‫برنامه ريزي (‪)PLANNING‬‬

‫مقدمه‬
‫هر کشوری یا جامعه ای از یک سو با محدودیت منابع روبه رو است و‬
‫از سوی دیگر خواسته ها و نیازهای نامحدودی دارد‪ .‬برقرای ارتباط‬
‫بین منابع محدود و نیازهای نامحدود به نحوی که بتوان نیازهای‬
‫بیشتری را با منابع محدود پاسخ گفت فرآیند برنامه ریزی است‪.‬‬

‫برنامه ریزی فرآیندی برای دستیابی سریع تر و آسان تر به هدف‬

‫توسعه است که در آن هم مسیر و هم مراحل رسیدن به هدف و هم‬
‫نحوه دستیابی به آن تعیین می شود‪.‬‬
‫توسعه به معنای تغییر از گذشته و حال به سوی آینده است و برنامه‬
‫ریزی توسعه ملی فرآیندی است که ‪ )1‬دولتها در قالب آن مسئولیت‬
‫هدایت اقتصادی به سوی تغییرات مطلوب را می پذیرد‪ )2 .‬تغییر‬
‫مذکور هدفمند و به سوی هدف یا مجموعه ای از اهداف محض است‪.‬‬

‫برنامه ریزی توسعه عالوه بر به وجود آوردن تغییر و هدفدار بودن وجه‬
‫مهم دیگری نیز دارا است و آن عقالنیت است‪ .‬هدف همه کوششهای‬
‫برنامه ریزی اقتصادی نیل به استفاده کارامد از منابع کمیاب در نظام‬
‫اقتصادی است‪.‬‬
 ‫برنامه‌ریزی‬

‫‪ ‬فرآیند تصمیم گیری است که در بردارندة مجموعهای‬

‫از تصمیمگیریها و خطمشیهایی که برای بهرهبرداری‬
‫مناسب و عقالیی از امکانات و منابع موجود در جهت‬
‫ارتقاء و تعالی حیات اجتماعی تنظیم و تدوین شده‬
‫است‪.‬‬
 ‫برنامهريزي اقدام نظام يافتهاي است که چند هدف را نشانه‬
‫گرفته است‪:‬‬

‫‪ ‬اهداف کمی در آن مشخص باشد‪.‬‬

‫‪ ‬راههای ممکن برای رسیدن به چنین اهداف را تشخیص دهد‪.‬‬
‫‪ ‬منابع موجود برای رسیدن به چنین اهداف شناسایی شوند‪.‬‬
‫‪ ‬مسیر رسیدن به اهداف در رابطه با منابع موجود مشخص باشد‪.‬‬
‫‪ ‬ساماندهی ابزار الزم برای اجرای برنامه نهایی را دارا باشد‪.‬‬
‫‪ ‬در آن فرایند اجرا در نظر گرفته شده باشد‪.‬‬
 ‫ویژگیهای‌برنامه‌ریزی‬

‫‪ (1‬برنامهریزی فرآیندی است‪ ،‬به این معنی که فعالیتها‪ ،‬اجزاء و‬

‫مراحل مختلف برنامه ریزی در ارتباطی سیستمی با یکدیگر‬
‫قرار دارند و به عبارت دیگر برنامه ریزی مجموعهای از‬
‫فعالیتهایی است که در ارتباط متقابل با هم یک نظام هدفمند‬
‫را به وجود می آورند‬
‫‪ (2‬برنامه ریزی فرآیندی هدفمند است و مکانیزم آن در راستای‬
‫رسیدن به هدفی ویژه عمل می کند‪.‬‬
‫‪ (3‬برنامه ریزی رو به سوی اینده دارد و برای رسیدن به‬
‫آن زمان مشخص و مسیر معینی را طی می کند‪.‬‬
‫‪ (4‬برنامهریزی مسیری است برای تحقق هدف استفاده‬
‫بهینه ازمنابع در راستای برآورده ساختن نیازهای‬
‫محدود‪.‬‬
‫‪ (5‬برنامهریزی مستلزم ایجاد سازمانها و فرآیندهای‬
‫مناسب آن است‪.‬‬
 ‫فرآیند‌برنامه‌ریزی‬

‫مرحله شناخت‬
‫مرحله تعریف و تعیین اهداف‬
‫ارزیابی راههای رسیدن به هدف‬
‫تعیین راهبردهای اجرای برنامه‬
‫اجرای برنامه‬
‫ارزیابی برنامه‬
 ‫‪ -1‬مرحله شناخت‬

‫شناسایی و بررسی‬
‫اهداف‪ ،‬نیازها و‬
‫قابلیتها‬ ‫برداشت مقید هر کس‬
‫از فرآیند توسعه‪ ،‬در‬
‫آمیزه ای از تحلیل‬ ‫چارچوب مقتضیات‬
‫کشور‬
‫واقعیتهای اقتصادی‪،‬‬
‫اجتماعی‪ ،‬ارزشها و‬
‫آرمانهای جامعه‬
 ‫در ارتباط با سیستم مورد برنامه ریزی مسایل زیر‬
‫مورد توجه قرار می گیرند‪:‬‬

‫‪ ‬شناسایی و تبیین مسایل جاری‪ ،‬وضعیت موجود و آینده و‬

‫روابط میان آنها‬
‫‪ ‬پیش بینی وضعیت آینده بر اساس مسایل شناخته شده‪،‬‬
‫وضعیت موجود و پتانسیلهای سیستم‬
‫‪ ‬شناخت عوامل‪ ،‬شرایط و محدودیتهای که وسعت راه حلهای‬
‫ممکن در رابطه با کل مسایل را تعیین می کند‪.‬‬
 ‫‪ -2‬مرحله تعريف و تعیین اهداف‬

‫در این مرحله با توجه به شناخت بدست آمده از واقعیتها و‬

‫پتانسیلهای موجود‪ ،‬ارزشها و آرمانهای جامعه‪ ،‬اهداف‬
‫برنامه مشخص می شود‪ .‬در واقع اهداف برنامه بر اساس‬
‫ارزیابی عملکرد واقعی سیستم‪ ،‬پتانسیلها‪ ،‬محدودیتها و‬
‫استانداردهای مورد نظر تعیین می شود‪.‬‬
 ‫‪ -3‬ارزيابی راههاي رسیدن به هدف‬

‫‪ ‬گزینه های مختلفی که برای رسیدن به اهداف برنامه می تواند‬

‫انتخاب شوند‪ .‬با توجه به شرایط و عوامل بررسی شده‪،‬‬
‫مناسبترین راههای رسیدن به اهداف برنامه مشخص می شوند‪.‬‬
‫در ارزیابی راههای رسیدن به اهداف برنامه با در نظر داشتن‬
‫اهداف کوتاه مدت‪ ،‬میان مدت و بلند مدت و اهداف اصلی و‬
‫فرعی‪ ،‬گزینه های مختلف ارزیابی می شود‪ .‬این ارزیابی بر‬
‫اساس معیارهای مختلف اقتصادی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬سیاسی و سایر‬
‫مالحظاتی که باید به انها توجه شود‪ ،‬میزان توانمندی موجود و‬
‫پتانسیلهای جامعه یا سرزمین صورت می پذیرد‪.‬‬
 ‫‪ -4‬تعیین راهبردهاي اجراي برنامه‬

‫‪ ‬مرحله چهارم در برنامه ریزی تشخیص و تعیین‬

‫راهبردها و روشهای رسیدن به اهداف برنامه یا تعیین‬
‫استرتژی اجرای برنامه است‪ .‬در این مرحله روشها‪ ،‬ابزار‬
‫و امکاناتی که برای اجرای برنامه وجود داردبررسی و‬
‫رازیابی شده‪ ،‬استرتزیهای مناسبتر انتخاب می شوند‪.‬‬
‫برای تدوین برنامه امکان پذیر و سازگار‪ ،‬محدودیتهای‬
‫منابع‪ ،‬از قبیل سرمایه‪ ،‬نیروی انسانی و تراز پرداختها را‬
‫باید پیش چشم داشت‪.‬‬
 ‫‪ -5‬اجراي برنامه‬

‫تهیه و اجرای برنامه بر یکدیگر تاثیر و تاثر متقابل دارند‪ .‬اگر اجرای‬
‫برنامه ای نامناسب باشد‪ ،‬حتی دقیقترین برنامه ها و درسترین‬
‫سیاستها برای رسیدن به اهداف برنامه موثر نخواهد بود‪ .‬به همین‬
‫دلیل کنترل بر اجرا به منظور اجرای صحیح برنامه از اهمیت خاصی‬
‫در این مرحله برخوردار است‪ .‬از آنجا که در مرحله تدوین برنامه‪،‬‬
‫همیشه این امکان وجود ندارد که تمام پیامدهای برنامه و‬
‫سیاستهای اجرای ان پیش بینی شود‪ ،‬برخی از پیامدها تنها در‬
‫فرآیند اجرا یا پس از اجرا رخ می دهد‪ .‬بنابراین از مرحله اجرا به‬
‫مراحل دوم و سوم باید بازخوردی (‪ )Feedback‬وجود داشته باشد‬
‫تا بازبینی یا اصالح فوری برنامه را تضمین کند‪.‬‬
 ‫‪ -6‬ارزيابی برنامه‬

‫ارزیابی فرایندی مهم در درون فرآیند برنامه ریزی است‬

‫که در تمامی مراحل آن وجود دارد و در واقع از ابتدای‬
‫تصور ذهنی برنامه و برنامه ریزی ارزیابی نیز با آن همراه‬
‫است‪ .‬در تعیین اهداف سیاستها و اجرای برنامه ارزیابی‬
‫صورت می پذیرد‪ .‬و در نهایت میزان تحقق اهداف و‬
‫پیامدهای اجرای برنامه ارزشیابی می شود؛ بنابراین‬
‫ارزیابی فرآیندی است که در طول مراحل برنامه ریزی‬
‫حضور دارد و تنها شکل و هدف آن تغییر می کند‪.‬‬
 ‫مراحل ارزیابی‪:‬‬
‫‪ (1‬ارزیابی قبل از اجرا‪ :‬در این مرحله میزان واقعی بودن اهداف و تحقق اهداف‬
‫برنامه با توجه به شرایط موجود و نهفته سیستم سنجش و ارزیابی می شود و‬
‫بر اساس نتایج ارزیابی‪ ،‬اهداف واقعیتر شده و به صورت دقیقتری تبیین می‬
‫شوند‪ .‬به همین ترتیب پس از ارزیابی سیاستها و راهبرهای ممکن و بر اساس‬
‫نتایج حاصل از آن گزینه های مناسب انتخاب می شوند‪.‬‬
‫‪ (2‬ارزیابی حین اجرا‪ :‬در این مرحله نظارت و کنترل در تمامی اقدامات و مراحل‬
‫اجرای برنامه حضور دارد و عامل اصلی برای اجرای دقیق و درست برنامه به‬
‫شمار می رود‪ .‬ارزیابی در این مرحله ضمن نظارت و کنترل دقیق نحوه اجرا‪،‬‬
‫مواردی را که به بازنگری و اصالح نیاز دارد مشخص می کند‪.‬‬
‫‪ (3‬ارزیابی پس از اجرا‪ :‬ارزشیابی آثار اجرای برنامه و پیامدهای آن و میزان‬
‫برآورده شدن اهداف برنامه در این مرحله انجام می گیرد‪ .‬ارزیابی پس از اجرا‬
‫فرآیند مهم فراگیری ضمن عمل است‪ .‬تهیه برنامه های بعدی‪ ،‬بسیار به تجربه‬
‫و نتایجی که از فرآیند تهیه و اجرای فرآیند پیشین بدست آمده بستگی دارد‪.‬‬
‫فرآيند برنامهريزي توسعه‬
‫انواع‌برنامه‌ریزی‬
‫انواع برنامه از نظر مدت اجرا‬

‫برنامه ریزی بلند مدت‬ ‫‪(1‬‬

‫برنامه ریزی میان مدت‬ ‫‪(2‬‬
‫برنامه ریزی کوتاهمدت‬ ‫‪(3‬‬
 ‫برنامه ريزي بلند مدت‬

‫‪ ‬مجموعه مطالعات در شناخت خصوصیات روند تغییرات و تحوالت‬

‫پدیدهای اجتماعی بر پایه فروض پیش بینی شده است‪.‬‬
‫‪ ‬مدت اجرای برنامههای بلندمدت ‪ 10‬تا ‪ 20‬سال است که گاهی به‬
‫‪ 25‬سال می رسد‪.‬‬
‫‪ ‬در برنامه ریزی بلند مدت چارچوبهای کلی و آینده نگری مدنظر‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬هدف اصلی در برنامه ریزی بلند مدت آماده کردن زمینه قبلی‬
‫برای برنامه های کوتاه مدتتر جهت مقابله با مشکالتی است که‬
‫رفع آنها فقط در طول چند برنامه میان مدت و کوتاه مدت‬
‫امکانپذیر است‪.‬‬
‫چشم انداز جمهوري اسالمی ايران در افق ‪ 20‬سال آينده‬

‫چشم انداز دارای ویژگیهای زیر است ‪:‬‬

‫ارزش گرایی‬
‫واقع گرایی‬
‫جامع نگری‬
 ‫ویژگيهای‌که‌چشم‌انداز‌در‌افق‌‪‌20‬ساله‌ایجاد‌مي‌کند‪:‬‬
‫‌‬

‫‪ ‬ایجاد وفاق ملی بر اساس نیازهای ضروری جامعه ‪.‬‬

‫‪ ‬پاسخ گویی مولفه های مختلف و رفع ضعفها و تهدیدات ‪.‬‬
‫‪ ‬قابل دستیابی در هر زمان و کمیت پذیر بودن‪.‬‬
‫‪ ‬تصویر ممکن از اهداف مطلوب‪.‬‬
‫‪ ‬در چشم انداز تصویر آینده کشور حول عامل اصلی به شکل‬
‫مشخص و دور از ابهام تعیین میگردد‪.‬‬
‫‪ ‬مشوق مشارکت ملی باشد‪.‬‬
‫‪ ‬باید جامع ‪،‬متحول کننده و آینده نگر باشد‪.‬‬
‫‪ ‬محدود به یک زمان مشخص باشد‪.‬‬
‫ویژگیهای‌جامعه‌ایراني‌در‌افق‌چشم‌انداز‌‪:‬‬

‫‪ -1‬الگوی توسعه ‪:‬‬

‫‪-2‬ویژگیهای امنیت تولید و رفاه ملی‪:‬‬
 ‫برنامه ريزي میان مدت‬
‫مدت اجرای برنامه میان مدت ‪ 3‬تا ‪ 7‬سال است و گاه می تواند به‬
‫‪ 10‬سال برسد‪ .‬برنامه میان مدت معموالً در غالب برنامه ریزی‬
‫بلند مدت و منطبق با هدفهای آن استوار است‪ .‬اگر در برنامه‬
‫های بلند مدت هدفهای کلی مورد بحث قرار گیرد‪ ،‬در برنامه‬
‫های میان مدت راههای رسیدن به این هدفها مد نظر است‪.‬‬
‫برنامه های توسعه از نوع میان مدت است‪ .‬در برنامه ریزی میان‬
‫مدت دو هدف در نظر گرفته می شود‪:‬‬
‫‪ ‬هدفهایی که میتوان در طول برنامه به آن رسد‪.‬‬
‫‪ ‬هدفهای دیگر که بعداً می توان به آنها رسید‪.‬‬
 ‫برنامه پنجساله چهارم‪ :‬رشد پایدار اقتصادی دانایی محور‬ ‫‪‬‬

‫برنامه پنجساله پنجم‪ :‬تثبیت مبانی رشد اقتصادی و رفاه اجتماعی‬ ‫‪‬‬

‫برنامههای ششم و هفتم‪ :‬توسعه مستمر پایدار و دانش بنیان کشور و‬ ‫‪‬‬

‫تآمین عدالت اجتماعی‬

 ‫سند ملّی توسعه بخش‬

‫سندی راهبردی است که با توجه به قابلیتها‪ ،‬امکانات‪ ،‬محدودیتها و‬ ‫‪‬‬

‫مسائل اساسی‪ ،‬جهتگیریهای اصلی‪ ،‬هدفهای کمی و کیفی بلند مدت‬

‫و میان مدت‪ ،‬فعالیتهای محوری و سیاستهای فضایی و منطقهای و‬
‫همچنین اقدامهای مهم محوری و فعالیتهای اولویتدار توسعه بخش‬
‫را تبیین مینماید‪ .‬اسناد ملّی توسعه امور بخشی به پیشنهاد مشترك‬
‫سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور و دستگاههای اجرایی ذیربط‪،‬‬
‫تهیه میشود‪.‬‬
 ‫سند توسعه استان‬

‫سندی راهبردی است که با توجه به قابلیتها‪ ،‬محدودیتها و تنگناهای‬ ‫‪‬‬

‫توسعه استان‪ ،‬اصلیترین جهتگیریها در زمینه جمعیت و نیروی‬

‫انسانی‪ ،‬منابع طبیعی‪ ،‬زیربناها و فعالیتهای اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و‬
‫فرهنگی و هدفهای کمی و کیفی بلند مدت و میان مدت توسعه‬
‫استان را در چارچوب راهبردهای کالن برنامه چهارم و سند ملّی‬
‫آمایش سرزمین و طرحهای توسعه و عمران و اسناد ملّی توسعه‬
‫بخشی تبیین مینماید‪.‬‬
 ‫سند ملّی توسعه ويژه(فرا بخشی)‬

‫‪ ‬مجموعهای از چند طرح و فعالیت با پوشش فراگیر برای مناطق‬

‫و بخشهای مختلف مانند قلمرو تأمین اجتماعی‪ ،‬فقرزدایی و‬
‫اشتغال موضوعیت یافته و تنظیم میشود‪.‬‬

‫‪ ‬زمانبندی‪ ،‬اولویتهای زمانی‪ ،‬موضوعی (بخشهای مختلف) و‬

‫مکانی (استانهای مختلف) اجرای طرحها و پروژههای آن در این‬
‫سند مشخص میشود‪.‬‬
 ‫برنامهريزي کوتاهمدت‬

‫‪ ‬برنامه کوتاه مدت معموالً ‪ 1‬تا ‪ 2‬سال است‪ .‬برنامه کوتاه‬

‫مدت با توجه به برنامههای میان مدت تعیین می شود‪.‬‬
‫هر قدر مدت اجرای یک برنامه کوتاهتر باشد اجرای آن‬
‫برنامهها واقعی تر بوده و دارای قابلیت اجرایی بیشتری‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬معموالً در برنامه های کوتاه مدت چگونگی اجرای سیاستهای‬
‫دولت مشخص می شود‪ .‬این سیاستها در رابطه با برآورد بودجه به‬
‫صورت الزامات دولتی درمیاید‪ .‬بنابراین الزم است سرمایه‬
‫گذاریهایی که در هر سال باید انجام گیرد وهمچنین مقررات‬
‫اداری که بایستی اجرا شود به طور قطعی در برنامههای یکساله‬
‫معین و مشخص گردد‪.‬‬
‫‪ ‬از این رو می توان برنامه های کوتاه مدت را تعمیم‬
‫بودجه دولت به سطح اقتصاد ملی دانست‪ .‬معموالً دولتها‬
‫به هنگام پیشنهاد بودجه خود‪ ،‬برنامه کوتاه مدت را نیز‬
‫جهت تصویب به مجالس مقننه ارائه می کنند‪.‬‬
‫بر اساس طبقه بندی عملیاتی بودجه بندی‪ ،‬اعتبارات و هزینه‬
‫های دولت و سازمانهای دولتی با توجه به مقاصد و اهداف‬
‫اصلی انها به صورت وظایف‪ ،‬برنامهها‪ ،‬طرحها و فعالیتهای‬
‫مختلف پیش بینی میشود و منظور و هدف اصلی و حاصل‬
‫نهایی از انجام هر هزینه‪ ،‬بدون توجه به نوع و ماهیت هر هزینه‪،‬‬
‫در نظر گرفته می شود‪.‬‬
‫‪ ‬با استفاده از این طبقه بندی دولت و یا سازمان دولتی‬
‫مشخص می نماید که کدام عملیات را با چه میزان اعتبارات‬
‫باید برای نیل به اهداف و وظایف مصوب خود انجام دهد‪ .‬در‬
‫این طبقه بندی به این سوال پاسخ داده می شود که چرا و‬
‫برای چه می خرد‪.‬‬
‫عناوين اصلی طبقه بندي عملیات در ايران عبارتند از ‪:‬‬
‫امور‬
‫فصل‬
‫برنامه‬
‫فعالیت و طرح‬
 ‫امور‪:‬‬

‫مجموعهای چند فصل مرتبط از وظایف دولت است‪ .‬امور‬

‫به شرح زیر تفکیک میشوند‪.‬‬
‫امور عمومی‬
‫امور دفاع ملی‬
‫امور اجتماعی‬
‫اموراقتصادی‬
 ‫فصل‪:‬‬

‫‪ ‬مجموع وظایف مشخصی است که حاوی برنامه‬

‫های مرتبط با هم است و برنامه ریزی دراز مدت و‬
‫میان مدت برای نیل به هدفهای اساسی در قالب‬
‫ان انجام می گیرد‪ .‬بدین ترتیب فصل یک طبقه‬
‫بندی کلی عملیاتی بوده و سیاستها و خطمشی‬
‫های منظور در ان راهنمای اصلی در پیشنهاد‬
‫برنامهها می باشد‪.‬‬
‫امور عمومی (اعتبارات قوه قضاییه‪ ،‬اداره عمومی کشور‪،‬‬
‫اداره امور قضایی و غیره)‬
‫امور دفاع ملی (پرسنل نظامی‪ ،‬عملیات و نگهداری‪،‬‬
‫تحقیق و بررسی و تولید تجهیزالت نظامی)‬
‫امور اجتماعی (فصل اول‪ :‬آموزش و پرورش‪ ،‬فصل دوم‪ :‬فرهنگ و هنر‪،‬‬
‫فصل سوم‪ :‬بهداشت و درمان و تغذیه‪ ،‬فصل چهارم‪ :‬تامین اجتماعی و‬
‫بهزیستی‪ ،‬فصل پنجم‪:‬تربیت بدنی و امور جوانان‪ ،‬فصل ششم‪:‬عمران‬
‫شهرها‪ ،‬فصل هفتم‪:‬عمران و نوسازی روستاها‪ ،‬فصل نهم‪ :‬تامین مسکن‪،‬‬
‫فصل دهم‪:‬حفاظت محیط زیست و غیره)‬
‫امور اقتصادی (فصل اول‪ :‬کشاورزی و منابع طبیعی‪ ،‬فصل دوم‪ :‬منابع‬
‫اب‪ ،‬فصل سوم‪ :‬برق‪ ،‬فصل چهارم‪ :‬صنایع)‬
 ‫برنامه (‪)Plan‬‬
‫‪ ‬نمایش منظم و یا رعایت سلسله مراتب فعالیتهای مربوط به هم و‬
‫مربوط به یک رشته تصمیمات منظم و برحسب دورههای زمانی‬
‫مختلف‬
‫‪ ‬تصمیمات منظم براساس سلسله مراتب عملیات‬
‫‪ ‬تعیین هدف کوتاه مدت و راه رسیدن به آن‬
‫‪ ‬تعهد برای انجام یک سری عملیات به منظور تحقق هدف‬
‫‪ ‬مجموعه اعمال همساز و به هم پیوسته برای رسیدن به هدف یا‬
‫اهدافی مشخص‬
 ‫تعریف‌برنامه‌در‌بودجه‌بندی‬

‫‪ ‬مجموعهای از عملیات مرتبط به هم است که اجرای آنها‬

‫قسمتی از هدفهای اساسی فصل را در چهار چوب‬
‫سیاستها و خطمشیها تأمین میکند‪ .‬هر برنامه شامل‬
‫یک یا چند فعالیت و طرح است‪.‬‬
 ‫طرح‬

‫‪ ‬بیان یک سلسله فعالیتهای فنی و اجرایی برای رسیدن‬

‫به یک هدف مشخص‬

‫‪ ‬مجموعهای از عملیات و خدمات مشخص و همبسته که‬

‫با هزینه معین در یک دورة زمانی و از قبل تعیین شده‬
‫برای رسیدن به هدف‬
 ‫عوامل اصلی هر طرح‪:‬‬
‫‪ (1‬مجموعهای از خدمات و عملیات مشخص‬
‫‪ (2‬تدوین برای رسیدن به یک هدف و یا هدفهای معین در‬
‫چارچوب هدفهای برنامه‬
‫‪ (3‬دارای برآورد هزینه متناسب با کلیه مراحل وعملیات و خدمات‬
‫آن‬
‫طرح یا پروژه (‪ )Project‬شامل موارد زیر است‪:‬‬

‫‪ -2‬محاسبات فنی و نیروی انسانی‬ ‫‪ -1‬هدف طرح‬

‫‪ -4‬مشخصات پروژههای طرح‬ ‫‪ -3‬مشخصات عمومی طرح‬
 ‫تعریف‌طرح‌در‌بودجه‌بندی‪:‬‬

‫عملیات و خدمات مشخصی است که براساس توجیهی‬

‫فنی‪ ،‬اقتصادی و یا اجتماعی‪ ،‬که توسط دستگاه اجرایی‬
‫انجام میشود‪ ،‬طی مدت معین و با اعتبار معین برای‬
‫تحقق بخشیدن به هدفهای برنامه عمرانی پنجساله به‬
‫صورت سرمایهگذاری ثابت اجرا میشود و تمام یا‬
‫قسمتی از هزینههای اجرای آن از محل اعتبارات‬
‫عمرانی تأمین میشود‪.‬‬
 ‫انواع طرح عمرانی‪:‬‬

‫(انجام برنامههاي رفاه اجتماعی و عملیات زيربنايی و‬ ‫غیر انتفاعی‬ ‫‪.I‬‬

‫يا احداث ساختمان و تأسیسات جهت تسهیل کلیه وظايف دولت)‬

‫(در مدت معقول پس از شروع به بهرهبرداري‪ ،‬عالوه بر تأمین‬ ‫‪ .II‬انتفاعی‬

‫هزينههاي جاري و استهالک سرمايه به تبعیت از سیاست دولت سود متناسبی را نیز‬
‫عايد نمايد )‬

‫(براساس قرار داد بین سازمان مديريت و برنامهريزي کشور و‬ ‫مطالعاتی‬ ‫‪.III‬‬
‫يا ساير دستگاههاي اجرايی يا مؤسسات علمی و مطالعاتی متخصص براي بررسی‬
‫خاصی اجرا میگردد)‬
 ‫(جنبه استراتژيک دارند و از لحاظ سرمايهگذاري بزرگ و از لحاظ‬ ‫‪‬ملی‬
‫تکنولوژي پیچیده میباشند و اثرات مرتبط بر اجراي آن نیز از حد يک منطقه بیشتر‬
‫است)‬

‫(مجموعهاي از طرحهاي خاص ناحیهاي و طرحهاي منطقهاي که‬ ‫‪‬استانی‬

‫طرحريزي آن در محل و اجراي آن با استفاده از امکانات مشترک محلی و ملی در‬
‫استان امکانپذير باشد‪ .‬عالوه بر اين در درجة اول در پیشرفت و توسعه استان موثر‬
‫باشد)‬

‫(داراي ابعاد کوچک از نظر حجم سرمايهگذاري و‬ ‫‪‬خاص ناحیهای‬

‫تکنولوژي است‪ .‬طرحريزي اين گونه طرحها کالً در استان انجام میگیرد)‬
 ‫فعالیت‌(‪)Activity‬‬

‫‪ ‬عملیات مشخص برای نیل به هدف معینی است که در‬

‫چارچوب برنامه‬

‫‪ ‬سلسلهای از عملیات و خدمات مشخصی است که برای‬

‫تحقق بخشیدن به هدفهای برنامه ساالنه طی یکسال‬
‫اجرا میشوند و هزینه آن از محل اعتبارات جاری تأمین‬
‫میشود‬
 ‫سند چشم انداز‬

‫برنامه چهارم توسعه‬ ‫برنامه پنجم توسعه‬ ‫برنامه ششم توسعه‬ ‫برنامه هفتم توسعه‬

‫برنامه سال‬
‫برنامه سال اول‬ ‫برنامه سال دوم‬ ‫برنامه سال سوم‬ ‫برنامه سال پنجم‬
‫چهارم‬

‫بودجه دولت‬

‫اعتبارات جاري‬ ‫اعتبارات عمرانی‬

‫امور عمومی‬ ‫امور اجتماعی‬ ‫امور دفاعی‬ ‫امور اقتصادي‬

‫فصل‬

‫برنامه‬

‫طرح يا پروژه‬

‫ملی‬ ‫محلی‬
‫عملکرد شاخصهاي کالن واهداف کمی بخش آب در برنامه چهارم توسعه (‪)1384-87‬‬
‫عملکرد شاخصهاي کالن واهداف کمی بخش آب در برنامه چهارم توسعه (‪)1384-87‬‬
‫اعتبارات ساالنه بخش آب و آبفا در برنامه چهارم توسعه میلیون ريال (‪)1384-87‬‬
‫اهداف بخش آب و آبفا در برنامه پنجم توسعه‬
‫اهداف بخش آب و آبفا در برنامه پنجم توسعه‬
‫اهداف بخش آب و آبفا در برنامه پنجم توسعه‬
‫منابع مالی اهداف بخش آب و آبفا در برنامه پنجم توسعه‬
‫منابع مالی اهداف بخش آب و آبفا در برنامه پنجم توسعه‬
‫میزان تامین اعتبارات در بودجه از فصل آب‬

‫میزان تامین اعتبارات در بودجه از ساير فصل‬

‫عملکرد شاخصهاي کالن واهداف کمی بخش آب و آبفا در برنامه پنجم توسعه‬