A Molto — 9, fail nleskraoneg: ik det, Pewien ‘jeela kultury, wlaisiwy bynajmnie} ne. tylko a polowy XIX stulecla, charalteryzuje dobree po lemma Matthew “Amolda.prowadzona x Brightem dykalno-Uberalaym odlamem prasy brytyjelle) lat Azatadeder Wea sa ‘a powierschowayan’ POPE Hayate, logesneae : sted Saag pete Heanlin aa jee ‘Sb jaie Techies tele do CONTE, Pe ‘ices a ae cease ear liga poten Zeiten aryeakratyonyen tabarsybotes lee Satta {tn Kale wm ‘eo palms, co Sse pomplase t powieane ox Sia. Uigele tury sawarte w Culture and Anarchy (1869) Armolda malegy do tego samego nares, eo da te detinicja Adelunga 1 wiele péfniejerych, tlocoice- ych, wartoésiujacych oneepeft kultury. Na Jego tle ‘wyrainle zaznacze sg odmleanoié ate wise. ‘Tylore opastego ‘a orach nlemleckle) ftnogratit { Blstorogralit analogleenogo do unier- fsalctyeene{ herderowelde} koncepeli kltury. Od rant Tylore etnologicmna literature podwigcona Kule ‘urze 1 operujgea tym pofeeiom tale sig rozrola, 4e Aokonsnie preeglgdu | systematyzacjt koncepelt tego pojgcia.etalo sig iototng_potraoby, Nejobezernllery Joke dotqd pranglad tego. vodzajustenowi sigan Krocbera i Kluckhohna ogloszona w r, 19521, —ere A Kober, C. Kuskohs, Cele, A Cri Redlew of Concepts and’ Definion, Papers of the Pstody Muse, meorewror mows Mroesouocr Keylyemy prselad Koncept taltury dokonany pret Krvebore 1 Riuckichne tvagagne ele Pow dein ittry, a asin ele ote eosin ne aa cg ‘uw yall efnach, Tada fedoak WyFlepsia wo2acse “Pamodielie,(&q to mestapiace apes versie, sory, normatymy, peySolgice ‘iy, strukturalny I genotycenyy Nie weeyethao Forming ryiikach mq ScrGWIs Gobrane, nie wezysticie Topyepekty dotaicernis mands ww postcode Beyer Kalgort ues tury, moa, jedma Lastname ze ponyecrnysabieg ami acy do uyetematyzowanla pojeé o kulture. ‘Typ definiet opisowo-wyllezaaeych stanowi Kia- 7 Gyeana postee wezemyeh defini}! etnlogicanyeh. Re- Frocentije go main. welgt utytecena, klaryezna defi- lore Kultura orp eywil est to slot ‘eoKt aabyte_ prelude joe yet bys pee {Siaba strong te) defini stanowi niewatpliwie 22- ‘varte wie] wyliczenie daiedcin kaltury) Motnn yrange w stonunlos do nie) te mame zarzuly, klére Wywolywaly definieje Klemma slutqce 2resciy Tylo- Fowl 20" wads, Dokonane wyllczenio nos charakter * owolny 1 praypadkowy. Niopodobna go umaé z= ipoprowng klasyfkneje deodsin kultary, a nawet {ako ‘geemplifikacja jest abyt Jedaostronne, Defincla Ty~ ora zyscue Jednak na wartoci flli w ogsle zigno~ rae aig lub wpkivery exlon zawlerajaey wyliczene. 2 taka skroveng sedele|a Tylorowskie) defini moi af » ase spotas ws Wiel pélnicjych etalogb tab fltopologén kltesinshy ape kD zace sie w drugle} z wymlenio xine irugle) x wymlenlonyeh przez Sako sparet.preystosowe ‘tucane charakteryzuje koncentracle orca harakterze poszceegélnych kultur | ich wewnetymeron powigzaniu; defint odzenit wienio naturze, na je) eharakter ecmego wapéliyela Iudsl, Ostetnie = wymienionych okreiles nie stanowh 2reszty specyticenoécl definielt genetycenyeh, leer Jest Mladclwe wiekssotel okreien Kaltury w antropologt ulturaine), ize) pokrewickstwo soejologa, wy Faia sig wiaénie w relatywizowenlu sjawise lature: ‘yeh do ich spolecmego podioia, Rasee charaktery styeens, Ze stanowisko to wystepule ju u Tylor, Bu disécona define trams jako produkt po Jaktolwek ze wegled na charakter swoje teori byt on bardzo ‘daleki od strukturlistyeanego" ujece feultury wlaéclwego wielu. wepélzssnym badacrom, Uprewis}ac ewoluconistycang etnologie poréwnayress, Qerujaen sceregami rozwojowyml skonstruowanyia W oparciu o dane saczerpalgte 2 roinych teresow seegraticenych i epok historyemnych, Tylor dostesegel Do deficit Tylora nawlaruje wiele wepdlerenych oneepet etnalogienych ronvialggych taradeons TEL Mes nya meme tary formulowane preez Re Lintona, do kivrege UIE = odstawe w tl cress roawat ah, Rorumiene to stare sig. wegleine najocts ‘elte spekty lllry wyedrenions Ww Blaytvoc Kepebera i Eluckhohna, Niekire 1 nich wistenehs ‘Sw ropwiniety, inne bedg lo implikowane Zaednie = tym ronumieniem ulucs chelate die saaadniee gy sii oe esdnitysaaowiate Teh ek mciowes Doe Er PRUMGRye Flue pestle ma sees ca ‘euwaiat, Zachowanle Iudakle prayto ot pdstewos Wy termin rorwaiah 2godnie x praslonanies, 2 owanle stanowi najwlaiinase pojete eementacas W nals’ sjawiskspoteeznyeh fa soxfloicnsen elu tultry. W sakes ullury Wwahotee fede tle weaystie Indskle zachowanla, ala flea te, htire spoleemym nawykiom, wise zchowania Soci oy Sau a ene Glonkiw okzelone) eupy, pod-erupy cay batesorih spolecnel. Giownym fete) fopularnce Jet 3 Hihog the sidy of tan, Hew Yok Mt eis 74s Catra ahgown of ern No Yok ta ak ‘he tee of Cale, New Yon ioEE olegaigce) na arviemy jednal ular Iden Sadczenie Inbiryntu nie m w stanie w nejunejetyen Pawot slopniu skorzystaé 2 uproedniege doturadese, ala swych towarsysy, Jakakolwiel ewobodg poste: ‘wilty eksperymentatoray nowlejuseom’ w Kontak 4 {ch = detwindcconymi znaweami Isbirynty, mle wply- Nic chodal tu o stwierdzenie, te uczenie sig od ‘tobaliw wlamego gatunis nie édgrywa tadne} rol W fyclu awiersat wyeseyeh, Eksperymenty tebe cle chifsilego zoopeychologa Zing Yang, Kuo mye ‘kazaly np., to stomunek mlodych kotow wober azeeee Tow ‘ulegat modyfikacit w zaletneéel od tego, cay ilaly one moinost obserwowné lowy deroslyeh ote, ‘xy tet nie, Uerente sg awlersa® od ovabnicéwr mle! ‘mego gatuniu Jest Jednale-ograniezone. se. wasleda ta bral adolnaéel symbollemego Komunikowani { Sd rywa role nlepomleraie mala w posdwnantu t luge. ‘int rdolnofelamt prackazywanta 1 proejmowenie Wigdny ores umiefetnot. . lowisk nie stalby ole wapéttwérca kultury 1 nie “7 Bisystooowalby sie do Warankéwr tycia w kulturse, Biyby jego dotnolel uczenia se nie wykraczaly Powe ‘ubbste dotwindezenia) Jego proces uezenia ae pene ‘Bega w dutym stopnit— jak to ckrelejg behawio- “Mier, Metalty of Ape, London 3067, rode. v xB eer, Socal Learning ond Toten owe Haven Ht; Gesttungvenalen Lebo et Tle und Mews,fel extant we iany mas “Taaad Zt Plerttn ne mca’ te te (Zest symbacene) an rzedmioty 1 zachowanis pe: Sah Wattats Y snaccenie seas i iiey mnakiem t eyebocn Sapa ental so EN, We soteme « aetccteo bret, Yee ‘are 1th 10 nae 26 Sa ”tara mie jeat preset le stanowi ie) Mopieciny remaltat, Spotnéd rblnerodnyeh elec eh rlowidca jako getanka aajylasinae wpeajo iS Settee g0° mimem nyierecia” trortons “cata gntuhhown,antoplgins pct fens er fiiacn Cowie Sand ne tT rotinowanlasplecinge ete Sees w posal Dred, Jae orn wand ace i ely Beta iilatywnegs tere a fury Relate topo hamlsysege ees Ne Sedna wlan pease Jodywigusinym pojedynezego caowicka. “Duisteieteokaltrane, tre of eis tte. Jat sastje aide fednortia w momen reel fof agi fad ee 2y wail iultrotwérey ale ada go erownowsiyd wet w minimelne) exec; drogh vorwaje Kelas 5 tak norma 2 fclowany orale ma Sey sanleeych sean stmodsetneg dotarcla do adabyeny eruponyeh éregokolwiek = hiseryenyeh, moe, “ cttw, (Nikt ale Jost w stane wysaue done) ta foralne| ‘aloe! 2 zasobéw wham} neturyy keds | Jetnoitka must by6 wprowadsana w kulture mnegs ‘poleceistwa, aby-aiaé sig normalaym uezetaion Ee owogo Ayelag W tym wha | tylko w fen sm 2» zamlu altura preeivetawia sie naturze ludekio} ko cof zewnetemogo wobec nl} 1 preerastajaceas i ‘god x okrefleniem Czarnowstigo, nie piece proce lvstawienle sig kulture, ale praez secegéinie peive, skutecane opanowanie je] réanorodayeh form, Rawe feat u samych podsiaw naturainym! blopeychioeent adlwoslam gatunkoxym! exiowicka) Zpodnie z Aetinkeja w obra Ktury weho- {aig aachowanie Iuaziie Stennym_waoremn T moder f awk la_reakef 2 ao el ‘Agclowyeh, Delecko-uezaee sie joo! agodnle © obs raja “wlasne} Kultury, peeyrwaja soble penion 2K6loy wabr sachoweni, okceslanoge cessan wane fom sobrych manler prey sale" Saya “Fi refs re madi, te a 0) war hse eave? pa own any ee denn a ee te Ge. yak THA pata ‘Btn davis w ulmi aa pea woe schwag ee = 2( Pa ce orci soccmnan (SNIRReNS ee rHiego co do typow i woordw sachowasspotecenych oraz nowsza Koncepeje C. Lévi-Straussa modell gte- eenych I SpnETEECE TF Dadacze Eur iowa a ce ee ae = Konsekweneii wystepowanie waoebw ukzytyeh Pestugulge sig w badanlach poitednictwem wybra zych Informatoréw docirall ont tylco do pewnego typ ‘prawidlowofe, do ,waoréw otwartych” 1 modell dy- samicmnych, nazywanych preet Lévi-Strausan smode- Jam doctovego wyreb') ire sina sot mane: swelanteresajgcypreedmiot badania, 20. wagleda Jednalc na pelalone w badanym spotecrefstwe fake je normatywne musrq bye cetrotnle 4 powselagliwie jako narzedele pomania, (Jest ori risle, 4e w iadaym spoleczefstwie zalecanych norm ‘le motna traktowad jako calkowlcle Identycznyeh 2 faktyeanymi zachowaniaml luds!, Zwreea! na, to ‘wage B. Malinowalel w komentarzu do swoich badd frobrlendeideh} Informstorzy moga wprowadzié badacca w bid nie tylko dlatego, 2e bywajg sklonni do mieseanla norm fetycenych 1 felktyeanych zachowad, ale take dlatego, 2e nie sawaze a4 winder! prawidlowosel wlasne} ‘kultury, o ktére badaccowi chodal. Na ten fakt 2w26- cif uwage P. Murdock pray olmzjt badania typu remy- enoji maliedskle} wyspiarsy ‘Truk na Pacyfiku, ‘W caasie wywiadéw otrzymywal on od krajowobwr Odpowiedsi, wedlug Ktérych matzessta zanleszki- ‘wat mialy réwnle cxesto 2 rodzing mela jak tony, €0 ‘w terminologlt etnologicane} okrefla. slg jako bilo- kalny typ rezydencjt mabtefskie}. Daleze szezeg6lo- ‘we badania wykazsly jednak, 4e na preestrzent kill pokoleh w 85Me wypedkéw wystepuje reaydencia 1 Poe, A. Kiskowska, Wrory 4 modele w seecoplesnyh Dadantach rocsiny, Stade Soreopieane” 192 ne 2 30 ratrylokalna, fo znnczy, te pory maliefkte miescka}g pray redzine tony, W prypedku tym badanie doprowsdzilo zatem do swykeycla pewnogo tustalonego i dominujacego wort spolecnego aachowanis,ktdrego czlonkowie badanego spoleceetstwa zupeinie nie byl wisdom nny pray- lad podobmego rodsajuukrytego -waoru wakezuje RR, Merton w preypadku maliedstr mieezanych wr Ame= oa Wiadomo, jek sllne opory wystepua w naczne) cect. bllego spoloantstre. Stanéw Zfednoceonyeh ww odniesientu do. stonunkéw sekausinyeh. pomecey uly kebletmi 1 Murzynami, ‘Opory te w slerse orm { ccen spglecanych on znacenle alinejee, nie W odnlesienia do Kombinae}t odwrotne. Soclelogcs- te badana wykazaly jednak, to. waréd ‘maleeiety tnleszanych swigul blaych Koblet 2 Mursynaml pores iajazoacenie ned swiaskamal Murzynes Bialva, (Gis ay exten pewon prawiionase oie ~ ‘sachowsh, Ktéra le tylko le jest w apoleeresetvie ‘Mwndamiana 1 pedyktowana: norman spoleanyrn, sle nawet pozottne w spreccanaiel aakoreenonye, ‘systemem torm { Wariosdl splecanych, [Najlepace} wreszci ilustracji funkejonowanla wkry-= a We saw eayrotve. We ‘bedgoych Teh wyrazem. Mechailzin Dzyawajenlesobie fych wzordw ber Siadomosel egut moina obserwowas na praykladzie dziecl uczy- <2 da Arata of Antivopolopy Todey, Sot Tex ed, CX ago 1H; por. akan C. Lev Steatus, Antroplonte sass ‘ale, ae 208, 300 mat RK Merton, Sete! Theory end Socal Stractre, Glen cow It, 4 5,yeh sg ojeysteno fepka. W procmie mull fry vwastenua pray tym eharakterytycene tendenle do generlical reakei, tre wykttcn, pos poste {terse nadladownicwo. Dale spores toe ‘ula nleéwiadomie podchoycone parsapamaty do o- “wopoznawanych wyranbw, Charaierystjeme pong Jecykowe polegaace ne sates opting) reply do wylatibw grematyerych etanewia py fm ‘mowny dowd, fe wystepuje ta smo operowenie ewnym epslnym workin, nie mechanleneg nee Sadowaninkoniretnych sachowal sareyeh extr, Piesoletnt deecko polskie uiywaigee Bgcne) fore Sopetnacen od w9tars pies — pes, deitclo angie Ske blgdnie worse esby inogy 84 wyret ot fe — moutes hie allie atogn se Honjo wade Drowidlowe}_cimiony,jkiolwiek’ ne Jrt festxe Ersademe recut gramatyeanch swopo Seyi, le ‘Salty ich stormatowse, zaiéwnlevfawnionyeh istfle_jdna ejedneetleprtdtowa weych la weave) gray somo sachowans ‘a zwlaszeza w statycznych kulturach tradycjonalnych ‘cigars pe le eptetiny ney (-o plemiennyeh swyesich. sory atari jeko pranidlowollzachowah,Kce nado Tub toga, zaletS raz ww worblaych Fentefoch sanyeh uerestikow spolcengh proces, ally Jodha odin ed slormulowanjeh norm Iub Inodellsawiereeeych postulowane zaady aprobowa- pogo ww Gane) iulturce zachowani) eke nle- “deny autor nie rorniagn tych deh ategc taltralayeh prewidlowescl. 2 mm lo rozumiet tu ce 7 alety salecena, od-\ | celongoh Sl spolese aah, sformutowane w_postacl zsh. normetyweyeh Tub ‘it opisowyeh mawierajgeych wyrsine dceny. Jak wakaywaly chotby prayioctone.powyte} prayilady reaydenc}i maliedskie) na wyaple Truk cree. male inistw mieszanych ww Ameryce, italeja w Zyeit spo. Aecenym statystycile uchwytne pravidlowedcl, kore nie sq revullatem podporsackowania. sie normom 4 alecenom zawattym w modelach, drug) sae strony w pewnyeh skrajnych wypadiach medele mo- 4 nie mleé w ogtletadnego pokryeia w zachowaniu, co, Je rani od ulwiadomionych weorbw. Na ogtt edna modele stanowi bardzo istoay, cho nie Je ‘dyny ceympiie ustalania lelturomych’ prawidlowodel ‘achowa( Moina zatem stwierdls, i ie ulegs pray tym watplvosci, 2 noomy 1 obeny ‘wystepujace we wsvelkiego rodsais modelach Kult rowych odgrywafa bardzo dua role w proces pra Ikazywanta { przyswajenia wiaisiwyeh dis dane! kul= Sy ee tion nae Cancmaae ce era ene a a va ae ae ee wale esate caieoy ee at waa Ty tan wes no ee eae wetdionne aaty 8 bilge en, ee oe ee aut ey Sears t sae cme ee ee chu kompromisy stwiedzajc, 2 zaréwno preymue = atu mews 3lak atlas iis sie do “rospows i form eakej [Obs caynniad sq pray tym 26 2 le ‘lone, “Praymus, rorumiany srestta znacenie szerze) anlteli werbaine normy i modele, wamacnia tendenefe io nasladowania w okreslonych ‘eytuacjach, Naslaace \Wanle za stanowi feden z mechanizméw preyawajanta arsucanych reali, W konsekwench dokonje aie wagledne ujednolicenie waordw sechowenie ar nt ‘ach dane} zblorowolel spolecmel stanowiace Lonaie, Pa cei tary w pepe ae rn U, ce ‘momma Podobne roigranlesnierasdmiotu. bala inro- Plog intranet eocjlogi usar milo tao nlee metod bedeweryeh obi tych maul, W pee warm wypadkpodstawon meiodaporlas st Worwlad 8 epejainfe dotrenymainformtorem take towanyml jeko kompetentl zawey, mle wal Poss. cleat reprezntancl nano} falar, W wypesca Ida “ociclogicenych chodais malo” navenast a, ushuyeeale staystyemieprascletnych rachowal, sad. poshgiwanie alg probami represetatywopet 1 poizukiwanle sttystycnych,pravidioweit tacho- ‘Wa Keryeh sam hada esto toga bye nsdn Er orych wapélecemnych prasdstawicle nauk ! P oaks keg ogrncaa prey le w powng coete F, Macok™ Toot Uchy wspomnlany powyée) preykiad Jego wlamych badah — Trette posdake kone, eal dooauel Hitaine! Toot wear zasedy badsnla samych tylko norm i modeli lub sa~ smych_ ou yrawidlo- | waa dake Tansee ae Hees tees ay ne sae eae Jeczefistw.) O ile roaréinienie tych dwéch typow / i Keanasenad fx colons f cieoen. Se | Tetanus tt popes proce oe gice (|| Finyth dyeopin naukowych etanowiichy wetucany ©, | | ioe v Engst] neva ragwana jt cheene | ” 3 i@¥esinego svobodnego wywingu nad stosowantom finlk “statystyemych, rygorystyeanie ilécowych Sle wymagajneyeh bezpotredniego kontakt 2 ebick: tem badsh. Granica dzelgen te dyscypliny » fecnak_corsz bardata}-pipmnas a reise 1 waordw ne powinno- pewnoéciaprowecré doe) waostrzenia, Zdanlem A. L. Kroebera sewiska sp0- Joceno-iulturane stanowig wining i wepbing aferg bbadad antropotogit kulturatne) 1 soejologi™. To slat owisko nasuwa potreebe roxpatreenia wigaka fake ‘wr ulturalnyeh i fal@dw spoleenyeh, Relatywizacja kultury 0 ckreilonego spolecrei twa _wystepije w wielu detinioach Iultury, tales ‘w ‘ych, Kfbre formulowall etmologowle; charatery~ ‘ije ona preode wazysthim Manyezny dfinicjg Tylor, le crnacza to jednale fo llalleja hultry w re thach spoleemych stanowi powsrechne sie W be- aniach kultuologiemych. Zdeeydomanie odmienne Sanowisko reprezentuje wielu etnlogéw te] ay, (7 £ nledawno smaciy R. Lowe 11. White White, | Wry dekdaruje sig sam Jako roprecentant fredyei skoly ewolucjonietyeene), krvigule tp soelologee- 0 ucla Tnterpretaci ie ralnych, jako okrefloned> ‘Fal gpoteeenyer + ter wpEareWFUTNaTS eens teoris- Ralfiry”posuiowena przez Whit’, podobnie ik wigte Towlego, ale dalla ako aceon Euetectnlong Wass poned-peyclesnyeh 1 poate \ Gieleenyeh eWLE- jako proces ful gene \_foony sw ewan” ™, White proeste pror= two socjologiemym pray praekiadenia kultary na Jezyk spolecrne}Inerake. Zgodnle + Jogo ulecem A, Rrosber, the Permnlly of Anbrpsog" Darker 188, powielony‘iekst odert, A Wats, op ety mB ‘isk kal 38 HK ‘kultura mote byé wyjainiona tytko w termingch kule fry; zadaniom kulturclogicanych teorll ject wy nlenie waajemnych zwigskéw xjawise Kulturalnyeh bez odwolywanla ale do faklejkolwiek inne}, takze 1 spolocane} sfery zie. Podobne, do wyiatksvr na ‘giuncle wepSlezesne} etnologil | antropeTogl fultural- (QL Hesstauitss nef, QE. ronwasajge jogo usastdnienie rryznaje, 2 moina ujmowee kulture jako reecey~ ‘wistosé zewngtreng w stowunku do ctlowieke 1 ajo ‘wlerajgcy na niego preemoiny wplyw. Sam dedarufe sig_Jodna_Joko 2deepdonas ae SaaS ovata ite tele t Soe W nas URey soot Gay szxzegélowo anilizujemy kulture, ofksywe my w nie} tylko serie reakeji uksetattowanyeh we dug pewnych wzoréw charakteryatycenych dla jed- noste tworeqeych grupe, To. znacay, odkrywamy ‘wéweras ludsi reagujgeych, ludel zachowulaeyeh ig ‘w olreslony spossb, luda! rorumujeeych, Stale sie wowczas jame, 20 badania wjmajg w postach konieret 1 exasowo okreslone doswiadcaenla.luds\ 2, 40 oblektywicufy Je 4 nadajq im charakter rreezowy"™, ‘Stanowisko shlitone do poghdéw Herskovits za}. afew te) spravie takie etnogral angielski, uceeh ‘Malinowekiego, . Firth, Sprowadzanle kultury do spolecznle ulataltowanych pravidlowolel zachowa, LUmnane przez etnologsw mary Herskovits 1 Fisthe, Jest sadowalajaoe ala pewne), og6lne} plascaysny ancjologicenyeh ujeé. Spesréd Wielu definiett kultury solnych raspokolézaréwno postulaty antropologit WAC erent ator ond le works, Now ork 18,238 nk thc ‘rit Socl ahr semeceanAaticopslge 8 a ‘e ” »; ‘kulturalne), jak socjologit zastuguje na uwage defini= cla Lintona. Formutujge wozesna detinicje w The Study of fon (1938) Linton mow alter w ter mit we Sal Saucer ee aaenowatia. W pattie) deine vawart] ‘Cattarat Background of Pereonity wdalo mu sie cosiggngé wiglsza jednolitode 1 proetote dzieki watep~ ‘nem rozréinient ,.eultury r2oceywiste)” (real cul- ‘ebrgbie”®. S'Nic tylko x socfologiemego punktu widzenls, lecr fakée zo stanowiska cae) grupy nauk okredlanych jako Behavioural sciences, zalete te) detiniit ste- owt wyrazenie je} w terminach zachowania. Anglin Zjawisk spoleemych 1 kulturalnych moie byé datekt fomu sprowadzons do tych samych clementowy Kon- ‘strulkeje. pomoonicre moina tworzyé wychedzae of analogiezaych zalotes, Zelety stanowiska przyimule- ‘ego sachowanie 21 termin podstawowy wwidaeznlajs ale takte w rozwinigte} deledzinie wspélezemme} antro- pologit kulturaines, ktbra stanowig tv. badanin 063: Bowolet I kultury. Oba te preedmioty traktuje sie Jako dwa rbéne aspekty togo samego zjawiska: process ‘achowat ludzi polgezonych stosunkaml interaket. 2 samych tylko 28- Fezultaidw, 2 wy- Fwordy W rozumlenia potocenym mowige-v taturze GEratlonego Iudu lub epokl historyere} ma sig czeeto Wik Laton, The Cultural Background of Persaaiy, ot St 63 8 nna myéli wiainie gléwnle te Kategorie praedmiotiw: wyraienie! kultura AztekOw przywodal ne my‘l Suttby bazeltowe 4 ceramike; wyrazenie: kultura rnalarstwo whoekle XV 1 XVI stulecia, (ei ea tan mi reg pogo" 1 nbehawloralnego" ucla typ definit Lin- {ona fst whnie polodenie nacisku na geneze przed~ ilo kultraingeh jako reultatow ludakich 22cho~ ‘waif Piege o aswiskach Kultury sfussna reeesa w= Anjo ig wyite od faustowskie} zasady im Anfang Svar di Sat", Migdry kemleniem ogladzonym Iudake, Feta a. kamdeniem sstaliovanym przee wBIyWy ‘wody 1 powisten mote iinet alowletka zewnetr=na Total, Ale plerwary bedale da archeologa waénym okumentem kultury epok minfonyeh; drug — tylko ‘povlisilem na drodze Fruturiny eharalter prosdmiotow nie iplko ma eddie w ludekimn Giaanty,nle musi BYE przer mle Utzymyweny. Podobog sazede.wyvant! 5. Onowsid vierozenlem fe istote kaltarowogo daledsictivasia- Sows dyaponyee Inakie exyll tendensjo do okredlo- bego reagowania na prasdmioty praskazywano w ra- rach spolecestwa,) Wytwory wylaczone zakresu~ Idskich cdasatywan w swim aktualoym funkcjo~ rowania preety naloteé do kultury. Jak opuszezone Friatynle”starotytnego Khmeru satoplone przez tangle, sarestojg onan { stajq_ lg. schronieniem Gaikch ‘swiort. Prestag one Woweres funkoJono- svat jako procdmity kaltury. Ale Ich szetby, wydarte 1 'hamlenayeh podstaw, w dalekim rauzeum weacaa fo funkejulturalnyeh, fokeolwiek w odmennych Famach spotesmyeh 1 w inne) rol ‘TJeéit zatem antropologia kulturalna w swym 2bli- eniu do sosjlogll 1 paychologi epolezne}koncen- Arufe alg rece] na Kallurewych aspektachspolczrych J \ torey o ‘la Iudehpracbiogs)aen wedlug wapslnych dla alone: ‘wot splecene} waorbw wykatalonysh | peyowes ieaynw tr org Sy stones rss Definila ta stb wlastny punkt weiidafeoo- eltralnyeh tor a dla pewmeg, chose ta aidego mena badn Jat wysatcnjen. Reprerens tuje ons ogélny typ pojet kultury szeroko rozpo- vwaeciniony. Pofeele "Kultury wm potcanym Togsinym nonmatowsnty, jtleg® ale pone laden popularay podreeznle-socjlog Jest wepsine ocx Jogi 1 antropetogt kulturenes. Zatwo fo wtf 9 LIS Paaicoyeh ware amerykadskich, jale podrgcznikd Ogburna 1 Nimkotts, ‘Brooma { Selznicka, Johnsona Inb Greene'a. Naj- istotniejezq wlafclwvosela tego pojecla jest jogo unt- ‘wersalistyoeny charakter. Praez okredlenie uniwersalizmu rozumlem tutaj coche przeciwstawnq stanowisku wartoéciujacemu czyll oceniajgcemu. W polikioj teraturze socjolo- ‘glcme} uniwersalistygzny charakter- ujecla Kultury propagowat najlepie)(S, Czarnowsli, ltéry akcentu- Jac skromnosé badacza-empiryka zastrzegal sle proe- 4 Prof, S. Ossowskd uwata wotwory nit za elementy, Ieee tylko sa korelay ultury. Ten tevmin bylby Jednak ieple) zachowat dla zjawiak preyredy trektowanych Jako Kultaraine ‘variate, “0 sie ae Haga \AOds = ‘lw metafizyeenym poetyckim spekulacjom na te- ‘mat prawdziwe)” i ,rladclwej" kultury ®, Uniwer- salistyezne ujecie kultury wyrata sig we wlaczenia |) do nie} calaict spolecanego doroblcs lads), prowads! wige do macenogo rozszerzenia rakresu pojecia ule tury w porévmaniu ze slanowiskiem wartoictujaeym, Zaguinienie wartsciowenia lub nlewartosciowaria keltury bywa jednake rozmalce interpretowane t mots wywolat lepororumienia, wymaga zatem pewayeh Wylainies. Proede warystiim wartotejert tute) ro0~ omacena 2 oceng, & zasnda mlewartotiowania — 2 zanidg nicoceniania, Postulat powstraymywania. sie fo oen w ujgeiu leultury nie omacea pray tym, 2° badacz nle powinien poréwnywaé ze sob kltur 3 po raadkowaé ch mp. w zaletnosel ed stopnis sodonoécl { hogactws, od fypu umawanych etyeanyeh { estelyes- nych wartasl, Nie omacea on tym bardste}, e dsla~ Inez 1 praktyie speleceny powinien zachowaé neutral- odé w stopinlcs do tava kulturelnysh § wyrzee sie {ch Mlerarchlzowania oraz elekell Zasada_niewa pole = cosmos wartose zjawisi nie rode shite jako lryte- ‘unT UESERIN Teh ou fae AuleraT4@ Tab Ted wy cemetery ress Kulsry. Odea to pole leultory; wezednioj Jonsere pojeeie cpwilleagh | od Big praylmowa w avin potoceym,itnala tenden ja do ograniczeia ich usyela dla okreenia obycea- jw, urzadzes spolecenyeh 1 wytwordw odpowiada)e- ‘eych pojeciom, gustom i obyczajom tego, kto ich lufywal. Na to} zasdzie podrdénicy, konkwistadorzy, misjonarze, kupcy stykajqcy sig w ciggu wiekow 2 tow. Tidal plerwotaymd odmawiall im posiadania jakichicolwiek cbyceajéw, wlerzed, moralnoécl { wie~ ‘B Gearnowskt, Kultur, Deel, Warszawa 198, t 1 6 12 aey — stowem odmavialt im kultury*, T dé take W Potoemym uiyetu slowe ynlekultirainy” slity do kreilenia negatywnie ocenisnego spossbu zachowanin ‘umnawanego za odblegsjecy od zasad te. dal -wychowania, : 7 "To wartofciujace ezyli ocenlajgce stanowisko pox tocenego jezyka bylo.podzielane w pownym senle przez Heme, ezcogsinie flozoficane teorie odnoaace sig do kultury. Zgodaie = eytowany juz na poceatha ‘etiniejg Adclunge w sklad kultury wohodity Jeanie ‘wysubtelnion i usslachetnione wleicwoscttmyata 4H elaia ludakdego, Analogicane wartofsiujge lrytria let u podstaw wielu dziewitnastowiecznyeh 1 dix Aelestowiecenych teorll kultury. ‘Antropologicene pojecie kultury odreuca podebne lezyteria ograniceajqce.zakres kulturalnych zjawisk, ‘Datel eweru uniwersalizmowt umodiivia zestawanle 4 analiry poréwnawere réinorodaych ulturalnych ‘aktéw, nle odmawiajge tm nigdy kvalifecit alto Talne} na aazadsle. desaprobaty ich charaktera, Pray- Jecie 2 narzedzie badaweze podobnego pofeca ne- “utralnego 1 wolnego od wartolujacych zalnées po- racine, Jest svevogdlnie ow wypudeu, Kiedy smo Zjawiako bedane jest wyradnie praeimiotem sprasc~ ych cen. ‘Taki wiainie.kontowersyjny problem ‘Hanowlg zjawiska tae, kltury masowel. ‘Ujmujec Kulture zgodnle 20 sformulowang W ror Aziale poprzednion uniwersalistyezna, ,antropologiez~ cpa” definieja. w terminach prawidlowoésl zachowa Bg, Kaiplakl, Bockcjonem w etnologlt antares oe _nografiaredsece, ex Ty Lb 158 2 a zapreceza slg tym samym istnlenfu fakichS sul generis fauturalnych faktéw emplryemie odrebnych od 22 howali { domad ludel akladajacych sig na okreslone spoleczefstmo, grupe lub Kategorie spoteezng, Steno~ ‘wlsko praecivne, reprezentowane przez White's, pro- ‘wad natomiast do. umawania ZJawis kulbiry 2a nlezaleine, samodzieIne byty, do ich hipostazowante. Ze stanowisklem tym polemizowal R. 8. Lynd PrZy= pominajge, eto nie ,kulture” ulege modom, uezest~ nlcey w akclach polityeenych i wymaje réinorodne feologle, #e ynlo kultura maluje soble parnokcle, lomuje w wyborach { wierzy w kapltalizm, natomiast ‘zynig to ludzie”. 2 krytykltakle}nle wynlke, aby badaccem Kultury naletaly edméwis prawa do’ immanentne) analizy systeméw Ungwistyemych, religtjayeh | dogmatéw 1 norm etyemych. Nalety ich tylko presstraee reed fustancjonainym traktowanlom tych rémmorodnyeh eiedin | twordw ludaklego dalatenia, Prayjmujae mame sprowadzalnoée! wszystkich zio- wise kultury do zachowad Tudskich Tub rezltatow ‘ych zachowet moina Jednak postawié problem to~ smimolcl waglgdnle odsebnoselewide kullurainych S'mpoleemych. W wigs x tym powstafe najplerw pytanle co do empizyeanego ich rozgranizenla, a 22- ferm:_Cay Snalea,takie"sachowania- luda, Ktéro sq spotecze ale ale kulturalne albo take, ktSre 24 kale {alae ale nie spolecete? Przz zachoranla spleczne al wazsile Toa Tatra, ten od Tit na Td Odalywanie w Sriocie Iii et pawl posse prenatal ‘wplywem ulturowym norm i waor6m. Pepin wenge od eh epi, chown rotna ztalesé chyba tyke w elementamych po- ftaciach hontliktyIub zabawy roalyeh dale, 1ubbearefleksyinych, instymktownych momentach sta oy eaee.Y Somunicu do ogromne, preys) sreeultdtkich sachowas nie da sie pastels eee ‘exysto spolecanyeh, lelturomyeh Prasdsawia se sprawa echovan cxystorkulturanych, Bade" hte witeeae we Pravpudil eachowaiio dude) denied te egnig” wedhig”ustlongeh‘Kulturomeh wate, {sinak pozstay poe graicaml atunan) inte Jsko provided postive mopnceynn tylko do" faktéw aetyehmiaston 1 bezporedniogo cdézalywanin cenacnaby nics sadnlonesweénte tego pole. W paptocsonn pepe Wie artysta pode se gatonen eaters ww ramach wlasne)Kulliy syaball elem peckereee Sirelonyeh treet smacenlowyeh wala’ poss czytelnicom 1 spolaceny charakter Jogo. zechownsla ale ulega wapliwosc eshalwiee cptesicy tle beepoirednint atualnyed Gwinn! pola Gel Posta,"ktiry”wedlug artblive! debarecl lena hie « Mizom”, zablegaskwepiiwie 0 druk avetch {words inny,nfearorumtany per wapilsemye ‘maelduje pociecig w: precwctena, ie Poklene ‘wnukéw Sdlryje jogo, spermine, cil, \- Zgornie 20 snana definiea ultury 8. Cearnowake- go wezstierobekdywizowane, a wie dvigne ner- Subektywnem dodwindesei,vertaty spotecenego Zachowanin spellay plerwary,clamentacaywartoe ‘yzmecajteyaitwitke.ialiy. Wedhug’ Gramow= klogo sswisiay He nla adata sl na.predmiot fnteraec 4 rowned wyidueeone aed fal Proview nna) Prey die le fran ‘orate taklogosatantenla Tone Joon nl dale “ Podlaw do szerxego empiryemnego. roegranicenia jis klturalnyh od potent pod Nan 2 makcoptuje sg dosatecmie szeroka horse ie tere chejnujay obs beroieich tke Wen, ‘2y tet opsinlone akty wanjemncgo odtzalyyres ey! ty wanjemnego oddly OdrelagesjaviskaJaltury jeko eachowania zgode ne 20 poteemnyml weoram nie wylscea sie # eer atry ator vachowan, ich 5p. dk marzela samotnego mpliciela, kiére nle mom, ins predmiotem lotersubietywmych, Kontakt, an Jodmak uwaruntowane kultura doviadeerin iyflgceg, sformulowang w aymbolich‘ohreoncgy sytem fenyowego 1 pod réénjnl wagiedamt dent fowane do waoréw jogo kullu. Zazwyeza] tne: faa one echa procesbw Anorak), leech le ine cial alety. vanes, 40 procesy wewnetrang, kre nie iW tae) poste lb aabektyioe ‘wane nie slang le nly elementom interel se= fowig nejako sepe aleje rorwoju haltury, Sey na Snwle egocentry, zaréwno jak bari) uteer ny potentiate wyaalze le spopilaryzany 1 le wprowadzony do. splecmogo yela, powora. bee ducenle dla lurnstywmego prose narstnis Mle furainego dorebkuf Kultura mate le alewatpllvie praejuwin¢ w akted edesobnione}jednote, ale fjo {rons ae tylko na drodze-mlgdiyteh kona tee, ldrych toe okveta ankres stutira Sino rednych grup spoleenych, ‘Prohy rongraniceenla zjewis solecnych of ule turatnych na drodeeemplrycane) sq zatem mao pod hey doprowadzaa. boven do" wyodrebenia bardzo ease) laegorlltaktéw, malo znaceaced da rorweju Iealtury 1 syeia spolecmego. Pelugiwanie wig kreSern ajawiska spoleczno-kulturane” Jest na og ‘zupelnlo"Uzassdnione. RozlegloSS zakres spolecmo- ‘RhtertnegoFedbtertnicma,Todskego achowania ftanowi ueamdrinie socelglemyeh roswaial nad” Krlturg Zale leayedrak ronpatrae problem (Gallglanego rogrniceenia ajewite kuturalnych {epotecnyeh. Watna dia histori soceogt probe tego Felahe Ganowi fermalityena tea G.-Sicimla prvelomt XIKLXX sw. Zmlerajqe do wpe Ea cdrgiaage wd geveria wchelopiceegy proede Infos boda Siminel probowed dena rorrenerenia fpolecenych form od hulturalnyeh trte. Rerdilee 1 topo typ ne dostareaja Jednak wystrceles) Dousiewy do wlacine} analy w Jamo okrelongch etegoriach W uigea Stnunla gankor pmiady fon sami a tella costo alg preeuwa w salemnatl of opal sbvtra kécy baace urea aritrsnie roped do preypacu ber kana stalyeh ropa? Tigomatecengo uetndninia, Mlerele 3g przenl- ante soci’ | yform™ mina wakasaé oa prea Gus pojea wolnys Sell feko forme. wenfemnego Saaauiyrana,spocznogo {Wecheirko) Prey Seuje ne Hon, wojna move hye semana 20 peey- Tiootg kuturowe skreflong trie togo frmalnego ‘omunica, Wychodaye 1 mfoce Simla motnn Jaa, faice wana wojng 2a postad, formalng,sasunw Tuastich obejmgen, topo. raj konkretn, bist ryeniecredione teh jak wojna ploponest woe ryasiestletnn, wojna kryrsia Wopsteney sooo emery staracego poko- tenia. Maciver, iibrogo teria kaaliowela ig reat. pod wpijwam! wip! formalstyeze, © 6 Sime, Sct, Uaterechenen Sere Foren der ergo anne ity Fn, ’ Sale olelstvo ‘deatalnoéctposzukuje ‘poleemyeh, ale ktirych wylacenie pregnie sarezer~ wwowat t nezwe, Fakty table stanowia w Jego pree~ Konaniu sposoby wigzania sig Tudsi w grupy Iub ich rorlgceania (dysocjec}), reguly wyznaczagce wza- Jemne stosunki ealonkow grupy oraz ich faktyeane leaner Mac Wa lun apo ieee conwangeh al SSmEORG T. Paros day takte do rovgrani- cant tact gesesore hs drch dow Seta avetony yeh enya hen, trees Saas onsen eel wants ee tee eee eee wyodrgbnienia wplywu zmiennych spolecznych od iam neal etal he potion Sy ‘Sheet Wu uctota tel nary vp 2 plage eeerape ip ry pacaron iat opera inky esc Sacow ieetee & beat yipemnnes acm Secs Best sation pee oeareeae ee Tigo ry dvarcljg bene won 2 tn seaeag ppogl geeky, Sable Second evga) sees poe ks onsen Ta antes, Ct, Dt ee oe eee aAnterakeli spolecene) ‘wakazanego typu niesaleinie od ram kultury. Co do tak ategorycmego sformulowenia moina Aotwindcrenin Lewin, dotyerace wplywu grupowe) dyakual na ‘rwatoie 1 ally decyaj, doprowedsity do odmlennych Fenultatow anltellanalogicane dofwiadosenla ‘pret rowadsane w Stanach Zjednoctonych™, Prawidle- 1M. Shit, Ineoreting Field Work and Larson Ain, ean Soeologteal Reviate 1604 nF ‘Stwlerdzenle emplrycane) jednodst ajawisk spo- eemo-kulturalnych nasuwa F kolel problem. rem spoteeanyeh, Ww jakich dokomuje ele iednalicanie 2xrordw ultury, teh proskarywanie | pryswajane ((Autorzy zjmajacy sig badaniars toad plerwotaych, 4 vultur Tudowyeh, ak Murdock 1 Redfeld, Uwadall tala spolecanod® oparta na bezpodrednich Kontaktach sx najwhatchosea rame spotteme)Iokallaa{t ewisk krultury. Dla Redtolda mata spatecznot lokalna, folk feelety, stanov ealst, w cbrehie Rte) nampa ig okredlona strukture spotecana, jednelity typ oosbo- ‘wolel,pogladu na dwiet{historyeznego datwiadcrenia, Stanowisko takle Jest legater dug) tradyel «tno Topicenege wjesin zagadnied hultury. “Podeaas gdy humanilelniemeccy rorwijll w clagu Qelatkdw lat fioeotig Rultury” (kultury—edbote VP kuttury—w ogtle), alektiray badacee 2udéw ple ‘wotnych wenall na droge emplryemego bedania Rute ko waghenle sexpolonyeh 1 wyodrebalonysh om ‘lekadye form dalatanin poneceegelaych spelecretat. Jakkolwiek ewolucponstysany unwermalim nie spray Ww vandal te) fendenefl, samaceyt alg ont 4d w nlaktérych duleich ewlucfeistow. Plonlerska role odegrah tu Log Tokerdwe Morgane (1081 ores price W. Riveren F, Bourn xe achyBhu stuecia, Do- lero Jednak po plerwaze wajale Soatowe aeanacet fe ontatecany ‘odwrot od holakcjonerckle}etnclogtl ‘evoluclonityeane), postukujgce) Ww roeprissonssh fragmentach norm 1 obycealow oglnyeh_ proces renvrou cae! hulluy, hu Dadaniom menogriomeg® {ypu Prace Mainowakiegs, Redclite-Browna {eakoly ‘Boum, ne tenygnujge © ambit tworenle test Rule tury, Drayiety se Punt wy}Kin monograticane bade rear manos «