ΚΟΠΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

Δρ. Σωτήριος Καραστεργίου

Επικ. Καθηγητής ΤΕΙΛ

ΚΑΡΔΙΤΣΑ 2005
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Τα κοπτικά μέσα με τα οποία πραγματοποιούνται κατεργασίες στο ξύλο
επηρεάζουν την ασφάλεια των χειριστών, την τελική ποιότητα των προϊόντων, καθώς
και την οικονομικότητα της κατεργασίας. Η ασφάλεια των χειριστών των
μηχανημάτων κατεργασίας ξύλου στο παρελθόν δεν λαμβάνονταν σοβαρά υπόψη. Οι
χειριστές διακατέχονταν (και δυστυχώς διακατέχονται και σήμερα) από άγνοια των
κινδύνων που εγκυμονεί η χρησιμοποίηση οποιουδήποτε κοπτικού μέσου. Οι έννοιες
ποιότητα και οικονομικότητα της κατεργασίας δεν συσχετίζονταν (και δυστυχώς δεν
συσχετίζονται και σήμερα) με την επίδραση που έχουν τα κοπτικά μέσα.
Στις παρούσες σημειώσεις γίνεται ιστορική αναδρομή των κοπτικών μέσων
κατεργασίας του ξύλου, παρουσιάζονται συνοπτικά τα κύρια χαρακτηριστικά των
διαφόρων ειδών ξύλου και προϊόντων αυτού (τα οποία συσχετίζονται άμεσα με την
τεχνολογία κατεργασίας), αναφέρονται στοιχεία που αφορούν την τεχνολογία κοπής,
και παρουσιάζονται σε κατηγορίες τα σύγχρονα κοπτικά κατεργασίας του ξύλου με
τα σπουδαιότερα χαρακτηριστικά τους.
 Κεφάλαιο 1ο
Ιστορία των κοπτικών μέσων κατεργασίας ξύλου
Το ξύλο είναι από τα αρχαιότερα υλικά που κατεργάστηκε ο άνθρωπος. Η αρχή
έγινε στη λίθινη εποχή όπου τα πρώτα μέσα κατεργασίας του ξύλου ήταν λαξευμένες
πέτρες, οι οποίες χρησίμευαν για την απλή μορφοποίηση κορμών (ιστάμενων
δέντρων ή πεσμένων) και κλαδιών.
Με την έναρξη της εποχής του μετάλλου ξεκίνησε και η κατασκευή απλών
εργαλείων με τα οποία οι άνθρωποι κατεργάζονταν και το ξύλο. Έτσι σήμερα μετά
από αιώνες εξέλιξης φτάσαμε στις σύγχρονες μορφές των κοπτικών εργαλείων.
Το ξύλο σε όλον τον κόσμο έπαιξε σημαντικό ρόλο στους προηγούμενους αιώνες
στον κατασκευαστικό τομέα (κατασκευή οικιών, σκαφών, αντικειμένων, κτλ.). Οι
διάφορες τεχνικές κατεργασίας του ξύλου και των μέσων με τα οποία
πραγματοποιούνταν αυτές, αναπτύχθηκαν για να καλύψουν τις ποικίλες απαιτήσεις
των τεχνιτών. Τα πρώτα εργαλεία κατεργασίας του ξύλου που κατασκεύασε ο
άνθρωπος ήταν χειρός. Ωστόσο τα εργαλεία αυτά αντικαθίστανται όλο και
περισσότερο από τα μηχανικά.
Οι τεχνικές δυνατότητες των πρώτων εργαλείων οριοθετήθηκαν στις απλές
κατεργασίες, ενώ πιο εξελιγμένα εργαλεία έπρεπε να αναπτυχθούν για να καλύψουν
τις αυξημένες απαιτήσεις των τεχνιτών. Στην εποχή του Μεσαίωνα πολλά εργαλεία
αποτέλεσαν αναπόσπαστο υλικό των τεχνιτών ξύλου. Η χειροπλάνη (ροκάνι)
συμβολίζει το κλασικό εργαλείο κάθε δεξιοτέχνη τεχνίτη της εποχής (Εικ. 1.1).

Εικ. 1.1. Χειροπλάνη (ροκάνι).

Η χειροπλάνη ήταν απαραίτητο εργαλείο για κάθε τεχνίτη της εποχής και η χρήση
του εκτείνεται έως τις μέρες μας παρόλο που η χειροπλάνη αντικαταστάθηκε από
σύγχρονες μηχανές πλανίσματος. Το απλό μαχαιράκι της χειροπλάνης έδωσε τη θέση
του σε πολύστροφες κυλινδρικές κεφάλες πλανίσματος με μαχαιριά στην περιφέρειά
τους. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις όπου ακόμα η χρήση της κλασικής
χειροπλάνης θεωρείται απαραίτητη και δεν μπορεί να αντικατασταθεί από
μηχανήματα (π.χ. σε εργασίες αποκατάστασης ισταμένων ξύλινων κατασκευών,
κτλ.).
Στα πρώτα στάδια της Βιομηχανικής Επανάστασης στο 19ο αιώνα, η κατεργασία
του ξύλου επικεντρώνονταν σε τρεις κατηγορίες: πρίση, πλάνισμα και διάνοιξη οπών.
Οι πρίσεις πραγματοποιούνταν με πριόνια χειρός τα οποία διέθεταν ξύλινες λαβές
και σιδερένιες οδοντωτές λάμες διαφόρων μορφών (Εικ. 1.2). Το πλάνισμα του ξύλου
με τη χειροπλάνη μπορούσε να προσδώσει στο ξύλο διάφορες μορφές. Πέρα από την
κλασική μορφή πλανίσματος που μπορούσε να πραγματοποιηθεί με την κλασική
χειροπλάνη (δημιουργία επίπεδης επιφάνειας), μπορούσαν να δημιουργηθούν
διάφορες μορφές στο ξύλο από παραλλαγές εργαλείων της κλασικής χειροπλάνης.
Έτσι, οι τεχνίτες μπορούσαν να δημιουργήσουν πατούρες, γκινισιές, κοίλα προφίλ,
κτλ. σε ξύλο δημιουργώντας χειροποίητα έπιπλα καλής αισθητικής. Στις Εικ. 1.3 έως
1.5 παρατηρούμε ορισμένες χειροπλάνες με τις οποίες οι τεχνίτες δημιουργούσαν
διάφορες μορφές στο ξύλο. Τα εργαλεία αυτά δουλεύονταν στην Ελλάδα μέχρι και
πριν από μερικές δεκαετίες από εξειδικευμένους τεχνίτες (Εικ. 1.6).

Εικ. 1.2. Διάφορα χειροπρίονα.

Εικ. 1.3. Χειροπλάνη για τη δημιουργία γκινισιών.

Εικ. 1.4. Χειροπλάνη για τη δημιουργία πατούρας.

Εικ. 1.5. Χειροπλάνη για τη δημιουργία κοίλων προφίλ.

70
 Εικ. 1.6. Διάφορες κατεργασίες με χειροπλάνες.

Η κατασκευή των τρυπανιών ξύλου έθεσε τις βάσεις για τους μοντέρνους τρόπους
κατασκευής εργαλείων. Αναπτύχθηκε ένας τύπος τρυπανιού – ξύστρας το οποίο
λάξευε το ξύλο καθώς διάνοιγε οπές στο ξύλο (Εικ. 1.7). Το τρυπάνι αυτό έφερε
ακίδα-οδηγό στη μύτη του και ελικοειδείς αυλακώσεις. Τα χαρακτηριστικά αυτά
διατηρούνται έως και σήμερα στα σύγχρονα τρυπάνια. Όπως με την πλάνιση και την
πρίση τα πρώτα αυτά τρυπάνια ήταν χειροκίνητα.

Εικ. 1.7. Ελικοειδές χειροκίνητο τρυπάνι.

Η εφεύρεση της ατμομηχανής αποτέλεσε το σημείο καμπής για πολλές
παραγωγικές διαδικασίες μέσα στις οποίες συμπεριλαμβάνονταν και οι κατεργασίες
του ξύλου. Αν και οι βασικοί τρόποι κατεργασίας παρέμεναν ίδιοι (πρίση, πλάνιση
και διάνοιξη οπών) τα κοπτικά εργαλεία εξελίχθηκαν προσαρμόζοντας τη μορφή τους
στη νέα κινητήρια δύναμη (Εικ. 1.8). Έφτασε λοιπόν η στιγμή για τη δημιουργία των
πρώτων μηχανών κατεργασίας ξύλου: μηχανές διάνοιξης οπών, δισκοπρίονα,
ταινιοπρίονα και πλάνες.

71
 Εικ. 1.8. Διάφορα εργαλεία παλιάς τεχνολογίας.

Η ανάπτυξη των μηχανών και των εργαλείων στη σύγχρονη κατεργασία του
ξύλου προσαρμόζεται όχι μόνο στις νέες μεθόδους κατεργασίας αλλά και στα
σύγχρονα προϊόντα ξύλου που παράγονται.

72
 Κεφάλαιο 2ο
Τεχνολογία Υλικών
2.1. Ξύλο – Προϊόντα Ξύλου
Η δομή και οι ιδιότητες του ξύλου παίζουν πρωταρχικό ρόλο στην κατεργασία
του. Το ξύλο δεν είναι συμπαγές υλικό και έχει πορώδη μορφή. Η αναλογία
συμπαγούς μάζας προς τις κοιλότητες που διαθέτει ποικίλει από είδος σε είδος, από
δέντρο σε δέντρο για το ίδιο δέντρο, ακόμη και στο ίδιο δέντρο από την κορυφή προς
τη βάση και από το κέντρο προς την περιφέρεια.
Η σκληρότητα είναι το μέτρο της αντιστάσεως του ξύλου στην είσοδο ξένων
σωμάτων στη μάζα του. Η αντίσταση αυτή είναι μεγαλύτερη, μέχρι διπλάσια περίπου,
σε αξονική διεύθυνση παρά πλευρικά, αλλά ανάμεσα σε ακτινικές και εφαπτομενικές
επιφάνειες δεν υπάρχει σημαντική διάφορα. Με τη σκληρότητα σχετίζεται άμεσα η
ευκολία κατεργασίας του ξύλου. Στον Πιν. 2.1 διαχωρίζονται τα κυριότερα
δασοπονικά είδη από άποψη σκληρότητας.

Πιν. 2.1. Κατάταξη κυριοτέρων δασοπονικών ειδών με βάση τη σκληρότητά τους.

Μικρής σκληρότητας Μέτριας σκληρότητας Μεγάλης σκληρότητας.
(μαλακά)
Λεύκη, ιτιά, φιλύρα, Πεύκη, ελάτη, άρκευθος, Δρυς, ίταμος, φτελιά,
καστανιά καρυδιά ακακία, φράξος, οξιά,
πλάτανος, γαύρος,
σφενδάμι, σημύδα, ελιά
Άλλη σημαντική ιδιότητα του ξύλου είναι η ελαστικότητα. Ελαστικότητα είναι
το μέτρο της ικανότητας ενός στερεού υλικού να επιστρέφει στην αρχική του
κατάσταση μετά από μία παραμορφωμένη κατάσταση.
• Προϊόντα Ξύλου.
Κατά τη δεκαετία του 1920 κατασκευάστηκαν οι πρώτες ξυλοπλάκες από
συμπιεσμένα ξυλοτεμαχίδια με κόλλα. Στις μέρες μας τα συγκολλημένα προϊόντα
ξύλου (ινοσανίδες, μοριοσανίδες, κόντρα – πλακέ, osb, κτλ.) έχουν σε μεγάλο βαθμό
αντικαταστήσει το μασίφ ξύλο.
Οι μοριοσανίδες κατασκευάστηκαν τη δεκαετία του 1930, ενώ η παραγωγή τους
άρχισε το 1941 στη Γερμανία όπου ιδρύθηκε το πρώτο εργοστάσιο. Πρόκειται για
σχετικά νέα, δυναμική βιομηχανία που εγκαταστάθηκε και αναπτύχθηκε ταχύτατα σε
πολλές χώρες του κόσμου. Η εντυπωσιακή ανάπτυξή της οφείλεται: στη δυνατότητα
αξιοποίησης ξύλου μικρών διαστάσεων καθώς και υπολειμμάτων άλλων
κατεργασιών, στη διαθεσιμότητα συνθετικών ρητινών, στην καταλληλότητα του
προϊόντος για ποικίλες χρήσεις. Οι μοριοσανίδες παράγονται σε μεγάλες επιφάνειες,
σε ποικίλα πάχη (2mm – 12cm) και πυκνότητες (χαμηλή 0,25-0,40 g/cm3, μέση 0,40-
0,80 g/cm3, ψηλή 0,80-1,20 g/cm3). Με βάση τον τρόπο παραγωγής και τη διάταξη
των τεμαχιδίων (παράλληλη, κάθετη) σε σχέση με το επίπεδο της πλάκας
διακρίνονται δύο τύποι μοριοσανίδων. Οι μοριοσανίδες του πρώτου (συνηθισμένου)
τύπου (παράλληλη διάταξη τεμαχιδίων) παράγονται με πίεση κάθετη προς το επίπεδο
της πλάκας και είναι μονόστρωμες, πολύστρωμες (τρίστρωμες, σπάνια
πεντάστρωμες) ή βαθμιδωτής πυκνότητας. Μοριοσανίδες του δεύτερου τύπου
(κάθετη διάταξη τεμαχιδίων) παράγονται σε μικρές ποσότητες με προώθηση των
τεμαχιδίων ανάμεσα στις πλάκες της πρέσας, Κύρια πρώτη ύλη είναι το ξύλο, γίνεται
όμως και χρήση άλλων λιγνοκυτταρινικών υλών όπως καλαμιού, άχυρου, γεωργικών
υπολειμμάτων, κ.λ.π. Οι συγκολλητικές ουσίες είναι θερμοσκληρυνόμενες συνθετικές

73
ρητίνες (ουρία-, φαινόλη-, μελαμίνη- φορμαλδεΰδη). Επίσης χρησιμοποιούνται
διάφορα πρόσθετα όπως παραφίνη για ανθυγροσκοπικούς σκοπούς και, σε ορισμένες
περιπτώσεις, εντομοκτόνες, μυκητοκτόνες και αντιπυρικές ουσίες.
Οι ινοσανίδες άρχισαν να κατασκευάζονται στα τέλη του 19ου αιώνα και στις
αρχές του 20ου. Οι ινοσανίδες έχουν ποικίλες χρήσεις, π.χ. ως ηχομονωτικό και
θερμομονωτικό υλικό, για εσωτερικές επενδύσεις και εξωτερικές κατασκευές,
εσωτερικά επίπλων, υποδάπεδα, κ.λ.π. Διακρίνονται σε μονωτικές (πυκνότητα έως
0,40 g/cm3), μέσης πυκνότητας (MDF 0,4-0,8 g/cm3 , σκληρές 0,8-1,20 g/cm3 και
μεγάλης πυκνότητας 1,20-1,45 g/cm3. Τα είδη ξύλου που χρησιμοποιούνται είναι
κωνοφόρα και πλατύφυλλα είτε χωριστά είτε αναμεμιγμένα. Μπορούν να
χρησιμοποιηθούν και είδη με μεγάλη πυκνότητα (π.χ. δρυς, οξιά, κτλ.).
Τα αντικολλητά (κόντρα πλακέ) παράγονται με τη συγκόλληση ενός η
περισσοτέρων ξυλοφύλλων στις δυο επιφάνειες άλλου ξυλοφυλλου η στρώσης που
κατασκευάζεται από λωρίδες πριστής ξυλείας. Χαρακτηριστικό των αντικολλητων
είναι ότι η κατεύθυνση των ινών του ξύλου κάθε στρώσης σχηματίζει κάθετη γωνία
με τις παρακείμενές της. Οι συγκολλητικές ουσίες που χρησιμοποιούνται είναι
θερμοσκληρυνομενες συνθετικές ρητίνες (φαινόλη – φορμαλδεΰδη για εξωτερικές
χρήσεις – κόντρα-πλακέ θαλάσσης) και ουρία φορμαλδεΰδη για εσωτερικές.
Η τοποθέτηση διαδοχικών στρώσεων με ορθή γωνία ινών τείνει να εξισώσει τις
μηχανικές ιδιότητες των αντικολλητων στο μήκος και πλάτος τους, αντίθετα με το
μασίφ ξύλο που έχει διαφορετικές μηχανικές ιδιότητες σε διάφορες αυξητικές
διευθύνσεις. Η κατεργασία των αντικολλητων είναι σχετικά εύκολη.

• Υλικά κοπής ξύλου.

Η συμπεριφορά ενός κοπτικού εργαλείου εξαρτάται κύρια από τα σημεία του
κοπτικού που έρχονται σε επαφή με το κατεργαζόμενο υλικό (ακμή – tip). Πέρα από
τη μορφή και τη θέση ενός μαχαιριού στο σώμα ενός κοπτικού, το υλικό από το οποίο
έχει κατασκευαστεί ένα μαχαίρι αποτελεί επίσης ένα σημαντικό παράγοντα στον
προσδιορισμό της ποιότητας κοπής του κοπτικού. Οι απαιτήσεις που έχουμε από ένα
κοπτικό επηρεάζονται καθοριστικά από το είδος του υλικού των σημείων
κατεργασίας. Η σκληρότητα και το είδος του υλικού το οποίο κατεργαζόμαστε
(μασίφ ξύλο ή συγκολλημένο προϊόν ξύλου) πρέπει να λαμβάνονται υπόψη
παράλληλα με τις απαιτήσεις μας για υψηλές ταχύτητες προώθησης, την καλύτερη
τελική ποιότητα και τη μεγαλύτερη διάρκεια του κοπτικού. Για κοπτικά τα οποία
κατεργάζονται το ξύλο τα υλικά που χρησιμοποιούνται διαφέρουν και δίνονται στον
Πίν. 2.2.

74
 Πιν. 2.2. Υλικά κοπής ξύλου.
Κοπτικό υλικό Περιγραφή Χρήσεις
HL Ατσάλι με κράμα που Τα υλικά κοπής αυτού του τύπου
Υψηλό κράμα υπερβαίνει το 5%. χρησιμοποιούνται σε κατεργασίες
ατσαλιού Το κράμα αποτελείται από κορμών. Με τα κοπτικά αυτού του τύπου
άνθρακα 2% και χρώμιο μπορούν π.χ. να δημιουργηθούν γκινισιές
12%. και προεξοχές με ταχύτητες προώθησης
πάνω από 200m/min.
HSS Χάλυβας ταχείας κοπής με Τα μαχαίρια από χάλυβα ταχείας κοπής
Χάλυβας ταχείας πάνω από 12% κυρίως χρησιμοποιούνται για κατεργασία
κοπής. περιεκτικότητα σε μαλακών ξύλων.
βολφράμιο, μολυβδαίνιο, Μεγαλύτερη διάρκεια χρήσης και
βανάδιο, κοβάλτιο και καλύτερη ποιότητα κοπής μπορεί να
χρώμιο (Εικ. 2.2-A) επιτευχθεί σε σχέση με τα υψηλά κράματα
ατσαλιού, λόγω της μεγαλύτερης
σκληρότητας και αντοχής αυτού του
κράματος.
Στελίτης Λιωμένο μέταλλο το οποίο Ο στελίτης χρησιμοποιείται για την
αποτελείται κυρίως από κατεργασία κορμών. Με το υλικό αυτό
κοβάλτιο, χρώμιο και πετυχαίνεται καλύτερη ποιότητα
βολφράμιο και ένα μικρό επιφάνειας σε σχέση με τα κράματα
ποσοστό σιδήρου. ατσαλιού.
TC Σκληρό μέταλλο το οποίο Χρησιμοποιείται για κατεργασία πριστής
Καρβίδια παράγεται με μεταλλουργία ξυλείας και ξυλοπλακών. Η σκληρότητα
βολφραμίου σκόνης (Εικ. 2.2-Β). Σκληρό, του υλικού προσφέρει άριστη ποιότητα
με αντοχή στις τριβές κοπής.
βολφράμιο – καρβίδιο σε Η αναλογία βολφραμίου καρβιδίων με τα
συμπύκνωση μάζας (χωρίς υπόλοιπα στοιχεία εξαρτάται από το είδος
λιώσιμο) σε μήτρα με του κατεργαζόμενου υλικού. Τα καρβίδια
κοβάλτιο και νικελίο. συμπεριφέρονται καλά και στην
κατεργασία δύσκολων στην κατεργασία
ξύλων (π.χ. τροπικών) τα οποία
προξενούν μεγάλες τριβές στα κοπτικά
DP ή PCD Τα διαμάντια είναι τα πιο Τα κοπτικά αυτού του τύπου αντέχουν σε
Κρυσταλλικά σκληρά μέταλλα. Στα υλικά όπως το MDF και οι μοριοσανίδες
διαμάντια κοπτικά χρησιμοποιούνται τα οποία περιέχουν σκληρά υλικά στη
συνθετικά διαμάντια τα μάζα τους. Λόγω της μικρής φθοράς τους
οποία παράγονται σε και της υψηλής απόδοσής τους, τα
θερμοκρασίες 1300 - 1400ο, πολυκρυσταλλικά διαμάντια μπορούν να
και με πίεση από 6000 έως αποδειχθούν οικονομικά παρά το υψηλό
7000 MPa (Εικ. 2.2-Γ). Τα κόστος τους.
συνθετικά διαμάντια συμπυ-
κνώνονται σε μάζα επάνω σε
ένα σκληρό μεταλλικό
υπόβαθρο. Το συνθετικά
διαμάντια είναι ιδιαίτερα
δαπανηρά και το πάχος τους
κυμαίνεται από 1,6 έως 3,2
mm.

75
 Η σύνθεση του κοπτικού υλικού και ο θερμικός χειρισμός τους κατά τη διάρκεια
της κατασκευής τους προσδιορίζουν την κρυσταλλική τους μορφή (Εικ. 2.2).

Α Β Γ

Εικ. 2.2. Δομή κοπτικών υλικών. Α: χάλυβας ταχείας κοπής (HSS), Β: καρβίδιο (TC),
και Γ: πολυκρυσταλλικό διαμάντι (PCD).

Η ποιότητα του μέταλλου του κοπτικού μέσου ποικίλει ανάλογα με τον

κατασκευαστή. Τα καρβίδια χωρίζονται σε κατηγορίες ανάλογα με τη σύνθεση τους.
Ακόμη και ανάμεσα στην ίδια κατηγορία καρβιδίων μπορεί να υπάρχουν διαφορές
στην ποιότητα. Όσο αυξάνει η σκληρότητα του καρβιδίου, τόσο πιο εύθρυπτο γίνεται.
Όσο πιο μαλακό είναι ένα καρβίδιο τόσο πιο εύκολα συγκολλάτε στο σώμα του
κοπτικού. Όσο πιο σκληρό είναι ένα καρβίδιο, τόσο πιο εύκολα μπορεί να ξεκολλήσει
σε μεγάλες ταχύτητες περιστροφής. Μεγάλο ρόλο στην ποιότητα του κοπτικού παίζει
η σύσταση του και η κοκκομετρική διάσταση του υλικού. Η κοκκομετρική διάσταση
του υλικού κατασκευής μπορεί να αξιολογηθεί με μικροσκόπιο. Στην Εικ. 2.3
παρατηρούμε διάφορα καρβίδια σε μεγέθυνση. Από την παρατήρηση της επιφάνειας
παρατηρούμε ότι το καρβίδιο (Α) έχει λεπτότερη υφή από τα υπόλοιπα (Β, Γ και Δ)
με αποτέλεσμα να μας δίνει ένα κοπτικό ακριβότερο και καλύτερης ποιότητας.

Α Β

Γ Δ

Εικ. 2.3. Διαφορετικές ποιότητες καρβιδίων (μεγέθυνση X 1500).

76
 Ο ταχυχάλυβας και το καρβίδιο μπορούν να βελτιωθούν περαιτέρω με την
προσθήκη επικαλύψεων στην επιφάνειά τους. Το νιτρικό τιτάνιο (TiN) το οποίο
παρέχει στον ταχυχάλυβα το χαρακτηριστικό χρυσαφί χρώμα αυξάνει την αντοχή της
ακμής (tip) του κοπτικού μέσου στην κατεργασία μέταλλων. Η επικάλυψη με βορικες
ενώσεις σε καρβίδιο το καθιστούν πολύ ανθεκτικό σε κατεργασίες σκληρών υλικών
και ινωδών υλικών.
Σκληρά υλικά που εμπεριέχονται σε προϊόντα ξύλου (MDF, μοριοσανίδες, κ.λ.π.)
απαιτούν πολύ ανθεκτικά κοπτικά υλικά με λεπτόκοκκα και κοφτερά άκρα. Στο Σχ.
2.1 παρατηρούμε την επίδραση της υφής του κοπτικού υλικού σε σχέση με τη
διάρκεια χρήσης του.

Μέγεθος
Ταχυχάλυβας

Καρβίδιο

Πολυκρυσταλλικό
διαμάντι

Μέτρα κατεργασίας

Σχ. 2.1. Σχέση φθοράς και διάρκειας ζωής διαφόρων κοπτικών μέσων.

Υπάρχουν πολλές εταιρίες παγκοσμίως που ασχολούνται με την κατασκευή

κοπτικών μέσων κατεργασίας ξύλου. Οι ερευνητές ασχολούνται με τη δημιουργία
κοπτικών μέσων τα οποία να παρέχουν καλή ποιότητα κοπής και να έχουν μεγάλη
διάρκεια ζωής. Παράλληλα το καλό κοπτικό θα πρέπει να είναι έτσι σχεδιασμένο
ώστε να παρέχει τη μέγιστη δυνατή ασφάλεια στο χειριστή.

77
 Κεφάλαιο 3ο
Τεχνολογία Κοπής
Γεωμετρία κοπτικού
Η ποιότητα κοπής και η διάρκεια ζωής του κοπτικού εξαρτώνται άμεσα από τη
γεωμετρία του κοπτικού μέσου (γωνίες των μαχαιριών, θέση αυτών στο σώμα του
κοπτικού, κτλ.). Στο Σχ. 3.1 παρατηρούμε τις γωνίες που συναντάμε σε ένα κοπτικό
μέσο (Α: πρόπτωσης (τομής), Β: ακμής, Γ: ράχης (συμπληρωματική), Δ: ακτινικού
διάκενου, Ε: κορυφής, Ζ: επιφανείας, Η: πλευρικού διάκενου).

Η
Ε Γ

Ζ
Β

Α
Δ
Πρόσοψη Πλάγια όψη Κάτοψη

Σχ. 3.1. Γωνίες που συναντάμε σε ένα κοπτικό μέσο.

Με την περιφερειακή τομή το βάθος κατεργασίας θα πρέπει να περιορίζεται. Η

ποιότητα κοπής επηρεάζεται από το μέγεθος των υπολειμμάτων που παράγονται και
τη γεωμετρία των κοπτικών. Τα κοπτικά μέσα θα πρέπει να διαθέτουν ξυλοδιασπαστή
(chip breaker) για να μην επιτρέπουν στα υπολείμματα να αυξάνουν σε διαστάσεις
πριν αποσπαστούν (αποκοπούν) από το κατεργαζόμενο ξύλο. Εάν το υπόλειμμα
κατεργασίας αποκοπεί έχοντας μικρές διαστάσεις (μήκος και πάχος) τότε η
παραγόμενη επιφάνεια διαθέτει καλή ποιότητα. Στην εύκολη και κανονική αποκοπή
του υπολείμματος βοηθά ο ξυλοδιασπαστής (Σχ. 3.2). Ο ξυλοδιασπαστής
σταθεροποιείται λίγο πιο πάνω από την ακμή του κοπτικού μέσου και συντελεί στην
παραμόρφωση των υπολειμμάτων κατεργασίας αμέσως μετά την παραγωγή τους. Η
έλλειψη του ξυλοδιασπαστή συντελεί στην ακανόνιστη παραγωγή σε μεγάλου
μήκους και πάχους υπολειμμάτων κατεργασίας με αποτέλεσμα η παραγόμενη
επιφάνεια να είναι κακής ποιότητας.

Σχ. 3.2. Η ύπαρξη ξυλοδιασπαστή σε κοπτικό μέσο.

 Για την κατασκευή ενός κοπτικού μέσου λαμβάνεται υπόψη η φορά περιστροφής
του κοπτικού σε σχέση με την κατεύθυνση προώθησης του ξύλου (Σχ. 3.3).

F
a

Fz

hm

Σχ. 3.3. Πορεία κοπής του ξύλου αντίθετα προς την κατεύθυνση προώθησης του ξύλου.

Όταν η φορά περιστροφής του κοπτικού είναι αντίθετη προς την κατεύθυνση
προώθησης του ξύλου, το κοπτικό μέσο βαθμιαία εισχωρεί στο ξύλο με αποτέλεσμα
να μη φθείρεται απότομα από την επαφή με το ξύλο. Η περίπτωση αυτή (κατεργασία
‘κόντρα’ στη φορά προώθησης του ξύλου) επιβάλλεται στην περίπτωση που
πραγματοποιείται προώθηση του ξύλου με το χέρι. Η ποιότητα της παραγόμενης
επιφάνειας δεν είναι άριστη διότι παρατηρούνται θραύσεις των ινών. Στην περίπτωση
όπου η φορά περιστροφής του ξύλου συμπίπτει με τη φορά προώθησης, έχουμε πολύ
καλή ποιότητα επιφάνειας, διότι τα υπολείμματα κατεργασίας αποκόπτονται
(‘ξύνονται’) καλύτερα από την τελική επιφάνεια. Ο κίνδυνος πρόκλησης ατυχήματος
είναι πολύ μεγάλος, διότι το κατεργαζόμενο στοιχείο μετακινείται πιο ακανόνιστα,
ενώ η διάρκεια ζωής του κοπτικού είναι μικρότερη.
Η τελική ποιότητα κατεργασίας επηρεάζεται από την κατεύθυνση κοπής σε σχέση
με την κατεύθυνση των ινών του ξύλου (Σχ. 3.4).

79
 Α Β

Δ
Γ

Σχ. 3.4. Κατευθύνσεις τομής σε σχέση με την κατεύθυνση των ινών του ξύλου.

Η κατεργασία κατά μήκος των ινών του ξύλου (βλ. Σχ. 3.4-Α) μπορεί να
πραγματοποιηθεί με μεγάλες ταχύτητες προώθησης του ξύλου και περιστροφής των
κοπτικών μέσων, πετυχαίνοντας καλή παραγόμενη ποιότητα επιφάνειας. Όταν η
κατεργασία πραγματοποιείται αντίθετα προς την κατεύθυνση των ινών του ξύλου (βλ.
Σχ. 3.4-Β) παρατηρείται ακανόνιστη θραύση των ινών του ξύλου. Υποβαθμισμένη
ποιότητα παρατηρείται και στην περίπτωση όπου το ξύλο κατεργάζεται εγκάρσια είτε
με το σώμα του κοπτικού κάθετα προς τις ίνες του ξύλου (βλ. Σχ. 3.4-Γ), είτε σε
παράλληλη θέση προς αυτές (βλ. Σχ. 3.4-Δ). Στην τελευταία περίπτωση απαιτούνται
μεγάλες δυνάμεις τομής (μικρή ταχύτητα προώθησης του ξύλου και μεγάλη ταχύτητα
περιστροφής).
Η αύξηση της ταχύτητας περιστροφής του κοπτικού μέσου επιδρά θετικά στη
βελτίωση της παραγόμενης επιφάνειας, αλλά πολύ μεγάλες ταχύτητες προκαλούν
υποβαθμιση της ποιότητα λόγω αύξησης των τριβών του κοπτικού στο ξύλου.
Η ταχύτητα κοπής ενός κοπτικού μέσου υπολογίζεται από τον ακόλουθο τύπο:

Vc = D * π * n / 100 * 60

Όπου,
Vc = ταχύτητα κοπής (m/sec)
D = η διάμετρος του κοπτικού (m)
n = η συχνότητα περιστροφής

Όπως παρατηρούμε από τον ανωτέρω πίνακα η ταχύτητα κοπής εξαρτάται από τη
διάμετρο του κοπτικού και την ταχύτητα περιστροφής του. Ιδανική ταχύτητα κοπής
για ξύλο θεωρείται από 40-70 m/sec ανάλογα με το είδος του ξύλου που
κατεργάζεται. Στον Πιν. 3.1 δίνονται ενδεικτικές τιμές για ορισμένα είδη ξύλου και
προϊόντα αυτού.

80
 Πιν. 3.1. Ιδανικές ταχύτητες κοπής διάφορων προϊόντων.
Είδος ξύλου Ταχύτητα κοπής
(m/sec)
HS TC
Κωνοφόρα 50-80 70-100
Πλατύφυλλα 40-60 70-90
Μοριοπλάκες 60-80
MDF, ΗDF 60-80
Επενδεδυμένες ξυλοπλάκες 60-120
Αντικολλητά 50-80
Hardboard 50-80
Softboard 60-100
Τσιμεντοσανίδα 40-60
Αλουμίνιο 60-80

Πέρα από τη γεωμετρία του κοπτικού μέσου η ποιότητα της παραγόμενης

επιφάνειας εξαρτάται από τον αριθμό των περασμάτων των μαχαιριών από την
επιφάνεια του ξύλου, τον αριθμό των μαχαιριών, τη διάμετρο περιστροφής των
μαχαιριών και την ταχύτητα περιστροφής του κοπτικού μέσου. Η ποιότητα της
επιφάνειας εκφράζεται από το μέγεθος των κοίλων ιχνών που δημιουργούνται. Όσο
μικρότερα είναι τα ίχνη (βήματα) τόσο καλύτερη είναι η παραγόμενη επιφάνεια. Το
μήκος κάθε ίχνους (Fz) δίδεται από τον τύπο:

Fz = vf * 1000 / n * z
Όπου:
Fz = το μήκος του ίχνους (mm)
vf = η ταχύτητα προώθησης του ξύλου (m/min)
n = η ταχύτητα περιστροφής (min-1)
Z = ο αριθμός των μαχαιριών

Το βάθος του ίχνους υπολογίζεται από τον τύπο:

T = Fz2 / 4* D

Όπου:
t = το βάθος του ίχνους (mm)
Fz = το μήκος του ίχνους (mm)
D = Η διάμετρος περιστροφής των μαχαιριών (mm)

81
 Κεφάλαιο 4ο
Σχεδιασμός και Κατασκευή Κοπτικών
Τα μαχαίρια αποτελούν τα κοπτικά σημεία των μέσων κατεργασίας του ξύλου. Η
αποτελεσματικότητά τους εξαρτάται το είδος της κεφαλής κατεργασίας στα οποία
είναι προσαρμοσμένα. Τα μέσα κατεργασίας του ξύλου μπορούν να ταξινομηθούν σε
πολλές κατηγορίες, όπως δίσκους κοπής, κοπτικές κεφαλές και σύνθετες κεφαλές για
δημιουργία προφίλ, κυλίνδρους πλάνισης για πλανίσματα, και τρυπάνια για διανοίξεις
οπών. Τα κοπτικά μπορούν να διαχωριστούν σε τρεις κατηγορίες: συμπαγή κοπτικά
ενός υλικού, συμπαγή κοπτικά με διαφορετικό υλικό στα σημεία κατεργασίας από το
υπόλοιπο σώμα, και σύνθετα (συνδυασμένα) κοπτικά.
Τα συμπαγή κοπτικά ενός υλικού είναι κατασκευασμένα εξολοκλήρου από το
ίδιο (ή τα ίδια) υλικά (Εικ. 4.1), όπως κράμα ατσαλιού, υψηλό κράμα ατσαλιού, ή
χάλυβα ταχείας κοπής. Κοπτικά αυτού του τύπου συναντάμε σε κεφαλές σβούρας,
τρυπάνια, μορσοτρύπανα, κεφαλές φρέζας, κ.λ.π.

Εικ. 4.1. Συμπαγή κοπτικά κατασκευασμένα εξολοκλήρου από το ίδιο υλικό.

Τα συμπαγή κοπτικά με διαφορετικό υλικό στα σημεία κατεργασίας φέρουν

καρβίδια, πολυκρυσταλλικά διαμάντια ή χάλυβα ταχείας κοπής μόνο στα σημεία που
έρχονται σε επαφή με το ξύλο (Εικ. 4.2). Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται
καλύτερη ποιότητα κοπής. Το υλικό κατεργασίας συγκολλάτε (με κόλληση ή με
τήξη) στο κυρίως σώμα της κεφαλής κατεργασίας. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι
δίσκοι κοπής, οι συμπαγείς κεφαλές μορφοποίησης και διάφορα τρυπάνια. Το υλικό
κατεργασίας του ξύλου είναι καρβίδιο ή πολυκρυσταλλικό διαμάντι.

Εικ. 4.2. Συμπαγή κοπτικά με διαφορετικό υλικό στα σημεία κατεργασίας.

Τα σύνθετα (συνδυασμένα) κοπτικά αποτελούνται από τρία μέρη: το κυρίως

σώμα του κοπτικού, τα κοπτικά μέσα και τα μέσα συγκράτησης – ασφάλισης των
κοπτικών μέσων στο κυρίως σώμα του κοπτικού (Εικ. 4.3).
 Εικ. 4.3. Σύνθετα (συνδυασμένα) κοπτικά.

Το κυρίως σώμα του κοπτικού μπορεί να είναι κατασκευασμένο από σκληρό,

μαλακό ή ενδιάμεσης σκληρότητας ατσάλι. Τα κοπτικά μέσα μπορεί να είναι
κατασκευασμένα από χάλυβα ταχείας κοπής, καρβίδιο ή ακόμη και διαμάντι. Ο
σχεδιασμός των κοπτικών μέσων είναι συγκεκριμένος έτσι ώστε όταν αυτά
τοποθετηθούν στο σώμα του κοπτικού να μένουν αμετακίνητα, ιδιαίτερα κατά τη
διάρκεια της περιστροφής όπου αναπτύσσονται φυγόκεντρες δυνάμεις. Κοπτικά
αυτού του είδους συναντάμε στις σβούρες, στις ξεμορσαρίστρες, στις ραμποτέζες,
κτλ.

Πέρα από τις τρεις ανωτέρω κατηγορίες όπου τα κοπτικά του ξύλου
διαχωρίζονται με βάση τον τρόπο κατασκευής τους, τα κοπτικά μέσα διαχωρίζονται
με βάση τη μορφή κατεργασίας που παράγουν, σε:
• Δίσκους κοπής,
• Κεφαλές καθαρισμού ακρών (ξακρίσματος),
• Κεφαλές πλάνισης,
• Κοπτικά φρεζαρίσματος,
• Κεφαλές κοπής – μορφοποίησης, και
• Τρυπάνια

4.1 Δίσκοι κοπής

Οι δίσκοι κοπής τοποθετούνται στα δισκοπρίονα και χρησιμοποιούνται για τον
τεμαχισμό πριστής ξυλειας και ξυλοπλακών. Ορισμένοι δίσκοι κοπής (πρόκοψης η
προχάραξης) χρησιμοποιούνται για την κοπή του επενδεδυμενου φύλου σε μια
ξυλοπλάκα.
Οι δίσκοι κοπής διακρίνονται στους απλούς και στους αυτούς που φέρουν
καρβίδια ή διαμάντια.
Στους απλούς δίσκους το σώμα του δίσκου αποτελείται από το ίδιο υλικό με τα
δόντια του δίσκου (κράματα ατσαλιού). Τα δόντια των απλών δίσκων φέρουν
έκκαμψη. (κλίση εναλλάξ αριστερά – δεξιά). Οι δίσκοι αυτοί είναι παλιάς
τεχνολογίας, φθείρονται γρήγορα, δεν έχουν καλό ποιοτικό αποτέλεσμα και δεν
χρησιμοποιούνται στην εποχή μας.
Οι σύγχρονοι δίσκοι κοπής διαθέτουν δόντια από διαφορετικό υλικό από το σώμα
του δίσκου (Σχ. 4.1). Το πιο συνηθισμένο υλικό είναι το καρβίδιο το οποίο
χρησιμοποιείται για την πρίση πριστής ξυλείας και ξυλοπλακών. Πέρα από τους
δίσκους με καρβίδιο, οι σύγχρονοι δίσκοι φέρουν διαμάντι με τους οποίους
κατεργάζονται σκληρές επιφάνειες (π.χ. επενδεδυμένες ξυλοπλάκες με σκληρά
επενδύματα, πατώματα laminate, κτλ.).

83
 Α Β

Σχ. 4.1. Δόντια κοπής από καρβίδιο (Α) και διαμάντι (Β).

Τα δόντια των δίσκων κοπής φέρουν συγκεκριμένο σχήμα ανάλογα με το υλικό

κοπής. Τα συνηθέστερα σχήματα είναι το επίπεδο (F) το κεκλιμένο εναλλάξ (W) το
τραπεζοειδές (T) και το κοίλο (H) (Σχ. 4.2). Τα δόντια μπορεί να φέρουν και
συνδυασμό των ανωτέρω σχημάτων.

Α Β Γ Δ

Σχ. 4.2. Διάφορα σχήματα δοντιών δίσκων κοπής (Α: επίπεδο, Β: κεκλιμένο
εναλλάξ, Γ: κοίλο, Δ: τραπεζοειδές).
Πέρα από τη μορφολογία των δοντιών, οι δίσκοι κοπής φέρουν και διάφορα αλλά
χαρακτηριστικά (Σχ. 4.3).

1: δόντια με κανονικό σχήμα, 2: δόντια με καμπύλο σχήμα, 3: οδηγός δοντιού, 4: διάκενο,

5: άνοιγμα δίσκου, 6: άνοιγμα με διευρυμένη περιφέρεια, 7: άνοιγμα ψύξης, 8: εσωτερικό
άνοιγμα σταθεροποίησης με καρβίδιο, 9: εξωτερικό άνοιγμα σταθεροποίησης με καρβίδιο,
10: κεντρικό άνοιγμα δίσκου, 11: απλό άνοιγμα, 12: άνοιγμα με πριτσίνι, 13: άνοιγμα
σχήματος δέλτα.
Σχ. 4.3. Χαρακτηριστικά των δίσκων κοπής.

84
 Οι δίσκοι κοπής κατά τη διάρκεια της λειτουργίας τους παρουσιάζουν το
φαινόμενο της ταλάντωσης. Η ταλάντωση των δίσκων κοπής έχει ως αποτέλεσμα την
παραγωγή θορύβου, την υποβαθμιση της ποιότητας πρισης και τη φθορά των δοντιών
του δίσκου.
Ο θόρυβος δημιουργεί σοβαρά προβλήματα υγείας στους εργαζόμενους
(προβλήματα ακοής, κλονισμό του ανθρώπινου νευρικού συστήματος, κτλ.). Η
ταλάντωση του δίσκου κατά τη διάρκεια της πρίσης προκαλεί ανομοιόμορφη κρούση
του δίσκου επάνω στην επιφάνεια του ξύλου. Το αποτέλεσμα της ανομοιόμορφης
κρούσης του δίσκου στην επιφάνεια του ξύλου είναι η υποβαθμιση της ποιότητας της
παραγόμενης επιφάνειας και η γρήγορη φθορά του δίσκου. Στην επιφάνεια του ξύλου
παρουσιάζονται γραμμώσεις (Εικ. 4.4-Β) ενώ τα δόντια του δίσκου δε φθείρονται
όλα ομοιόμορφα με αποτέλεσμα μετά από λίγο χρονικό διάστημα κάποια να
παρουσιάζουν μεγαλύτερη φθορά από κάποια άλλα με αποτέλεσμα να χαλάει η
ομοιομορφία του δίσκου.
Για την ελάττωση της ταλάντωσης των δίσκων κοπής αναπτύχθηκαν δίσκοι με
ειδικό αντικραδασμικό σύστημα. Στους δίσκους αυτούς το κυρίως σώμα του δίσκου
δεν αποτελείται μόνο από χάλυβα αλλά σε ένα τμήμα του είναι τοποθετημένο
ελαστικό υλικό και εξωτερικά υπάρχει φύλλο αλουμινίου (Σχ. 4.4).

Α Β

Εικ. 4.4. Κατεργασμένες ξύλινες επιφάνειες (Α: ομοιόμορφη ποιότητα, Β: δημιουργία

γραμμώσεων).

Σχ. 4.4. Δίσκος κοπής με αντικραδασμικό σύστημα.

Το επίπεδο του παραγόμενου θορύβου μειώνεται κατά περίπου 10 db(A) με

επακόλουθη σημαντική μείωση της ηχορύπανσης (Σχ. 4.5)

85
 Επίπεδο
θορύβο Συμβατικός
υ dB(A)
95

Δίσκος με
90 αντικραδασμικό
ύ
85

Ταχύτητα κοπής

Σχ. 4.5. Επίπεδα θορύβου που παράγονται με συμβατικούς και με αντικραδασμικό

σύστημα δίσκους.

Η παραγόμενη επιφάνεια παρουσιάζει καλύτερη ποιότητα χωρίς τις γραμμώσεις

των συμβατικών δίσκων (βλ. Εικ. 4.4-Α). Η ελαττωμένη κρούση του δίσκου στην
επιφάνεια κοπής έχει ως αποτέλεσμα οι δίσκοι με αντικραδασμικό σύστημα να έχουν
μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, μειώνοντας έτσι το κόστος παραγωγής (υπολογίζεται ότι
το κόστος ανά τρέχον μέτρο κοπής μειώνεται κατά 25% περίπου). Η τοποθέτηση του
ελαστικού υλικού στο σώμα του δίσκου δεν αυξάνει το πάχος του σώματος του
δίσκου και των δοντιών, με αποτέλεσμα ο δίσκος να χρησιμοποιείται όπως και ένας
συμβατικός.
Οι δίσκοι κοπής χωρίζονται στις ακόλουθες κατηγορίες:
• Δίσκοι κοπής για κατά μήκος των ινών πρίση πριστής ξυλείας,
• Δίσκοι κοπής για εγκάρσια πρίση πριστής ξυλείας,
• Δίσκοι κοπής πολλαπλών χρήσεων,
• Δίσκοι τεμαχισμού ξυλοπλακών,
• Δίσκοι πρόκοψης,
• Δίσκοι κοπής περιθωρίων, και
• Δίσκοι δημιουργίας γκινισιών.

• Δίσκοι κοπής για κατά μήκος των ινών πρίσεις.

Οι δίσκοι αυτοί χρησιμοποιούνται για την πρίση κωνοφόρων και πλατύφυλλων
ειδών. Όλοι οι δίσκοι της κατηγόριας αυτής χρησιμοποιούνται για πρίση ξηραμένης
ξυλείας και ορισμένοι και για πρίση υγρής. Τα δόντια των δίσκων έχουν επίπεδη
ακμή (τύπος F, βλ. Σχ. 4.2-Α) και είναι κατασκευασμένα από καρβίδιο. Οι δίσκοι
αυτής της κατηγόριας διαθέτουν λίγα δόντια και σχετικά μεγάλα διάκενα. Οι
περισσότεροι δίσκοι αυτής της κατηγορίας φέρουν εσωτερικά η εξωτερικά ανοίγματα
σταθεροποίησης με μαχαιράκια καρβιδίου, διαθέτουν οδηγούς και ανοίγματα ψύξης.
Οι δίσκοι αυτοί χρησιμοποιούνται σε πολύδισκους.

• Δίσκοι κοπής για εγκάρσιες πρίσεις.

Οι δίσκοι αυτοί χρησιμοποιούνται για την εγκάρσια πρίση κωνοφόρων και
πλατυφύλλων ειδών καθώς και για την πρίση ξυλοπλάκων. Τα δόντια των δίσκων
έχουν κεκλιμένο εναλλάξ σχήμα (τύπος W, βλ. Σχ. 4.2-B), αρνητική γωνία τομής και
είναι κατασκευασμένα από καρβίδιο. Οι δίσκοι που κόβουν μασίφ ξύλο έχουν
λιγότερα δόντια και μεγαλύτερα διάκενα από τους δίσκους που χρησιμοποιούνται για
ξυλοπλάκες. Διαθέτουν ανοίγματα κυρίως σχήματος δέλτα. Οι δίσκοι αυτοί

86
χρησιμοποιούνται σε παλινδρομικά δισκοπρίονα, επιτραπέζια δισκοπρίονα και
γωνιάστρες.

• Δίσκοι κοπής πολλαπλών χρήσεων.

Οι δίσκοι αυτοί χρησιμοποιούνται για κατά μήκος και εγκάρσια πρίση πριστής
ξυλείας και γυμνών ξυλοπλακών ή επενδεδυμένων με ξυλόφυλλα. Οι δίσκοι της
κατηγορίας αυτής διαθέτουν μικρό αριθμό δοντιών με κεκλιμένα άκρα (τύπος W, βλ.
Σχ. 4.2-Β). Οι δίσκοι που χρησιμοποιούνται για πριστή ξυλεία φέρουν οδηγό.
Χρησιμοποιούνται σε επιτραπέζια δισκοπρίονα και γωνιάστρες.

• Δίσκοι τεμαχισμού ξυλοπλακών.

Οι δίσκοι αυτοί χρησιμοποιούνται κύρια για την κοπή ξυλοπλακών και σε
ορισμένες περιπτώσεις για την εγκάρσια κοπή ξηραμένης πριστής ξυλείας. Διαθέτουν
μεγάλο αριθμό δοντιών. Συνηθισμένος τύπος δοντιών των δίσκων για πριστή ξυλεία
και ξυλοπλάκες είναι αυτός με κεκλιμένα άκρα (W). Οι δίσκοι που χρησιμοποιούνται
μόνο για ξυλοπλάκες διαθέτουν δόντια με κοίλο (Η) ή τραπεζοειδές σχήμα (Τ) ή
συνδυασμό αυτών. Οι δίσκοι αυτής της κατηγορίας διαθέτουν δόντια από καρβίδιο
εκτός από ορισμένους δίσκους κοπής ξυλοπλακών με συνθετικά επενδύματα που
φέρουν διαμάντι (Σχήμα W η FT). Οι δίσκοι της κατηγορίας αυτής μπορεί να
διαθέτουν και αντικραδασμικό σύστημα.

• Δίσκοι πρόκοψης
Οι δίσκοι πρόκοψης χρησιμοποιούνται για την προχάραξη επενδεδυμένων
ξυλοπλακών. Διαθέτουν μικρή διάμετρο και κινούνται αντίστροφα προς τους δίσκους
κύριας κοπής. Για την κοπή μεμονωμένων ξυλοπλακών χρησιμοποιούνται δίσκοι με
δόντια σχήματος F, ενώ για πολλαπλή κοπή δόντια σχήματος Τ ή συνδυασμό FT. Τα
δόντια των δίσκων πρόκοψης είναι κατασκευασμένα από καρβίδιο ή διαμάντι στην
περίπτωση που συνοδεύουν δίσκους κύριας κοπής από διαμάντι. Το βάθος κοπής
τους κυμαίνεται από 1,5 έως 2,0 mm, πλην της περίπτωσης που τα δόντια είναι από
διαμάντι όπου το βάθος φτάνει έως τα 3,0 mm. Οι δίσκοι αυτοί χρησιμοποιούνται σε
δισκοπρίονα τεμαχισμού ξυλοπλακών, σε διπλές ξεμορσαρίστρες και μηχανές post-
και soft-forming.

• Δίσκοι κοπής περιθωρίων

Οι δίσκοι κοπής περιθωρίων χρησιμοποιούνται για την κοπή περιθωρίων από
μασίφ ξύλο, καπλαμά η συνθετικά υλικά (PVC, κτλ.). Οι δίσκοι αυτοί έχουν μικρή
διάμετρο, μικρό αριθμό δοντιών και μπορούν να περιστραφούν σε πολύ μεγάλες
ταχύτητες. Διαθέτουν ποικίλο σχήμα δοντιών που εξαρτάται από το υλικό κοπής και
το πάχος του. Συνηθισμένο σχήμα δοντιών είναι αυτό με κεκλιμένα άκρα. Οι δίσκοι
αυτής της κατηγορίας χρησιμοποιούνται σε συγκολλητικές περιθωρίων.

• Δίσκοι δημιουργίας γκινισιών

Οι δίσκοι αυτής της κατηγορίας χρησιμοποιούνται σε διάφορα μηχανήματα
(σβούρες, ραμποτέζες, διπλές ξεμορσαρίστρες και κέντρα εργασίας για τη δημιουργία
γκινισιών. Διαθέτουν μικρή διάμετρο, μικρό αριθμό δοντιών και περιστρέφονται με
μεγάλες ταχύτητες. Οι δίσκοι που τοποθετούνται σε μηχανήματα με χειροκίνητη
προώθηση διαθέτουν μικρά διάκενα σε αντίθεση με τους υπόλοιπους που έχουν
μεγαλύτερα. Οι δίσκοι αυτής της κατηγορίας έχουν δόντια σχήματος F.
Ανάλογα με το υλικό που θα κατεργαστούμε και τις οδηγίες του κατασκευαστή,
επιλέγουμε το δίσκο με τα κατάλληλα χαρακτηριστικά (διάμετρο, αριθμό και

87
γεωμετρία δοντιών). Στα Σχ. 4.6 έως 4.12, παρουσιάζονται δίσκοι κοπής με τα
βασικά χαρακτηριστικά τους.

Σχ. 4.6. Δίσκος κοπής με πάνω από 54 δόντια για εγκάρσιες κοπές πριστής ξυλείας
ξηραμένης ή υγρής. Δόντια με αρνητική γωνία τομής, σχήματος W. Χρησιμοποιείται σε
παλινδρομικά δισκοπρίονα.

Σχ. 4.7. Δίσκος κοπής με λίγα δόντια (16) για κατά μήκος κοπές υγρής πριστής ξυλείας.
Δόντια σχήματος F. Διαθέτει πλευρικά μαχαιράκια καρβιδίου. Χρησιμοποιείται σε
πολύδισκους.

Σχ. 4.8. Δίσκος κοπής με λίγα δόντια (28) για εγκάρσιες και κατά μήκος κοπές πριστής
ξυλείας και ξυλοπλακών. Δόντια σχήματος W. Διαθέτει ανοίγματα σχήματος δέλτα.
Χρησιμοποιείται σε επιτραπέζια δισκοπρίονα.

88
Σχ. 4.9. Δίσκος κοπής με λίγα δόντια (28) για εγκάρσιες και κατά μήκος κοπές πριστής
ξυλείας. Δόντια σχήματος W. Διαθέτει ανοίγματα σχήματος δέλτα και οδηγούς.
Χρησιμοποιείται σε επιτραπέζια δισκοπρίονα.

Σχ. 4.10. Δίσκος κοπής με 60 δόντια για εγκάρσιες κοπές πριστής ξυλείας και γώνιασμα
ξυλοπλάκων. Δόντια σχήματος H. Διαθέτει ανοίγματα σχήματος δέλτα. Χρησιμοποιείται
σε επιτραπέζια δισκοπρίονα.

Σχ.4.11. Δίσκος κοπής με 72 δόντια για κοπές επενδεδυμένων με καπλαμά ή μελαμίνη

ξυλοπλάκων. Δόντια σχήματος Τ. Διαθέτει ανοίγματα σχήματος δέλτα. Κατάλληλος για
κοπή μεμονωμένων ξυλοπλακών ή σε ομάδες. Χρησιμοποιείται σε τεμαχιστικές
ξυλοπλακών.

89
 Σχ. 4.12. Δίσκος κοπής με 60 δόντια για κοπές επενδεδυμένων με καπλαμά ή γυμνών
ξυλοπλακών. Δόντια σχήματος W. Διαθέτει ανοίγματα σχήματος δέλτα. Κατάλληλος για
κοπή μεμονωμένων ξυλοπλακών ή σε ομάδες. Χρησιμοποιείται σε τεμαχιστικές
ξυλοπλακών.
4.2 Κεφαλές καθαρισμού ακρών (ξακρίσματος)
Οι κεφαλές καθαρισμού άκρων ή κεφαλές ξακρίσματος, χρησιμοποιούνται για
την κοπή και τον καθαρισμό των άκρων μασίφ ξυλείας και ξυλοπλακών, με
ταυτόχρονο θρυμματισμό των υπολειμμάτων κατεργασίας. Οι κεφαλές ξακρίσματος
διαθέτουν ένα δίσκο κοπής με τον οποίο πραγματοποιείται η πρίση στο άκρο της
ξύλινης επιφάνειας και ένα σύστημα περιφερειακών δοντιών με τα οποία
πραγματοποιείται ο θρυμματισμός των υπολειμμάτων κατεργασίας. Σκοπός των
κεφαλών ξακρίσματος είναι πέρα από το να δημιουργήσουν μια καλή τελική
επιφάνεια κοπής, να θρυμματίσουν τα υπολείμματα κατεργασίας, έτσι ώστε αυτά να
έχουν μικρές διαστάσεις και να μπορέσουν να απομακρυνθούν με το σύστημα
απορρόφησης. Οι κεφαλές ξακρίσματος χρησιμοποιούνται σε τετραγωνιστικές και
συγκολλητικές μορφής, διπλές ξεμορσαρίστρες, μηχανές παραγωγής finger joint,
γωνιακές παραθύρων, κτλ. Ανάλογα με τον τύπο τους μπορούν να κατεργαστούν
μασίφ ξυλεία (είτε εγκάρσια, είτε κατά μήκος των ινών του ξύλου) και επενδεδυμένες
με καπλαμά, μελαμίνη ή αλλά συνθετικά επενδύματα ξυλοπλάκες. Ανάλογα με τον
τύπο τους μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό με δίσκο πρόκοψης ή
μεμονωμένα. Οι κεφαλές ξακρίσματος διαθέτουν δόντια από καρβίδιο ή διαμάντι σε
σχήμα F, W ή FT. Υπάρχει η δυνατότητα να διαθέτουν και υδραυλικό σύστημα
σύσφιξης στον άξονα του μηχανήματος.

Α Β

Εικ. 4.5. Κεφαλές ξακρίσματος (Α: με καρβίδιο, Β: με διαμάντι).

90
4.3 Κεφαλές πλάνισης
Οι κεφαλές πλάνισης χρησιμοποιούνται για το πλάνισμα και το ξεχόνδρισμα
κυρίως μασίφ ξύλου. Υπάρχουν επίσης και κεφαλές οι οποίες μπορούν να
κατεργαστούν και προϊόντα ξύλου (αντικολλητά, MDF, κτλ.). Οι κεφαλές πλάνισης
πέρα από την κλασική μορφή πλανίσματος μπορούν να δημιουργούν και διάφορα
μικροπροφίλ.
Οι κεφαλές πλάνισης ανάλογα με τον τύπο τους μπορούν να τοποθετηθούν σε
πλάνες, ξεχονδριστήρες και ραμποτέζες. Οι κεφαλές που χρησιμοποιούνται σε πλάνες
φέρουν χαρακτηριστικά κοπτικών κεφαλών που απαιτούν χειροκίνητη προώθηση
(ΜΑΝ), ενώ οι κεφαλές που χρησιμοποιούνται σε πλάνες και ραμποτέζες απαιτούν
μηχανική (αυτόματη) προώθηση (MEC).
Οι κεφαλές πλάνισης που χρησιμοποιούνται σε πλάνες και ξεχονδριστήρες
διαθέτουν μαχαίρια τα οποία έχουν μεγαλύτερο μήκος από τα μαχαίρια που
διαθέτουν οι κεφαλές πλάνισης για ραμποτέζες. Τα μαχαίρια αυτά μπορεί να είναι
είτε ευθύγραμμα, είτε ελικοειδή (Εικ. 4.6).

Α Β
Εικ. 4.6. Κεφαλές πλάνισης με ευθύγραμμα (Α) και ελικοειδή (Β) μαχαίρια.

Οι κεφαλές πλάνισης που διαθέτουν ελικοειδή μαχαίρια πλεονεκτούν έναντι των

συμβατικών με ευθύγραμμα, στα ακόλουθα:
• παράγουν καλύτερες επιφάνειες διότι πραγματοποιούν πλάγιες τομές στο
ξύλο.
• ο χειριστής δέχεται μικρότερη αντίσταση από τα μαχαίρια (‘κλώτσιμα’) διότι
αυτά εισχωρούν σταδιακά στο ξύλο. Έτσι, μειώνεται σημαντικά ο κίνδυνος
πρόκλησης ατυχήματος στο χειριστή.
• παράγουν λιγότερο θόρυβο από τα ευθύγραμμα μαχαίρια διότι η εισχώρηση
των μαχαιριών στο ξύλο γίνεται σταδιακά. Στην περίπτωση της πλάνης
υπολογίστηκε ότι μια κεφαλή που διαθέτει ελικοειδή μαχαίρια μειώνει κατά 7
% περίπου την ένταση του παραγόμενου ήχου κατά τη διάρκεια της
κατεργασίας, σε σχέση με μια συμβατική.
Μειονέκτημα των κεφαλών που φέρουν ελικοειδή μαχαίρια αποτελούν η
δυσκολία τοποθέτησης των μαχαιριών στην κεφαλή και η δυσκολία τροχίσματός
τους. Η δυσκολία τοποθέτησης των μαχαιριών μειώνεται είτε με τη χρήση ειδικών
οδηγών όπου ο χειριστής κατευθείαν εφαρμόζει το μαχαίρι, είτε με τη χρήση
εύκαμπτων λεπτών μαχαιριών (‘ξυράφια’), τα οποία μπορούν να πάρουν ελικοειδή
μορφή καθώς τοποθετούνται στην κεφαλή. Για εύκολο και με ακρίβεια τρόχισμα,

91
αναπτύχθηκαν ειδικές μηχανές τροχίσματος ελικοειδών μαχαιριών. Τα εύκαμπτα
μαχαίρια έχουν χαμηλό κόστος και δεν επανατροχίζονται.
Τα μαχαίρια σταθεροποιούνται στην κεφαλή πλάνισης με ειδικές σφήνες και
βίδες. Οι σφήνες διαθέτουν κοίλο περίγραμμα για τη διευκόλυνση και την ποιοτική
κοπή του ξύλου. Η διαδικασία αλλαγής των μαχαιριών απαιτεί εμπειρία από το
χειριστή και γενικά θεωρείται χρονοβόρα διαδικασία. Για το σκοπό αυτό
αναπτύχθηκαν νέες κεφαλές με συστήματα συγκράτησης των μαχαιριών, με τα οποία
ο χειριστής μπορεί πολύ εύκολα, γρήγορα και με μεγάλη ακρίβεια να αλλάξει τα
μαχαίρια. Στο Σχ. 4.13 παρουσιάζεται ο τρόπος ελευθέρωσης, εξαγωγής και
επανατοποθέτησης ενός ειδικού μαχαιριού σε μια κεφαλή πλάνισης που διαθέτει
σύγχρονο σύστημα συγκράτησης. Για την αλλαγή των μαχαιριών ο χειριστής πρέπει
να ωθήσει τον υποδοχέα προς τα κάτω έτσι ώστε να ελευθερωθεί το μαχαίρι. Το
μαχαίρι μπορεί να εξέλθει από τη θέση του είτε προς τα πάνω, είτε από το πλαϊνό
μέρος της κεφαλής. Τα μαχαίρια που χρησιμοποιούνται έχουν συγκεκριμένο σχήμα
και διαθέτουν ακμές και από τις δυο πλευρές τους. Στο Σχ. 4.14 παρουσιάζεται ο
τρόπος συγκράτησης των μαχαιριών. Ο ξυλοδιασπαστής (α) έχει τέτοιο σχήμα ώστε
τα μαχαίρια να σταθεροποιούνται βρισκόμενα σε επαφή μαζί του. Ειδικά σφαιρίδια
με ελατήριο συγκρατούν τα μαχαίρια πριν συγκρατηθούν σε σταθερή θέση.

Ελευθέρωση του μαχαιριού με πίεση του

υποδοχέα.

Εξαγωγή μαχαιριών.

Επαναφορά υποδοχέα.

Σχ. 4.13. Σύγχρονο σύστημα σύσφιξης μαχαιριών σε κεφαλή πλάνισης.

Σχ.. 4.14. Τρόπος συγκράτησης του μαχαιριού.

92
 Με το ανώτερο σύστημα συγκράτησης των μαχαιριών τα μαχαίρια μπορούν να
αλλαχθούν γρήγορα και εύκολα μειώνοντας έτσι το νεκρό χρόνο αναμονής του
μηχανήματος. Οι αλλαγές των μαχαιριών μπορούν να πραγματοποιηθούν χωρίς να
απαιτείται η εξαγωγή της κεφαλής από τον άξονα περιστροφής της. Λόγω του
σχήματός τους τα μαχαιριά εφαρμόζουν με ακρίβεια στον υποδοχέα και δεν υπάρχει
ο κίνδυνος της λάθος τοποθέτησής τους. Έτσι πετυχαίνεται ακριβής ποιότητα
κατεργασίας. Επειδή τα μαχαίρια διαθέτουν ακμές και από τις δυο πλευρές τους, με
απλή αναστροφή του μαχαιριού έχουμε ένα τροχισμένο μαχαίρι έτοιμο για
κατεργασίες. Επίσης, μειώνεται και το λοστός τροχίσματος των μαχαιριών διότι κάθε
φορά που αφαιρούνται τα μαχαίρια τροχίζονται και από τις δυο πλευρές.

Κατά την κατεργασία του ξύλου επιδιώκουμε την όσο καλύτερη ποιότητα της
κατεργασμένης επιφάνειας. Η ποιότητα κατεργασίας εξαρτάται από διάφορους
παράγοντες, όπως:
• το βαθμό τραχύτητας του υλικού ο οποίος εξαρτάται από το είδος του υλικού
(π.χ. για μασίφ ξύλο παίζει ρόλο η δομή των κυτταρικών τοιχωμάτων, το
μέγεθος του πρώιμου και του όψιμου ξύλου, κτλ.).
• τη γεωμετρία και το βαθμό άμβλυνσης των κοπτικών.
• τεχνολογικούς παράγοντες (π.χ. το μέγεθος της ταχύτητας προώθησης το
οποίο επηρεάζει το μέγεθος των εμφανιζόμενων ιχνών κατά την πλάνιση).

Σημαντικό ρόλο επίσης παίζει το πόσο ομόκεντρο (‘ζυγισμένο’) είναι ένα κοπτικό
και το κατά πόσο υπάρχει καλή επαφή του κοπτικού επάνω στον άξονα κατεργασίας.
Οι συμβατικοί τύποι κεφαλών πλάνισης που χρησιμοποιούνται σε ραμποτέζες,
παρουσιάζουν ανοχές στην επαφή τους με τον άξονα του μηχανήματος (Σχ. 4.14).

Σχ. 4.14. Έλλειψη επαφής κοπτικής κεφαλής με τον άξονα περιστροφής.

Οι κεφαλές με υδραυλικό σύστημα σύσφιξης εφαρμόζουν ακριβώς στον άξονα

του κοπτικού με αποτέλεσμα να περιστρέφονται τελείως κεντραρισμένα και όχι
παράκεντρα. Χρησιμοποιούνται κυρίως στις ραμποτέζες όπου απαιτείται εξαιρετική
ακρίβεια και ποιότητα κατεργασίας. Οι συμβατικές κεφαλές παρουσιάζουν ανοχές
περίπου 0,05mm ανάμεσα στον άξονα και το κοπτικό. Οι κεφαλές με υδραυλικό
σύστημα σύσφιξης εξουδετερώνουν αυτές τις ανοχές με αποτέλεσμα όλα τα μαχαίρια
να κατεργάζουν το ίδιο, ενώ στις συμβατικές κάποιο μαχαίρι είναι δυνατό να
εργάζεται περισσότερο από τα υπόλοιπα με αποτέλεσμα να φθαρεί γρηγορότερα, ενώ
φθείρεται και το ίδιο το μηχάνημα.
Οι κεφαλές αυτού του τύπου διαθέτουν κεντρικό σύστημα συγκράτησης του
κοπτικού στον άξονα του μηχανήματος και κλειστό υδραυλικό σύστημα συμπίεσης.
Η πίεση στο σώμα του κοπτικού (διοχέτευση λαδιού) δημιουργείται με ειδικό
μηχανισμό εμβόλου. Το υδραυλικό σύστημα ενεργοποιείται με την εφαρμογή πίεσης

93
στα τοιχώματα της κεφαλής, τα οποία διογκώνονται και εφαρμόζουν τέλεια με τον
άξονα περιστροφής του μηχανήματος (Εικ. 4.7). Η πίεση των τοιχωμάτων των
κοπτικών εφαρμόζεται με τη βοήθεια γράσου και είναι ιδιαιτέρως μεγάλη (300bar).
Στην Εικ. 4.8 παρουσιάζονται δυο κεφαλές πλάνισης με υδραυλικό σύστημα.

Εικ. 4.7. Τομή κοπτικού με υδραυλικό σύστημα σύσφιξης.

Εικ. 4.8. Κεφαλές πλάνισης με υδραυλικό σύστημα σύσφιξης.

Λόγω της απαιτούμενης ακρίβειας οι κεφαλές με υδραυλικό σύστημα απαιτούν

ειδικές συσκευές τροχίσματος (Εικ. 4.9). Τα κοπτικά μέσα τοποθετούνται στην
κατάλληλη θέση επάνω στην κεφαλή πριν από το τρόχισμα.

Εικ. 4.9. Τρόχισμα κεφαλής πλανίσματος η οποία φέρει υδραυλικό σύστημα

σύσφιξης σε ειδικό τροχιστικό ακριβείας.

Οι κεφαλές πλάνισης ανάλογα με τη μορφή του πλανίσματος που

πραγματοποιούν διακρίνονται σε κεφαλές προπλανίσματος, τελικού πλανίσματος και
κεφαλές που πραγματοποιούν επιπλέον και προφίλ.

94
 Οι κεφαλές που τοποθετούνται σε πλάνες και ξεχονδριστήρες πραγματοποιούν
τελικο πλάνισμα σε μασίφ ξύλο κωνοφόρων ή πλατυφύλλων. Τα μαχαίρια των
κεφαλών μπορεί να είναι ευθύγραμμα ή ελικοειδή (βλ. Εικ. 4.6). Τα μαχαίρια είναι
κατασκευασμένα από χάλυβα (HSS) ή καρβίδιο. Τα τελευταία είναι ιδανικά και για
πλάνισμα ξηραμένων κωνοφόρων και επικολλητής ξυλείας. Οι κεφαλές με
ευθύγραμμα μαχαίρια μπορεί να διαθέτουν και σύστημα γρήγορης αλλαγής των
μαχαιριών. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν και οι κεφαλές πλάνισης με πολλά
μαχαίρια (Εικ. 4.10). Οι κεφαλές αυτές διαθέτουν έως 16 μαχαίρια και μπορούν να
δουλευτούν με μεγάλες ταχύτητες προώθησης κωνοφόρων και πλατυφύλλων ειδών.

Εικ. 4.10. Πολύστροφη κεφαλή πλάνισης.

Οι κεφαλές προπλάνισης (Εικ. 4.11) είναι κεφαλές οι οποίες χρησιμοποιούνται σε

ραμποτέζες με περισσότερες από 4 κεφαλές κατεργασίας (τοποθετούνται στον πρώτο
κάτω οριζόντιο άξονα) και πραγματοποιούν το αρχικό πλάνισμα (προπλάνισμα) του
ξύλου.

Εικ. 4.11. Κεφαλή προπλάνισης.

Η ανωτέρω κεφαλή αποτελείται από τμήματα τα οποία βρισκόμενα σε επαφή

μεταξύ τους συνθέτουν την κεφαλή. Τα μαχαίρια αλληλοκαλύπτονται μεταξύ τους
έτσι ώστε το πλάνισμα να είναι συνεχόμενο και είναι κατασκευασμένα από καρβίδιο.
Στις κεφαλές πλάνισης ανήκουν και οι κεφαλές οι οποίες πέρα από το πλάνισμα
των επιφανειών δημιουργούν και προφίλ (γκινισιές, κτλ.) (Εικ. 4.12). Οι κεφαλές
αυτές κατεργάζονται πέρα από το μασίφ ξύλο και συγκολλημένα προϊόντα ξύλου
(επικολλητά, MDF, μοριοσανίδες, κτλ.). Τα μαχαίρια πλάνισης κατασκευάζονται από
χάλυβα (HSS) ή καρβίδιο, ενώ τα μαχαιράκια δημιουργίας προφίλ από καρβίδιο.

Εικ. 4.12. Κεφαλή πλάνισης που δημιουργεί και προφίλ

95
4.4. Κοπτικά Φρεζαρίσματος
Τα κοπτικά φρεζαρίσματος χρησιμοποιούνται σε συμβατικές, CNC ή φορητές
φρέζες (router). Τα κοπτικά αυτής της κατηγορίας μπορεί να είναι συμπαγή ή με
εναλλασσόμενα μαχαίρια. Τα κοπτικά που χρησιμοποιούνται σε συμβατικές και
φορητές φρέζες διαθέτουν χαρακτηριστικά κοπτικών για χειροκίνητη προώθηση, ενώ
τα κοπτικά που χρησιμοποιούνται σε CNC φρέζες χαρακτηριστικά για μηχανική
προώθηση. Όλα τα κοπτικά φρεζαρίσματος διαθέτουν άξονα με τον οποίο
συγκρατούνται στο σφικτήρα του μηχανήματος (τσοκ). Τα κοπτικά που
τοποθετούνται σε φορητό άξονα διαθέτουν άξονα μικρότερης διαμέτρου από τα
κοπτικά που τοποθετούνται σε συμβατικές και CNC φρέζες. Συνηθισμένες διάμετροι
για κοπτικά που χρησιμοποιούνται σε φορητές φρέζες είναι 6, 8 και 10mm, ενώ για
κοπτικά συμβατικών και CNC φρεζών 12, 16 και 25mm. Κύριο υλικό κατασκευής
των μαχαιριών είναι το καρβίδιο, ενώ σε ορισμένα κοπτικά χρησιμοποιείται χάλυβας.
Στα σύγχρονα κοπτικά χρησιμοποιείται και διαμάντι.
Με τα κοπτικά φρεζαρίσματος μπορούν να πραγματοποιηθούν πολλών μορφών
κατεργασίες. Γενικά, τα κοπτικά φρεζαρίσματος μπορούν να ταξινομηθούν σε:
• Κοπτικά για γκινισιές,
• Κοπτικά για εσωτερικές κοπές,
• Κοπτικά για καθαρισμό άκρων και πατούρες,
• Κοπτικά για φαλτσοκοπές, και
• Κοπτικά για προφίλ.

Τα κοπτικά φρεζαρίσματος για γκινισιές είναι συμπαγή και διαθέτουν ένα ή δύο
κοπτικά άκρα. Χρησιμοποιούνται για την κατεργασία είτε μασίφ ξύλου, είτε
προϊόντων ξύλου. Κατασκευάζονται από χάλυβα ή από καρβίδιο. Τα κοπτικά που
χρησιμοποιούνται για κατεργασία κωνοφόρων ειδών είναι κατασκευασμένα από
χάλυβα, ενώ τα υπόλοιπα από καρβίδιο. Με τα κοπτικά αυτού του τύπου πέρα από τις
γκινισιές μπορούν να δημιουργηθούν και διευρυμένες οπές. Στην Εικ. 4.13
παρατηρούμε ένα κοπτικό φρεζαρίσματος για γκινισιές με δύο μαχαιριά και άξονα
σύσφιξης 12mm. Το συγκεκριμένο κοπτικό διαθέτει κοπτικά μαχαίρια από καρβίδιο
και κατεργάζεται πλατύφυλλα και τροπικά είδη και προϊόντα ξύλου. Διαθέτει και
μαχαιράκια στο άκρο του με αποτέλεσμα να μπορεί να κατεργάζεται και εισερχόμενο
στη μάζα του ξύλου. Χρησιμοποιείται σε συμβατικές και CNC φρέζες.

Εικ. 4.13. Κοπτικό φρεζαρίσματος για γκινισιές.

Τα κοπτικά φρεζαρίσματος για εσωτερικές κοπές είναι είτε συμπαγή (Εικ. 4.14)
είτε με εναλλασσόμενα μαχαίρια (Εικ. 4.15). Κύριο υλικό κοπής είναι το καρβίδιο.
Τα συμπαγή κοπτικά έχουν συνήθως τα κοπτικά τους σημεία σε ελικοειδή διάταξη
(spiral) (βλ. Εικ 4.14). Ανάλογα με τον τύπο τους μπορούν να χρησιμοποιηθούν για
κατακόρυφες εισχωρήσεις, μετακινήσεις μέσα στο ξύλο και διευρύνσεις οπών.
Χρησιμοποιούνται σε συμβατικές και CNC φρέζες.

96
 Εικ. 4.14. Συμπαγές κοπτικό φρεζαρίσματος για εσωτερικές κοπές με ελικοειδή
διάταξη των κοπτικών μέσων.

Εικ. 4.15. Κοπτικό φρεζαρίσματος για εσωτερικές κοπές με εναλλασσόμενα

κοπτικά μέσα.

Το συμπαγές κοπτικό της Εικ. 4.14, χρησιμοποιείται για την κατεργασία μασίφ
ξύλου και συγκολλημένων προϊόντων αυτού. Η ποιότητα κοπής που πραγματοποιεί
δεν είναι η άριστη τελική. Τα κοπτικά αυτού του τύπου με μεγάλο μήκος
χρησιμοποιούνται για την κατεργασία μεγάλου πάχους υλικών, με μικρές ταχύτητες
προώθησης. Αντιθέτως, τα κοπτικά με μικρό μήκος παρουσιάζουν μικρότερους
κραδασμούς κατά τη διάρκεια της κατεργασίας και μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε
μεγάλες ταχύτητες τροφοδοσίας.
Το κοπτικό με εναλλασσόμενα μαχαίρια της Εκ. 4.15, χρησιμοποιείται για
κατεργασία μασίφ ξύλου και προϊόντων αυτού. Τα μαχαιράκια που διαθέτει είναι από
καρβίδιο και προσφέρουν πολύ καλή τελική ποιότητα, ιδιαίτερα όταν το επιθυμητό
τελικό πλάτος κατεργασίας είναι όσο η διάμετρος του κοπτικού. Το ανωτέρω κοπτικό
μπορεί να παράγει και γκινισιές με πολύ ποιότητα κατεργασίας. Το κοπτικό μπορεί να
εισχωρήσει κατακόρυφα, να μετακινηθεί μέσα στο ξύλο και να διευρύνει οπές.
Τα κοπτικά φρεζαρίσματος για καθαρισμό άκρων και πατούρες (Εικ. 4.16)
διαθέτουν εναλλασσόμενα μαχαίρια από καρβίδιο και χρησιμοποιούνται είτε σε
συμβατικές, είτε σε CNC φρέζες για κατεργασία μασίφ ξύλου και ξυλοπλάκων. Τα
κοπτικά μπορεί να διαθέτουν στο άκρο τους και περιστρεφόμενο οδηγό.

Εικ. 4.16. Κοπτικό φρεζαρίσματος για καθαρισμό άκρων και πατούρες.

Τα κοπτικά φρεζαρίσματος για φαλτσοκοπές χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία

κεκλιμένων επιφανειών στα περιθώρια ξυλοπλακών και μασίφ ξύλου. Διαθέτουν
εναλλασσόμενα μαχαίρια καρβιδίου τα οποία σταθεροποιούνται σε περιστρεφόμενη
βάση (Εικ. 4.17). Τα μαχαίρια μπορούν να στραφούν έως 85ο. Η ακρίβεια στη στρέψη
των μαχαιριών επιτυγχάνεται με μικρόμετρο ακριβείας που βρίσκεται στη βάση της
περιστρεφόμενης κεφαλής.

97
 Εικ. 4.17. Κοπτικά φρεζαρίσματος για φαλτσοκοπές.

Με τα κοπτικά φρεζαρίσματος μπορεί να δημιουργηθεί μια πληθώρα από προφίλ

(διακοσμητικά ή μη) είτε στο εσωτερικό του κατεργαζόμενου υλικού, είτε στα
περιθώρια. Τα σύγχρονα κοπτικά διαθέτουν εναλλασσόμενα μαχαίρια από καρβίδιο
και μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε σε συμβατικές, είτε σε CNC φρέζες.
Στην Εικ. 4.18 παρατηρούμε ένα κοπτικό φρεζαρίσματος με το οποίο μπορούμε
να δημιουργήσουμε προφίλ στο εσωτερικό ή στο περιθώριο μασίφ ξύλου ή
ξυλοπλακών. Το ανωτέρω κοπτικό φέρει χαρακτηριστικά κοπτικού μηχανικής
προώθησης και χρησιμοποιείται σε CNC φρέζες. Το σχήμα του προφίλ μπορεί να
διαμορφωθεί ανάλογα με τις απαιτήσεις του πελάτη. Στην Εικ. 4.19 παρατηρούμε ένα
κοπτικό φρεζαρίσματος για διακοσμητικά προφίλ που χρησιμοποιείται σε συμβατικές
και CNC φρέζες. Η κύρια διαφορά του με το προηγούμενο είναι ότι είναι κατάλληλο
για χειροκίνητη προώθηση.

Εικ. 4.18. Κοπτικό φρεζαρίσματος για διακοσμητικά προφίλ.

Εικ. 4.19. Κοπτικό φρεζαρίσματος για διακοσμητικά προφίλ.

98
4.4. Κεφαλές κοπής – μορφοποίησης
Οι κεφαλές κοπής – μορφοποίησης χρησιμοποιούνται σε μηχανήματα που φέρουν
περιστρεφόμενους άξονες (σβούρες, ραμποτέζες, διπλές ξεμορσαρίστρες,
τετραγωνιστικές μορφής, συγκολλητικές περιθωρίων, μηχανές κατασκευής finger-
joint, κτλ.). Οι κεφαλές διαθέτουν κυκλικό άνοιγμα στο κέντρο τους από το οποίο
περνάει ο περιστρεφόμενος άξονας του μηχανήματος και περιστρέφει την κεφαλή.
Στις κεφαλές κοπής – μορφοποίησης ανήκει ένας μεγάλος αριθμός κεφαλών.
Ανάλογα με τη μορφή της κεφαλής και τη μορφή των κοπτικών μαχαιριών μπορούν
να δημιουργηθούν ποικίλες μορφές στο ξύλο και στα προϊόντα αυτού (γκινισιές,
καθάρισμα περιθωρίων, διακοσμητικά προφίλ, δακτυλοειδείς μορφοποιήσεις,
πατούρες, εδικές μορφές, κτλ.).
Οι κεφαλές κοπής και μορφοποίησης διαθέτουν κοπτικά μέσα κατασκευασμένα
κυρίως από καρβίδιο. Ορισμένες κεφαλές διαθέτουν και διαμάντι.
Οι κεφαλές κοπής – μορφοποίησης διακρίνονται σε:
• Κεφαλές δημιουργίας γκινισιών,
• Κεφαλές καθαρισμού άκρων,
• Κεφαλές πλάγιων τομών, και
• Κεφαλές δημιουργίας προφίλ.

Οι κεφαλές δημιουργίας γκινισιών χρησιμοποιούνται σε σβούρες, ραμποτέζες,

διπλές ξεμορσαρίστρες, τετραγωνιστικές μορφής και συγκολλητικές περιθωρίων. Τα
κοπτικά τους μέσα κατασκευάζονται κύρια από καρβίδιο, πλην ορισμένων
περιπτώσεων όπου κατασκευάζονται από διαμάντι. Αναλόγως με τον τύπο της
κεφαλής μπορούν να δημιουργηθούν γκινισιές σε πριστή ξυλεία (κωνοφόρα –
πλατύφυλλα) και σε συγκολλημένα προϊόντα ξύλου. Το πάχος της γκινισιάς που
δημιουργούν οι κεφαλές είναι είτε συγκεκριμένο, είτε ρυθμίζεται από πριν. Τα
κοπτικά αυτού του τύπου χρησιμοποιούνται είτε μεμονωμένα, είτε πολλά μαζί για την
ταυτόχρονη δημιουργία ομάδας γκινισιών. Οι κεφαλές δημιουργίας γκινισιών
αποτελούνται είτε από ένα τμήμα, είτε από επιμέρους τα οποία συνθέτουν τη
συνολική κεφαλή. Τα κοπτικά μέσα είναι είτε συμπαγή, είτε φέρουν εναλλασσόμενα
μαχαίρια.
Στις Εικ. 4.20 και 4.21 παρατηρούμε συμπαγή κοπτικά δημιουργίας γκινισιών για
πριστή ξυλεία, μοριοσανίδες και MDF (με επένδυση ή χωρίς). Αποτελούνται από 12
δόντια καρβιδίου και χρησιμοποιούνται σε ραμποτέζες και διπλές ξεμορσαρίστρες.
Το κοπτικό της Εικ. 4.20 είναι για χειροκίνητη προώθηση και χρησιμοποιείται και σε
σβούρες, σε αντίθεση με το κοπτικό της Εικ. 4.21 που φέρει χαρακτηριστικά
κοπτικού μηχανικής προώθησης. Το πλάτος των γκινισιών που δημιουργούν
εξαρτάται από την κατασκευή του κοπτικού και κυμαίνεται από 4 έως 10mm.

Εικ. 4.21. Συμπαγές κοπτικό

Εικ. 4.20. Συμπαγές κοπτικό δημιουργίας γκινισιών
δημιουργίας γκινισιών μηχανικής προώθησης.
χειροκίνητης προώθησης.
99
 Οι κεφαλές δημιουργίας γκινισιών που αποτελούνται από επιμέρους τμήματα τα
οποία συνθέτουν τη συνολική κεφαλή (διαιρούμενες δισκοφρέζες), μπορούν να
δημιουργήσουν γκινισιές διαφόρου πλάτους.
Στην Εικ. 4.22 παρατηρούμενη μια διαιρούμενη δισκοφρέζα η οποία αποτελείται
από τρία μέρη τα οποία συνθέτουν τη συνολική κεφαλή. Το πλάτος των γκινισιών
που δημιουργεί είναι μεταβαλλόμενο και κυμαίνεται από 4 έως 15mm. Η κεφαλή
αυτή ενδείκνυται για χειροκίνητη προώθηση, μπορεί να τοποθετηθεί σε σβούρες,
ραμποτέζες και τετραγωνιστικές μορφής και διαθέτει εναλλασσόμενα μαχαιράκια
από καρβίδιο η διαμάντι. Διαθέτει επίσης και εναλλασσόμενα μαχαιράκια
προχάραξης τα οποία παρέχουν καλή ποιότητα στις γωνίες της γκινισιάς.

Εικ. 4.22. Διαιρούμενη δισκοφρέζα με σύστημα ρύθμισης παρεμβαλλόμενων

δακτυλιδιών.
Το πλάτος κατεργασίας ρυθμίζεται από την απόσταση που έχουν μεταξύ τους τα
τμήματα της δισκοφρέζας. Η απόσταση των επιμέρους τμημάτων εξαρτάται από τον
αριθμό και το συνολικό πάχος των δακτυλιδιών που θα παρεμβληθούν ανάμεσα τους
(Σχ. 4.15). Η παρεμβολή των δακτυλιδιών δεν επηρεάζει τη συνεχόμενη κατεργασία
όλου του πλάτους της γκινισιάς, διότι υπάρχει αλληλοκάλυψη μεταξύ των κοπτικών
μαχαιριών του κάθε επιμέρους τμήματος.

Σχ. 4.15. Σύστημα ρύθμισης διαιρούμενης δισκοφρέζας με την παρεμβολή

δακτυλιδιών.

Σε έναν άλλο τύπο διαιρούμενης δισκοφρέζας η απόσταση των επιμέρους

τμημάτων της δισκοφρέζας ρυθμίζεται με περιστροφικό σύστημα που βρίσκεται στο
σώμα της κεφαλής (Εικ. 4.23). Το δημιουργούμενο πλάτος της γκινισιάς ρυθμίζεται
με βάση κλίμακα που υπάρχει στο σύστημα περιστροφής. Οι κεφαλές αυτού του
τύπου διαθέτουν συμπαγή ή εναλλασσόμενα μαχαιράκια καρβιδίου και
χρησιμοποιούνται σε σβούρες, ραμποτέζες, κτλ.

100
 Εικ. 4.23. Διαιρούμενη δισκοφρέζα με περιστροφικό σύστημα ρύθμισης.

Σε ορισμένες κατεργασίες απαιτείται η ταυτόχρονη διάνοιξη πολλών παράλληλων

γκινισιών. Συνηθισμένη κατεργασία αυτού του τύπου πραγματοποιείται στις
ραμποτέζες όταν τοποθετείται αυλακωτή τράπεζα και απαιτείται η δημιουργία
γκινισιών στην κάτω οριζόντια πλευρά των πριστών. Η κατεργασία αυτή
πραγματοποιείται με σύστημα κεφαλών το οποίο αποτελείται από επιμέρους κοπτικά
(Εικ. 4.24). Κάθε επιμέρους κοπτικό δημιουργεί μια γκινισιά. Το σύνολο των
γκινισιών καθώς και η μεταξύ τους απόσταση εξαρτάται από τον αριθμό των
επιμέρους κοπτικών και το πάχος των δακτυλιδιών που παρεμβάλλονται μεταξύ τους.
Οι κεφαλές αυτού του τύπου φέρουν εναλλασσόμενα ή μη μαχαίρια καρβιδίου.

Εικ. 4.24. Κεφαλή δημιουργίας παράλληλων γκινισιών.

Οι κεφαλές καθαρισμού άκρων χρησιμοποιούνται για την κοπή και τον

καθαρισμό των περιθωρίων από μασίφ ξύλο ή προϊόντων αυτού (μοριοσανίδων,
MDF, επικολλητής ξυλειας, κτλ.). Ανάλογα με τον τύπο τους οι ανωτέρω κεφαλές
χρησιμοποιούνται σε σβούρες, διπλές ξεμορσαρίστρες, συγκολλητικές και
τετραγωνιστικές μορφής και ραμποτέζες. Η κατεργασία μπορεί να πραγματοποιηθεί
σε όλο το πάχος του υλικού ή σε τμήμα αυτού. Στην τελευταία περίπτωση
δημιουργούνται πατούρες και γιαυτό το λόγο οι κεφαλές είναι εφοδιασμένες και με
σπιρούνια. Οι κεφαλές καθαρισμού άκρων διαθέτουν ευθύγραμμα μαχαίρια κοπής
από καρβίδιο ή διαμάντι. Τα μαχαιράκια ανάλογα με τον τύπο της κεφαλής
βρίσκονται σε κάθετη (Εικ. 4.25) ή κεκλιμένη θέση (Εικ. 4.26). Οι κεφάλες με
κεκλιμένα μαχαίρια παρέχουν πολύ καλή ποιότητα κοπής σε επενδεδυμένες
ξυλοπλάκες. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν και οι κεφαλές που χρησιμοποιούνται για
καθάρισμα καμπύλων επιφανειών.

101
 Εικ. 4.25. Κεφαλή καθαρισμού
άκρων με κάθετα μαχαίρια. Εικ. 4.26. Κεφαλή καθαρισμού
άκρων με λοξά μαχαίρια.

Οι κεφαλές πλάγιων τομών (φαλτσοπατούρων) δημιουργούν κεκλιμένες

επιφάνειες σε μασίφ ξύλο και προϊόντα αυτού (Εικ. 4.27). Διαθέτουν εναλλασσόμενα
μαχαίρια καρβιδίου και ανάλογα με τον τύπο τους διαθέτουν χαρακτηριστικά
χειροκίνητης ή μηχανικής προώθησης. Χρησιμοποιούνται σε σβούρες, διπλές
ξεμορσαρίστρες και ραμποτέζες.

Εικ. 4.27. Κεφαλή πλάγιων τομών.

Στις κεφαλές αυτού του τύπου υπάρχει η δυνατότητα περιστροφής των μαχαιριών
σε διάφορες κλήσεις (Εικ. 4.28). Τα μαχαίρια είναι ευθύγραμμα και βρίσκονται
τοποθετημένα σε μια περιστρεφόμενη βάση η οποία μπορεί να περιστραφεί έως 85ο.
Για τη σωστή στρέψη των δυο μαχαιριών της κεφαλής υπάρχει ειδική κλίμακα
ακριβείας σε κάθε περιστρεφόμενη βάση.

Εικ. 4.28. Κεφαλή πλάγιων τομών.

102
 Οι κεφαλές δημιουργίας προφίλ χρησιμοποιούνται κυρίως για τη δημιουργία
διακοσμητικών μορφών στα περιθώρια μασίφ ξύλου. Επίσης χρησιμοποιούνται και
για τη δημιουργία μορφών για τη διευκόλυνση συνδέσεων. Οι κεφάλες αυτής της
κατηγορίας διαθέτουν μορφοποιημένα μαχαίρια από καρβίδιο ή χάλυβα ταχείας
κοπής, τα οποία είναι είτε εναλλασσόμενα (Εικ. 4.29), είτε συμπαγή με το σώμα της
κεφαλής (Εικ. 4.30). Τα κοπτικά αυτά χρησιμοποιούνται σε σβούρες και ραμποτέζες.

Εικ. 4.29. Κεφαλή Εικ. 4.30. Κεφαλή δημιουργίας

δημιουργίας προφίλ με προφίλ με σταθερά μαχαίρια.
εναλλασσόμενα μαχαίρια.

Οι κεφάλες αυτής της κατηγορίας ανάλογα με τον τύπο τους είναι κατάλληλες για
χειροκίνητη (Εικ. 4.29, 4.30) ή για μηχανική προώθηση (Εικ. 4.31).

Εικ. 4.31. Κεφαλή δημιουργίας προφίλ για ραμποτέζες.

Πολύ εύχρηστες είναι οι κεφαλές πολλαπλών προφίλ (Εικ. 4.32). Οι κεφαλές

αυτού του τύπου αποτελούνται από το κυρίως σώμα της κεφαλής, το σύστημα
συγκράτησης των μαχαιριών και των οδηγών και τα μαχαιριά με τους οδηγούς τους.
Στην κεφαλή μπορούν να τοποθετηθούν γρήγορα και εύκολα μαχαίρια και οδηγοί
διαφόρων σχημάτων. Με αυτόν τον τρόπο με μια μόνο αλλαγή των μαχαιριών και
των οδηγών τους, έχουμε μια κεφαλή που δημιουργεί διαφορετικά προφίλ. Οι
κεφάλες αυτού του τύπου φέρουν χαρακτηριστικά κοπτικού χειροκίνητης
τροφοδοσίας.

103
 Εικ. 4.32. Κεφαλή πολλαπλών προφίλ.

Στην κατηγορία των κεφαλών δημιουργίας προφίλ περιλαμβάνονται και οι

κεφαλές δημιουργίας διαφόρων μορφών για λόγους συνδεσμολογίας (γκινισιών,
προεξοχών δακτυλοειδούς μορφής, κτλ.). Στην Εικ. 4.33 παρατηρούμε ένα σύστημα
κεφαλών δημιουργίας δακτυλοειδών προεξοχών στις εγκάρσιες επιφάνειες μασίφ
ξύλου. Οι δακτυλοειδείς αυτές προεξοχές δημιουργούνται για την κατά μήκος
συγκόλληση επικολλητής ξυλείας (finger jointing). Οι κεφαλές αυτές τοποθετούνται
σε πολύστροφες ειδικές σβούρες για τη δημιουργία προεξοχών δακτυλοειδούς
μορφής.

Εικ. 4.33. Κεφαλές για τη δημιουργία προεξοχών δακτυλοειδούς μορφής.

Οι κεφαλές δημιουργίας προφίλ χρησιμοποιούνται και για τη δημιουργία προφίλ

σε συγκολλημένα προϊόντα ξύλου (Εικ. 4.34) Χρησιμοποιούνται σε συγκολλητικές
μορφής και μορφοποιούν τα περιθώρια. Τα μορφοποιημένα μαχαίρια τους είναι
κατασκευασμένα από καρβίδιο ή διαμάντι.

Εικ. 4.34. Κεφαλή δημιουργίας προφίλ σε ξυλοπλάκες.

104
4.5 Τρυπάνια
Τα τρυπάνια χρησιμοποιούνται για τη διάνοιξη οπών στο ξύλο και στα προϊόντα
αυτού. Οι οπές μπορεί να είναι κυλινδρικής μορφής ή να φέρουν διαπλατυσμένα
(φρεζαρισμένα) άκρα. Η διάνοιξη των οπών πραγματοποιείται με το μπροστινό άκρο
των τρυπανιών (μύτη). Η περιοχή αυτή καταπονείται περισσότερο κατά τη διάνοιξη
της οπής, και γιαυτό συνήθως κατασκευάζεται από σκληρότερο υλικό από ότι το
υπόλοιπο σώμα του τρυπανιού. Συνηθισμένο υλικό κατασκευής του σώματος των
τρυπανιών είναι ο χάλυβας, ενώ στα άκρα τοποθετείται καρβίδιο και σε ορισμένες
περιπτώσεις διαμάντι. Με τα τρυπάνια μπορούν να διανοιχτούν τρύπες για να
τοποθετηθούν καβίλιες, μεντεσέδες, φυράμια, κτλ. Ανάλογα με τον τύπο τους τα
τρυπάνια διαθέτουν ελικοειδής αυλακώσεις ή όχι. Οι ελικοειδείς αυλακώσεις
βοηθούν το σχηματιζόμενο πριονίδι να εξέλθει καθώς δημιουργείται. Τα τρυπάνια
διάνοιξης μεγάλων οπών (πάνω από 15mm) δε φέρουν ελικοειδείς αυλακώσεις αλλά
ειδικά ανοίγματα από τα οποία εξέρχονται τα υπολείμματα κατεργασίας. Τα τρυπάνια
διακρίνονται σε:
• Τρυπάνια διάνοιξης οπών για καβίλιες,
• Τρυπάνια διάνοιξης διαμπερών οπών,
• Τρυπάνια διάνοιξης μεγάλων οπών (για μεντεσέδες, κτλ.), και
• Τρυπάνια πολλαπλών διατρήσεων

Τα τρυπάνια για καβίλιες (καβιλοτρύπανα) χρησιμοποιούνται για τη διάνοιξη

οπών με σκοπό την τοποθέτηση καβιλιών ή φυραμιών καθώς και για τη διάνοιξη
σειράς οπών. Με τα τρυπάνια αυτού του τύπου μπορούν να διανοιχτούν οπές σε
μασίφ ξύλο και επενδεδυμένες ξυλοπλάκες. Στην περίπτωση που διανοίγονται οπές
σε μασίφ ξύλο το άκρο του τρυπανιού (όπως και το υπόλοιπο σώμα του) μπορεί να
είναι κατασκευασμένο από χάλυβα ταχείας κοπής. Για τη διάνοιξη ξυλοπλακών
χρησιμοποιούνται τρυπάνια με καρβίδιο στο άκρο τους (Εικ. 4.35, 4.36) τα οποία
είναι ανθεκτικότερα από τα αυτά που είναι εξολοκλήρου κατασκευασμένα από
χάλυβα ταχείας κοπής.

Εικ. 4.35. Τρυπάνι διάνοιξης οπών για καβίλιες με καρβίδιο στο άκρο του.

Εικ. 4.36. Τρυπάνι διάνοιξης οπών για καβίλιες με καρβίδιο στο άκρο του.

Τα τρυπάνια που διαθέτουν καρβίδιο στο άκρο τους διαθέτουν ελικοειδείς

αυλακώσεις για την απομάκρυνση του πριονιδιού. Το υπόλοιπο σώμα του τρυπανιού
είτε διαθέτει καμπύλη μορφή (Εικ. 4.35), είτε φέρει δευτερεύον αυλάκωση με
αιχμηρές παρυφές (Εικ. 4.36). Ο τελευταίος τύπος τρυπανιού μειώνει τις τριβές
ανάμεσα στα τοιχώματα της ανοιγμένης οπής με το σώμα του τρυπανιού και δεν
καταστρέφει τα τοιχώματα της αρχής της οπής κατά την έξοδο του τρυπανιού.
Συνηθισμένες διάμετροι για τα τρυπάνια αυτού του τύπου είναι από 3 έως 16mm.

105
Μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε συνδυασμό με κεφαλές φρεζαρίσματος για
διεύρυνση της αρχικού άκρου της οπής.

Σχ. 4.16. Τρυπάνι με επιπλέον κεφαλή φρεζαρίσματος.

Τα τρυπάνια για διαμπερείς οπές (Εικ. 4.37) χρησιμοποιούνται για τη διάνοιξη

διαμπερών οπών σε μασίφ ξύλο, επενδεδυμένες ξυλοπλάκες και επικολλητή ξυλεία.
Διαθέτουν κωνικής μορφής αιχμηρά άκρα από καρβίδιο με το υπόλοιπο σώμα του
τρυπανιού να διαθέτει είτε καμπύλη μορφή, είτε δευτερεύον αυλάκωση με αιχμηρές
παρυφές. Οι συνηθισμένες διάμετροι των τρυπανιών αυτού του τύπου κυμαίνονται
από 5 έως 12mm. Τα τρυπάνια αυτού του μπορούν να συνδυαστούν και με κεφαλές
φρεζαρίσματος.

Εικ. 4.37. Τρυπάνι διαμπερών οπών.

Τα τρυπάνια διάνοιξης μεγάλων οπών χρησιμοποιούνται για τη διάνοιξη οπών

στις οποίες τοποθετούνται κυρίως μεντεσέδες. Διανοίγουν οπές από 15 έως 40mm.
Το κύριο υλικό κατασκευής των μαχαιριών είναι το καρβίδιο εκτός ορισμένων τύπων
που διαθέτουν διαμάντι. Τα τρυπάνια αυτού του τύπου χρησιμοποιούνται και σε
μασίφ ξύλο και σε προϊόντα αυτού (επενδεδυμένες μοριοσανίδες, MDF, αντικολλητά,
κτλ.). Όλα τα τρυπάνια αυτού του τύπου διαθέτουν κεντρικό αιχμηρό άκρο το οποίο
προεξέχει από τα πλαϊνά μαχαιριά. Το αιχμηρό αυτό άκρο προεξέχει πολύ λίγο σε
σχέση με τα πλαϊνά μαχαίρια, στις περιπτώσεις διάνοιξης οπών σε σχετικά μικρού
πάχους συγκολλημένα προϊόντα ξύλου (π.χ. μοριοσανίδες πάχους 16mm). Τα
τρυπάνια αυτού του τύπου διακρίνονται σε συμπαγή (Εικ. 4.38) και σε αυτά που
φέρουν εναλλασσόμενα μαχαίρια (4.39). Στα τελευταία υπάρχει η δυνατότητα
μείωσης του αιχμηρού άκρου για τις περιπτώσεις διάνοιξης οπών σε ξυλοπλάκες
μικρού πάχους.

Εικ. 4.38. Συμπαγές τρυπάνι Εικ. 4.38. Τρυπάνι για μεντεσέδες

για μεντεσέδες. με εναλλασσόμενα μαχαίρια.

106
 Τα τρυπάνια πολλαπλών διατρήσεων δεν μπορούν να ταξινομηθούν σε μια
συγκεκριμένη κατηγορία και χρησιμοποιούνται γενικώς για διατρήσεις σε ξύλο.
Στην Εικ. 4.39 παρατηρούμε ένα κλασικό τρυπάνι επιπλοποιίας με ακίδα,
πλευρικά μαχαιράκια, ελικοειδείς αυλακώσεις και σχετικά μεγάλο μήκος. Τα
τρυπάνια αυτού του τύπου διανοίγουν οπές και σε μασίφ ξύλο (κωνοφόρων και
πλατυφύλλων) και σε ξυλοπλάκες. Το άκρο τους κατασκευάζεται από χάλυβα ταχείας
κοπής ή καρβίδιο. Τα τρυπάνια με άκρο από ταχυχάλυβα είναι ιδανικά για τη
διάνοιξη οπών σε ξύλο κωνοφόρων και πλατυφύλλων (υγρό – ξηρό), ενώ τα τρυπάνια
με καρβίδιο για ξυλοπλάκες και πριστή ξυλεία σε ξηρή κατάσταση. Έχουν τη
δυνατότητα διάνοιξης οπών βάθους έως και 95mm, με διαμέτρους από 3 ώες 12mm.

Εικ. 4.39. Τρυπάνι γενικής χρήσης.

Τα τρυπάνια με σπειροειδές σχήμα (Εικ. 4.40), κατασκευάζονται από ταχυχάλυβα

και χρησιμοποιούνται για τη διάνοιξη οπών μεγάλου βάθους (έως 100mm). Λόγω του
αιχμηρού και σχήματος V άκρου τους, είναι κατάλληλα και για διαμπερείς οπές.
Χρησιμοποιούνται για τη διάνοιξη οπών σε μασίφ ξύλο.

Εικ. 4.40. Τρυπάνι διάνοιξης οπών μεγάλου βάθους σε μασίφ ξυλεία.

Το τρυπάνι της Εικ. 4.41 χρησιμοποιείται για τη διάνοιξη οπών μεγάλης

διαμέτρου (έως και 80mm). Χρησιμοποιείται για διανοίξεις οπών σε μασίφ ξύλο και
είναι κατασκευασμένο από ταχυχάλυβα. Διαθέτει ακίδα για καλύτερη σταθερότητα,
πλευρικά μαχαίρια και περιφερειακά για ποιοτική κοπή των τοιχωμάτων της οπής.

Εικ. 4.41. Τρυπάνι διάνοιξης οπών μεγάλης διαμέτρου σε μασίφ ξύλο.

107
 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Leuco – XylaTec Group. 2003. Handbook 2003 for wood materials and plastics.
2003.
Morris Wood Tool. 2004. Tool tips suppliers of countersinks, drill bits and cutters
for wood. Morristown, Tennessee, US.
Patrick, E. 1988. Router Jigs and Techniques. Sterling Publishing Co., Inc. ISBN 0-
8069-6694-7. New York, 1988.
The Leitz Lexicon. 1998. Handbook for woodworking machine tools. Edition 2,
1998, Gebr. Leitz GmbH & Co. OberKocken.
Τσουμής, Γ. 1991. Επιστήμη και Τεχνολογία του Ξύλου. Τόμος Α: Δομη και
Ιδιοτητες του Ξυλου. Εκδόσεις Γιαχούδη – Γιαπούλη, Θεσσαλονίκη 1991.
Τσουμής, Γ. 1991. Επιστήμη και Τεχνολογία του Ξύλου. Τόμος Β: Βιομηχανική
Αξιοποίηση. Εκδόσεις Γιαχούδη – Γιαπούλη, Θεσσαλονίκη 1991.
Westermann, H. and H.Gittel. 1997. Finer grain, improved quality of cut, increased
tool lives. Leuco Oertli, Machine tools, (7) 97, 28-31.