ΣΕΡΦΑΡΟΝΤΑΣ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ  Φυσική Β΄ Γυμνασίου

ΔΥΝΑΜΗ
σελ. 1  Ερωτήσεις – Ασκήσεις με απαντήσεις
σελ. 9  Ερωτήσεις – Ασκήσεις χωρίς απαντήσεις

ΛΕΥΚΟ ΦΟΝΤΟ  ΘΕΜΑΤΑ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

ΜΑΥΡΟ ΦΟΝΤΟ  ΘΕΜΑΤΑ ΕΚΤΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

 ΔΥΝΑΜΗ 1

3.1 [Συμπλήρωση λέξεων]

 Δύναμη λέμε το διανυσματικό φυσικό μέγεθος
με το οποίο εκφράζουμε την επίδραση ενός σώματος σε άλλο σώμα, που του προκαλεί
 είτε μεταβολή στην ταχύτητα [1] (αύξηση / μείωση / αλλαγή κατεύθυνσης)
 είτε/και μεταβολή στο σχήμα [2] (=παραμόρφωση),
Στο S.I. μονάδα δύναμης είναι το νιούτον [3] ( συμβολικά Ν [4]).
 Κάθε δύναμη πάντα ανταποδίδεται!
Το σώμα που ασκεί [5] σε ένα άλλο σώμα δύναμη (δράση),
ταυτόχρονα δέχεται [6] από αυτό δύναμη (αντίδραση). Το νερό
σπρώχνει
Γι’ αυτό λέμε ότι τα δύο σώματα αλληλεπιδρούν [7]. Η αθλήτρια την αθλήτρια
σπρώχνει μπροστά
το νερό
 Για να σχεδιάσουμε μια δύναμη, χρησιμοποιούμε τον εξής συμβολισμό: πίσω
Σχεδιάζουμε το σώμα που δέχεται [8] τη δύναμη, αναπαριστώντας το με ένα σημείο.
Τη δύναμη την αναπαριστούμε με ένα βέλος που:
 η αρχή [9] του βρίσκεται πάντα πάνω στο σώμα αυτό και
 η μύτη [10] του δείχνει την κατεύθυνση στην οποία δρα η δύναμη.

3.2 [Συμπλήρωση λέξεων]

Ονομάζουμε, σχεδιάζουμε και περιγράφουμε την κατεύθυνση μερικών «καθημερινών» δυνάμεων.

ΒΒαρυτική δύναμη (βάρος) κάποιου σώματος στη Γη

βάρος
λέμε την ελκτική [1] δύναμη που του ασκεί η Γη (το τραβάει από μακριά).
Έχει κατεύθυνση προς το κέντρο [2] της.

ΔΔύναμη στήριξης σε κάποιο σώμα λέμε τη δύναμη που του ασκεί άλλο σώμα, δύναμη
το οποίο το ακουμπάει [3] κι εμποδίζει την πτώση [4] του προς τη Γη, στήριξης
ενώ ταυτόχρονα του προκαλεί μια μικρή ή μεγάλη παραμόρφωση [5].
Έχει κατεύθυνση κάθετα στην επιφάνεια επαφής των δύο σωμάτων.

ΔΔύναμη τριβής σε κάποιο σώμα λέμε τη δύναμη που του ασκεί άλλο σώμα,
το οποίο το ακουμπάει [6] κι εμποδίζει την έναρξη [7] ή τη συνέχιση [8] ολίσθηση

τής ολίσθησής του σ’ αυτό (ολίσθηση = γλίστρημα στην επιφάνεια ενός σώματος).
Έχει κατεύθυνση παράλληλα [9] στην επιφάνεια επαφής των δύο σωμάτων
και αντίθετα [10] στην ολίσθηση. δύναμη
Όταν σε ένα σώμα δρα η «δύναμη τριβής» από σώμα στο οποίο ακουμπά, τριβής
δρα ταυτόχρονα με την «δύναμη στήριξης» που του ασκεί το ίδιο σώμα.

ΤΤάση ελατηρίου σε κάποιο σώμα λέμε τη δύναμη που του ασκεί ειδικά φυσικό μήκος

ένα παραμορφωμένο [11] ελατήριο (τεντωμένο ή συσπειρωμένο)

στο οποίο είναι συνδεμένο. τάση
ελατηρίου
Έχει κατεύθυνση προς τη «θέση φυσικού [12] μήκους» τού ελατηρίου.

ΤΤάση σχοινιού σε κάποιο σώμα λέμε τη δύναμη που του ασκεί ειδικά
ένα σχοινί δεμένο πάνω του, όταν είναι τεντωμένο [13]. τάση σχοινιού
Έχει κατεύθυνση από το σώμα προς το σχοινί [14].

ΆΆνωση σε κάποιο σώμα λέμε τη δύναμη που του ασκεί ένα υγρό/αέριο,
μέσα στο οποίο είναι βυθισμένο [15] όλο ή τμήμα τού σώματος. άνωση
Έχει κατεύθυνση προς τα πάνω [16].

ΜΜαγνητική δύναμη σε κάποιον μαγνήτη λέμε την ελκτική [17] ή απωστική [18]
δύναμη που του ασκεί ένας άλλος μαγνήτης (τον τραβάει ή τον σπρώχνει από μακριά).
Έχει κατεύθυνση από [19] τον ένα μαγνήτη στον άλλο ή αντίθετα [20] προς αυτόν.
μαγνητική δύναμη

ΑΡΗΣ ΔΕΚΑΤΡΗΣ – Φυσική Β΄ Γυμνασίου

 ΔΥΝΑΜΗ 2

3.3 [Αντιστοίχιση]
Με κριτήριο το «αν τα σώματα που ασκούν δυνάμεις το ένα στο άλλο “φαίνεται” να ακουμπούν μεταξύ τους ή όχι»,
χαρακτηρίζουμε τις δυνάμεις ως «δυνάμεις επαφής» ή «δυνάμεις από απόσταση».
Με βάση αυτό το κριτήριο να ταξινομήσετε τις παρακάτω δυνάμεις:
βαρυτική δύναμη  τάση ελατηρίου  δύναμη τριβής  τάση νήματος  άνωση  μαγνητική δύναμη  δύναμη στήριξης
Δυνάμεις επαφής: τάση ελατηρίου, δύναμη τριβής, τάση νήματος, άνωση, δύναμη στήριξης
Δυνάμεις από απόσταση: βαρυτική δύναμη, μαγνητική δύναμη

3.4 [Συμπλήρωση λέξεων]

Α) Παρακάτω περιγράφουμε 4 βασικές διαφορές ανάμεσα στα φυσικά μεγέθη «βάρος» και «μάζα» σώματος.

Η μάζα σώματος: Το βάρος σώματος (στη Γη):

 Εκφράζει  Εκφράζει
 την ποσότητα ύλης [1] που αποτελεί το σώμα την έλξη [7] που ασκεί στο σώμα η Γη,
 & τη δυσκολία να αλλάξει η ταχύτητά [2] του (το τραβάει από μακριά προς το κέντρο [8] της)

 Δεν μεταβάλλεται [3]
οπουδήποτε στο σύμπαν κι αν βρεθεί το σώμα.
Άρα, αποτελεί [4] ιδιότητα τού σώματος.
 Μονάδα μέτρησης: χιλιόγραμμο (kg) [5].
 Όργανο μέτρησης: ζυγαριά [6].
 Μεταβάλλεται, διότι εξαρτάται από τον τόπο [9]
και το υψόμετρο [10] που βρίσκεται το σώμα.
Άρα, δεν αποτελεί ιδιότητα τού σώματος.
 Μονάδα μέτρησης: νιούτον (Ν) [11].
 Όργανο μέτρησης: δυναμόμετρο [12].

Β) Η επιτάχυνση βαρύτητας είναι ένα φυσικό μέγεθος

που συνδέει τη μάζα [13] με το βάρος [14] κάθε σώματος.
Η τιμή της (συμβολικά g)
 είναι ίση «με πόσα νιούτον έλκει [15] η Γη κάθε χιλιόγραμμο [16] μάζας».


 αυτό εξαρτάται από τον τόπο και το υψόμετρο

Ν .
 και κοντά στη Γη είναι περίπου g  10 kg

Έτσι προκύπτει ένας εμπειρικός ορισμός για τη μονάδα δύναμης «νιούτον»:

«1 Ν είναι η δύναμη με την οποία έλκει η Γη σώμα μάζας 0,1 kg [17] που βρίσκεται κοντά της.»

Προκύπτει επίσης ότι: βάρος = μάζα ⋅ επιτάχυνση βαρύτητας ή συμβολικά Β = m ⋅ g [18]

50
Γ) Στο διπλανό δυναμόμετρο τα βαρίδια έχουν ολική μάζα m = 5 ∙ 10 g = 50 g = 1.000 kg = 0,05 kg [19]
Γι’ αυτό η ένδειξη τού βάρους τους στο δυναμόμετρο είναι Β = m ⋅ g = 0,05 ∙ 10 = 0,5 Ν [20]

ΑΡΗΣ ΔΕΚΑΤΡΗΣ – Φυσική Β΄ Γυμνασίου

 ΔΥΝΑΜΗ 3

3.5 [Συμπλήρωση λέξεων]

 Για να μετρήσουμε μια δύναμη, χρησιμοποιούμε τα αποτελέσματά της:
π.χ. την παραμόρφωση που προκαλεί σε ένα σώμα.
 Ελαστική παραμόρφωση λέμε μια παραμόρφωση προσωρινή,
που εξαφανίζεται μόλις καταργείται η δύναμη [1] που την προκάλεσε. Δεχόμαστε ότι:
Κάθε ελαστική παραμόρφωση είναι ανάλογη [2] με τη δύναμη που την προκάλεσε.
δύναμη
Δηλαδή: ελαστική παραμόρφωση
= σταθερό [3]
F
και συμβολικά:
Δ
= k ή F = k  Δ [4] (Με k συμβολίζουμε το σταθερό πηλίκο τής αναλογίας)
Το παραπάνω γεγονός είναι γνωστό ως Νόμος τού Hooke (Χουκ). ?N

 Κοντά στη Γη η επιτάχυνση τής βαρύτητας g έχει τιμή ίση με 10 kg Ν .

Άρα, ένα βαρίδι μάζας 100 g έχει βάρος Β = m ⋅ g = 0,1 kg  10 Ν = 1 Ν [5].

kg
Αν κρεμάσουμε το βαρίδι σε κατακόρυφο στερεωμένο ελατήριο, η Γη τραβά προς τα κάτω το βαρίδι,
οπότε και αυτό τραβά προς τα κάτω το συνδεμένο ελατήριο με ίση [6] δύναμη.
Μετράμε την παραμόρφωση τού ελατηρίου και αν είναι π.χ. 2 cm,
F
υπολογίζουμε τη σταθερά αναλογίας τού ελατηρίου: k = Δ = 21cmN = 0,5 N [7]
cm
Σύμφωνα με τον Νόμο τού Hooke, αν κρεμάσουμε βαρίδι διπλάσιο βάρος, 2 Ν,
προκαλεί στο ελατήριο διπλάσια παραμόρφωση, 4 cm [8].
Συνεπώς, αν τραβήξουμε το ελατήριο με μια άγνωστη δύναμη και του προκαλέσει π.χ. παραμόρφωση 3,6 cm,
μπορούμε να υπολογίσουμε ότι η δύναμή μας έχει τιμή F = (0,5 ⋅ 3,6) Ν = 1,8 Ν [9].
Δηλαδή, με ένα δυναμόμετρο κι ένα χάρακα μετράμε παραμόρφωση και υπολογίζουμε τη δύναμη που την προκαλεί,
μετατρέποντας το ελατήριο σε δυναμόμετρο [10].

3.6 [Άσκηση]
Δίνεται το διπλανό διάγραμμα δύναμης – παραμόρφωσης για ένα ελατήριο. F (N)

Ένα ελατήριο μήκους ℓ = 30 cm μπορεί να παραμορφωθεί ελαστικά μέχρι

να αποκτήσει μήκος ℓ’= 40 cm. Μετά «χαλάει» (παραμορφώνεται μόνιμα). 20

Α) Πώς διαπιστώνουμε ότι ισχύει ο Νόμος τού Hooke για το ελατήριο; 15

Στο διάγραμμα παρατηρούμε ότι η γραμμή που συνδέει τις τιμές

10
δύναμης και παραμόρφωσης είναι διαγώνια ευθεία που περνά από το μηδέν.
Άρα, τα μεγέθη δύναμη F και παραμόρφωση Δℓ είναι ανάλογα (Νόμος Hooke). 5

Δℓ (cm)
Β) Ποια είναι η σταθερά τού ελατηρίου; 0
2 4 6 8 10

Διαλέγοντας ένα οποιοδήποτε από τα 4 βολικά σημεία τού διαγράμματος,

F
βρίσκουμε τον σταθερό λόγο Δ = k (σταθερά ελατηρίου). Είναι k = 5 = 10 = 15 = 20 = 2,5 Ν
2 4 6 8 cm
Γ) Πόση δύναμη πρέπει να ασκήσουμε στο ελεύθερο άκρο τού ελατηρίου,

για να του προκαλέσουμε τη μέγιστη ελαστική παραμόρφωση Δℓ = 10 cm που αντέχει;

Η δύναμη είναι F = k  Δ= 2,5 Ν ∙ 10 cm = 25 Ν
cm
Δ) Πόση παραμόρφωση προκαλεί στο ελατήριο δύναμη 12 Ν;
F
Η παραμόρφωση είναι Δ= k = 12 N = 120 cm = 4,8 cm
2,5 N 25
cm

ΑΡΗΣ ΔΕΚΑΤΡΗΣ – Φυσική Β΄ Γυμνασίου

 ΔΥΝΑΜΗ 4

3.7 [Συμπλήρωση λέξεων]

Όταν στο ίδιο [1] σώμα δρουν ταυτόχρονα [2] περισσότερες από μία δυνάμεις,
αυτές είναι πάντα δυνατό να αντικατασταθούν [3] από μία δύναμη,
που θα προκαλούσε το αποτέλεσμα [4] που προκαλούν όλες μαζί.
Αυτή τη δύναμη τη λέμε ολική (ή συνισταμένη) δύναμη
κι αντιπροσωπεύει τη συνολική [5] επίδραση τού περιβάλλοντος [6] στο σώμα,
η οποία του προκαλεί αλλαγή στην ταχύτητα [7] ή/και παραμόρφωση [8].
Την αντικατάσταση [9] των δυνάμεων σε ένα σώμα από την ολική [10] τους δύναμη τη λέμε σύνθεση δυνάμεων,
ενώ τις δυνάμεις που αντικαθιστούμε τις λέμε συνιστώσες δυνάμεις.

3.8 [Άσκηση 3, σελ.62 σχολικού βιβλίου]

Σε έναν κρίκο συνδέονται δύο νήματα.
Διαμέσου των νημάτων ασκούμε στον κρίκο δύο δυνάμεις, με τιμές F1 = 4 N και F2 = 3 N.
Να προσδιορίσετε την ολική δύναμη στον κρίκο, στις παρακάτω περιπτώσεις:

Α) Οι δύο συνιστώσες δυνάμεις έχουν ίδιες κατευθύνσεις

F1 Fολ Τότε η ολική δύναμη έχει

⇔ κατεύθυνση ίδια με τις συνιστώσες δυνάμεις
F2
και τιμή Fολ = F1 + F2 = 4 + 3 = 7 Ν

Β) Οι δύο συνιστώσες δυνάμεις έχουν αντίθετες κατευθύνσεις

Τότε η ολική δύναμη έχει
F2 F1 Fολ κατεύθυνση ίδια με τη μεγαλύτερη συνιστώσα
⇔
και τιμή Fολ = |F1 − F2| = |4 – 3| = 1 Ν

Γ) Οι δύο συνιστώσες δυνάμεις έχουν κάθετες κατευθύνσεις

Fολ Τότε η ολική δύναμη έχει

κατεύθυνση πάνω στη διαγώνιο
τού παραλληλογράμμου των δυνάμεων
F1 ⇔ F1 και τιμή Fολ = F12 + F22 = 4 2 + 32
F2 F2
= 16 + 9 = 25 = 5 Ν

3.9 [Ερώτηση]
Να αναφέρετε 2 περιπτώσεις, στις οποίες ασκούνται δυνάμεις σε ένα σώμα,
αλλά θεωρούμε ότι «η ολική δύναμή τους είναι μηδέν». Fολ = 0
Δηλαδή από κινητική άποψη «είναι σαν οι δυνάμεις να αλληλοεξουδετερώνονται»
και «είναι σαν να μην ασκούνται δυνάμεις στο σώμα».
 Αν στο ίδιο σώμα ασκούνται δύο δυνάμεις F1 F2
⇔
και η μία έχει ίση τιμή κι αντίθετη κατεύθυνση με την άλλη, ( F1 = F2 ) Fολ = 0
τότε η ολική δύναμη στο σώμα είναι μηδέν.
Λέμε ότι «οι δυνάμεις ισορροπούν».
F1 F2
Αν στο ίδιο σώμα ασκούνται τρεις δυνάμεις ⇔
και η μία έχει ίση τιμή κι αντίθετη κατεύθυνση με την ολική δύναμη των άλλων δύο, F3 Fολ = 0
τότε η συνολική δύναμη στο σώμα είναι μηδέν. ( F1 = F2 + F3 )
Λέμε πάλι ότι «οι δυνάμεις ισορροπούν».

ΑΡΗΣ ΔΕΚΑΤΡΗΣ – Φυσική Β΄ Γυμνασίου

 ΔΥΝΑΜΗ 5

3.10 Α) [Συμπλήρωση κειμένου]

Ο Newton (Νιούτον) έδωσε απάντηση στο ερώτημα
«τι συμβαίνει από κινητική άποψη σε ένα σώμα, αν η συνολική δύναμη πάνω του είναι μηδέν»
(δηλαδή είτε δεν δρουν πάνω του δυνάμεις είτε δρουν και ισορροπούν).

Για όση διάρκεια η ολική δύναμη σε ένα σώμα είναι μηδέν, η ταχύτητά του δεν αλλάζει [1].
ου
Αυτό το συμπέρασμα είναι μια απλοποιημένη διατύπωση τού 1 Νόμου τού Newton.
Ειδικότερα:
 Για όση διάρκεια η ολική δύναμη σε ακίνητο σώμα είναι μηδέν, αυτό παραμένει ακίνητο [2].
 Για όση διάρκεια η ολική δύναμη σε κινούμενο σώμα είναι μηδέν, αυτό έχει σταθερή (ίδια) ταχύτητα [3].

Β) [Άσκηση 8, σελ.62 σχολικού βιβλίου]

Ένα αυτοκίνητο, μάζας 1.000 kg, κινείται με σταθερή ταχύτητα 50 km/h.
Να προσδιορίσετε την ολική δύναμη στο αυτοκίνητο.
ος
Το αυτοκίνητο κινείται με σταθερή ταχύτητα, άρα η ολική δύναμη πάνω του είναι μηδέν (1 Νόμος Newton).

3.11 [Ερώτηση]
Τι μπορείτε να υποθέσετε για τις δυνάμεις που δρουν σε ένα σώμα, αν κινείται με σταθερή ταχύτητα
i. κάπου στο σύμπαν, πολύ μακριά από άλλα σώματα, ii. κοντά ή πάνω στη Γη
ο
Σύμφωνα με τον 1 Νόμο τού Newton:
i. Kάπου στο σύμπαν, πολύ μακριά από άλλα σώματα, το πιθανότερο είναι ότι το σώμα δε δέχεται καμία δύναμη
−κι αν ακόμα δέχεται, οι δυνάμεις είναι τουλάχιστον δύο και η ολική δύναμη είναι μηδέν.
ii. Κοντά ή πάνω στη Γη
κάθε σώμα δέχεται σίγουρα μία δύναμη (το βάρος του).
Σταθερή ταχύτητα για κάθε σώμα σημαίνει ότι η ολική δύναμη πάνω του είναι μηδέν.
Άρα στο σώμα, εκτός από το βάρος, ασκούνται κι άλλες δυνάμεις κι όλες μαζί ισορροπούν.

3.12 Α) [Συμπλήρωση λέξεων]

Ο Newton (Νιούτον) έδωσε επίσης απάντηση στο ερώτημα
«τι συμβαίνει από κινητική άποψη σε ένα σώμα, αν η ολική δύναμη πάνω του δεν είναι μηδέν»
Για όση διάρκεια η ολική δύναμη σε ένα σώμα δεν είναι μηδέν [1], η ταχύτητά του αλλάζει
και αλλάζει τόσο πιο γρήγορα
 όσο πιο μεγάλη [2] είναι η ολική δύναμη σ’ αυτό.
 και όσο μικρότερη [3] είναι η μάζα του.
ου
Αυτό το συμπέρασμα είναι μια απλοποιημένη διατύπωση τού 2ου Νόμου τού Newton.

Β) [Άσκηση 10, σελ.62 σχολικού βιβλίου]

[

Ένα κουτί, μάζας 2 kg, είναι ακίνητο πάνω σε λείο οριζόντιο δάπεδο (χωρίς τριβές),
όταν πάνω του δρα μια σταθερή οριζόντια δύναμη, με τιμή F = 10 N.
Να αιτιολογήσετε αν το σώμα θα κινηθεί …
 με σταθερή ταχύτητα 5 m/s
 με σταθερή ταχύτητα 20 m/s
 με ταχύτητα που αυξάνεται
υ
Στο κουτί ασκούνται 3 δυνάμεις: το βάρος του Β, η δύναμη στήριξης Κ και η οριζόντια δύναμη F. K
Το βάρος και η δύναμη στήριξης ισορροπούν, οπότε δεν επηρεάζουν την ταχύτητα. F
Η δύναμη F δεν εξισορροπείται από άλλη δύναμη, B
οπότε η ολική δύναμη στο κουτί δεν είναι μηδέν και θα κινηθεί με αυξανόμενη ταχύτητα.

ΑΡΗΣ ΔΕΚΑΤΡΗΣ – Φυσική Β΄ Γυμνασίου

 ΔΥΝΑΜΗ 6

3.13 [Συμπλήρωση λέξεων]

Όποτε ένα σώμα δέχεται δύναμη [1] από ένα άλλο,
ταυτόχρονα ασκεί [2] στο άλλο σώμα ισότιμη [3] δύναμη αντίθετης [4] κατεύθυνσης. ο βατήρας
ος σπρώχνει
Αυτό το γεγονός είναι γνωστό ως 3 Νόμος τού Newton. την αθλήτρια
η αθλήτρια
Λέμε ότι «δύο σώματα αλληλεπιδρούν [5] με δυνάμεις» σπρώχνει
τον βατήρα
ή ότι «σε κάθε δράση [6] ανταποδίδεται μια αντίδραση [7]».
Η δράση και η αντίδραση δεν [8] έχουν ολική δύναμη μηδέν [9],
διότι ασκούνται σε διαφορετικά [10] σώματα.

3.14 [Ερώτηση 17, σελ.61 σχολικού βιβλίου]

Ένα μεγάλο φορτηγό κι ένα μικρό αυτοκίνητο συγκρούονται μετωπικά.
i. Να συγκρίνετε τις δυνάμεις που ασκούνται στα δύο οχήματα, κατά τη διάρκεια τής σύγκρουσης.
ος
Κάθε σώμα ανταποδίδει όποια δύναμη δέχεται με ισότιμη δύναμη αντίθετης κατεύθυνσης (3 Νόμος Newton).
Έτσι, κατά τη σύγκρουση φορτηγού κι αυτοκινήτου τα δύο σώματα αλληλεπιδρούν με ισότιμες δυνάμεις.
ii. Να εξηγήσετε σε ποιο όχημα η ταχύτητα μεταβάλλεται πιο γρήγορα (πιο απότομα).
Αν και οι δυνάμεις τής αλληλεπίδρασης των οχημάτων έχουν ίσες τιμές,
παρατηρούμε ότι η ταχύτητα τού αυτοκινήτου αλλάζει πιο απότομα (γρήγορα).
ο
Σύμφωνα με τον 2 Νόμο τού Newton, αυτό οφείλεται στη μάζα των δύο σωμάτων.
Αν δύο σώματα δέχονται ισόποση δύναμη, πιο γρήγορα αλλάζει η ταχύτητα τού σώματος με τη μικρότερη μάζα.

3.15 [Ερώτηση 12, σελ.61 σχολικού βιβλίου]

Με βάση τους Νόμους τού Newton να ερμηνεύσετε την κίνηση
Α) ενός πλοίου
Η προπέλα, καθώς περιστρέφεται, σπρώχνει νερό προς τα πίσω (δράση),
οπότε το νερό σπρώχνει την προπέλα προς τα εμπρός (αντίδραση).

Β) ενός ελικοπτέρου
Η έλικα, καθώς περιστρέφεται, σπρώχνει προς τα κάτω τον αέρα (δράση).
Ο αέρας ωθεί την έλικα προς τα πάνω (αντίδραση).
Τη δύναμη τού αέρα στην έλικα τη λέμε δυναμική άνωση.
 Για να διατηρηθεί το ελικόπτερο σε σταθερό ύψος,
πρέπει η δυναμική άνωση να εξισορροπεί το βάρος του (ολική δύναμη μηδέν).
 Για να ανυψωθεί το ελικόπτερο,
πρέπει η δυναμική άνωση να ξεπεράσει το βάρος (ολική δύναμη προς τα πάνω).
 Για να χάσει ύψος το ελικόπτερο,
πρέπει η δυναμική άνωση να γίνει μικρότερη από το βάρος (ολική δύναμη προς τα κάτω).

Γ) ενός αεριωθούμενου αεροπλάνου

Κάθε τουρμπίνα που διαθέτει το αεροπλάνο ρουφά αέρα από εμπρός και τον σπρώχνει προς τα πίσω (δράση).
Ο αέρας σπρώχνει εμπρός το αεροπλάνο (αντίδραση).

3.16 [Ερώτηση 16, σελ.61 σχολικού βιβλίου]

Α) Να σχεδιάσετε / ονομάσετε τις δυνάμεις που δρουν σε ακίνητο μήλο πάνω σε οριζόντιο τραπέζι
και να εξηγήσετε ποιες είναι οι αντιδράσεις τους (τα ζεύγη "δράση − αντίδραση"). Κ
Το μήλο δέχεται δύο δυνάμεις, το βάρος του Β (από τη Γη) και τη δύναμη στήριξης Κ (από το τραπέζι).
Κ’ Β
Η αντίδραση τού βάρους είναι η βαρυτική έλξη Β’, που ασκεί το μήλο στη Γη.
Η αντίδραση τής δύναμης στήριξης είναι η δύναμη Κ’, που ασκεί το μήλο στο τραπέζι.

Β) Να εξηγήσετε ποιες από τις δυνάμεις τού σχήματος έχουν ολική δύναμη μηδέν. Β’
κέντρο
Η ολική δύναμη έχει νόημα για δυνάμεις που ασκούνται στο ίδιο σώμα. Γης
Επειδή το μήλο μένει ακίνητο, η ολική δύναμη για τις δυνάμεις Β και Κ που δέχεται είναι μηδέν
ο
(σύμφωνα με τον 1 Νόμο τού Newton).

ΑΡΗΣ ΔΕΚΑΤΡΗΣ – Φυσική Β΄ Γυμνασίου

 ΔΥΝΑΜΗ 7

3.17 [Ερώτηση 15, σελ.61 σχολικού βιβλίου]

Ένας μαθητής στέκεται στο πάτωμα. Κ
Α) Να σχεδιάσετε και να ονομάσετε τις δυνάμεις που δέχεται.
Ο μαθητής δέχεται δύο δυνάμεις: Β
το βάρος Β του (από τη Γη) και τη δύναμη στήριξης Κ (από το πάτωμα).

Β) Να εξηγήσετε ποια σχέση έχουν οι τιμές και οι κατευθύνσεις αυτών των δυνάμεων.
ο
Για όσο ο μαθητής μένει ακίνητος, σύμφωνα με τον 1 Νόμο τού Newton, η ολική δύναμη πάνω του είναι μηδέν.
Έτσι, οι δύο δυνάμεις που δέχεται ισορροπούν (αλληλοεξουδετερώνονται).
Αυτό συμβαίνει μόνο αν έχουν ίσες τιμές κι αντίθετες κατευθύνσεις.

Γ) Να εξηγήσετε αν οι δυνάμεις αυτές αποτελούν ζεύγος "δράση−αντίδραση".

Όχι. Οι δυνάμεις Β και Κ ασκούνται στο ίδιο σώμα και δεν αντιπροσωπεύουν την αλληλεπίδραση δύο σωμάτων.

3.18 [Άσκηση 15, σελ.63 σχολικού βιβλίου]

Ένα κιβώτιο, βάρους 20 Ν, ισορροπεί (ηρεμεί) πάνω σε ένα τραπέζι.
Α) Να σχεδιάσετε, να ονομάσετε και να υπολογίσετε τις δυνάμεις που δέχεται το κιβώτιο.
Το κιβώτιο δέχεται δύο δυνάμεις, το βάρος του Β (από τη Γη) και τη δύναμη στήριξης Κ (από το τραπέζι). Κ
Για όσο το κιβώτιο παραμένει ακίνητο, η ολική δύναμη πάνω του είναι μηδέν.
Έτσι, οι δύο δυνάμεις που δέχεται ισορροπούν (αλληλοεξουδετερώνονται) Κ Β
κι αυτό συμβαίνει μόνο αν έχουν ίσες τιμές κι αντίθετες κατευθύνσεις. Άρα, Κ = Β = 20 Ν ’
Β) Να σχεδιάσετε και να υπολογίσετε την τιμή τής δύναμης που ασκεί το κιβώτιο στο τραπέζι.
Η δύναμη Κ’ που ασκεί το κιβώτιο στο τραπέζι είναι η αντίδραση τής δύναμης στήριξης Κ.
Οι δύο δυνάμεις είναι (κι αυτές) αντίθετες και, άρα, έχουν ίσες τιμές: Κ’ = Κ = 20 Ν

3.19 [Συμπλήρωση λέξεων]

«Ολίσθηση» (γλίστρημα) ενός σώματος λέμε την κίνηση (αλλαγή θέσης) των σημείων επαφής του
σε σχέση με σώμα στο οποίο ακουμπάει [1] (δηλαδή σώμα με το οποίο παραμένει σε επαφή).
Για να αρχίσει να ολισθαίνει, απαιτείται να δεχθεί «κινητήρια δύναμη» παράλληλη [2] στην επιφάνεια επαφής.
 Aν η «κινητήρια δύναμη» ασκείται στο σώμα αλλά η ολίσθηση δε ξεκινά, σημαίνει ότι
εξισορροπείται [3] από ισότιμη δύναμη με αντίθετη [4] κατεύθυνση, που ασκεί το εφαπτόμενο σώμα.
 Αν η «κινητήρια δύναμη» αυξηθεί, χωρίς και πάλι να συμβεί ολίσθηση,
σημαίνει ότι η δύναμη από το εφαπτόμενο σώμα αυξάνεται [5] ισόποσα.
 Μόλις η «κινητήρια δύναμη» ξεπεράσει ένα όριο, η δύναμη από το εφαπτόμενο σώμα δεν αυξάνεται άλλο
και τότε η ολίσθηση [6] ξεκινά.
 Μάλιστα, η δύναμη από το εφαπτόμενο σώμα εξακολουθεί να δρα και κατά την ολίσθηση,
διότι αν καταργηθεί η «κινητήρια δύναμη», η ολίσθηση μετά από κάποια απόσταση σταματά [7].
Η δύναμη που δρα σε ένα σώμα από άλλο εφαπτόμενο σώμα κι εμποδίζει την έναρξη ή τη συνέχιση τής ολίσθησης [8]
οφείλεται στο ότι υπάρχουν ανωμαλίες [9] στις επιφάνειες επαφής και η μία γαντζώνεται στην άλλη.
Τη λέμε δύναμη τριβής κι έχει κατεύθυνση αντίθετη [10] στην ολίσθηση ή στην «κινητήρια δύναμη»
που επιχειρεί να προκαλέσει ολίσθηση.

ΑΡΗΣ ΔΕΚΑΤΡΗΣ – Φυσική Β΄ Γυμνασίου

 ΔΥΝΑΜΗ 8

3.20 [Ερώτηση 9, σελ.62 σχολικού βιβλίου]

Ένα βιβλίο ηρεμεί πάνω σε οριζόντιο τραπέζι.
Αν το σπρώξουμε οριζόντια με το χέρι, γλιστράει στο τραπέζι και, αν το αφήσουμε, μετά από λίγο σταματάει.
Με τη βοήθεια των Νόμων τού Newton, να εξηγήσετε:
Α) Γιατί το βιβλίο παραμένει ακίνητο, πριν ασκηθεί σ΄ αυτό η δύναμη από το χέρι
Το βιβλίο δέχεται δύο δυνάμεις, το βάρος του Β (από τη Γη) και τη δύναμη στήριξης Κ (από το τραπέζι).
ος
Η ηρεμία τού βιβλίου σημαίνει ότι ισχύει ο 1 Νόμος τού Newton: Κ
η ολική δύναμη πάνω του είναι μηδέν
και, άρα, οι δύο δυνάμεις είναι ισόποσες με αντίθετη κατεύθυνση. Β

Β) Γιατί το βιβλίο κινείται όταν το σπρώχνουμε με το χέρι

Εάν προστεθεί η οριζόντια δύναμη F του χεριού στο βιβλίο, K
οι κατακόρυφες δυνάμεις (Β – Κ) δεν επηρεάζονται και συνεχίζουν να αλληλοεξουδετερώνονται. T F
Αν η δύναμη F ξεπεράσει τη δύναμη τριβής Τ (από το τραπέζι), το βιβλίο αρχίζει να γλιστρά. B
Γ) Γιατί το βιβλίο τελικά σταματά όταν πάψουμε να το σπρώχνουμε
Όταν παύει να σπρώχνει η δύναμη F, η δύναμη T εξακολουθεί να δρα κι εμποδίζει τη συνέχιση τής ολίσθησης.
Το βιβλίο σταματά να γλιστρά μετά από λίγο, επειδή η δύναμη Τ το σπρώχνει αντίθετα στο γλίστρημα.
Και όχι επειδή δεν το σπρώχνει δύναμη!
Αν η δύναμη τριβής ήταν πολύ μικρότερη (π.χ. το βιβλίο γλιστρούσε πάνω σε πάγο), θα πήγαινε πολύ μακριά.
Στην ιδανική περίπτωση που η δύναμη τριβής θα ήταν μηδέν, το βιβλίο θα συνέχιζε να κινείται με ίδια ταχύτητα χωρίς να το σπρώχνει καμιά δύναμη!

Δ) Κάτω από ποιες συνθήκες το βιβλίο κινείται με σταθερή ταχύτητα

Αν θέλουμε το βιβλίο να κινείται με μια σταθερή ταχύτητα,
πρέπει αρχικά (όπως είπαμε πριν) να το σπρώχνουμε με δύναμη F > T, για να ξεκινήσει.
Το βιβλίο θα αυξάνει την ταχύτητά του και όταν πετύχουμε την επιθυμητή τιμή της,
πρέπει να ελαττώσουμε τη δύναμη F, ώστε να γίνει όση και η δύναμη T.
Η ισορροπία δυνάμεων (ολική δύναμη μηδέν) θα διατηρήσει την ταχύτητα που πετύχαμε.

3.21 [Ερώτηση 13, σελ.61 σχολικού βιβλίου]

Σύμφωνα με το μύθο, ένα άλογο γνώριζε τους Νόμους τού Newton.
Όταν του είπαν να σύρει ένα κάρο, αρνήθηκε απαντώντας:
«εάν ασκήσω δύναμη στο κάρο προς τα εμπρός, τότε
o
σύμφωνα με τον 3 Νόμο τού Newton και το κάρο θα ασκήσει ισόποση δύναμη προς τα πίσω.
ο
Συνεπώς, η ολική δύναμη θα είναι μηδέν και σύμφωνα με τον 1 Νόμο τού Newton το κάρο θα παραμείνει ακίνητο».
Τι θα απαντούσατε σ΄αυτό το άλογο;
ος υ
 Το κάρο ανταποδίδει στο άλογο τη δύναμη που δέχεται από αυτό (3 Νόμος Newton). K
Οι δύο δυνάμεις ασκούνται σε διαφορετικά σώματα και δεν έχει νόημα η ολική τους δύναμη. T F
 Το κάρο δέχεται τις 4 δυνάμεις τού σχήματος.
ος B
Η δύναμη στήριξης K εξισορροπεί διαρκώς το βάρος του B (1 Νόμος Newton).
F : δύναμη αλόγου
Έτσι το κάρο κατακόρυφα ούτε ανεβαίνει (πετάει) ούτε κατεβαίνει (βουλιάζει στο χώμα). Κ: δύναμη στήριξης
Το κάρο ξεκινά να κινείται οριζόντια, όταν η δύναμη F του αλόγου ξεπερνά τη δύναμη τριβής T, Β: βάρος
ος
οπότε η ολική δύναμη στο κάρο παύει να είναι μηδέν (2 Νόμος Newton). Τ: δύναμη τριβής

ΑΡΗΣ ΔΕΚΑΤΡΗΣ – Φυσική Β΄ Γυμνασίου

 ΔΥΝΑΜΗ 9

3.1 [Συμπλήρωση λέξεων]

 Δύναμη λέμε το διανυσματικό φυσικό μέγεθος
με το οποίο εκφράζουμε την επίδραση ενός σώματος σε άλλο σώμα, που του προκαλεί
 είτε μεταβολή στην [1] (αύξηση / μείωση / αλλαγή κατεύθυνσης)
___________

 είτε/και μεταβολή στο [2] (=παραμόρφωση), ___________

Στο S.I. μονάδα δύναμης είναι το ___________ [3] ( συμβολικά ___________ [4]).
 Κάθε δύναμη πάντα ανταποδίδεται!
Το σώμα που [5] σε ένα άλλο σώμα δύναμη (δράση),
___________

Το νερό
ταυτόχρονα [6] από αυτό δύναμη (αντίδραση).
___________
σπρώχνει
Η αθλήτρια την αθλήτρια
Γι’ αυτό λέμε ότι τα δύο σώματα [7]. ___________
σπρώχνει μπροστά
το νερό
 Για να σχεδιάσουμε μια δύναμη, χρησιμοποιούμε τον εξής συμβολισμό: πίσω

Σχεδιάζουμε το σώμα που [8] τη δύναμη, αναπαριστώντας το με ένα σημείο.

___________

Τη δύναμη την αναπαριστούμε με ένα βέλος που:

 η [9] του βρίσκεται πάντα πάνω στο σώμα αυτό και
___________

 η [10] του δείχνει την κατεύθυνση στην οποία δρα η δύναμη.

___________

3.2 [Συμπλήρωση λέξεων]

Ονομάζουμε, σχεδιάζουμε και περιγράφουμε την κατεύθυνση μερικών «καθημερινών» δυνάμεων.

ΒΒαρυτική δύναμη (βάρος) κάποιου σώματος στη Γη

βάρος
λέμε την [1] δύναμη που του ασκεί η Γη (το τραβάει από μακριά).
___________

Έχει κατεύθυνση προς το [2] της. ___________

ΔΔύναμη στήριξης σε κάποιο σώμα λέμε τη δύναμη που του ασκεί άλλο σώμα, δύναμη
το οποίο το [3] κι εμποδίζει την
___________ [4] του προς τη Γη, ___________ στήριξης
ενώ ταυτόχρονα του προκαλεί μια μικρή ή μεγάλη [5]. ___________

Έχει κατεύθυνση κάθετα στην επιφάνεια επαφής των δύο σωμάτων.

ΔΔύναμη τριβής σε κάποιο σώμα λέμε τη δύναμη που του ασκεί άλλο σώμα,
το οποίο το [6] κι εμποδίζει την
___________ [7] ή τη [8] ___________ ___________
ολίσθηση
τής ολίσθησής του σ’ αυτό (ολίσθηση = γλίστρημα στην επιφάνεια ενός σώματος).
Έχει κατεύθυνση [9] στην επιφάνεια επαφής των δύο σωμάτων
___________

και [10] στην ολίσθηση.

___________
δύναμη
Όταν σε ένα σώμα δρα η «δύναμη τριβής» από σώμα στο οποίο ακουμπά, τριβής
δρα ταυτόχρονα με την «δύναμη στήριξης» που του ασκεί το ίδιο σώμα.

ΤΤάση ελατηρίου σε κάποιο σώμα λέμε τη δύναμη που του ασκεί ειδικά φυσικό μήκος

ένα [11] ελατήριο (τεντωμένο ή συσπειρωμένο)

___________

στο οποίο είναι συνδεμένο. τάση

ελατηρίου
Έχει κατεύθυνση προς τη «θέση [12] μήκους» τού ελατηρίου.
___________

ΤΤάση σχοινιού σε κάποιο σώμα λέμε τη δύναμη που του ασκεί ειδικά
ένα σχοινί δεμένο πάνω του, όταν είναι [13]. ___________ τάση σχοινιού
Έχει κατεύθυνση από το σώμα προς το [14]. ___________

ΆΆνωση σε κάποιο σώμα λέμε τη δύναμη που του ασκεί ένα υγρό/αέριο,
μέσα στο οποίο είναι [15] όλο ή τμήμα τού σώματος.
___________ άνωση
Έχει κατεύθυνση προς τα [16]. ___________

ΜΜαγνητική δύναμη σε κάποιον μαγνήτη λέμε την [17] ή [18] ___________ ___________

δύναμη που του ασκεί ένας άλλος μαγνήτης (τον τραβάει ή τον σπρώχνει από μακριά).
Έχει κατεύθυνση [19] τον ένα μαγνήτη στον άλλο ή
___________ [20] προς αυτόν. ___________

μαγνητική δύναμη

ΑΡΗΣ ΔΕΚΑΤΡΗΣ – Φυσική Β΄ Γυμνασίου

 ΔΥΝΑΜΗ 10

3.3 [Αντιστοίχιση]
Με κριτήριο το «αν τα σώματα που ασκούν δυνάμεις το ένα στο άλλο “φαίνεται” να ακουμπούν μεταξύ τους ή όχι»,
χαρακτηρίζουμε τις δυνάμεις ως «δυνάμεις επαφής» ή «δυνάμεις από απόσταση».
Με βάση αυτό το κριτήριο να ταξινομήσετε τις παρακάτω δυνάμεις:
βαρυτική δύναμη  τάση ελατηρίου  δύναμη τριβής  τάση νήματος  άνωση  μαγνητική δύναμη  δύναμη στήριξης
Δυνάμεις επαφής: _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Δυνάμεις από απόσταση: _____________________________________________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________

3.4 [Συμπλήρωση λέξεων]

Α) Παρακάτω περιγράφουμε 4 βασικές διαφορές ανάμεσα στα φυσικά μεγέθη «βάρος» και «μάζα» σώματος.

Η μάζα σώματος: Το βάρος σώματος (στη Γη):

 Εκφράζει  Εκφράζει
 την ποσότητα [1] που αποτελεί το σώμα
___________ την [7] που ασκεί στο σώμα η Γη,
___________

 & τη δυσκολία να αλλάξει η [2] του ___________ (το τραβάει από μακριά προς το [8] της) ___________

 Δεν [3]
___________  Μεταβάλλεται, διότι εξαρτάται από τον __________ [9]
οπουδήποτε στο σύμπαν κι αν βρεθεί το σώμα. και το [10] που βρίσκεται το σώμα.
___________

Άρα, [4] ιδιότητα τού σώματος.

___________ Άρα, δεν αποτελεί ιδιότητα τού σώματος.
 Μονάδα μέτρησης: ___________ [5].  Μονάδα μέτρησης: ___________ [11].
 Όργανο μέτρησης: ___________ [6].  Όργανο μέτρησης: ___________ [12].

Β) Η επιτάχυνση βαρύτητας είναι ένα φυσικό μέγεθος

που συνδέει τη [13] με το [14] κάθε σώματος.
___________ ___________

Η τιμή της (συμβολικά g)

 είναι ίση «με πόσα νιούτον ___________ [15] η Γη κάθε ___________ [16] μάζας».


 αυτό εξαρτάται από τον τόπο και το υψόμετρο

Ν .
 και κοντά στη Γη είναι περίπου g  10 kg

Έτσι προκύπτει ένας εμπειρικός ορισμός για τη μονάδα δύναμης «νιούτον»:

«1 Ν είναι η δύναμη με την οποία έλκει η Γη σώμα μάζας [17] που βρίσκεται κοντά της.» ___________

Προκύπτει επίσης ότι: βάρος = μάζα ⋅ επιτάχυνση βαρύτητας ή συμβολικά Β = ___________ [18]

Γ) Στο διπλανό δυναμόμετρο τα κρεμασμένα βαρίδια έχουν ολική μάζα m = __________________________________________________ [19]
Γι’ αυτό η ένδειξη τού βάρους τους στο δυναμόμετρο είναι Β = ________________________________________________________________________________ [20]

ΑΡΗΣ ΔΕΚΑΤΡΗΣ – Φυσική Β΄ Γυμνασίου

 ΔΥΝΑΜΗ 11

3.5 [Συμπλήρωση λέξεων]

 Για να μετρήσουμε μια δύναμη, χρησιμοποιούμε τα αποτελέσματά της:
π.χ. την παραμόρφωση που προκαλεί σε ένα σώμα.
 Ελαστική παραμόρφωση λέμε μια παραμόρφωση προσωρινή,
που εξαφανίζεται μόλις καταργείται η [1] που την προκάλεσε. Δεχόμαστε ότι: ___________

Κάθε ελαστική παραμόρφωση είναι [2] με τη δύναμη που την προκάλεσε. ___________

δύναμη
Δηλαδή: ελαστική παραμόρφωση
= ___________ [3]
F
και συμβολικά:
Δ
= k ή F= ___________ [4] (Με k συμβολίζουμε το σταθερό πηλίκο τής αναλογίας) ?N

Το παραπάνω γεγονός είναι γνωστό ως Νόμος τού Hooke (Χουκ).

Ν .
 Κοντά στη Γη η επιτάχυνση τής βαρύτητας g έχει τιμή ίση με 10 kg
Άρα, ένα βαρίδι μάζας 100 g έχει βάρος Β = m ⋅ g = Β = m ⋅ g = ___________ [5].
Αν κρεμάσουμε το βαρίδι σε κατακόρυφο στερεωμένο ελατήριο, η Γη τραβά προς τα κάτω το βαρίδι,
οπότε και αυτό τραβά προς τα κάτω το συνδεμένο ελατήριο με [6] δύναμη. ___________

Μετράμε την παραμόρφωση τού ελατηρίου και αν είναι π.χ. 2 cm,

υπολογίζουμε τη σταθερά αναλογίας τού ελατηρίου: k = [7] ___________

Σύμφωνα με τον Νόμο τού Hooke, αν κρεμάσουμε βαρίδι διπλάσιο βάρος, 2 Ν,

προκαλεί στο ελατήριο διπλάσια παραμόρφωση, [8]. ___________

Συνεπώς, αν τραβήξουμε το ελατήριο με μια άγνωστη δύναμη και του προκαλέσει π.χ. παραμόρφωση 3,6 cm,
μπορούμε να υπολογίσουμε ότι η δύναμή μας έχει τιμή F = [9]. ___________

Δηλαδή, με ένα δυναμόμετρο κι ένα χάρακα μετράμε παραμόρφωση και υπολογίζουμε τη δύναμη που την προκαλεί,
μετατρέποντας το ελατήριο σε [10]. ___________

3.6 [Άσκηση]
Δίνεται το διπλανό διάγραμμα δύναμης – παραμόρφωσης για ένα ελατήριο. F (N)

Ένα ελατήριο μήκους ℓ = 30 cm μπορεί να παραμορφωθεί ελαστικά μέχρι

να αποκτήσει μήκος ℓ’= 40 cm. Μετά «χαλάει» (παραμορφώνεται μόνιμα). 20

Α) Πώς διαπιστώνουμε ότι ισχύει ο Νόμος τού Hooke για το ελατήριο; 15

15

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
10
10
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
5
5
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Δℓ
0
0 2 4 6 8 10 Δℓ (cm)
(cm)
2 4 6 8 10
Β) Ποια είναι η σταθερά τού ελατηρίου;
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Γ) Πόση δύναμη πρέπει να ασκήσουμε στο ελεύθερο άκρο τού ελατηρίου,

για να του προκαλέσουμε τη μέγιστη ελαστική παραμόρφωση Δℓ = 10 cm που αντέχει;
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Δ) Πόση παραμόρφωση προκαλεί στο ελατήριο δύναμη 12 Ν;

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ΑΡΗΣ ΔΕΚΑΤΡΗΣ – Φυσική Β΄ Γυμνασίου

 ΔΥΝΑΜΗ 12

3.7 [Συμπλήρωση λέξεων]

Όταν στο [1] σώμα δρουν
___________ [2] περισσότερες από μία δυνάμεις, ___________

αυτές είναι πάντα δυνατό να [3] από μία δύναμη, ___________

που θα προκαλούσε το [4] που προκαλούν όλες μαζί.

___________

Αυτή τη δύναμη τη λέμε ολική (ή συνισταμένη) δύναμη

κι αντιπροσωπεύει τη [5] επίδραση τού [6] στο σώμα,
___________ ___________

η οποία του προκαλεί αλλαγή στην [7] ή/και [8]. ___________ ___________

Την [9] των δυνάμεων σε ένα σώμα από την

___________ [10] τους δύναμη τη λέμε σύνθεση δυνάμεων, ___________

ενώ τις δυνάμεις που αντικαθιστούμε τις λέμε συνιστώσες δυνάμεις.

3.8 [Άσκηση 3, σελ.62 σχολικού βιβλίου]

Σε έναν κρίκο συνδέονται δύο νήματα.
Διαμέσου των νημάτων ασκούμε στον κρίκο δύο δυνάμεις, με τιμές F1 = 4 N και F2 = 3 N.
Να προσδιορίσετε την ολική δύναμη στον κρίκο, στις παρακάτω περιπτώσεις:

Α) Οι δύο συνιστώσες δυνάμεις έχουν ίδιες κατευθύνσεις

F1 Fολ Τότε η ολική δύναμη έχει

⇔ κατεύθυνση ____________________________________________________________________________
F2
και τιμή _____________________________________________________________________________________

Β) Οι δύο συνιστώσες δυνάμεις έχουν αντίθετες κατευθύνσεις

Τότε η ολική δύναμη έχει
F2 F1 Fολ
⇔ κατεύθυνση ____________________________________________________________________________
και τιμή _____________________________________________________________________________________

Γ) Οι δύο συνιστώσες δυνάμεις έχουν κάθετες κατευθύνσεις

Fολ Τότε η ολική δύναμη έχει

κατεύθυνση ___________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________________

F1 ⇔ F1
F2 F2 και τιμή ____________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________

3.9 [Ερώτηση]
Να αναφέρετε 2 περιπτώσεις, στις οποίες ασκούνται δυνάμεις σε ένα σώμα,
αλλά θεωρούμε ότι «η ολική δύναμή τους είναι μηδέν». Fολ = 0
Δηλαδή από κινητική άποψη «είναι σαν οι δυνάμεις να αλληλοεξουδετερώνονται»
και «είναι σαν να μην ασκούνται δυνάμεις στο σώμα».
F1 F2
 _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ⇔
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ( F1 = F2 ) Fολ = 0
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

F1 F2
 _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ⇔
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
F3 Fολ = 0
( F1 = F2 + F3 )
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ΑΡΗΣ ΔΕΚΑΤΡΗΣ – Φυσική Β΄ Γυμνασίου

 ΔΥΝΑΜΗ 13

3.10 Α) [Συμπλήρωση κειμένου]

Ο Newton (Νιούτον) έδωσε απάντηση στο ερώτημα
«τι συμβαίνει από κινητική άποψη σε ένα σώμα, αν η συνολική δύναμη πάνω του είναι μηδέν»
(δηλαδή είτε δεν δρουν πάνω του δυνάμεις είτε δρουν και ισορροπούν).

Για όση διάρκεια η ολική δύναμη σε ένα σώμα είναι μηδέν, η ταχύτητά του ____________________________________________________________________ [1].
ου
Αυτό το συμπέρασμα είναι μια απλοποιημένη διατύπωση τού 1 Νόμου τού Newton.
Ειδικότερα:
 Για όση διάρκεια η ολική δύναμη σε ακίνητο σώμα είναι μηδέν, αυτό ____________________________________________________________________ [2].
 Για όση διάρκεια η ολική δύναμη σε κινούμενο σώμα είναι μηδέν, αυτό ____________________________________________________________________ [3].

Β) [Άσκηση 8, σελ.62 σχολικού βιβλίου]

Ένα αυτοκίνητο, μάζας 1.000 kg, κινείται με σταθερή ταχύτητα 50 km/h.
Να προσδιορίσετε την ολική δύναμη στο αυτοκίνητο.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.11 [Ερώτηση]
Τι μπορείτε να υποθέσετε για τις δυνάμεις που δρουν σε ένα σώμα, αν κινείται με σταθερή ταχύτητα
i. κάπου στο σύμπαν, πολύ μακριά από άλλα σώματα, ii. κοντά ή πάνω στη Γη
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.12 Α) [Συμπλήρωση λέξεων]

Ο Newton (Νιούτον) έδωσε επίσης απάντηση στο ερώτημα
«τι συμβαίνει από κινητική άποψη σε ένα σώμα, αν η ολική δύναμη πάνω του δεν είναι μηδέν»
Για όση διάρκεια η ολική δύναμη σε ένα σώμα δεν είναι ___________ [1], η ταχύτητά του αλλάζει
και αλλάζει τόσο πιο [2] ___________

 όσο πιο [3] είναι η ολική δύναμη σ’ αυτό.

___________

 και όσο [4] είναι η μάζα του.

___________

ου
Αυτό το συμπέρασμα είναι μια απλοποιημένη διατύπωση τού 2ου Νόμου τού Newton.

Β) [Άσκηση 10, σελ.62 σχολικού βιβλίου]

[

Ένα κουτί, μάζας 2 kg, είναι ακίνητο πάνω σε λείο οριζόντιο δάπεδο (χωρίς τριβές),
όταν πάνω του δρα μια σταθερή οριζόντια δύναμη, με τιμή F = 10 N.
Να αιτιολογήσετε αν το σώμα θα κινηθεί …
 με σταθερή ταχύτητα 5 m/s
 με σταθερή ταχύτητα 20 m/s
 με ταχύτητα που αυξάνεται
υ
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________ K
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________ F
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________ B
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ΑΡΗΣ ΔΕΚΑΤΡΗΣ – Φυσική Β΄ Γυμνασίου

 ΔΥΝΑΜΗ 14

3.13 [Συμπλήρωση λέξεων]

Όποτε ένα σώμα δέχεται [1] από ένα άλλο, ___________

ταυτόχρονα [2] στο άλλο σώμα

___________ [3] δύναμη ___________ ___________ [4] κατεύθυνσης. ο βατήρας
ος σπρώχνει
Αυτό το γεγονός είναι γνωστό ως 3 Νόμος τού Newton. την αθλήτρια
η αθλήτρια
Λέμε ότι «δύο σώματα [5] με δυνάμεις» ___________ σπρώχνει
τον βατήρα
ή ότι «σε κάθε [6] ανταποδίδεται μια
___________ [7]». ___________

Η δράση και η αντίδραση [8] έχουν ολική δύναμη ___________ ___________ [9],
διότι ασκούνται σε [10] σώματα. ___________

3.14 [Ερώτηση 17, σελ.61 σχολικού βιβλίου]

Ένα μεγάλο φορτηγό κι ένα μικρό αυτοκίνητο συγκρούονται μετωπικά.
i. Να συγκρίνετε τις δυνάμεις που ασκούνται στα δύο οχήματα, κατά τη διάρκεια τής σύγκρουσης.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ii. Να εξηγήσετε σε ποιο όχημα η ταχύτητα μεταβάλλεται πιο γρήγορα (πιο απότομα).
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.15 [Ερώτηση 12, σελ.61 σχολικού βιβλίου]

Με βάση τους Νόμους τού Newton να ερμηνεύσετε την κίνηση
Α) ενός πλοίου
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Β) ενός ελικοπτέρου
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Γ) ενός αεριωθούμενου αεροπλάνου

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.16 [Ερώτηση 16, σελ.61 σχολικού βιβλίου]

Α) Να σχεδιάσετε / ονομάσετε τις δυνάμεις που δρουν σε ακίνητο μήλο πάνω σε οριζόντιο τραπέζι
και να εξηγήσετε ποιες είναι οι αντιδράσεις τους (τα ζεύγη "δράση − αντίδραση"). Κ
______________________________________________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________________________________________________________________
Κ’ Β
______________________________________________________________________________________________________________________________________________

Β’
Β) Να εξηγήσετε ποιες από τις δυνάμεις τού σχήματος έχουν ολική δύναμη μηδέν. κέντρο
______________________________________________________________________________________________________________________________________________ Γης
______________________________________________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________________________________________________________________

ΑΡΗΣ ΔΕΚΑΤΡΗΣ – Φυσική Β΄ Γυμνασίου

 ΔΥΝΑΜΗ 15

3.17 [Ερώτηση 15, σελ.61 σχολικού βιβλίου]

Ένας μαθητής στέκεται στο πάτωμα. Κ
Α) Να σχεδιάσετε και να ονομάσετε τις δυνάμεις που δέχεται.
______________________________________________________________________________________________________________________________________________ Β
______________________________________________________________________________________________________________________________________________

Β) Να εξηγήσετε ποια σχέση έχουν οι τιμές και οι κατευθύνσεις αυτών των δυνάμεων.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Γ) Να εξηγήσετε αν οι δυνάμεις αυτές αποτελούν ζεύγος "δράση − αντίδραση".

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.18 [Άσκηση 15, σελ.63 σχολικού βιβλίου]

Ένα κιβώτιο, βάρους 20 Ν, ισορροπεί (ηρεμεί) πάνω σε ένα τραπέζι.
Α) Να σχεδιάσετε, να ονομάσετε και να υπολογίσετε τις δυνάμεις που δέχεται το κιβώτιο.
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Κ
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Κ Β
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ’

Β) Να σχεδιάσετε και να υπολογίσετε την τιμή τής δύναμης που ασκεί το κιβώτιο στο τραπέζι.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.19 [Συμπλήρωση λέξεων]

«Ολίσθηση» (γλίστρημα) ενός σώματος λέμε την κίνηση (αλλαγή θέσης) των σημείων επαφής του
σε σχέση με σώμα στο οποίο [1] (δηλαδή σώμα με το οποίο παραμένει σε επαφή).
___________

Για να αρχίσει να ολισθαίνει, απαιτείται να δεχθεί «κινητήρια δύναμη» [2] στην επιφάνεια επαφής. ___________

 Aν η «κινητήρια δύναμη» ασκείται στο σώμα αλλά η ολίσθηση δε ξεκινά, σημαίνει ότι
[3] από ισότιμη δύναμη με
___________ [4] κατεύθυνση, που ασκεί το εφαπτόμενο σώμα.
___________

 Αν η «κινητήρια δύναμη» αυξηθεί, χωρίς και πάλι να συμβεί ολίσθηση,

σημαίνει ότι η δύναμη από το εφαπτόμενο σώμα [5] ισόποσα. ___________

 Μόλις η «κινητήρια δύναμη» ξεπεράσει ένα όριο, η δύναμη από το εφαπτόμενο σώμα δεν αυξάνεται άλλο
και τότε η [6] ξεκινά.
___________

 Μάλιστα, η δύναμη από το εφαπτόμενο σώμα εξακολουθεί να δρα και κατά την ολίσθηση,
διότι αν καταργηθεί η «κινητήρια δύναμη», η ολίσθηση μετά από κάποια απόσταση σταματά [7].
Η δύναμη που δρα σε ένα σώμα από άλλο εφαπτόμενο σώμα κι εμποδίζει την έναρξη ή τη συνέχιση τής ___________ [8]
οφείλεται στο ότι υπάρχουν [9] στις επιφάνειες επαφής και η μία γαντζώνεται στην άλλη.
___________

Τη λέμε δύναμη τριβής κι έχει κατεύθυνση [10] στην ολίσθηση ή στην «κινητήρια δύναμη» ___________

που επιχειρεί να προκαλέσει ολίσθηση.

ΑΡΗΣ ΔΕΚΑΤΡΗΣ – Φυσική Β΄ Γυμνασίου

 ΔΥΝΑΜΗ 16

3.20 [Ερώτηση 9, σελ.62 σχολικού βιβλίου]

Ένα βιβλίο ηρεμεί πάνω σε οριζόντιο τραπέζι.
Αν το σπρώξουμε οριζόντια με το χέρι, γλιστράει στο τραπέζι και, αν το αφήσουμε, μετά από λίγο σταματάει.
Με τη βοήθεια των Νόμων τού Newton, να εξηγήσετε:
Α) Γιατί το βιβλίο παραμένει ακίνητο, πριν ασκηθεί σ΄ αυτό η δύναμη από το χέρι
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Β) Γιατί το βιβλίο κινείται όταν το σπρώχνουμε με το χέρι

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ K
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ T F
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ B

Γ) Γιατί το βιβλίο τελικά σταματά όταν πάψουμε να το σπρώχνουμε

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Δ) Κάτω από ποιες συνθήκες το βιβλίο κινείται με σταθερή ταχύτητα

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.21 [Ερώτηση 13, σελ.61 σχολικού βιβλίου]

Σύμφωνα με το μύθο, ένα άλογο γνώριζε τους Νόμους τού Newton.
Όταν του είπαν να σύρει ένα κάρο, αρνήθηκε απαντώντας:
«εάν ασκήσω δύναμη στο κάρο προς τα εμπρός, τότε
o
σύμφωνα με τον 3 Νόμο τού Newton και το κάρο θα ασκήσει ισόποση δύναμη προς τα πίσω.
ο
Συνεπώς, η ολική δύναμη θα είναι μηδέν και σύμφωνα με τον 1 Νόμο τού Newton το κάρο θα παραμείνει ακίνητο».
Τι θα απαντούσατε σ΄αυτό το άλογο;
υ
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
K
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
T F
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ B
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
F : δύναμη αλόγου
Κ: δύναμη στήριξης
Β: βάρος
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Τ: δύναμη τριβής

ΑΡΗΣ ΔΕΚΑΤΡΗΣ – Φυσική Β΄ Γυμνασίου