1

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

1. Ποια είναι τα τελευταία κατορθώματα του Πάτροκλου;

Αφού μελετήσετε και την Περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας,
να δείξετε ότι όλη η δράση του ήρωα στη ραψωδία Π
έχει τα χαρακτηριστικά της αριστείας με αποκορύφωμα τους στ. 783-
785.

-Πιέζει τους Λύκιους

-Σκοτώνει τον Σαρπηδόνα
-Πρωταγωνιστεί στη σύγκρουση με τους Τρώες που τον καταδιώκουν
-Σκοτώνει συνολικά 27 εχθρούς μακριά από τα πλοία των Αχαιών

Έτσι μεγάλα κατορθώματα του Πατρόκλου που έφερε εις πέρας

Αλλεπάλληλες μεγάλες επιτυχίες . Όλα αυτά είναι η αριστεία.

2. Πώς δικαιολογείται η μάχη γύρω από το νεκρό Κεβριόνη με βάση

τους κανόνες του ομηρικού πολέμου;

Σύμφωνα με την ομηρική αντίληψη πρέπει ο νικητής μιας μάχης να

επιδιώξει να πάρει το νεκρό σώμα του ηττημένου και να του αφαιρέσει
τα όπλα, προκειμένου να ολοκληρώσει τη νίκη του.

Γι αυτό η μάχη είναι άγρια γύρω από τα νεκρά σώματα, οι

συμπολεμιστές του νεκρού μάχονται να υπερασπιστούν το σώμα του.
Η σημασία της ταφής, στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι εξίσου
σημαντική με τη ΄΄σκύλευση΄΄ των όπλων του αντιπάλου και την
ατίμωση-ατιμασμό του σώματος.
Ο Όμηρος επιμένει ιδιαίτερα στην περιγραφή αυτών των σκηνών
καθώς αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της μάχης της εποχής εκείνης.
 2

3. Ποιο ρόλο παίζει ο Απόλλωνας στην ενότητα;

Ο τρόπος με τον οποίο δρα ο θεός στο θάνατο του Πάτροκλου
(προσέξτε κυρίως τους στ. 789-790) μειώνει ηθικά τον ίδιο ή προβάλλει
περισσότερο την ανδρεία του θύματός του;
Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

-Καθοριστικό ρόλο ο Απόλλων-

[-δόλια συμπεριφορά
-χρήση δόλου θεού=ευφυία, όχι ηθική μείωση -οι θεοί το ακαταλόγιστο
-προβάλλεται η ανδρεία Πατρόκλου, πισώπλατο θεϊκό χτύπημα-μένει
ανυπεράσπιστος-νικιέται]

-Εμποδίζει τον Πάτροκλο να ανεβεί στα Τείχη

-Διακόπτει την ορμή του
-Του αποσπά τα όπλα
-Τον αφήνει στο έλεος του Έκτορα

4. Να παρακολουθήσετε το σταδιακό αφοπλισμό του Πάτροκλου και να

απαντήσετε στα ακόλουθα ερωτήματα:
α) Με ποια σειρά αφαιρούνται τα όπλα του ήρωα;
β) Θεωρείτε ότι ο αφοπλισμός του ήταν απαραίτητος και ότι έπρεπε να γίνει
από ένα θεό;
Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

α) Ο σταδιακός αφοπλισμός του Πατρόκλου ακολουθεί πορεία από «πάνω»

προς τα «κάτω». Ο Φοίβος πρώτα αφαιρεί το κράνος. Ο ποιητής επιμένει
στην πτώση του κράνους, το οποίο πέφτει με γδούπο και «μολύνεται» για
πρώτη φορά. Ο αφοπλισμός συνεχίζεται: σπάζει το κοντάρι, το μόνο όπλο
που μπορούσε να σπάσει, αφού δεν ανήκε στον Αχιλλέα, πέφτει η ασπίδα με
τον τελαμώνα της και λύνεται ο θώρακας. Μαζί με τον τελευταίο «λύθηκαν»
και τα «μέλη» του Πατρόκλου (στ. 805).
β) Ο αφοπλισμός του Πατρόκλου ήταν αναγκαίος και έπρεπε να γίνει από ένα
θεό, επειδή ο Πάτροκλος δεν είναι μόνο «ωσάν θεός» σε αυτή τη φάση
της αριστείας του, αλλά και ζωσμένος με θεϊκά άρματα, μάλλον ηφαιστότευκτα,
τα οποία οι Ολύμπιοι είχαν χαρίσει στον Πηλέα, τον πατέρα του Αχιλλέα.
 3

Σίγουρα φορώντας τα ο ήρωας ήταν άτρωτος. Εξάλλου ο Πάτροκλος αυτή τη

στιγμή βρίσκεται στο πιο ψηλό σκαλοπάτι, μοιάζει θεός και δεν μπορούν να
τον καταβάλουν οι θνητοί αντίπαλοί του. Μόνο θεοκρουσμένο και άοπλο θα
μπορέσουν να τον νικήσουν. Με τον αφοπλισμό του από έναν θεό -και
μάλιστα με δόλιο τρόπο- εξαίρεται η γενναιότητα του ήρωα.

5. Τι προοικονομεί η εικόνα του Έκτορα με το κράνος του Αχιλλέα στο κεφάλι

(στ. 799-800);
Σε ποιο σημείο της ενότητας η προσήμανση γίνεται ξεκάθαρη;

Στους στίχους 799-800 ο ακροατής προειδοποιείται ότι το κράνος του

Αχιλλέα θα το πάρει αργότερα ο Έκτορας να το βάλει υπεροπτικά στο κεφάλι
του. Όμως το κράνος, που δόθηκε με αγάπη από τον ίδιο τον Αχιλλέα, για να
γίνει σκέπη προστασίας στο κεφάλι του συντρόφου του, γίνεται τώρα στο
κεφάλι του Έκτορα προσήμανση του θανάτου του. Η προσήμανση γίνεται πιο
συγκεκριμένη όταν ο Πάτροκλος, με τη μαντική ικανότητα που αποκτούν οι
ετοιμοθάνατοι στον ομηρικό κόσμο, προφητεύει στον Έκτορα ότι ο θάνατός
του πλησιάζει – θα σκοτωθεί σύντομα από τον Αχιλλέα (στ. 851-854).

6. Αφού μελετήσετε τους στ. 786-855, όπου παρουσιάζεται η πτώση και ο

θάνατος του Πάτροκλου, να απαντήσετε στις εξής ερωτήσεις:

α) Ποιοι (θεοί ή άνθρωποι) συμπράττουν στην ήττα του Πάτροκλου και τι

ακριβώς κάνει καθένας;

β) Με ποιους τρόπους ο ποιητής προβάλλει την ανδρεία του συντρόφου του

Αχιλλέα;

α) Στην ήττα και στο θάνατο του Πατρόκλου συμπράττουν θεοί και άνθρωποι.
Συγκεκριμένα:
α. Ο Απόλλων πλησιάζει αθέατος τον ήρωα, τον χτυπάει πισώπλατα και του
αφαιρεί ένα-ένα τα όπλα.
β. Στη συνέχεια έρχεται η σειρά των ανθρώπων: ο Εύφορβος χτυπάει από
πίσω δόλια με τη λόγχη του τον άοπλο Πάτροκλο και τρέχει να κρυφτεί
ανάμεσα στους συντρόφους του.
 4

Γ. Το τρίτο και αποφασιστικό χτύπημα το δίνει ο Έκτορας, ο οποίος πληγώνει

τον Πάτροκλο θανάσιμα στην κοιλιά.

β) Η ήττα του Πατρόκλου δίνεται με τέτοιο τρόπο που θα τη ζήλευαν πολλές

νίκες. Τη στιγμή που ο ήρωας μοιάζει ανίκητος σαν θεός, μόνο ένας θεός
μπορεί να προκαλέσει την ήττα του. Ο θεός πλησιάζει αόρατος τον ήρωα τον
χτυπάει με δόλιο τρόπο πισώπλατα και του αφαιρεί τα όπλα. Ο Εύφορβος,
που τον χτυπάει στη συνέχεια, παρουσιάζεται πλατιά από τον ποιητή, για να
εξαρθεί έτσι η ανδρεία του Πατρόκλου. Δεν είναι τυχαίος Τρώας, αλλά ένας
ικανότατος πολεμιστής. Κι όμως πλησιάζει με πανουργία τον άοπλο και
ζαλισμένο ήρωα, τον χτυπάει από πίσω και βιάζεται να κρυφτεί ανάμεσα
στους συντρόφους του. Το τρίτο και αποφασιστικό χτύπημα είναι του Έκτορα.
Παρόλο που ο πρόμαχος των Τρώων είναι ο μόνος που στέκεται «εμπρός»
στον πληγωμένο ήρωα, το χτύπημά του σε έναν άοπλο και τραυματισμένο
αντίπαλο είναι κάπως άνανδρο, έστω κι αν αυτό δεν γίνεται ύπουλα. Έτσι το
κατόρθωμα του Έκτορα μειώνεται πολύ.
Ο ποιητής όμως συνεχίζει να πλέκει το εγκώμιο του Πατρόκλου και τη στιγμή
ακόμη που το άστρο του βασιλεύει: η επιγραμματική φράση «και κατήφεια
στους Αχαιούς εχύθη» (στ. 822) εξαίρει με δωρική λιτότητα την πολύτιμη
παρουσία του Πατρόκλου όσο πολεμούσε δίπλα στους συμπολεμιστές του.
Ο ποιητής με αυτούς τους τρόπους φροντίζει να κρατήσει τον Πάτροκλο
όσο πιο ψηλά γίνεται.

7. Πού φαίνεται η συμπάθεια του ποιητή για τον Πάτροκλο;

Να σημειώσετε τα αντίστοιχα χωρία του κειμένου.

Ποιητικό σχήμα αποστροφής,

-απευθύνεται σε β ενικό πρόσωπο-προσθέτει προσωπικό τόνο στην αφήγηση.

-Εκδηλώνει τη συνπάθειά του στον ήρωα

Στ.692-693, 754, 787-788, 812-813, 843