Professional Documents
Culture Documents
Aλέτρι
Aλέτρι
Το πατροπαράδοτο ξύλινο αλέτρι που μας περιγράφει ο Ησίοδος ήταν το βασικό εργαλείο
του γεωργού για το όργωμα του χωραφιού. Τα διάφορα κομμάτια του παίρνουν και
διαφορετικά ονόματα. Το κάτω χοντρό ξύλο συνήθως λέγεται "κουντούρι". Μπροστά του
στηρίζεται το "υνί". Πίσω από το "υνί" είναι το "παράβολο" για να στρώνει το χώμα και στη
μέση είναι η "σπάθα".
Ένα αλέτρι μπορεί να έχει ένα υνί, μπορεί όμως να έχει και δύο (δίλετρο).
Η όλη κατασκευή στηρίζεται στο ζυγό, που στα βόδια ήταν μπροστά στο λαιμό, στηριγμένος
με τις "ζεύλες" ενώ στα μουλάρια, κάτω απ' το στήθος. Επίσης στο αλέτρι που το
χρησιμοποιούσαν με τα μουλάρια υπάρχουν και οι παλάντζες, απ' όπου σέρνεται το αλέτρι.
Κατά το όργωμα απαραίτητα εργαλεία για το αλέτρι ήταν η βίτσα για τα βόδια, το καμουτσίκι
για τα μουλάρια και η ξύστρα (το ξάλι) για το ξύσιμο της λάσπης απ' το υνί και διάφορα
άλλα μέρη του αλετριού.
Bουκέντρα
Η βουκέντρα ή φκέντρα είναι ένα μακρύ λεπτό κυλινδρικό ξύλο μήκους 1,30m περίπου, με
σιδερένια αιχμή μπροστά, το κεντρί με το οποίο ο γεωργός κέντριζε τα βόδια να
προχωρήσουν, και την ξύστρα ή αξάλη πίσω, με την οποία ξύνει και απαλλάσσει τ’ αλέτρι
από τα βαριά χώματα ο γεωργός.
Αμπάρι
Το αμπάρι χρησιμοποιούνταν για αποθήκη, λέγονταν και αμπαντάρα και είτε το άφηναν
ανοιχτό, χωρίς κάλυμμα ή το κλείνανε με σανίδες και έφτιαχναν μια μικρή πορτούλα για
είσοδο. Φύλαγαν εκεί το αλεύρι για να προστατεύεται από υγρασία
Γάστρα
Είναι ένα μεγάλο κόσκινο, διαμέτρου 0,80μ. περίπου, για δημητριακά, φτιαγμένο από
χοιρινό ή βοδινό δέρμα. Το χρησιμοποιούσαν στο κοσκίνισμα του καρπού, μετά το
λίχνισμα, για την απομάκρυνση σκουπιδιών (πέτρες κ.λπ.).
Διράβδια ή λιράδια
πρόκειται για δύο ισομήκη κυλινδρικά ξύλα, προσδεμένα στις άκρες ενός κοντού και γερού
σχοινιού. Το πιο λεπτό ξύλο, τη λαβή, κρατά ο γεωργός και με το πιο χοντρό, το δάρτη,
χτυπά δυνατά τα δημητριακά που θέλει να αλωνίσει.
Δοκάνη
Η δοκάνη (ή αδοκάνη ή αλοκάνη) ήταν ένα πλατύ ξύλο, που στο κάτω μέρος είχε κοφτερές
πέτρες και χρησίμευε στο αλώνισμα. Ηταν ξύλινη τραπεζοειδής κατασκευή. Η δοκάνη
ζευόταν στα βόδια. Στην πάνω επιφάνεια στεκόταν ο γεωργός για να δίνει βάρος και
οδηγούσε τα ζώα γύρω γύρω στο αλώνι. Καθώς γύριζαν τα ζώα, η δοκάνη έκοβε στα
στάχυα και έβγαινε το σιτάρι.
Δρεπάνι,το λελέκι,
Το δρεπάνι είναι ένα κοφτερό θεριστικό εργαλείο που χρησιμοποιείται στη γεωργία για τον
θερισμό. Έχει κοντή ξύλινη ή μεταλλική χειρολαβή και κυρτή μεταλλική λάμα.
Το λελέκι έχει μακρύτερη λαβή από το δρεπάνι και χρησίμευε στο θερισμό των χαμηλών
σταχυών.
Παλαμαριά
Η παλαμαριά είναι ένα ξύλινο γάντι για να μην κόβονται οι θεριστές. Τη χρησιμοποιούσε ο
θεριστής για να πιάνει και να θερίζει περισσότερα στάχυα
Καλάθα ή κοφίνα
Κλητσίνικος
είναι ξύλινο μυτερό εργαλείο, που χρησίμευε στο θεριστή για το δέσιμο των σταχυών με το
δεματικό, δηλαδή το γερό στέλεχος των φυτών που το χρησιμοποιούσε σαν σχοινί.
Πρόκειται για σίτα με την οποία κοσκίνιζαν το αλεύρι. Η αριά άφηνε να περάσει
περισσότερο πίτουρο από τη δασιά
Πινακωτή
εξάρτημα όπου τοποθετούσαν εκεί το ζυμάρι για να φουσκώσει. Είχε πολλά χωρίσματα,
όπου σε καθένα απ' αυτά έβαζαν κι ένα καρβέλι
Πλαστήρι
κυκλική επιφάνεια από σανίδες, όπου ανοίγουν φύλλα από ζυμάρι.
Σβάρνα
Η σβάρνα είναι φτιαγμένη από ξύλα, αποτελείται από έναν ξύλινο παραλληλόγραμμο
σκελετό, σκεπασμένο με καμμένα και πλεγμένα κλαδιά λυγαριάς. Την έδεναν πίσω από το
μουλάρι, που οδηγείτο από το γεωργό ο οποίος ήταν πάνω στη σβάρνα, και χρησίμευε στο
γεωργό για το βολοκόπισμα του χωραφιού και το ψιλοχωμάτισμα μετά τη σπορά
Σκαφίδι
Ταψιά
Χαλκωματένιες κατασκευές, τις οποίες γάνωναν κατά καιρούς οι καλαϊτζήδες. Έβαζαν εκεί
το ψωμί να το ψήσουν (πίτες).
Ξυλόφτιαρο
Κλέμπρα,
Λιάμπα,
Αχυροψόης,
Παπαδιά,
είναι ξύλινα εργαλεία που χρησίμευαν στο γεωργό για το αλώνισμα, το λίχνισμα και το
φόρτωμα του καρπού στα κάρα ή στα ζώα.
Δικούλι (ή δικράνι):
Είναι το ξύλινο δικριάνι. Αλλού λέγεται και τρικούλι. Ήταν απλό και αδάπανο εργαλείο και
δεν έλειπε από κανένα σπίτι. Χρησιμοποιείταν μαζί με το δικριάνι, στο αλώνισμα για το
γύρισμα του αλωνιού, στο ξαχύρισμα του αλωνισθέντος προϊόντος και στην συγκομιδή του
σανού.
Καρπολόι,
Ξύλινη κατασκευή που χρησίμευε στο λίχνισμα. Πολλές φορές αντικαθιστούταν από το
δικούλι, είχε όμως πυκνότερα δόντια και γενικά έκανε καλύτερα τη δουλειά του
χοντροξεδιαλέγματος του καρπού από τα άχερα.
Ρεμόνι