TAYVAN EKONOMİSİ

GİRİŞ

1960’lı yıllardan itibaren Doğu Asya ülkeleri ekonomik olarak büyük atılımlar
göstermişlerdir. Bu atılımlar bölgede bazı ülkelerin Asya Kaplanları olarak adlandırılmalarına
sebebiyet vermiştir. Bu ülkeler: Singapur, Güney Kore, Hong Kong ve Tayvan’dır. 1960-1990
yılları ekonomik olarak büyük kalkınma göstermiş özellikle 1990’lı yıllarda her yıl büyüme
oranları yüzde 10 seviyesine kadar çıkmıştır. Tayvan dünyada en büyük 4. döviz rezervlerine
sahiptir. İhracat sıralamasında ise 17. Sıraya yerleşmiştir. Bu durum ülkeyi ekonomik olarak
bir güç merkezi haline getirmektedir. Tayvan, birçok ülkenin etkisi altında kalmıştır.
Bunlardan en çok etkilendiği Japonya olmuş; liberal ve demokratik bir ülkenin adımları
atılmıştır. Tayvan ekonomisi tarıma dayalı bir ekonomi olmuştur. 1940 yıllarına gelindiğinde
yapılan toprak reformları ülkenin gelirini artırmış, ABD tarafından da destek görmüştür. Kore
Savaşı’nda da izlediği tarafsızlık politikası Truman yardımlarından faydalanmasına katkı
sağlamıştır. Tayvan ekonomik kalkınmalarını dönemlere ayırarak incelememiz daha doğru
olacaktır. Bunlar; birinci ithal ikame dönemi, ihracat ve sanayiye geçiş dönemi, ikinci ithal
ikame dönemi ve yüksek sanayi teknolojileri ile liberalleşme dönemi, üretim maliyetleri ve
bölgesel zincirin genişlemesi dönemidir.

BİRİNCİ İTHAL İKAME DÖNEMİ (1952-1957)

1950’lerde Tayvan’da tarım ve sanayi sektörleri verimsiz ve elde edilen ürünler ise
kalitesizdir. Bu nedenle toprak reformu için adım atılmıştır. Bu reformla gıda ihtiyacını
karşılamış, küçük ölçekli tarım aktörlerini olumlu yönde etkilemiş ve teknolojik alanda da
değişiklikler meydana getirmiştir. Tarım alanındaki fazlalık sanayi alanına aktarılarak sanayi
gelişimine katkı sağlanmıştır. Bu durumda sanayi sektöründe de reform yapılması gerekli hale
gelmiştir. Sanayileşmede ithalat kısıtlamaları, döviz kontrolü gibi çeşitli müdahalelere
gidilmiştir. Kamu sektörü yerine özel sektör tarafından sanayileşmenin yapılmasına karar
verilmiştir. Ülkenin uyguladığı bu politikaların mali desteğinde ABD’nin büyük payı vardır.

İHRACAT VE SANAYİYE GEÇİŞ DÖNEMİ (1958-1972)

1960’lı yıllara gelindiğinde Tayvan ekonomisi istikrarlı olarak ve diğer Asya ülkelerine
nazaran daha hızlı büyümeye başlamıştır. Bunun nedeni, üretim tekniklerini yenilemek, ithal
ikame politikasını iç pazara uygulayarak bir başlangıç yapmış olmasıdır. Taylorizm olarak
adlandırılan bir teori oluşumuna da zemin olan Tayvan ekonomisinde bu durum, işin organize
edilerek küçük parçalar halinde yapılması ve işçinin bu plana uyum göstermesidir. Tayvan
halkı çalışkan bir halktır ve devletin 1968’de yaptığı eğitim reformları ile de gelişmiş bir ülke
hedeflenmiştir. Aynı dönemde seri üretime (Fordist- yoğun üretim) geçilmiş ve Tayvan
bölgede sanayileşme sürecine geçen ilk ülkelerden biri olmuştur. Bu tarihten sonra ithal
ikamesi politikalarından vazgeçilerek ihracata geçiş yapılmaya başlanmıştır. Emek yoğun
sanayi gelişmeye başlamıştır. Bu durum gelir dağılımını iyileştiren bir faktör olmuştur. Diğer
bir faktör ise nüfus politikaları, aile planlaması gibi alanlardaki reformlar olmuştur.

İKİNCİ İTHAL İKAME DÖNEMİ (1973-1980) ve YÜKSEK TEKNOLOJİ

SANAYİLERİ İLE LİBERALLEŞME (1981-1990)

1970’lerde emek yoğun üretimden daha çok sermaye yoğun üretimine geçilmiştir. Dünyada o
dönemde küresel bir krizin olması, petrol sisteminde ve para sistemindeki bozukluklar,
Tayvan’ın ekonomisini de olumsuz yönde etkilemiştir. Alınan radikal kararlar ile kısa sürede
ülke büyüme oranı %4,2’ye çıkıp enflasyon oranı da %5,2’ye düşmüştür. Ulaşım, enerji,
kimya sektörlerinde 10 büyük yatırım yapılmıştır. Bu durum 1960’lı yıllarda GSYH’yi
yükseltmiş tasarruf boyutu %35’e ulaşmıştır. Yabancı yatırım payı ise %8’de kalmıştır.
1973’e gelindiğinde ise araştırma geliştirme programları için sanayi alanında verim artışı
sağlamak amacıyla Sanayi Teknoloji Araştırma Enstitüsü’nü kurmuştur. Bu kurum
1980’lerden sonra yüksek teknolojinin önünü açmıştır.

1980’lere gelindiğine ise 10 yıllık bir kalkınma planı hazırlanmıştır. Hükümet, orta ve uzun
vadeli düşük faizli krediler ile yüksek teknolojiye sahip az enerji kullanan Pazar potansiyeli
olan endüstrileri sübvanse etmiştir. Bilim ve Teknoloji Geliştirme Programı başlatmış, Silikon
Vadisi programı örnek alınarak Hsinchu Sanayi Parkı kurulmuştur. Başarı sağlanınca diğer
sanayi parklarının kurulumu da yapılmıştır. Tayvan, öte yandan işlevsel teşvikler vermeye
başlamış, ihracatta ABD’ye bağımlı hale gelmeye başlamıştır.

ÜRETİM MALİYETLERİ YÜKSELİŞİ VE BÖLGESEL ZİNCİRİN GENİŞLEMESİ

(1990-2000)

İhracata yönelişin başarısı 1990’lara gelindiğinde kişi başına düşen nominal milli gelir
12.333$ olmuştur. 1970’lere gelindiğinde ise yoğun üretim yetersiz kalmaya başlamış bilgi
önemini artırmış ve esnek üretim ile bilginin beraber kullanımına başlanarak bilgisayar
destekli (esnek uzmanlaşma) yeni üretim tarzına geçilmiştir. Bu yıllarda büyük firmalar
Tayvan’da üretim yapmaya başlamıştır. Esnek uzmanlaşma, maliyetleri azaltarak küresel
rekabetin içinde var olmayı sağlamış ve üretim çeşitliliği sağlamıştır. Böylelikle Tayvan
küresel gücü artmış ve 1998 yılında dünyada 3. olarak bilgi teknolojisi üreticisi seçilmiştir.

20. Yüzyıl’a gelindiğinde kapalı ekonomi artık devre dışı kalmış, açık ekonomiye geçilmiştir.
Tayvan’ın GSYİH oranı 1998’li yıllara gelindiğinde %5, 1999’da %16’ya yükselmiştir.
1990’lı yıllarda küresel alanda önemli yatırım merkezlerinden olmuştur. 1998 mali krizine
rağmen doğrudan yabancı sermayesinde 1999 yılında %10 artış görülmüştür. Tayvan yabancı
yatırımlar açısından ihracatçı bir ülkedir. Genel olarak bilgi işlem malzemeleri ihracı
yapılmaktadır. İthal alım olarak ise doğal kaynak ithalatı yapılmaktadır.

Tayvan ihracata dayalı bir büyüme göstermiştir. Fakat Çin’e doğrudan yatırım yasağının da
kalkmasının etkisiyle bölgede Çin ile rekabeti altında ezilmiş, dış borçlar ve sabit kur rejimi
nedeniyle ortaya çıkan Asya Krizi’nden (1997) dış borç hacmini az olması ve yüksek
rezervleri sayesinde düşük seviyede etkilenmiştir.

Tayvan liberalleşme adımları atmaya başlayarak Dünya Ticaret Örgütü’ne üye olmuştur. Bu
üyelikten önce hükümet ekonomiye müdahale etmiş, özelleştirmelerden kaçınılmış, bebek
endüstriler korunmuş ve emek yoğun üretim alanları korunmuştur. Bu şekilde işsizlik azalmış,
GSYİH artmıştır. Bunun yanı sıra rekabet güçlerindeki bozulma finans alanındaki gelişime
olumsuzluk vermiştir.

Tayvan Ekonomik Gösterge Tablosu

Tayvan’ın diğer gelişmiş Asya ülkeleriyle karşılaştırması verilmiştir.

Göstergeler 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Nüfus (milyon) 23.2 23.2 23.3 23.4 23.4 23.5 23.5 23.6
Ekonomik Büyüme 10.6 3.8 2.1 2.2 4 0.7 1.4 1.7
(%)
GSYİH ($) 446.1 485.6 495.9 511.6 530.5 525.2 528.5 566.7
Kişi Başına Düşen 19.261 20.911 21.269 21.88 22.638 22.358 23.453 24.027
GSYİH ($) 7
İşsizlik (%) 5.2 4.4 4.2 4.2 4.0 3.8 3.9 4
Enflasyon Oranı 1.2 2 1.6 0.3 0.6 0.1 1.7 1.4

Kaynak: (IMF, 2017)

Ekonomik büyüme 2010 yılına %10.6 iken 2015’e gelindiğinde %0.7 oranına düşmüştür. Bu
durum özel tüketim harcamalarının azalmasıyla açıklanabilir. 2016’da ise %1.4’e çıkmış buna
sebep olanlar ise kamu harcamalarındaki artış ve devlet harcamaları artışı olmuştur.
Böylelikle GSYH 2016 yılında 528.5. 2017’de 566.7 milyon $ olmuştur. Kişi başına düşen
milli gelirde artış oluşmuştur. Fakat 2016’da işsizlik artış gösterirken enflasyon da %1.7’ye
yükselmiştir. 2017’ye gelindiğinde bu oran %1.7 ye düşmüştür.

Ülkeler Nüfus (Milyon) İşsizlik % Büyüme Enflasyon Cari

Denge
Yıllar 2016-2017 2016-2017 2016-2017 2016- 2017 2016-2017

Tayvan 23.5 23.5 3.9 4.0 1.4 1.7 1.7 1.4 14.2 14.8

Çin 1.382.7 1.390.8 4.0 4.0 6.7 6.6 2.1 2.5 1.8 1.3

Güney 51.2 51.4 3.7 3.8 2.8 2.7 1.3 2.2 7.0 6.2
Kore
Singapur 5.61 5.68 2.1 2.1 2.0 2.2 0.0 1.4 19.0 20.1

Japonya 126.9 126.4 3.1 3.1 1.0 1.2 0.3 0.8 3.9 4.2

Hong 7.37 7.43 3.3 3.2 1.9 2.4 2.6 2.6 5.1 3.0
Kong

Kaynak: (IMF, 2017).

Yukarıdaki tablo göz önünde bulundurulduğunda bu ülkeler arasında en yüksek büyüme

oranına sahip ülkenin Çin olduğu görülmektedir. Tayvan ekonomisinin de büyüme oranına
girdiği gözlemlenmektedir. Tayvan’ın enflasyon oranı düşerken cari dengenin en gelişmiş
ülkelerinden biri olmuştur. Tayvan’ın cari dengeleri fazla vermeye başlamıştır. 2000’li yıllara
gelindiğinde Tayvan’ın ekonomisini etkileyen en büyük faktör Çin olmuştur.

Bu yıl, iç talebin gevşemesi ve dış fon kötüleşmesi ile birlikte ekonomik faaliyetin hafifçe
daralması öngörülmektedir. Coronavirüs salgınının Tayvanlı ürünlere yönelik dış talep
üzerindeki etkisinin tamamı, ilerideki kilit dezavantaj riskidir ve Çin ile artan çapraz
gerilimleri daha da bulanıklaştırmaktadır. FocusE Economics panelistleri, 2021'de % 3,1
büyümeden önce GSYİH'nin 2020'de % 0,3 küçüleceğini tahmin etmektedir.
SONUÇ

Tayvan, 1950’lerde güçsüz bir ülke olarak görülürken uyguladığı politikalar sayesinde bugün
kişi başına düşen 25.000 USD ile teknolojisi ve beşeri sermayesi ile önemli bir ekonomik güç
haline gelmiştir. Kuruluş yıllarında Japonya, 90’lı yıllarda ABD etkisinin ekonomisinde
önemli bir yeri olan Tayvan son dönemde Çin’in yüksek tüketim seviyesinden faydalansa da
bölgede sanayi sektöründe büyük bir tehdit olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu durum
nedeniyle Tayvan’ın sanayi sektör payı azalmış, son 30 yılda hizmet sektör payı ise %64’e
çıkmıştır. Fakat bu plansız gelişme makro ekonomide bozulmalara neden olmuş ve Tayvan’ın
hizmet sektöründe rekabet gücünü artırması gerektiğini ortaya çıkarmıştır. Aynı zamanda
alternatif pazarlara yönelerek Çin’in ekonomisindeki ağırlığı dengeli hale getirilmesi
gelecekteki krizlerin kontrol altında tutulması için önem arz etmektedir.
KAYNAKÇA;
Arslan R , Ayhan E . İKTİSADİ KALKINMADA BİR BAŞARI ÖYKÜSÜ: TAYVAN.
Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi. 2018; 10(1): 75-62.
Bayraktar, F. Dünyada ve Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları, Türkiye
Kalkınma Bankası A.Ş., Genel Araştırmalar, 2003, 1-80.
Değertekin, E. A. Tayvan Sermaye Piyasası. Sermaye Piyasasında Gündem, 2008, (75), 22-
35.
DEİK, Tayvan Ülke Bülteni, 2014, 1-17.
Dulupçu, M. A. “Americanismo e Fordismo” ve “Yeni” Kapitalist Gelişme: Düzenleme
Perspektifi”, İktisat Dergisi, 2003, 52-62.
ETO. (2015). Tayvan Ticaret Merkezi Tanıtım Toplantısı, Mayıs 22, 2020 tarihinde
http://www.etonet.org.tr/etonet/Duyurular/20151201TayvanTicariSeyahatlerineOzelDestekler
.pdf adresinden alındı.
Özkul, M. Fazıl (2011). Dünya Ekonomisinde Değişen Dengeler ve Yükselen Ekonomilerin
Artan Önemi (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü.
IMF, World Economic Outlook Gaining Momentum, WEO, 2017.
Kurtulmuş, N. “Post-Endüstriyel Ekonomilerde Kitle Üretimine Bir Alternatif : Esnek
Uzmanlaşma”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 1995, (40)
Moment. (2013, Nisan). Makine İhracatında Örnek Alınacak Ülke Tayvan. Mayıs 29, 2020
tarihinde Moment: http://www.moment-expo.com/makineihracatinda-ornek-alinacak-ulke-
tayvan adresinden alındı.
Sezen, Seriye ,“Tayvan Seçimleri ve Tayvan Çin İlişkileri”,2015.
Sönmez, S. “Bretton Woods,Fordizm ve Hegemonya”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve
İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2016, 43-62.
Şenel, A., & Gençoğlu, S., “Küreselleşen Dünyada Teknoloji Eğitimi”, Gazi Üniversitesi
Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi. 2003,(11),45-65. Taiwan.
http://www.ekonomi.gov.tr/portal/faces/home/disIliskiler/ulkeler/ulkedetay/Tayvan
adresinden alındı.