‫‪1‬‬ ‫روند باروری در ایران‬

‫روند باروري در ايران‪ ،‬از سال ‪ 1396‬تا ‪1400‬‬

‫‪1‬‬
‫الهام فتحي‬
‫‪2‬‬
‫نورمحمد جاوید‬
‫‪3‬‬
‫مجتبي نصیری پور‬

‫مقدمه‬
‫در فرآیند انتقال جمعیتي‪ ،‬نرخ باروری در بسیاری از مناطق جهان کاهش یافته و همهگیری کووید‪ 419‬این‬
‫روند را تقویت کرد‪ .‬کاهش تمایل به فرزندآوری و به دنبال آن کاهش میزان باروری پیامدهای جدی بر رشد‬
‫اقتصادی دارد‪ .‬کم زایي موالید"‪ 5‬همچنین پیامدهایي برای پویایي جمعیت در سالهای آینده به همراه خواهد‬
‫داشت به این ترتیب که کاهش تعداد موالید در چند سال آینده ميتواند باعث کاهش جمعیت واقع در سن‬
‫کار در دهههای آتي شود از سوی دیگر نیروی کار امروز‪ ،‬به سن بازنشستگي ميرسند‪ .‬برای اطمینان از سالمت‬
‫و طول عمر جوامع‪ ،‬ضروری است که سیاستگذاران در برنامهریزیها و وضع قوانین در حوزههای مختلف‬
‫اجتماعي اقتصادی و بهداشتي این روندها را در نظر بگیرند‪ .‬لذا باتوجه به اهمیت تغییرات باروری در‬
‫سیاستگذاریهای جمعیتي این گزارش به بررسي روند باروری ایران در چندسال اخیر ميپردازد‪.‬‬
‫روند میزان باروری ایران در قرن اخیر نشان ميدهد‪ ،‬سطح باروری افت و خیزهایي را تجربه نموده است‪ .‬میزان‬
‫باروری کل ایران که تا دهه ششم قرن حاضر در سطح باالیي بود از دهه ‪ 1370‬رو به کاهش گذاشته است‪.‬‬
‫این کاهش پاسخي به تغییر سیاستهای جمعیتي کشور در دهههای اخیر بوده است‪ .‬هر چند که بعد از گذشت‬
‫دو دهه به طور مقطعي میزان باروری کل ایران در سال ‪ 1395‬اندکي افزایش یافت‪ ،‬که از مهمترین دالیل آن‬
‫تاخیر در سن فرزندآوری و تغییرات ساختمان سني جمعیت بود‪ ،‬اما شواهد حاکي از آن است که مجددا میزان‬
‫باروری از سال ‪ 1396‬تا سال ‪ 1399‬کاهش یافت‪ .‬هرچند که میزان باروری کل کشور در سال ‪ 1400‬اندکي‬
‫افزایش یافته اما در سالهای ‪ 1399‬و ‪ 1400‬میزان باروری جمعیت ایراني مشابه یکدیگر بود و به عبارتي‬

‫دكترا جمعیت شناسی‪ -‬رئیس گروه آمارهای جمعیت و سالمت‪ -‬دفتر آمارهای جمعیت‪ ،‬نیروی كار و سرشماری‪ -‬مركز آمار ایران‬
‫كارشناس ارشد جمعیت شناسی‪ -‬كارشناس آمارهای جمعیت دفتر آمارهای جمعیت‪ ،‬نیروی كار و سرشماری‪ -‬مركز آمار ایران‬
‫كارشناس ارشد جمعیت شناسی‪ -‬كارشناس آمارهای جمعیت دفتر آمارهای جمعیت‪ ،‬نیروی كار و سرشماری‪ -‬مركز آمار ایران‬
‫‪COVID-19‬‬
‫‪baby bust‬‬
‫‪2‬‬ ‫روند باروری در ایران‬

‫میزان باروری در این سال ها تثبیت شد‪ .‬انتظار ميرود با پوشش باالی واکسیناسیون و رفع برخي نگرانيها‬
‫نسبت به این عواقب این بیماری مسری‪ ،‬قسمتي از کاهش باروری که در دوره زماني فراگیری اپیدمي کرونا‬
‫اتفاق افتاد‪ ،‬از سال ‪ 1401‬به بعد جبران شود‪.‬‬
‫در گذشته به دلیل وجود خطاهای پوشش ثبت تعداد موالید برای محاسبه میزان باروری کل از روشهای‬
‫غیرمستقیم و اطالعات سرشماریها استفاده ميشد‪ .‬بررسيهای کارشناسي نشان ميدهد در سالهای اخیر‬
‫به دلیل افزایش پوشش قابل قبول ثبت موالید امکان محاسبهی این شاخص با روش مستقیم امکان پذیر شده‬
‫است‪ .‬مقایسه نتایج روش مستقیم و غیر مستقیم در سال ‪ 1395‬شاهدی بر این مدعاست به گونهای که هر‬
‫دو روش میزان باروری کل ایران را رقم یکساني نشان ميدهند‪ 6.‬از سوی دیگر با توجه به اهمیت این شاخص‬
‫در سیاستگذاری و برنامهریزیهای جمعیتي‪ ،‬محاسبه میزان باروری در دستور کار مرکز آمار ایران قرار گرفت‪.‬‬
‫به این ترتیب با استفاده از توان کارشناسي و فني نسبت به محاسبه این شاخص با استفاده از آمارهای ثبتي و‬
‫پیشبینيهای جمعیتي اقدام شد و نتایج پس از برگزاری جلسه کمیته آمار بخشي جمعیت با حضور اساتید‬
‫صاحبنظر و کارشناسان با تجربه و اعضای کمیته مورد بررسي قرار گرفت و سپس نتایج نهایي‪ ،‬توسط مرکز‬
‫آمار ایران اعالم و منتشر شد‪ .‬انتشار شاخص میزان باروری کل که پس از تجمیع نظرات کارشناسي در نظام‬
‫آماری کشور حاصل شد عالوه بر این که از ابهامات و خبرهای ضد و نقیض و پراکندهگویيها در مورد مقدار‬
‫واقعي این شاخص کمك نمود‪ ،‬ابزار تحلیلي مناسبي را در اختیار نظام سیاستگذاری و برنامهریزیهای جمعیتي‬
‫کشور قرار داد‪.‬‬
‫گزارش تحلیلي حاضر با هدف آگاهي کاربران نسبت به منابع و روشهای محاسبه و نتایج میزان باروری کل‬
‫ایران از سال ‪ 1396‬تا ‪ 1400‬تهیه شده است‪.‬‬
‫روش تحقيق و منابع مورد استفاده‬
‫روششناسي این پژوهش در راستای دستیابي به اهداف آن روش تحلیل ثانویه‪ ،‬تکنیکي و فني است‪.‬‬
‫در مرحله نخست‪ ،‬دادههای موجود در زمینه والدت (آمارهای ثبتي والدت منتشر شده توسط سازمان ثبت‬
‫احوال کشور و وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکي در سالهای ‪ 1399 ،1398 ، 1397 ،1396‬و ‪)1400‬‬
‫مورد بررسي و ارزیابي قرار گرفت‪.‬‬
‫تعداد موالید کل ایران از مجموع تعداد موالید ایراني (دادههای سازمان ثبت احوال کشور) و موالید غیر ایراني‬
‫(دادههای وزارت بهداشت) حاصل شد‪.‬‬

‫برای اطالعات بیشتر مراجعه شود به "فتحی الهام‪ ،‬گزارش چشم اندازی به باروری در ایران از سال ‪ 1395‬تا ‪ ،1398‬درگاه ملی آمار‪ ،‬بخش‬
‫گزارش های تحلیلی"‬
‫‪3‬‬ ‫روند باروری در ایران‬

‫در مرحله دوم‪ ،‬جمعیت زنان ایران (اعم از دارای تابعیت ایراني و غیر ایراني) و سپس جمعیت زنان دارای‬
‫تابعیت ایراني برای سالهای ‪ 1399 ، 1398 ، 1397 ،1396‬و ‪ 1400‬پیش بیني شد‪ .‬برای پیش بیني جمعیت‬
‫از روش ترکیبي جمعیت و اطالعات سرشماری ‪ 1395‬و نیز داده های ثبتي والدت و فوت بهره گرفته شد‪.‬‬
‫برای محاسبه میزان باروری کل از روش مستقیم استفاده شد‪ .‬میزان باروری کل‪ ،‬میانگین تعداد فرزنداني را‬
‫که یك زن در طول دوران باروری خود (معموالً از ‪ 15‬تا ‪ 49‬سال سن) به دنیا ميآورد‪ ،‬نشان مي دهد‪.‬‬
‫فرمول میزان باروری کل به روش مستقیم به شرح زیر مورد استفاده قرار گرفت‪:‬‬

‫‪TFR = 5 1 ASFR‬‬
‫‪7‬‬

‫=‬
‫‪B‬‬ ‫)‪0( n _ n+ 4‬‬
‫‪ASFR‬‬ ‫)‪( n _ n+ 4‬‬
‫‪P‬‬ ‫)‪f ( n _ n+ 4‬‬

‫در این فرمول ‪ TFR‬میزان باروری کل و ‪ ASFR‬میزان باروری ویژه گروه سني است که از تقسیم تعداد موالید‬
‫زنده تولد شده ساالنه یك گروه سني از زنان واقع در دوران باروری به میانگین تعداد زنان همان گروه سني‬
‫در همان سال به دست ميآید‪.‬‬
‫میزان باروری کل یکبار برای جمعیت ایراني و بار دیگر برای کل جمعیت محاسبه شد‪.‬‬
‫ارقام سرشماری جمعیت ایراني و غیر ایراني (اتباع خارجي) را در بر ميگیرد‪ .‬درحالي که آمار ثبتي موالید‬
‫ثبت احوال‪ ،‬جمعیتي که تابعیت غیر ایراني دارند را شامل نميشود‪ .‬لذا در محاسبات باروری با دادههای ثبت‬
‫احوال به منظور همانندسازی اطالعات‪ ،‬از جمعیت سرشماری‪ ،‬جمعیت اتباع کنار گذاشته شد و فقط جمعیت‬
‫زنان ایراني پیشبیني شد‪ .‬در ضمن فرض شد موالید اظهار نشده برحسب سن مادران‪ ،‬دارای توزیع سني‬
‫مشابهي با موارد اظهارشده هستند و سهم آنها بر اساس موارد اظهار شده توزیع شد‪.‬‬
‫برای محاسبه میزان باروری کل ایران در محاسبات صورت کسر موالید ثبت احوال به اضافه موالید اتباع ثبت‬
‫شده توسط وزارت بهداشت قرار گرفت و در مخرج کسر نیز جمعیت کل زنان (اعم از دارای تابعیت ایراني و‬
‫غیرایراني) لحاظ شدند‪.‬‬

‫ارزيابي منابع مورد استفاده‬

‫از آنجایي که در محاسبه میزان باروری کل به روش مستقیم تعداد موالید و جمعیت زنان مورد استفاده قرار‬
‫مي گیرد‪ ،‬قبل از هرگونه محاسبه الزم است تغییرات تعداد موالید و جمعیت زنان واقع در سن باروری از سال‬
‫‪ 1395‬تا ‪ 1400‬و هریك از منابع مورد نیاز بررسي شوند‪.‬‬
‫‪4‬‬ ‫روند باروری در ایران‬

‫الف‪ -‬جمعيت و ساختار سني زنان واقع در سن باروري‬

‫تعداد زنان واقع در سن باروری (‪ 15-49‬سال) و پیش بیني آنها از سال ‪ 1395‬تا ‪ 1400‬در جدول و نمودار ‪1‬‬
‫ارائه شده است‪ .‬در جدول ‪ 1‬مالحظه ميشود تعداد زنان واقع در سن باروری از سال ‪ 1395‬تا ‪ 1400‬بالغ بر‬
‫‪ 304‬هزار نفر افزایش یافته است‪ .‬بنابراین افزایش ناچیزی در تعداد زنان واقع در سن باروری قابل مشاهده‬
‫است‪.‬‬
‫جدول‪ -1‬جمعیت زنان و زنان ایراني واقع در سن باروری (‪ 15-49‬ساله) ‪1395-1400 :‬‬
‫کل زنان ایراني‬ ‫کل زنان ایران‬ ‫شرح‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪*1395‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪**1396‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪**1397‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪**1398‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪**1399‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪**1400‬‬
‫*براساس نتایج سرشماری عمومي نفوس و مسکن ‪1395‬‬
‫** براساس پیش بیني جمعیت توسط مرکز آمار ایران در سال ‪1400‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫زنان ایران‬ ‫زنان ایرانی‬

‫نمودار‪ -1‬جمعیت زنان ایران و ایراني واقع در سن باروری (‪ 15-49‬ساله) ‪1395-1400:‬‬

‫هرچند كه ارقام حكایت از افزایش جمعیت زنان واقع در سن باروری دارد‪ .‬اما ساختار سنی زنان واقع در سن باروری نیز‬
‫از اهمیت به سزایی برخوردار است‪ .‬زیرا به طور طبیعی میزان باروری در گروههای سنی مختلف متفاوت است‪ .‬نمودار ‪2‬‬
‫الگوی سنی زنان واقع در سن باروری ایران را از سال ‪ 1395‬تا ‪ 1400‬نشان میدهد‪ .‬همانگونه كه مالحظه میشود‬
‫‪5‬‬ ‫روند باروری در ایران‬

‫میانگین سنی زنان واقع در باروری رو به افزایش است‪ .‬زیرا اغلب آنها متولدین دهه ‪ 1360‬هستند كه مشابه یک موج بر‬
‫روی ساختمان سنی جمعیت به سمت سنین بزرگسالی حركت میكنند و به سنین باالتر منتقل میشوند‪ .‬وضعیت ساختار‬
‫سنی زنان واقع در سن باروری میتواند در تغییرات میزان باروری نیز نقش ایفا نماید‪ .‬زیرا اكثر زنان تعداد فرزند دلخواه‬
‫را در اواسط دهههای ‪ 20‬و اوایل دهه ‪ 30‬سالگی به دنیا میآورند‪ .‬با ورود به سنین باالتر تمایل به فرزندآوری كاهش‬
‫مییابد زیرا بخشی از مادران فرزند اول و دوم خود را به دنیا آوردهاند‪ .‬بنابراین به نظر میرسد بخشی از كاهش تعداد‬
‫موالید در سالهای اخیر تحت تاثیر تغییرات ساختمان سنی جمعیت نیز باشد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫جمعیت زنان ایران به نفر‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬

‫نمودار‪ -2‬الگوی سني زنان واقع در سن باروری ایران از سال ‪ 1395‬تا ‪1400‬‬
‫ب‪ -‬روند تعداد مواليد‬
‫بررسی تعداد موالید از سال ‪ 1396‬تا ‪ 1400‬حكایت از كاهش تعداد موالید در این سالها دارد‪ .‬براساس اطالعات سازمان‬
‫ثبت احوال كشور تعداد كل موالید ثبت شده در سالهای ‪ 1399 ، 1398 ، 1397 ،1396‬و ‪ 1400‬به ترتیب برابر ‪،1487855‬‬
‫‪ 1114128 ،1196133 ، 1366484‬و ‪ 1116212‬والدت بوده است‪ .‬این ارقام حكایت از كاهش تعداد موالید ایران با شیب‬
‫مالیم تا سال ‪ 1397‬و شیب نسبتا تندتر تا سال ‪ 1399‬و مجددا افزایش اندک در سال ‪ 1400‬دارد‪ .‬در مجموع در دوره‬
‫پنج ساله سال ‪ 1396‬تا ‪ 1400‬بالغ بر ‪ 371‬هزار والدت (حدود ‪ 25‬درصد) كاهش یافته است‪.‬‬
‫آمار منتشر شده سازمان ثبت احوال براساس والدتهای ثبت شده مربوط به یكسال تقویمی معین است‪ .‬یعنی ممكن‬
‫است تعدادی موالید دارای دیرثبتی از سالهای قبل به آمار واقعی موالید هر سال اضافه شوند و تعداد موالید منتشر شده‬
‫بیش از تعداد واقعی شود‪ .‬لذا به منظور افزایش دقت محاسبات از آمار وقوع والدت تا ثبت یكسال استفاده شد‪ .‬یعنی آمار‬
‫والدت فقط شامل موالیدی است كه منحصرا مربوط به همان سال معین است‪ .‬به تعبیری دیگر آمار والدت جاری (مثال‬
‫سال ‪ )1400‬به اضافه آمار والدت اسناد معوقهای كه متعلق به سال تقویمی مورد نظر (سال ‪ )1400‬است‪.‬‬
‫‪6‬‬ ‫روند باروری در ایران‬

‫اما در كنار سازمان ثبت احوال كشور‪ ،‬وزارت بهداشت و درمان با توجه به وظایف قانونی و فعالیتهای خود موالیدی كه‬
‫در بیمارستانها و مراكز درمانی كشور متولد میشوند را نیز ثبت مینماید‪ .‬تفاوت اطالعات ثبتی این وزارتخانه با ثبت‬
‫احوال در دو موضوع است‪ .‬نخست تعدادی موالید غیر ایرانی در مراكز درمانی كشور متولد میشوند كه آمار آنها نیز در‬
‫آمار موالید وزارت بهداشت ثبت میشوند‪ .‬دوم این كه ممكن است هنوز در برخی مناطق مواردی یافت شود كه والدتها‬
‫در مراكز درمانی اتفاق نیفتاده اما برای دریافت مدرک قانونی و شناسنامه این افراد به ثبت احوال مراجعه نمایند‪ .‬به ویژه‬
‫آن كه برخورداری از مزایای طرح هدفمندی یارانهها انگیزه مثبتی برای دریافت شناسنامه محسوب میشود‪ .‬بنابراین به‬
‫نظر میرسد كه آمار والدتهای ثبت احوال در مورد جمعیت ایرانی از پوشش بیشتری در مقایسه با آمار موالید وزرات‬
‫بهداشت برخوردار باشد‪ .‬اطالعات مندرج در جدول ‪ 2‬شاهدی بر این مدعاست‪ .‬نكته قابل توجه آنكه با گذشت زمان‬
‫شكاف بین دادههای دو منبع اطالعاتی سازمان ثبت احوال كشور و وزارت بهداشت و درمان كاهش یافته است‪ .‬به این‬
‫ترتیب كه این شكاف بین موالید ثبت وقوع تایكسال با موالید ایرانی ثبت شده وزارت بهداشت از رقم ‪ 77459‬والدت در‬
‫سال ‪ 1395‬به رقم ‪ 1706‬والدت در سال ‪ 1399‬كاهش یافته است‪ .‬این موضوع به عنوان یک گام رو به جلو و مثبت در‬
‫زمینه پایگاههای اطالعاتی كشور در زمینه ثبت تعداد موالید تلقی میشود‪ .‬در سال ‪ 1400‬این شكاف مقداری افزایش‬
‫یافته و به ‪ 11342‬والدت رسیده است‪ .‬اطالعات دریافتی از سامانه ایمان وزارت بهداشت در مورد زایمانهای خارج از‬
‫بیمارستان كه در سال ‪ 1400‬ثبت شده این شكاف را پوشش میدهد به این ترتیب كه ‪ 12779‬والدت از مادران ایرانی‬
‫كه زایمان خارج از بیمارستان داشتهاند ثبت شده است‪.‬‬
‫باتوجه به توضیحات فوق برای محاسبات میزان باروری كل تعداد موالید از طریق مجموع موالید ثبت وقوع تا یكسال‬
‫سازمان ثبت احوال كشور با موالید غیر ایرانی وزارت بهداشت (ستون ‪ 5‬جدول ‪ )2‬برای میزان باروری كل جمعیت و تعداد‬
‫موالید ثبت وقوع تا یكسال سازمان ثبت احوال كشور برای محاسبه میزان باروری كل ایرانی مورد استفاده قرار گرفت‪.‬‬
‫جدول ‪ - 2‬تعداد موالید کل کشوراز دو منبع داده و آمار مورد تایید کمیته جمعیت برای محاسبات باروری‪،‬‬
‫‪ 1396‬تا ‪1400‬‬
‫تفاوت ایرانی‬ ‫آمار مورد تایید‬ ‫وزارت بهداشت و درمان‬ ‫سازمان ثبت احوال کشور‬
‫ثبتی از دو منبع‬ ‫كمیته جمعیت‬ ‫ثبت وقوع تا‬
‫برای محاسبات‬
‫غیر ایرانی‬ ‫ایرانی‬ ‫موالید ثبت شده‬ ‫شرح‬
‫داده‬ ‫یكسال‬
‫(‪)6(=)2(-)3‬‬ ‫(‪)5(=)4(+)2‬‬ ‫( ‪)4‬‬ ‫( ‪)3‬‬ ‫( ‪)2‬‬ ‫( ‪)1‬‬
‫‪77459‬‬ ‫‪1520017‬‬ ‫‪48029‬‬ ‫‪1394529‬‬ ‫‪1471988‬‬ ‫‪1487855‬‬ ‫‪1396‬‬
‫‪38555‬‬ ‫‪1409774‬‬ ‫‪57581‬‬ ‫‪1313638‬‬ ‫‪1352193‬‬ ‫‪1366484‬‬ ‫‪1397‬‬
‫‪29889‬‬ ‫‪1245627‬‬ ‫‪62348‬‬ ‫‪1153390‬‬ ‫‪1183279‬‬ ‫‪1196133‬‬ ‫‪1398‬‬
‫‪1706‬‬ ‫‪1172449‬‬ ‫‪69567‬‬ ‫‪1101176‬‬ ‫‪1102882‬‬ ‫‪1113964‬‬ ‫‪1399‬‬
‫‪11342‬‬ ‫‪1177517‬‬ ‫‪81948‬‬ ‫‪1084227‬‬ ‫‪1095569‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1400‬‬
‫‪7‬‬ ‫روند باروری در ایران‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬
‫موالید كل‬ ‫موالید ایرانی‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬
‫نفر‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫نمودار‪-3‬تعداد موالید کل کشور به تفکیك ایران و ایراني ‪1395-1400 :‬‬

‫محاسبه ميزان باروري كل‬
‫در گذشته به دلیل وجود خطاهای پوشش ثبت تعداد موالید برای محاسبه میزان باروری کل از روشهای‬
‫غیرمستقیم و اطالعات سرشماریها استفاده ميشد‪ .‬بنابراین امکان ارائه شاخصهای باروری از جمله میزان‬
‫باروری کل محدود به سالهای سرشماری بود‪ .‬برای محاسبه میزان باروری کل در سالهای ‪ 1390 ،1385‬و‬
‫‪ 1395‬از روش غیرمستقیم فرزندان خود بهره گرفته شد‪ .‬نتایج حاصله از روشهای مستقیم و غیرمستقیم در‬
‫سال ‪ 1395‬نتایج یکساني (میزان باروری کل حدود ‪ 2/1‬فرزند) را نشان داد (جدول‪ .)3‬در سالهای اخیر‬
‫افزایش پوشش ثبت موالید و مطالعات کارشناسي نشان دادند ميتوان با روش مستقیم نسبت به محاسبه این‬
‫شاخص اقدام نمود و به نیازهای سیاستگذاران و برنامهریزان پاسخ داد‪.‬‬
‫نمودار ‪ 3‬الگوی باروری کل ایران را با استفاده از منابع و روشهای مختلف نشان ميدهد همانگونه که مالحظه‬
‫ميشود الگوهای باروری نیز تقریبا مشابه یکدیگر هستند به گونهای که اوج سن باروری در گروه سني ‪-25‬‬
‫‪ 29‬سال قرار ميگیرد‪ .‬عالوه براین سن شروع فرزندآوری عمدتا از سنین ‪ 20‬تا ‪ 24‬سالگي به بعد بوده و‬
‫باروری در سنین باال کند شده است‪ .‬کاهش باروری در سایر گروههای سني اندك بوده و ميتوان گفت سطح‬
‫باروری به حداقل ممکن نزدیك شده است‪ .‬در مجموع ميتوان نتیجه گرفت نتایج حاصل از روش مستقیم از‬
‫منابع مختلف به یکدیگر نزدیك بوده و تقریبا یکدیگر را تایید مينمایند‪.‬‬
‫از سوی دیگر بررسي اطالعات ثبتي وزارت بهداشت از سال ‪ 1396‬تا ‪ 1399‬نیز گویای پوشش بهتر ثبت تعداد‬
‫موالید در هر سال نسبت به سال قبلي خود است‪ .‬به عبارتي دیگر با گذشت زمان میزان پوشش دادههای‬
‫وزارت بهداشت نیز افزایش یافته است‪ .‬البته در سال ‪ 1400‬این شکاف مقداری افزایش یافته است و به رقم‬
‫‪8‬‬ ‫روند باروری در ایران‬

‫‪ 11342‬والدت رسیده است‪ .‬در جدول شماره ‪ 3‬ميتوان با مقایسه شاخصهای میزان باروری کل به این‬
‫موضوع پي برد‪.7‬‬
‫جدول‪ – 3‬میزان باروری کل ایران با استفاده از روش مستقیم و منابع مختلف داده ‪1396-1400 :‬‬
‫محاسبه برای کل جمعیت‬ ‫محاسبه با آمار موالید‬ ‫محاسبه با آمار موالید ثبت‬
‫(ایران)‬ ‫وزارت بهداشت‬ ‫احوال (ایراني)‬ ‫شرح‬
‫کل‬ ‫ایراني‬ ‫کل‬ ‫اسناد موالید تا وقوع یکسال‬
‫‪2/07‬‬ ‫‪1/97‬‬ ‫‪2/0‬‬ ‫‪2/09‬‬ ‫‪1396‬‬
‫‪1/97‬‬ ‫‪1/88‬‬ ‫‪1/92‬‬ ‫‪1/95‬‬ ‫‪1397‬‬
‫‪1/77‬‬ ‫‪1/68‬‬ ‫‪1/74‬‬ ‫‪1/74‬‬ ‫‪1398‬‬
‫‪1/71‬‬ ‫‪1/64‬‬ ‫‪1/70‬‬ ‫‪1/65‬‬ ‫‪1399‬‬
‫‪1/74‬‬ ‫‪1/63‬‬ ‫‪1/69‬‬ ‫‪1/65‬‬ ‫‪1400‬‬

‫اطالعات موالید ثبت احوال به دو صورت جاری و کل اسناد منتشر ميشود‪ ،‬اطالعات کل اسناد شامل موالید‬
‫جاری به اضافه موالیدی است که ثبت آنها با تاخیر انجام شده است از آنجایي که ثبت موالید تاخیری مربوط‬
‫به سالهای مختلف ميشود لذا نميتواند شامل تمام موالید یکسال باشد و به عبارتي دارای بیش پوششي‬
‫است‪ .‬ثبت جاری نیز به دلیل احتمال تاخیر در ثبت تعدادی از موالید دچار کم پوششي است‪ .‬بنابراین اسناد‬
‫جاری به اضافه اسناد معوقهای که ثبت وقوع تولد دقیقا برای همان سال است مالك محاسبات قرار گرفت که‬
‫در این جا از آن به عنوان "اسناد موالید تا وقوع یکسال" نام برده ميشود‪ .‬اطالعات مخرج کسر نیز نتایج‬
‫پیشبیني جمعیت زنان ایراني است که توسط نگارندگان اجرا شده است‪ .‬نتایج محاسبات میزان باروری کل‬
‫در جدول ‪ 4‬آمده است‪.‬‬
‫‪9‬‬ ‫روند باروری در ایران‬

‫جدول‪ -4‬میزان باروری ویژه سني و باروری کل زنان ایراني‪ ،‬کل کشور ‪1396-1400 :‬‬
‫‪1400‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫شرح‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬ساله‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬ساله‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬ساله‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬ساله‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬ساله‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬ساله‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬ساله‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫میزان باروری کل‬
‫میزان باروری کل برای جمعیت ایراني در سالهای‪1399 ،1398 ، 1397 ،1396‬و ‪ 1400‬به ترتیب برابر‬
‫‪ 1/65 ، 1/74 ،1/95 ،2/09‬و ‪ 1/65‬فرزند محاسبه شد‪.‬‬
‫‪.‬‬

‫‪‬‬
‫‪.‬‬
‫‪‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ASFR‬‬

‫‪‬‬
‫‪.‬‬
‫‪‬‬

‫‪.‬‬

‫‪.‬‬

‫‪.‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬

‫نمودار‪ -4‬الگوی باروری زنان ایراني‪ ،‬کل کشور‪1396-1400 :‬‬

‫همانطور که قبال ذکر شد محاسباتي که فقط با آمار موالید ثبت احوال انجام ميشود فقط برای جمعیت ایراني‬
‫است اما در ایران افرادی زندگي ميکنند که دارای تابعیت غیر ایراني هستند و در این آمار لحاظ نشدهاند‪ .‬لذا‬
‫الزم است آمار موالید این جمعیت نیز در محاسبات لحاظ شوند تا باروری کل جمعیت را پوشش دهد‪ .‬تنها‬
‫آمار رسمي از تعداد موالید اتباع غیرایراني‪ ،‬مربوط به اتباعي است که به مراکز بهداشتي مراجعه نموده و والدت‬
‫آنها ثبت شده است‪ .‬بنابراین با حاصل جمع موالید اتباع غیر ایراني که از دادههای وزارت بهداشت قابل حصول‬
‫است و موالید اسناد جاری تا وقوع یکسال ميتوان به اطالعات کل موالید ایران دست یافت‪ .‬جمعیت‬
‫پیشبیني شده کل جمعیت نیز به عنوان اطالعات مخرج کسر لحاظ شده و به این ترتیب ميتوان به میزان‬
‫‪10‬‬ ‫روند باروری در ایران‬

‫باروری کل جمعیت رسید‪ .‬شایان ذکر است در سال ‪1396‬پایینتر بودن میزان باروری کل (‪ )2/07‬در مقایسه‬
‫با باروری ایراني (‪ )2/09‬به دلیل پایین بودن پوشش ثبت موالید غیرایراني است که از سال ‪ 97‬به بعد با پوشش‬
‫بیشتر ثبت آنها میزان باروری کل نیز افزایش یافته است‪.‬‬
‫نتایج این محاسبات در جدول و نمودار شماره ‪ 5‬آمده است‪.‬‬
‫جدول‪ -5‬میزان باروری ویژه سني و باروری کل‪ ،‬کل جمعیت ‪1396-1400 :‬‬
‫‪1400‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫شرح‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬ساله‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬ساله‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬ساله‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬ساله‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬ساله‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬ساله‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬ساله‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1/77‬‬ ‫‪1/97‬‬ ‫‪2/07‬‬ ‫میزان باروری کل‬

‫الگوی سني باروری نشان دهنده کاهش میزان باروری در همه سنین از جمله گروههای سني ‪ 24-20‬و ‪-25‬‬
‫‪ 29‬و ‪ 34-30‬ساله از سال ‪ 1396‬تا ‪ 1399‬است‪ .‬این تغییر بیانگر کاهش باروری به ویژه در میان گروه سني‬
‫جوان است که به نوبه خود سهم بسزایي در کاهش میزان باروری کشور داشته است‪ .‬این موضوع اهمیت باروری‬
‫زنان در گروههای سني مورد بحث را نشان ميدهد و الزم است بیش از پیش در سیاستگذاری و برنامهریزیهای‬
‫جمعیتي مورد توجه قرار گیرد‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪ASFR‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪.‬‬

‫‪.‬‬

‫‪.‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬

‫نمودار‪ - 5‬الگوی باروری ایران‪ ،‬کل جمعیت‪1396-1400 :‬‬

 ‫‪11‬‬ ‫روند باروری در ایران‬

‫‪.‬‬
‫ایرانی‬ ‫كل‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫فرزند‬

‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫نمودار‪ –6‬میزان باروری کل ایران بر حسب ایران و ایراني‪ ،‬کل کشور‪1396-1400 :‬‬
‫در مجموع نتایج محاسبات شیب كاهش میزان باروری كل ایران از سال ‪ 1395‬تا ‪ 1400‬را تایید نمود‪ .‬اطالعات ثبت‬
‫احوال نشان داد میزان باروری كل ایران (برای جمعیت ایرانی) و پیش بینیهای جمعیتی مركز آمار ایران در سالهای‬
‫‪ 1396‬و ‪ 1397‬و ‪ 1398‬و ‪ 1399‬و ‪ 1400‬به ترتیب برابر ‪ 2/09‬و ‪ 1/95‬و ‪ 1/74‬و ‪ 1/65‬و ‪ 1/65‬فرزند است‪.‬‬
‫میزان باروری كل ایران (برای جمعیت ایرانی و غیر ایرانی) با استفاده از دادههای ثبت احوال (ثبت موالید تاوقوع یكسال)‬
‫و وزارت بهداشت (ثبت موالید اتباع خارجی) و پیش بینیهای جمعیتی مركز آمار ایران در سال های ‪ 1396‬و ‪ 1397‬و‬
‫‪ 1398‬و ‪1399‬و ‪ 1400‬به ترتیب برابر ‪ 2/07‬و ‪ 1/97‬و ‪ 1/77‬و ‪ 1/71‬و ‪ 1/74‬فرزند است‪.‬‬
‫جدول شماره ‪ 6‬میزان باروری کل محاسبه شده به تفکیك استان را از سال ‪ 1396‬تا ‪ 1400‬نشان ميدهد‪.‬‬
‫نتایج مقایسه باروری استانها با کل کشور بیانگر این است که باروری استانها نسبت به کل کشور متفاوت‬
‫بوده و در بین استانها نیز تفاوتهایي وجود داشته است‪ .‬در چند سال اخیر میزان باروری کل در همه‬
‫استانهای کشور کاهش یافته است‪ .‬در مجموع‪ ،‬در سالهای ‪ 1396‬و ‪ 1397‬میزان باروری کل در ‪ 17‬استان‬
‫باالتر از میانگین باروری کل کشور بوده و در سال های ‪ 1398‬و ‪ 1399‬تعداد ‪ 16‬استان باروری باالتر از‬
‫میانگین کشوری قرار داشتهاند‪ .‬در سال ‪ 1400‬تعداد ‪ 18‬استان باروری باالتر از میانگین کشوری را تجربه‬
‫کردند‪ .‬ولي با توجه به اینکه درصد جمعیت در استانهای با باروری پایین کمتر از جمعیت استانهای با‬
‫باروری باال بوده‪ ،‬تأثیر باروری این استانها بر باروری کل کشور کمتر بوده است‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬استانهای‬
‫سیستان و بلوچستان وخراسان جنوبي که از لحاظ توسعه یافتگي در سطح پاییني قرار داشتهاند‪ ،‬به مراتب‬
‫باروری باالتری نسبت به استانهای‪ ،‬گیالن‪ ،‬مازندران‪ ،‬سمنان‪ ،‬البرز و ‪ ...‬نشان دادهاند‪.‬‬
‫بر اسااس این محاسابات‪ ،‬حداقل میزان باروری کل مربوط به اساتان گیالن (برای کل جمعیت) در ساالهای‬
‫‪ 1399 ،1398 ، 1397 ،1396‬و ‪ 1400‬باه ترتیاب ‪ 1/06 ، 1/1 ، 1/26 ،1/35‬و ‪ 1/06‬فرزناد و حاداکثر آن‬
‫‪12‬‬ ‫روند باروری در ایران‬

‫مربوط به اساتان سایساتان و بلوچساتان با مقادیر ‪ 3/7 ،3/4 ، 3/5 ،3/7‬و ‪ 3/5‬فرزند ميباشاد‪ .‬به این ترتیب‬
‫اساتان گیالن حداقل میزان باروری کل و اساتان سایساتان و بلوچساتان باالترین میزان باروری کل را در کشاور‬
‫به خود اختصاااد دادهاند‪ .‬اسااتان ساایسااتان و بلوچسااتان نیز همچون گذشااته الگوی باروری متفاوتي را در‬
‫مقایساه با ساایر اساتانهای کشاور دارد‪ .‬اساتان سایساتان و بلوچساتان همواره از پایینترین ساطح توساعه‬
‫برخوردار بوده است‪ .‬‬
‫این شااخص برای اساتان تهران (برای کل جمعیت) در ساالهای ‪ 1399 ، 1398 ،1397 ،1396‬و ‪ 1400‬به‬
‫ترتیب برابر ‪ 1/27 ، 1/44 ، 1/6 ،1/7‬و ‪ 1/43‬فرزند محاسبه شد‪.‬‬
‫در ساال ‪ 1400‬تعداد ‪ 5‬اساتان باروری بسایار پایین (کمتر از ‪ )1/3‬و ‪ 2‬اساتان پایین (بین ‪ 1/31‬تا ‪ )1/5‬را‬
‫تجربه کردند‪ .‬در همین ساال ‪ 20‬اساتان نیز باروری کمتر از ساطح جانشایني (‪ 2/09‬تا ‪ )1.51‬فرزند داشاتند‪.‬‬
‫تنها ‪ 4‬اساتان سایساتان و بلوچساتان‪ ،‬خراساان جنوبي‪ ،‬یزد و خوزساتان باروری باالتر از ساطح جانشایني را در‬
‫سال ‪ 1400‬به خود اختصاد دادند‪( .‬جدول‪.)6‬‬
‫جدول ‪ -6‬طبقه بندی استانها برحسب میزان باروری کل در سال ‪‬‬
‫اسامی استان ها‬ ‫تعداد استان‬ ‫شرح‬
‫گیالن‪ ،‬مازندران‪ ،‬البرز‪ ،‬سمنان‪ ،‬مركزی‬ ‫‪5‬‬ ‫‪1/3‬و كمتر‬ ‫باروری بسیار پایین‬
‫تهران‪ ،‬ایالم‬ ‫‪2‬‬ ‫بین ‪ 1/31‬تا ‪1/5‬‬ ‫باروری پایین‬
‫اصفهان‪ ،‬قزوین‪ ،‬اردبیل‪ ،‬كردستان‪ ،‬زنجان‪ ،‬فارس‪ ،‬همدان‪ ،‬بوشهر‪،‬‬ ‫بین ‪ 1/51‬تا‬ ‫باروری كمتر از سطح‬
‫اردبیل‪ ،‬زنجان‪ ،‬كهگیلویه و بویراحمد‪ ،‬كرمانشاه‪ ،‬فارس‪ ،‬آذربایجان‬ ‫‪2/09‬‬ ‫جانشینی‬
‫‪20‬‬
‫شرقی‪ ،‬قم‪ ،‬كرمان‪ ،‬لرستان‪ ،‬آذربایجان غربی‪ ،‬چهارمحال و بختیاری‪،‬‬
‫هرمزگان‪ ،‬خراسان شمالی‪ ،‬گلستان‪ ،‬خراسان رضوی و هرمزگان‬
‫‪0‬‬ ‫‪2/1‬‬ ‫سطح جانشینی‬
‫یزد‪ ،‬خوزستان‪ ،‬خراسان جنوبی‪ ،‬سیستان و بلوچستان‬ ‫‪4‬‬ ‫‪ 2/11‬و بیشتر‬ ‫باالتر از سطح جانشینی‬

‫‪%‬‬ ‫‪%‬‬
‫باروری بسیار پایین ‪ 1.3‬و كمتر‬
‫‪%‬‬
‫باروری پایین‪ 1.5‬تا ‪1.31‬‬
‫‪%‬‬

‫باروری كمتر از حد جانشینی ‪ 2.09‬تا ‪1.51‬‬

‫باروری در سطح جانشینی‪2.1‬‬

‫باروری باالتر از سطح جانشینی‬

‫‪%‬‬

‫نمودار‪ -7‬طبقهبندی استانها برحسب میزان باروری کل در سال ‪‬‬

 ‫‪13‬‬ ‫روند باروری در ایران‬

‫در سالهای اخیر الگوی فرزنداوری در سنین میاني متمرکز شده است‪ .‬الگوی سني باروری نشان دهنده کاهش‬
‫میزان باروری در همه سنین از جمله گروههای سني‪ 24-20‬و ‪ 29-25‬و ‪ 34-30‬ساله است‪ .‬این تغییر بیانگر‬
‫کاهش باروری به ویژه در میان گروه سني جوان است که به نوبه خود سهم بسزایي در کاهش میزان باروری‬
‫کشور داشته است‪ .‬استانهای سیستان و بلوچستان و گیالن و البرز الگوی باروری کامال متفاوت با سایر‬
‫استانهای کشور را دارند (نمودار ‪.)8‬‬

‫‪0.18‬‬ ‫کل کشور‬

‫سیستان و بلوچستان‬ ‫آذربایجان شرقی‬
‫‪0.17‬‬ ‫آذربایجان غربی‬

‫‪0.16‬‬ ‫اردبیل‬
‫اصفهان‬
‫‪0.15‬‬ ‫البرز‬

‫‪0.14‬‬ ‫کل کشور‬ ‫ایالم‬

‫یزد‬ ‫بوشهر‬
‫‪0.13‬‬ ‫تهران‬

‫‪0.12‬‬ ‫چهارمحال و بختیاری‬

‫خراسان جنوبی‬
‫‪0.11‬‬ ‫خراسان رضوی‬

‫‪0.10‬‬ ‫خراسان جنوبی‬ ‫خوزستان‬

‫زنجان‬
‫‪ASFR‬‬

‫‪0.09‬‬ ‫سمنان‬
‫سیستان و بلوچستان‬
‫‪0.08‬‬ ‫فارس‬

‫‪0.07‬‬ ‫قزوین‬
‫قم‬
‫‪0.06‬‬ ‫کردستان‬

‫‪0.05‬‬ ‫کرمان‬
‫کرمانشاه‬
‫‪0.04‬‬ ‫کهگیلویه و بویراحمد‬

‫‪0.03‬‬ ‫سمنان‬ ‫گلستان‬

‫گیالن‬
‫‪0.02‬‬ ‫گیالن‬ ‫لرستان‬

‫‪0.01‬‬ ‫مازندران‬ ‫مازندران‬

‫مرکزی‬

‫‪0.00‬‬ ‫هرمزگان‬
‫همدان‬
‫‪15-19‬‬ ‫‪20-24‬‬ ‫‪25-29‬‬ ‫‪30-34‬‬ ‫‪35-39‬‬ ‫‪40-44‬‬ ‫‪45-49‬‬ ‫یزد‬

‫نمودار‪ -8‬الگوی باروری استاني‪ ،‬سال ‪‬‬

‫میزان باروری کل ایران در سال ‪ 1400‬اندکي افزایش یافته است‪ .‬این افزایش تحت تاثیر افزایش باروری اتباع‬
‫خارجي بوده است‪ .‬میزان باروری ایراني در سالهای ‪ 1399‬و ‪ 1400‬مشابه یکدیگر (‪ 1/65‬فرزند) هستند‪ .‬‬
‫تمام استانهای کشور کاهش میزان باروری کل را در ‪ 5‬سال اخیر تجربه کردهاند‪ .‬این کاهش در سال ‪1398‬‬
‫و ‪ 1399‬به مراتب بیشتر از سالهای ‪ 1396‬و ‪ 1397‬بوده است‪ .‬بنابراین ميتوان گفت کاهش میزان باروری‬
‫کل در اقصي نقاط ایران پدیدهای فراگیر بوده است‪ .‬البته در تعدادی از استانها باروری در سال ‪ 1400‬در‬
‫مقایسه با سال ‪ 1399‬افزایش یافته است‪ .‬در سال ‪ 1400‬استانهایي که پذیرای مهاجران خارجي بودهاند‬
‫افزایش کم باروری را در مقایسه با سال ‪ 1399‬تجربه کردند‪ .‬استانهای یزد‪ ،‬البرز‪ ،‬سیستان و بلوچستان‪،‬‬
‫تهران و اصفهان نمونههای بارز هستند‪ .‬‬
‫‪14‬‬ ‫روند باروری در ایران‬

‫بدیهي است دالیل مختلف اجتماعي و اقتصادی متعددی در تغییرات میزان باروری کل ایران دخیل هستند‪.‬‬
‫لذا پیشنهاد ميشود برای درك و تحلیل این وضعیت مطالعات متعدد جامعه شناسي و جمعیت شناختي توسط‬
‫پژوهشگران و صاحبنظران انجام پذیرد‪ .‬‬
‫جدول ‪ 7‬میزان باروری کل به تفکیك کل ایران و ایراني و استان را در فاصله سالهای ‪ 1396‬تا ‪ 1400‬ارائه‬
‫ميدهد‪.‬‬
15 ‫روند باروری در ایران‬

8
1396-1400 :‫ میزان باروری کل به تفکیك کل ایران و ایراني و استان‬-7 ‫جدول‬
  
‫شرح‬
‫ایران‬ ‫ایراني‬ ‫ایران‬ ‫ایراني‬ ‫ایران‬ ‫ایراني‬
    7  ‫كل كشور‬
      ‫آذربایجان شرقي‬
      ‫آذربایجان غربي‬
      ‫اردبیل‬
      ‫اصفهان‬
      ‫البرز‬
      ‫ایالم‬
      ‫بوشهر‬
      ‫تهران‬
      ‫چهار محال و بختیاری‬
      ‫خراسان جنوبي‬
      ‫خراسان رضوی‬
      ‫خراسان شمالي‬
      ‫خوزستان‬
      ‫زنجان‬
      ‫سمنان‬
      ‫سیستان و بلوچستان‬
      ‫فارس‬
      ‫قزوین‬
      ‫قم‬
      ‫کردستان‬
      ‫کرمان‬
      ‫کرمانشاه‬
      ‫کهگلویه و بویر احمد‬
      ‫گلستان‬
      ‫گیالن‬
      ‫لرستان‬
      ‫مازندران‬
      ‫مرکزی‬
      ‫هرمزگان‬
      ‫همدان‬
      ‫یزد‬

.‫ محاسبات براساس روش مستقیم انجام شده است‬8

16 ‫روند باروری در ایران‬

1396-1400 :‫ میزان باروری کل به تفکیك کل ایران و ایراني و استان‬-7 ‫ادامه جدول‬

1400 
‫شرح‬
‫ایران‬ ‫ایراني‬ ‫ایران‬ ‫ایراني‬
    ‫كل كشور‬
    ‫آذربایجان شرقي‬
    ‫آذربایجان غربي‬
    ‫اردبیل‬
    ‫اصفهان‬
    ‫البرز‬
    ‫ایالم‬
    ‫بوشهر‬
    ‫تهران‬
    ‫چهار محال و بختیاری‬
    ‫خراسان جنوبي‬
    ‫خراسان رضوی‬
    ‫خراسان شمالي‬
    ‫خوزستان‬
    ‫زنجان‬
    ‫سمنان‬
    ‫سیستان و بلوچستان‬
    ‫فارس‬
    ‫قزوین‬
    ‫قم‬
    ‫کردستان‬
    ‫کرمان‬
    ‫کرمانشاه‬
    ‫کهگلویه و بویر احمد‬
    ‫گلستان‬
    ‫گیالن‬
    ‫لرستان‬
    ‫مازندران‬
    ‫مرکزی‬
    ‫هرمزگان‬
    ‫همدان‬
    ‫یزد‬
 ‫‪17‬‬

‫‪0.0‬‬
‫‪0.5‬‬
‫‪1.0‬‬
‫‪1.5‬‬
‫‪2.0‬‬
‫‪2.5‬‬
‫‪3.0‬‬
‫‪3.5‬‬
‫‪4.0‬‬
‫سیستان و بلوچستان‬
‫خراسان جنوبی‬
‫خوزستان‬
‫یزد‬
‫گلستان‬
‫خراسان رضوی‬
‫هرمزگان‬

‫‪1396‬‬
‫خراسان شمالی‬
‫آذربایجان غربی‬
‫قم‬
‫کرمان‬
‫چهار محال و بختیاری‬

‫‪1397‬‬
‫لرستان‬
‫زنجان‬
‫کردستان‬
‫بوشهر‬
‫همدان‬

‫‪1398‬‬
‫اردبیل‬
‫آذربایجان شرقی‬
‫کهکلویه و بویر احمد‬

‫شکل ‪ -1‬میزان باروری کل ایران ‪1400 :‬‬

‫فارس‬
‫قزوین‬

‫نمودار‪-9‬میزان باروری کل استاني از سال ‪ 1396‬تا ‪1400‬‬

‫‪1399‬‬
‫اصفهان‬
‫کرمانشاه‬
‫ایالم‬
‫تهران‬
‫مرکزی‬
‫البرز‬ ‫‪1400‬‬
‫سمنان‬
‫مازندران‬
‫روند باروری در ایران‬

‫گیالن‬
‫‪18‬‬ ‫روند باروری در ایران‬

‫مقایسه میزان باروری ایران و ایراني در نمودار ‪ 10‬به تفکیك استان ارائه شده است‪ .‬بر اساس این نمودار در‬
‫برخي از استانها بین باروری ایراني و ایراني تفاوت ناچیزی وجود دارد و احتماال به دلیل حضور کمتر اتباع‬
‫خارجي در این استانها است‪ .‬از جمله آنها ميتوان به استانهای آذربایجان غربي‪ ،‬ایالم‪ ،‬اردبیل‪ ،‬آذربایجان‬
‫شرقي‪ ،‬کرمانشاه و خراسان شمالي اشاره نمود‪ .‬در مقابل در استانهای یزد‪ ،‬البرز‪ ،‬سیستان و بلوچستان‪ ،‬تهران‪،‬‬
‫اصفهان‪ ،‬بوشهر‪ ،‬قم و‪ ..‬بیشترین تفاوت دیده ميشود که ميتواند حکایت از حضور بیشتر اتباع خارجي در این‬
‫استانها داشته باشد‪.‬‬

‫یزد‬
‫البرز‬
‫سیستان و بلوچستان‬
‫تهران‬
‫اصفهان‬
‫بوشهر‬
‫قم‬
‫كرمان‬
‫سمنان‬
‫فارس‬
‫هرمزگان‬
‫قزوین‬
‫مركزی‬
‫خراسان رضوی‬
‫گلستان‬
‫مازندران‬
‫خراسان جنوبی‬
‫كهكلویه و بویر احمد‬
‫كردستان‬
‫خوزستان‬
‫لرستان‬
‫گیالن‬
‫زنجان‬
‫همدان‬
‫چهار محال و بختیاری‬
‫خراسان شمالی‬
‫كرمانشاه‬
‫آذربایجان شرقی‬
‫اردبیل‬
‫ایالم‬
‫آذربایجان غربی‬
‫‪-0.05‬‬ ‫‪0.00‬‬ ‫‪0.05‬‬ ‫‪0.10‬‬ ‫‪0.15‬‬ ‫‪0.20‬‬ ‫‪0.25‬‬ ‫‪0.30‬‬

‫‪‬نمودار ‪- 10‬تفاوت باروری ایران و ایراني به تفکیك استان‪1400 :‬‬

‫‪19‬‬ ‫روند باروری در ایران‬

‫تهران‬
‫قم‬
‫یزد‬
‫كردستان‬
‫قزوین‬
‫البرز‬
‫كرمان‬
‫خوزستان‬
‫خراسان جنوبی‬
‫اصفهان‬
‫گلستان‬
‫گیالن‬
‫هرمزگان‬
‫خراسان رضوی‬
‫سمنان‬
‫مازندران‬
‫آذربایجان غربی‬
‫زنجان‬
‫آذربایجان شرقی‬
‫همدان‬
‫مركزی‬
‫كرمانشاه‬
‫بوشهر‬
‫ایالم‬
‫خراسان شمالی‬
‫اردبیل‬
‫چهار محال و بختیاری‬
‫فارس‬
‫لرستان‬
‫كهكلویه و بویر احمد‬
‫سیستان و بلوچستان‬
‫‪-0.3‬‬ ‫‪-0.2‬‬ ‫‪-0.2‬‬ ‫‪-0.1‬‬ ‫‪-0.1‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫‪0.1‬‬ ‫‪0.1‬‬ ‫‪0.2‬‬ ‫‪0.2‬‬

‫نمودار ‪ -‬تغییرات میزان باروری کل به تفکیك استان در فاصله سالهای ‪ 1399‬تا ‪1400‬‬

‫هرچند که میزان باروری کل ایران در سال ‪ 1400‬اندکي افزایش یافته است اما این افزایش در تمام استانهای‬
‫کشور اتفاق نیفتاده است‪ .‬به نظر ميرسد در استانهایي که حضور اتباع بیگانه بیشتر بوده مانند استانهای‬
‫تهران‪ ،‬قم‪ ،‬یزد‪ ،‬کردستان و قزوین میزان باروری کل‪ ،‬در سال ‪ 1400‬افزایش یافته است (نمودار‪.)1‬‬
‫‪20‬‬ ‫روند باروری در ایران‬

‫واقعه تولد كه برای جمعیت در معرض آن (مادران) واقعهای قابل تكرار محسوب میشود یكی از وقایع محوری و كلیدی‬
‫و از عناصر مهم رشد جمعیت است‪ .‬تولد در واقع به معنی به دنیا آمدن یک مولود زنده است و مولود زنده در جمعیت‬
‫شناسی فردی است كه پس از تولد یكی از عالئم حیات را دارا باشد‪ .‬این میزان فراوانی یا شدت زاد و ولد را نسبت به‬
‫كل جمعیت می سنجد و از تقسیم تعداد موالید زنده تولد شده جامعه در طول یک سال تقویمی به میانگین جمعیت آن‬
‫جامعه در همان سال به دست میآید‪ .‬با توجه به آنكه تمام افراد یک جامعه نقشی در تولید موالید ساالنه آن جامعه ندارند‪،‬‬
‫آن را میزان خام یا ناخالص موالید میگویند‪.‬‬
‫میزان خام موالید‪ CBR‬كه به طور مستقیم از تقسیم تعداد متولدین در یک سال معین به جمعیت میانه همان سال‬
‫در ‪ 1000‬نفر بدست میآید‪ .‬‬
‫در سال‪ 1396‬میزان خام موالید كل كشور برابر ‪ ‬و برای جمعیت ایرانی ‪ 18.6‬در هزار بدست آمده است این شاخص‬
‫با روندی كاهشی در سال ‪ 1400‬به رقم ‪ 14‬در هزار برای جمعیت ایران و ‪ 13.3‬برای جمعیت ایرانی رسیده است‪ .‬بررسی‬
‫استانی میزان خام موالید نشان میدهد كه استان سیستان و بلوچستان با (‪ 28/1‬در هزار) بیشترین میزان خام موالید را در‬
‫بین استانهای كشور داشته است و پس از آن استانهای خراسان جنوبی و خوزستان (‪18/2‬در هزار) و هرمزگان با‬
‫(‪16/5‬در هزار) در ردههای استانی بعدی قرار دارند‪ .‬كمترین میزان خام موالید نیز به ترتیب مربوط به استانهای گیالن‬
‫با(‪8/3‬در هزار)‪ ،‬مازندران با (‪ 8/9‬در هزار) و البرز با (‪ )10/2‬در هزار میباشد‪ .‬‬
‫در سال ‪ 1400‬تعداد ‪ 18‬استان میزان خام موالید باالتر از میانگین كشوری را تجربه كردند‪ .‬ولی با توجه به اینكه درصد‬
‫جمعیت در استانهای با موالید پایین كمتر از جمعیت استانهای با موالید باال بوده‪ ،‬تأثیر میزان خام موالید این استانها‬
‫بر میزان خام موالید كل كشور كمتر بوده است‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬استانهای سیستان و بلوچستان وخراسان جنوبی كه از‬
‫لحاظ توسعه یافتگی در سطح پایینی قرار داشتهاند‪ ،‬به مراتب میزان خام موالید باالتری نسبت به استانهای‪ ،‬گیالن‪،‬‬
‫مازندران‪ ،‬البرز و ‪ ...‬نشان دادهاند‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪.‬‬
‫ایران‬ ‫ایرانی‬
‫‪‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫در هزار‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫نمودار ‪ -‬میزان خام موالید به تفکیك ایراني و ایران‪ -1400 :‬‬
‫‪‬‬
21 ‫روند باروری در ایران‬

1396-1400 :‫ میزان خام موالید کل کشور به تفکیك استان و بر حسب ایران و ایراني‬-8‫جدول‬
    
‫ایرانی‬ ‫ایران‬ ‫ایرانی‬ ‫ایران‬ ‫ایرانی‬ ‫ایران‬ ‫ایرانی‬ ‫ایران‬ ‫ ایرانی‬ ‫ایران‬  ‫شرح‬
          ‫کل کشور‬
           ‫آذربایجان شرقی‬
           ‫آذربایجان غربی‬
           ‫اردبیل‬
           ‫اصفهان‬
           ‫البرز‬
           ‫ایالم‬
           ‫بوشهر‬
           ‫تهران‬
           ‫چهارمحال و بختیاری‬
           ‫خراسان جنوبی‬
           ‫خراسان رضوی‬
           ‫خراسان شمالی‬
           ‫خوزستان‬
           ‫زنجان‬
           ‫سمنان‬
           ‫سیستان و بلوچستان‬
           ‫فارس‬
           ‫قزوین‬
           ‫قم‬
           ‫كردستان‬
           ‫كرمان‬
           ‫كرمانشاه‬
           ‫كهگیلویه و بویراحمد‬
           ‫گلستان‬
           ‫گیالن‬
           ‫لرستان‬
           ‫مازندران‬
           ‫مركزی‬
           ‫هرمزگان‬
           ‫همدان‬
           ‫یزد‬
 ‫‪‬‬
‫‪22‬‬

‫در هزار‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫سيستان و بلوچستان‬
‫خراسان جنوبي‬
‫خوزستان‬
‫هرمزگان‬
‫یزد‬
‫گلستان‬
‫خراسان رضوي‬
‫قم‬
‫خراسان شمالي‬
‫کرمان‬
‫آذربایجان غربي‬
‫چهارمحال و بختياري‬
‫لرستان‬
‫کل کشور‬
‫کهگيلویه و بویراحمد‬
‫کردستان‬
‫زنجان‬
‫همدان‬
‫فارس‬
‫بوشهر‬
‫اردبيل‬

‫شکل ‪ -2‬میزان خام موالید کل ایران ‪1400 :‬‬

‫ایالم‬
‫کرمانشاه‬

‫ایران‬
‫قزوین‬

‫نمودار‪ -13‬میزان خام موالید به تفكیک ایران و ایرانی و استان ‪1400 :‬‬
‫آذربایجان شرقي‬
‫اصفهان‬
‫تهران‬
‫سمنان‬
‫مرکزي‬

‫ایرانی‬
‫البرز‬
‫مازندران‬
‫گيالن‬
‫‪‬‬
‫روند باروری در ایران‬
‫‪23‬‬ ‫روند باروری در ایران‬

‫منابع‪:‬‬
‫‪ .1‬سازمان ثبت احوال کشور‪ ،‬سالنامه آمارهای جمعیتي‪ 1395 ،‬تا ‪ ‬‬
‫‪ .2‬سایت سازمان ثبت احوال کشور به آدرس اینترنتي ‪ https://www.sabteahval.ir/ :‬‬
‫‪ .3‬عباساي شاوازی و همکاران ‪ .1399.‬طرح "تحوالت باروری در ایران از ساال ‪ 1371‬تا ‪ ."1395‬تهران‪:‬‬
‫پژوهشکدهی آمار‪ .‬‬
‫‪ .4‬مرکز آمار ایران‪ ،‬نتایج تفصیلي سرشماری عمومي نفوس و مسکن‪ 1395 ،‬‬
‫‪ .5‬وزارت بهداشت‪ ،‬درمان و آموزش پزشکي کشور‪ ،‬اطالعات تعداد موالید ثبت شده ایران‪ 1395 ،‬تا‬
‫‪ ‬‬