h

‫مرجع‬
‫شناسی‬
‫زبان فارسی سوم‬ ‫درس نوزدهم ‪ ،‬کتاب‬
‫دبیرستان‬
‫کالس ‪ ، 301‬رشته ریاضی ‪ ،‬مدرسه عالمه‬
‫کرمان‬
‫کریمی‬ ‫ناحیه‪2:‬آقای‬
‫حلیمربوطه‬
‫دبیر‬

‫تهیه کنندگان ‪ :‬عرفان زند‬

‫مقدم ‪ ،‬محمد صادق عارف ‪،‬‬
‫علی یوسف الهی‬
 ‫ی‬‫ا‬ ‫د‬
‫رست‬ ‫م‬‫ل‬‫ا‬ ‫رة‬
‫فه‬ ‫سرگذشت نامه‬ ‫ر‬ ‫عا‬
‫ف‬ ‫ها‬
‫ها‬

‫فر ع ی‬
‫د‬ ‫ی‬ ‫د‬ ‫ع‬‫ب‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫منابع‬
‫اری و‬
‫ر‬ ‫خ‬ ‫ی‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫ی‬‫ن‬ ‫ش‬
‫ج‬ ‫و‬ ‫و رایانه‬
 ‫دایرة المعارف‬
‫ابن ندیم که نوعی‬ ‫ها‬
‫دایرة المعارف ‪ ،‬عنوان عمومی همه ی کتاب هایی است که حاوی زبده ای از همه ی رشته های علوم‬
‫انسانی با رشته ای معین هستند ‪ .‬آثاری چون احصاء العلوم فارابی و الفهرست‬
‫‪ .‬دایرة المعارف چند دانشی هستند ‪ ،‬قرن ها پیش نوشته شده اند‬
‫تالیف دایرة المعارف به شیوه ی نوین آن ‪ ،‬ابتدا در قرن هفدهم در اروپا رواج یافت این کار در ایران از‬
‫‪ .‬پنجاه سال پیش با ترجمه ی « دایرة المعارف اسالم » به کمک گروهی از دانشمندان آغاز شد‬

‫دی‬
‫بع‬
 ‫‪ :‬دایرة المعارف های معروف و مهم فارسی عبارتند از‬

‫دایرة المعارف فارسی ‪ :‬این دایرة المعارف به سرپرستی دکتر غالمحسین مصاحب و با همکاری )‪1‬‬
‫‪ 43 .‬تن از نویسندگان در سه سه مجلد چاپ شد‬
‫از ویژگی های این دایرة المعارف ‪ ،‬می توان به دقت علمی ‪ ،‬نوجویی ‪،‬ابتکار و انتخاب واژگان‬
‫‪ .‬فارسی اشاره کرد‬

‫دی‬
‫بع‬

‫قب‬
‫لی‬
 ‫دانشنامه ایران و اسالم ‪ :‬کار تدوین دانش نامه ی ایران و اساالم در سال ‪ 1354‬زیر نظر احسان )‪2‬‬
‫یار شاطر آغاز شد و بخشی از مقاالت حرف «الف» آن نیز به چاپ رسید ‪ .‬همزمان با پیروزی انقالب‬
‫اسالمی این کار متوقف شد ‪ ،‬اما پس از انقالب در خارج از کشور کار تصحیح و تدوین و تکمیل آن‬
‫ادامه یافت ‪ .‬این دانشنامه شامل اطالعات فشرده ای در تاریخ و فرهنگ و تمدن ایران و جامعه‬
‫‪ .‬اسالمی ‪ ،‬از کهن ترین ایام تا عصر حاضر است‬

‫دانشنامه جهان اسالم ‪ :‬در سال ‪ 1362‬به دعوت حضرت آیت هللا خامنه ای (رییس جمهور وقت ))‪3‬‬
‫گروهی از علما و دانشمندان در بنیاد دایرةالمعارف اسالمی گرد آمدند و کار تدوین و تالیف این‬
‫دانشنامه را از حرف «ب» آغاز کردند ‪ .‬موضوع عمده مقاالت ایران ‪،‬اسالم و ادب فارسی است که از‬
‫منابع معتبر و دایرة المعارف های مهمی چون دایرةالمعارف اسالم و دایرة المعارف ایرانیکا استفاده شده‬
‫است ‪ .‬نام نویسندگان و منابع دقیق مقاله در پایان هر مدخل و مشخصات دقیق کتابشناختی آن در پایان‬
‫‪ .‬هر مجلد ذکر می شده است‬
‫از ویژگی های این دایرة المعارف می توان به دقت علمی ‪ ،‬کوتاهی و فشردگی مقاالت و ویرایش ادبی و‬
‫‪ .‬علمی اشاره کرد‬

‫دی‬
‫بع‬

‫قب‬
‫لی‬
 ‫دایرة المعارف بزرگ اسالمی ‪:‬مرکز دایرة المعارف بزرگ اسالمی در سال ‪ 1362‬در تهران )‪4‬‬
‫تاسیس شد ‪ .‬هم اکنون ‪ ،‬متخصصان و محققان رشته های مختلف علمی در این مرکز ‪ ،‬دست اندرکار‬
‫‪ .‬تدوین بخش «الف» دایرة المعارف به دو زبان عربی و فارسی هستند‬

‫فهرست‬

‫قب‬
‫لی‬
 ‫سر گذشت نامه‬
‫ها‬
‫در اینگونه کتاب ها ‪ ،‬شرح حال بزرگان و دانشمندان بیان می شود ؛ از جمله ی سرگذشت نامه ها می توان‬
‫‪ :‬به کتاب های زیر اشاره کرد‬
‫معجم االدبا ‪ ،‬نوشته ی یاقوت حموی (متوفی ‪ 626‬ق‪1) ) .‬‬
‫االعالم ‪ ،‬خیر الدین زرکلی ‪ 10 ،‬جلد (چاپ ‪ 1959‬تا ‪ 1954‬م ‪2) ) .‬‬
‫‪ .‬ریحانة االدب ‪ ،‬محمد علی مدرس (‪6‬جلد) ‪ ،‬تبریز )‪3‬‬
‫‪ .‬تاریخ رجال ایران ‪ ،‬مهدی بامداد ‪ ،‬تهران ‪ ،‬زوار ‪4) 1347‬‬

‫دی‬
‫بع‬
 ‫‪ .‬چشمه ی روشن ‪ ،‬دکتر غالمحسین یوسفی ‪ ،‬انتشارات علمی )‪5‬‬
‫تذکره های فارسی ( مثل لباب الباب عوفی ‪ ،‬تذکرة االولیا عطار ‪ ،‬نفحات االنس جامی و ‪6) ) ..‬‬
‫زندگی نامه ی علمی دانشوران ‪ ،‬ترجمه ‪ ،‬به سرپرستی احمد بیرشک ‪ ،‬موسسه ی مطالعات علمی و )‪7‬‬
‫فرهنگی ‪ ،‬پژوهشگاه‬

‫هرست‬
‫ف‬

‫قب‬
‫لی‬
 ‫منابع فرعی‬
‫از جمله منابع مهم رابط در امر تحقیق ‪ ،‬فهرست مقاالت و کتاب شناسی ها و چکیده ها (منابع فرعی )‬
‫هستند که فهرست تمامی کتاب ها و مقاالت به صورت موضوعی یا الفبایی با ذکر مشخصات کامل در‬
‫آنها درج شده است ؛ مثال اگر بخواهیم درباره ی حافظ تحقیق کنیم ‪ ،‬با مراجعه به این فهرست ها ‪ ،‬به‬
‫کتاب ها و مقاالتی که که تاکنون در این باره نوشته شده است دست می یابیم ‪ .‬آنگاه از انها به عنوان‬
‫‪ .‬منابع تحقیق استفاده می کنیم‬
‫‪ :‬مهمترین فهرست ها و کتاب شناسی ها عبارتند از‬
‫نمایه ‪ ،‬نرم افزاری است که موسسه ی فرهنگی و اطالع رسانی «نمایه» با نظارت کتابخانه های )‪1‬‬
‫عمومی سراسر کشور ‪ ،‬تولید کرده است ‪ .‬بزرگترین بانک مطالب نشریات کشور را در اختیار دارد و‬
‫دسترسی زود و آسان به اطالعات مقاله شناختی ده ها هزار مقاله ‪ ،‬نقد و گفت و گو را با انواع جستجو‬
‫های پیشرفته فراهم می کند ‪ .‬مهمترین قابلیت این نرم افزار نیز دسترسی به همه ی این مقاالت است ‪.‬‬
‫در تمام کتاب خانه های عمومی و در بسیاری از مراکز علمی و فرهنگی و دانشگاهی می توانید از‬
‫‪ .‬این نرم افزار استفاده کنید‬

‫دی‬
‫بع‬
 ‫فهرست کتاب های چاپی فارسی ‪ ،‬تالیف خان بابا مشار که تمامی کتاب های چاپی را تا سال ‪2) 1345‬‬
‫‪ .‬به ترتیب الفبایی در بر می گیرد‬
‫فهرست مقاالت فارسی به کوشش ایرج افشار که تاکنون پنج جلد از آن چاپ شده است ‪ .‬این مجمو )‪3‬‬
‫عه ‪ ،‬مقاالت چاپی و مطبوعاتی کشور را از سال ‪ 1339‬تا ‪ 1370‬در بر می گیرد ‪ .‬شیوه ی تنظیم‬
‫‪ .‬مجموعه ی یاد شده ‪ ،‬موضوعی است‬

‫دی‬
‫بع‬

‫قب‬
‫لی‬
 ‫کتب شناسی توصیفی کودکان و نوجوانان ‪ ،‬شامل سه جلد در معرفی کتاب های منتشر شده برای )‪4‬‬
‫کودکان و نوجوانان ( از سال ‪ 1357‬تا ‪ ) 1371‬توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان چاپ‬
‫‪ .‬شده است‬

‫هرست‬
‫ف‬

‫قب‬
‫لی‬
 ‫منابع دیداری و شنیداری و‬
‫رایانه‬
‫با پیشرفت صنعت و فناوری و گسترش فنون ارتباطات ‪ ،‬اکنون رسانه های دیداری و مثل نوارهای صوتی ‪،‬‬
‫لوح های فشرده (دیسکت ) ‪ ،‬نوارهای فیلم ‪ ،‬عکس و اسالید ‪ ،‬میکرو فیلم و رایانه به کمک محققان آمده اند‬
‫‪ .‬تا سرعت و دقت پژوهش ها را افزایش دهند‬
‫همچنین در سالهای اخیر ‪ ،‬آنچه که بیش از همه بر روند تحقیقات اثر گذاشته ‪ ،‬منابع رایانه ای بوده است ‪ .‬تا‬
‫آنجا که این منابع ‪ ،‬در زمره ی منابع مهم تحقیق به شمار می روند ‪ .‬رایانه می تواند تمامی اطالعات مربوط‬
‫به کلیه ی منابع تحقیق از جمله فهرست ها ‪ ،‬کتاب نامه ها ‪ ،‬فرهنگها را بر روی لوح فشرده (دیسکت )‬
‫‪ .‬ضبط کند و در کم ترین حجم و کوتاه ترین زمان آنها را هر موقع که بخواهیم ‪ ،‬در اختیار ما بگذارد‬

‫دی‬
‫بع‬
 ‫یک از جدید ترین روش های ذخیره سازی ‪ ،‬ذخیری سازی نوری است ‪ .‬لوح فشرده نوری با ظرفیت‬
‫گسترده ی ذخیره سازی خود قادر است صدها هزار صفحه اطالعات را فقط بر روی یک صفحه ی‬
‫کوچک ضبط کند ‪ .‬برای مثال ‪ ،‬اکنون لغت نامه ی ‪ 14‬جلدی عالمه دهخدا ‪ ،‬بر روی یک لوح فشرده‬
‫ضبط شده است ‪ .‬رایانه ها عالوه بر تصویر ‪ ،‬صدا را نیز ذخیره و بازیابی می کنند ‪ .‬برای مثال ‪ ،‬یک‬
‫لوح فشرده که حاوی اطالعات جامعی درباره جغرافیای طبیعی ‪ ،‬سیاسی و انسانی است ‪ ،‬می تواند‬
‫هنگامی که پرچم یک کشور را نشان می دهد ‪ ،‬سرود ملی آنرا نیز پخش کند ‪ .‬امروزه شبکه وسیع‬
‫اینترنت ‪ ،‬مراکز اطالعاتی سراسر دنیا را از طریق رایانه های شخصی به هم متصل می کند و شما‬
‫می توانید با در اختیار داشتن یک دستگاه رایانه ی شخصی ‪ ،‬با همه ی مراکز اطالعاتی مهم در سراسر‬
‫‪ .‬جهان ارتباط برقرار کنید و اطالعات فراوانی بدست آورید‬
‫در روزگار ما ‪ ،‬تمامی کتابخنه های دنیا به سیستم اطالع رسانی اینترنت مجهز شده اند و هر کسی می‬
‫تواند تمام اطالعات الزم را درباره موضوع مورد مطالعه خود ‪ ،‬از طریق رایانه ‪ ،‬کسب کند ‪ .‬حتی‬
‫بسیاری از کتاب خانه های بزرگ و مهم از این طریق به هم وصل شده اند و عالقمندان می توانند از‬
‫‪ .‬امکانات آنها در محل خود استفاده کنند‬

‫دی‬
‫بع‬

‫قب‬
‫لی‬
‫فهرست‬

‫قب‬
‫لی‬