Bülent Yeşilata ve Hüsamettin Bulut tarafından 2006 yılında
gerçekleştirilen Fotovoltaik Panel Gücüne Etki Eden Çalışma Parametrelerinin
Araştırılması isimli makaledir[2].
Bu çalışmada PV panelin arka yüzeyinde farklı noktalara bağlı sıcaklık sensörleri

kullanılarak panel yüzeyi sıcaklık dağılımı belirlenmiştir. Bu amaçla, 16 kanallı
(Consort T851 model ±1C0doğruluk derecesine sahip) sıcaklık ölçer kullanılmıştır.
1
Ölçümlerde, cihazın 8 kanalı kullanılarak, çevre sıcaklığı ile panel üzerindeki sıcaklık
değerleri ölçülmüştür[2].
İsmail H. ALTAŞ tarafından 1998 yılında yayınlanan Fotovoltaik Güneş Pilleri Yapısal
Özellikleri ve Karakteristikleri isimli çalışmada yük altında sıcaklık ve ışık şiddetine
göre çıkış gerilim ve akımlarının nasıl değiştiği incelenmiştir[3].
Yapılan bu çalışma sonucunda Fotovoltaik pillerin sıcaklıktan olumsuz yönde

etkilendiği belirlenmiştir. Sıcaklık arttıkça fotovoltaik pilin çıkış gerilimi ve gücü
azalmaktadır. Dolayısıyla soğuk ve güneşli ortamlar fotovoltaik piller için en uygun
ortamlardır sonucuna ulaşılmıştır[3].
Uğur YILMAZ, Ayşen DEMİRÖREN, H. Lale ZEYNELGİL tarafından 2010 yılında

yayımlanan Gökçeada’da Yenilenebilir Enerji Kaynakları ile Elektrik Enerjisi Üretim
Potansiyelinin Araştırılması isimli çalışması sonucunda ortam sıcaklığı arttıkça
fotovoltaik modüllerinin verimi azaldığı belirtilmiştir. Fotovoltaik modüllerin maruz
kaldığı sıcaklık bölgesinde üretilen güç doğrusal değildir. İmalatçılar bu karakteristik
için, genellikle 0C başına toplam güç değişiminin bir yüzdesi olarak ifade edilen bir
değer verir. Örneğin, eğer bir modül –0,50% 0C’ lik bir sıcaklık katsayısına sahip ise,
bu modül sıcaklıktaki her 10C’lik artışta % 0,5 daha az güç üretecektir. Fotovoltaik
modüller güneş ışığına maruz kalırlar, güneş tarafından üretilen kızılötesi ışınları
soğururlar ve ısınırlar. Aynı zamanda, modüller koyu renklidir ve hiç rüzgâr
esmediğinde sıcaklıkları 800C gibi oldukça yüksek değerlere ulaşabilmektedir[4].
Selçuk KEÇEL, Hüseyin Güçlü YAVUZCAN yaptıkları çalışmada Türkiye’nin çeşitli

bölgelerindeki sıcaklık farklarından doğacak kayıpların fotovoltaik panellerin verimi
üzerindeki etkileri incelenmiş, kurulacak elektrik sistemlerindeki kayıpların en aza
indirgenmesi için öneriler geliştirmişlerdir[5].
Türkiye genelinde oluşturulması planlanacak sistem verimlilikleri için uzun yılların

ortalaması olarak sıcaklık ve ışınım miktarlarından kaynaklanacak panel verimlilikleri
%2,8 olarak çıkmasına karşılık mevsimsel olarak % 10’lar düzeyine çıkmaktadır[5].
V.JafariFesharaki, MajidDehghani, J. JafariFesharaki ve HamedTavasoli tarafından

2011 yılında yayınlanan çalışmada özellikle bulutlu hava koşulları dikkate alınarak bir
simülasyon yapılmıştır. Bu simülasyon sonucunda fotovoltaik panellerin verimlerinin
sıcaklığın artması ile azaldığı ortaya konmuştur[6].
2
V. B. Omubo-Pepple, C. Israel-Cookey, G. I. Alaminokuma yayınladıkları (2009)
makalede güneş enerjisinin elektrik enerjisine dönüştürülmesi sırasında fotovoltaik
panellerde sıcaklık, güneş ışık şiddeti ve bağıl nem’in etkilerini incelemişlerdir. Bu
çalışmada ortam sıcaklığının panel verimi üzerinde direkt etkisinin olmadığını ancak
panel sıcaklığının ve bağıl nemin panel veriminin etkilediğini belirtmişlerdir[7].
Saengprajak A. ve Pattanasethanon S. Yaptıkları çalışmada (2009) kullanılmış

fotovoltaik panellerin Tayland’da gerçek koşullardaki düşük sıcaklık analizini
yapmışlardır. Elde ettikleri sonuçlarda c-Si ve mc-Si malzemelerden üretilmiş
fotovoltaik panellerin ısınmaları sonucunda açık uç gerilimlerinin %25 e varan
değerlerde düştüğünü vurgulamışlardır[8].
Skoplaki, E. vePalyvos J.A. yazdıkları makalede fotovoltaik panellerin elektriksel

performanslarının sıcaklık ile olan ilgisini incelemişlerdir. İncelemenin sonucunda panel
çalışma sıcaklığının fotovoltaik dönüşüm sürecindeki en önemli faktör olduğunu ifade
etmişlerdir. Ayrıca panellerin montaj şekilleri ve kullanıldıkları yerlere göre de sıcaklık
etkisinin değiştiği belirtilmiştir[9].
Muminov, R. A.,Tursunov, M. N. ve Tukfatullin, O. F., yayınladıkları makalede tek

kristalli silisyum fotovoltaik paneller için sıcaklığın etkisini incelemişlerdir. İki farklı
üreticiden temin edilen paneller üzerinde yaptıkları deneysel çalışmalar sonucunda
panel yapılarında uygulanacak değişiklikler ile sıcaklığın verim üzerindeki olumsuz
etkisinin azaltılabileceğini tespit etmişlerdir[10].
1.3. Güneş Enerjisi
Güneş enerjisi çoğunlukla, hidrojen atomlarının birleşerek helyum atomlarına

dönüşmesiyle açığa çıkmaktadır[11]. Doğal bir füzyon reaktörü olan güneşte saniyede
564 milyon ton hidrojen 560 milyon ton helyuma dönüşmekte ve kaybolan 4 milyon ton
kütle karşılığı 3.86 x 1026J (joule), yani 386.000.000 EJ enerji açığa çıkmaktadır.(1EJ =
22,7 MTEP, milyon ton eşdeğer petrol ) Güneşten bir saniyede salınan enerjinin güç
olarak karşılığı 3,86 x 1020 MW’ tır. ( 1MW = 106 W ) Dünya’nın çapına eşit bir dairesel
alan üzerine çarpan güneş gücü ise 178 trilyon kW düzeyindedir[12]. Dünyaya güneşten
bir yılda yaklaşık olarak 173 Milyar MW enerji gelmektedir[13]. Güneşte açığa çıkan
bu enerjinin çok küçük bir kısmı yeryüzüne ulaşmaktadır[14]. Şekil 1.1’de görüldüğü
3
gibi yaklaşık olarak gelen enerjinin %30’luk bir kısmı yansıyarak uzaya geri
dönmekte, %20’lik bir kısmı ise atmosfer tarafından soğurulmaktadır. Geri kalan
%50’lik kısmı yeryüzünde soğurulmaktadır[13]. Dünya atmosferinin dışında güneş
enerjisinin şiddeti sabit ve 1370W/m2 değerindedir, ancak yeryüzünde0-1100
W/m2değerleri arasında değişim gösterir[15].
Şekil 1.1 Atmosfere Gelen ve Yerkabuğuna Değişik Şekillerde Ulaşan Güneş

Işıması[15].
1.3.1. Güneş ışınımı
Güneş ışığının yoğunluğu veya birim alana gelen güneş gücü miktarı ışınım
(irradianceyadaradiantflux) olarak ifade edilir ve birimi W/m2’dir[15].
Astronomik birimde güneş sabiti, Gsc, atmosfer dışında birim alana dikey olarak gelen
güneş ışınlarının tüm dalga boylarını içeren birim zamandaki toplam güneş ışınım
enerjisidir. Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Araştırmaları Merkezi (NASA) güneş
sabiti değerini yaptıkları bir çok ölçümden sonra Gsc = 1353 W/m2 almıştır. Bu değer
NASA tarafından 1971 yılında kullanılmaya başlanmıştır. Dünya ışınım merkezi
(WRC) güneş sabiti değerini Gsc= 1367 W/m2 olarak kabul etmektedir ve ışınım
hesaplamalarında güneş sabiti değeri olarak bu değer kullanılmaktadır[17].
Dünya üzerine dağılan güneş ışınımı, güneşe olan uzaklık ve ışınların geliş açısına bağlı
olarak farklılık göstermektedir. Bir noktadaki güneş ışınımı, yerin coğrafi konumuna,
dünyanın yıllık devinimi esnasında güneş ile arasındaki açının ve mesafenin değişimine
4
ve günlük atmosfer olaylarına göre değişim göstermektedir. Farklı atmosfer olaylarının
güneş ışınımına etkisi Şekil 1.2’de verilmiştir[18].
Şekil 1.2 Farklı Atmosfer Olaylarının Güneş Işınımına Etkisi[18].
Güneşten yeryüzüne gelen ışınım şiddeti, gün içinde geliş açısına bağlı olarak değişir.
Bu şiddet, öğle vaktinde o gün içerisindeki en yüksek değerine ulaşır. Bunun sebebi,
güneş ışınlarının atmosfer içinde izlediği yolun öğle vaktinde en az olmasıdır.
Dünya ve güneş arasındaki uzaklık ise, 3 Ocak’da en az ve 4 Temmuz’da en fazladır.

Bunun doğal bir sonucu olarak da dünya atmosferine güneşten gelen enerji Ocak ayında
en yüksek değerini alarak 1412W/m2 değerine ulaşır ve Temmuz’da ayında da en düşük
değerini alarak 1322 W/m2 değerine iner[19]. Güneşten gelen enerjinin yıl içindeki
değişimi Şekil 1.3’te verilmiştir.
5
Şekil 1.3 Güneşten Gelen Enerjinin Yıl İçindeki Değişimi[19].
Güneş ışınları yeryüzüne ulaşmadan önce atmosferde bulunan moleküller nedeniyle bir
kısmının saçılarak yön değiştirmesi ve bir kısmının da soğurulması ile enerjilerini belli
oranda kaybederler. Saçılan ışınıma yayılmış (diffuse) ışınım, D, adı verilir.
Bu ışınımın bir kısmı uzaya doğru geri yansıtılır bir kısmı da yeryüzüne ulaşır.
Yeryüzüne güneşten çizilen bir doğru boyunca yön değiştirmeden gelen ışınımlara
doğrudan (direct) ışınım, B, adı verilir. Bir yüzey üzerine gelen güneş ışınlarının bir
kısmı yüzey tarafından soğurulur, bir kısmı yansıtılır ve bir kısmı da geçirilir. Gelen
ışının kaynağı güneş olduğu zaman yeryüzünden yansıyan ışınlara genel adıyla albedo
ismi verilir ve ρ ile tanımlanır. ρ belirli bir yüzey üzerinden yansıyan ışınımın, yüzey
üzerine düşen toplam ışınım oranı olarak tanımlanır. Fotovoltaik uygulamalar için
albedo önemli bir rol oynamakta ve yüzeyin cinsine bağlı olarak 0,2 ile 0,8 arasında
farklı değerler almaktadır. Eğimli bir yüzey üzerindeki toplam (global), G, güneş
ışınımı Şekil 1.4’te gösterildiği gibi doğrudan, yayılmış ve yansıyan ışınların toplamıdır
[20].
6
Şekil 1.4 Global Güneş Işınım Bileşenleri[21].
1.3.2. Güneş spektrumu
Yeryüzüne gelen güneş ışınımının spektrumu Şekil 1.5’te gösterilmektedir[14].
Şekil 1.5 Atmosfer Dışına ve Yeryüzüne Gelen Güneş Işınımının Spektral

Dağılımı[14].
Güneş tayfı (Şekil 1.6), mutlak hava kütlesi, yoğuşabilir su içeriği, bulanıklık, bulutlar,
atmosferdeki partiküllerin dağılımı, partiküllerin cinsi ve yerden yansıma gibi
faktörlerden etkilenir[22].
7
Şekil 1.6 Elektromanyetik Tayf[22].
1.3.3. Güneş ışınımı ölçümü
Işıma yani radyasyon ölçümleri genel anlamda radyometre denen ışın ölçerlerle yapılır.
Mekanik olarak çalışan ışın ölçerlere aktinometre veya kayıt edicili manasına,
aktinograf; elektronik olarak çalışanına ise piranometre veya pirhelyometre isimleri
verilir. Mekanik aktinograflar cal/cm2-dakika cinsinden enerji ölçümü yaparken,
elektronik radyometreler W/m2 cinsinden güneş ışınım şiddetini birim alana gelen
ışınım gücü olarak ölçerler. Yine Dünya Meteoroloji Teşkilatı (DMT)’nin tavsiyesi
doğrultusunda en az 120W/m2 ışınım gücünün ölçülebildiği an, güneşlenme
gerçekleşmiş sonucuna varılır ve bu şiddetin görüldüğü zaman aralığı sayılarak günlük
güneşlenme süresi dakika veya saat olarak ifade edilir. Piranometre her ne kadar toplam
güneş ışımasını ölçüyor olsa da, doğrudan güneş ışımasını sürekli engelleyecek bir
çember ile çevrilen piranometreler sadece yayınık ışımayı ölçerler. Ülkemizde
güneşlenme süresi ve güneş ışıması ölçüm ve rasatları 1936 yılında yapılmaya
başlanmıştır[23].Meteoroloji istasyonlarında düzenli olarak yapılan güneş ışınımı,
güneşlenme süresi ve bulut kapalılığı gözlem ve ölçümleri yapılmaktadır. Bu rasatlarla
birlikte geçmişte gözlemi ve ölçümü yapılan bulanıklık (turbidity) verisi rasatlarını,
DMT yeterli doğrulukta bulmadığı için, daha doğru bir yöntem veya ölçüm tekniği
geliştirilene kadar durdurmuştur[24].
1.4. Türkiye’nin Güneş Enerjisi Potansiyeli
Ülkemiz, coğrafi konumu nedeniyle sahip olduğu güneş enerjisi potansiyeli açısından
birçok ülkeye göre şanslı durumdadır. Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğün ’de
8
(DMİ) mevcut bulunan 1966-1982 yıllarında ölçülen güneşlenme süresi ve ışınım
şiddeti verilerinden yararlanarak, Elektrik İşleri Etüd İdaresi Genel Müdürlüğü (EİE)
tarafından yapılan çalışmaya göre; Türkiye'nin ortalama yıllık toplam güneşlenme
süresi 2.640 saat (günlük toplam 7.2 saat), ortalama toplam ışınım şiddeti 1.311
kWh/m2-yıl (günlük toplam 3.6 kWh/m2) olduğu tespit edilmiştir[25]. Türkiye, 110 gün
gibi yüksek bir güneş enerjisi potansiyeline sahiptir ve gerekli yatırımların yapılması
halinde Türkiye yılda birim metre karesinden ortalama olarak 1.100 kWh’lik güneş
enerjisi üretebilir[26].Aylara göre Türkiye güneş enerji potansiyeli ve güneşlenme
süresi değerleri ise Tablo 1.1' de verilmiştir[25].
Tablo 1.1 Türkiye'nin Aylık Ortalama Güneş Enerjisi Potansiyeli[25].
AYLAR AYLIK TOPLAM GÜNEŞ ENERJİSİ GÜNEŞLENME

SÜRESİ
(Kcal/cm2-ay) (kWh/m2-ay) (Saat/ay)
OCAK 4,45 51,75 103,0
ŞUBAT 5,44 63,27 115,0
MART 8,31 96,65 165,0
NİSAN 10,51 122,23 197,0
MAYIS 13,23 153,86 273,0
HAZİRAN 14,51 168,75 325,0
TEMMUZ 15,08 175,38 365,0
AĞUSTOS 13,62 158,40 343,0
EYLÜL 10,60 123,28 280,0
EKİM 7,73 89,90 214,0
KASIM 5,23 60,82 157,0
ARALIK 4,03 46,87 103,0
TOPLAM 112,74 1311 2640
ORTALAMA 308 Kcal/cm2-ay 3,6 kWh/m2-ay 7,2 saat/gün
Türkiye'nin en fazla güneş enerjisi alan bölgesi Güney Doğu Anadolu Bölgesi olup,
bunu Akdeniz Bölgesi izlemektedir. Güneş enerjisi potansiyeli ve güneşlenme süresi
değerlerinin bölgelere göre dağılımı da Tablo 1.2'de verilmiştir[25].
Ancak, bu değerlerin, Türkiye’nin gerçek potansiyelinden daha az olduğu, daha sonra

yapılan çalışmalar ile anlaşılmıştır. Bu durumun nedenleri arasında, öncelikle DMİ‘nin
güneş enerjisi ölçümlerini, enerji amaçlı değil tarımsal klimatoloji amaçlı ölçmüş
olması, kullanılan cihazların hassasiyetinin düşük olması ve zamanla istasyonların şehir
içinde kalması yer almaktadır. 1992 yılından bu yana EİE ve DMİ, güneş enerjisi
9
değerlerinin daha sağlıklı olarak ölçülmesi amacıyla enerji amaçlı güneş enerjisi
ölçümleri almaktadırlar.
Devam etmekte olan ölçüm çalışmalarının sonucunda, Türkiye güneş enerjisi

potansiyelinin eski değerlerden %20 - 25 daha fazla çıkması beklenmektedir[25].
Tablo 1.2 Türkiye'nin Yıllık Toplam Güneş Enerjisi Potansiyelinin Bölgelere Göre
Dağılımı[25].
BÖLGE TOPLAM GÜNEŞ GÜNEŞLENME

ENERJİSİ SÜRESİ
(kWh/m2-yıl)
G.DOĞU ANADOLU 1.460 2.993
AKDENİZ 1.390 2.956
DOĞU ANADOLU 1.365 2.664
İÇ ANADOLU 1.314 2.628
EGE 1.304 2.738
MARMARA 1.168 2.409
KARADENİZ 1.120 1.971
Türkiye’nin aylık global radyasyon değerleri incelendiğinde, en düşük değerin Aralık
ayında 1.59 kWh/m2-gün, en yüksek değerin ise Haziran ayında 6.57 kWh/m2-gün
olduğu görülmektedir[25]. Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası (GEPA)’na göre (Şekil 1.7)
yıllık güneş enerjisi elektrik üretimi teknik potansiyelinin 380 milyar kWh olarak
belirlenmiştir. Bu potansiyel güneş radyasyonu yıllık metrekare başına 1650 kWh’den
fazla olan 4600 km2 kullanılabilir alan alınarak hesaplanmıştır. Bu enerjinin %82’ lik
bir kısmı ısı üretimi, %27’ lik bir kısmı da elektrik üretimi için kullanılabilir
konumdadır[27].
10
Şekil 1.7 Türkiye Güneş Işınım Haritası[25].
Şekil 1.8 Türkiye Global Aylık Ortalama Radyasyon Değerleri[25].
11
Şekil 1.9 Türkiye Aylık Ortalama Güneşlenme Süreleri[25].
Şekil 1.10 Türkiye’de Farklı PV Paneller İçin Elde Edilecek Enerji Miktarları[25].
1.5. Fotovoltaik Piller
Fotovoltaik piller, yüzeylerine gelen güneş ışığını doğrudan elektrik enerjisine

dönüştüren yarıiletken maddelerdir. Yüzeyleri kare, dikdörtgen, daire şeklinde
biçimlendirilen fotovoltaik pillerin alanları genellikle 100 cm2 civarında, kalınlıkları ise
0,1 - 0,4 mm arasındadır[15].
Fotovoltaik piller, fotovoltaik ilkeye dayalı olarak çalışırlar, yani üzerlerine ışık düştüğü
zaman uçlarında elektrik gerilimi oluşur. Pilin verdiği elektrik enerjisinin kaynağı,
yüzeyine gelen güneş enerjisidir[15].
12
Güneş enerjisi, fotovoltaik pilin yapısına bağlı olarak %5 - %30 arasında bir verimle
elektrik enerjisine çevrilebilir[15].
Güç çıkışını artırmak amacıyla çok sayıda fotovoltaik pil birbirine paralel ya da seri
bağlanarak bir yüzey üzerine monte edilir, bu yapıya fotovoltaik pil modülü ya da
fotovoltaik modül adı verilir. Güç talebine bağlı olarak modüller birbirlerine seri ya da
paralel bağlanarak bir kaç Watt' tan Mega Watt'lara kadar sistem oluşturulur[15].
Şekil 1.11 Fotovoltaik Pil, Hücre, Modül ve Panel[28].
1.5.1. Fotovoltaik pillerin tarihçesi
Işığın elektrik enerjisine dönüşmesine izin veren fiziksel olay, fotovoltaik etkisi (ışıl
gerilim etkisi), 1839’da Fransız fizikçi Alexandre Edmond Becquerel tarafından
keşfedildi[29]. 1839 yılında Becquerel, elektrolit içerisine daldırılmış elektrotlar
arasındaki gerilimin, elektrolit üzerine düşen ışığa bağımlı olduğunu gözlemleyerek
Fotovoltaik olayını bulmuştur[30].
1873 yılında Smith’in katı selenyumda foto-iletkenliği gözlemlemesini, 1877 yılında

William Grylls Adams ve Richard EvansDay tarafından saf katı hal elemanda
fotovoltaik etkinin keşfi takip etmiştir. Işık enerjisinin elektrik enerjisine direkt
dönüşümünün sağlandığı fotovoltaik eleman uygulaması, Fritts tarafından 1883 yılında
gerçekleştirilen ışık-ölçer cihazıdır[31].
Modern fotovoltaik hücre teknolojisini ilk olarak, 1941 yılında RussellOhl geliştirmiş
ve bu keşfi %6 verime sahip silikon fotovoltaik hücrelerin duyurulması takip
etmiştir[32]. Modern fotovoltaik hücrelerin uygulama alanı bulması ilk olarak 1958
13
yılında güneşten elektrik enerjisi sağlayan ilk uydu olan Vanguard 1 uydusuyla
gerçekleşmiştir[33].
Fotovoltaik pillerin yeryüzünde de elektriksel güç sistemi olarak kullanılabilmesine

yönelik araştırma ve geliştirme çabaları 1954’ler de başlamış olmasına rağmen, gerçek
anlamda ilgi 1973 yılındaki 1. petrol bunalımı’nı izleyen yıllarda olmuştur[30]. 1973
petrol krizi ile birlikte fotovoltaiklerin yeryüzü uygulamaları gündeme geldi. Elektrik
endüstrisi fotovoltaik ile ilgilenmeye başladı ve fotovoltaik araştırmaları yapan bilimsel
enstitüler kurulmaya başlandı[29]. Amerika’da, Avrupa’da, Japonya’da büyük bütçeli
ve geniş kapsamlı araştırma ve geliştirme projeleri başlatılmıştır. Bir yandan uzay
çalışmalarında kendini ispatlamış silikon kristaline dayalı fotovoltaik pillerin
verimliliğini artırma çabaları ve diğer yandan alternatif olmak üzere çok daha az yarı
iletken malzemeye gerek duyulan ve bu nedenle daha ucuza üretilebilecek ince film
fotovoltaik piller üzerindeki çalışmalara hız verilmiştir[30]. 1983’te Almanya’nın ilk
fotovoltaik enerji santrali Pellworm adasında kuruldu[29]. 1986’da ARCO Solar firması
ilk ince film fotovoltaik hücreyi piyasaya sundu. 90’larda büyük çaplı şirketler
fotovoltaik üreticisi olmaya başladılar[34].
2004 yılı eylül ayında ise Türkiye Büyük Millet Meclisi yeni bir yenilenebilir enerji
yasasını çıkarmıştır. Bu yasa gelecek 5 yıllık dönemde 4–5 MW'lık bir yenilenebilir
enerji kurulumunu desteklemektedir[35]. Türkiye’de günümüzde ise güneş enerjisi
araştırma ve geliştirme konularında EİE'nin yanında Tübitak Marmara Araştırma
Merkezi ve üniversiteler (Ege Üniversitesi Güneş Enerjisi Araştırma Enstitüsü, Muğla
Üniversitesi, ODTÜ, Kocaeli Üniversitesi, Fırat Üniversitesi) çalışmalar
yapmaktadır[35].
1.5.2. Fotovoltaik pillerin yapısı ve çalışma prensibi
Günümüz elektronik ürünlerinde kullanılan transistörler, doğrultucu diyotlar gibi

fotovoltaik piller de, yarı-iletken maddelerden yapılırlar. Yarı-iletken özellik gösteren
birçok madde arasında fotovoltaik pil yapmak için en elverişli olanlar, silisyum, galyum
arsenit, kadmiyum tellür gibi maddelerdir.
Yarı-iletken maddelerin fotovoltaik pil olarak kullanılabilmeleri için n ya da p tipi

katkılanmaları gereklidir. Katkılama, saf yarıiletken eriyik içerisine istenilen katkı
14
maddelerinin kontrollü olarak eklenmesiyle yapılır. Elde edilen yarı-iletkenin n ya da p
tipi olması katkı maddesine bağlıdır. En yaygın fotovoltaik pil maddesi olarak
kullanılan silisyumdan n tipi silisyum elde etmek için silisyum eriyiğine periyodik
cetvelin 5. grubundan bir element, örneğin fosfor eklenir. Silisyum'un dış yörüngesinde
4, fosforun dış yörüngesinde 5 elektron olduğu için, fosforun fazla olan tek elektronu
kristal yapıya bir elektron verir. Bu nedenle V. grup elementlerine "verici" ya da "n tipi"
katkı maddesi denir.
P tipi silisyum elde etmek için ise, eriyiğe 3. gruptan bir element (alüminyum, indiyum,
bor gibi) eklenir. Bu elementlerin son yörüngesinde 3 elektron olduğu için kristalde bir
elektron eksikliği oluşur, bu elektron yokluğuna delik ya da boşluk denir ve pozitif yük
taşıdığı varsayılır. Bu tür maddelere de "p tipi" ya da "alıcı" katkı maddeleri denir.
P ve N tipi katkılandırılmış malzemeler bir araya getirildiğinde yarıiletken eklemler

oluşturulur. N tipi yarıiletkende elektronlar, p tipi yarıiletkende delikler çoğunluk
taşıyıcısıdır. P ve N tipi yarıiletkenler bir araya gelmeden önce, her iki madde de
elektriksel bakımdan nötrdür. Yani P tipinde negatif enerji seviyeleri ile delik sayıları
eşit, n tipinde pozitif enerji seviyeleri ile elektron sayıları eşittir. PN eklem oluştuğunda,
N tipindeki çoğunluk taşıyıcısı olan elektronlar, P tipine doğru akım oluştururlar. Bu
olay her iki tarafta da yük dengesi oluşana kadar devam eder. PN tipi maddenin ara
yüzeyinde, yani eklem bölgesinde, P bölgesi tarafında negatif, N bölgesi tarafında
pozitif yük birikir. Bu eklem bölgesine "geçiş bölgesi" ya da "yükten arındırılmış bölge"
denir. Bu bölgede oluşan elektrik alan "yapısal elektrik alan (Ey)" olarak adlandırılır.
Aşağıda PN eklemin oluşması şematize edilmiştir.
Şekil 1.12 PN Eklemin Oluşması[37].
15
Yarıiletken eklemin fotovoltaik pil olarak çalışması için eklem bölgesinde fotovoltaik
dönüşümün sağlanması gerekir. Bu dönüşüm iki aşamada olur, ilk olarak, eklem
bölgesine ışık düşürülerek elektron-delik çiftleri oluşturulur, ikinci olarak ise, bunlar
bölgedeki elektrik alan yardımıyla birbirlerinden ayrılır.
Şekil 1.13 Elektronun İletken Banda Geçişi[37].
Yarıiletkenler, bir yasak enerji aralığı tarafından ayrılan iki enerji bandından oluşur. Bu
bandlar valans bandı ve iletkenlik bandı adını alırlar. Bu yasak enerji aralığına eşit veya
daha büyük enerjili bir foton, yarıiletken tarafından soğurulduğu zaman, enerjisini
valans banddaki bir elektrona vererek, elektronun iletkenlik bandına çıkmasını sağlar.
Böylece, elektron-delik çifti oluşur. Bu olay, pn eklem fotovoltaik pilin ara yüzeyinde
meydana gelmiş ise elektron-delik çiftleri buradaki elektrik alan tarafından
birbirlerinden ayrılır. Bu şekilde fotovoltaik pil, elektronları n bölgesine, delikleri de p
bölgesine iten bir pompa gibi çalışır. Birbirlerinden ayrılan elektron-delik çiftleri,
fotovoltaik pilin uçlarında yararlı bir güç çıkışı oluştururlar. Bu süreç yeniden bir
fotonun pil yüzeyine çarpmasıyla aynı şekilde devam eder. Yarıiletkenin iç kısımlarında
da, gelen fotonlar tarafından elektron-delik çiftleri oluşturulmaktadır. Fakat gerekli
elektrik alan olmadığı için tekrar birleşerek kaybolmaktadırlar[37].
1.5.3. Fotovoltaik pil çeşitleri
Fotovoltaik teknolojileri, her biri ayrı kristal yapıya sahip atomlara göre
sınıflandırılabilir. Bube tarafından, bu kristallerin boyutlarına göre bir soyağacı
tanımlanmıştır. Geçmişte soy olarak polikristal ifadesi tanımlanmasına rağmen daha
özel ifadelerle pil çeşitleri;
16
 Silikon teknolojisinin baskın olduğu Tek Kristalli Piller
 Çok kristalli yapıya sahip, oldukça büyük alanlar üzerine her birinin boyutları
1mm’den 10 cm’ye değişen, tek kristal silikon hücrelerin konulmasıyla elde
edilen çok kristalli hücreler,
 Kalınlıkları 1 μm ile 1mm arasında boyutlara sahip birçok taneden oluşan
[Kadmium Tellür (CdTe) hücreler, Bakır indiyum diseleneid (CuInSe2)]
Polikristal yapılı hücreler.
 Mikro kristal yapılı hücreler ile tane büyüklüğü 1 μm’den daha küçük tanelerin
birleşmesiyle kristal bölgeye sahip olmayan Amorf-Silikon yapılı
hücrelerdir[46].
1.5.3.1. Tek kristalli silikon fotovoltaik piller
Önce büyütülüp daha sonra 200 mikron kalınlıkta ince tabakalar halinde dilimlenen tek
kristal silisyum bloklardan üretilen fotovoltaik hücrelerden laboratuvar şartlarında %24,
ticari modüllerde ise %15' in üzerinde verim elde edilmektedir[41]. Bu hücre türü daire,
kare ve yarı-kare formunda; 100x100mm, 125x125mm ve yarıçapı 100, 125 veya 150
mm boyutlarında ve 0,3 mm kalınlığında üretilmektedir.
Şekil 1.14 Kare, Yarı Kare ve Daire Şeklindeki Tek Kristal Silisyum Hücreler[38].
1.5.3.2. Çok kristalli silikon fotovoltaik piller
Çok kristalli silikonlar, tek kristal silikonların küçük taneciklerinden oluşmaktadır. Çok
kristalli silikonlardan değişik yollarla direkt fotovoltaik pil levhaları yapılmaktadır. Tek
kristalli silikonların üretimine benzeyen bu piller eriyen çok kristalli silikonların
kontrollü şekilde küp şeklindeki kalıplara dökülüp soğumasından sonra kare şeklinde
kesilmesi ile oluşur. Çok kristalli fotovoltaik pillerin üretimi tek kristallilere göre daha
17
kolay ve daha ucuzdur. Fakat çok kristalli silikonların verimi daha düşüktür. Çok
kristalli pillerin verimlilikleri laboratuvar üretimlerinde %18, ticari modüllerde
%13~14 civarındadır[28]. Kare şeklinde; 100x100mm, 125x125mm ve 150x150mm
boyutlarında ve 0,3 mm kalınlığında üretilmektedirler[38].
Şekil 1.15 (a)Yansıma Önleyici Tabakasız Çok Kristal Silisyum Hücre, (b) Yansıma
Önleyici Tabakalı Çok Kristal Silisyum Hücre, (c) Yansıma Önleyici Tabakalı ve
Elektrik Yolları Eklenmiş Çok Kristal Silisyum Hücre[38].
1.5.3.3. İnce film fotovoltaik piller
İnce film hücreler, yarı iletken malzemelerin; cam, paslanmaz çelik ya da plastikten
yapılmış geniş yüzeyler üzerine ince film tabakası şeklinde kaplanması ile elde edilen
hücrelerdir[39]. İnce film fotovoltaik malzeme genellikle çok kristalli
malzemelerdir[45]. Kristal silisyum hücrelerden farklı olarak hücreler yekpare halinde
olur ve hücreler arası bağlantı modül üzerindeki ince oluklarla sağlanır bu oluklar
hücrelere şeffaflık kazandırabilir. Yarı geçirgenlik hücreler arası boşluk arttırılarak
arttırılabilir[38].
18
Şekil 1.16 İnce Film Fotovoltaik Pil[41].
1.5.3.4. Amorf silisyum fotovoltaik piller
Kristal yapı özelliği göstermeyen bu silisyum hücrelerden elde edilen verim %10
dolayında, ticari modüllerde ise %5-8 mertebesindedir[38]. Amorf-Silisyum
malzemesini kristalli-silisyumdan ayıran özellik, silisyum atomlarının malzeme içindeki
düzenlerinin, birinci derece komşu atomların ötesinde gelişigüzel olmasıdır. Malzeme
içindeki yapı taşlarının gelişigüzel dizilişi amorf silisyumun elektriksel iletim kalitesini
düşürse de, yarı iletken içerisine %5-10 oranında hidrojen katılarak fotovoltaik çevrime
uygun düzeyde tutulabilirler[40]. Maksimum 0,79x2,44m boyutlarında
üretilmektedirler[38]. Amorf silikon hücrelerini üretmek diğer kristal silikonlara göre
oldukça ucuzdur[28].
Şekil 1.17 Amorf Silisyum Fotovoltaik Pil[43].
19
1.5.3.5. Kadmiyum tellür ince film fotovoltaik piller
Güneş enerjisinin elektrik enerjisine dönüşümünü en uygun şekilde sağlaması gibi bazı
avantajlı özellikleri bir arada topladığı için, kadmiyum tellürid, ince film teknolojisi için
en ideal malzemedir. Laboratuvar koşullarında verimi %16’nın üzerindedir[42].
Periyodik tablonun ikinci grubunda bulunan Kadmiyum elementi ile altıncı grubunda
bulunan Tellür elementinin bir araya gelmesiyle oluşan (II-VI birleşik yarı-iletkeni
kadmiyum tellür) CdTe’nin, oda sıcaklığında yasak enerji aralığı Eg=1,5 eV değeri ile
güneş spektrumundan maksimum dönüşümü elde etmek için gerekli olan değere
oldukça yakındır. Yüksek soğurma katsayısı yanında, ince film büyütme teknolojisinin
birçoğu ile kolayca üretime olanak tanıması, geniş yüzey alanlı fotovoltaik pil
üretiminde CdTe birleşik yarı iletkeninin öne çıkmasını sağlamıştır[40].
Şekil 1.18 Kadmiyum TellüridFotovoltaik Pil[43].
1.5.3.6. Bakır indiyum diseleneid fotovoltaik piller
İlk bakır indiyum diselenid hücreler 1974 yılında Bell Laboratuarlarında bir grup
tarafından sunuldu. Bakır indiyum diselenidin fotovoltaik materyal olarak seçilmesinin
sebebi, çok yüksek optik soğurma katsayısı ve hazırlanma maliyetinin düşük
olmasıdır[43].
Bu hücreler şu anda en verimli ince film teknolojisidir. Seri üretimle birlikte, maliyeti
kristal silikon hücrelerden çok daha az olmaktadır. Ticari modül verimlilikleri %7,5 ile
%9 arasındadır[45].
20
Şekil 1.19 Bakır İndiyum Diselenid Fotovoltaik Pil[43].
1.6. Fotovoltaik Pilin Elektriksel Özellikleri
1.6.1. Fotovoltaik pil eşdeğer devre şeması
Fotovoltaik pil lineer olmayan bir yapıdadır. Eşdeğer devresi Şekil 1.20’de
gösterilmiştir[47].
Şekil 1.20 Toprak Sızıntı Akımları ve Diyotla Gösterilen Fotovoltaik Modülün

Elektriksel Eşdeğer Devresi[48].
Şekil 2.1’da görülen fotovoltaik modül elektriksel eşdeğer devresindeki, çıkış bağlantı
akımı I ,ışığın ürettiği IL akımı, çok küçük I D diyot akımı ve paralel sızıntı I SH akım
21
toplamına eşittir. Seri direnç Rs çıkış akımına karşı gösterilen iç direnci gösterir ve
değeri p-n birleşim yüzeyinin derinliğine, katışıklığına ve kontak direncine bağlıdır.

Paralel direnç R toprağa akan sızıntı akımını ifade etmektedir. İdeal bir PV hücrede,
SH
R S = 0 (seri kayıp yok) ve R   (toprağa sızıntı yok)’dur. Yüksek kaliteli 1 inç

SH
karelik (1 inç kare=6,45x10-4 m2) tipik bir hücrede ise, R =0,05 - 0,10 ohm ve
s
R =200-300 ohm arasındadır. fotovoltaik dönüşüm verimi R ‘deki değişikliklere
SH S
duyarlı fakat R ’deki değişimlere duyarlı değildir. R üzerindeki küçük bir artış,
SH S
fotovoltaikçıkışını önemli ölçüde azaltabilir.
Elektriksel eşdeğer devrede, harici yüke ulaşan akım, üretilen I L akımına eşittir. Yük
akımı sıfıra eşit iken ( I=0 ) (1.1) denkleminde verilen fotovoltaik hücrenin açık devre
gerilimi ( Voc ) elde edilir.
Voc =V+I*RSH (1.1)
Diyot akımı klasik diyot akım ifadesi ile aşağıda verildiği gibidir:
 Q*Voc 
Id =ID  -1 (1.2)
 A*K*T 
 
Yük akımı bu nedenle (1.3)’de verildiği gibidir:
 Q*Voc 
 1  V
I=I L -I D e A*K*T  - oc
  R SH (1.3)

 

Voc yerine (1.1) fonksiyonu yazılırsa (1.4) denklemi elde edilir.
22
 
 Q* V+I*R
I=IL -ID exp
  
SH  -1 - V+I*RSH
  A*K*T   RSH (1.4)
   
 V+I*RSH 
(1.4) denkleminde son parametre olan sızıntı akım RSH ise gerçek uygulamalarda
I L ve I D ’ye göre küçük olduğundan ihmal edilebilir. Bu nedenle ışınım yetersizken

açık devre geriliminin uygulanması durumunda hücreden geçen akımın ölçülmesi ile
diyot doyum akımı elde edilebilir. Bu akım genellikle karanlık akım yâda ters diyot
doyum akım olarak adlandırılır[48].
1.6.2. Fotovoltaik pil akım-gerilim karakteristiği
Fotovoltaik hücrelerin elektriksel özelliklerinden bahsedebilmek için, öncelikle bu

hücrelerin akım-gerilim karakteristiğini tanımlamak gerekir. Bu tanımlama için de akım
ve gerilimin yükten nasıl etkilendiği görülmelidir. Yükün açık devre gerilimi ve kısa
devre akımı ile, ayarlı bir yük aracılığıyla, fotovoltaik hücrenin farklı akım ve
gerilimdeki çalışma noktaları ve maksimum güç noktası belirlenir. Böylelikle
fotovoltaik hücrenin elektriksel özelliği belirlenmiş olur. Bu parametreleri belirlemek
için Şekil 1.21’de şeması verilen deney uygulanır. Açık devre gerilimi, yük
çalıştırılmadığında hücre üzerinde oluşan gerilimdir. Kısa devre akımı ise, hücre
uçlarının kısa devre edilmesi ile hücreden geçen akımdır.
Şekil 1.21 Fotovoltaik Hücrenin Akım-Gerilim Karakteristiğini ve Maksimum Güç

Noktasını Belirlemede Kullanılan Deney Şeması[46].
Öncelikle, fotovoltaik hücrenin kısa devre akımı ve açık devre gerilimi ölçülür. Ayarlı
yükün direnci minimumdan maksimuma kadar değiştirilerek yükün çalıştığı akım ve
gerilim noktaları belirlenir. Kısa devre akımı ve açık devre gerilimi arasında bulunan
23
çalışma noktalarının birleştirilmesiyle fotovoltaik hücrenin akım-gerilim karakteristiği
oluşturulur. Fotovoltaik hücrenin maksimum gücü, akım gerilim karakteristiğinden
hesaplanabilir. Akım-gerilim karakteristik eğrisi altında kalan en büyük dikdörtgenin
alanı maksimum güce eşittir. Şekil 1.22’defotovoltaik hücrenin akım-gerilim
karakteristiği ve maksimum güç noktası görülmektedir[46].
Şekil 1.22 Fotovoltaik Hücrenin Akım-Gerilim Karakteristiği ve Maksimum Güç

Noktası[46].
Fotovoltaik hücrenin maksimum gücü, üzerine gelen güneş ışığı şiddeti ile orantılı
olarak değişir. Işık şiddeti azaldıkça hücrenin ürettiği gerilim ve hücreden çekilen akım
azalmaktadır. Burada kısa devre akımındaki azalma, açık devre gerilimindeki
azalmadan daha fazladır. Fotovoltaik hücrelerden en iyi verimi elde edebilmek için,
hücreler güneş ışığından maksimum faydalanabilecek şekilde yerleştirilmelidir. Şekil
1.23’te ışık şiddeti azalan hücrelerin akım ve gerilimindeki azalma ile maksimum güç
noktalarındaki (MGN) değişme görülmektedir[45].
24
Şekil 1.23 Fotovoltaik Hücrenin Farklı Işık Şiddetlerindeki Akım-Gerilim
Karakteristiği[49].
Ortam sıcaklığının artması ise kısa devre akımını çok az artırarak açık devre gerilimini
azaltmaktadır. Açık devre gerilimindeki değişme, kısa devre akımındaki değişmeye
göre daha fazladır. Şekil 1.24’de fotovoltaik hücrenin ortam sıcaklığına bağlı olarak
akım-gerilim karakteristiği ile maksimum güç noktalarındaki değişme
görülmektedir[49].
Şekil 1.24 Fotovoltaik Hücrenin Farklı Sıcaklıklardaki Akım-Gerilim

Karakteristiği[49].
Fotovoltaik hücrelerin elektriksel karakteristikleri incelendiğinde, akım-gerilim

ilişkisinin doğru akım kaynağına benzemediği, yani doğrusal olmadığı ve maksimum
güç noktasının ışık şiddetine ve sıcaklığa bağlı olarak değiştiği görülmektedir.
25
Fotovoltaik hücrelerden maksimum güç, ışık şiddeti yüksek ve sıcaklığı az olan
ortamlarda elde edilir[49].
1.6.3. Fotovoltaik pil güç-gerilim karakteristiği
Fotovoltaik hücrelerin güç-gerilim karakteristiği incelendiği takdirde, öncelikle gücün

hücre gerilimi ile orantılı olarak arttığı görülmektedir. Maksimum güç noktasından
sonra akımda meydana gelen büyük düşüş, çıkış gücünü düşürmektedir. Şekil 1.25’te
fotovoltaik hücrenin güç-gerilim karakteristiği görülmektedir[50].
Şekil 1.25 Fotovoltaik Hücrenin Güç-Gerilim Karakteristiği[50].
1.7. Fotovoltaik Pilin Kayıpları
İlk çalışma anından başlayarak görülen kayıplar şu şekilde sıralanır:
a. Işıksal kayıplar: Güneş ışığı fotonlarının soğurulamaması ve azınlık taşıyıcılarının

üretilememesinden doğan kayıplardır.
b. Elektriksel kayıplar: Fotovoltaik diyotların optimum elektrik parametrelerini düşüren

kayıplardır.
c. Ara yüzey kayıpları: Fotovoltaik pili meydana getiren yarıiletken tabakalar arasındaki
yüzeylerde, hacim kayıplarına ek olarak ortaya çıkan kayıplardır.
Fotovoltaik pilin verimi zamanla azalır. Bu ise tanımlanan hacim veya ara yüzey
özelliklerindeki değişimlerden kaynaklanmaktadır[51].
26
1.7.1. Işıksal kayıplar
Fotovoltaik pillerde üretilen akım değeri, üretilen azınlık yük taşıyıcıları ve soğurulan
foton sayısı ile belirlenir. Işıksal kayıplar, yansıma kayıpları ve dış soğurulma kayıpları
olarak iki kısımda incelenebilir[51].
1.7.1.1. Işıksal soğurulma kayıpları
Işıksal soğurulma kayıpları, fotovoltaik hücrenin soğuramadığı fotonlardan, dolayısıyla

oluşamayan elektron-delik çiftlerinden kaynaklanır[52].
Fotonların azınlık taşıyıcısı üretiminin mümkün olmadığı tabakalar tarafından

soğurulması üzerine ortaya çıkan kayıplar, bu tür kayıplardır. Dış soğurulma kayıpları
için verilen oran %0-%10 arasında değişmektedir[51].
Fotovoltaik hücreler, yasak enerji aralığından daha küçük enerjili fotonları

soğuramazlar. Yasak enerji aralığından daha küçük enerjili fotonlar fotovoltaik hücreye
ulaştığı zaman herhangi bir potansiyel fark oluşmaz. Fotonlar, maddenin içinde bir
taraftan diğer tarafa geçer ve ışıksal soğurulma kayıplarını oluşturur. Bu kayıplar %10’a
kadar çıkabilmektedir[52].
Dış soğurulma kayıplarını azaltmak için yasak enerji aralığında tuzak seviyeleri
oluşturulur. Bundan başka, fotovoltaik pil yapımında hetero eklem yapılar ve daha
gelişmişi, yasak enerji aralığı farklı materyallerle çok katlı tabakalar oluşturulur[47,48].
1.7.1.2. Işıksal yansıma kayıpları
Işıksal yansıma kayıpları; güneş ışınımının fotovoltaik pile ulaşmasından itibaren

sırayla üst yüzeyde, yarı iletken tabakada ve omik kontakta gerçekleşebilir.
Fotovoltaik pilin üst yüzeyinde yer alan saydam kaplamadan yansıma, ilk yansıma
kaybını oluşturur[51].
Pilin üst yüzeyinde meydana gelen yansıma kayıpları, bu yüzey üzerinde desenler
oluşturulması ve yüzeyin yansıma önleyici kaplama ile kaplanması gibi teknolojik
yöntemlerle en aza indirilmektedir. %3-%4 düzeyine kadar düşürülebilen üst yüzey
yansıma kayıpları, tamamen ortadan kaldırılamamaktadır[55,56].
27
Fotovoltaik pilde yansıma önleyici kaplama ile yarıiletken tabakanın ışıksal sabitleri
arasındaki farklılıklara bağlı olarak, yarıiletken tabakalardan bir miktar yansıma
beklenebilir. Fotovoltaik pilin bu kısmındaki yansımalar, yansıma önleyici kaplama ile
yarıiletken tabakaların uygun işlemlerden geçirilmesi ve ışık tuzaklaması ile %5 ’in
altına düşürülebilir[51].
Fotovoltaik pildeki omik kontağa, soğurucu-üretici yoluyla bir miktar ışığın sızması
beklenebilir. İdeal bir durumda, bu ışık tekrar soğurucu-üreticiye yararlı bir şekilde
soğurulmak üzere yansıtılabilir. Omik kontaktaki yansıma kayıpları, %2’yi
geçmemelidir. İyi tasarlanmış bir fotovoltaik pilde, bu üç bölgede meydana gelen
toplam ışıksal yansıma kayıpları %18 ’e kadar çıkabilir. Bu oran uygun işlemlerle %5 ’e
kadar düşürülebilir[51].
1.7.1.3. Gölgelenme kayıpları
Fotovoltaik paneller gölgelenmeye karşı aşırı duyarlıdır. Termik güneş panellerinin

aksine paneller yapraksız ağaçların dallarından bile aşırı verim düşmesine uğrar. Bu
yüzden panellerin montajında gölgelenmemesine ayrı önem gösterilmelidir. Bilindiği
gibi, fotovoltaik pil hücreleri panelde seri ve/veya paralel olarak bağlanmaktadır. Bir
hücrenin vereceği güç; güneş ışınımı yoğunluğunu azaltan nesne, baca, dağınık ve
yayılmış olan ağaç dalları, kuş konması gibi gölgelenme nedenleri ile düşerse diğer
hücreler onun düştüğü güce inmek zorunda kalır. Yani bir panelde bir hücrenin yarısının
gölgelenmesi ile tüm panelin yarısının gölgelenmesi arasında bir fark yoktur[57].
1.7.2. Elektriksel kayıplar
Elektriksel kayıplar akım ve gerilim kayıplarından oluşur. Toplanıp çoğunluk yük

taşıyıcılarına dönüştürülemeyen azınlık yük taşıyıcıları, akım kayıplarını belirler.
Gerilim kayıpları, açık devre geriliminin beklenen değerin altına düşmesi olarak
tanımlanır. Seri ve paralel (şönt direnci) direnç kayıpları ile zayıf diyot karakteristikleri,
elde edilecek akım ve gerilim değerlerini düşürecektir[51].
28
1.7.2.1. Akım kayıpları
Bir fotovoltaik pilde üretilen azınlık yük taşıyıcılarının kaybı; hacim içinde yeniden
birleşme, yüzeyde yeniden birleşme ve kristal sınırlarının iç yüzeyler gibi davranması
gibi birçok yolla gerçekleşebilir[51].
Fotovoltaik pilin hacmi içinde meydana gelen yeniden birleşme kayıpları, fotonlarla
uyarılan yük taşıyıcılarının sonlu ömürlerinden kaynaklanır[51].
p-n eklemli bir fotovoltaik pilde güneş ışığıyla uyarmalar sonucu oluşan elektron-delik
çiftleri, difüzyon mesafesi sonunda yeniden birleşerek yok olurlar. Dolayısıyla, pilden
elde edilmek istenen akıma katkıda bulunamazlar[58]. Bu nedenle ortaya çıkan akım
kayıplarını, en aza indirmek için fotovoltaik pilin ışıksal ve elektriksel gereksinimleri
arasında bir uyum sağlanmalıdır.
Akım kayıplarını azaltmak için fotonlar fotovoltaik pilin p-n eklemine yakın bölgelerine
düşürülerek, elektron-delik çiftleri eklem yakınlarında oluşturulabilir. Bundan başka
pilin toplayıcı metal kafes aralığı, difüzyon mesafesinden daha dar tutularak elektron-
delik çiftlerinin yeniden birleşmesi engellenebilir[53,58]
Hacim içi yeniden birleşmeden kaynaklanan verim kayıpları, tamamen ortadan

kaldırılamaz. İyi tasarlanmış fotovoltaik pilde bu kayıpla %5 ile %20 arasında
değişmektedir[51].
Yüzey yeniden birleşmesi, Işınımla üretilen ve yüzeye doğru yayılan yük taşıyıcıları;
yüzey etkilerini önleyici özel önlemler alınmadığı ya da taşıyıcıların yüzeye ulaşmaları
engellenmediği zaman; yüzeyde yeniden birleşerek, akıma katkıda bulunamadan yok
olurlar. Yüzeyde bir oksit tabakanın oluşturulması, yüzey koşullarının etkisini ve
bundan kaynaklanan taşıyıcı kaybını azaltır. Yüzey yakınlarına uygulanan homojen
olmayan bir katkılama işlemi; bir iç elektrik alan oluşumuna yol açarak, azınlık yük
taşıyıcılarının yüzeyden uzaklaştırılmasını sağlar. Böylece yüzeyde yeniden birleşme
sonucu oluşan akım kayıpları azaltılmış olur. Bu kayıplar en iyileştirilmiş durumdaki
fotovoltaik pillerde %0 ile %5 arasında değişir[51].
Bir fotovoltaik pilin kristal sınırları iç yüzeyler gibi davranabildiğinden, serbest bir
yüzey ölçüsünde azınlık yük taşıyıcılarının kaybına sebep olabilirler. Kristal sınırlarında
pürüzler çok daha etkin olduğundan, yapılacak bir katkılama işlemi azınlık yük
29
taşıyıcılarını kristal sınırlarından uzaklaştıracak ve bu bölgelerde oluşan akım
kayıplarını azaltacaktır[51].
1.7.2.2. Açık devre gerilim kayıpları
Homojen eklemler, heterojen eklemler ve schottky diyotlarında açık devre gerilimi; ya

hacim içi yeniden birleşme ömrü yada ara yüzey yeniden birleşme hızları ile denetlenir.
Açık devre gerilimini kontrol eden ve etkileyen diğer parametreler, yasak bant genişliği
ile p-n ekleminin her iki bölgesindeki katkılama seviyeleridir. Açık devre geriliminden
kaynaklanan kayıplar %4 ile %50 arasında değişmektedir[51].
1.7.2.3. Direnç kayıpları
Fotovoltaik pili oluşturan yarıiletkenin direnci, metal bağlantıların direnci ve metal

bağlantılar ile yarıiletken arasında oluşan direnç; pilin bir seri dirence sahip olmasına
sebep olur. Fotovoltaik pilin eklem bölgesindeki safsızlıklar, kristal bozuklukları ve p-n
ekleminin kenarlarındaki kaçaklar da düşük şönt direncinin oluşmasına neden olan
etkenlerdir[55].
Fotovoltaik pillerin yapımında metal kontakların yüzeye kaplanması sırasında

kullanılan metal, fotovoltaik pilin yüzeyindeki çizik ve çatlakları kısmen veya tamamen
doldurur. Bu ise düşük şönt direncine sebep olur[54].
Seri direncin çok büyük değerleri ile şönt direncinin çok küçük değerleri, sırasıyla kısa
devre akımı I SC ve açık devre gerilimini VOC değerlerini azaltır. Seri direncin yüksek
olması ve şönt direncinin de düşük olması, fill faktörünü azaltarak verimin düşmesine
sebep olur[55].
Fotovoltaik pillerin seri dirençten kaynaklanan verim kayıpları, aygıt boyunca akımı
toplamak için p-tipi ve n-tipi bölgelerinin üzerine kaplanan metal kontaklardan
kaynaklanan kayıplardır. Özellikle ışığın düştüğü yüzey üzerinde, kontak yüzey alanı
küçük tutulmalıdır. Bu durumda oluşan akım için yol uzunluğu ve buna bağlı olarak
fotovoltaik pilin seri direnci artar. Bundan başka, bir fotovoltaik pilin karakterizasyonu
sırasında akım ölçmek için kullanılan bağlantı kabloları veya iletkenler, fotovoltaik pil
için seri direnç oluştururlar. Yüksek güçler elde etmek için güneş pilleri arasında
bağlantı kurulması, seri direnç kayıplarını arttıracak bir etki oluşturabilir. Bu sebeple
30
piller arasındaki bağlantıların iyi iletkenlerle yapılması ve olabildiğince kısa tutulması
gerekir[54].
Bir fotovoltaik pilde seri dirençten ve şönt direncinden kaynaklanan verim kayıpları
%10 değerine kadar ulaşabilmektedir[51]. Bu kayıplar, pil teknolojisindeki gelişmelerle
azaltılmaktadır. İdeal bir fotovoltaik pilde seri direnç sıfır, şönt direnci sonsuz ( ∞ )
olmalıdır.
1.7.2.4. Fill faktörü kayıpları
Fill faktörü (FF), açık devre gerilimi ile kısa devre akımı çarpımının ( Voc * I sc ), pilden
alınan maksimum güç değerinden ( Pm ) ne kadar saptığının bir ölçüsüdür ve değeri,
Pm
FF=
Voc *I sc
(1.5)
bağıntısı ile bulunur[50]. Fill faktörüne doluluk faktörü de denir ve ideal bir fotovoltaik
hücrede fill faktörü 1’e eşittir. Seri direncinçok büyük değerleri ile şönt direncinin çok
küçük değerleri sırasıyla, kısa devre akımı ( I SC ) ve açık devre gerilimini ( VOC )
değerlerini azaltır. Seri direncin büyük, şönt direncinin küçük olması; fill faktörünü
azaltarak verimin düşmesine sebep olur. Yasak bant aralığı arttıkça, fill faktörü ideal
değeri olan 1 ’e yaklaşmaktadır. Fill faktörü açısından, maksimum verim elde etmek
için fotovoltaik pil yapımında olabildiğince büyük yasak bant aralığına sahip
yarıiletkenler kullanılmalıdır.
Başka bir açıdan bakıldığında, kullanılan yarıiletkenin yasak bant aralığı arttıkça,
fotovoltaik pil tarafından soğurulan foton sayısı azalır. Bu yüzden, fotovoltaik pilde elde
edilen akım değerinin yüksek olması için kullanılan yarıiletkenin yasak bant aralığı
küçük olmalıdır. Bu şekilde, kullanılacak yarıiletkenin yasak bant aralığı için en uygun
değeri bulma gereği ortaya çıkar. Bunun için ideal verimin yasak bant aralığı ile
değişimine bakılır. Bir fotovoltaik pilin en yüksek verime sahip olabilmesi için,
yapımında kullanılan yarıiletkenin 1.4 eV ile 1.6 eV değerinde yasak bant aralığına
sahip olması gerekir[54].
31
1.7.2.5. Arayüzey kayıpları
Heteroeklem yapısına sahip bir fotovoltaik pilde; p-n ekleminin iki yanında bulunan
materyallerin örgü uyumsuzluğu, ara yüzey konum yoğunluğunun artmasına yol açar.
Ara yüzey konum yoğunluğunun artması; yük taşıyıcılarının ara yüzeyde yeniden
birleşerek, yok olma hızını arttırır. Bu ise fotovoltaik pilde verim kaybının artmasına
neden olur[51].
1.8. Fotovoltaik Pil Verimi
Bir fotovoltaik pilden sağlanan maksimum gücün, pil üzerine gelen maksimum güce
oranına fotovoltaik pilin verimi denir ve η simgesi ile gösterilir[59]. Fotovoltaik pilin
maksimum güç çıkışı Pm ve optik giriş gücü (atmosfer dışında birim alana düşen güneş
enerjisi şiddetidir) Pin olmak üzere fotovoltaik pilin verimi,
Pm
η=
Pin (1.6)
bağıntısı verilir[56].
Şekil 1.26Fotovoltaik Pil Verimleri[37].
32
1.8.1. Fotovoltaik pilin verim hesabı
Fotovoltaik pillerin verimini belirleyen üç parametre vardır. Bunlar açık devre voltajı
( VOC ), kısa devre akımı ( I SC ) ve fill faktörüdür( FF )[53].
1. Açık Devre Voltajı ( VOC ): Pilden geçen akımın sıfır olması durumunda, pil
uçlarından ölçülen gerilime denir[59].Pilin dış devresine bağlanmış yük direncinin( RL ),

devre direncinden çok daha büyük olduğu durumdaki gerilimdir. Yük direncinin büyük
olmasından dolayı, devreden herhangi bir akım geçmez[53]. VOC ifadesiyle gösterilir.
2. Kısa Devre Akımı ( I SC ): Fotovoltaik pilin uçları arasına uygulanan gerilim sıfır
olduğunda, aydınlatma altında pilden geçen akımdır. Seri direnç etkilerinin ihmal
edildiği ideal durumda; ışıkla oluşan akıma eşit olup, ışıma şiddetine bağlıdır[43]. Bu
akım devre direncinin, pilin dış devresine bağlanmış yük direncinden ( RL ) büyük
olduğu zaman, yük direncinden geçen akımdır[53]. I SC ifadesiyle gösterilir.
3. Fill Faktörü ( FF ): Bir fotovoltaik pilin maksimum çıkış gücünü, açık devre voltajı
ve kısa devre akımına bağlı olarak tanımlamak için kullanılan bir parametredir. Fill
faktörüne doluluk faktörü de denir ve FF ifadesiyle gösterilir[59]. Fotovoltaik pilin iç
seri direncinden kaynaklanan bir niceliktir. Seri direnç arttıkça fill faktörü azalır[55].
Fill faktörü; pilin maksimum çıkış gücünün, açık devre voltajı ile kısa devre akımı
çarpımına oranına eşittir[53,59]. Buna göre fill faktörü,
Vm *I m
FF=
Voc *Isc (1.7)
bağıntısı ile tanımlanır[59].
Fill faktörünün değeri, fotovoltaik pilin idealliğinin bir ölçüsüdür. İdeal bir fotovoltaik
pilde fill faktörü 1 ’e eşittir. Bu yüzden herhangi bir fotovoltaik pilde fill faktörünün 1’e
yakın olması istenir. Fill faktörünün yüksek olması, fotovoltaik pilin veriminin yüksek
olduğunu gösterir. Fill faktörünün büyük olması için seri direncin ( R ), diyodun ideal
S
olma faktörünün ( Ao ), ters doyum akım yoğunluğunun( J 0 ) ve sıcaklığın ( T ) küçük;
yasak enerji aralığının ( Eg ) ve şönt direncinin büyük olması gerekir ( R )[53]. Bir
SH
33
fotovoltaik pilin açık devre voltajı ( Voc ), kısa devre akımı ( I SC ), fill faktörü( FF ) ve
pil üzerine gelen ışıma şiddeti ( Pin ) bilindiğinde,
P V *I
η= m = m m
Pin Pin (1.8)
Veya
η=
 Voc *Isc *FF*100(%)
Pin (1.9)
bağıntıları kullanılarak verimi hesaplanabilir[59].
1.9. Fotovoltaik Pilin Verimini Sınırlayan Etkenler
Fotovoltaik pillerin verimini sınırlayan etkenler: sıcaklık etkeni, yüzey parametresi

etkeni, spektral etken ve foto açısal etkendir[52].
1.9.1. Sıcaklık etkeni
Fotovoltaik pillerin çalışma sıcaklığı, çeşitli kullanım alanlarına göre geniş bir aralıkta
değişim gösterir. Bu yüzden sıcaklığın fotovoltaik pilin verimi üzerine etkisinin
bilinmesi gerekir. Fotovoltaik pilin kısa devre akımı sıcaklığa pek fazla bağlı değildir.
Sıcaklığın artmasıyla, kısa devre akımında az bir artma eğilimi gözlenir. Bunun nedeni,
sıcaklık artmasıyla yarıiletken yasak bant aralığının azalması ve bunun sonucunda
ışınım soğurulmasında çoğalmanın meydana gelmesidir[55].
Sıcaklıktaki değişim, daha çok açık devre voltajını etkilediği için fotovoltaik pilin çıkış
gücü ve verimi sıcaklık arttıkça azalır[56].
1.9.2. Yüzey parametresi etkeni
Fotovoltaik pil üzerine gelen ışınların bir kısmı, yarıiletken içine giremeden üst yüzey
tarafından yansıtılır. Fotovoltaik pilin üst yüzeyine gelen ışınları yansıtma miktarı,
yapıldığı yarıiletken maddenin cinsine bağlı olarak değişir. Yansıtma miktarının ölçüsü
34
olan yansıma katsayısı, ortamların kırıcılık indislerine ve yok olma katsayısına bağlı
olarak değişir[56].
Fotovoltaik pilin üst yüzeyine gelen fotonların yansıması, pilin veriminde azalmaya
sebep olur. Bu azalma miktarı, yansıma miktarıyla doğru orantılıdır. Fotovoltaik pil
yüzeyine gelen ışınların yansımasını azaltmak için kullanılan yaklaşımlardan biri, özel
yapılı yüzeyler oluşturmaktır. Bu yaklaşım altında, fotovoltaik pil yapımında yüzeyi
desenli silisyum dilimleri kullanılmaktadır. Bu yapıya ek olarak yansıma önleyici
kaplama da kullanılarak, fotovoltaik pildeki yansıma kayıpları en aza
indirilebilir[55,56]. Tek katlı veya çok katlı kaplama ile yansıma oranı, %3-%4
değerlerine düşürülebilmektedir[55]. Ne var ki bu kayıplar tamamen ortadan
kaldırılamaz[51].
1.9.3. Spektral etken
Yarıiletken üzerine gelen monokromatik ışık, yarıiletkende elektron-hol çiftlerinin

oluşumuna sebep olur[55]. Kısa dalga boylu ışınımlar için α çok büyük olduğundan,
yarıiletkene gelen bu ışınımlar hemen soğurulur[55,56]. Fotovoltaik pile gelen ışığın
dalga boyu arttıkça; monokromatik güç başına kısa devre çıkış akımı önce artar, sonra
azalır[55].
1.9.4. Foto açısal etken
Yarıiletken fotovoltaik pile gelen fotonlar yüzeye çarpınca; gelen ışığın bir kısmı yüzey
tarafından yansıtılırken, ışığın geri kalan kısmı yarıiletken tarafından soğurulur veya
malzemeden geçer[56]. Işık pil yüzeyinin normali ile bir açı yaparak geldiğinde, bir
kısmı yüzey tarafından yansıtılır. Yansıtma katsayısı, ortamların kırıcılık indislerine ve
yok olma katsayısına bağlı olarak, değişim gösterir.
Fotovoltaik pil üzerine gelen ışığın bir kısmının yutulması ve yansıtılmasından sonra,
bir kısmı da şiddeti zayıflayarak fotovoltaik pilden geçer[56].
Sabit fotovoltaik panel sisteminden maksimum çıkış elde etmek ve panelin maksimum
seviyede güneşlenebilmesi için, fotovoltaik panelin, yeterli çıkışı verecek şekilde
düzlem ile zenit θ Z veya azimut açısına sahip β eğim açısında sabitlenmesi gerekir.
Şekil 1.27’de sabit bir fotovoltaik panelin optimum montajı gösterilmektedir.
35
Şekil 1.27 Sabit Bir Fotovoltaik Panelin Optimum Montajı[57].
Fotovoltaik panelin yatayla oluşturduğu eğim aynı zamanda mevsimlere göre

değişmektedir. Örneğin; yaz aylarında kullanılan bir yazlıkta, optimum yaz ışığının
toplanması için fotovoltaik panelin seçilen eğim açısının β yılın diğer mevsim ve ayları
için de optimum (uygun değer) olması gerekir. Farklı eğim açıyla kurulan fotovoltaik
panelin çıkış performansı simülasyon yoluyla hesaplanmalı ve maksimum çıkış
sağlayacak şekilde üzerinde çalışılmalıdır. Kuzey yarımkürede yaz için,  açısı; 21
Mart - 22 Haziran arasında “00den 23.450” ye ve 22 Haziran - 23 Eylül arasında ise
“23.450den 00” ye değişir. Bu değişim (Şekil 1.28), bir doğrultucu devre çıkışındaki
23.450 genliğine sahip bir yarım sinüzoidal dalga şeklindedir.
Şekil 1.28 DeklinasyonAçısının Yıl İçerisindeki Değişimi[57].
Enlem (  -latitude of thelocation): Ekvatorun kuzeyi pozitif, güneyi negatif kabul

edilerek ekvator merkezine göre oluşan açı değeridir. Enlem açısı
36
-900  900
Zenit açısı ( θ Z -solar zenitangle): Güneşin doğrultusu ile dikey eksen arasındaki açı
miktarıdır. Yatay düzlemde, güneşin doğuşu ve batışı sırasında zenit açısı900ve öğle
saatinde ise zenit açısı 00dir. Güneş öğle saatinde havada en yüksek noktada bulunur.
Zenit açısı denklem 1.10’dan hesaplanır.
θZ =cosδ*cos*cosω+sinδ*sin (1.10)
Deklinasyon açısı ( -solar declinationangle): Güneşin doğrultusu ile ekvator düzlemi

arasındaki açı miktarıdır. Kuzey pozitif olmak üzere, deklinasyon açısı,
-23, 450    -23, 450
arasında değişir. Deklinasyon açısının değişimi şekil 2.36.a’da gösterilmiştir.
Şekil 1.29 Yılın Farklı Zamanlarındaki Deklinasyonu(a) ve Dünyanın

Yörüngesi(b)[57].
Ekinoks tarihlerinde, yani gece ile gündüz zaman dilimi eşit olduğunda (şekil 2.36.b)
(21 Mart ilkbahar ekinoksu, 23 Eylül sonbahar ekinoksu) deklinasyon açısının değeri,
Güneş ışığı ekvatora paralel olduğu için sıfırdır. Yaz gündönümünde (22 Haziran),
deklinasyon açısının değeri 23.450(Yengeç Dönencesi) ve kış gündönümünde
(22Aralık) ise -23.450 (Oğlak Dönencesi) değerine sahiptir.
Deklinasyon açısı  aşağıdaki denklemden hesaplanır:
37
 360*(284+n) 
δ0 =23,45*sin   (1.11)
 365
burada n, yılın gününü temsil eder ve 1 Ocak başlangıç olarak n = 1 kabul edilir. Yılın
günleri veya her ayın ortalamasını veren günler olarak alınmıştır[57].
A
ortadeğer=2* (1.12)
π
Yarım dalga için A=23.450 genlik değerine göre, bu sinüzoidalin ortalama değeri
denklem 1.12’den hesaplanır. 21 Mart - 23 Eylül arasında deklinasyon açısının
ortalama değeri 14.930olur. Benzer Şekilde, 23 Eylül - 21 Mart arasında da bu açı
değeri -14.930olur. Buradan, fotovoltaik panel sisteminin eğim açısı, en iyi ortalama
yaz performansı için ( -15) ve en iyi kış performansı için de ( +15) olmalıdır.
0
0
Optimum ilkbahar veya sonbahar performans için, fotovoltaik panelin yaklaşık olarak
(0,9* )0 açısında monte edilmesi gerekmektedir[57,62].Güneşin deklinasyon açısına
göre kuzey yarım küredeki yıllık pozisyonu Şekil 1.30’da, güneş ışınlarının fotovoltaik
panele mevsimsel olarak geliş açılarının değişimi Şekil 1.31’de görülmektedir.
Şekil 1.30 Kuzey Yarım Kürede Güneş Pozisyonunun Yıllık Değişimi[62].
38
Şekil 1.31 Güneş Işınlarının Mevsimsel Değişimi.
1.10. Fotovoltaik Pil Uygulamaları
Güneş hücreleri, elektrik enerjisinin gerekli olduğu her uygulamada kullanılabilir.

Fotovoltaik modüller uygulamaya bağlı olarak, akümülatörler, invertörler, akü şarj
denetim aygıtları ve çeşitli elektronik destek devreleri ile birlikte kullanılarak bir
fotovoltaik sistemi oluştururlar. Bu sistemler, geçmiş zamanlarda sadece yerleşim
yerlerinden uzak, elektrik şebekesi olmayan yörelerde, jeneratöre yakıt taşımanın zor ve
pahalı olduğu durumlarda kullanılırken, artık şebeke bağlantısı olan yerleşim yerlerinde
de şebeke bağlantılı olarak evlerin çatılarına ve büyük ölçekli santral uygulamalarında
da kullanımı oldukça yaygınlaşmıştır. Bunun dışında dizel jeneratörler ya da başka güç
sistemleri ile birlikte karma olarak kullanılmaları da mümkündür[37].
Fotovoltaik Pil sistem uygulamaları iki gruba ayrılabilir;
a) Şebeke bağlantılı sistemler
b) Şebekeden bağımsız sistemler
1.10.1. Şebeke bağlantılı sistemler
Şebeke bağlantılı fotovoltaik sistemler yüksek güçte-santral boyutunda sistemler

şeklinde olabileceği gibi daha çok görülen uygulaması binalarda küçük güçlü kullanım
39
şeklindedir. Bu sistemlerde örneğin bir konutun elektrik gereksinimi karşılanırken,
üretilen fazla enerji elektrik şebekesine verilir, yeterli enerjinin üretilmediği durumlarda
ise şebekeden enerji alınır. Böyle bir sistemde enerji depolaması yapmaya gerek yoktur,
yalnızca üretilen DC elektriğin, AC elektriğe çevrilmesi ve şebeke uyumlu olması
yeterlidir[37].
Şekil 1.32 Şebeke Bağlantılı Sistem Şemaları[57].
2008 yılı Ocak ayında kurulan 40 kWp kurulu güce sahip Türkiye’deki en büyük bina
entegre şebeke bağlantılı fotovoltaik güç sistemi uygulaması Muğla Üniversitesi
Rektörlük Hizmet binasında devreye alınmıştır. Muğla Üniversitesi, yerleşkesinde
bulunan 110 kWp kurulu fotovoltaik sistem gücü ile, Türkiye’deki en büyük
Fotovoltaik Park olma özelliği taşımaktadır. Merkez yerleşkede tükettiği elektrik
enerjisinin %4’ ünü fotovoltaik sistemlerden üretmektedir[43].
Şekil 1.33’deMuğla Üniversitesi rektörlük binasına kurulan 40 kWp fotovoltaik güç

sistemi görülmektedir.
Şekil 1.33 40 kWpFotovoltaik Güç Sistemi, Muğla Üniversitesi[60].
40
Binaya entegre fotovoltaik güç sistemi uygulaması olarak Muğla Üniversitesi
Yerleşkesi içerisinde bulunan “Türk Evi” öğrenci kafeteryasının Çatı yüzeyinin
290m2’lik bölümü 2003 yılında fotovoltaik modüllerle kaplanmıştır. 25,6 kWp kurulu
güce sahip olan binaya entegre şebeke bağlantılı fotovoltaik güç sistemi ile yıllık toplam
35.000 kWh’in üzerinde elektrik enerjisi üretilerek şebekeye aktarılmaktadır. 2007 yılı
sonunda, sistemin kurulumundan itibaren yaklaşık 5 yılda üretmiş olduğu toplam
elektrik enerjisi 150.000 kWh değerinin üzerindedir[43]. Şekil 1.34’da25,6 kWp kurulu
güce sahip “Türk Evi” öğrenci kafeteryası görülmektedir.
Şekil 1.34 25,6kWp Fotovoltaik Güç Sistemi, Muğla Üniversitesi, Türk Evi Öğrenci
Kafeteryası[43].
Şekil 1.35’de Meksika’da bir evin enerji ihtiyacını karşılamak için kurulan 10 kWp
gücünde şebeke bağlantılı fotovoltaik güç sistemi görülmektedir.
Şekil 1.35 10kWp Şebeke Bağlantılı Fotovoltaik Güç Sistemi, Meksika[60].
41
Şekil 1.36 20 MW Fotovoltaik Güç Sistemi, Almaraz Güneş Tarlası, İspanya[60].
1.10.2. Şebekeden bağımsız sistemler
Şebekeden bağımsız sistemlerde yeterli sayıda fotovoltaik modül, enerji kaynağı olarak
kullanılır. Güneşin yetersiz olduğu zamanlarda ya da özellikle gece süresince
kullanılmak üzere genellikle sistemde akümülatör bulundurulur. Fotovoltaik modüller
gün boyunca elektrik enerjisi üreterek bunu akümülatörde depolar, yüke gerekli olan
enerji akümülatörden alınır. Akünün aşırı şarj ve deşarj olarak zarar görmesini
engellemek için kullanılan denetim birimi ise akünün durumuna göre, ya fotovoltaik
modüllerden gelen akımı ya da yükün çektiği akımı keser. Şebeke uyumlu alternatif
akım elektriğinin gerekli olduğu uygulamalarda, sisteme bir invertör eklenerek
akümülatördeki DC gerilim, 220 V, 50 Hz.lik sinüs dalgasına dönüştürülür. Benzer
şekilde, uygulamanın şekline göre çeşitli destek elektronik devreler sisteme katılabilir.
Bazı sistemlerde, fotovoltaik modüllerin maksimum güç noktasında çalışmasını
sağlayan maksimum güç noktası izleyici cihazda bulunur. Aşağıda şebekeden bağımsız
bir fotovoltaik sistemin şeması verilmektedir[37].
42
Şekil 1.37 Şebekeden Bağımsız Bir Fotovoltaik Sistemin Şeması[37].
Fotovoltaik sistemlerin şebekeden bağımsız (stand-alone) olarak kullanıldığı tipik

uygulama alanları aşağıda sıralanmıştır.
- Haberleşme istasyonları, kırsal radyo, telsiz ve telefon sistemleri
- Petrol boru hatlarının katodik koruması
- Metal yapıların (köprüler, kuleler vb) korozyondan koruması
- Elektrik ve su dağıtım sistemlerinde yapılan telemetrik ölçümler, hava gözlem
istasyonları
- Bina içi ya da dışı aydınlatma
- Dağ evleri ya da yerleşim yerlerinden uzaktaki evlerde TV, radyo, buzdolabı gibi
elektrikli aygıtların çalıştırılması
- Tarımsal sulama ya da ev kullanımı amacıyla su pompajı
- Orman gözetleme kuleleri
- Deniz fenerleri
- İlkyardım, alarm ve güvenlik sistemleri
- Deprem ve hava gözlem istasyonları
- İlaç ve aşı soğutma[37].
43
Şekil 1.38’de su pompalama sistemi için kurulan 0,64 kWp fotovoltaik güç sistemi
görülmektedir.
Şekil 1.38 0,64kWp Fotovoltaik Güç Sistemi, Meksika[60].
Şekil 1.39 Şebekeden Bağımsız Bir Fotovoltaik Sistem Uygulama Örneği[41].
44
2. MATERYAL VE YÖNTEM
Bu çalışmada iki veya daha fazla değişken arasındaki ilişkinin varlığı ve derecesi
belirlenmeye çalışılmıştır. Değişkenler sıcaklık ve güneş radyasyonudur.
Bu değişkenlerin Akım-Gerilim değerlerini dolayısıyla güç çıktıları ve çalışma

verimleri ile olan ilişkileri belirlenmiştir. Araştırmada veriler deneysel gözlem yoluyla
ve gerekli görülen kitap-makale-bildiri-tez ve diğer akademik ve bilimsel yayınların
taranması, bu konuda görüşme yapılan kişilerden alınan bilgiler doğrultusunda
oluşturulmuştur. Elde edilen ham verilere deney sonuçları doğrultusunda yeni bir bakış
açısı getirilmesi hedeflenerek çalışma tamamlanmıştır.
Deneyde kullanılan materyaller aşağıda detaylı şekilde açıklanmıştır.
2.1. Fotovoltaik panel
Sistemde, karakteristik özellikleri Tablo 2.1’de verilen 40 W tepe gücüne sahip bir adet
Sunrice SRM40Dmodel fotovoltaik panel kullanılmıştır. Marmara Üniversitesi Teknik
Eğitim Fakültesi binasının çatısına bölgenin enlem açısına (Göztepe için, β=40°) eşit
olan yıllık optimum eğim açısı ile sabit olarak yerleştirilen fotovoltaik panelin
görünümü Şekil 2.1’deverilmiştir.
Şekil 2.1 Sunrice SRM40D Fotovoltaik Panel
45
Tablo 2.1 Fotovoltaik Panelin Teknik Özellikleri
Güç 40 W
Hücre Sayısı 32 Pcs
Kısa devre Akımı 2,75 A
Açık Devre Gerilimi 19,48 V
Maksimum Akım 2,53 A
Maksimum Gerilim 15,84 V
Açık Devre Geriliminin Sıcaklıkla değişimi -0,34(%/°C)
Kısa devre Akımının Sıcaklıkla değişimi 0,05(%/°C)
Gücün Sıcaklıkla değişimi -0,45(%/°C)
2.2. Ölçüm cihazları
Deney setinden gerekli verileri elde edebilmek için kullanılan ölçüm cihazları aşağıda
açıklanmıştır.
2.2.1. Güç analizörü
Fotovoltaik Panel tarafından üretilen akım ve gerilim bilgilerini kaydetmek için

karakteristik özellikleri Tablo 2.2’de verilen Lutron marka güç analizörü cihazı
kullanılmıştır. Cihazın görünümü Şekil 2.2’de verilmiştir.
Şekil 2.2 Lutron Marka Güç Analizörü
46
Tablo 2.2 Güç Analizörünün Teknik Özellikleri
DC Gerilim 0.1 V to299.9 V

DC Gerilim İçin Hassasiyet ±(1%+1d)
DC Akım 0.01 A to 20.00 A
DC Akım İçin Hassasiyet ±(1%+1d)
VA Güç 0.01 VA to 99.99 VA
VA Güç İçin Hassasiyet ± ( 1.5 % + 1 d )
2.2.2. Multimetre
Panel yüzeyine gelen güneş ışınımını ölçmek için kullanılan KIMO CR100 Transmitter
Solarimetr tarafından ölçülen güneş ışınımı bilgisi 4-20mA aralığında çıkış üretmekte
ve bu üretilen mA cinsinden güneş ışınım değerini W/m2 cinsinden güneş radyasyonu
değeri olarak kaydedebilmek için karakteristik özellikleri Tablo 2.3’de verilen UNI-T
UT 804 Bench type digital multimetre kullanılmış ve güneş ışınım verileri
W/m2cinsinden kaydedilmiştir. Cihazın görünümü Şekil 2.3’deverilmiştir.
Şekil 2.3 UNI-T UT 804 Bench Type Digital Multimetre
Tablo 2.3 Multimetrenin Teknik Özellikleri
DC Gerilim 400mV – 1000V

DC Gerilim İçin Hassasiyet ±(0,025%+5)
DC Akım 600µA – 10A
DC Akım İçin Hassasiyet ±(0,01%+15)
47
2.2.3. Solarimetre
Güneş ışınımı ölçümleri karakteristik özellikleri Tablo 2.4’de verilen KIMO CR100
Transmitter solarimetre ile gerçekleştirilmiştir. Ölçüm için sensör fotovoltaik panel ile
aynı eğime sahip bir düzlemde yerleştirilmiş ve panele gelen güneş ışınım değeri
ölçülmüştür. Cihazın görünümü Şekil 2.4’de verilmiştir.
Şekil 2.4 KIMO CR100 Transmitter Solarimetre
Tablo 2.4 Solarimetrenin Teknik Özellikleri
Ölçüm Aralığı 0 W/m2 - 1300 W/m2

Ölçüm Sıklığı Saniyede 2 ölçüm
Çözünürlük 1 W/m2
Çalışma Sıcaklığı (-30 +60) 0C
Etkili Alan 1cm2
Sıcaklık Katsayısı +0,1 %/°C
Sinyal Çıkışı 4-20 mA
Spektral Tepki 400-1100 nm
2.2.4. Termometre
Deneysel çalışmada fotovoltaik panelin yüzey sıcaklığı değerini ölçmek için

karakteristik özellikleri Tablo 2.5’de verilen TES 1307 Termometresi tarafından kontrol
edilen (-50& +750) ölçüm aralığına sahip sıcaklık sensörü kullanılmıştır. Cihazın
görünümü Şekil 2.5’de verilmiştir.
48
Şekil 2.5 TES 1307 Termometre
Tablo 2.5 Termometrenin Teknik Özellikleri
Ölçüm Aralığı -1900C - 13330C

Hassasiyet (00C - 10000C)(+/- 0,1% rdg+0,50C)
İşletme Koşulları 00C - 400C below %80 RH
Ölçüm Probu -500C - 7500C Ölçüm Aralığına Sahip TP-K03 Yüzey Probu
Yanıt -1900C - 9990C(0,10C)
2.3. Yük grubu
Fotovoltaik panel tarafından üretilen akım ve gerilim değerlerini kayıt edebilmek için
panel çıkışına taş dirençlerden oluşan yük grubu bağlanmıştır. Bu dirençler üzerinde
oluşacak ısının uzaklaştırılması için alüminyum soğutucular kullanılmıştır. Kullanılan
dirençler Şekil 2.6’da görülmektedir.
Şekil 2.6 Taş Dirençler
49
2.4. Diğer bileşenler
Deney setini oluşabilecek bir enerji kesintisi karşısında veri kaybına uğramasını
önlemek için UPSON MP1 1KVA kesintisiz güç kaynağı üzerinden sisteme
bağlanmıştır. Cihaz Şekil 2.7’de görülmektedir.
Şekil 2.7 Kesintisiz Güç Kaynağı
Ölçü aletleri tarafından kaydedilen bilgileri depolamak ve bu bilgileri işlemek amacıyla

bir adet masaüstü bilgisayar kullanılmıştır. Masaüstü bilgisayar Şekil 2.8’de
görülmektedir.
Şekil 2.8 Masaüstü Bilgisayar
50
3. BULGULAR VE TARTIŞMA
Çalışma kapsamında elde edilen bulgular farklı panel yüzey sıcaklığı değerlerinde
panelden üretilen güçlerin analiz edilmesi ile gerçekleştirilecektir.
3.1. Deneysel Sonuçlar
Çalışmada gerçekleştirilen fotovoltaik sistem için akım, gerilim, panel yüzey sıcaklığı
ve güneş radyasyonu değerleri ölçülmüştür. Sistemden 2 dakika ara ile alınan veriler
bilgisayar ortamına kaydedilmiştir. Bu bölümde ölçülen değerler ile ilgili olarak
çizdirilen eğriler verilmiş ve sistemin çalışmasının değerlendirmesi yapılmıştır.
13 Ağustos 2012 – 30 Nisan 2013 tarihleri arasında fotovoltaik panelin akım- gerilim
eğrilerinden hareketle maksimum güç değerleri kullanılarak panelden üretilebilecek DC
enerji değerleri hesaplanmıştır. Ayrıca panel yüzeyine gelen güneş enerjisi değerleri de
aynı günler için hesaplanarak panelin gün içerisindeki, güneş enerjisini elektrik
enerjisine çevrim verimi hesaplanmıştır.
DC enerji değerleri fotovoltaik panelin güç değerlerinin zaman aralığı dikkate alınarak
hesaplanmıştır. 18 Nisan 2013 günü güç değerlerinin zamana göre değişimi Şekil 3.1’de
verilmiştir.
Güç-Zaman Grafiği
45
40
35
Güç (Watt)
30
25
20
15
10
5
0
06:53:29
12:05:29
07:19:29
07:45:29
08:11:29
08:37:29
09:03:29
09:29:29
09:55:29
10:21:29
10:47:29
11:13:29
11:39:29
12:31:29
12:57:29
13:23:29
13:49:29
14:15:29
14:41:29
15:07:29
15:33:29
15:59:29
16:25:29
16:51:29
17:17:29
17:43:29
18:09:29
18:35:29
19:01:29
19:27:29
Şekil 3.1 18 Nisan 2013 Günü İçin Güç Zaman Grafiği.
51
Şekil 3.1’de verilen güç - zaman değişiminden panelde üretilen güç denklem (3.1)
yardımıyla hesaplanmıştır.
∆E=P*∆t (3.1)
Örnek hesaplama:
∆t zaman farkı (2dk.) fotovoltaik panelin ∆t süresince ölçülmüş t1’de ölçülen güç
değerinde çalıştığı dikkate alınmıştır. 18/04/2013 günü saat 12:15 ile 12:17 arasında
panelde üretilen DC enerji hesabı;
t1=12:15
∆t =t2-t1=2 dk.=0,033 saat
PV modülde üretilen DC enerji=P12:15*∆t
PV modülde üretilen DC enerji=40,663*0,033=1.3418Wh
olarak hesaplanmıştır. Bu hesaplamalar 13 Ağustos 2012 – 30 Nisan 2013 tarihleri

arasında tüm gün boyunca elde edilen verilerle hesaplanarak panelde aylık üretilen
toplam DC enerjiler bulunmuştur.
Bunun yanı sıra gelen güneş radyasyon değerleri de KIMO CR 100 Solarimetre ile
ölçülmüş ve bu ölçülen değerler panel alanı (0,304m2) ve zaman farkı ile çarpılarak
denklem (3.2)’deki gibi gelen güneş enerjisi değerleri hesaplanmış ve bu hesaplardan
aylık toplam gelen güneş enerjisi değerleri elde edilmiştir.
EGüneş=GGüneş*A*∆t (3.2)
t1=12:15
t2=12:17
∆t =t2-t1=2 dk.=0,033 saat
A=0,304m2 GGüneş=%98,47
EGüneş=%98,47*0,304*0,033=12,84Wh
52
Panelde üretilen günlük toplam DC enerji değerlerinin, günlük toplam hesaplanan güneş
enerjisine oranından panel verimi hesaplanmıştır. Panelde üretilen toplam DC enerji
değerlerine sıcaklık değişimleri dahil edilerek günlük ve aylık olarak hesaplamalar
yapılmıştır.
Günlük üretilen enerji miktarı 2 dakikalık zaman dilimleri için hesaplanmıştır. Bu 2

dakikalık veriler her gün için toplanarak(720 veri) günlük üretilen enerji miktarı
bulunmuştur. Günlük üretilen verilerde her ay için ayrı ayrı toplanarak aylık üretilen
enerjiler belirlenmiştir.
Elde edilen ölçümlerden yola çıkarak hesaplanan fotovoltaik panel yüzeyine gelen
güneş enerjisinin 13 Ağustos 2012 – 30 Nisan 2013 tarihleri arasındaki değişimi Şekil
3.2’de verilmiştir. Aylık toplam güneş enerjisi 46.219,51Wh ile en yüksek Nisan ayında
ve 14.949,01Wh değeri ile en düşük Aralık ayında hesaplanmıştır.
Ancak Aralık ayında deney setinde yaşanan sorunlardan dolayı toplamda 5 gün veri
alınamamıştır. Bu yüzden grafiklerde Aralık ayı yerine buna en yakın sonuçların olduğu
Ocak ayı verileri kullanılmıştır.
Fotovoltaik panel yüzeyine gelen güneş enerjisi değerleri Tablo 3.1’de verilmiştir.
50000
Panele gelen güneş enerjisi(Wh)
45000
40000
35000
30000
25000
20000
15000
10000
5000
0
Şekil 3.2 Fotovoltaik Panel Yüzeyine Gelen Toplam Güneş Enerjisi.
53
Tablo 3.1 Fotovoltaik Panel Yüzeyine Gelen Toplam Güneş Enerjisi Değerleri.
Fotovoltaik panel
Aylar yüzeyine gelen toplam
güneş enerjisi(Wh)
Ağustos(9 Günlük) 16.469,68
Eylül 25.499,15
Ekim 23.691,59
Kasım 23.668,00
Aralık 14.949,01
Ocak 19.224,32
Şubat 20.526,68
Mart 34.780,34
Nisan 46.219,51
Elde edilen ölçümlerden yola çıkarak fotovoltaik panel tarafından üretilen DC enerjinin
13 Ağustos 2012 – 30 Nisan 2013 tarihleri arasındaki değişimi Şekil 3.3’de verilmiştir.
Aylık üretilen toplam DC enerjinin en yüksek değeri 3.773,92Wh ile Nisan ayında,
1.258,84Wh değeri ile en düşük Ocak ayında kaydedilmiştir. Fotovoltaik panelde
üretilen DC enerji değerleri Tablo 3.2’de verilmiştir.
Panelde üretilen aylık toplam enerji

4000
3500
3000
Enerji(Wh)
2500
2000
1500
1000
500
0
Ağustos(9 Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan
Günlük)
Şekil 3.3 Fotovoltaik Panelde Üretilen DC Enerji.
54
Tablo 3.2 Fotovoltaik Panelde Üretilen DC Enerji Değerleri.
Fotovoltaik panel
Aylar tarafından üretilen
enerji (Wh)
Ağustos(9 Günlük) 1.640,13
Eylül 2.414,13
Ekim 1.940,44
Kasım 1.822,64
Aralık 953,66
Ocak 1.258,84
Şubat 1.319,35
Mart 2.574,17
Nisan 3.773,92
Hesaplanan ve üretilen toplam enerji değerleri
250000
200000
Enerji(Wh)
150000
100000
50000
0
Üretilen Toplam Hesaplanan Toplam
Enerji Enerji
Şekil 3.413 Ağustos 2012 – 30 Nisan 2013 Tarihleri Arasındaki Toplam Enerji
Değerleri.
13 Ağustos 2012 – 30 Nisan 2013 tarihleri arasında fotovoltaik panelde üretilen DC

enerji 1500Wh’in üzerinde üretilmiş olup, Aralık, Ocak ve Şubat aylarında bu değerin
altında seyretmiştir. Havanın güneşli ve sıcaklığın yüksek olmadığı aylarda panelin
ürettiği enerji değerleri yüksek, yağmurlu ve kapalı günlerin yoğun olduğu aylarda
panelin ürettiği enerji değerleri düşük olmuştur. Bu durum panelin enerji üretimini
olumsuz etkilemiştir. Aralık, Ocak ve Şubat aylarında üretilen DC enerjinin 1500Wh’in
altında olması bu durumla açıklanabilir.
55
Fotovoltaik panelden elde edilen veriler neticesinde aylar bazında verimler Şekil 3.5’de
görülmektedir. Ortalama aylık panel verimi %4,59 ile %9,92 arasında değişmektedir.
Maksimum panel verimi %9,92değeri ile ağustos ayında, minimum panel verimi
%4,59ile ocak ayında gerçekleşmiştir.
Ancak Ağustos ayında sadece 9 gün veri alındığı için Nisan ayı verim değerleri dikkate
alınmıştır.
13 Ağustos 2012–30 Nisan 2013 tarihleri arasındaki panel verimi

12
10
8
Verim(%)
Şekil 3.5 Fotovoltaik Panelde Verim Değişimi.
Panel veriminin maksimum olduğu nisan ayında panelden alınan günlük verim 2Nisan
2013 tarihinde%9,91değeri ile en yüksek,16 Nisan 2013 tarihinde %1,01değeri ile en
düşük değerdedir. Nisan ayı günlük verim değerleri Şekil 3.6’da verilmiştir.
56
Nisan ayı günlük verim
12
10
8
Verim(%)
Şekil 3.6 Nisan Ayında Verim Değişimi.
Panel veriminin minimum olduğu ocak ayında panelden alınan günlük verim 25 Ocak
2013 tarihinde %8,96değeri ile en yüksek, 11Ocak2013 tarihinde %0,30değeri ile en
düşük değerdedir. Ocak ayı günlük verim değerleri Şekil 3.7’de verilmiştir.
Ocak ayı günlük verim
10
9
8
Verim(%)
7
6
5
4
3
2
1
0
Şekil 3.7 OcakAyında Verim Değişimi.
13 Ağustos 2012 – 30 Nisan 2013 tarihleri arasında fotovoltaik panelin ürettiği aylık en
yüksek DC enerji değeri 3.773,92Wh olarak Nisan ayında hesaplanmıştır.
57
Nisan ayı için fotovoltaik panelde üretilen günlük enerji değerleri en yüksek 23 Nisan
2013 tarihinde 224,07Wh, en düşük 16 Nisan 2013 tarihinde 1,89Wh olarak
hesaplanmıştır.
Nisan ayı boyunca günlük üretilen DC enerji değerleri Şekil 3.8’de, panel yüzeyine
gelen güneş enerjisi ile üretilen DC enerji verilerinin kıyaslaması Şekil 3.9’da
verilmiştir.
Nisan ayında günlük üretilen enerji
250
200
Enerji(Wh)
150
100
50
Şekil 3.8 Nisan Ayında Günlük Üretilen Enerji Değişimi.
3000
Günlük Üretilen Günlük Hesaplanan
2500 Enerji Enerji
2000
Enerji(Wh)
1500
1000
500
Şekil 3.9 Nisan Ayında Üretilen ve Hesaplanan Enerji Değerleri.
58
Şekil 3.9’a göre Nisan ayında fotovoltaik panelde üretilen enerji değerleri Tablo 3.3’de
verilmiştir. Fotovoltaik panelde üretilen enerji değerleri 1,89Wh - 224,07Wh aralığında
gerçekleşmiş ve en yüksek enerji değerine 224,07Wh ile 23 Nisan 2013 tarihinde
ulaşmıştır. Bu tarihte fotovoltaik panelin ortalama verimi % 11,132 olarak
hesaplanmıştır. Üretilen enerjinin 60,14Wh’ın altına düştüğü tarihlerde oluşan düşük
enerji üretim değerleri gün içi bulutlu hava dolayısıyla gölgelenme etkilerinden
kaynaklanmaktadır. Bu tarihlere ait ölçülen güneş radyasyonu değerleri Şekil 3.10’da
verilmiştir.
Tablo 3.3 Nisan Ayında Fotovoltaik Panelde Üretilen Enerji Değerleri.
Günlük Üretilen Günlük Üretilen

Tarih Tarih
Enerji(Wh) Enerji(Wh)
01.04.2013 22,96 18.04.2013 79,23
02.04.2013 210,81 19.04.2013 134,76
03.04.2013 7,60 20.04.2013 62,97
04.04.2013 173,97 21.04.2013 73,62
05.04.2013 177,008 22.04.2013 127,64
06.04.2013 166,51 23.04.2013 224,07
07.04.2013 46,38 24.04.2013 208,13
08.04.2013 5,04 25.04.2013 207,08
09.04.2013 18,96 26.04.2013 210,03
10.04.2013 218,17 27.04.2013 214,65
11.04.2013 60,14 28.04.2013 212,27
12.04.2013 209,65 29.04.2013 201,43
13.04.2013 215,84 30.04.2013 211,15
14.04.2013 20,16
15.04.2013 12,29
16.04.2013 1,89
17.04.2013 39,35
59
Güneş radyasyonu(%W/m2) Nisan ayı güneş radyasyonu değerleri
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Şekil 3.10 Nisan Ayı Güneş Radyasyonu Değerleri.
13 Ağustos 2012 – 30 Nisan 2013 tarihleri arasında fotovoltaik panelin ürettiği aylık en
düşük DC enerji değeri 1.258,84Wh olarak Ocak ayında hesaplanmıştır.
Ocak ayı için fotovoltaik panelde üretilen günlük enerji değerleri en yüksek 14 Ocak
2013tarihinde 112,47Wh, en düşük 11Ocak 2013 tarihinde 0,268Wh olarak
hesaplanmıştır.
Ocak ayı boyunca günlük üretilen DC enerji değerleri Şekil 3.11’de, panel yüzeyine
gelen güneş enerjisi ile üretilen DC enerji verilerinin kıyaslaması Şekil 3.12’de
verilmiştir.
60
Ocak Ayında Günlük ÜretilenEnerji
120
100
Enerji(Wh)
80
60
40
20
Şekil 3.11 OcakAyında Günlük Üretilen Enerji Değişimi.
1600
Günlük Üretilen Günlük Hesaplanan
1400 Enerji Enerji
1200
1000
800
600
400
200
0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Şekil 3.12 Ocak Ayında Üretilen ve Hesaplanan Enerji Değerleri
Şekil 3.12’ye göre Ocak ayında fotovoltaik panelde üretilen enerji değerleri Tablo
3.4’de verilmiştir. Fotovoltaik panelde üretilen enerji değerleri 0,268Wh - 112,47Wh
aralığında gerçekleşmiş ve en yüksek enerji değerine 112,47Wh ile 14 Ocak 2013
tarihinde ulaşmıştır. Bu gün için fotovoltaik panelin ortalama verimi %8,23 olarak
gerçekleşmiştir.
61
Günlük ve aylık toplam üretilen enerji değerlerinin göstermektedir ki bu ayda olumsuz
hava koşulları modül üzerinde etken olmuştur. Üretilen enerjinin 29,87Wh altına
düştüğü tarihlerde oluşan düşük enerji üretimi değerleri gün içi çok bulutlu hava
dolayısıyla gölgelenme etkilerinden kaynaklanabilmektedir. Bu tarihlere ait ölçülen
güneş radyasyonu değerleri Şekil 3.13’de verilmiştir.
Tablo 3.4 Ocak Ayında Fotovoltaik Panelde Üretilen Enerji Değerleri.
Günlük Üretilen Günlük Üretilen

Tarih Tarih
Enerji(Wh) Enerji(Wh)
01.01.2013 20,423 18.01.2013 1,038
02.01.2013 80,330 19.01.2013 29,877
03.01.2013 4,888 20.01.2013 95,795
04.01.2013 45,555 21.01.2013 60,659
05.01.2013 59,150 22.01.2013 109,753
06.01.2013 13,132 23.01.2013 75,440
07.01.2013 5,609 24.01.2013 45,169
08.01.2013 7,455 25.01.2013 94,440
09.01.2013 3,952 26.01.2013 1,766
10.01.2013 94,382 27.01.2013 1,207
11.01.2013 0,268 28.01.2013 1,555
12.01.2013 0,794 29.01.2013 2,247
13.01.2013 1,403 30.01.2013 48,143
14.01.2013 112,475 31.01.2013 36,345
15.01.2013 98,469
16.01.2013 101,476
17.01.2013 81,078
62
Ocak ayı güneş radyasyonu değerleri
90
Güneş radyasyonu(%W/m2)
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Şekil 3.13 Ocak Ayı Güneş Radyasyonu Değerleri.
Sıcaklığın panel verimine etkisini daha iyi anlayabilmek için güç bileşenlerinin
sıcaklığa bağlı değerlerini aşağıda verilen formülleri kullanarak tespit edip, bulunan bu
değerler ile ölçülen değerler arasındaki bağıntı ortaya konulmuştur. Panel çıkış gücünün
panel yüzey sıcaklığına bağlı değeri denklem (3.3), Açık devre geriliminin panel yüzey
sıcaklığına bağlı değeri denklem (3.4) ve Kısa devre akımının panel yüzey sıcaklığına
bağlı değeri denklem (3.5) kullanılarak hesaplanmış ve bulunan değerler Tablo 3.5’de
verilmiştir. Denklemlerde kullanılan γpm, βVoc ve αIsc katsayıları üretici firma
tarafından belirlenen güç, gerilim ve akım değerlerinin sıcaklık ile değişimini veren
değerler olup sırasıyla -0,34(%/°C), -0,45(%/°C), 0,05(%/°C) olarak verilmiştir.
Pmax(T) = Pm*[1-γpm*(Tpanel-25)] (3.3)
Pm=Panel çıkış gücü
γpm=Sıcaklığın çıkış gücü üzerindeki etkisi
Tpanel=Deneyden alınan panel sıcaklık değeri
Voc(T) = Voc*[1- βVoc*(Tpanel-25)] (3.4)
63
Voc=Açık devre gerilimi
βVoc=Sıcaklığın gerilim üzerindeki etkisi
Isc(T) = Isc*[1- αIsc*(Tpanel-25)] (3.5)
Isc=Kısa devre akımı
αIsc=Sıcaklığın akım üzerindeki etkisi
64
Tablo 3.5 Panel Yüzey Sıcaklığı Değerlerine Göre Hesaplanan ve Ölçülen Datalar.
T (0 C ) Voc I sc Pmp Pmp ölçülen

-4 21,400 2,710 45,220 0,000
-3 21,334 2,711 45,040 0,000
-2 21,268 2,712 44,860 0,000
-1 21,202 2,714 44,680 0,144
0 21,135 2,715 44,500 8,880
1 21,069 2,717 44,320 3,510
2 21,003 2,718 44,140 5,742
3 20,937 2,719 43,960 11,826
4 20,870 2,721 43,780 15,168
5 20,804 2,722 43,600 17,136
6 20,738 2,723 43,420 19,332
7 20,672 2,725 43,240 20,313
8 20,605 2,726 43,060 24,400
9 20,539 2,728 42,880 24,600
10 20,473 2,729 42,700 25,250
11 20,407 2,730 42,520 30,879
12 20,341 2,732 42,340 32,944
13 20,274 2,733 42,160 35,040
14 20,208 2,734 41,980 34,220
15 20,142 2,736 41,800 37,696
16 20,076 2,737 41,620 37,240
17 20,009 2,739 41,440 37,944
18 19,943 2,740 41,260 37,297
19 19,877 2,741 41,080 36,207
20 19,811 2,743 40,900 35,427
21 19,744 2,744 40,720 37,338
22 19,678 2,745 40,540 40,863
23 19,612 2,747 40,360 36,900
24 19,546 2,748 40,180 39,816
25 19,480 2,750 40,000 40,663
26 19,413 2,751 39,820 38,250
27 19,347 2,752 39,640 37,638
28 19,281 2,754 39,460 38,500
29 19,215 2,755 39,280 36,900
30 19,148 2,756 39,100 36,803
31 19,082 2,758 38,920 41,022
32 19,016 2,759 38,740 36,693
33 18,950 2,761 38,560 35,574
34 18,883 2,762 38,380 36,058
35 18,817 2,763 38,200 36,995
36 18,751 2,765 38,020 36,600
37 18,685 2,766 37,840 36,600
38 18,618 2,767 37,660 36,260
39 18,552 2,769 37,480 37,448
40 18,486 2,770 37,300 37,050
41 18,420 2,772 37,120 36,015
42 18,354 2,773 36,940 32,060
43 18,287 2,774 36,760 32,200
44 18,221 2,776 36,580 31,326
45 18,155 2,777 36,400 31,464
65
13 Ağustos 2012 – 30 Nisan 2013 tarihleri arasında panel yüzey sıcaklığı -40C - 450C
aralığında değişen değerler almıştır. Tablo 3.5’de panel yüzey sıcaklık değerine bağlı
olarak hesaplanan veriler ile hesaplana sıcaklık değerinde panelden alınan güç değerleri
verilmiştir. Veriler dikkatle incelendiğinde panel yüzey sıcaklığı standart ölçüm
sıcaklığı olan 250C olduğunda panelden ölçülen kısa devre akımı, açık devre gerilimi ve
çıkış gücü değerleri panelin standart test koşullarındaki değerlerine eşit olmaktadır.
Panel yüzey sıcaklığının 250C nin altına düştüğü değerlerde açık devre gerilimi
artmakta, kısa devre akımı azalmaktadır. -40C ölçülen açık devre gerilimi değeri
250C’de ölçülen değerden 1,099 oranında daha büyük iken -40C ölçülen kısa devre
akımı değeri 250C’de ölçülen değerden 0,986 oranında daha küçüktür. Gerilimdeki artış
oranına göre akımdaki azalma miktarının küçük olması nedeniyle panel çıkış gücü
artmaktadır. Benzer şekilde panel yüzey sıcaklığının 250C’nin üzerine çıktığı değerlerde
açık devre gerilimi azalmakta, kısa devre akımı artmaktadır. 450C ölçülen açık devre
gerilim değeri 250C’de ölçülen değerden 0,932 oranında daha küçük iken 450C ölçülen
kısa devre akımı değeri 250C’de ölçülen değerden 1,0098 oranında daha büyüktür. Kısa
devre akımındaki artışın açık devre geriliminde meydana getirdiği azalma panel çıkış
gücünü azaltmaktadır. Panel çıkış gücü -0,34(%/0C)’lik sıcaklıkla değişim katsayısına
sahip olduğu için, sıcaklıktaki her 10C’lik artışta % 0,34 daha az güç üretmektedir. Aynı
şekilde açık devre geriliminin sıcaklıkla değişim katsayısı -0,45(%/0C) olduğu için,
sıcaklıktaki her 10C’lik artışta % 0,45 daha az gerilim üretmektedir. Benzer şekilde kısa
devre akımının sıcaklıkla değişim katsayısı 0,05(%/0C) olduğu için, sıcaklıktaki her
10C’lik artışta % 0,05 daha fazla akım üretmektedir. Tablo 3.5’den çıkarılacak sonuç her
10C’lik sıcaklık artışında panelden üretilen gerilim değeri azalmakta, akım değeri ise
artmaktadır. Gerilimdeki azalmanın fazla olması nedeniyle panel çıkış gücü ve
dolayısıyla da panel verimi azalmaktadır. Fotovoltaik paneller 250C’nin altındaki
sıcaklıklarda yüksek verim ile çalışabilmektedir.
66
Tablo 3.6 Panel Yüzey Sıcaklığı Değerlerine Göre Ölçülen Veriler.
Tarih Saat Güç Sıcaklık Güneş Radyasyonu

10.01.2013 00:48:28 0,000 -4,00 0,13
09.01.2013 19:26:28 0,000 -3,00 0,11
09.01.2013 17:58:28 0,000 -2,00 0,12
08.01.2013 09:38:28 0,144 -1,40 2,22
08.01.2013 12:48:28 8,880 0,70 21,27
08.01.2013 11:18:28 3,510 1,00 6,27
14.01.2013 09:27:36 5,742 2,70 37,16
08.01.2013 12:12:28 11,826 3,20 55,11
08.01.2013 12:24:28 15,168 4,80 62,81
10.01.2013 10:26:28 17,136 5,30 55,48
10.01.2013 10:44:28 19,332 6,60 60,52
10.01.2013 10:42:28 20,313 7,50 18,33
10.01.2013 11:06:28 24,400 8,30 59,65
10.01.2013 11:08:28 24,600 9,30 59,83
30.01.2013 12:33:48 25,250 10,60 11,97
18.02.2013 11:37:12 30,879 11,90 11,97
30.01.2013 11:11:48 32,944 12,80 43,86
09.02.2013 10:59:48 35,040 13,60 78,20
09.02.2013 10:57:48 34,220 14,00 68,86
09.03.2013 11:25:50 37,696 15,70 18,42
09.03.2013 11:17:50 37,240 16,20 11,20
09.03.2013 11:13:50 37,944 17,10 10,38
09.11.2012 10:55:32 37,297 18,30 72,71
07.02.2013 11:25:48 36,207 19,20 7,88
09.11.2012 11:13:32 35,427 20,20 17,03
11.04.2013 12:25:51 37,338 21,60 27,23
11.04.2013 12:41:51 40,863 22,50 34,83
28.08.2012 12:36:58 36,900 23,70 22,47
11.04.2013 12:39:51 39,816 24,60 32,12
18.04.2013 12:15:29 40,663 23,9 98,47
09.11.2012 12:29:32 38,250 26,10 82,65
19.03.2013 12:06:40 37,638 27,30 85,70
10.03.2013 14:03:50 38,500 28,60 91,90
13.11.2012 11:17:12 36,900 29,80 56,88
02.09.2012 12:10:58 36,803 30,70 37,52
28.08.2012 12:06:58 41,022 31,80 85,28
14.03.2013 12:29:50 36,693 32,20 86,11
02.09.2012 11:24:58 35,574 33,10 23,42
02.09.2012 13:04:58 36,058 34,50 66,28
02.09.2012 12:38:58 36,995 35,70 80,55
30.03.2013 11:08:18 36,600 36,20 83,02
05.04.2013 13:06:00 36,600 37,00 83,40
03.09.2012 12:08:58 36,260 38,80 87,35
05.09.2012 11:20:58 37,448 39,80 92,67
02.09.2012 13:44:58 37,050 40,10 93,02
06.09.2012 11:42:58 36,015 41,50 83,05
16.08.2012 13:21:45 32,060 42,10 75,61
16.08.2012 13:19:45 32,200 43,00 76,26
14.08.2012 13:29:45 31,326 44,40 77,46
14.08.2012 13:33:45 31,464 45,00 77,92
67
Tablo 3.5’de hesaplanan güç verilerinin deneyden aldığımız güç verileriyle kıyaslaması
yapılmış, ölçtüğümüz güç değerlerine ait detaylı veriler Tablo 3.6’da verilmiştir.
Aynı sıcaklık değerlerinde ölçülen güç verileri 250C’nin üstündeki sıcaklıklarda güneş
radyasyon değerinin %50’nin üzerinde olduğu öğle saatlerinde kaydedilmiştir.
Hesaplanan güç değeri ile panelden alınan güç değerleri arasında oluşan farkın nedeni
hesaplanan değerlerde meteorolojik koşulların etkileri dikkate alınmadığından akım
veya gerilimdeki değişmeye göre panelin çıkış gücü değişmektedir. Çıkış gücü üzerinde
sıcaklık dışında bir parametrenin etkisi söz konusu değildir. Oysaki deneyden alınan
verilerde panel yüzey sıcaklığının yanında, güneş radyasyonu, nem, panel yüzeyinin
tozlanarak gölgelenme etkisinin oluşması gibi birçok parametre etkili olmaktadır.
Hesaplanan verilerde panel yüzey sıcaklığının 250C’nin altına inerek çıkış gücünün
arttığı sıcaklık değerlerinde, deneyden aldığımız güç değerleri farklılık göstermektedir.
Çünkü sıcaklık değerinin özellikle 150C’nin altına düştüğü günlerin kış aylarına denk
gelmesi nedeniyle güneş radyasyon değerleri bazı saatlerde %50’nin üzerinde bir değere
ulaşmış olsa bile genel olarak %20’nin altındaki değerlerde seyretmekte yoğun bulutlu,
yağmurlu ve kar yağışlı günlerin panel üzerinde oluşturduğu olumsuz etkiler nedeniyle
çıkış gücü hesaplanan değerden farklı olmaktadır.
Nisan ayı fotovoltaik panelden en yüksek verimin alındığı aydır. Nisan ayında anlık
verimin yüksek olduğu bazı veriler seçilmiş ve Tablo 3.5’de hesaplanan veriler ile
mukayesesi yapılmıştır. 18 Nisan 2013, 23Nisan2013 ve 28Nisan2013 tarihlerinde
güneş radyasyon değerinin maksimum olduğu öğle saatlerinde panelden alınan veriler
tablolar halinde verilmiştir.
Tablo 3.7 18 Nisan 2013 Tarihine Ait Ölçülen ve Hesaplanan Datalar(1).
Panel Güneş
Yüzey Radyasyo
Tarih Saat Gerilim(V) Akım(A) Güç(Watt) Verim(%)
Sıcaklığı nu
(0C) (%W/m2)
18.04.2013 12:17:29 15,60 2,53 39,46 23,20 96,11 10,35
Hesaplanan Değerler 19,61 2,74 40,36 23,00 100
68
Tablo 3.818 Nisan 2013 Tarihine Ait Ölçülen ve Hesaplanan Datalar(2).
Panel
Yüzey Güneş
Sıcaklığı Radyasyonu(%W/m2)
(0C)
18.04.2013 12:19:29 15,05 2,49 38,59 23,80 90,30 10,78
Hesaplanan Değerler 19,54 2,74 40,18 24.00 100
Tablo 3.923Nisan2013 Tarihine Ait Ölçülen ve Hesaplanan Datalar(1).
Panel
Yüzey Güneş
(0C)
23.04.2013 13:15:29 14,50 2,35 34,07 31,60 81,06 10,60
Tablo 3.1023Nisan2013 Tarihine Ait Ölçülen ve Hesaplanan Datalar(2).
Panel
Yüzey Güneş
(0C)
23.04.2013 13:23:29 14,60 2,38 34,74 33,80 80,88 10,83
Tablo 3.1128 Nisan 2013tarihine Ait Ölçülen ve Hesaplanan Datalar.
Panel
Güneş
Yüzey
Tarih Saat Gerilim(V) Akım(A) Güç(Watt) Radyasyonu Verim(%)
Sıcaklığı
(%W/m2)
(0C)
28.04.2013 14:50:37 13,60 2,19 29,78 37,50 78,83 9,53
Panel yüzey sıcaklık değerinin yaklaşık eşit (23,20 - 23,00 )0C olduğu 18 Nisan 2013
tarihine ait ölçülen veriler için güneş radyasyonu değeri 961.1W/m2, hesaplanan veriler
için 1000W/m2değerindedir.
Panel yüzey sıcaklıkları eşit kabul edildiği durumda panelden alınan veriler ile
hesaplanan veriler arasında fark olmasının sebebi diğer dış faktörler sıfır kabul
edildiğinde, ölçüm yapılan güneş radyasyonu değerinin hesap için kullanılan güneş
radyasyonu değerinden farklı olmasından kaynaklanmaktadır.
Tablo 3.7’ ye göre 1000W/m2 güneş radyasyonu değerinde hesap edilen akım değeri ile
961.1W/m2 güneş radyasyonu değerinde ölçülen akım değerleri arasında 0,21A, gerilim
değerleri arasında 4,01V, güç değerleri arasında 0,89W fark bulunmaktadır.
Tablo 3.8’e göre panel yüzey sıcaklık değerinin yaklaşık eşit (23,80 - 24,00 )0C olduğu
18 Nisan 2013tarihine ait ölçülen veriler için güneş radyasyonu değeri 903 W/m2,
69
hesaplanan veriler için 1000W/m2değerindedir. Güneş radyasyonu değerlerindeki
%9,7’lik fark nedeniyle hesaplanan ve ölçülen değerler arasında, akım değerlerinde
0,25A, gerilim değerlerinde 4,49V, güç değerlerinde 1,58W fark bulunmaktadır.
Tablo 3.9’a göre panel yüzey sıcaklık değerinin yaklaşık eşit (31,60 - 32,00 )0C olduğu
23 Nisan 2013 tarihine ait ölçülen veriler için güneş radyasyonu değeri 810,6W/m2,
hesaplanan veriler için 1000 W/m2değerindedir. Güneş radyasyonu
değerlerindeki%18,94’lük fark nedeniyle hesaplanan ve ölçülen değerler arasında, akım
değerlerinde 0,40A, gerilim değerlerinde 4,51V, güç değerlerinde 4,66W fark
bulunmaktadır.
Tablo 3.10’a göre panel yüzey sıcaklık değerinin yaklaşık eşit (33,80 - 34,00 )0C olduğu
hesaplanan veriler için 1000 W/m2değerindedir. Güneş radyasyonu değerlerindeki
Tablo 3.11’e göre panel yüzey sıcaklık değerinin yaklaşık eşit (37,50 - 38,00 )0C olduğu
hesaplanan veriler için 1000 W/m2değerindedir. Güneş radyasyonu değerlerindeki
Bulunan fark değerlere dikkat edildiğinde güneş radyasyonundan kaynaklanan fark en

çok gerilim değerinde azalmaya neden olmaktadır. Gerilim değerinde meydana gelen
azalma üretilen güç değerini azaltmaktadır.
Nisan ayı için yukarıda tablolar halinde verilen günlerde panel yüzey sıcaklığına bağlı
olarak fotovoltaik panelden alınan verilerin hesaplanan Akım, Gerilim ve Güç değerleri
ile karşılaştırmaları yapılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre güney yönünde
konumlandırılmış olan panelin yüzeyine gelen güneş radyasyonu değerinin artışına
bağlı olarak akım değeri artmakta, güneş radyasyon değerinin artışına paralel olarak
panel yüzey sıcaklığının da artmasıyla gerilim değeri azalmaktadır. Gerilim değerindeki
azalmanın fazla olması nedeniyle panelin çıkış gücü düşmekte ve bu durum verim
kaybına neden olmaktadır.
70
Panel yüzey sıcaklık değerinin düşük olduğu(23,200C) 18 Nisan 2013tarihinde panelden
üretilen güç, panel yüzey sıcaklık değerinin yüksek olduğu(33,800C - 37,500C) 23 Nisan
2013ve 28 Nisan 2013tarihlerinde üretilen güç değerlerinden sırasıyla %13,59 ve
%32,52 oranında fazladır. Buradan açıkça görülmektedir ki panel yüzey sıcaklığında
meydana gelen artış panel çıkış gücünü ve güce bağlı olarak ta verimi düşürmektedir.
Fotovoltaik panellerin verimine panel yüzey sıcaklığı etkisinin incelenmesi için kurulan
deney düzeneğinden kayıt cihazları yardımıyla her 2 dakikada bir olmak üzere günlük
veriler toplanmıştır. Bu veriler 24 saat boyunca kayıt altına alınmıştır. Elde edilen
veriler günlük Excel dosyaları olarak bilgisayar ortamına kayıt edilmiştir.
Sistemin faaliyete geçtiği 13 Ağustos 2012 tarihinden 30 Nisan 2013 tarihine kadar
yapılan kayıtlar arasından seçilen bazı günlük değerler sırasıyla aşağıda
değerlendirilmiştir.
Standart test koşullarında(250C ve 1000W/m2) hesaplanan değerlerde güneş ışınlarının

panel yüzeyine tam dik düştüğü kabul edilmektedir. Deney setinden düşük sıcaklıklarda
alınan ölçümlerimiz kış aylarında alınan veriler olduklarından ışınların panel yüzeyine
geliş açısı eğik bu yüzden ölçülen güç değerleri arasında farklılıklar oluşmaktadır.
Panel yüzey sıcaklığı değerinin 250C’nin üzerinde olduğu mart ve eylül aylarında
hesaplanan deklinasyon açısına göre güneşin fotovoltaik panel üzerinde aynı
pozisyonda olması ve bu aylarda güneş ışınımının ölçüm yapılan diğer aylara göre daha
dik açı ile panel yüzeyine gelmesi nedeniyle mart ve eylül aylarında, alınan veriler ile
hesaplanan değerler birbirilerine daha yakın sonuçlar vermektedir.
Tablo 3.12 %90 Güneş Radyasyonunda Üretilen Güçlerin Karşılaştırılması
Tarih Saat Üretilen Panel Yüzey Güneş

Güç(Watt) Sıcaklığı(0C) Radyasyonu(%W/m2)
02.09.2012 12:40:58 36,11 35,5 90,61
09.03.2013 12:47:50 38,50 28,5 90,12
Tablo 3.12’ye göre yapılan ölçüm sonuçları analiz edildiğinde 2 Eylül 2012 ve 9 Mart
2013 tarihlerinde güneş radyasyonu değerleri yaklaşık eşit(%90,61 - %90,12) iken panel
yüzey sıcaklık değeri 35,50C de 36,11W güç alınırken 28,50C de 38,50W güç
alınabilmiştir. Yüzey sıcaklığındaki 70C fark sonucunda 2.38W güç artışı görülmüştür.
71
Aynı sıcaklık değerleri için yapılan hesaplamalarda 35,50C de 38,48W ve 28,50C de
39,18W değerleri bulunmuştur. Buradaki güç artışıda 0,69W olarak hesaplanmıştır.

Güç(Watt) Sıcaklığı( C)
0
Radyasyonu(%W/m2)
03.09.2012 12:38:58 31,68 38,30 86,90
29.03.2013 14:32:18 36,45 32,50 86,90
Tablo 3.13’e göre sonuçlar analiz edildiğinde 3 Eylül 2012 ve 29 Mart 2013 tarihlerinde
güneş radyasyonu değerleri eşit(%86,90) iken panel yüzey sıcaklık değeri 38,300C de
31,68W güç alınırken 32,500C de 36,45W güç alınabilmiştir. Yüzey sıcaklığındaki
5,80C fark sonucunda 4,76W güç artışı görülmüştür.

38,57W değerleri bulunmuştur. Buradaki güç artışı da 0,91W olarak hesaplanmıştır.

01.09.2012 11:56:58 31,41 39,80 84,27
24.03.2013 12:58:40 35,81 30,90 84,78
güneş radyasyonu değerleri yaklaşık eşit(%84,78 - %84,27) iken panel yüzey sıcaklık
değeri 39,800C de 31,41W güç alınırken 30,900C de 35,81W güç alınabilmiştir. Yüzey
sıcaklığındaki 8,90C fark sonucunda 4,40W güç artışı görülmüştür.


0
Radyasyonu(%W/m2)
03.09.2012 12:06:58 35,13 39,70 83,16
30.03.2013 11:08:18 36,60 36,20 83,02
güneş radyasyonu değerleri yaklaşık eşit(%83,16 - %83,02) iken panel yüzey sıcaklık
değeri 39,700C de 35,13W güç alınırken 36,200C de 36,60W güç alınabilmiştir. Yüzey
72
38,02W değerleri bulunmuştur. Buradaki güç artışı da 1,72Wolarak hesaplanmıştır.

0
Radyasyonu(%W/m2)
03.09.2012 13:28:58 32,80 37,10 78,78
26.03.2013 13:30:18 36,15 30,30 78,03
Tablo 3.16’ya göre sonuçlar analiz edildiğinde 3 Eylül 2012 ve 26 Mart 2013
tarihlerinde güneş radyasyonu değerleri yaklaşık eşit(%78,78 - %78,03) iken panel
alınabilmiştir. Yüzey sıcaklığındaki 6,80C fark sonucunda 3,34W güç artışı görülmüştür.


06.09.2012 12:50:58 30,55 37,00 77,17
19.03.2013 12:56:40 34,07 26,00 77,33
Tablo 3.17’ye göre sonuçlar analiz edildiğinde 6 Eylül 2012 ve 19 Mart 2013
alınabilmiştir. Yüzey sıcaklığındaki 110C fark sonucunda 3,524W güç artışı
görülmüştür.
Aynı sıcaklık değerleri için yapılan hesaplamalarda 370C de 37,84W ve 260C de 39,82W
değerleri bulunmuştur. Buradaki güç artışı da 1,98W olarak hesaplanmıştır.

0
Radyasyonu(%W/m2)
19.09.2012 11:27:57 29,56 37,10 63,27
13.03.2013 11:33:50 32,43 30,80 63,17
Tablo 3.18’e göre sonuçlar analiz edildiğinde 19 Eylül 2012 ve 13 Mart 2013
73
Aynı sıcaklık değerleri için yapılan hesaplamalarda 370C de 37,84W ve 320C de 38,74W
değerleri bulunmuştur. Buradaki güç artışı da 0,9W olarak hesaplanmıştır.

22.09.2012 10:33:57 26,03 29,20 57,32
29.03.2013 10:42:18 34,73 19,60 57,32
Tablo 3.19’a göre sonuçlar analiz edildiğinde 22 Eylül 2012 ve 29 Mart 2013
tarihlerinde güneş radyasyonu değerleri eşit(%57,32) iken panel yüzey sıcaklık değeri
29,200C de 26,03W güç alınırken 19,600C de 34,73W güç alınabilmiştir. Yüzey


0
Radyasyonu(%W/m2)
26.09.2012 11:41:57 27,13 38,00 50,22
25.03.2013 11:36:40 35,13 22,90 50,06
alınabilmiştir. Yüzey sıcaklığındaki 15,10C fark sonucunda 7,99W güç artışı
görülmüştür.
Aynı sıcaklık değerleri için yapılan hesaplamalarda 380C de 37,66W ve 22,900C de


0
Radyasyonu(%W/m2)
27.09.2012 10:51:57 21,31 37,00 44,82
30.03.2013 11:00:18 27,85 35,20 44,05
74
Tablo 3.21’e göre sonuçlar analiz edildiğinde 27 Eylül 2012 ve 30 Mart 2013


0
Radyasyonu(%W/m2)
01.09.2012 15:42:58 27,43 32,00 40,61
29.03.2013 14:40:18 30,82 30,10 40,20
tarihlerinde güneş radyasyonu değerleri yaklaşık eşit (%40,61 - %40,20) iken panel
yüzey sıcaklık değeri 32,0 0C de 27,43W güç alınırken 30,100C de 30,82W güç

3.2. Tartışma ve Yorumlar
Kurulan deney setinden 2dakika ara ile alınan veriler bilgisayar ortamında excel dosyası
olarak kaydedilmiştir. Veri kaydı alınan süre boyunca panel yüzeyine gelen güneş
enerjisi değerleri ve panel tarafından üretilebilecek DC enerji değerleri hesaplanmış ve
tablolar halinde verilmiştir. Alınan güneş radyasyonu değerlerinden hesaplanan panel
yüzeyine gelen güneş enerjisi verileri ve panelde üretilen DC enerji değerleri ayrıca
grafik olarak da verilmiştir. Panel yüzeyine gelen güneş enerjisi değeri nisan ayında en
yüksek, ocak ayında en düşük değerdedir çünkü ocak ayında ölçülen güneş radyasyonu
değeri %60(600W/m2) altında değerler almıştır. Panelde üretilen DC enerji değerleri
içinde en yüksek enerji değeri nisan ayında en düşük enerji değeri ocak ayında
ölçülmüştür. 13 Ağustos - 30 Nisan tarihleri arasında üretilen DC enerji 1500Wh
üzerinde değerler alırken Aralık, Ocak ve Şubat aylarında çok bulutlu, yağmurlu ve kar
yağışlı günlerin olması nedeniyle 1500Wh değerinin altında veriler ölçülmüştür.
Fotovoltaik panelden üretilen toplam DC enerji değerinin, panel yüzeyine gelen toplam
75
güneş enerjisine oranından panel verimi hesaplanmıştır. Aylık ortalama panel verimi
%4,59 ile en düşük ocak ayında %9,91 ile en yüksek nisan ayında elde edilmiştir.
Hesaplanan verim değerleri grafik olarak verilmiştir. Panel veriminin maksimum
olduğu nisan ayında günlük hesaplanan verim değerleri %1,01 ile %9,91aralığında
değişen değerler almış ve günlük hesaplanan verimler grafik olarak verilmiştir.
Panel veriminin minimum olduğu ocak ayı içinde günlük hesaplanan verim değerleri
%0,30 ile %8,96aralığında değişen değerler almış ve günlük hesaplanan verim değerleri
grafik olarak verilmiştir.
13 Ağustos - 30 Nisan tarihleri arasında panelden üretilen DC enerji değeri en yüksek

nisan ayında ölçülmüştür. Nisan ayı boyunca günlük üretilen maksimum enerji 23 Nisan
2013 tarihinde minimum enerji 16 Nisan 2013tarihinde kaydedilmiştir. Nisan ayı
boyunca günlük üretilen DC enerji değeri ile nisan ayı için hesaplanan panel yüzeyine
gelen güneş enerjisi arasındaki fark grafik olarak ortaya konulmuştur.
Maksimum DC enerjinin üretildiği 23 Nisan 2013 tarihinde panelin verimi %11,13

olmuştur. Nisana ayında üretilen DC enerjinin 60Wh değerinin altına düştüğü tarihlerde
üretilen düşük enerji gün içerisinde oluşan bulutlu hava nedeniyle gölgelenme
etkilerinden kaynaklanmaktadır. Nisan ayı için üretilen DC enerji değerleri ayrıca tablo
olarak da verilmiştir.
13 Ağustos - 30 Nisan tarihleri arasında panelden üretilen DC enerji değeri en düşük

ocak ayında ölçülmüştür. Ocak ayı boyunca günlük üretilen maksimum enerji 14 Ocak
2013tarihinde minimum enerji 11 Ocak 2013tarihinde kaydedilmiştir. Ocak ayı boyunca
günlük üretilen DC değeri ile ocak ayı için hesaplanan panel yüzeyine gelen güneş
enerjisi arasındaki fark grafik olarak ortaya konulmuştur.
Maksimum DC enerjinin üretildiği 14 Ocak 2013 tarihinde panelin verimi %8,23

olmuştur. Ocak ayında üretilen DC enerjinin 29,87Wh değerinin altına düştüğü
tarihlerde üretilen düşük enerji değerleri gün içi çok bulutlu ve yağışlı hava nedeniyle
gölgelenme etkilerinden kaynaklanmaktadır. Ocak ayı için üretilen DC enerji değerleri
ayrıca tablo olarak da verilmiştir.
Sıcaklığın güç üzerindeki etkisini inceleyebilmek için fotovoltaik panelin teknik

özelliklerinde verilen akım, gerilim ve güç değerlerinin sıcaklığa bağlı değişim
katsayıları formülize edilerek sıcaklığa bağlı akım, gerilim ve güç değerleri bulunmuş
76
ve aynı sıcaklık değerinde deneyden aldığımız veriler ile kıyaslanmıştır. Termometre
tarafından ölçülen panel yüzey sıcaklık değeri -40C ile +450C aralığındaki her sıcaklık
değeri için hesaplanan akım, gerilim ve güç değerleri ile aynı sıcaklık değerinde
panelden alınan güç değerleri tablo halinde verilmiştir.
Panel yüzey sıcaklığı 250C, güneş radyasyon değeri %98(980W/m2) değerinde panelde
ölçülen güç değerleri ile hesaplanan değerler panel özelliklerinde verilen değerlere
eşittir.
Panel yüzey sıcaklığı 250C’nin altına düştüğü sıcaklık değerlerinde açık devre gerilimi
artmakta kısa devre akımı azalmaktadır. Gerilimdeki artışa oranla akımdaki azalma
miktarı küçük değerlerde olduğu için panel çıkış gücü artmaktadır.
Panel yüzey sıcaklığı 250C’nin üzerine çıktığı değerlerde açık devre gerilimi azalmakta
kısa devre akımı artmaktadır. Kısa devre akımındaki artışın açık devre geriliminde
meydana getirdiği azalma panel çıkış gücünü azaltmaktadır.
Hesaplanan güç bileşenlerine göre deneyden aldığımız değerlerin kıyaslanmasıyla

hesaplanan ile aynı sıcaklık değerinde ölçülen güç verileri 250C’nin üzerindeki
sıcaklıklarda güneş radyasyonu değeri %50’nin üzerinde olduğu öğle saatlerinde
kaydedilmiştir. Hesaplanan değerler ile ölçülen değerler arasında fark olmasının sebebi
hesaplanan datalarda meteorolojik koşulların etkileri dikkate alınmadığından akım veya
gerilimdeki değişmeye göre panelin çıkış gücünün değişmesidir. Çıkış gücü üzerinde
sıcaklık dışında bir parametrenin etkisi söz konusu değildir. Deneyden alınan verilerde
panel yüzey sıcaklığının yanında, güneş radyasyonu, nem, panel yüzeyinin tozlanarak
gölgelenme etkisinin oluşması gibi birçok parametre etkili olmaktadır.
Yapılan bu değerlendirmelere göre fotovoltaik paneller 250C ve altındaki sıcaklıklarda

1000W/m2 güneş radyasyonu değerlerinde yüksek verim ile çalışmaktadır.
Nisan ayında verim değerlerinin yüksek olduğu bazı veriler ele alınmış ve hesaplaması
yapılan datalar ile mukayese edilmiştir. Panel yüzey sıcaklıkları eşit kabul edilen
verilerde panelden alınan veriler ile hesaplanan veriler arasında oluşan fark güneş
radyasyon değerlerinin farklı değerlerde olmasından ileri gelmektedir.
Panel yüzey sıcaklığı değerinin 250C’nin üzerinde olduğu mart ve eylül aylarında
hesaplanan deklinasyon açısına göre güneşin fotovoltaik panel üzerinde aynı
77
pozisyonda olması ve bu aylarda güneş ışınımının ölçüm yapılan diğer aylara göre daha
dik açı ile panel yüzeyine gelmesi nedeniyle mart ve eylül aylarında, alınan veriler
karşılaştırılmış ve aynı sıcaklık değerinde hesaplanması yapılan datalar ile
kıyaslanmıştır.
Yapılan karşılaştırmalara göre aynı güneş radyasyonu değerine sahip mart ayında
ölçülen panel yüzey sıcaklığı eylül ayında ölçülen yüzey sıcaklığından daha düşük
değerdedir. Panel yüzey sıcaklığının etkisiyle sıcaklık değeri yüksek olan eylül ayında
üretilen güç miktarı, yüzey sıcaklık değeri daha düşük olan mart ayında üretilen güç
miktarına göre daha düşük değerlerdedir.
78
4. SONUÇLAR
Bu tez çalışmasında yenilenebilir enerji kaynağı olarak güneş enerjisi incelenmiş ve

güneş enerjisinden doğrudan elektrik eldesini sağlayan fotovoltaik panellerin yapısı,
çalışma prensibi, kullanılan fotovoltaik pil çeşitleri ve fotovoltaik pilde oluşan kayıplar
hakkında bilgiler verilmiş fotovoltaik pillerin uygulama alanları örnek uygulamalar ile
gösterilmiştir.
Bu tez çalışması kapsamında elde edilen sonuçlar şu şekilde sıralanabilir:
Fotovoltaik panelden üretilen toplam DC enerji ile panel yüzeyine gelen güneş
radyasyonu değerine göre hesaplanan toplam güneş enerjisi değerleri mart ve nisan
aylarında diğer ölçüm yapılan aylara göre daha yüksek olduğu belirlenmiştir.
Fotovoltaik panelden üretilen toplam DC enerjinin ve hesaplanan panel yüzeyine gelen

toplam güneş enerjisi değerlerinin olumsuz hava şartlarının etkili olduğu aralık, ocak ve
şubat aylarında en düşük seviyede olduğu belirlenmiştir.
Panelden üretilen güç değerlerine göre panelden en yüksek verim nisan ayında en düşük
verim ocak ayında alınmıştır.
Panel çıkış gücünün yüzey sıcaklığı ile değişimleri akım, gerilim ve güç değerlerinin
sıcaklıkla değişim katsayıları kullanılarak hesaplanmış ve hesaplama sonucunda elde
edilen sonuçlar ile deneyden alınan veriler kıyaslanmıştır.
Aynı panel yüzey sıcaklığında hesaplanan sonuçlar ile deneyden alınan veriler arasında
oluşan fark güneş radyasyon değerinin değişiminden kaynaklanmaktadır. Güneş
radyasyonundan kaynaklanan bu fark değer panelden üretilen gerilim değerinde
azalmaya neden olmaktadır. Gerilim değerinde meydana gelen azalma sonucunda panel
çıkış gücü azalmaktadır.
Deklinasyon açısı değerine göre güneşin panel üzerindeki konumu mart (00-23.450) ve
eylül (23.450-00) aylarında aynı pozisyonda olduğu için güneş ışınları mart ve eylül
ayında ölçüm yapılan diğer aylara göre daha dik açı ile panel yüzeyine gelmektedir. Bu
nedenle bu aylarda alınan panel verileri karşılaştırılmıştır. Mart ve eylül aylarında aynı
güneş radyasyonu değerinde alınan sonuçlara göre panel yüzey sıcaklığının yüksek
79
olduğu eylül ayında üretilen güç mart ayında üretilen güç değerinden daha düşük
olduğu tespit edilmiştir.
Fotovoltaik paneller standart test koşulları sayılan 250C sıcaklık, 1000W/m2 güneş
radyasyonu 1,5 AM ortamında test edilmektedir. Bu ortam verilerine göre panellerin
verimleri hesaplanmaktadır. Panelin yüzeyine güneş ışınımı düştüğünde elektrik üretimi
başlar, ancak standart test koşulları dışındaki çalışma ortamında güneşten gelen
enerjinin bir kısmı elektrik enerjisine dönüşürken bir kısmı da ısı enerjisine
dönüşmektedir. Bu olay panel yüzeyinin ısınmasına neden olmaktadır. Panel yüzeyinin
ısınması ile kısa devre akım değeri artarken açık devre gerilim değeri düşer.
Gerilimdeki düşüşün fazla olması nedeniyle çıkış gücünde de düşüş olur ve bu verim
kaybına neden olur. Bu sonuçlar ışığında, fotovoltaik panelden elde edilen çıkış
gücünün, artan hücre sıcaklığıyla dikkate değer biçimde azaldığı görülmektedir. Bu
yüzden gerçek işletme koşullarında fotovoltaik panelin soğutma sistemleriyle birlikte
kullanılması verim artışını sağlayacaktır.
80
KAYNAKLAR
[1] IEC StandardTestingForPhotovoltaicPanels, TÜV SÜD AmericaInc,

http://tuvamerica.com/services/photovoltaics/ArticleBasicUnderstandingPV.pdf,
20.05.2013.
[2] Işıker,Y.,Yeşilata, B., Bulut, H.,(2006). Fotovoltaik Panel Gücüne Etki Eden Çalışma
Parametrelerinin Araştırılması. I. Ulusal Güneş ve Hidrojen Enerjisi Kongresi, 21-23
Haziran 2006, ESOGÜ, Eskişehir
[3] Altaş, İ.H., (1998). FotovoltajGüneşPilleri:Yapısal Özellikleri ve Karakteristikleri.
Enerji, Elektrik, Elektromekanik-3e, (47), 66-71.
[4] Yılmaz, U., Demirören, A., Zeynelgil, H.L., (2010). Gökçeada’da Yenilenebilir Enerji
Kaynakları ile Elektrik Enerjisi Üretim Potansiyelinin Araştırılması. Politeknik Dergisi,
13(3), 215-223.
[5] Keçel, S., Yavuzcan, H.G., (2008). Türkiye’deki Bölgesel Sıcaklık Değişimlerinin
Güneş Panellerinin Verimliliğine Etkisi. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim
Fakültesi Dergisi, (22), 12-20.
[6] Fesharaki, V.J.,Dehghani, M., Fesharaki, J. J., Tavasoli,H.,(2011). The Effect of
Temperature on Photovoltaic Cell Efficiency, Proceedings of the1st International
Conference on Emerging Trends in Energy Conservation - ETEC 20-21 November 201
Tehran, Iran.
[7] PeppleV. B. O.,, CookeyC. I.,AlaminokumaG. I., (2009). Effects of Temperature, Solar
Flux and Relative Humidity on the Efficient Conversion of Solar Energy to Electricity,
European Journal of Scientific Research, ISSN 1450-216X Vol.35 No.2, 173-180.
[8] Saengprajak, A.,PattanasethanonS., (2009). The Low Temperature Analysis of the Used
PV Modules During On-Site Generation in Thailand, Journal of Applied Sciences, ISSN
1842-5654,No 9, 3966-3974.
[9] Skoplaki, E.,Palyvos J.A., (2008). On The Temperature Dependence Of Photovoltaic
Modüle Electrical Performance: A Review Of Efficiency/Power Correlations, Solar
Energy, Volume 83, ISSN: 0038-092X, 614–624.
[10] Muminov, R. A.,Tursunov, M. N., Tukfatullin, O. F., (2007). Temperature Effect on
the Current–Voltage Characteristics of Single-Crystalline Si Photovoltaic Arrays,
Applied Solar Energy, Vol. 43, No. 4, ISSN 0003-701X, 22-25.
81
[11] Duffie, J.A.,Beckman, W.A., (1991), Solar Engineering of Thermal Processes, Second
Edition, John Wiley&Sons,Newyork.
[12] Ültanır, M.Ö., (1996), 21yy. Eşiğinde Güneş Enerjisi. Bilim ve Teknik,(340),50-55.
[13] Oktik, Ş.,Tozlu, C., Eke, R., Eltez, M., Cetin, A.,(2005). Güneş Enerjisi ve Muğla
Üniversitesi Temiz Enerji Kaynakları Araştırma Geliştirme Merkezi Uygulamaları. 24.
Enerji Verimliliği Haftası Etkinlikleri, 17-18 Şubat 2005 Ankara.
[14] Boyle G.,(1996). Renewable Energy, Powerfor a Sustainable Future, 1sted.,The Open
University Pres, New York.
[15] Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü,
http://www.eie.gov.tr/eie-web/turkce/YEK/gunes/gunes.html,12.11.2012.
[16] Dunlop,J.,(2003). Study guide for photovoltaic system installers and sample
examination questions. NABCEP, ABD.
[17] Iqbal M.,(1983). An introduction to Solar Radiation, 5596615, xviii, Academic Press,
United States.
[18] Beyoğlu, M.F.,(2001) Balıkesir İlinde Çift Eksenli Güneş Takip Sistemi İle Sabit
Eksenli PV Sistemin Verimlerinin Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir,Türkiye,13.
[19] Batman, M. A.(2001) Elektrik Üretimi İçin Güneş Pillerinin Kullanımında Verimi
Arttırıcı Yeni Bir Yöntem. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye ,8-9.
[20] Rüther R.,Klesis G., 1996. Advantages of thin Film Solar Modules in Facade, Sound
Barrier and Roof-Mounted PV sytems, Eurosun’96.
[21] Ertaş,E.(2011) PV Sistemlerin Teorik ve Dizayn Parametrelerinin Optimizasyonu.
Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul,
Türkiye, 3.
[22] Myers, D.R.,Emery, K.E.,(2002). Terrestrial solar spectral modeling tools and
applications for photovoltaic devices, 29th IEEE PV Specialists Conference, New
Orleans, Louisiana.
[23] Anonim. 1983. Türkiye güneş enerjisi potansiyeli - zamansal ve alansal dağılımı.
DMİ, (Eiei.Gd. 83-29), 83 s., Ankara.
82
[24] Alnaser, W.E.,Eliagoubi, B., Al-Kalak, A., Trabelsi, H., Al-Maalej, M., El-Sayed,
H.M., Alloush, M.,(2004). First solar radiation atlas for the Arab world. Renewable
Energy 29, 2004 Isa Town.
http://www.yegm.gov.tr/MyCalculator/Default.aspx, 12.11.2012.
[26] Varınca, K.B., Gönüllü, M.T.,(2006). Türkiye’de Güneş enerjisi potansiyeli ve
Potansiyelin Kullanım Derecesi, Yönetimi ve Yaygınlığı Üzerine bir Araştırma. I.
Ulusal Güneş ve Hidrojen Enerjisi Kongresi, 21-23 Haziran 2006 Eskişehir.
[27] Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi(2009): Türkiye Enerji Raporu 2009. 1301-
6318, ANKARA. (www.dektmk.org.tr/upresimler/enerji_raporu_2009.pdf.).
[28] Boyle, G.,(2004) Renewableenergy: Powerfor a sustainable future,1sted., Oxford
University Pres, New York.
[29] Stark, T.,Lutz, H.-P., Schneider, H., Schneider, S., (2005). Architektonische
Integration von Photovoltaik-Anlagen. PfitzerDruckGmbH, Renningen.
[http://www.wm.badenwuerttemberg.de/fm/1106/Architektonische%20Integration%20P
V_Anlagen.pdf].
[30] Özgöçmen, A., (2007) Güneş Pilleri Kullanarak Elektrik Üretimi. Yüksek Lisans Tezi,
Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye,10.
[31] Archer, M.D., Hill, R., (2001). Clean electricity from photovoltaics(Series on Photo
conversion of Solar Energy, Volume 1), Imperial College Press, London.
[32] Chapin D. M., Fuller C.S., Pearson, G.O. 1954. A new silicon p-n junction photocell
for converting solar radiation into electrical power. J. Appl. Phys. 25 : 676-677.
[33] Spectrolab, (2006). Boeing Spectrolab terrestrial solar cell surpasses 40 percent
efficiency, St. Louis, MO, 6 Aralık 2006.
[34] US Department of Energyhttp://www1.eere.energy.gov/solar/pdfs/solar_timeline.pdf ,
12.11.2012.
[35] Güçlü, S.(2009)Dumlupınar Üniversitesi Merkez Kampüs Çevre Aydınlatma Elektrik
Enerjisinin; Güneş Enerjisi İle Sağlanması. Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kütahya, Türkiye, 12.
http://www.eie.gov.tr/eie-web/turkce/YEK/gunes/gunes pv.html,13.11.2012.
83
http://www.eie.gov.tr/eie-web/turkce/YEK/gunes/pvilke.html, 13.11.2012.
[38] The German Solar Enegy Society,2005. Planning and Installing Photovoltaic
Systems: A Guide For Insallers, Architects and Engineers, UK and USA. s. 1-5..
[39] Korkmaz, A.,(2001)Güneş Enerjisinden Direk Elektrik Üretimi. Yüksek Lisans Tezi,
Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü,İstanbul,Türkiye,66.
[40] Keçel, S.,(2007)Türkiye’nin Değişik Bölgelerinde Evsel Elektrik İhtiyacının Güneş
Panelleri ile Karşılanmasına Yönelik Model Geliştirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye,35-39.
[41] Çolak, Ş.Ç.,(2010)Fotovoltaik Paneller Yardımı ile Güneş Enerjisinden Elektrik
Enerjisi Üretiminin Maliyet Analizi ve Gelecekteki Projeksiyonu. Yüksek Lisans Tezi,
Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye,24-29.
[42] Goetzberger, A.,Hoffmann, V. U., (2005). Photovoltaic Solar Energy Generation,
0342-4111, Springer-Verlag Berlin Heidelberg, Germany.
[43] Çalıkoğlu S., (2010) Şebeke Bağlantılı Fotovoltaik Güç Sistemleri İle Elektrik
Üretimi. Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kocaeli,
Türkiye, 106s.
[44] Messenger, R.A.,Ventre, J.,(2005). Photovoltaic Systems Engineering, 0-8493-1793-
2, Second Edition, CRC Press LLC, Boca Raton London New York Washington, D.C.
[45] Şen,H.,(2010).Temiz Dünya Rehberi-Güneş Enerjisi, 1.Baskı, Temiz Dünya Ekoloji
Derneği,İstanbul.
[46] Gilbert, M. M., (2004). Renewable and Efficient Electric Power Systems, John
Wiley&SonsInc., USA.
[47] Katan, R.E., Agelidis V.G., Nayar C.V., (1996). Performans Analysis of A Solar
Water Pumping System. IEEE, 1, 81-87.
[48] Patel M.R., (1999). Wind and Solar Power Systems, CRC Press LLC, United States of
America.
[49] Xiao, W.,Dunford, W. G., Palmer, P. R., Capel, A., (2007). Regulation of Photovoltaic
Voltage. IEEE, 54, (3), 1365-1374.
[50] Imhoff, J.,Rodrigues, F.G., Pinheiro, J.R., Hey, H.L., (1992). A Stand Alone
Photovoltaic System Based On Dc-Dc Convertors In A Multi String Configuration.
Power Electronics And Control Research Group, 1-10.
84
[51] Çetinkaya, H.B., (2001) Güneş Enerjisinden Elektrik Elde Edilmesi. Yüksek Lisans
Tezi, Kocaeli Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kocaeli, Türkiye, 154s.
[52] Küpeli, A.Ö., (2005) Güneş pilleri ve verimleri. Yüksek Lisans Tezi, Osmangazi
Üniversitesi Fen bilimleri Enstitüsü, Eskişehir, Türkiye, 99-110.
[53] Köse, S., (1986) Yarıiletken Güneş Pilleri ve Verimlilikleri. Yüksek Lisans Tezi,
Anadolu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir, Türkiye, 78s.
[54] Tercan, M.B., (2000) Güneş Pili Karakterizasyon Yöntemleri. Yüksek Lisans Tezi,
Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye, 129s.
[55] Engin R., (1995) Güneş Pilleri, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Fakültesi Fizik
Bölümü Yayınları No:3, 151s.
[56] Demirci, F.,(1996) Fotovoltaik Güneş Pillerinin Çalışmasını Etkileyen Dış Faktörlerin
İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü,
Sakarya, Türkiye, 58s.
[57] Grozdev, M., (2010) Alternatif Enerji Kaynakları: Güneş Enerjisi ve Güneş Pilleri.
Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye,
31-39.
[58] Yüksel, Ö. F., (1990) p-n Eklem Güneş Pillerinin Verim Parametreleri ve Bunları
Ölçme Yöntemi. Yüksek Lisan Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü,
İstanbul, Türkiye, 65s.
[59] Çabuk, S., (1992) İnce Film SNO2/CuO2 Güneş Pilleri. Yüksek Lisans Tezi,
Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana,Türkiye, 46s.
[60] International Energy Agency, “Photovoltaic Power Systems Programme, Annual
Report 2008”, IEA, 77, 84, 94, 95, 103, 105, (2008).
[61] Şenpınar A.,(2006) Bağımsız Güneş Pili Sistemlerinin Bilgisayar ile Kontrolü.
Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ, Türkiye, 36-41.
[62] Gökdağ, M., (2011) Karabük ve Civarı için Güneş Enerjisi Ölçümleri ve Spektrum
Analizleri için Sistem ve Yöntem Tasarımı. Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi
Fen Bilimleri Enstitüsü, Karabük, Türkiye, 9s.
85
ÖZGEÇMİŞ
Adı Soyadı :Muhammet BİLGİN
Doğum Yeri ve Tarihi :Manisa 1984
Yabancı Dili :İngilizce
E-Posta :muhbilgin@gmail.com
Öğrenim Durumu
Derece Bölüm Üniversite/Lise Mezuniyet Yılı
Lise Elektrik Turgutlu Endüstri Meslek 2001
Üniversite Elektrik Öğretmenliği Marmara Üniversitesi 2009
İş Deneyimi
Yıl Kurum Görevi
2009/---- Yalova Üniversitesi Teknisyen(Teknik Öğretmen)

Fotovoltaik Panellerin Verimine Panel Yu

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Fotovoltaik Panellerin Verimine Panel Yu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MARMARA ÜNİVERSİTESİ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

FOTOVOLTAİK PANELLERİN VERİMİNE

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Yrd.Doç.Dr. Bayram KILIÇ

Haziran, 2013 Muhammet BİLGİN

ABSTRACT ................................................................................................................. viii

KISALTMALAR .......................................................................................................... xii

ŞEKİL LİSTESİ .......................................................................................................... xiii

TABLO LİSTESİ........................................................................................................ xvii

1.1. Çalışmanın Amacı.............................................................................................. 1

1.2. Literatür Araştırması .......................................................................................... 1

1.3. Güneş Enerjisi .................................................................................................... 3

1.3.1. Güneş ışınımı .............................................................................................. 4

1.3.2. Güneş spektrumu ........................................................................................ 7

1.3.3. Güneş ışınımı ölçümü ................................................................................. 8

1.4. Türkiyenin Güneş Enerjisi Potansiyeli .............................................................. 8

1.5. Fotovoltaik Piller ............................................................................................. 12

1.5.1. Fotovoltaik pillerin tarihçesi ..................................................................... 13

1.5.3. Fotovoltaik pil çeşitleri ............................................................................. 16

1.5.3.1. Tek kristalli silikon fotovoltaik piller................................................ 17

1.5.3.2. Çok kristalli silikon fotovoltaik piller ............................................... 17

1.5.3.3. İnce film fotovoltaik piller ................................................................ 18

1.5.3.4. Amorf silisyum fotovoltaik piller...................................................... 19

1.5.3.5. Kadmiyum tellür ince film fotovoltaik piller .................................... 20

1.5.3.6. Bakır indiyum diseleneid fotovoltaik piller ...................................... 20

1.6. Fotovoltaik Pilin Elektriksel Özellikleri .......................................................... 21

1.6.1. Fotovoltaik pil eşdeğer devre şeması........................................................ 21

1.6.2. Fotovoltaik pil akım-gerilim karakteristiği............................................... 23

1.6.3. Fotovoltaik pil güç-gerilim karakteristiği ................................................. 26

1.7. Fotovoltaik Pilin Kayıpları .............................................................................. 26

1.7.1. Işıksal kayıplar .......................................................................................... 27

1.7.1.1. Işıksal soğurulma kayıpları ............................................................... 27

1.7.1.2. Işıksal yansıma kayıpları ................................................................... 27

1.7.1.3. Gölgelenme kayıpları ........................................................................ 28

1.7.2. Elektriksel kayıplar ................................................................................... 28

1.7.2.1. Akım kayıpları................................................................................... 29

1.7.2.2. Açık devre gerilim kayıpları ............................................................. 30

1.7.2.3. Direnç kayıpları ................................................................................. 30

1.7.2.5. Arayüzey kayıpları ............................................................................ 32

1.8. Fotovoltaik Pil Verimi ..................................................................................... 32

1.8.1. Fotovoltaik pilin verim hesabı .................................................................. 33

1.9. Fotovoltaik Pilin Verimini Sınırlayan Etkenler ............................................... 34

1.9.1. Sıcaklık etkeni .......................................................................................... 34

1.9.2. Yüzey parametresi etkeni ......................................................................... 34

1.9.3. Spektral etken ........................................................................................... 35

1.9.4. Foto açısal etken ....................................................................................... 35

1.10. Fotovoltaik Pil Uygulamaları ....................................................................... 39

1.10.1. Şebeke bağlantılı sistemler ................................................................... 39

1.10.2. Şebekeden bağımsız sistemler .............................................................. 42

2. MATERYAL VE YÖNTEM ............................................................................... 45

2.1. Fotovoltaik panel ............................................................................................. 45

2.2. Ölçüm cihazları ................................................................................................ 46

2.2.1. Güç analizörü ............................................................................................ 46

2.2.2. Multimetre ................................................................................................ 47

2.2.3. Solarimetre ............................................................................................... 48

2.2.4. Termometre .............................................................................................. 48

2.3. Yük grubu ........................................................................................................ 49

2.4. Diğer bileşenler ................................................................................................ 50

3.1. Deneysel Sonuçlar ........................................................................................... 51

3.2. Tartışma ve Yorumlar ...................................................................................... 75

FOTOVOLTAİK PANELLERİN VERİMİNE PANEL YÜZEY SICAKLIĞI

Güneş enerjisinin, direkt olarak elektrik enerjisine dönüştürüldüğü yöntem fotovoltaik