Professional Documents
Culture Documents
Αθανασία Ι. Κυριάκου
Στρατιωτικός Δικαστής Α΄
1
Για το δικαίωμα αυτό σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, βλ. Π.-Μ. ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ, Διοικητικό δίκαιο
πληροφόρησης και δικαίωμα πρόσβασης σε έγγραφα των θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ΕφημΔΔ,
2/2015, σελ. 214-225
2
Για την αρχή της διαφάνειας της κρατικής δράσης, βλ. Ε.-Ι. ΤΣΑΚΙΡΙΔΟΥ, Διαφάνεια της κρατικής δράσης και
προστασία προσωπικών δεδομένων στο πλαίσιο του προγράμματος «Διαύγεια», Επιθεώρηση Διοικητικής
Επιστήμης, 17/2011, σ. 21-40
3
Η. ΓΛΥΚΟΦΡΥΔΗΣ, Η συνταγματική αρχή της φανεράς δράσεως των οργάνων του κράτους, ΕΔΔΔ, 1959, σ.
378 -386
4
Σ. ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΣ, Διαφάνεια της κρατικής δράσης και προστασία προσωπικών δεδομένων. Τα όρια της
μεταξύ αποκάλυψης και απόκρυψης στην εκτελεστική εξουσία, 2007, σ.27-33
5
Δ. ΡΑΙΚΟΣ, Η δημόσια διοίκηση απέναντι στις σύγχρονες προκλήσεις του οργανωμένου εγκλήματος και της
διαφθοράς, ΔιΔικ, 2005, σ. 1-43
6
Υποστηρίζεται, πάντως, ότι το δικαίωμα πρόσβασης στα έγγραφα (και όχι απλώς η υποχρέωση της αρχής να
χορηγεί διοικητικά έγγραφα) κατοχυρώνεται με πιο θεμελιακό τρόπο στην αρχή της φανεράς δράσης των
κρατικών οργάνων και στη δημοκρατική αρχή, Π.ΜΟΥΖΟΥΡΑΚΗ, άρθρο 10 σε
Φ.ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ/Ξ.ΚΟΝΤΙΑΔΗΣ/Χ.ΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ/Γ. ΓΕΡΑΠΕΤΡΙΤΗΣ, Σύνταγμα, 2017, σ.234-254(246)
7
Η ειδική χρηματική ικανοποίηση προβλεπόταν από το άρθρο 7 παρ.5 του ν.1943/1991, το οποίο καταργήθηκε
από το άρθρο 25 παρ.1 του ν.4120/2013. Ως εκ τούτου, για οιαδήποτε προκληθείσα ζημία του διοικουμένου από
την άρνηση χορήγησης των διοικητικών εγγράφων μόνη οδός (από)παραμένει η άσκηση της αγωγής
αποζημιώσεως.
8
Χ. ΔΕΤΣΑΡΙΔΗΣ, Το δικαίωμα γνώσης των διοικητικών εγγράφων, 2006, σ.15-18
9
Χ. ΔΕΤΣΑΡΙΔΗΣ, ό.π., σ.85-89, 13ΣτΕ 1397/1993, ΔιΔικ, 1994, σ.1117 (ανώνυμη εταιρεία), ΣτΕ 3943/1995
(σωματείο, αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία). Βλ. ΓνωμΝΣΚ 167/2001, 203/2007
Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) πρόσφατα έκρινε ότι υποκείμενα του δικαιώματος
πρόσβασης στα διοικητικά έγγραφα δεν είναι ούτε το ίδιο το Κράτος ούτε άλλοι
φορείς δημόσιας εξουσίας στις μεταξύ τους έννομες σχέσεις, αλλά αποτελεί ατομικό
δικαίωμα10.
Ως έγγραφο, κατά την έννοια του Συντάγματος, πρέπει να θεωρηθεί όχι
μόνον το έντυπο, αλλά ακόμη και φωτογραφικές αναπαραστάσεις, αρχεία
ηλεκτρονικών υπολογιστών και κάθε γραπτό στοιχείο έντυπης, ακουστικής11 ή
ηλεκτρονικής μορφής που είναι πρόσφορο να αποδείξει γεγονός με έννομη συνέπεια
για τον ενδιαφερόμενο. Ενόψει της σημασίας του ηλεκτρονικού εγγράφου, κατά τη
σύγχρονη εποχή, θα πρέπει να θεωρήσουμε ότι το δικαίωμα πρόσβασης στο
ηλεκτρονικό έγγραφο κατοχυρώνεται από τις ανωτέρω συνταγματικές διατάξεις,
«λαμβάνοντας υπόψη την τεχνολογική ιδιαιτερότητα του ηλεκτρονικού εγγράφου».
Διοικητικά έγγραφα αποτελούν εκθέσεις, μελέτες, πρακτικά12, στατιστικά
στοιχεία, εγκύκλιοι, γνωμοδοτήσεις, κ.λ.π. Όπως διευκρινίζεται στην αιτιολογική
έκθεση του νόμου, με τον όρο διοικητικό έγγραφο νοείται όχι μόνον το έγγραφο με
τη στενή έννοια του όρου, αλλά ό,τι τηρείται στα αρχεία της διοίκησης. Το δικαίωμα
αυτό ασκείται σε οποιοδήποτε στάδιο κι αν βρίσκεται η υπόθεση του διοικουμένου.
Από την προπαρασκευή της υποθέσεως έως τη λήψη της σχετικής διοικητικής
αποφάσεως, με την έκδοση και κοινοποίηση της σχετικής διοικητικής πράξεως.
Επισημαίνεται ότι ως διοικητικό στοιχείο - έγγραφο νοείται μόνον εκείνο του
οποίου έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία έκδοσης ή τουλάχιστον κατάρτισης, δηλαδή
το τελικά υπογεγραμμένο σχέδιο, και όχι εκείνο που βρίσκεται ακόμη στο στάδιο της
επεξεργασίας13. Σχέδια διοικητικών εγγράφων που φέρουν τα στοιχεία της εκδούσας
διοικητικής αρχής, ημερομηνία έκδοσης, αριθμό πρωτοκόλλου καταχώρησης στην
υπηρεσία και υπογραφή των αρμοδίων οργάνων θεμελιώνουν δικαίωμα πρόσβασης
του διοικούμενου14. Τα δημόσια έγγραφα λαμβάνουν καταρχάς τη μορφή του
σχεδίου, που αποτελεί το πρώτο στάδιο της διοικητικής αλληλογραφίας και περιέχει
όλες τις υπογραφές των αρμοδίων οργάνων, φυλάσσεται δε στο αρχείο της
υπηρεσίας15. Κατά διασταλτική ερμηνεία του νόμου διοικητικά έγγραφα θεωρούνται
και όσα, παρόλο που δεν συντάχθηκαν από δημόσια υπηρεσία, λήφθηκαν υπόψη από
10
ΣτΕ 1187/2019, ΑΡΜ 2019/607, ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ 753008
11
Αντίθετα με την 668/1999 ΓνωμΝΣΚ κρίθηκε ότι η κασέτα δεν αποτελεί έγγραφο ούτε καταρτισμένο σχέδιο
διοικητικού εγγράφου, άλλα χρησιμοποιείται για τη διευκόλυνση της καταρτίσεως των πρακτικών, κι ως εκ
τούτου, δεν αποτελεί διοικητικό έγγραφο και νομίμως δεν χορηγείται. Επίσης, ΓνωμΝΣΚ 224/2009, όπου κρίθηκε
ότι δεν χορηγείται η μαγνητοταινία αλλά μόνον τα απομαγνητοφωνημένα πρακτικά, καθώς και ΓνωμΝΣΚ
449/2012 όπου κρίθηκε ότι το dvd όπου κατεγράφη η συζήτηση της συνεδρίασης συλλογικού οργάνου δεν
αποτελεί έγγραφο που χορηγείται, αφού αυτό δεν έχει τελειωθεί ούτε αποτελεί σχέδιο εγγράφου. Ωστόσο, στη ΣτΕ
1807/2007 ακυρώθηκε παράλειψη της Διοικήσεως να χορηγήσει στον αιτούντα τόσο τα απομαγνητοφωνημένα
πρακτικά όσο και τη μαγνητοταινία στην οποία κατεγράφησαν όσα διεξήχθησαν στη συνεδρίαση του συλλογικού
οργάνου. Αντιθέτως, στη ΔΕφΑθ 723/2014 κρίθηκε ότι τα μαγνητικά μέσα που χρησιμοποιούνται για την
καταγραφή των συζητήσεων των συλλογικών οργάνων δεν αποτελούν διοικητικά έγγραφα και δεν χορηγούνται.
12
Βλ. ΣτΕ 2529/2000 για απομαγνητοφωνημένα πρακτικά
13
Χ.ΔΕΤΣΡΙΔΗΣ, Το δικαίωμα γνώσης των διοικητικών εγγράφων, ό.π., σ.95, Α. ΤΑΧΟΣ, Ερμηνεία Κώδικα
Διοικητικής Διαδικασίας, 4η έκδ., 2009, σ.251. ΓνωμΝΣΚ 383/2000, 148/2014, 34/2017 με τις οποίες κρίθηκε ότι
το έγγραφο πρέπει να υπογραφεί και να πρωτοκολληθεί, ώστε να αποτελεί διοικητικό έγγραφο κατά την έννοια
του Κ.Δ.Δ
14
ΓνωμΝΣΚ 169/2016, 68/2015
15
ΓνωμΝΣΚ 587/1995
τη διοικητική αρχή ή χρησιμοποιήθηκαν από αυτή για την έκδοση γνώμης ή πράξης
της ή για την εν γένει διοικητική δράση της16. Δηλαδή διοικητικά έγγραφα
θεωρούνται και τα ιδιωτικά έγγραφα που αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο της
αιτιολογίας της διοικητικής πράξης ή αποτέλεσαν τα νόμιμα δικαιολογητικά στα
οποία στηρίχθηκε η έκδοσή της17. Ήτοι, ότι ενσωματώνεται στη διοικητική πράξη,
αποτελώντας την αιτιολογία της, μεταπίπτει στην έννοια του διοικητικού εγγράφου
και χορηγείται με τις προϋποθέσεις του δημοσίου εγγράφου, χωρίς επίκληση και
απόδειξη ειδικού έννομου συμφέροντος18. Κρίθηκε, επίσης, ότι ακόμη και η
εσωτερική αλληλογραφία της Διοικήσεως αποτελεί διοικητικό έγγραφο, για την
οποία ισχύει το δικαίωμα γνώσης19. Επίσης, ως διοικητικά έγγραφα πρέπει να
νοηθούν και εκείνα των αλλοδαπών διοικητικών οργάνων20.
Διοικητικό ηλεκτρονικό έγγραφο είναι κάθε ηλεκτρονική αποτύπωση
πράξεων, γεγονότων και δεδομένων, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν κατά την
άσκηση δραστηριότητας των θεσμικών οργάνων του κράτους και της δημόσιας
διοίκησης21. Με το Π.Δ. 25/2014 «Ηλεκτρονικό Αρχείο και Ψηφιοποίηση εγγράφων»
(ΦΕΚ Α 44) καθορίσθηκε η διαδικασία τήρησης ηλεκτρονικών εγγράφων από τον
δημόσιο τομέα, όπως αυτός ορίζεται στο άρθρο 3 του Ν. 3979/2011. Το άρθρο 3 § 4
του εν λόγω Π.Δ αυτού ορίζει ότι: «Τα ηλεκτρονικά έγγραφα προκειμένου να έχουν
εφαρμογή οι διατάξεις του άρθρου 5 του Ν. 2690/1999 (Α 45), διακρίνονται σε
διοικητικά έγγραφα και ιδιωτικά έγγραφα. Τα διαβαθμισμένα ηλεκτρονικά έγγραφα
χαρακτηρίζονται με βάση την απόφαση 2011/292/ΕΕ, ως άκρως απόρρητα (Top
Secret), απόρρητα (Secret), εμπιστευτικά και περιορισμένης χρήσης (Restricted). Τα
ηλεκτρονικά έγγραφα που εμπεριέχουν ευαίσθητα δεδομένα με βάση το άρθρο 2 του
Ν. 2472/1997 ή δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας χαρακτηρίζονται αντίστοιχα».
16
Γνωμ.ΝΣΚ 620/1999, 243/2000, ΓνδτΕισΑΠ 1/2005, 6/2006, ΑΠ 148/2013
17
ΓνωμΝΣΚ542/1994, 106/1999, 265/2010.
18
Χ.ΔΕΤΣΑΡΙΔΗΣ, Το δικαίωμα γνώσης των διοικητικών εγγράφων, ό.π., σ.102
19
ΓνωμΝΣΚ 193/2003
20
Α.ΤΑΧΟΣ, Ερμηνεία Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας ό.π., σ.252. Contra ΓνωμΝΣΚ 462/2005
21
Θ. ΠΑΝΑΓΟΣ, Το θεσμικό πλαίσιο σύναψης των δημοσίων συμβάσεων με ηλεκτρονικά μέσα, 2009, σ.106
κανόνας δικαίου που ρυθμίζει θέματα σχετικά με το δικαίωμα πρόσβασης στα
διοικητικά στοιχεία, πλην των εντελώς ειδικότερων διατάξεων22.
Οι διατάξεις του Κ.Δ.Δ εφαρμόζονται στο Δημόσιο, τους οργανισμούς
τοπικής αυτοδιοίκησης και τα άλλα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, και μετά την
τροποποίηση με το άρθρο 7 παρ.1 του Ν.4325/2015, στο δεύτερο εδάφιο του ίδιου
άρθρου ορίζεται ότι ειδικά οι διατάξεις των άρθρων 4 έως 7 και 12 του εν λόγω
Κώδικα εφαρμόζονται αναλόγως στα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου που
ανήκουν στο κράτος ή επιχορηγούνται τακτικώς, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις
από κρατικούς πόρους κατά 50% τουλάχιστον του ετήσιου προϋπολογισμού τους,
στα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου και τις Δημόσιες Επιχειρήσεις και
Οργανισμούς (ΔΕΚΟ) του Κεφαλαίου Α΄ του Ν.3429/2005, καθώς και στα νομικά
πρόσωπα και τις επιχειρήσεις των Ο.Τ.Α, εντός ή εκτός της Γενικής Κυβέρνησης.
Τέλος με το Π.Δ 28/2015 κωδικοποιήθηκαν οι διατάξεις για την πρόσβαση σε
διοικητικά έγγραφα και στοιχεία.
Η υποβολή αίτησης
24
ΣτΕ 986/2019, 1628/2014, 3951/2014, 2699/2008
25
Α. Π. ΑΡΓΥΡΟΣ, Πρόσβαση σε δημόσια έγγραφα – Χορήγηση αντιγράφων εγγράφων – Εύλογο ενδιαφέρον –
Διαδικασία – Αρχή διαφάνειας, ΝοΒ, 2016, σ. 796 επ.(801), ΑΠ 148/2013, ΣτΕ 2584/2015
26
ΓνωμΝΣΚ 50/1993 : αίτηση σχετικά με τη χορήγηση αντιγράφων όλων των πράξεων του συλλόγου
διδασκόντων των ετών 1945-1970 δεν μπορεί να ικανοποιηθεί ως γενική και αόριστη, αφού δεν μπορεί να
ικανοποιηθεί με λελογισμένη απασχόληση της δημόσιας υπηρεσίας. ΓνωμΝΣΚ 200/2001
27
Χ.ΔΕΤΣΑΡΙΔΗΣ, Το δικαίωμα γνώσης των διοικητικών εγγράφων, ό.π., σ.119. ΣτΕ 4588/2015
28
Α. ΓΕΡΟΝΤΑΣ/Σ. ΛΥΤΡΑΣ/Π. ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΣ/Γ. ΣΙΟΥΤΗ/Σ. ΦΛΟΓΑΪΤΗΣ, Διοικητικό δίκαιο, 4η έκδ.,
2018, σ.286. Κριτική στη θεμελίωση εύλογου ενδιαφέροντος για τη θεμελίωση του δικαιώματος άσκησε η
Π.ΜΟΥΖΟΥΡΑΚΗ, άρθρο 10, ό.π., σ.249-250
29
Χ.ΔΕΤΣΑΡΙΔΗΣ, Το δικαίωμα γνώσης των διοικητικών εγγράφων, ό.π., σ.33. Ειδικότερα, ο Λαζαράτος,
ερμηνεύοντας την αντίστοιχη διάταξη του άρθρου 16 παρ.1 του Ν.1599/1986, υποστήριξε ότι η προϋπόθεση του
εύλογου ενδιαφέροντος τέθηκε από τη νομολογία, χωρίς να προβλέπεται από την ως άνω διάταξη, κατά
τελολογική συστολή του γράμματός της και χωρίς την επίκληση ιδιαίτερων επιχειρημάτων. Περαιτέρω,
υποστηρίζει ότι το εύλογο ενδιαφέρον του αιτούντος είναι σημαντικό σε ένα μεταγενέστερο στάδιο, αν ανακύψει
σύγκρουση μεταξύ του δικαιώματός του προς χορήγηση του εγγράφου και δικαιωμάτων τρίτων ή προστασίας του
απορρήτου, βλ. Π.ΛΑΖΑΡΑΤΟ, Το «εύλογο ενδιαφέρον» προς χορήγηση διοικητικών εγγράφων κατ’ άρθρο 16
παρ. 1 του Ν. 1599/86 στη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας, Δίκη, 29/1998, 1229-1236
30
ΣτΕ 1214/2000, 3938/2013.
31
Βλ. ΟλΣτΕ 94/2013, ΣτΕ 3938/2013
32
Π.ΛΑΖΑΡΑΤΟ, Το «εύλογο ενδιαφέρον» προς χορήγηση διοικητικών εγγράφων, ό.π.
εγγράφων33. Δεν αρκεί πάντως το γενικό ενδιαφέρον του κάθε πολίτη για την τήρηση
των νόμων και την εύρυθμη άσκηση των καθηκόντων της υπηρεσίας 34. Εξάλλου, ο
αιτών πρέπει να αιτιολογεί στην αίτησή του τους λόγους στους οποίους θεμελιώνεται
το εύλογο ενδιαφέρον του για τη χορήγηση των αιτούμενων εγγράφων, άλλως η
Διοίκηση δεν τελεί παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας αν δεν του χορηγήσει
τα αιτούμενα στοιχεία35 . Εν προκειμένω, ως παράδειγμα εύλογου ενδιαφέροντος,
από τον Συνήγορο του Πολίτη κρίθηκε ότι δημότης, κάτοικος πλησίον καταστήματος
υγειονομικού ενδιαφέροντος, δικαιούται να ζητήσει αντίγραφο της άδειας
λειτουργίας μουσικών οργάνων του παρακείμενου καταστήματος, λόγω του ότι
ενοχλείται από τη μουσική36.
Μόνο μετά την άρνηση της Διοίκησης ο πολίτης δικαιούται να προσφύγει
στον αρμόδιο Εισαγγελέα προς εκτίμηση του επικαλουμένου εννόμου συμφέροντος
και έκδοση σχετικής παραγγελίας. Επομένως θα πρέπει να υποβάλλεται προς την
Εισαγγελία πλήρως ορισμένη έγγραφη αίτηση του διοικουμένου στην οποία θα
επισυνάπτονται η αρχική έγγραφη αίτηση του χορήγησης εγγράφων προς τη δημόσια
υπηρεσία που απευθύνθηκε, καθώς επίσης και η έγγραφη απορριπτική απάντηση της
τελευταίας προς θεμελίωση της αρμοδιότητας του Εισαγγελικού λειτουργού και
πληροφόρησης του για τις επί του θέματος θέσεις της Διοίκησης προς σχηματισμό
της κρίσης του. Σε κάθε περίπτωση - είτε αποδοχής είτε απόρριψης της - ο
Εισαγγελέας υποχρεούται να κρίνει αιτιολογημένα για την τύχη της.
Σχηματικά η τηρητέα διαδικασία προς έκδοση εισαγγελικής παραγγελίας
προς διοικητικές Αρχές για τη χορήγηση αντιγράφων εγγράφων σε πολίτες που
δικαιούνται πρόσβασης σε αυτά λόγω εννόμου συμφέροντος έχει συνοπτικώς - κατά
χρονική σειρά ενεργειών - ως εξής :1) υποβολή έγγραφης αίτησης του πολίτη προς
την διοικητική Αρχή με σαφές και ορισμένο αίτημα και αναφορά του επικαλουμένου
εννόμου ή ευλόγου συμφέροντος 2) έγγραφη και αιτιολογημένη απόρριψη της 3)
υποβολή έγγραφης αίτησης προς τον Εισαγγελέα Πρωτοδικών με συνημμένες σε
αυτή την αρχική αίτηση προς τη διοικητική Αρχή και την έγγραφη απόρριψή της από
την τελευταία 4) έκδοση αιτιολογημένης Εισαγγελικής παραγγελίας σε περίπτωση
αποδοχής της αίτησης και διαβίβαση της προς τη διοίκηση που υποχρεούται να την
εκτελέσει άμεσα.
Σύμφωνα με την παρ.2 του άρθρου 5 του ίδιου Κώδικα, ο πολίτης που
δικαιολογεί ειδικό έννομο συμφέρον μπορεί να αιτηθεί γραπτώς τη χορήγηση όσων
ιδιωτικών εγγράφων φυλάσσονται στις δημόσιες υπηρεσίες και είναι σχετικά με
υπόθεσή του η οποία εκκρεμεί σε αυτές ή έχει διεκπεραιωθεί από αυτές. Ιδιωτικά
έγγραφα είναι όσα έχουν συνταχθεί από ιδιώτη και δεν εμπίπτουν στην ευρύτερη
33
ΣτΕ 841/1997
34
Βλ. ΓνωμΝΣΚ 312/2013, 343/2012. ΟλΣτΕ 94/2013, ΣτΕ 1214/2000, 841/1997, 2376/1996, 1397/1993
35
ΣτΕ 3938/2013, ΓνωμΝΣΚ 34/2017. Contra, ΓνωμΝΣΚ 169/2016
36
https://www.synigoros.gr/resources/20171213-eggrafo-stp-dimos-laureotikis.pdf
έννοια του διοικητικού εγγράφου, όπως αυτή προσδιορίστηκε κατά τα ανωτέρω. Για
τη χορήγηση των ιδιωτικών εγγράφων, ο αιτών πρέπει να δικαιολογεί ειδικό έννομο
συμφέρον. Σύμφωνα με το Ν.Σ.Κ. η έννοια του ειδικού έννομου συμφέροντος
συμπίπτει με αυτή του άρθρου 902 του Α.Κ., υπό τους όρους δε του άρθρου αυτού
εξετάζει τα εν λόγω αιτήματα37. Αντίθετα, το ΣτΕ έχει κρίνει ότι το άρθρο 902 δεν
εφαρμόζεται στη διοικητική διαδικασία χορηγήσεως των διοικητικών εγγράφων38.
Το άρθρο 5 παρ.3 του Κ.Δ.Δ ορίζει ότι το ανωτέρω δικαίωμα δεν υφίσταται
στις εξής περιπτώσεις: (α) Το έγγραφο έχει χαρακτηρισθεί ως απόρρητο από ειδικές
διατάξεις. Για παράδειγμα, σύμφωνα με γνωμοδοτήσεις του Ν.Σ.Κ., το φορολογικό
απόρρητο, που σήμερα κατοχυρώνεται στο άρθρο 17 του Ν. 4987/2022, είναι
απόλυτο και δεν μπορεί να αρθεί ακόμη κι αν αιτών δικαιολογεί έννομο συμφέρον για
τη χορήγηση των εγγράφων, εκτός αν ο ίδιος ο νόμος προβλέπει εξαιρέσεις ως προς
αυτό39. Ωστόσο, στην 279/2012 γνωμοδότηση κρίθηκε ότι μπορούν να χορηγηθούν
φορολογικά έγγραφα που αφορούν στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, εάν ο Πατριάρχης
αποδείξει ότι υπέχει προσωπική αστική ή πειθαρχική ευθύνη για τα φορολογικά βάρη
του Πατριαρχείου. Εκτός από το φορολογικό απόρρητο ισχύει το ιατρικό απόρρητο,
σύμφωνα με το άρθρο 47 παρ. 6 του Ν. 2071/1992, το απόρρητο των τελωνειακών
εγγράφων και στοιχείων, σύμφωνα με το άρθρο 11 παρ. 2 του Ν. 2960/2001 και των
τραπεζικών στοιχείων, σύμφωνα με το Ν.Δ. 1059/1971. Σε κάθε περίπτωση το
απόρρητο πρέπει να προβλέπεται από ειδικές διατάξεις40. (β) Όταν τα αιτούμενα
έγγραφα αφορούν στον ιδιωτικό ή οικογενειακό βίο τρίτου προσώπου.
Στη θεωρία ασκήθηκε κριτική, διότι οι διατάξεις του Κ.Δ.Δ φαίνεται να
προβαίνουν σε έναν απόλυτο περιορισμό του δικαιώματος πρόσβασης στα έγγραφα
σε σχέση με την προστασία του δικαιώματος του ιδιωτικού και οικογενειακού βίου
και του απορρήτου41. Για τον λόγο αυτόν, προτείνεται να γίνεται σε κάθε περίπτωση
στάθμιση των διακυβευομένων δικαιωμάτων ή εννόμων συμφερόντων και να
επιλέγεται αυτό που θα επικρατήσει, αν δεν είναι δυνατή η πρακτική εναρμόνισή
τους, ενόψει των συγκεκριμένων περιστάσεων42. Υπό αυτή την εκδοχή, θα πρέπει η
Διοίκηση, ειδικά όταν τα έγγραφα αναφέρονται στην ιδιωτική ή οικογενειακή ζωή
τρίτου, να σταθμίσει από τη μία τα έννομα συμφέροντα του αιτούντος τα έγγραφα και
το δικαίωμα στην ιδιωτική ή οικογενειακή ζωή του τρίτου.
Πάντως, παρά την απόλυτη διατύπωση της διάταξης και την ερμηνεία ότι,
βάσει αυτής, η διοικητική αρχή υποχρεούται να απορρίψει το αίτημα χορήγησης
37
ΓνωμΝΣΚ 261/1993, 25/1993
38 ΣτΕ 3943/1995, ΑΡΜ/1996 σελ.100
39
ΓνωμΝΣΚ 150/2012, Α΄ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ(583113)
40 Γνωμ.ΝΣΚ 167/2001, Α΄ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ (308715)
41
Π.ΛΑΖΑΡΑΤΟΣ, Άρθρο 10, σε Γ. ΚΑΣΙΜΑΤΗΣ/Κ. ΜΑΥΡΙΑΣ, Ερμηνεία του Συντάγματος, Ι, 2 η έκδοση,
2003, (αρ.περ. 76), Σ. ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΣ, Διαφάνεια της κρατικής δράσης και προστασία προσωπικών δεδομένων,
ό.π., σ.121.
42
Π.ΛΑΖΑΡΑΤΟΣ, Άρθρο 10, ό.π.
διοικητικών εγγράφων κατά δεσμία αρμοδιότητα, εάν αφορά στον ιδιωτικό ή
οικογενειακό βίο προσώπου ή το απόρρητο, κρίθηκε ότι τα στοιχεία μεταδημότευσης
πρέπει να γνωστοποιούνται σ` αυτόν που έχει έννομο συμφέρον και ειδικότερα σ`
αυτόν που έχει συμμετάσχει σε εκλογές - κατά μείζονα λόγο ως υποψήφιος πρόεδρος-
και έχει καταφύγει ή πρόκειται να καταφύγει στο δικαστήριο για ακύρωση των
εκλογών που στηρίζεται στον άνω λόγο, έστω και αν στα έγγραφα αυτά περιέχονται
και προσωπικά στοιχεία άλλων, δεδομένου ότι τα στοιχεία αυτά εκτιμώνται από το
δικαστήριο43. Επίσης, κρίθηκε ότι μπορούν να χορηγούνται τελωνειακά στοιχεία,
παρά το προβλεπόμενο απόρρητο, ενόψει των συγκεκριμένων περιστάσεων44 . Ρητώς,
επίσης, ότι, ναι, μεν, στοιχεία που καλύπτονται από το απόρρητο δεν χορηγούνται,
καταρχήν, όμως, η Διοίκηση πρέπει να σταθμίσει το δικαίωμα του αιτούντος και το
δημόσιο συμφέρον της διατήρησης του απορρήτου, αφού ο αποκλεισμός που
προβλέπεται από τον νόμο δεν είναι απόλυτος45. Επίσης, ότι πιστοποιητικά
οικογενειακής κατάστασης χορηγούνται και σε τρίτους, εφόσον δικαιολογούν έννομο
συμφέρον (π.χ. θεμελίωση αγωγής κληρονομικού δικαιώματος, διατροφής). Εξάλλου,
ληξιαρχικές πράξεις, οι οποίες τηρούνται στα βιβλία των ληξιάρχων που είναι
δημόσια, χορηγούνται στον καθένα46 Ως εκ τούτων, η απόλυτη διατύπωση της
ανωτέρω διάταξης του άρθρου 5 παρ.3 του Κ.Δ.Δ έχει ήδη δεχτεί ερμηνευτικές
ανατροπές με γνώμονα την πληρέστερη κατοχύρωση του δικαιώματος πρόσβασης
στα έγγραφα.
Εξάλλου, η διοίκηση δικαιούται να αρνηθεί τη χορήγηση του εγγράφου:
(α) Εάν το έγγραφο αναφέρεται στις συζητήσεις του υπουργικού συμβουλίου. Σε
σχέση με τον εν λόγω περιορισμό, όπως κρίθηκε στην ΣτΕ 3130/2000 47, το απόρρητο
των συνεδριάσεων του Υπουργικού Συμβουλίου δεν αποκλείει την άσκηση του
δικαιώματος γνώσης των διοικητικών στοιχείων από τον διοικούμενο, εφόσον αυτός
αιτείται στοιχεία που περιέχονται μεν στα σχετικά πρακτικά, αλλά αφορούν στην
ατομική υπηρεσιακή του κατάσταση, στη δε ΟλΣτΕ 2139/199348, αν αφορούν αυτόν
τον ίδιο.
(β) Εάν το έγγραφο αφορά σε διεξαγόμενη έρευνα αρχών σχετικά με την τέλεση
εγκλήματος ή διοικητικής παράβασης και εφόσον η γνώση των αιτούμενων στοιχείων
θα δυσχεράνει σοβαρά τη διεξαγόμενη έρευνα.
(γ) Το έγγραφο προστατεύεται από τη νομοθεσία περί πνευματικής ή βιομηχανικής
ιδιοκτησίας49.
43
Βλ. ΟλΣτΕ 94/2013 (Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ 589298) το δικαστήριο έκρινε ότι ο Δήμαρχος
υποχρεούταν να χορηγήσει τα έγγραφα μεταδημότευσης που αιτήθηκαν υποψήφιοι δημοτικοί
σύμβουλοι της έδρας του Δήμου, σε σχετικό δε ισχυρισμό του αναιρεσειόντος ότι δεν υπέπεσε σε
παράβαση καθήκοντος λόγω του ότι για τα εν λόγω έγγραφα υπήρχε περιορισμός από το δικαίωμα
προστασίας του ιδιωτικού βίου, το δικαστήριο έκρινε ότι ο Δήμαρχος εν πάση περιπτώσει δεν
εξέδωσε αιτιολογημένη απορριπτική απόφαση.
44
ΓνωμΝΣΚ 166/2016, Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ (686232)
45
ΓνωμΝΣΚ 189/2015, Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ (689247)
46
ΓνωμΝΣΚ 73/1994, Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ (172834)
47ΑΡΜ/2001 (709)
48ΑΡΜ/1994 (357)
49
Μ. ‐ Δ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, Το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας ως λόγος περιορισμού του δικαιώματος
γνώσης εγγράφων της Διοίκησης, ΧΡΙΔ, 2014, σ.309 επ.
Η άσκηση του δικαιώματος
54
Γνωμοδότηση 1/2005 Εισ.ΑΠ , ΠοινΧρον 2006/84 και Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ (394397) καθώς και η
Εγκύκλιος 6/2006 Εισ.ΑΠ, Ποιν Λογ 2006/1504 και ΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ (421843)
55Βλ. ΓνωμΕισΑΠ 1/2005, ΠΟΙΝΧΡ 2006/84, ΠΟΙΝΛΟΓ 2005/380
56
Βλ άρθρο 107 παρ. 1 στοιχ. ιβ΄ του ΥΚ
57
Βλ. Ν.4624/2019
58 Βλ. 4/2019 ΕΠΙΤΡΟΠΗ (Αρ.Πρ.Δ.Πρ.Χ.) (ΝΟΒ 2019/874), ΝΟΜΟΣ ( 750888)
έχει θεωρηθεί δογματικά προβληματική59. Πάντως, κατά την κρατούσα στον ΑΠ
άποψη, η παραγγελία του εισαγγελέα προς τις δημόσιες αρχές και υπηρεσίες του
δημόσιου τομέα για χορήγηση εγγράφων στον έχοντα δικαίωμα ή έννομο συμφέρον
πολίτη έχει το χαρακτήρα δικαστικής διατάξεως60 Άλλωστε, η δικαστική αυτή
διάταξη (εισαγγελική παραγγελία) προέρχεται από ισόβιο κατά το Σύνταγμα
δικαστικό λειτουργό, η άσκηση των αρμοδιοτήτων του οποίου περιβάλλεται με το
κύρος της δικαστικής λειτουργίας, ο ίδιος δε απολαμβάνει τις εγγυήσεις της
λειτουργικής και προσωπικής ανεξαρτησίας κατά τα άρθρα 87 επ. του Συντάγματος61.
Ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι την κρατούσα άποψη υιοθετεί και η νομολογία του
Αρείου Πάγου, δεχόμενη ότι «η σχετική παραγγελία του εισαγγελέα (κατά το άρθρο
25§4 στοιχ.β ΚΟΔΚΔΛ) έχει το χαρακτήρα δικαστικής διάταξης»62. Ως εκ τούτου θα
πρέπει να είναι αιτιολογημένη και να μην αποτελεί απλό διαβιβαστικό της σχετικής
αίτησης, χωρίς την ρητή έκφραση γνώμης του εισαγγελικού λειτουργού.
Οι προϋποθέσεις και όροι υπό τους οποίους ενεργεί ο εισαγγελικός λειτουργός
στο πλαίσιο της εν λόγω νομοθετικής αρμοδιότητας του αρμοδιότητάς του είναι:
Α) Λαμβάνει υπόψη του όχι μόνον το άρθρο 263 ΚΠΔ, στο οποίο παραπέμπει το
άρθρο 25§4 στοιχ. β ΚΟΔΚΔΛ, αλλά και το άρθρο 1 του Κώδικα πρόσβασης σε
δημόσια έγγραφα και στοιχεία (ΠΔ 28/2015) και τις ισχύουσες διατάξεις που διέπουν
τη λειτουργία Ανεξάρτητων Αρχών και Δημόσιων Υπηρεσιών ή που καθιερώνουν
απόρρητο63.
Β) Εκφράζει ρητά την κρίση του στην παραγγελία, δηλαδή λαμβάνει σαφή θέση επί
της αποδοχής της αιτήσεως για χορήγηση των εγγράφων και δεν διαβιβάζει απλώς
την αίτηση «για τις περαιτέρω ενέργειες»64. Αναγκαία είναι και η διευκρίνιση της
ταυτότητας των εγγράφων, που παραγγέλλει να χορηγηθούν, όταν η αίτηση γίνεται εν
μέρει δεκτή, όταν αυτή περιέχει κύριο και επικουρικό αίτημα ή όταν σ’ αυτήν
υπάρχει ασαφής προσδιορισμός των εγγράφων που ζητούνται. Ήτοι απαιτείται
«σαφές διατακτικό».
Γ) Αιτιολογεί συνοπτικώς με επαρκώς δε την εισαγγελική παραγγελία αναφορικά με
την ύπαρξη δικαιώματος του αιτούντος ή τη συνδρομή του εννόμου συμφέροντος
του, όπως συμβαίνει όταν ο πολίτης πρόκειται να ασκήσει το εκ του άρθρου 20§1 του
Συντάγματος δικαίωμα στην παροχή έννομης προστασίας, προσφεύγοντας στα
αρμόδια δικαστήρια για υπόθεση σχετιζόμενη με τα επίμαχα έγγραφα65.
Δ) Παραγγέλλει τη χορήγηση εγγράφων όταν κρίνει, πλην των άλλων, ότι πρόκειται
για έγγραφα που έχουν τελειωθεί καθώς το δικαίωμα των πολιτών για γνώση των
διοικητικών ή ιδιωτικών εγγράφων που φυλάσσονται σε δημόσια αρχεία δεν μπορεί
να αφορά έγγραφο που η έκδοσή του δεν έχει ολοκληρωθεί66.
Εάν η εισαγγελική παραγγελία φέρει τα ανωτέρω χαρακτηριστικά, η δημόσια
διοίκηση υποχρεούται να συμμορφωθεί, σε περίπτωση δε τυχόν άρνησης είναι
59
Ευτ. Φυτράκη, Ο εισαγγελέας και το κράτος δικαίου, ΤοΣ 2008, 351-395, 377 επ.
60
Βλ. ΓνωμΕισΑΠ 4/2014 και 1/2005, όπ. παρ., και ΕγκΕισΑΠ 6/2006, όπ.παρ. Πρβλ. μεμονωμένη, μη συμβατή
με το άρθρο 89§3 εδ. α του Συντάγματος, και μάλλον εσφαλμένη γνώμη στην ΕγκΕισΑΠ [I. Χρυσού] 7/2007,
ΠοινΔικ 2007, 985, όπου γίνεται λόγος για «διοικητική πράξη»
61
βλ. ΓνωμΕισΑΠ 4/2014, όπ. παρ.). Για διαδικασία «δικαστικής» (εντός εισαγωγικών) προστασίας κάνει λόγο και
ο Συνήγορος του Πολίτη (βλ. Πόρισμα ΣτΠ υπ’ αριθμ. 9227.2/03/29-9-2003 [εισηγητές: Ε. Φυτράκης – Δ.
Παπαλουκά], ΠοινΔικ 2005, 175
62βλ. ΑΠ 148/2013, ΠοινΧρ 2014, 203 και ΓνΕισ. ΑΠ 13/2021(eisap-xorhfhsh-antigrafwn-praktikwn-
synedriasewn-esr)
63βλ. ΕγκΕισΑΠ 6/2006, ΠΟΙΝΛΟΓ 2006/1498, ΠΟΙΝΧΡ 2008/467
64
ΓνωμΕισΑΠ 9/2022, Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ (827970)
65βλ. ΓνωμΕισΑΠ 4/2014 (Δ/ΝΗ 2014/1526, ΠΟΙΝΧΡ 2014/634)
66
βλ. Πόρισμα ΣτΠ 9227.2/03/29-9-2003
ενδεχόμενο να αναζητηθούν ποινικές ευθύνες για απείθεια (άρθρο 169 ΠΚ) ή
παράβαση καθήκοντος (άρθρο 259 ΠΚ)67.
67
Βλ. ΑΠ 148/2013, ΠοινΧρ 2014, 203