Giriş

Çin Afrika’daki varlığını yumuşak güç unsurlarını kullanarak pekiştirmeye devam

etmektedir. Kara kıtada alt yapı çalışmaları, inşaat, haberleşme-ulaşım alanlarında yaptığı
yatırımlar ve kıtayla gün geçtikçe gelişen ticaret bağları Pekin’in elini oldukça güçlü
kılmaktadır. Aynı şekilde Cezayir’de oldukça önemli bir seviyeye ulaşmış olan Çin
yatırımları ve ikili ticaretin hacmi iki ülke arasındaki ilişkilerin geldiği noktayı görmek
açısından dikkat çekmektedir. Öyle ki, Çin 2013 yılında Cezayir’in en çok ticaret yaptığı
Fransa’yı da geride bırakarak tedarikçiler arasında ilk sıraya yerleşmiştir. Ayrıca yapılan
yatırımların büyük çoğunluğunun Cezayir kamu ihaleleri üzerinden olduğunun da altı
çizilmelidir. Cezayir açısından değerlendirecek olursak başta eski sömürgecisi Fransa olmak
üzere Avrupa ülkeleri ve ABD ile kurulan ekonomik ilişkilerin karşısında birçok açıdan farklı
bir aktör olan Çin ile ilişkileri geliştirmek bir takım sebeplerden dolayı tercih edilmektedir.
Cezayir’in Çin’i birçok alanda ortak olarak seçmesinin arkasındaki temel saikler batıya olan
bağımlılığı kırmak, Çin dış politikasının milli çıkarlarla çok daha uyumlu bulunan iç işlerine
müdahale etmeme ve “kazan-kazan” gibi politik ilkeler üzerinde şekillenmesi, Çin’in büyüyen
iktisadi gücünden faydalanmakşeklinde sıralanabilir. Bağımsızlık mücadelesi yıllarına kadar
dayananÇin-Cezayir ilişkileri, 1999 seçimlerinin ardından uygulanması meclis tarafından
kararlaştırılan ekonomik reformlarla birlikte iktisadi alanda da ivme kazanmış, iki ülke
arasındaki bağlar güçlenmiştir. Bu analiz çerçevesinde ise Cezayir-Çin ilişkilerinin başta
enerji ve altyapı konularında olmak üzere yatırımlar ile ticaret kalemlerine vurgu yaparak
ekonomi ve -sınırlı olmakla beraber- güvenlik alanındaki yansımaları ele alınacaktır.

Çin-Cezayir Ortaklığının Güçlü Dayanağı: Yatırım

Çin gelişmekte olan ülkeler ve bilhassa Afrika için batılı güçlerden birçok yönden farklı
bir ortaktır. Öncelikle Çin kendisini gelişmekte olan ülke olarak tanımlamaktadır ve Cezayir
ileilişkiler Güney-Güney işbirliği çerçevesinde değerlendirilmektedir. Soğuk Savaş
döneminde iki kutuba karşı alternatif bir politika güden Çin,kalkınmakta olan ülkelerle
işbirliği kurarak kalkınmalarına destek olmayı dış politikasının bir esası kabul etmiştir. Çin’in
komünist ideolojiye dayanan yaklaşımı 1970’lerden sonra yerini iktisadi serbestleşmeye
bırakmış olsa da Güney-Güney işbirliği politikası devam etmektedir.[1] Bu politika
çoğunlukla sömürgecilik geçmişine sahip Kuzey kuşağı ülkeleri ile kurulan asimetrik
ilişkilerin aksine daha eşitlikçi bir esasa dayanmaktadır. Ayrıca, Batılı güçlerin insan hakları
gibi bazı şartları öne sürmeleri karşısında dış politika ilkeleri Çin’i daha çekici kılmaktadır.
 Nitekim Çin dış politikası göz önüne alındığında iç işlerine müdahale etmeme, karşılıklı saygı
ve kazanç, barış içinde birarada yaşama ilkelerinin temel alındığı görülmektedir (Hukuki
dayanağı Çin Anayasası’nın 12. Maddesi olarak değerlendirilir). Çin’in diplomatik ilişki
kurmak içinyegânekoşulu Pekin’in tek hukuki temsilci olarak kabul edilmesi, bir diğer
ifadeyle “tek Çin” politikasının karşı tarafça kabulüdür.

Beklendiği gibi ulusal çıkarları çerçevesinde politikalarını şekillendiren Çin, enerji ve

ham madde ihtiyacı sebebiyle Latin Amerika,Orta Doğu ve Afrika’ya yönelmiştir. Ayrıca
Çin’in gittikçe artan üretim kapasitesinin bir sonucu olarak pazar arayışı da bu bölgeleri çekici
kılmaktadır. Bu düzlemde ele alınabilecek olaninşaat, haberleşme, altyapı,doğal kaynakların
çıkarılması-işlenmesi, taşıt ve tekstil alanlarında Cezayir’dekiÇin yatırımları dikkat
çekmektedir.[2]

Çin’in dış yatırım politikalarını belirleyen etkenlerin başında Çin’in özellikle

doksanlardan itibaren artan enerji ihtiyacı ve buna bağlı olarak petrol ve doğal gaz ithalatı
zikredilebilir. Çin’in enerji esaslı politikasındaki hedefi enerji bağımlılığını tek bir ülke ya da
bölgede bırakmamak için tedarikçilerini çeşitlendirmek ve kaynaklara doğrudan
ulaşabilmektir.Bu bağlamda OrtaDoğu’ya olan bağımlılığını kırmak için Afrika ve Latin
Amerika ülkelerine yönelmiştir. Bu yönelimin bir sonucu olarak Afrika’dan ham petrol
ithalatı 2000 yılında yaklaşık 3 trilyon ABD doları iken 2012 yılında 47 trilyon ABD dolarına
ulaşmıştır.[3] Aynı hedef doğrultusunda, Çin hidrokarbon ithalatının yanı sıra enerji şirketleri
aracılığıyla bu kaynakların keşfi, çıkartılması ve işlenmesi alanında yatırım yapmaktadır.[4]

Şekil 1 Şekil 2
98,8 70% 61%
60%
98,8 50%
40%
205,6 30%
20% 12% 8% 8%
377 10% 5% 3% 3%
0%
473

583,5

0 200 400 600 800

Milyon ABD Doları

Şekil 2: Cezayir Maden ve Enerji Alanında Doğrudan Yabancı Yatırım Yapan İlk Altı Ülke, Kaynak: Cezayir Enerji ve Maden Bakanlığı
Şekil 1: Çin’in Afrika’dan Ham Petrol İthalatı, Kaynak: TheObservatory of EconomicComplexity (OEC)by MIT Media Lab, http://atlas.media.mit.edu/
 Afrika’nın en önemli hidrokarbon ihracatçılarından olan Cezayir, Çin’in enerji ve enerji
yatırımları politikaları çerçevesinde değerli bir konumda bulunmaktadır. (Şekil 2) Cezayir’e
enerji ve madenler alanında 2012 yılında en çokdoğrudanyabancı yatırım yapan ülkeler
sıralamasında Çin;ABD, Norveç, Birleşik Krallık, Tayland, İtalya’dan sonra 98,8 milyar
dolarlık yatırımlaaltıncı sıraya yerleşmiştir.[5] (Şekil 1)

Cezayir’de maden arama, sondajlama ve işleme faaliyetlerinde Çin şirketleri oldukça

önemli bir paya sahiptir. 2004 yılında iki ülke arasında enerji ve maden alanında işbirliği için
çerçeve anlaşması imzalanmıştır. Maden arama alanında 2009 yılında açılmış olan 7 maden
başlığından birisi olan bakır tetkikini bu alanda faaliyet gösteren üç yabancı şirketten birisi
olan ShaolinMines isimli Çinli şirket yürütmektedir. Ayrıca 2009 yılında sondajlaması
yürürlükte olan 49 maden kaleminin 22’sini ortak veya tek olarak Çin şirketleri
yürütmektedir. Maden işletmeleri alanında ise görece daha az etkin olan Çin, Cecomin
aracılığıyla yalnızca çinko-kurşun madenlerinin işletilmesini üstlenmektedir. Çin’in maden
arama ve sondaj alanlarına yapılan yabancı yatırımlar içindeki payı da bu alandaki ağırlığını
göstermesi bakımından dikkat çekicidir.Çinli ShaolinMines 2009 yılında arama safhası için
yapılan 70 milyondolarlık yabancı yatırımın 50 milyon dolarlık kısmını gerçekleştirmiştir.
Sondaj safhası için yapılan yaklaşık 16 milyon dolarlık yabancı yatırımın ise yaklaşık 7
milyon doları Çin kaynaklıdır.[6]

Cezayir ekonomisi çoğunlukla hidrokarbon kaynaklarına dayanmaktadır. Ülkenin gayri

safi yurtiçi hasılasının %30’u bu kaynaklardan sağlanmaktadır. Endüstrinin milli gelir
içindeki payı %60 olmakla beraber endüstri alanları büyük çoğunlukla doğal kaynaklar
merkezlidir.[7] Ülke bu sektöre olan bağımlılığını kırabilmek için yatırımların artırılarak diğer
sektörlerin geliştirilmesini, istihdam alanlarının genişletilmesini hedeflemektedir.Cezayir
hükümeti 2014 seçimlerinin ardından yapılan ilk bakanlar kurulu toplantısı sonucunda
politikalarının bu yönde şekilleneceğini bildirmiştir.[8] Bu bağlamda hidrokarbon ve maden
kaynakları alanında olduğu kadar başka alanlarda da oldukça etkin olan Çin
yatırımlarıincelenmeye değerdir. Yatırımların yoğunlaştığı mecralar haberleşme, ulaşım,
inşaat ve altyapıdır.
Mobil haberleşme hizmetlerinden yararlanan kitlenin artış hızı dikkate alındığında
oldukça verimli görünen ve 2002 sonrası özel teşebbüse de kapılarını açan Cezayir
haberleşme sektöründe Çin şirketlerinin varlığı dikkat çekmektedir.[9] Cep telefonu
operatörlerine kayıtlı Cezayirlilerin sayısı 2004 yılında 5 milyon iken 2013 yılında 39
milyonu aşmıştır.[10] Cezayir’de faaliyet gösteren iki Çinli şirket ZTE ve Huawei’dir.Kamu
şirketiAlgérieTelecom tarafından2005 yılında GSM ağı kurmak için açılan ihaleyi kazanan
ZTE, ülkede 4G ve LTE teknolojisininoluşturulması için de AlgérieTelecom’a destek
vermektedir. Ayrıca ZTE 14 vilayette LTE için altyapının oluşturulmasını üstlenmekle
haberleşme sahasında ülkedeki konumunu iyileştirmektedir.[11] Huawei de Oran, Vurkla ve
Sekikda şehirlerinde 3G ağının oluşturulması için Nisan 2013’te AlgérieTelecomMobilis
tarafından tercih edilen şirkettir. Aynı şirket, Ağustos 2013’te Cezayir Posta ve Haberleşme
Bakanlığı bünyesindeki LTE yenileme merkezinin kurulmasını bir takım ekipmanlar tedarik
ederek desteklemiştir.[12]
Çin ulaşım sahasında büyük projelere imza atmaktadır. Maliyeti 100 milyon dolar ile 6
milyar dolar arasında değişen, 2005 ve Haziran 2014 arasında, China Civil Engineering
Construction Corporation (CCECC) ve China Railway Construction Corporation (CRCC),
tarafından yürütülen altı tane kara, hava veya demir yolları projesi bulunmaktadır. Ayrıca
2008’de iki ülke imzaladıkları bir anlaşmaylaotomobil montajlama üzerine yoğunlaşacak olan
Jiangling Ekonomi ve Ticaret İşbirliği Bölgesi’ni kurmuşlardır. Bu çerçevede
JianglingGroups ile Cezayirli GroupMazouz, ShaanXi ile Algerian GM Trade, FandiMotors
(Cezayirli) ile ShaanXi ve JiangxiChangheAutomobile ile FandiMotorsaraba montaj tesisleri
kurmak üzere aynı yıl içinde anlaşma imzalamışlardır. Fakat Ocak 2009’da Cezayir Sanayi
Bakanı Abdülhamid Temmaryalnız montaj değil araba üretiminin de ülkede yapılması
gerektiğini, bu yüzden de bu alandaki anlaşmaların dondurulduğunu açıklamıştır.[13]
Hükûmetin aldığı bu kararın şirket ortaklıklarında Cezayirli şirketlerin payının %51’den az
olmamasını öngören 2009 tarihli finans yasasının tamamlayıcısı olduğu değerlendirmesi
yapılmaktadır.[14] Bununla beraber 2013’te Çinli araba şirketi FAW yılda ortalama 10.000
araç üretebilecek otomobil montaj tesisi kurmak üzere Cezayirli Arcofin ile anlaşma
imzalamıştır. Bu anlaşmaya göre ortaklık hisseleri %51’i Arcofin, %49’u FAW’a ait olacak
şekilde belirlenmiştir.[15]
Çin yatırımlarının aktif olduğu bir diğer sektör ise inşaat ve altyapıdır. Maliyeti 100
milyon ile 1 milyar 300 milyon dolar arasında değişen, 2006 ve Nisan 2014 arasında9 adet
muhtelif inşaat projesinin sorumluluğunu CRCC, CCECC, Sinoma ve Sinohydro üstlenmiştir.
[16] Bu projelerden 2005 yılında üzerinde anlaşılmış ve 2010 yılında Sinohydro tarafından
bitirilmiş olan su pompalama istasyonları inşaası ve boru hatları döşenmesini içeren 210
milyon dolarlık proje sulama ve tarım alanında önemli bir altyapı hizmeti sunmaktadır. Yine
inşaat alanındaki Çin projelerinden en maliyetli olan ve masrafları Çin devleti tarafından
karşılanan dünyanın en büyük üçüncü camii yapımı da oldukça ses getirmiştir. Cami yaklaşık
olarak 1 milyar 300 milyon dolara mal olmuştur.[17]
 Çin’in Cezayir Pazarlarında Artan Etkisi

Çin’in Cezayir pazarında özellikle son on beş yılda gittikçe artan etkisidış ticaret
verilerinde açıkça görülmektedir. Çin,yıllardır en büyük tedarikçi olan Fransa’yı 2013 yılında
geçerek Cezayir’in ithalat yaptığı ülkeler sıralamasında ilk sıraya yerleşmiştir. Bununla
beraber Cezayir’in Çin’e ihracatı oldukça düşük seviyelerde kalmıştır. (Tablo 1) Üstelik
Çin’in Cezayir’den satın aldığı ürünlerin çoğunluğunu hidrokarbon ürünleri oluşturmaktadır.

Çin'den Çin'e Fransa'dan Fransa'ya Türkiye'den Türkiye'ye

Yıllar İthalat İhracat İthalat İhracat İthalat İhracat
2002 371 106 3300 2340 483 1010
2003 583 111 3870 3100 539 1390
2004 971 250 4950 3570 824 1440
2005 1400 282 5350 4730 779 2290
2006 1790 136 4900 4890 958 2240
2007 2540 1120 5350 4370 1260 2660
2008 4160 555 7600 6790 1510 3890
2009 4690 876 6790 4060 1750 2500
2010 4560 1200 6610 3290 1530 3290
2011 4680 2040 7750 6230 1520 3230
2012 5940 2560 7510 5240 1890 3180
2013 6820 2179 6250 6742 2075 2179
Tablo 1: Cezayir'in 2002- 2013 yılları arasındaki Ticaret Akışı Verileri, Kaynak: OEC

Cezayir’in Çin ürünleri için önemli bir pazar olmasının bir kaç nedeni vardır. İlk olarak
Cezayir 40 milyonluk nüfusa sahiptir ve Afrika Kalkınma Bankası’nın verilerine göre
istikrarsız sınıf istisna edildiğinde orta sınıfın oranı nüfusun yaklaşık %28’idir.[18] Satın alma
paritesine göre kişi başına düşen gayri safi yurtiçi hasıla 2008 den 2014’e kadar artan bir trend
izlemektedir.[19] Ayrıca yaklaşık 40 milyon olan nüfusun büyük kısmı genç nüfustan
oluşmaktadır. Tüm bu veriler Cezayir’in önemli bir tüketici kitlesi bulunduğunu göstermesi
açısından dikkate değerdir. Bunun yanında Çin’in görece ucuz olan ürün yelpazesi ile birlikte
okunduğunda Cezayir nüfusunun yaklaşık %25 ini oluşturan istikrarsız gruba da hitap
edebileceği dikkate alınırsa Cezayir’in Çin nezdinde değerli bir tüketici kaynağı olduğu
anlaşılmaktadır. Coğrafi olarak Avrupa’ya yakın olan Cezayir’in stratejik bir pazar oluşunun
diğer nedeni ise Akdeniz için Birlik üyesi olmasıdır. Birlik hedeflerinden birisi bölgesel
bütünleşmenin derinleştirilerek ticaretin geliştirilmesidir.[20] Dolayısıyla Cezayir yaklaşık
800 milyonluk Akdeniz pazarı oluşturan bir birliğin üyesi olarak ticari bir kıymet ifade
etmektedir. Buna ilaveten bu pazar Çin ürünlerinin Avrupa’ya arz edilmeden önce Mağrip
pazarında test edilmesi olanağı sağlamaktadır.[21]

Çin-Cezayir ticari ilişkileri yakından incelendiğindeticaret dengesinin Çin’in lehine

olduğu görülmektedir. Çin’in ihraç ettiği başlıca ürünler motorlu araçlar, televizyon alıcı
cihazları, kablolu telefon, klima, kauçuk lastiklerden müteşekkil iken Cezayir ihracatının çok
büyük bir kısmını doğal gaz ve petrol oluşturmaktadır. (Şekil 3) Çin-Cezayir ticaret hacmi
2002 yılında 28 milyon 200 bin dolardan 2013 yılında yaklaşık 6 milyar 822 milyon dolara
ulaşmıştır. İkili ticaretin yoğunlaştığı ürün çeşitlerinden de anlaşılacağı üzere Cezayir, Çin
için önemli bir hidrokarbon kaynağıdır.

Çin'in Cezayir'e İhraç Ettiği Ürünler, 2012 Çin'in Cezayir'den İthalatı, 2012
Diğer
Ham 1%
Makineler 36% Doğal
Gaz
Ulaşım Araçları 21% 2%

Tekstil Ürünleri 9%

Metaller 9%
Ham
Plastik Ve Petrol
7%
Kauçuk 97%
Diğer 18%

Şekil 3: Çin-Cezayir Ticaretinin Ürün Yelpazesi -2012, Kaynak: OEC

Cezayir’in ihracatı %97 oranında hidrokarbon ürünlerine bağımlıdır. İthal ettiği

ürünlerin ise büyük kısmı tahıl, süt, kurutulmuş sebze gibi gıda ürünleri; motorlu araçlar,
makineler gibi endüstriyel ürünler ve diğer tüketim mallarından oluşmaktadır. Sonuç itibariyle
Cezayir sanayisinin az gelişmiş olması sebebiyle tüketim ve üretim mallarını özellikle de
endüstriyel ürünleri büyük oranda kendisi üretememekte ve bu alanda ithalata bağımlı
bulunmaktadır. Üretim alanındaki bu yetersizlik ile zengin petrol ve doğalgaz kaynaklarının
varlığı ihracat verilerine de yansımaktadır.

Siyasi ve Askeri İlişkiler

İki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler Eylül 1958’de Çin’in Cezayir geçici hükûmetini
tanımasıyla başlamıştır. Cezayir’in 1962 yılında bağımsızlığını kazanmasıyla ikili ilişkiler
sağlık, ekonomi, askeri ve kültürel alanlarda gelişmeye yönelmiştir.Çin 1963 yılında
Cezayir’e toplamda 2,200 hemşire veya doktordan oluşan sağlık ekipleri göndermiş, aynı yıl
ekonomik, ticari, bilimsel ve teknik işbirliği anlaşmaları imzalamıştır.[22] Cezayir daima tek
bir Çin devletinin varlığını savunmuş ve 1971 yılında Pekin’in Çin Halk Cumhuriyeti’nin tek
temsilcisi olarak Birleşmiş Milletler nezdindeki konumunu desteklemiştir.[23] Cezayir-Çin
Karma Komitesi’nin 1983’te kurulmasıyla ilişkilere yeni bir soluk kazandırılması
hedeflenmiştir. Ayrıca ikili ilişkiler anlaşmalarla hukuki anlamda somut bir temele
dayandırılmıştır.Özellikle 2000 yılından itibaren hemen hemen her yıl gerçekleştirilen
karşılıklı üst düzey resmi ziyaretlerin ardından işbirliği anlaşmaları imzalanmaktadır. En son
Haziran 2014’te Cezayir Dış İşleri Bakanı Lamamra’nın 6. Çin-Arap Forumu İşbirliği
Toplantısı için gerçekleştirdiğiPekin ziyareti esnasındabeş yıllık (2014-2018) küresel stratejik
işbirliği tasarısı imzalanmıştır. Belgede özellikle ekonomik ilişkilerin artırılarak Cezayir’in
2015-2019 kalkınma planında öncelik alanları olarak belirlediği sektörlerde Çin yatırımlarının
yoğunlaştırılması öngörülmüştür.[24]

Cezayir parlamentosu1999 seçimlerinin ardından siyasal ve ekonomik alanlarda bir

takım reform politikalarının hayata geçirileceğini Ocak 2000’de ilan etmiştir. Bu reform
hareketinde piyasa ekonomisinin geliştirilmesi için devlet müdahalesinin azaltılarak serbest
yatırım ile rekabet ilkelerinin yerleştirilmesi ve özelleştirmenin artırılmasıyoluyla özel
sektörün geliştirilmesi kararlaştırılmıştır. Yine aynı doğrultuda bankacılıkta ve mali işlerde
reforma gidileceği bildirilmiştir.[25] Bu bağlamda 2002 yılından itibaren Çin-Cezayir
arasında anlaşmalar imzalanmakta ve ülkede 1980’den bu yana var olan Çin şirketleri daha
sık şekilde ve daha büyük projeler gerçekleştirmektedir.

İkili ilişkiler yalnız diplomatik ve ekonomik bağlarla sınırlı kalmamış güvenlik ilişkileri
de görece sınırlı olmakla birlikte silah alım-satımı ve teknik konularda işbirliği çerçevesinde
var olmuştur.Çin 1971’den bu yana Cezayir’de savunma ataşeliği bulundurmaktadır. Ayrıca
karşılıklı resmi askeri ziyaretler gerçekleştirilmektedir. Son olarak, Mayıs 2014’te Çin Halk
Kurtuluş Ordusu Genelkurmay İkinci Başkanı HouShusen’in liderliğinde bir askeri heyet
Cezayir’i ziyaret etmiş ve görüşmelerde iki taraf askeri işbirliğinin geliştirilmesi konusundaki
kararlılıklarını ifade etmişlerdir.[26] Afrika’daki güvenlik politikası gereği Çin kıtada bir
askeri üsse sahip olmadığı gibi kıta askerlerine askeri talim sağlayacak ekip de
bulundurmamaktadır. Yalnız tedarik ettiği ekipmanların kullanımı ve sağlık konularında
destek sunmak üzere sınırlı sayıda eğitmen bulundurmaktadır. Cezayir de sağlık konusunda
destek alan ülkelerdendir.[27]
 Çin’in gün geçtikçe teknolojik kapasitesinin ilerlemesi ve iki ülke arasında başta iktisadi
alanda olmak üzere ilişkilerin derinleşmesi Cezayir ile askeri ilişkilerin geliştirilmesi ve askeri
teknolojik ürünlerin alım-satımının artırılması yönündeki beklentileri kuvvetlendirmektedir.
Var olan bir takım silah veya mühimmat ticareti verileri de bu algıyı doğrular niteliktedir.
SIPRI verilerine göre Cezayir ve Fas Çin’in Afrika’daki en önemli silah alıcısı
ülkelerdir.Silah akışı verilerine göz atacak olursak, Cezayir 1999 ve 2012 yıllarında C-802
gemiden gemiye füze botlarını almış, 2006’de ise bu botlara uyumlu üç adet C-85 füze botu
almıştır.[28] Ayrıca 2012 yılında 3 tane F-22 fırkateyn sipariş etmiştir.[29] Rusya, Avrupa
devletleri, ABD ve Rusya ile askeri ekipman ticaretini sürdüren Cezayir daha düşük maliyetli
olan Çin ürünleri ile askeri ekipman tedarikçi yelpazesini de çeşitlendirmektedir. Fransa’nın
Mali müdahalesi esnasında Fransız askeri uçaklarına toprakları üzerinde uçma yetkisi veren
Cezayir, sınırlarının güvenliğini sağlamak için YiLong isimli insansız hava aracı alımı üzerine
Çinli yetkililerle müzakere içindedir.[30]

Teknik yardım alanına göz atacak olursak, Çin Cezayir’in nükleer bir güce sahip olması
için dikkate değer bir teknik destek sunmuştur. Nükleer alanda teknik işbirliğine dair iki
anlaşma 1983 ve 1997 yıllarında imzalanmıştır. Bu çerçevede Çin’in desteği ile Selam
nükleer reaktörü 1993’te AynVussara’da kurulmuştur. Çin’in yardımıyla geliştirilen nükleer
çalışmalar askeri amaca yönelik olabileceği endişesi ile ABD tarafından eleştirilmiştir.
Nitekim İspanyol gizli servisinin 1998 tarihli raporu da bu endişeleri doğrular niteliktedir.
Fakat Cezayir,bu iddiaları yalanlamakta,Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın düzenli
denetimine ve bu alandaki uluslararası düzenlemelere saygılı olduğunu bildirmektedir.[31]

İlişkilerdeki Sorunlar

Gelişmesini sürdüren ekonomik ilişkiler karşılıklı kazancın yanı sıra bir takım sorunları
da barındırmaktadır. Devlet ve kamu poltikaları açısından değerlendirecek olursak her ne
kadar özel sektör ve yatırımlar teşvik ediliyor olsa da yatırımların kalıcı olması ve Cezayir’in
endüstriyel üretim kapasitesinin artırımı amaçlandığından kimi kısıtlamalar da göze
çarpmaktadır. Çin-Cezayir ekonomi alanının 2009’da kurulmasından bir yıl sonra, yabancı
yatırımlarda şirket paylarının çoğunluğunun Cezayir ulusunda kalmasına dair yasayla uyumlu
olarak 2009’daki anlaşmalar dondurulmuştur.[32] İlişkilerdeki bir diğer önemli problem ise
yolsuzluktur. Daha önce belirttiğimiz gibi AlgérieTelecom’un açtığı kamu ihalelerini kazanan
ZTE ve Huawei’nin rüşvet suçu nedeniyle 2012 yılında iki yıl boyunca devlet ihalelerine
girişi yasaklanmıştır.[33]
 Çin ülkede yaptığı yatırımlarla yeni istihdam alanlarının oluşmasına katkıda
bulunmaktadır. Fakat gerçekleştirdiği projelerde Çinli işçilerin istihdam edilmesi bu
yatırımların Cezayir’de isşizliğe neden olup olmadığının sorulmasına neden olmaktadır. Çinli
şirketler Cezayirlileri daha çok özel yetenek veya eğitim gerektirmeyen güvenlik ve inşaat
alanlarında istihdam etmektedir. Bununla beraber Cezayir’deki işssizlik sorunun en etkili
olduğu kitle üniversite mezunlarıbir diğer ifadeyle nitelikli iş gücüne sahip olanlardır.
Dolayısıyla Çin eliyle oluşturulan istihdam alanları Cezayir’in işsizlik sorununa etkili bir
çözüm sunmamaktadır.[34]

Sonuç

Çin bu yıl ikincisini yayınladığı dış yardım politikalarını konu alan Beyaz Kitap’ta
Afrika üzerine yaptığı vurgu ile kıta ile ilişkilerin güçlenerek devam edeceğinin sinyalini bir
kez daha vermiştir. Çin dış yardımının %51,8’inin 2010-2012 döneminde Afrika’ya
yöneltilmiş olması kıtaya olan Çin ilgisini değerlendirmek açsısından çarpıcıdır.[35]
Afrika’daki en önemli beş ticari ortağından birisi olan Cezayir ile ilişkileri Cezayir’in
bağımsızlık mücadelesi verdiği döneme kadar dayanmaktadır. 1958’de Çin’in Cezayir geçici
hükûmetini tanımasıyla başlayan ilişkiler sağlık yardımları, yatırımlar, ticaret gibi yumuşak
güç araçları üzerinden sürdürülmüştür. Cezayir’in 2000’li yıllarda giriştiği reform
hareketlerinin ve 1990’lı yıllara nazaran siyasi ve iktisadi anlamda daha istikrarlı bir ülke
görüntüsü kazanmasının etkisiyle ekonomik ilişkiler hızlı bir gelişme gösterek Çin-Cezayir
bağları kuvvetlenmiştir. Çin’in yatırım politikalarının temelini oluşturan bilhassa enerji
alanında kullanılan doğal kaynak ihtiyacı Cezayir’e yönelik yatırımlarda da etkisini
göstermektedir. Diğer yandan doğal kaynak ticareti ve bu alandaki Çin yatırımları iki ülke
arasındaki gelişmiş iktisadi ilişkileri açıklamak için yeterli değildir. Yaklaşık 40 milyonluk
nüfusu ile görece ucuz olan Çin ürünleri için uygun bir pazar olan Cezayir, kalkınmayı
hızlandırmak üzere giriştiği reformlar çerçevesinde özellikle altyapı noktasında iktiyaç
duyduğu yatırımları Çin şirketleri aracılığıya gerçekleştirebilmektedir. İkili ilişkilerin
yürütülmesinde 2014-2018 dönemi için bir yol haritası niteliği taşıyan küresel stratejik
işbirliği tasarısı belgesinin Haziran 2014’te imzalanması Cezayir-Çin ilişkilerinin bilhassa
iktisadi araçlar üzerinden gelişerek devam etmesi noktasında iki tarafın da mutabık olduğunu
göstermektedir.
Notlar:

1. Derek J. Mitchell, “China and the Developing World”, TheChinaBalanceSheet in

2007, Center for Strategic and International Studies,
http://csis.org/programs/freeman-chair-china-studies/china-balance-sheet/papers, s.
110-111.

2. Mohamed Troudi, “La Stratégie arabe de la Chine”, http://www.politique-

actu.com/dossier/strategie-arabe-chine-mohamed-troudi-chercheur/364302/, Erişim
tarihi: 13.08.2014
3. The Obsevatory of Economic Complexity by MIT Media Lab,
http://atlas.media.mit.edu/explore/tree_map/hs/import/chn/show/2709/2012/ ,
Erişim Tarihi: 11.08.2014
4. Christian Harbulot, “Les Compagnies Pétrolières Chinoises dans la Stratégie de
Puissance de Pékin”, Intelligence Economique, Essec Business Scool, 2008-2009, s.
12-13
5. Cezayir Enerji ve Maden Bakanlığı, Bilan des Réalisation du Secteur de l’Energie et
des Mines, 2012, s. 58
6. Cezayir Enerji ve Maden Bakanlığı, Bilan des Activités Minieres, 2009, s. 72-75
7. CIA Fact Book, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-
factbook/geos/ag.html, Erişim Tarihi: 08.08.2014
8. Tout sur l’Algérie, “Nouveau découpage administratif, audiovisuel, investissement,
lutte contre la corruption: les instructions de Bouteflika au gouvernement”,
http://www.tsa-algerie.com/2014/05/07/nouveau-decoupage-administratif-
audiovisuel-investissement-lutte-contre-la-corruption-les-instructions-de-bouteflika-
au-gouvernement/, Erişim Tarihi: 13.08.2014

9. Karim Yaici, “Mobile telecoms market in Algeria: the untapped potential of 3G”,
Anasr Inspire Magazine,
http://inspiremagazine.anasr.org/feature-mobile-telecoms-market-in-algeria-the-
untapped-potential-of-3g/ , Erişim Tarihi: 08.08.2014

10. Algeria Press Service,“Mobile telephony in Algeria: Density exceeding 100%,

number of Mobilis subscribers increases by +17.21%”,
http://www.aps.dz/en/health-science-tech/2143-mobile-telephony-in-algeria-
density-exceeding-100-,-number-of-mobilis-subscribers-increases-by-17-21, Erişim
Tarihi: 08.08.2014

11. Telegeography, “ZTE wins major Algerian GSM contract”,

http://www.telegeography.com/products/commsupdate/articles/2005/03/10/zte-
wins-major-algerian-gsm-contract/ ; Ofweek, “ZTE helps Algeria Telecomenter 4G
era”, http://global.ofweek.com/news/ZTE-helps-Algeria-Telecom-enter-4G-era-
12448 , Erişim Tarihi: 01.08.2014
12. Ephraim Batambuze, “Huawei to deploy 3G network for Algeria’s Mobilis”,
http://pctechmag.com/2013/04/huawei-to-deploy-3g-network-for-algerias-mobilis/ ,
 Pctech Magazine; TMC News, “Huawei helps build LTE innovation center in
Algeria”, http://www.tmcnet.com/usubmit/2013/08/23/7362762.htm# , Erişim
Tarihi: 01.08.2014
13. Presse DZ, “Un véhicule made in Algeria, si non rien!”, http://www.presse-
dz.com/revue-de-presse/un-vehicule-made-in-algeria-sinon-rien, Erişim Tarihi:
12.08.2014
14. Chris Alden, “Chinese Investments and Employment Creation in Algeria and
Egypt”, Economic Brief, Afrika Kalkınma Bankası, 2012, s. 10
15. Morocco World News, “China’s FAW signs deal to build vehicles in Algeria”,
http://www.moroccoworldnews.com/2013/11/111774/chinas-faw-signs-deal-to-
build-vehicles-in-algeria/ , Erişim Tarihi: 07.08.2014
16. The American Enterprise Institute and The Heritage Foundation, China Global
Investment Tracker, http://www.heritage.org/research/projects/china-global-
investment-tracker-interactive-map, Erişim Tarihi: 31.07.2014
17. China Bystander, “Chinese firms to build worlds third largest mosque”,
http://chinabystander.wordpress.com/2012/02/29/chinese-firm-to-build-worlds-
third-largest-mosque/ , Erişim Tarihi: 12.08.2014
18. Afrika Kalkınma Bankası, “The Middle of the Pyramid: Dynamics of the Middle
Class in Africa”, Chief Economist Complex, 20 Nisan 2011, s. 22. ; Deloitte, “The
Rise and Rise of the African Middle Class”, Deloitte on Africa Collection: Issue 1,
s. 3
19. Dünya Bankası Verileri,
http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.PP.KD?page=2, Erişim Tarihi:
07.07.2014
20. Akdeniz için Birlik Hakkında, http://ufmsecretariat.org/who-we-are/ , Erişim Tarihi:
29.07.2014
21. Eugenia Pecoraro, “China’s Strategy in North Africa: New Economic Challenges
for the Mediterranean Region”, EUGOV Working Paper, Institut Universitari
d’Estudis Europeus, No: 26/2010, s. 9-10
22. “China-Algeria Relations”,
http://hyconference.edu.cn/english/features/phfnt/85069.htm, Erişim Tarihi:
07.08.2014
23. Çin Halk Cumhuriyeti Ulusal Halk Kongresi Resmi Web Sitesi, “Chinese
ambassador: China, Algeria to further boost traditional friendship”,
http://www.npc.gov.cn/englishnpc/Special4/2008-11/04/content_1456612.htm,
Erişim Tarihi: 24.07.2014
24. Cezayir Dışişleri Bakanlığı Resmi Web Sitesi, “Algérie-Chine: signature d’un Plan
de coopération stratégique globale pour la période 2014-2018”,
http://www.mae.gov.dz/news_detail.aspx?footer=1&news_id=2258 , Erişim Tarihi:
25.07.2014
25. Afrika Kalkınma Bankası, “Document de Strategie par Pays 2000-2002/ Algérie”, s.
16-18
26. China Military Online, “Secretary general of Algerian Defense Ministry meets with
Hou Shusen”, http://eng.chinamil.com.cn/news-channels/china-military-news/2014-
05/22/content_5914253.htm , Erişim Tarihi: 11.08.2014
27. Jonathan Holslag, “China’s New Security Strategy for Africa”, The US Army War
College Quarterly Parameters, Summer 2009, s. 29
28. Andrei Chang, “Analysis: Chinese arms and African oil”, Space Daily,
http://www.spacedaily.com/reports/Analysis_Chinese_arms_and_African_oil_999.h
tml , Erişim Tarihi: 11.08.2014
29. Siemon T. Wezeman ve Pieter D. Wezeman, “Trends in International Arm
Transfers, 2013”, SIPRI Fact Book, 2014, s. 3
30. Gaidi Muhammed Fevzi, “Surveillance des frontières: Des drones pour Algérie”,
Algeria Watch, http://www.algeria-
watch.org/fr/article/mil/surveillance_par_drones.htm , Erişim Tarihi: 29.07.2014
31. Algeria Watch, “Perspective de cooperation dans le nucléaire civil”,
http://www.algeria-watch.de/fr/article/eco/nucleaire/cooperation_nucleaire.htm ;
“Le nucléaire civil en Algérie”, http://www.algerie-
monde.com/economie/nucleaire/, Erişim Tarihi: 21.07.2014
32. Presse DZ, “Un véhicule made in Algeria, si non rien!”, http://www.presse-
dz.com/revue-de-presse/un-vehicule-made-in-algeria-sinon-rien , Erişim Tarihi:
21.07.2014
33. IT News for Australian Business, “Huawei, ZTE banned from Algeria”,
http://www.itnews.com.au/News/304858,huawei-zte-banned-from-algeria.aspx,
Erişim Tarihi: 30.07.2014
34. Chris Alden, A.g.e., s. 6-7.
35. Xinhuanet, “Full text: China’s Foreign Aid”,
http://news.xinhuanet.com/english/china/2014-07/10/c_133474011_2.htm, Erişim
Tarihi: 18.07.2014