فرهنگ اشتقاق واژه های فارسی

)‫ ترتیب صفحات کتاب در این فایل معکوس گشته (از آخر به اول‬،‫برای تسهیل استفاده از فایل‬
Persian Etymology from Indo-European and other Roots
Copyright © 2024, Dr. Ali Nourai

ISBN Paperback 979-8-218-34167-1
Library of Congress Control Number: 2023924494
Rev. date: 2/4/2024

All rights reserved. No part of this book may be used or reproduced in any manner without
written permission from the author except for brief quotations.
Publisher’s Cataloging-in-Publication Data
Names: Nourai, Ali, 1953- .

Title: Persian etymology : from Indo-European and other roots / Dr. Ali Nourai.
Description: 2024 edition. | Dublin, OH : Lexis Books Publishing, 2024. | Includes b&w language charts. |
Includes indexes and bibliographic references. | SummaryDisplays : the etymology of over 3400
Persian words from Indo-European and other roots in simple charts. Their derivation paths pass
through 40 different languages. A word index is provided for each language. The original meanings
of words, if different from their current usage, are shown in quotations.
Identifiers: LCCN 2023924494 | ISBN 9798218341671 (pbk.)
Subjects: LCSH: Persian language – Etymology – Dictionaries. | Iranian languages – Etymology –
Dictionaries. | Indo-European languages – Etymology – Dictionaries. | BISAC: FOREIGN LANGUAGE
STUDY / Persian.
Classification: LCC PK6363 N68 2024 | DDC 491 N--dc23
LC record available at https://lccn.loc.gov/2023924494
Lexis Books Publishing

Printed in the United States of America
‫قبالً درکتاب فرهنگ ريشه لغات فارسی با نمودارمشتقات )‪ (Persian Etymology Charts‬ريشه های‬
‫لغات فارسی و لغات همريشه آنها را در زبانهای هند و اروپايی‪ ،‬سامی و غيره در قالب شجره نامه هايي منتشر‬
‫کرده بودم‪ .‬شجره نامه کمک ميکند تا خواننده بتواند با يك نگاه اجمالي کليه مشتقات يک ريشه را‪ ،‬در فارسی‬
‫و زبانهای ديگر‪ ،‬يكجا مشاهده نمايد ولی نميتواند ريشه هاي مختلف يک لغت و ترکيب آنها را باهم نشان‬
‫دهد‪ .‬درکتاب مسير اشتقاق لغات فارسي (‪ )The Origins of Persian Words‬تالش کردم که در نمودار‬
‫های ساده تری ريشه های گوناگون هرلغت و مسيراشتقاق و ترکيب آنها را باهم نشان دهم‪ .‬فرهنگ حاضر‬
‫بسط و گسترش اين نمودار ها است که در آن منابع بيشتر و جديدتری نيز بکارگرفته شده است‪.‬‬
‫هدف از تأليف اين فرهنگ بيشتر توجه به مفاهيم اوليه يا ريشه ای لغات است که در مسير اشتقاق ممکن‬
‫است تغييراتی کرده يا فراموش شده باشند مانند معنی لغت پدر که "پاينده يا حافظ خانواده"‪ ،‬مادر که "ماده يا‬
‫تغذيه کننده خانواده" و دخترکه "دوخنده يا شير دوش خانواده" بوده اند‪ .‬لذا‪ ،‬در اين مختصر‪ ،‬توجه کمتری به‬
‫تفکيک فرمهای دستوری لغات مانند اسم و فعل و مفرد و جمع شده که اثر چندانی روی مفاهيم لغات ندارند‪.‬‬
‫بيش از ‪ 3400‬لغت فارسی در اين فرهنگ ريشه يابی شده‪ .‬مسير اشتقاق آنها حدود ‪ 40‬زبان مختلف را‬
‫دربر ميگيرد که مهمترين آنها در نمودار زير نشان داده شده است‪ .‬در ميان زبانهای غير ايرانی‪ ،‬زبانهای عربي‪،‬‬
‫يوناني و سانسکريت بيش از زبانهای ديگر روی لغات فارسی اثر گذار بوده اند‪ .‬اميدوارم که اين فرهنگ برای‬
‫عالقمندان به زبان فارسي قابل استفاده باشد‪.‬‬
‫علي نورائي‬
‫بهمن ‪1402‬‬
‫زبانهای موثر در مهاجرت لغات به زبان فارسی‬
‫الف‬
‫لغات فارسی در اين فرهنگ در سمت راست هر صفحه و اطالعات مربوط به ريشه هايشان و اشتقاق و‬
‫ترکيب هر يک از آنها در نمودار کوچکی زير آن نشان داده شده است‪ .‬اطالعات مربوط به هر لغت داخل‬
‫چهارچوبهای مستطيل شکل قرار دارد که در باالی آن نام زبان و در زير آن دو حرف اختصاري منابع و مآخذ‬
‫درج شده است مانند ‪ MO:389‬که به صفحه ‪ 389‬فرهنگ معين رجوع ميکند‪ .‬همچنين عالمت ستاره اشاره‬
‫به استفاده از مراجع اينترنتی ميباشد مانند*‪ DK‬که اشاره به لغتنامه آنالين دهخدا ميباشد‪ .‬عالمت ستاره در‬
‫مقابل بعضی از ريشه های هند و اروپايی نيز آمده که مأخوذ از منابعی است که بر بازسازی شده بودن آن ريشه‬
‫ها تأکيد دارند‪ .‬گاهی اطالعات بيشتری نظير لغات همريشه يا معانی نا مأنوس برای بعضی از لغات نشان داده‬
‫شده است‪ .‬همچنين براي تلفظ لغات در زبانهاي مختلف از حروف خاصی استفاده شده كه در جدول زير آمده‬
‫است‪.‬‬
‫حروف مورد استفاده در تلفظ لغات‬
‫حروف داخل ] [ براي نوشتن لغات در متون انگليسي ميباشد‪.‬‬

‫صداي ‪ a‬در لغات سغدي با عالمت )`( نشان داده شده است‪.‬‬
‫ب‬
AA Asya Asbaghi, Persische Lehnworter im Arabischen, Otto Harrassowitz,
Wiesbaden 1988
AD W. Morris, The American Heritage Dictionary, New College Edition, 1975,
Appendix on Indo-European Roots, pp 1505-1550.
AG1 M. Abolghâsemî, ‫ تاری خ مخترص زبان فاریس‬, Bonyâd Andîsheh Eslâmî Press,
Tehran, 1373 (1994).
AG2 M. Abolghâsemî, ‫ اتیمولوژی‬- ‫ ریشه شنایس‬,Ghoghnoos Press, Tehran 1374
(1995).
AG3 M. Abolghâsemî, ‫فعل های فاریس دری‬, Ghoghnoos Press, Tehran 1374 (1995).
AL S. A. Starostin, A. V. Dybo, O. A. Mudrak, An Etymological Dictionary of
Altaic Languages, ?
AP M. Aryan Pour Kashani, ‫اروپای زبان فاریس‬
‫ی‬ ‫فرهنگ ریشه های هند و‬, University of
Esfahan, 1384 (2005).
AR Andras Rajki, Arabic Dictionary with Etymologies, Version 2.2, 2005
AS Addi Shir, Al-Alfâz Al-Fârsîyya Al-Muàrraba, A Dictionary of Persian Words
in the Arabic Language, Library of Lebanon, 1980.
AT Asadî Tûsî, ‫فرهنگ فرس‬, Khârazmî Press, Tehran 1365 (1986).
BK C. D. Buck, A Dictionary of the Selected Synonyms in the Principal Indo-
European Languages, University of Chicago press, 1949-1988.
BL1 H. W. Baily, Indo-Scythian Studies (Khotanese Texts - volume VI),
Cambridge University Press, 1967.
BL2 H. W. Baily, Hvatanica II, (Glossary of some Khotanese words with
reference to Avestan and Persian words), Bulletin of the School of Oriental
and African Studies (BSOAS IX:1937-39) pp 69-78, University of London.
BQ M. H. Tabrîzî (Borhân), ‫برهان قاطع‬, Etymological footnotes by Dr. M. Mo`în,
4 vol, Amîr Kabîr Press, Tehran 1362 (1983).
BR G. Badrehî, ‫واژه های دخیل در قرآن مجید‬, translation of A. Jeffrey's The Foreign
Vocabulary of the Qur'ân, Toos Publishers, Tehran 1372 (1993).
BT C. Bartholomae, Altiranisches Worterbuch Zusammen Mit Den
Nacharbeiten Und Vorarbeiten, Walter de Gruyter Press, 1979.
CH J. Cheung, Etymological Dictionary of the Iranian Verb, Vol. 2, Leiden Indo-
European Etymological Dictionary Series, Brill Press, Linden, Boston, 2007.
CL* Collins Dictionary online, www.collinsdictionary.com
DG A. Dâneshgar, ‫فرهنگ اعالم فاریس‬, Hâfez Novîn Press, 1370 (1991).
‫پ‬
DK* Ali Akbar Dehkhods, ‫ لغتنامه دهخدا‬, https://dehkhoda.ut.ac.ir/fa/dictionary
DS D. D. Y. Shapira, Irano-Arabica: contamination and popular etymology, in
Christian East - New Series, vol. 5 (XI), Moscow, 2009
DV Michiel de Vaan, Etymological Dictionary of Latin and other Italic
Languages, Lieden, Boston, 2008.
ED* Online Etymology Dictionary, www.etymonline.com
EE* Visual Etymology Explorer, Ver.2020, www.etymologyexplorer.com
ES S. M. A. Emâm Shûshtarî, ‫ فرهنگ واژه های فاریس در زبان عری‬, Anjoman Âsâr
Mellî, No 58, Bahman Press, Tehran, 1347 (1968).
FA Sallum Mohammed Daud, ‫فرهنگ واژگان اکدی‬, translation: Nader Karimian
Sardashti, Pajoheshkadeh zaban va gooyesh, Tehran 1384 (2006)
‫ی‬
FJ F. Jonaydî, ‫ زندگ و مهاجرت آریائیان‬, Bonyâd Nayshâbûr, Tehran, 1374 (1995).
FV A. Farahvashî, ‫ ایرانوی چ‬, Tehran University Press, 1368 (1989).
GR B. Gharîb, ‫فرهنگ سغدی فارس انگلییس‬, Farhangân Press, Tehran, 1374 (1995).
GT S. K. Gupta, A Comparative Etymologic Lexicon of Common Indo-European
Words, 6 Vol., Sverge Haus Publishers, Milton, Ma, 1997
GV I. Gershevitch, The Avestan Hymn to Mithra, Oriental Publications No.4,
Cambridge University Press, 1959.
HM H. Hubschmann, Persische Studien, Verlag von Karl J. Trubner, Strassburg
1895.
HN1 W. Henning, A List of Middle - Persian and Parthian Words, Bulletin of the
School of Oriental and African Studies (BSOAS IX:1937-39) pp 79-92,
University of London.
HN2 W. B. Henning, Sogdian Loan-words in New Persian, Bulletin of the School
of Oriental and African Studies (BSOAS X:1939-42) pp 93-106, University
of London
IC Stuart E. Mann, An Indo-European Comparative Dictionary, Helmut Buske
Verlag, Hamburg 1987
JD James Darmesteter, Études Ieaniennes, F. Vieweg , Libraire - Éditeur, 1888.
JS Jami Gilani Shakibi, A Concise Etymologic Dictionary of the Persian
Language, three volumes, Babylon Books Publisher, 2007
KL D. Klein, A comprehensive Etymological Dictionary of the English Language,
Two volumes, Elsevier Publishing Co., 1966.
KM Jalâl Khâleqî Motlaq, ‫ اساس اشتقاق فاریس‬,Vol. I (‫)آ خ‬, Bonyâd Farhang Irân,
1977.
KT R. G. Kent, Old Persian - Grammer, Text, Lexicon, American Oriental
Society, 1953.
‫ت‬
LF G. Laufer, Sino-Iranica, Chinese Contributions to the History of Civilization
in Ancient Iran, Field museum of natural History, publication 201,
Anthropological Series, Vol XV, No. 3, Chicago 1919.
MK D. N. MacKenzie, A Concise Pahlavi Dictionary, Oxford University press,
London 1971.
M. Mo` în, ‫فرهنگ فاریس معی‬, Six volumes, Amîr Kabîr press 1363 (1984).
NB H. S. Nyberg, A Manual of Pahlavi, Wiesbaden 1974.
NS A. H. Noushîn, ‫فرهنگ شاهنامه فردویس‬, Donyâ Press, Tehran 1363 (1984).
NV S. M. Nahvî, ‫فرهنگ وام واژه های عری دخیل‬, Tolû` Âzâdî Press 1368 (1989).
PA Antonio Panaino, Iran and the Caucasus 21 (2017) 150-195, “The Origins
of Middle Persian Zamān and Related Words”, Università di Bologna, ,
Koninklijke Brill NV, Leiden, 2017
PH Paul Horn, Grundriss der NeuPersischen Etymology, Verlag von Karl J.
Trubner, Strassburg 1893-1974.
PK J. Pokorny, Indogermanisches Etymologisches Worterbuck, Two volumes,
Francke verlag, Bern 1959.
PT B. Partridge, Origins - A short Etymological Dictionary of Modern English,
MacMillan Co., NewYork 1958.
RB Robert Beekes, Etymological Dictionary of Greek, Vol 1, Boston, 2010
RZ M. H. Rokn Zâdeh - Âdammîyat, ‫ارکان سخن‬, Sharq Press, Tehran 1347 (1968).
SH J. T. Shipley, The Origins of English Words, The John Hopkins University
Press, Baltimore 1984.
SK W. W. Skeat, A Concise Etymological Dictionary of the English Language,
Clarenden press, Oxford 1882-1967.
TU T. Unaysî , Tafsîr al-Alfâz al-Dakhîleh fe al-Loghat al-Arabîyeh, Dâr al-Arab,
Cairo, 1964.
TV M. Tavoosî, ‫واژه نامۀ شایست نشایست‬, Shirâz University publications, 1986.
UT* Indo-European Lexicon, Linguistics Research Center, University of Texas at
Austin, https://lrc.la.utexas.edu/lex/master
WD A. Walde, Vergleichendes Worterbuch der Indogermanischen Sprachen,
two volumes, Walter de Gruyter & co., Leipzig 1930-1973.
YB H. Yule & A. C. Burnel, Hobson Jobson, A Glossary of Colloqual Anglo-Indian
Words, Oriental Publishers, Delhi 1903-1968.
ZM H. Zimmern, Akkadische Fremdworter Als Beweis, Fur Babylonischen
Kultureinfluss, Leipzig 1917.
ZV Safia Zivingi, Dictionary of Borrowed Foreign Vocabulary in Modern Arabic,
Democratic Arabic Center, Berlin, 2021
‫ث‬
‫همراه با نمودار مسير اشتقاق‬
‫از ريشه هاي هند و اروپايی‪،‬‬
‫سامی و غيره‬
‫آ‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
.‫ه ی دل شود‬ ‫این حرف ا‬
‫از افعال‬ ‫پ شوند ع‬ ۱‫آـ‬

Indo-European
apo: off ‫ دور‬،‫جدا‬
Persian
PK:53
Avestan Avestan â -: a prefix for making verbs
ap 2, apa: â: verbal (‫پ شوند " آ " در ساخ افعال ار رفته )اوستا و پهلوی‬
off, to prefix
‫ آمادن‬،‫ آغاز دن‬،‫ آوردن‬،‫ آمدن‬،‫ آ ندن‬، ‫ آغش‬، ‫آراس‬
PK:54, BQ:1086 KT:168, AG3:24
1
۱- ‫ آن‬:‫مقا سه‬ ‫پ شوند ن‬ ۲‫آـ‬

Indo-European Av/Old Pers Persian
َ
ne 1, an 3: no, not ‫نه‬ a-, â-, an-: â-, a-: a negating prefix (‫ امرداد‬،‫ ا ـ ) آهو‬، ‫آ ـ‬
PK:756, KT:167 no, not
PK:757, KT:167
2
Punjab :‫هم شه‬ ‫مایع‬ :۱‫آب‬

Indo-European Avestan Pahlavi Persian
ab 1: water ‫آب‬ âp: water, âp: water âb: water ۱‫آب‬
water glitter
PK:1 KL:2 âbân: name of a Persian month ‫آ ان‬
KL:2
BQ, FV, MO, JS1:68
3
‫درخشش‬ :۲‫آب‬
ab 1: water ‫آب‬ âp: water, water âp: water âb: glitter (as on water surface) ۲‫آب‬
PK:1 glitter KL:2
KL:2
âberû: "facial shine", reputation ‫آبرو‬
PH, KM
4
‫آ اد‬
Indo-European Av/Old Pers Pahlavi Persian
pa: to protect, pa: to guard pây, â-pây: to protect Âbâd: prosperous, cultivated
feed
â-pât: protected, thriving ‫آ اد‬
pâta:
‫ غذا‬،‫حفاظت کردن‬ protected â-pât-ân: name of a city Âbâdân: a city in Iran
‫دادن‬ (with protected waterways) ‫آ ادان‬
PK:787,842, BK:103 PH:41,72, KL:114 FV:119, BQ:2, CH:288 FV, BQ, CH
5
‫آ اد‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آ ادان‬
1
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫آ ار‬
‫ب سوخته‬ :‫آ ار‬
Aramaic Persian
abâr: lead ‫ب‬ âbâr: burnt lead ‫آ ار‬
NOTE- See Discussion on BQ addendum page 37 JS1:3 JS1:3
6
۱‫آب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آ ان‬ ‫اف‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آ افت‬

‫ ف دون‬:‫هم شه‬ "‫؟‬... ‫"از خاندان‬ : ‫آبت‬
âtos: father, mother, âthoya-, âthwya-: Âspiyan Âbtîn: name of a king ( ‫)آتب‬ ‫آبت‬
family, race name of (or named
after) one's father ‫خاصه س م غ ک ست جز در روستم؟‬
‫ نژاد‬،‫ فام ل‬،‫ مادر‬،‫در‬
DG:10 ( ‫آبت ؟ )خاقا‬ ‫قاتل ضحا ک ست جز‬
PK:71 PK:71, DG:10
TV:135, MO5:7, DG:10, BQ:13
7
‫ج ره‬ :‫آ خست‬

ab 1: water ‫آب‬ âp: water, water glitter âp: water âb-xast: damaged by
PK:1 KL:2 KL:2 water, describing islands or
fruits
Indo-Scythian Avestan Pahlavi
‫آ خست‬
xad: to beat, to wound ‫کردن‬ ‫ زخ‬،‫زدن‬ xad 2, xas: xvastan:
to tear, beat to beat BQ, FV, MO, JS1:68
BL1:60
BL1:60, AG3:50 BL1:60
8
‫محل آب خوردن جانور و آد‬ :‫آ خور‬

swel: to eat ‫خوردن‬ xvar 2, xwar: to eat av-xur: stable âxor: animals' "drinking
PK:1045 place"
Indo-European
avô-xvarena: animal MO:1455, BQ:788
shelter for drinking and ُ
(‫ آخر‬، ‫آ خور )آخور‬
ab 1: water ‫آب‬ eating
MO, ES:221
PK:1 PK:1045, KM:10
9
۲‫آب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آبرو‬

‫آب ز‬
ab 1: water ‫آب‬ âp: water, water glitter âp-rex: water container âbrîz: urn,
PK:1 KL:2 BR, BL1:3 pitcher
Indo-European Avestan Pahlavi
‫آب ز‬
leigh 2, raič*: leave rêxt, rêz, hâek: to rextan: to pour
pour out BL1:3
‫ترک کردن‬ âp-rex: water pot, kettle
PK:669, CH:307 PK:669, AG3:72, GR:11 BQ, PH:141,203, BR, TV:115
10
‫ ز ن‬،‫ آب‬:‫هم شه‬ ‫قایق‬ :‫آب ن‬

ab 1: water ‫آب‬ âp: water, water glitter âp: water âb-zîn: water
PK:1 KL:2 KL:2 saddle, ship
Indo-European Avestan Pahlavi ‫آب ن‬
BQ, AA, ES
ghei 2: to propel zaêna 1: weapon zên: tool,
seat
‫جلو بردن‬ zaya: tools, equipment
BQ:1054
PK:410,424 PK:424, KL:666, BK:1384
11
2
‫آ سال‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
upon, calorie :‫هم شه‬ ‫بهار‬ :‫آ سال‬

Indo-European Old Persian Persian
kel 1: cold or warm, a year ‫ سال‬،‫د ا گرم‬ thard, sard: year âbsâl: spring season
NOTE- opposite meanings (‫آ سال )آ ساﻻن‬
upa-sard: toward the
PK:551, BK:1078 ‫همان ش پور ا صد راه ناﻻن‬
Indo-European year, beginning of the
Av/Old Pers year, spring ‫س ـ ــان ــل ــل ان ــدر آ ـ ـس ــاﻻن‬
upo, uper: to, above upa, upâ:
BK:1012, KT:188, BQ:7
( ‫)و س و رام‬
‫ اﻻ‬،‫ه‬ to, toward
BQ:7
PK:1106, KL:1105 PK:1106, KL:1105
12
contain :‫هم شه‬ ‫آس‬

ten 1, tenu: to stretch, pull ‫کش دن‬ tanu: stretched, body âpustan âbestan:
PK:1064,1067, AD "holding child
Indo-European a-puthra-tanu: with BQ:8 in body"
child in body
pôu: small, young ‫ جوان‬،‫کوچک‬ ‫آس‬
PK:1069, BQ:411,515 PH, BQ
PK:842
13
‫آو شن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آ شن‬ ‫شاردن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آ شار‬

‫اف‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آ فت‬
‫ گون‬+ ‫ آب‬:‫مقا سه‬ ‫ش شه‬ :‫آ گینه‬

Pahlavi Persian
ap-genak, apa-kienak: glass ‫ش شه‬ âbgîneh: glass ‫آ گینه‬
JS1:66, BQ:11 JS1:66, BQ
14
‫آ له‬
Pahlavi Persian
âbilag, âpilak: blisters ‫تاول‬ âbeleh: smallpox ‫آ له‬
JS1:66 JS1:66
15
ebony :‫هم شه‬ ‫آبنوس‬

Egyptian Greek Pahlavi Persian
hebni: ebony tree ebnos: ebony âwanos âbnûs: ebony ‫آبنوس‬
tree
‫درخت آبنوس‬ MO:26 ‫چو روی هوا گشت چون آبنوس‬
AD:411 AD:411 ( ‫نهادند ـر کـوهـۀ ـ ـل کـوس )فردو‬
KL:496, BQ:12
16
‫ان یق‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آب ک‬
off, office :‫هم شه‬ ‫تاﻻر "مجزا" برای تخت سلطنت‬ :‫آ ادانا‬
Indo-European Avestan Persian
dhê 2: to do, set ‫ چ دن‬،‫انجام دادن‬ apa-dâna: the separate âpâdânâ: throne
AD:1512, PK:235 (special) part of a palace room
Indo-European Avestan
PK:235, PH:236, KT:168, ‫آ ادانا‬
apo: off ‫ دور‬،‫جدا‬ ap 2, apa: off, to AG3:52
KT:168
PK:53 PK:54, BQ:1086
17
‫آبت‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آتب‬

3
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫آش‬
atrium :‫هم شه‬ ‫آش‬

ater: fire ‫آش‬ âtarš, âthra: fire âtur: fire âtaš: fire (‫آ ش )آذر‬
PK:69 âthur-pât-gan: fire guard BQ:13 MO, AG2:59
PK:69, KL:123
18
sphere :‫هم شه‬ ‫ سپهر‬:‫هم شه‬ "‫"کره خار‬ :‫آتمسفر‬

Indo-European Greek French Persian
spher: move spairen: to bounce like a ball âtmosfer: "sphere of vapor"
‫حرکت کردن‬ atmos-sphaira: ball of vapor ‫آتمسفر‬
PK:992 PK:992 MO:32
19
‫آژدن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آجدن‬

‫آجر‬
Akkadian / Aramaic Old Persian Pahlavi Persian Arabic Persian
agurru: baked clay, brick aguru: âgur âgur: brick ajur: brick âjor: brick
brick
‫ آجر‬،‫ل خته‬ AA:6 ‫آ ور‬ AA:6, ZM:31, ‫آجر‬
KT:165, AA:6 AS:7
ZM:31, KT:165 AA:6, MO:78 MO:78
NOTE- This word could have entered Arabic directly from Akkadian / Aramaic
20
‫ز تها بر روی جامه ا نخ ا رشتۀ زر‬ ‫دوخ‬ :‫آج دن‬

Indo_European Persian
čaih*: to sew, stitch ‫ خ ه زدن‬، ‫دوخ‬ âjîdan: to sew, stitch (‫ آژ دن‬،‫آج دن )آز دن‬
CH:29 ‫کش ده پرس نده هر سو رده‬
( ‫همه جامه هاشان بزر آژده )فردو‬
‫توجه ـ مقاسه شود ا "آژدن" و سایر لغات م شا ه‬
MO:2599, CH:29, DK*
21
‫آخ‬
Indo-European Avestan / Sanskrit Pahlavi Persian
agh(lo): fear, disgust ağô, ağâ: bad, ugly âğ, âk: âx, ax: a word of rejection and grief
trouble
‫ چندش‬،‫ترس‬ ağalâ:a bad person ‫ اخ‬،‫آخ‬
TV:38
PK:7,8 PK:8, JS1:77 TV:38, BQ:90
22
tension, off :‫هم شه‬ ‫ آه خ‬:‫هم شه‬ ‫ب ون کش دن‬ : ‫آخ‬

ten 1, tenu: to stretch, pull ‫کش دن‬ thang, hanč, â- âxtan: to pull out ‫آخ‬
PK:1064,1067, AD thax: to pull axteh: pulled out
Indo-European Avestan (testicles)
BQ:1481,2376, 2381, TV:7
apo: off ‫ دور‬،‫جدا‬ ap 2, apa: off, to ‫اخته‬
PK:53 PK:54, BQ:1086 JS1:107, BQ:92
23
ُ
‫خواندن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آخوند‬ ‫آ خور‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ آخور‬، ‫آخر‬
‫ادب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آداب‬
4
‫آدرس‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
right :‫هم شه‬ ‫ رژم‬،‫ راست‬:‫هم شه‬ ‫آدرس‬

Indo-European Latin French Persian
reg 1: straight, right, just ‫ عادﻻنه‬،‫درست‬ regere: to guide, âdres: address ‫آدرس‬
PK:854, KT:206 govern
AD MO
COGNATES- Old Persian "râsta: right, true;/ arštâ: rectitude;/ ardu: upright" (KT:171,206)
24
"(‫) خ‬ ‫"از خا‬ :‫آدم‬

Hebrew Arabic Persian
âdhâmah: earth, red soil ‫خ‬ ‫ خا‬، ‫زم‬ adam âdam: Adam, person
âdam: made from red soil (earth), man BR ‫آدم‬
‫خ‬ ‫ساخته شده از خا‬
MO5:12
KL:21
25
‫آش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آذر‬ ‫آذین‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آدینه‬

‫ آ ش‬:‫هم شه‬ ‫آذر ا جان‬
Indo-European Av/Old Pers Avestan Pahlavi
pa: to protect, feed pa: to guard âtarš, âthra: fire âtur-pât: fire guard, a
hero after whom a
‫ غذا دادن‬،‫حفاظت کردن‬ pâta: protected âthur-pât-gan: fire guard province of Iran
PK:787,842, BK:103 PH:41,72, KL:114 (Azerbaijan) was named
PK:69, KL:123
Indo-European
BQ:13
ater: fire ‫آش‬ Persian
PK:69 Âzarbâyjân: a province in Iran ‫آذر ا جان‬
BQ
26
‫ رخش‬+ ‫آذر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آذرخش‬
theater :‫هم شه‬ ‫ آینه‬:‫هم شه‬ ‫آذین‬

Indo-Euro. Old Persian Pahlavi Persian
dheye: to vâe-na, vaina: observer adhvênak: âzîn: ornament ‫آذین‬
see ornament
âdîneh: day of "ornaments", Friday
‫د دن‬ adhi-vaina: ornament BQ:340 ‫آدینه‬
PK:243 KT:191, KM:322, AG3:55 BQ, TV:291, KM:80
27
area :‫هم شه‬ ‫ هکتار‬:‫مقا سه‬ ‫آر‬

as: to burn ‫سوزاندن‬ arêre: to become dry (land) are: area âr: 100 square meters ‫آر‬
PK:68 ara: an area (of dry land) AD:69 MO:39, 5159
KL:102
28
‫ خ ات‬،‫صدقه‬ :‫آرازش‬
reg 1: straight, right, just ‫ عادﻻنه‬،‫درست‬ râza, râzar: ârâzeš: good deed, charity ‫آرازش‬
direct, nice
PK:854, KT:206 PH:4, BQ
PK:854, PH:43
29
5
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫آراس‬
positive, order :‫هم شه‬ ‫ پ اس‬:‫هم شه‬ ‫آراس‬

Indo-Euro. Avestan Avestan Avestan Pahlavi Persian
apo: off ap 2, apa: â: verbal â-râd, â-râs: to ârâstan ârâstan:
off, to prefix set up decorate
‫ دور‬،‫جدا‬
PK:54, BQ:1086 KT:168, NOTE- CH:196 derives BQ:30
PK:53
AG3:24 this from the root (‫آراس )آرا ش‬
Indo-European
"Reg 1: straight"
BQ, KM, AG3
ar 1: to fit together ‫جور و درست کردن‬
WD:74, PK:56
PK:55-61
30
‫آراس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آرا ش‬ ‫رام‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ آرامش‬، ‫آرام‬

‫آرد‬
al 2: to grind ‫خرد کردن‬ aša 1, arta 1: to grind ârt, ârd: flour ‫آرد‬ ârd: flour ‫آرد‬
PK:28 PK:28, JS1:94 BQ:31, CH:166 PH:5, BQ:31
31
burg :‫هم شه‬ ‫ لند‬:‫هم شه‬ ‫آرزو‬

Indo-European Avestan Avestan Pahlavi Persian (1)
bheregh: high barz-ahva: bereg, â-bereg: âwarzog, ârzôk: ârezu: wish
higher world high, desirable wish, hope
‫ لند‬،‫اﻻ‬ ‫آرزو‬
PK:140, KL:188, GR:1 GR:1
PK:140 KT:200, BR:36 BQ, MO:42
32
‫ رژ‬:‫هم شه‬ ‫آرزو‬

Indo-European Pahlavi Persian (2)
rauž*, rauč*: to please, desire ‫هوس و آرزو کردن‬ ruž, â-ruž, ârzôg: desire ârzô: desire ‫آرزو‬
CH:318-319 CH:318-319 CH:318-319
33
‫زرنیخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آرس ک‬
light :‫هم شه‬ "‫" اهوش‬ :‫آرش‬

leuk, rauxšn*: light, brightness raočah: light Âraš: "bright", intelligent, a male name
‫ روشنا‬،‫نور‬ a-raxša: bright ‫آرش‬
PK:687, KT:205, CH:321 PH:23,136, BK:470,991 BQ
34
‫ارشام‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آرشام‬
technique :‫هم شه‬ ‫ تخته‬:‫"ماهر در ار ساختمان" هم شه‬ :‫آرش تکت‬

Greek Latin French
arx, arkh: master, governing authority ‫ دولت‬،‫رئ س‬ archi-tectus: architecte
master builder
KL:100, ED*, EE* AD
Indo-European AD
Persian
teks: to build from wood, to build ‫ ساخ‬،‫نجاری‬
âršîtekt: "master builder" ‫آرش تکت‬
PK:1058 MO
35
6
‫آرشیو‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
archive, architect :‫هم شه‬ " ‫"پرونده های دول‬ :‫آرشیو‬

Greek Latin French Persian
arx, arkh: master, governing authority archivum: archive âršîv: archive ‫آرشیو‬
government
‫ دولت‬،‫رئ س‬ records AD MO
KL:100, ED*, EE* AD
36
‫ا َرم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آرمئی‬ ‫ارغنده‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آرغنده‬

‫رام‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آرم دن‬
elbow :‫هم شه‬ ‫آرنج‬

el 1 : to bend, elbow ‫ آرنج‬،‫خم کردن‬ arethna: arm, elbow ârenj: elbow ‫آرنج‬
PK:308, KL:509 PK:308 BQ:32, HN1:79
37
‫آرواره‬
aulos: jaw ‫آرواره‬ hanuharena: jaw êrwârag ârvâreh: jaw ‫آرواره‬
PK:88, AP:55 AP:55 AP:55 AP:55
38
‫آروغ‬
Indo-European Persian
reug: to vomit, belch, produce smoke or vapor roğ: belch ‫ُرغ‬
‫ تول د دود ا خار‬، ‫ آروغ زدن‬، ‫استفراغ‬ âroğ: belch ‫آروغ‬
PK:871 PK:871, MO
39
well :‫هم شه‬ ‫ آور‬:‫هم شه‬ ‫آری‬

Indo-European Old Persian Pahlavi Persian
en: in, inside ‫داخل‬ adi-var: in truth ê-var: indeed ârî: yes ‫آری‬
PK:311 PK:311 PH:6,20 PH
Indo-European
wel 1: to wish, desire ‫آرزو کردن‬
PK:1137
40
Ireland :‫هم شه‬ ‫ ایران‬:‫هم شه‬ "‫ف‬ " :‫آر ا‬

Indo-European Indo-European AV/Old Pers Persian
al 1: beyond, above ‫ اﻻتر‬،‫فراتر‬ Aryo, Ario: Lord, ruler aria: noble Ârîyâ ‫آر ا‬
PK:24 PK:24,67 PK, FV:7,28, BQ:179 MO5, FV, NS
41
‫ر ـ ــغ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آر ــغ‬
anger :‫هم شه‬ ‫ ن از‬:‫هم شه‬ ‫آز‬

angh: compressed ‫ف ده‬ âz, âzi: need, desire, greed âz: greed âz: need,
NOTE- CH is not certain about desire, greed
az*: to drive, lead (‫راندن )ف دن‬ BQ:34, CH:172
this derivation. ‫آز‬
PK:42, CH:171
BQ:34, CH:172 BQ
42
7
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫آزاد‬
nation, Noel :‫هم شه‬ ‫آزاد‬

gene: to give birth to ‫زای دن‬ zan 1: to give birth to âzât âzâd: free ‫آزاد‬
PK:373 â-zâta: free born, noble BQ:34 PK:373, BQ, PH
PK:373, GR:462
COGNATE- Av/Old Persian "zana: human being" (PK:376, KT:211)
43
courtesy :‫هم شه‬ ‫آزار‬

gher 1: to grab, zar 1: to harm âzâr âzâr: harm (‫آزار )آزردن‬
enclose ُ
â-zâr: harm BQ:35 âzordeh: hurt, tired, exhausted (‫آزرده ) زرده‬
‫ محصورکردن‬، ‫گرف‬
WD1:603, PH:6, razdeh: tired, a distorted form of "zordeh" ‫َرزده‬
HM:6, AG3:25
PK:442, 444 WD1:603, AG3:25, BQ:945
NOTE- CH:313 derives Persian "razdeh: exhausted" from the root "rand: to scrape", cognate with "randidan"
44
‫آزار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آزردن‬ ‫آژدن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آزدن‬

‫ ح ا‬،‫م‬ ، ‫فروت‬ :‫آزرم‬
Pahlavi Persian
âzarm: honor ‫ف‬ ،‫اح ام‬ âzarm: modesty, shame ‫آزرم‬
BQ:36, JS1:111 BQ:36, JS1:111
45
"‫"دخ هم شه جوان‬ :‫آزرم دخت‬

Indo-European Indo-Euro. Avestan
dheugh: to milk ‫ش دوش دن‬ Dhugh-tar: â-zarema-dugedâ:
NOTE- Compare with "Dhê 1: to suckle milk" milker (of the non-aging woman
family),
PK:271,277, WD:847,868 daughter KL:404, PK:277, BQ:333
Indo-European
PK:277, WD:868 Persian
ter 2, tar: a kinship term ‫سوند گروه ا فام ل‬
PT:863
Âzarmîdoxt: "ageless
woman"
Indo-European Av/Old Pers
َ ‫آزرم دخت‬
ne 1, an 3: no, not ‫نه‬ a-, â-, an-: no, not BQ, WD:868
PK:756, KT:167 PK:757, KT:167
Indo-European
Av/Old Pers
ger 2, grnom: ripe, old, grains.
zarwân, zaurva: old age
‫ غﻼت‬، ‫ پ‬،‫رس ده‬
PK:390-391 PK:390
46
measure, parameter :‫هم شه‬ ‫آزما ش‬

me 1: to measure mâ 1: to measure âiz-mâ, uz-mâ-ta: measure azmâyîšn
out, test
‫اندازه گرف‬ PK:703,731, BK:54,877,1010
PH:80,233, AP:60, BQ:37, AG3:25 BQ:37
PK:703, 731
wd: up, out ‫ ب ون‬،‫اﻻ‬ us, uz: out âzmâyeš: test (‫آزما ش )آزمودن‬
PK:1103 PK:1103, PH:154 BQ
47
‫آج دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آز دن‬ ‫آزما ش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آزمودن‬
8
‫آژا س‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ ترازو‬، ‫ تراز‬:‫هم شه‬ ‫نمایند‬ :‫آژا س‬
ag: to drive ‫ چراندن‬،‫راندن‬ agere: to drive, do âžâns: agency ‫آژا س‬
PK:4 agêns: acting agent MO
AD
48
gun, offend :‫هم شه‬ ‫سوراخ کردن‬ :‫آژدن‬

Indo-Euro. Avestan Pahlavi Persian
gwhen 2, žata, jan, jaiti: to hit, zîn: to poke, âzdan, âjdan, âždan: to poke
jan*: to strike harm to sew
‫ آجدن‬،‫ آژدن‬،‫آزدن‬
‫زدن‬ â-ža-ta: harmed CH:29 ‫ه داغـی ج ـگــرش ــان کـن ــی آژده‬
PK:492, CH:222 PK:492, PH:204, BQ:324, AG3:25 ( ‫که خشا ش آرد بر ا شان دده )فردو‬
‫توجه ـ مقاسه شود ا "آج دن" و سایر لغات م شا ه‬ PH, BQ, NS, CH
49
‫آج دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آژ دن‬

‫ زرک‬:‫هم شه‬ ‫آژر‬
Indo-European Avestan Persian (1)
gwei, jai*: to live ‫زند کردن‬ žîra, â-žîra: alert âžîr: alert, warning siren, smart ‫آژ ر‬
PK:467, CH:222 PK:468 ‫س ـ ــه را ـ ـ ــارای و آژ ــر ــاش‬
( ‫شب و روز ا ترکش و ت اش )فردو‬
DG:28
50
‫ پ غار‬:‫هم شه‬ ‫آژر‬

gwer 2: call loudly, welcome gar 2, gard: to call, â-žîr: to call loudly, alert ‫آژ ر‬
cry, pray
‫ صدای لند‬،‫خوش آمد‬ CH:107
PK:478
PK:478
51
eager, edge :‫هم شه‬ ‫ سنگ‬:‫هم شه‬ ‫سنگ‬ :‫آس‬

ak: sharp, a sharp stone as, asan: stone âs: mill, âs: mill ‫آس‬
mill stone
‫ سنگ ت‬، ‫ت‬ âsiyâb: water mill (۱‫آس اب )آس ا‬
PK:18, KT:173 PK:19, KL:18, KT
âs-âp: ‫عمرت از آس آسمان سوده‬
Indo-European Avestan water mill
( ‫تو د زو جان ن اسوده )سنا‬
ab 1: water ‫آب‬ âp: water, water glitter BQ:39,42,43 BQ
PK:1 KL:2
COGNATE- Old Persian "asa, asam: whetstone" (IC:11)
52
stand :‫هم شه‬ ‫آستان‬

Indo-European Av/Old Pers Av/Old Pers Persian
stâ: to stand sta: to stand, to set â-stana: entrance âstân: threshold
‫ا ستادن‬ BQ:123, PH:20, PK:1008 BQ:123, PH:20, PK:1008, KT:210 ‫آستان‬
PK:1008,1009 BQ, MO
53
9
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫آس‬
wear, vest :‫هم شه‬ ‫آس‬

wes 3: to wear, put on vah, vahna, vanhna, wastar: lining âstar: lining ‫آس‬
‫پوش دن‬ vasta: cover, clothes KL, AD, AP:62 AP:62
PK:1172 PK:1172, KT:219, AP:62
54
ambient :‫هم شه‬ ‫ دست‬:‫هم شه‬ ‫آست‬

Indo-European Avestan Avestan Persian
ambhi: around ‫اطراف‬ abi: up, around abi-dasta, a-dasta, âstîn: sleeve
PK:34 PK:34 a-dsta: over hands, ‫آست‬
sleeve
BQ:854, GV:220,
ghesto: hand ‫دست‬ zasta, dasta: hand GV:220 MO
PK:447 PK:447, KL:707, KT:190
55
‫ ساخ‬:‫هم شه‬ ‫ ساخته شده‬،‫آماده‬ :‫آسغده‬

kak 1, sač: to sak, sač, sâx: to a-saxt-ak: ready âsağdeh: prepared, ready
enable, prepare make, prepare
pa-saxt-ak: ready (‫آسغده ) سغده‬
‫ آماده‬،‫فعال کردن‬ PK:522, PH:152, AG3:58
JS1:135 ‫شا د درون نا سغده شدن‬
PK:522, AP:352, CH:323
ْ َْ
(‫ن ا د که نتوا ش ازآمدن )ابوشکور‬
COGNATE- Avestan "čagad: helped" (PK:522) CH:323-324, DK*
56
‫اسفالت‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آسفالت‬
geometry, edge :‫هم شه‬ "‫"سنگ مانند‬ :‫آسمان‬

ak: sharp, a sharp stone as, asan: stone âs-mân: sky âsmân: sky ‫آسمان‬
‫ سنگ ت‬، ‫ت‬ ‫آس ـ ـم ــان آسـ ـ ـ ــای گــردان ـ ـس ــت‬
PK:18, KT:173
as-man: like BQ:39,42,43
‫این چه خواهدت کردن آخر آس‬
Indo-Euro. Indo-Euro. stone, sky
me 1: to mân: to (‫)عن ی‬
measure resemble PK:19, KL:18, KT
BQ
‫اندازه گرف‬ ‫ش ه بودن‬
PK:703, 731 CH:272
57
‫آشم غ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آسم غ‬
axis :‫هم شه‬ ‫محور‬ :‫آسه‬

asksâ, aksas: axis ‫محور‬ ašyâ: axis âseh: axis ‫آسه‬
PK:6, AP:64 PK:6, AP:64 AP:64, MO:57
58
‫آس اب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۱‫آس ا‬

"‫"محل طل ع آفتاب‬ :۲‫آس ا‬
Akkadian Greek Latin French Persian
âsû : to rise, come out (said of the sun) asia: land of âsîyâ: Asia
sunrise, the East
(‫اﻻ آمدن )خورش د‬ ۲‫آس ا‬
KL:113
KL:113 MO5:37
59
10
‫آس اب‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ آب‬+ ‫آس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آس اب‬
enough :‫هم شه‬ ‫رس دن‬ :‫آس دن‬
neku: to reach, arrive, carry nas 2: to reach âsîdan: to arrive, come ‫آس دن‬
‫ حمل کردن‬،‫رس دن‬ asa 2: shipment ‫ز ــان ـه ــلوی هرک ــو ش ـ ـنــاس ـ ــد‬
PK:316, KL:524
ašnaoiti: arrives ( ‫خراسان آن بود کزوی خورآسد )فخر گر ا‬
KL:524, BK:707, BT:1067 AG1:62
COGNATE- Old Persian "âs, âsa: arrive" (AG1:62)
60
eat :‫هم شه‬ ‫آش‬

ed: to eat ‫خوردن‬ adâiti: to eat âš: a kind of soup ‫آش‬
PK:287 asa 1: food BQ:1251
PK:287, BQ:44,1624
61
۲‫ چم دن‬،۲‫ ام‬:‫هم شه‬ ‫آشام دن‬

kwem, čîam: to swallow ‫لع دن‬ šam: swallow âšâmîdan: to drink ‫آشام دن‬
CH:40, PK:640 CH:40 CH:40
62
rest :‫هم شه‬ ‫آش‬

Indo-Euro. Av/Old Pers Avestan Pahlavi Persian
stâ: to stand sta: to stand, to set â-x-stâ, axštî: put in place, put âštîh âštî: peace
in peace
‫ا ستادن‬ stâ, stata, šta, šti ‫آش‬
BQ:45
PK:1008,1009 BQ:123, PH:20, PK:1008 KL:1222, PK:1008, BK:1376, GR:439 BQ, PH
63
‫ آشوب‬:‫هم شه‬ ‫آشف‬

kseubh 1: to shake, rock, disturb xšaob, xšufsan: âšûp âšoftan ‫آشف‬
disturbance
‫ت ان دادن‬ âšûp-t-an PK:625, BQ, MO, AG3:26
PK:625 PK:625, AG3:26
BL1:11
64
"‫"ش ده شده‬ :‫آش ار‬

ôus 1: ear ‫گوش‬ aviš, avišiya: heard, clear âškârâg âškâr: visible, clear
PK:785, KL:126,494 PK:78, PH:8, KL:126 AP:65 ‫آش ار‬
MO
65
‫ ط قات خانه‬،‫آستانه‬ :‫آشکوب‬

Akkadian Aramaic Pahlavi Persian
eskopo: door threshold aškôp: house âškûb: threshold, house floor ‫آشکوب‬
DK* roof or floor
‫آستانه در‬ ‫اد اندرو وزده ز پهنای آشکوب‬
DK*
DK*, BQ:45 ( ‫ابر اندرو گذشته ز پهنای ق وان )ارز‬
DK*, BQ:45
66
11
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫آشم غ‬
‫مراه کننده و ف ب دهنده‬ :‫آشم غ‬
maug*: to err, be foolish ašemoğa: teacher ašmuk, Ašmûğ: deceiver, liar (‫آشم غ )آسم غ‬
of false doctrines ašmuğ
‫ احمق بودن‬،‫خطا کردن‬ ‫گفته اش جمل دروغ بود‬
‫ مراه کننده‬،‫دروغگو‬ BQ:42 (‫او سخن چ چو آسم غ بود )ط ان‬
CH:271
CH:271, BQ:42 BQ:43
67
‫شناخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آشنا‬

‫آشوب‬
kseubh 1: to shake, rock, disturb xšaob, xšufsan: âšûp âšûb: disturbance ‫آشوب‬
disturbance
‫ت ان دادن‬ BL1:11 PK:625, BQ, MO, AG3:26
PK:625 PK:625, AG3:26
68
quiet :‫هم شه‬ ‫آش انه‬

kweye, čiah*: quiet, šâ 2, šyâ: to rest âšânak âšîyâneh: nest ‫آش انه‬
comfortable
‫ راحت‬،‫آرام‬ â-šyâ: resting place, nest BQ:47 PH, BQ. CH
KL:1740, PK:638,CH PK:638, KL:1740, KT:210
69
‫ آغش‬،‫ فرغار دن‬:‫هم شه‬ ‫رط ت‬ :‫آغار‬

Indo-European Sogdian Persian
gwel, gar*: to drip, soak, throw ğ'yr, ğ'r: to âğâr: wetness (‫ آغاردن‬،‫آغار ) آغار دن‬
soak
‫خ ساندن‬ ‫از هرچه سبو پر ک از ز ر و ز ــهلوش‬
PK:471, CH:108 CH:108
Indo-European Avestan Avestan (‫زان چ برون آ د و ب ون دهد آغار )نا خ و‬
apo: off ‫ دور‬،‫جدا‬ ap 2, apa: â: verbal PK:446, PH:9, GT:80, KM, BQ
PK:53 off, to prefix

PK:54, BQ:1086 KT:168, AG3:24
70
‫آغار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آغار دن‬ ‫آغار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آغاردن‬
base, off :‫هم شه‬ ‫آغاز‬

Indo-European Indo-European Persian
gwa: to walk, step ‫قدم زدن‬ Gwheh, Gahz: to wade, step, start âğâz: start ‫آغاز‬
PK:463,CH:98 CH:98
CH:96
Indo-European Avestan Avestan
apo: off ‫ دور‬،‫جدا‬ ap 2, apa: off, to â: verbal prefix
PK:53 PK:54, BQ:1086 KT:168, AG3:24
71
‫آغل‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۲‫آغال‬ ‫اغور‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۱‫آغال‬

‫ ترغ ب ه جنگ کردن‬،‫شوران دن‬ :‫آغال دن‬
gheidh: wish for ‫آرزو کردن‬ â-gard-ayatiy: he âğâlîdan: to excite ‫آغال دن‬
makes greedy, excites
PK:434 ‫تو لشکر برآغال بر لشکرش‬
JS1:90
( ‫ب ک ار تا خ ه گردد ش )فردو‬
COGNATE- Sanskrit "gridhyati: is greedy, violent" (PK:434, JS1:90) JS1:90, DK*
72
12
‫آغر‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫آغردن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آغر‬
‫ آغار‬،‫ فرغار دن‬:‫هم شه‬ ‫خ ساندن‬ :‫آغردن‬
gwel, gar*: to drip, soak, throw ‫خ ساندن‬ ğ'yr, ğ'r: to soak âğardan: to soak ‫آغردن‬
PK:471, CH:108 CH:108 âğar: water puddles in a
Indo-European Avestan Avestan dried river
apo: off ‫ دور‬،‫جدا‬ ap 2, apa: off, to â: verbal prefix ‫آغر‬
PK:53 PK:54, BQ:1086 KT:168, AG3:24 PK:446, PH:9, GT:80, KM, BQ
73
‫ فرغار دن‬:‫هم شه‬ ‫خ ساندن‬ : ‫آغش‬

Indo-European Persian (1)
gherto: milk, butter ‫ کره‬، ‫ش‬ âğeštan: to soak in
PK:446 (mix with)
Indo-European Avestan Avestan ‫آغش‬
apo: off ‫ دور‬،‫جدا‬ ap 2, apa: off, to â: verbal prefix PK:446, PH:9, GT:80,
KM, BQ
PK:53 PK:54, BQ:1086 KT:168, AG3:24
COGNATES- Sanskrit "ğar: milk" and "âgar: to soak".
74
‫ آغار‬،‫ فرغار دن‬:‫هم شه‬ ‫خ ساندن‬ : ‫آغش‬

Indo-European Sogdian Persian (2)
gwel, gar*: to drip, soak, throw ‫خ ساندن‬ ğ'yr, ğ'r: to soak âğeštan: to soak in (mix
PK:471, CH:108 CH:108 with)
Indo-European Avestan Avestan ‫آغش‬
PK:446, PH:9, GT:80, KM, BQ
apo: off ‫ دور‬،‫جدا‬ ap 2, apa: off, to â: verbal prefix
PK:53 PK:54, BQ:1086 KT:168, AG3:24
75
‫آغل‬
gheugh: to hide, gaud, â-gaud: to hide, â-ğol âğol: barn (‫ غول‬،‫آغل )آغال‬
conceal cover
BQ:48 ‫چو گوسفندان در غول جای من‬ ‫ا‬
‫پنهان کردن‬ apa-gaudaya: to uncover
PK:450
(‫چو غول گرد ب ا ان دوان دوان )بوشکور‬ ‫ا‬
PK:450, KT:182, GR:50, BK:852
MO:68, GR:3
COGNATES- Avestan "guz, gaoz: to conceal" and Sogdian "â-gaud, `g`wd: cover, barn"
76
َ
cove, cup :‫هم شه‬ ‫ غوز‬،‫ خم‬:‫هم شه‬ ‫آغوش‬
Indo-European Pahlavi Persian
gêu 1, kauč*: to bend, wrinkle kws, gust: curve â-ğuš: " an armful", hug
‫خم و درهم شدن‬ â-gust, â-guxt: to bend ‫آغوش‬
PK:394-398, PK:588-592 (arms for hugging) CH:248-249, DK*
CH:248
77
tepid :‫هم شه‬ ‫آفتاب‬

Indo-European Avestan Avestan Pahlavi Persian
tep: to be warm ‫گرم بودن‬ tafnu, tap 2, ap-tab: heat aftâp âftâb: sun
tab: warm, glowing emitting glitter, sun
PK:1069 BQ;49 ‫آفتاب‬
PK:1069, KL:1589 BQ:49,453,1252,1958
Indo-European Avestan BQ, PH
ab 1: water ‫آب‬ âp: water, water glitter
PK:1 KL:2
78
13
ُ
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫آفدم‬
ُ
after :‫هم شه‬ ‫ عاق ت‬،‫آخر‬ :‫آفدم‬
ُ ُ
apo: off ap 2, apa: off, to afdom, âfdom: last, at last ‫ افدم‬،‫آفدم‬
awdum: last ‫گرچه هرروز اند برداردش‬
‫ دور‬،‫جدا‬ apama, apatama: last ُ
TV:26 ( ‫افدم روزی ه ا ان آردش )رود‬
PK:53 PK:54, BQ:1086
MO:72,462, AT:184
79
Friday, free, friend :‫هم شه‬ ‫ فری‬:‫هم شه‬ " ‫"دوست داش‬ ‫آف دن‬
prî, fraih: to love, praise âfritan: to create âfrîtan âfarîdan: to create ‫آف دن‬
‫ ستا ش کردن‬، ‫دوست داش‬ â-frî-nami: I praise âfrîn âfarîn: praise ‫آف ن‬
PK:844, CH:87 PK:844 BQ:51 BQ
NOTE- Avestan "a-, â-" from the Indo-European root "Apo: off" is a prefix used for making verbs.
80
‫آف دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آف ن‬

‫زحمت‬ : ‫آ‬
agh(lo): fear, disgust ağô, ağâ: bad, âğ, âk: âk, ak: trouble, deficiency ( ‫)ا‬ ‫آ‬
ugly trouble
‫ چندش‬،‫ترس‬ ‫آ ــی نرسـ ـ د ــر تو از من‬
PK:7,8
ağalâ:a bad person TV:38
PK:8, JS1:77
(‫)سوزنـی‬ ‫صد ار مرا زتو رس د آ‬
TV:38, BQ:52
81
‫ س‬، ‫آو خ‬ : ‫آ س‬
Pahlavi Persian
akustan, akostan: hang, suspend ‫آو خ‬ âkostan: hang, suspend ‫آ س‬
BQ:53, JS1:78 BQ:53, JS1:78
82
ail, awe :‫هم شه‬ ‫ آ‬:‫هم شه‬ ‫آدم د و زشت‬ :‫ آ له‬،‫آ ل‬

Indo-European Avestan / Sanskrit Persian
agh(lo): fear, disgust ağô, ağâ: bad, ugly âkel: a bad person, frightening (‫آ ل )آ له‬
‫ چندش‬،‫ترس‬ ağalâ:a bad person JS1:77
PK:7,8 PK:8, JS1:77 ‫ه لغات ش ه شان در عر ندارند‬ ‫توجه ـ این لغات ارت ا‬
83
compound :‫هم شه‬ ‫آ ندن‬

gwhen 3, kan*: to dig and fill kan 1, xan, gan: â-kand, â-gand: âkandan
‫کندن و ُپر کردن‬ to dig, pile up, build to fill
PK:491, PH:194, BT:583 PK:491, PH:194 BQ:54
CH:232, PK491
apo: off ‫ دور‬،‫جدا‬ ap 2, apa: â: verbal âkandan: to fill ‫آ ندن‬
PK:53 off, to prefix NOTE- compare with "Gwhen 1: toAG3:26
BQ, fill"
PK:54, BQ:1086 KT:168, AG3:24
84
14
‫آ اه‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ گواه‬،‫ نا اه‬،‫ ن اه‬:‫هم شه‬ ‫آ اه‬
kwek, kas* 1: to appear, see â-kasat, âkâsa: he âkâsihâ âgâh: aware ‫آ اه‬
saw, is informed
‫ د دن‬،‫ظاهر شدن‬ BQ:2103 BQ, PH
PK:638, KL:42, BK:1436
PK:638, CH:245
85
‫آلودن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آﻻی دن‬ ‫آجر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آ ور‬

‫ﻻله‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آﻻله‬ ‫آل ونه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ قرمز مرنگ‬:‫آل‬
‫آل الو‬
el 2: red or brown used in animal and tree names auruša: pale arûs: white âlbâlu: sour
red, white cherry
‫رنگ خ ا قهوه ای‬ BQ:55, JS1:42
PK:302, JS1:42
PK:302, KL:509
‫آل الو‬
Indo-European Pahlavi
JS1:79
werd: raised point ‫نقطه برجسته‬ vard: raised point, wart
IC:1577, PK:1151 AP:109
86
alien, energy :‫هم شه‬ "‫ نا آشنا‬،‫"عج ب‬ :‫آلرژی‬

werg 1: to work ‫ار کردن‬ ergon: work âleržî: allergy
Indo-European
PK:1168 allos-ergon: beyond work ‫آلرژی‬
(knowledge), "unknown disease"
al 1: beyond, above ‫ اﻻتر‬،‫فراتر‬ AD, ED*
MO
PK:24
87
hippo-, Philip :‫هم شه‬ "‫"غذای اسب‬ :‫آلفاآلفا‬

Indo-European Avestan Avestan Pahlavi Arabic English
ed: to eat ‫خوردن‬ asa 1: food aspa-asa: aspast, al-fesfeseh: alfalfa
PK:287 horse food aspasti: horse food
PK:287, BQ:44,1624 AD
alfalfa
Indo-European Avestan BQ:119 NOTE- through
Syriac Persian
ekwos: horse ‫اسب‬ aspa: horse
BQ:119,1624 ‫آلفاآلفا‬
PK:301 PK:301, BQ:1819
KL MO
88
‫آل ونه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آل‬

‫روش محاس ه که بنام "خوارز " خوانده شد‬ :‫آل ورتم‬
Indo-European Av/Old Pers Av/Old Pers Persian Arabic French
ğdhem, ğem: zam: earth u-vâra-zmi: Xârazm: Al-Xârazmî: algorisme
earth BQ:1032, KT:177 good ... land city of the
‫زم‬ Khiva mathematician
KT:177 from Khârazm NOTE-
PK:414,BK:16 ‫خوارزم‬ through
who introduced
Indo-European Old Persian BQ, MO5, algebra Middle Latin
KL:49 AD:33
su 1: well, good hu, u, uv:
good Persian
‫خوب‬
PK:1037, KL:548
KT:175 âlgoritm: algorithm ‫آل ورتم‬
MO
89
15
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫آل ونه‬
elm tree :‫هم شه‬ ‫خ کردن گونه ها‬ ‫پودر برای‬ :‫آل ونه‬
el 2: red or brown used in auruša: arûs: âl: pale red, pink ( ‫ آل‬،۱‫آل )آله‬
animal and tree names pale red, white
white âlgûneh: a pinkish face powder ‫آل ونه‬
‫خ ا قهوه ای‬ ‫رنگ‬ BQ:55, JS1:42
PK:302, KL:509
PK:302, JS1:42 ‫آن ـنـا گــوش کــز صــفا گــو ــی‬
( ‫برکش ده است آل ونه ه س م ) ل‬
BQ, MO
90
‫ هلو‬:‫هم شه‬ ‫آلو‬

Pahlavi Persian
âlag, âluk, âlu: a kind of plum ‫آلو‬ ‫نو‬ âlu: plum ‫آلو‬
BQ:58 ،2360, JS1:79 BQ:58, JS1:79
91
‫آلودن‬
leu, dauh 1: to rû, râu: to â-lutan: to make âlûdan: to make dirty (‫آلودن )آﻻی دن‬
smear, make dirty be dirty dirty
‫ن ست بر من روزه در ب ماری دل زآن مرا‬
‫ کث ف کردن‬،‫مال دن‬ AG3:26 BQ:58,358, PH:10,62,
PK:681, CH68-69
HM:8,36 ( ‫روزه اطل م کند اشک دهان آﻻی من )خاقا‬
KM, AG3, CH:68-69
92
love :‫هم شه‬ ‫آشفته و پ شان شدن از شدت عشق‬ : ‫آلوف‬

leubh, raub: to grow mad and be afflicted with love âluftan: to be afflicted with love ‫آلوف‬
‫شور ده و آشفته شدن از عشق‬ CH:315
CH:315, PK:683
COGNATE- Sanskrit "lobh: to be confused" (CH:315)
93
‫آل ونه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۱‫آله‬
eagle :‫هم شه‬ ‫عقاب‬ :۲‫آله‬

Indo-Euro. Latin Avestan Pahlavi Persian
akwa: water aqua: water arva, arvâ: alûh: âleh: eagle (‫آله ) ِله‬
eagle eagle
‫آب‬ aquilus: AP:68
‫َم ـث ـ ــل دش ـ ـم ـ ـن ــان ت ـ ــو ـ ــا ت ـ ــو‬
PK:23 dark colored BQ:58,
(‫ح لۀ ک ک و حمله های ِله است )فرقدی‬
AD
MO:85, BQ:58
NOTE- Pokorny suggests a derivation, along with Aquilo (“the North wind”),
from "aqua: water". Also see the discussion on AP:68 about possible roots
94
‫آل دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آل‬ ‫آل دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ل د انداخ‬: ‫آل خ‬
‫) ازی( و لز‬ :‫مقا سه‬ ‫ل د انداخ‬ :‫آل دن‬

Indo-European Persian Persian
leig: to leap, jump âlîzîdan: to jump around ( ‫آل دن )آل خ‬ âlîz: a "jumping" horse
‫پ دن‬ ‫نفس چون س گشت ست د‬ ‫آل‬
PK:667, CH:311, JS2:88 (‫توسـن آسـا ــهر سـو آل ـ ــزد ) اج الدین‬ PK:667, MO, BQ, JS2:88
PK:667, MO, BQ, JS2:88
95
16
‫آماج‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫هدف ت اندازی‬ ‫ ت ه خا‬،‫اوآهن‬ :‫آماج‬
Altaic Turkish Persian (1)
amča: plough ‫ اوآهن‬،‫آهن شخم زدن‬ amač: plough âmâj: plough, also a shooting target ‫آماج‬
AL:295 AL:295 ‫برکند ت تو زآ سان خا در آماج اه‬
( ‫برزگر بر کنده پنداری ماج و لند )سوز‬
NOTE- see the Indo-European "Mat: pick" for an alternative root. AL:295
96
mattock :‫هم شه‬ ‫اوآهن‬ :‫آماج‬

mat:pick ‫لنگ‬ âmâj: plough ‫آماج‬
PK:700, AP:69 NOTE- through Spanish and Italian
NOTE- see the Altaic "Amča: plough" for an alternative root. AP:69
97
measure, off :‫هم شه‬ ‫ آماده‬،‫آمادن‬

Indo-European Avestan Avestan Avestan Persian
apo: off ‫ دور‬،‫جدا‬ ap 2, apa: off, to â: verbal prefix â-mâ-: to â-mâdeh: ready
PK:53 PK:54, BQ:1086 prepare, be
KT:168, AG3:24
Indo-European
ready (‫آماده )آمادن‬
me 1: to measure ‫اندازه گرف‬ CH:256 CH:256, BQ
PK:703, 731
98
remember :‫هم شه‬ ‫آمار‬

mer 1, smer, hmar*: mar. 1, smer: to remember âmâr: census ‫آمار‬
to remember َ
â-mar: (count) to remember hamâr: number, quantity, size ‫همار‬
‫ب اد آوردن‬
MO, KL:961, AG3:64 HM, PH, BQ, CH
PK:969, CH:137
99
َ
‫هم شه دم دن‬ ‫تورم‬ :‫آماس‬
dhem: to make vapor, raise dam: to blow, dam â-mâs: swelling ‫آماس‬
dust breathe BQ:876 ‫ل کن از راه عقل هش اران‬
‫ گرد و خا کردن‬،‫خار کردن‬ PK:247
(‫خ و‬ ‫شناسند ف ـ زآماس )نا‬
PK:247
COGNATE- Kurdish "âmâsê: to swell up" (CH:56) CH:56
100
come, after :‫هم شه‬ ‫آمدن‬

Indo-European Av/Old Pers Avestan Pahlavi Persian
gwa: to walk, step ‫قدم زدن‬ gam: to come, step gâman: âmatan gâm: step ‫ام‬
PK:463,CH:98 PK:463, KL:318 step
âmadan: to
Indo-Euro. Avestan Avestan a-gam: to BQ:60 come
apo: off ap 2, apa: off, â: verbal prefix come
to PK:463
(‫آمدن )آینده‬
‫ دور‬،‫جدا‬ KT:168, AG3:24
PH:11, BQ
PK:54, BQ:1086
PK:53
CH:154 and PK:293 derive these words from Indo-European root "ei: to go"
101
17
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫آمرز دن‬
‫آمرزدن‬
mêlg, marz?: to wipe off, rub, milk â-marz: wipe out sins âmorzîdan: to forgive
‫ دوش دن‬،‫ ا کردن‬،‫لمس کردن‬ PK:722, BQ:1448, PH:12 ‫آمرز دن‬
PK:722, CH:180, 269 MO
102
‫درخت آمله‬
ُ
:‫آملج‬
Sanskrit Persian
amalaka: emblic tree ُ ) ‫آمله‬
(‫آملج‬ ُ ‫درخت‬ âmoleh: emblic tree ُ ) ‫آمله‬
(‫آملج‬ ُ
KL:513 BQ:61, MO:90
103
ُ
‫آملج‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ُ
‫آمله‬
‫آموخ‬
mauč*: to learn, teach ‫آموخ‬ hammôz-: learn âmuxtan ‫آموخ‬
CH:270 âmôxtan: to learn AG3:27, MO:91
CH:270, BQ:61
104
‫ُپر کردن‬ :‫آمودن‬

Pahlavi Persian
âmon: full, filled with ‫ پر از‬،‫پر‬ âmûdan: to fill with ‫آمودن‬
TV:6 ‫هم ز ا شــان ز فـحـش آمــوده‬
(‫هم درو شان ه خ ث آلوده )سنائـی‬
TV:6, BQ:61, MO:91
105
mix :‫هم شه‬ ‫آم خ‬

meig: to mix ‫مخلوط کردن‬ a-minašti: to mix, mixed âmîxtan: to mix (‫آم خ )آم ش‬
PK:712-714 PK:714, BQ:1835 PH, BQ
106
‫آم خ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آم ش‬

۲ ‫ آ ـ ـ‬:‫مقا سه‬ ‫پ شوند ن‬ ۱- ‫آن‬
َ
ne 1, an 3: no, not ‫نه‬ a-, â-, an-: ân-, an: a negating prefix (‫ انوشه‬،‫ ان ـ )آناهیتا‬، ‫آن ـ‬
PK:757, KT:167
107
other :‫هم شه‬ ۲‫آن‬

an 2: other ‫د گر‬ anya, aimya: other ân: other ân: that ‫آن‬
PK:37 PH:13, KL:1108, PK:37, AP:72 BQ:63 PH:13
108
18
‫آنا‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
senior :‫هم شه‬ ‫ مادر زرگ‬،‫پ زن‬ :‫آنا‬

sen 2: old ‫پ‬ hana, hanâ: old ânâ: old woman, grand mother ‫آنا‬
PK:907 PK:907 hân: old (obsolete) ‫هان‬
PH:280, JS1:22
109
"‫" ع ب‬ :‫آناهیتا‬
Indo-European Av/Old Pers Av/Old Pers
َ
ne 1, an 3: no, not ‫نه‬ a-, â-, an-: no, not an-âhita: not
PK:756, KT:167 PK:757, KT:167 dirty, innocent
BQ:36,72,788
Indo-European Av/Old Pers Avestan
َ Persian
ne 1, an 3: no, not ‫نه‬ a-, â-, an-: no, not a-hu, âhita:
PK:756, KT:167 PK:757, KT:167 not good, defect, ânâhîtâ:
fault "innocent, pure"
‫ ع ب‬،‫نقص‬ (‫آناهیتا )ناه د‬
su 1: well, good ‫خوب‬ hu 1: good
DG, BQ:72
PK:1037, KL:548 PK:1037 MO, BQ
110
extend :‫هم شه‬ "‫"ت های اد ان‬ : ‫آن‬

Indo-European French Persian
ten 1, tenu: to stretch, pull ‫کش دن‬ ânten: antenna ‫آن‬
(‫) علت ش اهت ه ت های اد ان‬
PK:1064,1067, AD
MO
111
influence :‫هم شه‬ "‫ا نحوست ستاران‬ ‫"ستاره گرفت‬ :‫آنفلوآنزا‬

bhel: to swell, grow fluere: to flow ânflûânzâ:
"Influence (of stars)".
‫ رشد کردن‬، ‫ورم کردن‬ in-fluentia: "influx" or influence of stars
PK:120-158, AP:124 believed to be the cause of influenza ‫آنفلوآنزا‬
AD MO:97,386,2573
112
voice :‫هم شه‬ ‫آوا‬

Indo-Euro. Av/Old Pers Av/Old Pers Pahlavi Persian
wekw: voice vak, vačah, vaxš 1: â-vač: voice, song âvâc âvâ: voice, song
word, voice, sound
‫صدا‬ PK:1135, KL:1719, BK:26 BQ:65 (‫آوا )آواز‬
PK:1135 PK:1135 BQ, PH
113
‫غارت و چ اول‬ :۱‫آوار‬

wel 2, war*: to tear, plunder ‫ غارت کردن‬،‫اره کردن‬ varenâ: to rob, pluck âvâr: to plunder, rob ۱‫آوار‬
PK:1144, CH:208 CH:208 BQ, CH:208
114
‫آواره‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۲‫آوار‬
19
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫آواره‬
‫آواره‬
âlêiô: to wander, roam, rove ‫ ول گش‬،‫پرسه زدن‬ âvâreh: homeless, wanderer, exiled (۲‫آواره )آوار‬
PK:27, IC:14 IC:14
115
‫وام‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آوام‬ ‫آوا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آواز‬
well :‫هم شه‬ ‫ آری‬:‫هم شه‬ ‫ قینا‬، ‫براس‬ :‫آور‬

en: in, inside ‫داخل‬ adi-var: in ê-var: âvar: certainly, indeed ‫آور‬
PK:311 truth indeed
Indo-European ‫ک را که اشد دل مهر ح در‬
PK:311 PH:6,20
wel 1: to wish, desire ‫آرزو کردن‬ ( ‫شود خ رو در دو گی ه آور )رود‬
PK:1137 JS1:101
116
oppose, suppress :‫هم شه‬ ‫جنگ و ن د‬ :‫آورد‬

Indo- Avestan Avestan Avestan Persian
apo: off ap 2, apa: off, to â: verbal prefix â-part: battle âvard: battle ‫آورد‬
‫ دور‬،‫جدا‬ PK:54, BQ:1086 KT:168, AG3:24
PK:818, CH:298 BQ:2115, PH:230
PK:53 Indo-European
per 3: oppose, hit ‫مقا ل‬
PK:815-818
117
bring, burden :‫هم شه‬ ‫آوردن‬

bher 1: to carry bar: to carry â-vare, â-bar-a: âwutan âvardan:
bring to bring
‫حمل کردن‬ PK:128
PK:128,163, BK:107
BQ:66, MO:1395, AG3:28, BQ:66 ‫آوردن‬
JD:292
BQ, NS:58
118
well :‫هم شه‬ ‫ آری‬:‫هم شه‬ ‫مؤمن‬ :‫آوری‬

en: in, inside ‫داخل‬ adi-var: in ê-var: âvarî: believer ‫آوری‬
PK:311 truth indeed
Indo-European ‫ک کو مح بود آوری‬
PK:311 PH:6,20
wel 1: to wish, desire ‫آرزو کردن‬ (‫ندارد کس کینه و داوری )ابوشکور‬
PK:1137 JS1:102
119
‫سوند مال ت ا شامل بودن‬ :۱‫آوند‬

Indo-Iranian Avestan Pahlavi Persian
vant*: an ownership suffix -avant -avand âvand: suffix of ownership (‫ ) ـ وند‬۱‫آوند‬
‫سوند مال ت‬ JS1:101, ،‫ دماوند‬،‫ پ شوند‬،‫سوند‬
JS1:101 JS3:14
JS3:14
‫ خ ش آوند‬،‫ پوﻻدوند‬،‫ نهاوند‬،‫الوند‬
JS1:101,DK*
120
20
۲‫آوند‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫اب‬ ‫ کوزه‬،‫ظرف آب‬ :۲‫آوند‬
vant*: an ownership suffix ‫سوند مال ت‬ -avant ap-avand: containing âvnd: water
JS3:14 JS1:101 water container
Indo-European Avestan JS1:101, JS3:14 ۲‫آوند‬
JS1:101
PK:1 KL:2
121
‫آونگ‬
weik 1: to shake, swing ‫ تاب دادن‬،‫لرزاندن‬ vyâxa, vyâxman: assembly, âvang: pendulum ‫آونگ‬
PK:1130 collection BQ, PH, MO
PK:1130
122
‫ ب خ‬:‫مقا سه‬ ‫آو خ‬

weik 1: to shake, swing waix, waig: to swing vîxtan: to sling ‫وخ‬
‫ تاب دادن‬،‫لرزاندن‬ PK:1130 âvîxtan: to hang (‫آو خ )آو ز‬
PK:1130 BQ, PH, MO
123
‫آو خ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آو ز‬

‫ آب‬:‫هم شه‬ ‫آو شن‬
ab 1: water ‫آب‬ âp: water, water glitter âp: water âvîšan: thyme,
PK:1 KL:2 KL:2 spearmint
Indo-European Av/Old Pers Pahlavi (‫آو شن )آ شن‬
gwhen 3, kan*: to dig and fill šan, šyangh: šân: house, shelter JS1:103, BQ:68
‫کندن و ُپر کردن‬ house, household
BQ:46, FJ:49-51
CH:232, PK491 FJ:49-51
124
‫آه خ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آهخ‬
sitting :‫هم شه‬ ‫ شس‬:‫هم شه‬ ‫آهسته‬

Indo-European Sanskrit Persian
sed, had*: to sit, step, go ‫ رف‬، ‫شس‬ satti: sitting âhesteh: slow ‫آهسته‬
PK:884,887, KL:1075, CH:125 a- satta: slow JS1:75
PK:884-887, JS1:75
125
‫آهن‬
aios: metal ‫فلز‬ ayô, ayah, âsîn, âhên: Âhan: iron, anything hard ‫آهن‬
PK:15, KL:1093 ayanh: metal metal, iron BQ:70, BK:612
PK:15, KL:1093 BQ:70, PH:14
NOTE- KL:1093 claims that this word may be from Ayashya, ancient name of Cyprus, meaning Cyprus metal.
126
‫هنج دن‬ ‫ کش دن ـ رج ع شود ه‬:‫دن‬ ‫آهنج‬
21
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫آهنگ‬
intend :‫هم شه‬ ‫ آهنج دن‬،‫ فرهنگ‬:‫هم شه‬ ‫ قصد‬،‫اراده‬ :‫آهنگ‬

ten 1, tenu: to stretch, pull thang, hanč, â-thax: âhang âhang: intention
to pull
‫کش دن‬ BQ:71 (‫آهنگ )هنگ‬
BQ:1481,2376, 2381, TV:7
PK:1064,1067, AD BQ, MO, PH, TV, AG3
127
۲‫گر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آهنگر‬

‫غزال‬ :۱‫آهو‬
ôku: swift ‫ــع‬ âsu: swift âhûk, âhûg: a fast running âhû 1: deer ۱‫آهو‬
PK:775 PK:775 animal, deer MO:109
BQ:71, GR:10
128
‫عب‬ :۲‫آهو‬
su 1: well, good ‫خوب‬ hu 1: good a-hu, âhita: ahûk: âhû 2: defect ۲‫آهو‬
PK:1037, KL:548 PK:1037 not good, defect, fault
fault ‫زگیتـی آهو ن ا ک‬
Indo-European Av/Old Pers BQ:72
‫ ع ب‬،‫نقص‬ ‫ا ر چند دارد ه ها‬
ne 1, an 3: no, not a-, â-, an-:
َ no, not
DG, BQ:72 ( ‫)و س و رام‬
‫نه‬
PK:757, KT:167 BT:345
PK:756, KT:167
129
tension, off :‫هم شه‬ ‫ آخ‬، ‫ ه خ‬:‫هم شه‬ ‫ب ون کش دن‬ : ‫آه خ‬

ten 1, tenu: to stretch, pull ‫کش دن‬ thang, hanč, â-thax: âhîxtan: to pull out
to pull
PK:1064,1067, AD ‫ آهخ‬، ‫آه خ‬
Indo-European Avestan BQ, PH, TV
BQ:1481,2376, 2381, TV:7
apo: off ‫ دور‬،‫جدا‬ ap 2, apa: off, to
PK:53 PK:54, BQ:1086
130
‫حرف ندا‬ :‫آی‬

Avestan Pahlavi Persian
âi: hay, oh, you ‫ ای‬،‫آی‬ âî: oh you ây: oh you, hay (‫آی )ای‬
PH:32 PH:32 PH:32
131
beneath :‫هم شه‬ ‫ شان‬:‫هم شه‬ ‫جاسوس‬ :‫آ شه‬

yaš*, iaš*: to show appear âxš: to watch yš, yyš: to watch êš, âyšeh: observer, spy
‫ ظاهر شدن‬،‫شان دادن‬ BQ:2143 CH:213 ‫ ا شه‬،‫ ا ش‬،‫آ شه‬
CH:213 BQ:73, CH
132
22
‫آ فت‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
couple :‫هم شه‬ ‫ اف‬:‫هم شه‬ ‫ درخواست‬،‫ن از‬ ‫آ فت‬

Indo-European
ap: to take, receive, reach ‫ دست آوردن‬، ‫گرف‬
Persian
PK:50, CH:162
âyaft: request, need ‫آ فت‬
Av/Old Pers Pahlavi
ap 1, af, ab: to receive ayâf, ayâb: to find ‫ز حق آ فت م خواهد بزاری‬
abi-âp, abi-âf: to detain âyaft: request (‫کند شکر ره پره اری )زرا شت بهرام‬
PK:50, TV:14, AG3:82 AG3:82: BQ:73 BQ:73,2419, AG3:82
133
‫آمدن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آینده‬
theater :‫هم شه‬ ‫ د دن‬:‫هم شه‬ ‫آینه‬

dheye: to see dâ 3, dây, dâi, dî: to see âdênak: mirror âyeneh: mirror ‫آینه‬
‫د دن‬ vaêna: observer BQ:74,373,910 BQ, AP:296
PK:243 PK:243, BQ:373,910, GR:421
134
theater, semantic :‫هم شه‬ ‫ د دن‬:‫هم شه‬ ‫آی‬

dheye: to see adhi-vaina: ornament adhvênak: âzîn: ornament ‫آذین‬
ornament
‫د دن‬ KT:191, KM:322, AG3:55 âîn: ceremony, customs ‫آی‬
PK:243 BQ:340
BQ, TV:291, KM:80
135
23
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ا‬
۲‫آـ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اـ‬
cook :‫هم شه‬ ‫ خ‬،‫ نانوا‬،‫ شورا‬:‫هم شه‬ ‫آش‬ :‫ا ا‬

pekw: to cook pax, pač, pačaiti: to cook pâk: abâ: soup, food ‫اا‬
food, soup
‫خ‬ -pâka: a suffix referring to the ‫علم د گ و آ ش ار نبود ترا‬
PK:798 cook. BQ:76 (‫از ر د گ ماند ا ا )مولوی‬
PK:798, BQ:370, BK:336, AG3:40
BQ:76
136
‫اخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ا اخ‬

‫ ان ار‬،‫ ُپر‬:‫هم شه‬ ‫لع دن‬ :‫ا اردن‬
Indo-European Avestan Pahlavi Persian (1)
baru: to chew, swallow badiriia: chewable ôbâr: to swallow aubardan: to swallow
‫ لع دن‬،‫ج دن‬ CH:12 CH:12 ( ‫ا اردن )ا اش‬
CH:12 CH:12
137
full, plenty :‫هم شه‬ ‫ ان ار‬،‫ ُپر‬:‫هم شه‬ ‫لع دن‬ :‫ا اردن‬
Indo-European Av/Old Pers Avestan Persian (2)
au: away, off, down ava 1, aorâ: down ava-par: obârdan: to swallow
fill down
‫ ای‬،‫ دور‬،‫جدا‬ KL:132, PK:72 ( ‫ او اردن )ا اش‬،‫ا اردن‬
KM:175,
PK:72
BQ:180 ‫س ـ ـ ـ ـ ارد ا شان را ه ـم ــه‬
( ‫ رمه )رود‬،‫ش ان را م ش زنده‬
pel 1: to fill ‫پر کردن‬ par 1, perana: full
BQ:180, KM:175, AG3:31
PK:799 PK:799
138
۲‫َبر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫َابر‬ ‫ا اردن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ لع دن‬: ‫ا اش‬
"‫"آب ار‬ :‫ابر‬

nebh, nembh: cloud, moisture awrem, awra, awr, avr, abr: abr: cloud
awar: cloud cloud
‫ رط ت‬،‫ابر‬ ‫ابر‬
KL:772, PK:316, TV:11 TV:11
PK:315 PK:316, TV:11
NOTE- In Sanskrit cloud is "abhrâ = ab+bhra = water carrier" from the Indo-European root
"bher: carry" (BQ:79, JS1:4). This could be how the Prsian word "abr" was developed too.
139
24
‫ابرآمون‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ابرآمون‬
nebh, nembh: awrem, awra, awar: cloud abr-âmûn: abrâmûn: cloudy
cloud, moisture KL:772, PK:316, TV:11 cloudy
‫ رط ت‬،‫ابر‬ Pahlavi ‫ابرآمون‬
TV:11
PK:315 âmon: full, filled with ‫ پر از‬،‫پر‬ PK:316, TV:11
TV:6
140
"‫" در خاندان‬ :‫ابراه م‬

Semitic Hebrew Arabic Persian
ab 2: father abh: father îbrahîm: Abraham Ebrâhîm: "father of the tribe"
‫در‬ Abh-raham: father of BR
BR, KL:6 the multitude ‫ابراه م‬
KL:6
141
‫انجمن بزران ا ابر اسلحه‬ :‫ابرز ن‬

Indo-European Avestan Pahlavi Indo-European
upo, uper: to, above ‫ اﻻ‬،‫ه‬ upairi: above, apar: on, abar-zîn: "seating" for
PK:1106, KL:1105 over, beyond over, more than rulers, headquarters
PK:1105, KL:1105 PH, KM:371
Indo-European Avestan Pahlavi ‫ابرز ن‬
ghei 2: to propel zaêna 1: weapon zên: tool, seat JS1:3
‫جلو بردن‬ zaya: tools, equipment BQ:1054
PK:410,424 PK:424, KL:666, BK:1384
142
‫ کوه‬+ ‫ا َبر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ابرکوه‬،‫ابرقوه‬

‫ اورنگ‬:‫حلقه س م ا زر برای دست و ا هم شه‬
َ ‫ا َبر‬
:‫نجن‬
lacquer :‫هم شه‬
reg 2, raj*: to dye, color ‫ رنگ زدن‬، ‫رنگ‬ abi-ranga, hûavrank, abranjan: silver or gold
PK:854, CH:313 avaranga: avrang bracelet for hand or foot
Indo-European Old Persian very colorful? َ ‫ا َبر‬
(‫نجن )اورنجن‬
PH:31
ambhi: around abiš, abiy, CH:314, DK*
PH:31
‫اطراف‬ abi: over, above
PK:34 COGNATE- Old Persian "â-ranjanam: decoration" (CH:313)
PK:34
143
‫ابرو‬
bhru 1: eyebrow ‫ ت چو‬،‫ابرو‬ brvat: brow brûk abrû: eyebrow (‫ابرو ) ُبرو‬
PK:172 PK BQ:80 PK:172, BQ:80, NS:81
144
‫رش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اب شم‬

‫آب رز‬ :‫ِاب ق‬
Indo-European Avestan Pahlavi Arabic Persian
ab 1: water ‫آب‬ âp: water, water glitter âp-rex: water ibriq ebrîq: a water
PK:1 KL:2 container container
leigh 2, raič*: to leave rêxt, rêz, hâek: to BR, BL1:3 ‫اِ ب ق‬
pour out
‫ترک کردن‬ BR
PK:669, AG3:72, GR:11
PK:669, CH:307
145
25
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ابزار‬
‫ابزار‬
Indo-European Indo-European Avestan Pahlavi Persian (1)
ghei 2: to Ghaise: spear zaêna 1: weapon abzâr: abzâr, afzâr: tools
propel tools
‫ن ه‬ zaya: tools, equipment
‫جلو بردن‬ BL1:16 ‫ افزار‬،‫ابزار‬
PK:410,424 PK:424, KL:666, BK:1384
PK:410,424 BL1:16
NOTE- For a different derivation of these words see root "Geu 2: to hasten".
146
choose :‫هم شه‬ ‫ابزار‬

geu 2: to hasten zavah, zâvar: power zâr: power abzâr, afzâr: tools
‫عجله کردن‬ api-zâwar: tool av-zâr, af-zâr: tool ‫ افزار‬،‫ابزار‬
PK:399 PK:399, BQ:148 JS1:12 PK:399, BQ, PH:149
NOTE- For a different derivation of "abzâr & afzâr" see root "Ghei 2: to propel".
147
‫اف‬ ‫ارچه خشن ـ رج ع شود ه‬ :‫ا فت‬
bright :‫هم شه‬ ‫ دو رنگ‬،‫اره آ ش‬ : ‫ ا ل‬،‫ا لق‬

Indo-European Avestan Persian Arabic Persian
bhereg: to shine, bright brâz: to abelk, abalak: fire ablaq: black and
shine flash, two tone color white color
‫ روشن‬،‫درخش دن‬
PK:139, BQ:137 ‫ا ِل‬ ‫ا لق‬
PK:139
BQ:83, JS1:3 BQ:83
148
"‫" تهمت زن‬ :‫ا ل س‬

Indo-European Greek Greek Arabic Persian
dwo: two ‫عدد دو‬ di, dis: two dia-ballein: to iblis: devil eblîs: devil
throw across,
PK:230 dia: through, slander
BQ:83, BR ‫الس‬
across, apart BQ:83
AD diabolos:
Indo-European slanderer, devil
gwel 1: to throw, reach ‫ رس دن‬،‫پرتاب کردن‬ KL:440
PK:472
149
‫ا ّبهت‬
Indo-Euro. Avestan Persian Arabic Persian
ab 1: water âp: water, âb: glitter (as ab-baha: "glittering shine", elegance obbohat:
water glitter on water surface) elegance
‫آب‬
PK:1
KL:2 ۲‫آب‬ abboha: magnificence, elegance ‫ا ّبهت‬
PH, KM AS:7, ES:11 MO:131
150
‫ـ جرد‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ابیورد‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ا‬

ُ
negative, not :‫هم شه‬ " ‫"تقس م شد‬ :‫اتم‬
Indo-European Greek Latin French Persian
ne 1, an 3: no, not a-,an-: no, not atomus atom: "not divisible",
َ atom
‫نه‬ a-tomos: "not ED* ُ
PK:756, KT:167 breakable", atom ‫اتم‬
AD MO
151
26
‫ا سان‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫افسان دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ سای دن‬:‫ا سان‬
‫اپیون‬
Indo-European Greek Persian
swekwo: resin, juice ‫ عصاره‬،‫صمغ‬ opos: juice apyûn: opium (‫اپیون )افیون‬
PK:1044 opion: poppy juice BQ:86
AD
152
‫بگ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اتا ک‬
ether :‫هم شه‬ ‫ِا ِتر‬

aidh: to burn ‫سوزاندن‬ aithêr: (hot) air ether: the upper regions of air beyond the clouds ‫اتر‬
PK:11, CH:157, KL AD MO: 134
153
ether :‫هم شه‬ ‫اث‬

Indo-European Greek Arabic Persian
aidh: to burn aithêr: (hot) air asîr: ether filling asîr: ether ‫اث‬
beyond the
‫سوزاندن‬ AD atmosphere ‫همچو آن مس که ّپرد بر اث‬
PK:11, CH:157, KL
(‫مه کنارش گ د و گ د که گ )مولوی‬
TU: 1
MO: 143
154
‫اجاره‬
Akkadian Syriac Arabic Persian
agaru: to hire ‫استخدام کردن‬ a`jara: he hired ejâreh: rent (‫اجاره )اجرت‬
KL KL ZM:47, BR MO
155
‫اجاره‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اجرت‬

‫اخ‬
agh(lo): fear, ağô, ağâ: bad, ugly âğ, âk: trouble âx, ax: a word of
disgust rejection and grief
ağalâ:a bad person TV:38
‫ چندش‬،‫ترس‬ ‫ اخ‬،‫آخ‬
PK:8, JS1:77
PK:7,8 TV:38, BQ:90
156
‫اخ‬
apâxtara: north ‫شمال‬ apâxtar: north, north star abâxtar: north
NOTE- BK:870 indicates that the compass directions
were not uniform among Indo-European speakers. axtar: star ‫ا اخ‬
Most, facing the sunrise, considered "front" as north. BK:870, BQ:99, NS:58 BQ, NS
PH:35
157
‫آخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ کش ده شده‬:‫اخته‬
27
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫اخگر‬
ignite :‫هم شه‬ ‫زغال افروخته‬ :‫اخگر‬

eg(n)is: fire ‫آش‬ xurag: light axgar: ember, live charcoal ‫اخگر‬
PK:293 JS1:55 JS1:55
COGNATE- Sanskrit "agnih: fire" (PK:293, JS1:55)
158
‫اخﻼط‬
Greek Arabic Persian
khalkos: copper or copper alloy with tin al-ixlat: alloy, mixture exlât: mixture
‫مس و آل اژ آن ا قلع‬ ‫اﻻخﻼط‬ (‫ خلط‬،‫اخﻼط )مخلوط‬
EE*, ZV1:9 ZV1:9 MON
.‫از ابواب )فرمهای( لغت خود تطبیق داده و از آن ر شه های ثﻼ استخراج م کند‬ ‫س اری از لغات ب انه را ا‬ ‫زان عر‬
159
‫ّاراده‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ّارا ه‬ ‫ادب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ادب ات‬

‫ّاراده‬
ret: to roll, run ‫ دو دن‬،‫غلت دن‬ ratha: chariot arrâdeh: chariot (‫ّاراده ) ّارا ه‬
PK:866 PK:866, AP:302 BQ:97,1895, MO:191, AP:78
COGNATE- Old Persian "ratha: chariot" (KT:176)
160
‫ایران‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اران‬ ‫ایران‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ارا‬
order, reason, art :‫هم شه‬ ‫مقدس‬ :‫ارتا‬

ar 1: to fit together ‫جور و درست کردن‬ arta 2, areta: just, holy artâ: holy ‫ارتا‬
PK:55-61 arata, aradra: true JS1:41, DK*
PK:56, FV:28
161
stand, rotate :‫هم شه‬ "‫"سوار بر ارا ه‬ :‫ار ش‬

stâ: to stand ‫ا ستادن‬ ratha-eštra: arte-štar: arteš:
PK:1008,1009 standing on a chariot driver, army
chariot warrior
Indo-European Avestan ‫ار ش‬
PK:866, MO:191 JS1:41
ret: to roll, run ‫ دو دن‬،‫غلت دن‬ ratha: chariot BQ:97, 1895
PK:866 PK:866, AP:302 COGNATE- Old Persian "ratha: chariot" (KT:176)

162
‫ارج‬
algwh: worth, arej, arejah: value arj arj: value (‫ ارزش‬،‫ ارز دن‬،‫ ورج‬،‫ارج )ارز‬
value
varejah, varecah: BQ:97 ‫نه تنه ــا ش ــه و خـ ـس ــروکشور است‬
‫ارزش‬ value
PK:32
( ‫که شاه است و ا ورج پ غم است )فردو‬
PK:32, BK:826
BQ, PH:241, MO
163
28
‫ارجاسپ‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
hippo-, equine :‫هم شه‬ "‫"دارای اس ان ارزشمند‬ :‫ارجاسپ‬

ekwos: horse ‫اسب‬ aspa: horse arejat-aspa: arjâsp: "with
(with) valuable valuable horses"
PK:301 PK:301, BQ:1819
horses
Indo-European Avestan ‫ارجاسپ‬
algwh: worth, value ‫ارزش‬ arej, arejah: value BQ, PK:1082, KT,
PH:206, MO5:419 MO
PK:32 PK:32, BK:826
164
reason :‫هم شه‬ ‫عدالت‬ :‫ارد‬

ar 1: to fit together ‫جور و درست کردن‬ arta 2, areta: just, holy art ard: just ‫ارد‬
PK:55-61 arata, aradra: true BQ:99
BQ:98-101, FV:28
PK:56, FV:28
165
َ
‫پ مانه ای حدود ک پنجم م مکعب‬ :‫اردب‬
Syriac Greek Arabic Persian
ardeba: a unit of volume in ancient egypt ârtâbe artaba ardab: a unit of volume
َ
‫پ مانه حجم‬ BQ:99, ZV1:10 BQ:99, ZV1:10 ‫اردب‬
BQ:99 BQ:99
166
check, chess :‫هم شه‬ "‫"شاه عادل‬ : ‫اردش‬

Indo-European Av/Old Pers Pahlavi
ar 1: to fit together ‫جور و درست کردن‬ arta 2, areta: artaxšîr
just, holy BQ:100
PK:55-61
ksei 1: possess, qualify, rule xšača: king, arta-xšathra:
a just king. Ardešîr: "just king"
ruler
‫ فرمانروا کردن‬،‫قادر و شا سته بودن‬ ‫اردش‬
PK:56, FV:28
PK:626, KT:181
PK:626, KL:272, CH:451
167
"‫ف آرای ان‬ ‫" زم‬ :‫اردﻻن‬

Indo-European Indo-European AV/Old Pers Persian
al 1: beyond, above ‫ اﻻتر‬،‫فراتر‬ Aryo, Ario: Lord, ruler arân: land of ( ‫ ارا‬،‫ایران )اران‬
Aryans
PK:24 PK:24,67
Ardalân: "holy
Indo-European Av/Old Pers art-arân: holy Aryan land"
ar 1: to fit together arta 2, areta: just, holy Aryan land
PK, FV:7,28, MO5, FV, NS
‫جور و درست کردن‬ PK:56, FV:28
BQ:179
PK:55-61
168
‫اردو‬
Mongolian Turkish Persian
urmak: to strike ‫ه زدن‬ ،‫حمله کردن‬ ordu: camp ordû: camp, army , also a "camp language"
spoken by Indian, Persian, Turkish and Arab
urdu: camp of strikers, army camp KL:742,1861 soldiers in their common camp.
‫اردوی ار ش‬ ‫اردو‬
KL:742 KL:1861, MO
169
29
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫اردوان‬
reason :‫هم شه‬ "‫"حافظ عدالت‬ :‫اردوان‬

ar 1: to fit together ‫جور و درست کردن‬ arta 2, areta: artapân Ardavân:
just, holy "protector of
PK:55-61
Indo-European Av/Old Pers justice"
arta-pa: protector BQ:101
pa: to protect, feed pa: to guard of justice. ‫اردوان‬
‫ غذا دادن‬،‫حفاظت کردن‬ pâta: protected PK:56, FV:28
BQ:98-101, FV:28
PK:787,842, BK:103 PH:41,72, KL:114
170
euphoria :‫هم شه‬ ‫ هما‬:‫هم شه‬ "‫"به ن عدالت‬ ‫اردیبهشت‬

isto: most ‫سوند عا‬ išta: a superlative suffix arta-vah-išta: aš-vah-išt,
KL:35 KT:191,202 best true goodness urtvahišt
Indo-European Avestan KT:202, AG1:26,
BQ:2133 BQ:101
su 1: well, good ‫خوب‬ vohu, vahu: good
Persian
PK:1037, KL:548 PK:1174
Indo-European Avestan Ordîbehešt: "best justice"
ar 1: to fit together ‫جور و درست کردن‬ aša 2, arta: true ‫اردیبهشت‬
PK:55-61 PK:56, BQ:142 MO, BQ, AG1
171
‫ارج‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۱‫ارز‬ ۲‫برنج‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ارز‬

‫درخت صن ر‬ :۲‫ارز‬
ariza, oruza: pine, spruce ‫درخت صن ر‬ arz: spruce arz: spruce ۲‫ارز‬
ZV1:10 BQ:107, AR:6
KL:878
172
‫ارج‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ارزش‬

‫ارزن‬
Pahlavi Persian
COGNATE- IEC:406 indicates that arzan: millet arzan: millet (‫ارزن )ارژن‬
"arzan" could be a cognate of "zireh" BQ:102, JS1:44 BQ:102, IC:406
173
‫ارج‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ارز دن‬
argent, argue :‫هم شه‬ ‫قلع‬ :‫ارزز‬

arg: to shine, white metal ‫ فلز سف د‬،‫درخش دن‬ erezata: arzyz: tin arzîz: tin ‫ارز ز‬
white metal
PK:64 PK:64, PH:17 GR:56 PH:17
COGNATES- Old Persian "arda: light;/ ardata: shiny metal;/ arda-stâna: light stand, window" (KT:171)
174
‫ارزن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ارژن‬
30
‫ارژنگ‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ا تصاو ر ز ا‬ ‫کتاب ما‬ :‫ارژنگ‬
Indo-Euro. Av/Old Pers Pahlavi Persian
algwh: worth, arj: value arthang: aržang: Mani's book with nice drawings ‫ارژنگ‬
value valuable
arjana: valuable, artwork ‫خاقان نامه ارژنگ وار‬
‫ارزش‬ ornament
PK:32
( ‫نوش ند پر بوی و رنگ و ن ار )فردو‬
CH:167, BQ:103 BQ:103
BQ:103
175
‫اشک‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ارس‬
elbow :‫هم شه‬ ‫ آرنج‬:‫فاصله آرنج تا نوک انگشتان هم شه‬ :۱‫ارش‬

el 1 : to bend, arašn, arašni: arš, araš: unit of distance from elbow to finger tips ‫ارش‬
elbow elbow
‫مندی ف ا بر ارش‬
‫ آرنج‬،‫خم کردن‬ AP:81, HN1:79 ( ‫ما ب ازو زره در برش )فردو‬
PK:308, KL:509
MO:201, AP:81
176
‫ارش ا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۲‫ارش‬
hippo-, equine :‫هم شه‬ ‫ ارشان و ارشک‬:‫"دارای اس ان نر" هم شه‬ :‫ارشاسپ‬

ersen: ejector of semen, male ‫ نر‬، ‫دفع کننده م‬ aršan, varešna: Aršâsp: "with
male, man, hero male horses"
PK:78-81,335
Indo-European Avestan aršan-aspa: (with) ‫ارشاسپ‬
ekwos: horse ‫اسب‬ aspa: horse male horses
PK:336, AD:1480, GR:414 BQ
PK:301 PK:301, BQ:1819
177
"‫" ا ن وی خرس‬ :‫ارشام‬

rk-tho: bear (animal) ‫خرس‬ areša: bear Aršâm: "with
PK:875, GR:70 power of a bear"
areša-ama: with
power of a bear (‫ارشام )آرشام‬
ome: to move with energy ama: strength, PK:875 BQ:31,733
attack (injury) force
‫ا انرژی حرکت کردن‬ COGNATE- Old Persian "arša: bear";
PK:778 PK:778, BK:298 "arešâma: bear power" (BQ:733)
178
wet, wash :‫هم شه‬ "‫ مذکر‬،‫"مرد‬ :‫ارشان‬

eres 1: to flow, to be wet aršan, varešna: male, Aršân: "man, masculine" ‫ارشان‬
man, hero
‫ خ س بودن‬، ‫ج ان داش‬ BQ
PK:335 PK:336, AD:1480, GR:414
179
wet, wash :‫هم شه‬ ‫ لقب س اری از ادشاهان اش ا‬،"‫"مرد‬ :۱‫ارشک‬

eres 1: to flow, to be wet aršan, varešna: male, Arašk: "man, masculine" ‫ارشک‬
man, hero
‫ خ س بودن‬، ‫ج ان داش‬ BQ
PK:335 PK:336, AD:1480, GR:414
180
31
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ۲‫ارشک‬
‫رشک و حسادت‬ :۲‫ارشک‬
ere, arš: to have bad will, envy araska: enmity arešk: envy arašk, rašk: envy, zeal
‫دشم ا حسادت کردن‬ PK:337 CH:167 ‫ َرشک‬،‫ارشک‬
PK:335 BQ:952
181
‫ راست‬،‫درست‬ :‫ارش ا‬
Avestan Persian
arš, aršya, ereš, erezu: truth ‫حق قت‬ aršyâ: true, honest (‫ارش ا )ارش‬
JS1:43,44 JS1:43,44
182
‫خشمگ‬ :‫ارغنده‬
Indo-European Indo-Euro. Avestan Persian
er, ar* 2: to move, excite Ergh : to ereğant: arğandeh: angry (‫ارغنده )آرغنده‬
excite, tremble angry, evil
‫ برانگ خ‬،‫ت ان دادن‬ ‫س آن ـی درفش ل د و سـتـرگ‬
PK:327, CH:165 PK:339 PK:339 ( ‫ه پ ش اندر آ د چو ارغنده گرگ )دق‬
BQ:32
183
organ, energy, work :‫هم شه‬ ‫ارغنون‬

werg 1: to work ‫ار کردن‬ organon: tool arğanûn: a musical instrument ‫ارغنون‬
PK:1168 AD MO:203 BQ:106, MO:203
184
archer :‫هم شه‬ ‫قلعه کوچک‬ :‫ارک‬

ark, areg, herk: to hold, guard arg: castle ark: castle (‫ارک )ارگ‬
‫حفاظت کردن‬ arga-badh, ark-pat: argbod: castle ruler ‫ارگ ُ د‬
PO:65, DV:51, ED* castle ruler
‫ه ارگ اندرون از دارم ورا‬
BQ:107, PH:18
( ‫جز ن کو پ ش نارم ورا )فردو‬
BQ:107, PH:18
185
‫ارک ده‬
orghi: testicle orxis: orchid flower named orchis orkîdeh: orchid
after its testicle-shaped root
‫خا ه‬ ‫ارک ده‬
PK:782 PK:782
COGNATE- Avestan "êrêzi, arazi: testicles" (PK:782, KLN:1092, BK:257)
186
‫ارک‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ارگ ُ د‬،‫ارگ‬
arm, army :‫هم شه‬ ‫ اردوان‬,‫ اردﻻن‬:‫هم شه‬ ‫ازو‬ :‫ارم‬

ar 1: to fit together ‫جور و درست کردن‬ arema: arm ‫ازو‬ arm: arm ‫ارم‬
PK:55-61 PK:55-61, JS1:39 JS1:40
COGNATE- Sanskrit "irmas: arm" (PK:55-61, JS1:39)
187
32
َ ‫ا‬
‫رم‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ مح ت‬،‫ برد اری‬، ‫ فروت‬،"‫"صفات سند ده‬ : ‫ا َرم‬
ar 1: to fit together aram, arem: fit, ar-maiti: "like good", armati:
right, good, proper kindness, tolerance humbleness,
‫جور و درست کردن‬ patience
PK:55-61
PK:56 ‫ برد اری‬، ‫فروت‬
َ ‫ا‬
( ‫رم )آرمئی‬
Indo-European Indo-European Avestan JS1:39
me 1: to measure mân: to resemble man 1: to

resemble JS1:39, BQ. DK*
‫اندازه گرف‬ ‫ش ه بودن‬
PK:703, 731 CH:272 PK:726,727, BQ
188
َ
‫اورور‬
َ ‫ا‬
‫ گ اهان ـ رج ع شود ه‬:‫رور‬
"‫"مغرب‬ :‫ارو ا‬
Akkadian
erêbu: to enter, to go down (sunset) ‫ غروب خورش د‬، ‫فرو رف‬
ZM:64, KL:550
Hebrew Greek Latin French Persian
èrebh: sunset, west europa: eurôpa europe orûpâ: Europe ‫ارو ا‬
land of sunset
ZM:64, KL:550 AD:452
KL:550
189
run :‫هم شه‬ "‫عت‬ ‫"ا‬ :‫اروند‬

er, ar* 2: to move, aurva, aurvant: swift alvend: Arvand: "fast", Tigris river
excite fast
PK:331, FV:112, KT:170 (۱‫اروند )الوند‬
‫ برانگ خ‬،‫ت ان دادن‬ BQ:160
Alvand: name of a mountain in
PK:327, CH:165 Hamadan with many springs
۲‫الوند‬
BQ, FV
190
‫ّاره‬
srisâ, sernh, harn*: file, saw ‫ اره‬،‫سوهان‬ arrak: saw arreh: saw ‫ّاره‬
IC:1277, CH:132 JS1:41 IC:1277, MO:209, CH:132
191
home, site, city :‫هم شه‬ ‫ار که‬

Indo-European Indo-European Greek Arabic Persian
kei 3: to lie down, rest Koi-to: bed, koite, ari-koite: arîkeh: arîkeh: bed,
couch, home, (decorated) bed throne throne, domain
‫ اس احت کردن‬،‫دراز کش دن‬ domain ‫ارکه‬
PK:539 PK:539, TU:2 TU:2, NV:30
PK:539 NV:30, MO:210, BQ
192
‫از‬
sekw: to follow ‫دن ال کردن‬ hačâ: followed from aj: from az: from ‫از‬
PK:896 PK:896 PH:12,150 BQ:113,1051
193
‫زدودن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ازدودن‬
33
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ازغ‬
‫شاخه‬ :‫ازغ‬
ozgho: branch, bud, offspring azg: branch, offspring azğ: branch, shoot ۱‫ ازگ‬،‫ازغ‬
‫ فرزند‬، ‫ جوانه‬، ‫شاخه‬ PK:786, IC:863 azm: child ‫ازم‬
PK:786 BQ:114,115, IC:863, MO:218
194
‫ازغ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۱‫ازگ‬

‫ُبز ماده‬ :۲‫ازگ‬
aig-: goat, of a goat ‫بز‬ iza: goat azak: goat azg: goat ۲‫ازگ‬
PK:6, AP:82 PK:6, KL:30 PK:6, AP:82 PK:6, AP:82
.‫این لغت ا م وک شده و ا استفاده از آن س ار محدود می اشد‬
195
‫اژدها‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اژدر‬ ‫ازغ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ کودک‬:‫ازم‬
‫ ضحا‬:‫مقا سه‬ ‫اژدها‬

angwhi: snake ‫مار‬ aži: snake eždehâk: serpent ‫اژدها‬
PK:43 aži-dahâkô: biting snake aždar: torpedo ‫اژدر‬
PK:44, KL:86 BQ:116,1339, AA:5,190, NS:43
196
‫اسطوره‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ افسانه ها‬: ‫اساط‬
is, essential :‫هم شه‬ "‫ وجود‬،‫"بود‬ :‫اسا س‬

es-ti: to be ‫بودن‬ esse: to be esâns: essence ‫اسا س‬
PK:340,341,342, IC:254 AD
197
hippo-, alfalfa :‫هم شه‬ ‫ اس‬:‫هم شه‬ ‫اسب‬

ekwos: aspa: horse asp: asb: horse ‫اسب‬
horse horse
PK:301, BQ:1819 ,‫ ارشاسپ‬,‫ ارجاسپ‬: ‫مثال "اسب" در نامهای ایرا‬
‫اسب‬ BQ:119,
PK:301 JS1:46 ‫ گشتاسپ‬,‫ گرشاسپ‬,‫ جاماسب‬،‫ طهماسپ‬,‫تهماسب‬
MO, BQ
198
‫س اه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اس اه‬
spring :‫هم شه‬ ‫ اسفراج‬:‫هم شه‬ ‫اس غم‬

spereg: to swell, sprout, jump, spareğa: a sparm: a plant esparğam: a plant ‫اس غم‬
begin kind of sprout
šâh-esperam: an aromatic plant
‫ پ دن‬، ‫ جوانه زدن‬، ‫متورم شدن‬ spêg: blossom
KL:1481, BK:525 ‫شاه اس َ َ م‬
TV:175,177
PK:996,998 BQ:1118
199
34
‫اس ود‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫گنجشک‬ :‫اس ود‬
spereg: to swell, sprout, jump, begin esparûd: sparrow (‫اس ود )اسفرود‬
‫ پ دن‬، ‫ جوانه زدن‬، ‫متورم شدن‬ ‫نما د آب رود‬ ‫پ ش عمان‬
NOTE- These are cognates with the
PK:996,998 (‫ب ازد اسفرود )لغت نامه‬ ‫پ ش شاه‬
German word "Sperling: sparrow". MO:232, KM:105, PH:19, HM:13
200
equine, roll, round :‫هم شه‬ ‫ا جنگ‬ ‫م دان اسب دوا‬ :‫اس س‬
ekwos: horse ‫اسب‬ aspa: horse asp: horse asprîs: horse
PK:301 PK:301, BQ:1819 racetrack
asp-râs:
Indo-European Avestan Pahlavi horse path ‫اس س‬
ret: to roll, run ‫ دو دن‬،‫غلت دن‬ rad: to run, râs, râh: BQ:119, JS1:46 JS1:46
PK:866 roll path, way
PK:866, AP:302 BQ:934
201
alfalfa, hippo :‫هم شه‬ "‫"غذای اسب‬ :‫اس ست‬

Indo-European Avestan Avestan Pahlavi
ekwos: horse aspa: horse aspa-asa: horse food aspast: horse food, alfalfa
‫اسب‬ PK:301, BQ:1819 BQ:1819 BQ:119
PK:301 Persian
Indo-European Avestan aspast: alfalfa (‫اس ست )س ست‬
ed: to eat asa 1: food ‫س ل و سوسن کجا آمد دست از روضه ای‬
‫خوردن‬ PK:287, (‫اندرو تخم س ست و س و س سن برند )سنائـی‬
BQ:44,1624
PK:287
MO
202
‫اسفند‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اس نتا‬ ‫اسفناج‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اس ناخ‬

‫اسفند‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اس ند‬
mind, reason, housel :‫هم شه‬ ‫ آخ ن ماه سال‬،‫برد اری مقدس‬ :‫اس ندارمذ‬
kwen: holy ‫مقدس‬ spenta: holy, also an herb Spentâ-arem-mati: spandâr-mat:
PK:630 KL:746, BK:1476, PH:210, BQ:121 holy proper thinking holy patience
Indo-European Avestan BQ:121 BQ:121
ar 1: to fit together aram, arem: fit, Persian
right, good, proper
‫جور و درست کردن‬ espandâr-maz: "holy patience"
PK:56
PK:55-61
Avestan ‫ اسفندارمذ‬،‫اس ندارمذ‬
Indo-European
manah: mind, ‫ سفندارمذ‬،‫س ندارمذ‬
men 1: to think ‫فکر کردن‬ manners
PK:726 PK:726,727, BQ BQ:121
203
‫سپهر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اسپهر‬ ‫اصفهان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اسپهان‬

‫استخوان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۲‫است‬ ‫اس‬ ‫ه‬ ‫ هست ـ رج ع شود‬:۱‫است‬
‫ِستا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ جسور‬:‫ِاستاخ‬
35
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫استاد‬
stand :‫هم شه‬ "‫"آنکه اول ا جلو ا ستاده‬ :‫استاد‬

stâ: to stand ‫ا ستادن‬ sta: to stand, to set ava-stata, ôstât ostâd:
PK:1008,1009 BQ:123, PH:20, PK:1008 hvô-îstâ: teacher
BQ:123
standing first (in
Indo-European Indo-Euro. Av/Old Pers front of students)
‫استاد‬
i 2 : pronominal stem Au 1: one, ava 2, aeva: BQ, PH
KL:1222, PK:1008,
this one one
‫ر شه ضم‬ BK:1376, GR:439
PK:281, KT:203 PK:73,286 PK:73,286, KT:164
204
‫ستان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫استان‬ ‫ِستا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ش خه‬: ‫استا‬
stand, hard :‫هم شه‬ ‫ ا ستادن‬:‫"مح م و ابرجا" هم شه‬ :‫استاندارد‬

Indo-European Germanic French Persian
stâ: to stand standan: estândârd: standard, a "hard standing" rule
to stand
‫ا ستادن‬ ‫استاندارد‬
AD
PK:1008,1009 AD
205
‫است ک‬ ‫ارچه مح م ـ رج ع شود ه‬ :‫است ق‬

‫ ست‬:‫هم شه‬ ‫ارچه مح م‬ :‫است ک‬
stebh: support, stem stawra: firm stapr, stawr: strong estabrak: strong cloth
‫ ساقه‬، ‫ش ی ا‬ PK:1012, BQ, BQ:1098, BR, MO (‫است ک )است ق‬
PK:1012 GR:363 BR, MO
206
stand :‫هم شه‬ ‫استخر‬

stâ: to stand ‫ا ستادن‬ sta-xra: firm, hard estaxr: "firm" ‫استخر‬
PK:1008,1009 PK:1009,1011, KL:1508, PH:205 PH, BQ
207
‫استخوان‬
ost: bone ast, ascu: bone astag, astak, astuxan: ast: bone (‫ )استخوان‬۲‫است‬
bone
‫استخوان‬ asča: shin bone xastu: core (‫ )هسته‬۱‫خستو‬
PK:783 BK:207, PK:783, KL:1099 xast-ôk: seed
MO
COGNATE- Old Persian "ast: bone" (AG1:26) BQ:124, PH:20
208
hippo-, equine :‫هم شه‬ "‫"از سل اسب‬ : ‫اس‬

Indo-European Sanskrit Pahlavi Persian
ekwos: horse ‫اسب‬ asva-tara: related to a horse astar: mule astar: mule ‫اس‬
PK:301 MO:246, BQ:125 MO:246 BQ:125
209
‫س دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اس دن‬
36
‫اس ل ه‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
َ
sterile :‫هم شه‬ ‫ ِس َون‬:‫" حاصل و عق م" هم شه‬ :‫اس ل ه‬
ster 4: barren ‫عق م‬ sterilis: unfruitful esterîlîzeh: sterilized ‫اس ل ه‬
PK:1031 AD MO:249
NOTE- ED* claims it may be from the root "Ster 3: hard, stiff" referring to hard and nonproductive soil.
210
َ
‫دهان‬ :‫استم‬
َ
stomen: mouth ‫دهان‬ staman: mouth (of a dog) astam: mouth (obsolete) ‫استم‬
PK:1035 PK:1035, KL:1518 PH:267
211
is :‫هم شه‬ ‫اس‬

es-ti: to be ‫بودن‬ asti: it is ast, hast: is astan: to be (۱‫اس )است‬
PK:340,341,342, IC:254 PK:340, KT:214, IC:254, CH:152, AP:528 hastan: to be (‫هس )هست‬
IC:254, CH:152
IC:250,254, MO:260,345, CH:152
COGNATE- Old Persian "amiy: I am;/ hašiya: true" (PK:340,341, KT:214)
212
stump, burden :‫هم شه‬ ‫ ست‬:‫هم شه‬ ‫استوار‬

stebh: support, stem stawra: firm stapr, stawr: strong ostovâr: firm,
an army rank
‫ ساقه‬، ‫ش ی ا‬ PK:1012, BQ, GR:363
PK:1012
hôstubâr, astô-bâr:
firm ‫استوار‬
BR, MO
bher 1: to carry ‫حمل کردن‬ bar: to carry BQ:1098, BR, MO
PK:128,163, BK:107 PK:128

213
۲‫ُستوان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ مح م‬:۲‫استوان‬ ۱‫ُستوان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ا مان‬:۱‫استوان‬
stem, post :‫هم شه‬ ‫استوانه‬

stâ: to stand ‫ا ستادن‬ stoa: pillar ustuwana: cylinder ostovâneh: cylinder ‫استوانه‬
PK:1008,1009 AR:139, ED* AR:139 MO
214
stable :‫هم شه‬ ‫اسط ل‬

Indo-European Latin Arabic Persian
stâ: to stand ‫ا ستادن‬ stabulum: standing place establ: barn ‫اسط ل‬
PK:1008,1009 AD MO MO:266
215
ُ ُ
stair :‫هم شه‬ ‫اسطقس‬
stoigh: to stride, step, rise stoixeion: shadow istuqus: ostoqos: substance, strength
line, element element ُ ُ
‫ لند شدن‬،‫قدم زدن‬ ‫اسطقس‬
PK:1017 PK:107 TU:3 MO:266
216
37
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫اسطوره‬
history :‫هم شه‬ " ‫"داستان تار‬ :‫اسطوره‬

Indo-Euro. Greek Arabic Persian
weid: to see, histôr: wise ustûreh: historical tale, myth ostûreh: myth
to know NOTE- BR:113,257 derives this from Arabic
istoria: history "s.t.r"; from Akkadian "šatarû: to write". ( ‫اسطوره )اساط‬
‫ دا س‬،‫د دن‬
PK:1127 MO:225
PK:1125 TU:3, BR
217
‫ زفت‬:‫هم شه‬ "‫"سطح غ لغزنده‬ :‫اسفالت‬

Indo-European Greek Latin French
َ
ne 1, an 3: no, not ‫نه‬ a-sphallein, atomus
PK:756, KT:167 asphaltos: "not ED*
Greek slippery", asphalt Persian
sphallein: cause to fall, slip ‫ افتادن‬،‫ل خوردن‬ AD esfâlt: "not slippery"
NOTE- From an unknown Semitic root
(‫اسفالت )آسفالت‬
KL:114 MO
218
‫مارچ ه‬ :‫اسفراج‬
Indo-European
spereg: to swell, sprout, jump, begin ‫ پ دن‬، ‫ جوانه زدن‬، ‫متورم شدن‬
PK:996,998
Avestan Greek Arabic Persian
spareğa: a kind of sprout asparagos: isferâj: asparagus esferâj: asparagus
a sprout
KL:1481, BK:525 AA:18 ‫اسفراج‬
AA:18 MO:268, BQ:130
219
‫اس ود‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اسفرود‬

‫اسفناج‬
Greek Persian Arabic English
spinakion: spinach ‫اسفناج‬ esfenâj: spinach ‫اسفناج‬ isbanax spinach
MO:227 espenâx: spinach ‫اس ناخ‬ MO:227 NOTE- through
Latin and French
MO, BQ
NOTE- Persian has borrowed this word from Greek directly
SK:507
and through Arabic with different pronunciations
220
‫اسفنج‬
spongo : fluffy, empty spongos: sponge isfanj: sponge esfanj: sponge
‫ خا‬، ‫ف‬ WD2:621 TU:35 ‫اسفنج‬
WD2:621 BQ:130, MO:269
221
housel :‫هم شه‬ ‫اسفند‬

Indo-Euro. Avestan Persian
kwen: holy spenta: holy, also an herb esfand: an aromatic plant (‫اسفند )اس ند‬
‫مقدس‬ KL:746, BK:1476, PH:210, BQ:121 espantâ: holy (‫اس نتا )س نتا‬
PK:630
AP:342, MO
222
38
‫اسفندارمذ‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫اس ندارمذ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اسفندارمذ‬
housel :‫هم شه‬ "‫"خلقت مقدس‬ :‫اسفند ار‬
kwen: holy ‫مقدس‬ spento-dâto: spand-yât Esfandîyâr:
holy creation "holy creation"
PK:630
Indo-European Avestan KL:746, BK:1476, BQ:129 ‫اسفند ار‬
dô: to give, create dâ 1: to give PH:210, BQ:121
AP:342, MO
‫ خلق کردن‬،‫دادن‬ dâtar: giver, God
PK:223
dâthra: gift
BQ:121, PK:223,225
223
epidemic, scope :‫هم شه‬ ‫اسقف‬

epi: at, near, against ‫ مقا ل‬،‫نزد ک‬ epi: on, over, usquf: osqof: bishop
among bishop ُ
PK:323, KL:1065 ‫اسقف‬
Indo-European Greek epi-skopos: MO:270
MO:270, NS:44
spek: to look, examine skopos: one one rank above
who watches bishop
‫ برر کردن‬، ‫ن اه کردن‬
PK:984 AD AD
224
‫کفش دوز‬ :‫اس اف‬

Sumerian Arabic Persian
ašgab: leather worker iskaf: leather worker rskâf: cobbler, leather worker ‫اس اف‬
‫چرم دوز‬ AR:54 ‫دروگر است گته ار و کفشگر اس اف‬
AR:54 ( ‫خ اط درزی و ال اد و پ ه زن حﻼج )اد ب الممال‬
MO, AR:54
225
‫اس له‬
Indo-European Latin Italian Arabic Persian
skand 1: to climb, leap scâlae: scalo: platform, iskileh eskeleh: wharf
step, ladder wharf
‫ پ دن‬، ‫اﻻ رف‬ ‫اس له‬
WD:540, AD:1539 WD:540 TU:4 MO:271
226
"‫"سفته‬ :‫اسکناس‬
Indo-European
sekw: to follow ‫دن ال کردن‬
PK:896
Latin English French Russian Persian
signum: sign, sign assignat: assigned assignatsia: eskenâs: paper money
mark bonds money bill ‫اسکناس‬
AD
AD RZ:239
227
39
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫اسکندر‬
android :‫هم شه‬ "‫"حافظ مردم‬ :‫اسکندر‬

alek: to ward off, protect ‫دفاع کردن‬ alexein: to protect Iskandar Eskandar:
"Protector of
PK:32 alex-andros: people"
Indo-European Greek protector of men MO5:144
‫اسکندر‬
ner 1: vital energy, man andros: KL:47,856
MO5:144
man
‫ مرد‬، ‫انرژی ح ا‬
KL:47
PK:765
228
‫سکنه‬
ِ ‫ِا‬
gwhen 3, kan*: to dig and fill ‫کندن و ُپر کردن‬ kan: to dig eskeneh: chisel
CH:232, PK491
Indo-European us-kan: to carve out ‫سکنه‬
ِ ِ‫ا‬
(wood)
wd: up, out ‫ ب ون‬،‫اﻻ‬ CH:233
PK:1103 CH:233
229
monsoon :‫هم شه‬ ‫اسم‬

Arabic Persian
wasama: he marked esm: "identification", name ‫اسم‬
mousim: marking of the year, season vasmeh: eyebrow marking (makeup) ‫َوسمه‬
KL:1000
semat: job title ‫ِس َمت‬
mowsem: years' marking, season ‫موسم‬
NV:430, MO
230
‫سوار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اسوار‬

‫اش‬
wes 1 : wet, also male animal uš-tra, uštra: camel ustr oštor: camel ( ‫اش )ش‬
‫ حیوان نر‬،‫خ س‬ PK:1172 BQ:138 BQ:138
PK:1171,1172, IC:1582
231
‫ق‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ا اق‬
tear :‫هم شه‬ ‫اشک‬

akru: tear, tear drop ‫ اشک‬،‫گ ه‬ asrû, asraka: tear ars: tear ars: tear ‫ارس‬
PK:23, 179 PK:23, KL:1578 ašk: tear ‫اشک‬
BQ:103, PH:17
232
‫اش م‬
reuto: intestines, uruthwara, uruthwan, aškumb: eškam: abdomen, belly
bowels uruthwasča: abdomen, belly abdomen
‫دل و روده‬ (‫اش م )ش م‬
PK:874 TV:36
PK:873 TV:36
233
40
‫اشنان‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫صابون‬ :‫اشنان‬
snâ: to flow, swim snâ: wash, swim ošnân: an alkaline plant, soap ‫اشنان‬
‫ شنا کردن‬، ‫ا ج ان رف‬ us-snâ: wash out ‫ک ـ ـنـ ــون اخـ ـت ــر ازر ان ــدر گذش ـ ــت‬
PK:971
Indo-European PK:971, KL:1030, HM:15 ( ‫ه د ان شد و برد اشنان ه دست )فردو‬
wd: up, out ‫ ب ون‬،‫اﻻ‬ BQ, PH:176, KM:118
PK:1103
234
‫شنوشه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اشنوسه‬ ‫ش دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اشنودن‬
lichen :‫هم شه‬ ‫لسنگ‬ :‫اشنه‬

Indo-European Greek Latin Arabic Persian
leigh 1: to lick leichen: name of a licjen: a ušneh: a ošneh: a tree moss
moss because it "eats tree moss tree moss
‫ل س زدن‬ around itself" ‫اشنه‬
PK:668 ED* ED* ZV1:16 MO
235
reason, art :‫هم شه‬ ‫ صادق‬،‫بهشت‬ :‫اشو‬

ar 1: to fit together aša 2, arta: ahru, ahrav, ašôg: ašû: true, heaven ‫اشو‬
true sacred
‫جور و درست کردن‬ ‫هزاران درود و هزاران دعای‬
PK:55-61 PK:56, BQ:142 BQ:101,142, TV:5 (‫بر آن ارجمندی اشو ا رای )آنندراج‬
BQ, MO, AG1
236
"‫"س اه دان‬ :‫اصفهان‬

ekwos: horse ‫اسب‬ aspa: horse spâda, spâtha: sapahân
PK:301 PK:301, BQ:1819 horse, riders, army BQ:122
aspa-dâna: army
dhê 2: to do, set dhana: vessel, place, Isfahan
esfahân: a city in central Iran
holder, pot where armies used to gather
‫ چ دن‬،‫انجام دادن‬
AD:1512, PK:235
PK:238, JD:290 PK:301,632 (‫اصفهان )اسبهان‬
NOTE - see "sepâh" for a different suggested root of that word BQ:118,1087, PH:155
237
talent :‫هم شه‬ ‫ ترازو‬:‫هم شه‬ ‫اطلس‬

tel: to lift, weigh a-tlâ: lift together atlas: world ۱‫اطلس‬
ZV1:16 atlas: world map, map ۲‫اطلس‬
‫ وزن کردن‬،‫لند کردن‬ Atlas: titan holding
the heavens
PK:1060, KL:122 atlas: Atlantic ocean ۳‫اطلس‬
AD
BQ:143, MO5:5155
238
authority :‫هم شه‬ ‫ پ وز‬:‫ برکت هم شه‬،‫ شگون‬،‫فال‬ :‫اغور‬

Indo-European Latin Turkish Persian
aweg, wôg, waxš*: augus: increase uğur: oğor: omen (‫ آغال‬،‫ اغال‬،‫اغور )اغر‬
to grow omen,
augur: prayer or ritual chance ‫چون ﻼژه همه دزدندو راینده چو خاد‬
‫رشد کردن‬ asking for increased crop ‫همه چون بوم دآغال و چو دمنه محتال‬
PK:84-85, CH:428 augurium: omen ZV1:26, MO ( ‫)معرو‬
ZV1:26, ED* MO
239
41
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫افتادن‬
feather :‫هم شه‬ ‫افتادن‬

au: away, off, down ‫ ای‬،‫ دور‬،‫جدا‬ ava 1, aorâ: down ava-pat: fall down ôftâtan
PK:72 KL:132, PK:72 KL:132, PH:105, BQ:733
BQ:145
pet 1: to fly, to fall ‫ افتادن‬،‫پرواز کردن‬ ptâta, tâta: falling oftâdan: to fall ‫افتادن‬
PK:825, CH:299 PK:825, PH:22
PH:22, BQ:145,180
COGNATE- Old Persian "pat: to fly;/ ud-pat: rise up" (PK:825, KT:194)
240
‫پرا ندن‬ :‫افتال دن‬

terd: to pierce, split ‫ ش اف‬،‫سوراخ کردن‬ ef-talîdan: to spread around (‫ فتال‬،‫افتال دن )افتال‬
PK:1076, CH:380
‫نافه را و مشک را و س م را وجام را‬
(‫برفراز و برفتال و برفشان و برگرای )منوچهری‬
ambhi: around ‫اطراف‬ abi: up, around
PK:34 PK:34 CH:380
241
‫افد دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ تعجب کردن‬:‫ا ِفد‬
‫ستا ش س ار ا شگفت‬ :‫افدستا‬

steu 1: to praise ‫ستا ش کردن‬ awd: strange afed: strange ‫ا ِفد‬
BQ:146
Avestan
PK:1035 afdestâ: strange or best praise ‫افدستا‬
Pahlavi
stav: to praise stâyîtan: to praise ‫نکردم شیخ را آنجاسﻼ چون شدم دوچار‬
staoiti: praised BQ:747,1098, TV:31
(‫که افدستای پ دیر خود ورد زانم بود )شمس فخری‬
PK:1035 BQ:146
242
awe :‫هم شه‬ ‫ تعجب کردن‬،‫شگف کردن‬ :‫افد دن‬

agh(lo): fear, abda: awe, apd, afd, afed: surprise, wonder ‫ا ِفد‬
disgust surprise awd: awe afdîdan: to wonder, be surprised ‫افد دن‬
‫ چندش‬،‫ترس‬ JS1:6 JS1:6 JS1:6
PK:7,8
NOTE - derivation from this root is not certain.
243
‫افراش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫افراز‬ ‫افراش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫افراخ‬

" ‫"ترسنا‬ :‫افراس اب‬
fran(g)rasyan: scary ‫هراسنا‬ frâsyâk Afrâsiyâb: name of some kings ‫افراس اب‬
BQ:146 BQ:146 BQ:146
NOTE- See the discussion on JS1:8 concluding that afrâsîyâb means a warrior
"wearing a steel armor" that would scare people fighting against him
244
42
‫افراش‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
ambient :‫هم شه‬ ‫افراش‬

ambhi: around ‫اطراف‬ abi: up, around aiwi-reg: to afrâštan: to raise
PK:34 PK:34 straighten up
Indo-European Avestan ،‫ افراز‬، ‫افراش )افراخ‬
PK:34
reg 1: straight, right, just ‫ عادﻻنه‬،‫درست‬ râsta: right (‫فراز دن‬
PK:854, KT:206 PK:854 PH
COGNATE- Old Persian "abiš, abi: over" (PK:34)
245
‫اورنگ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ رن ارنگ‬:‫افرنگ‬
ambient, light :‫هم شه‬ ‫افروخ‬

ambhi: around ‫اطراف‬ abi: up, around aiwi-ruč: af‫ـ‬-rôxtan afrûxtan: to
PK:34 PK:34 to light up light up
frogîh
Indo-European Avestan PK:34
BQ:147, CH:316 ،‫افروخ )فروغ‬
leuk, rauxšn*: light, brightness raočah:
light (‫فروزان‬
‫ روشنا‬،‫نور‬
PH
PK:687, KT:205, CH:321 PH:23,136,
BK:470,991
246
‫ابزار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫افزار‬
both :‫هم شه‬ ‫افزودن‬

ambhi: around ‫اطراف‬ abi: up, around aiwi-zâvayeiti: abzû-: afzûdan: to
PK:34 PK:34 adds up to add
Indo-European Avestan HM:16
increase
(‫افزودن )فزون‬
geu 2: to hasten ‫عجله کردن‬ zava: haste CH:112
PH
PK:399 PK:399, HM:16
247
alley :‫هم شه‬ ‫افسار‬

ambhi: around ‫اطراف‬ abi: up, around aiwi-sâra: afsâr: bridle
PK:34 PK:34 around the head
Indo-European Avestan (‫افسار )فسار‬
PK:34
ker 1: head, horn ‫ شاخ‬، sarah, sârah: head PH
PK:574, KL:261,657 PK:574, KL:261

248
‫افسان دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ سای دن‬:‫افسان‬
censor, census :‫هم شه‬ ‫افسانه‬

kens: to announce, proclaim ‫اعﻼم کردن‬ sah: to say, declare afsâneh: fable ‫افسانه‬
PK:566, WD1:403 PK:566, KT:188 IC:608
249
‫افسانه‬
Pahlavi Persian (2)
av-sud: charm ‫ سحر‬،‫جذ ه‬ afsâneh: fable ‫افسانه‬
af-sun: magic ‫ شع ده‬،‫افسون‬ afsun: charm, spell ‫افسون‬
JS1:11 JS1:11
250
43
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫افسان دن‬
edge, acute :‫هم شه‬ ‫ سای دن‬،‫هم شه فسان دن‬ ‫سای دن‬ :‫افسان دن‬
ak: sharp, a sharp stone Ke: sharp, čâna, saêni, saêniš: afsânîdan: to grind
to sharpen rough stone used for grinding
‫ سنگ ت‬، ‫ت‬ (‫ ا سان‬،‫افسان دن )افسان‬
PK:18, KT:173 PK:541,542 abi-čâna, asânam:
Indo-European Avestan whetstone PK, BQ, TV
ambhi: around ‫اطراف‬ abi: up, around PK:542, TV:18, IC:11

PK:34 PK:34
251
ambient :‫هم شه‬ ‫اف‬

ambhi: around ‫اطراف‬ abi: up, around aiwi-sara: afsar: crown,
PK:34 PK:34 on the head officer
PK:34
‫اف‬
ker 1: head, horn ‫ شاخ‬، sarah, sârah: head PH
PK:574, KL:261,657 PK:574, KL:261

252
‫اف دن‬
kel 1: cold or warm, a year sarethâ: cold awsartan: to afsordan: to lose hope
become cold, to lose
‫ سال‬،‫د ا گرم‬ PK:551, BK:1078 hope. ‫اف دن‬
NOTE- opposite meanings PK:551, BK:1078, BQ
PH:23
PK:551, BK:1078
253
housel :‫هم شه‬ ‫ اسفند‬:‫هم شه‬ ‫افس ت‬

Indo-Euro. Avestan Greek Arabic Persian
kwen: holy spenta: holy, apsinthion: an afsantîn afsantîn: an herb
also an herb herb
‫مقدس‬ ‫افس ت‬
KL:746, BK:1476, KL:7 TU:4
PK:630 PH:210, BQ:121 MO:316
254
ambulance :‫هم شه‬ ‫ سوخ‬:‫هم شه‬ ‫افسوس‬

ambhi: around ‫اطراف‬ abi: up, around aiwi-saoka: afsôs
PK:34 PK:34 burn over
BQ:149
Indo-European Avestan HM:16
Persian
keuk: to shine, be white saoč, sauk, saux: to
light up afsûs: regret ‫افسوس‬
‫ سف د بودن‬،‫درخش دن‬
PK:597, PH:161, 165, FV:128
PK:597, RB:799 PH
255
‫افسانه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫افسون‬

‫افشاردن‬
Indo-Iranian Old Iranian Pahlavi Persian
fšar* 2:to press (for Xšarta: to afsârtan, afšârdan: afšârdan: squeeze, crush
making an intoxicating press, squeeze to squeeze
drink) (‫ اف ه‬،‫افشاردن )فشار‬
‫ف دن‬ apšâr: squeeze BL2:75
‫ ف دن‬، ‫عصاره گرف‬ BL2:75 BL2:75, MK:5. CH:93
CH:93 COGNATE- Avestan "fsarata: enjoyment" (CH:93)
256
44
‫افشاندن‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
amphitheater :‫هم شه‬ ‫افشاندن‬

ambhi: around ‫اطراف‬ abi: up, around aiwi-fšân: to afšântan
PK:34 PK:34 spread around
BQ:1492
Avestan Persian
fšân: spread, sprinkle ‫ اش دن‬،‫خش کردن‬ afšândan: to spread, sprinkle (‫افشاندن )فشاندن‬
PH:24 afšûn: rake ‫افشون‬
PH:24, BQ:2143, MO:317
257
‫افشاندن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫افشون‬ ‫افشاردن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اف ه‬
check, chess :‫هم شه‬ ‫افش‬

ksei 1: possess, qualify, rule `xš`y: to rule afšîn: title of some kings ‫افش‬
‫ فرمانروا کردن‬،‫قادر و شا سته بودن‬ xšae-wan: title GR:26,28
of some kings
PK:626, KL:272, CH:451 GR:26,28
258
‫ خواندن‬:‫هم شه‬ ‫افغان‬

swen, huan*: to sound, call ‫صدا کردن‬ xvan, xwan: to call, afğân, fağân: loud call,
PK:1046, CH:144 sound crying
Indo-European Avestan abi-xwan: call loudly, ‫ فغان‬،‫افغان‬
cry
ambhi: around ‫اطراف‬ abi: up, around
PK:1046, CH:144, AP:250 MO, CH:144
PK:34 PK:34
259
‫ ن ا ش‬,۱‫ اه‬,‫ ات‬:‫هم شه‬ ‫افغان‬

ambhi: around ‫اطراف‬ abi: up, around afğân, fağân: loud call,
PK:34 PK:34 crying
Indo-European Avestan ‫ فغان‬،‫افغان‬
CH:94
gêi: to sing, song ‫ آواز‬،‫آواز خواندن‬ gâ 1: to sing
PK:355 gâtâ: song, religious hymn
PK:355, KL:169
260
‫افکندن‬
ambhi: around ‫اطراف‬ abi: up, around aiwi-kand: afgandan
PK:34 PK:34 to throw away
HM:16 BQ:150
gwhen 3, kan*: to dig and fill kan 1, xan, gan: to dig, Persian
‫کندن و ُپر کردن‬ pile up, build afkandan: to throw ‫افکندن‬

PK:491, PH:194, BT:583
CH:232, PK491 PH
261
45
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫اف ار‬
‫ زخ‬،‫ خسته‬،‫آزرده‬ :‫اف ار‬
apo: off ‫ دور‬،‫جدا‬ ap 2, apa: off, to ape-kâr, afgâr: hurt, tired (‫اف ار )ف ار‬
PK:53 PK:54, BQ:1086 af-kâr:
crippled,
‫ش دستم که مجنون دل اف ار‬
handicapped ( ‫خ دار )جا‬ ‫چو شد از مردن ل‬
kwer, kar* 2: to kar 2, kara 1: to work
JS1:7
do, make NB:157, PH:80, BK:628, CH:237 JS1:7
‫انجام دادن‬
PK:641, CH:236
262
‫افندی‬
Indo-European Greek Greek Arabic Turkish
sen 1, senh: to hentês: work authentes: afandi: sir
prepare, succeed PK:906 authority AR:2 AR, KL
Greek
‫ موفق شدن‬،‫آماده کردن‬ AR:2, KL Persian
autos: self ‫خود‬
PK:906 afandi: sir, master ‫افندی‬
KL
MO
263
‫اپیون‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫افیون‬
acacia :‫هم شه‬ ‫اقاق ا‬

ak: sharp, a sharp stone akakiâ: "thorny Egyptian tree", acacia aqâqîâ: acacia ‫اقاق ا‬
‫ سنگ ت‬، ‫ت‬ ED* BQ:151
PK:18, KT:173 NOTE- etymology of the Greek word is not certain.
264
lean, incline :‫هم شه‬ ‫اقل م‬

klei: to lean klîma: sloping iqlîm: a zone on eqlîm: country, land ‫اقل م‬
surface or land earth, country
‫ تک ه دادن‬،‫ما ل شدن‬ MO:326
PK:600 PK:600 TU:57, ZV1:17
COGNATE- Avestan "sray, srinu: to lean;/ srita: leaned" (PK:600)
265
ocean :‫هم شه‬ ‫اق انوس‬

Greek Greek Arabic Persian
keanos: to lie down, sit o-keanos: lies around, uqyanûs: ocean oqyânûs: ocean
water surrounding the earth
‫ شس‬،‫دراز کش دن‬ TU:5, AR:139 ‫اق انوس‬
KT:164 KT:164, AR:139 MO:327
266
‫آ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ا‬
base, same :‫هم شه‬ ‫ هم و آمدن‬:‫هم شه‬ " ‫محل "گرد هم آ‬ :‫ا اتان‬
Indo-European Av/Old Pers Old Persian Persian
gwa: to walk, step ‫قدم زدن‬ gam: to come, ham-gmatana, ekbâtân: "a gathering
PK:463,CH:98 step hangmatâna: (a place", city of Hamedan
PK:463, KL:318 place for) coming
Indo-European Avestan together (‫ا اتان )همدان‬
sem: same ‫ همان‬،‫هم‬ ham 1: with, also BQ:2368
BQ:2368, KT:212
PK:902,904 PK:902-904
267
46
‫اس‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫اس‬
ksero: dry xêros: dry al-iksir: eksîr: elixir ‫اس‬
powder, medicine elixir
‫خشک‬ ‫جز قلب ت ه هیچ شد حاصل و هنوز‬
PK:625 AD:424
PK:625 (‫اطل در این خ ــال که ا س ـ ـ ـر م ـکــنند )حافظ‬
MO:331
268
‫نون‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ا نون‬
cup :‫هم شه‬ ‫ا واب‬

gêu 1, kauč*: to bend, wrinkle cuppa: koab: cup akvâb: cups, jars ‫ا واب‬
curved-in pot
‫خم و درهم شدن‬ akwab: cups MO, TU:44
PK:394-398, PK:588-592 AD RZ:223, TU:44
269
single :‫هم شه‬ ‫ار‬

ker 2, sker 2: to cut, separate ‫ جدا کردن‬،‫ب دن‬ ha-keret: agarč, h-agarc
PK:938, IC:640,1155 cut once
PK:941, PH:25, BQ:2323
Indo-European Avestan KL:1432,
sem: same ‫ همان‬،‫هم‬ ham 1: with, also Persian

PK:902,904 PK:902-904 agar: if "cut once" (‫ هرگز‬،‫ هگرز‬،‫ا ر )مگر‬
BQ, MO
270
‫گناها که مورد ازخواست قرار م گ ند‬ :‫ا رفت‬

âgerepta: premeditated crime agereft: crime of a person who agreft: serious crimes ‫ا رفت‬
uses a wepon to hurt someone
‫جنا ت از پ ش برنامه ر زی شده‬ BQ:156, JS1:13, DK*
BQ:156, JS1:13 BQ:156, JS1:13
271
"‫ حمل کننده‬،‫"رونده‬ :‫اﻻغ‬

Turkish Turkish Persian
ul: to go, to step ‫ قدم برداش‬، ‫رف‬ ulak: runner, courier, olâğ: courier, load carrier, donkey ‫اﻻغ‬
messenger, donkey
KL:857 MO:3334, BQ:157
KL:857
272
‫ـ رج ع شود ه الفنج دن‬ ‫ اندوخ‬: ‫الفاخ‬
‫جمع کردن و اندوخ‬ :‫الفنج دن‬

Indo-Iranian Old Persian Persian
thwanj*: to get, acquire fa(n)j? alfanjîdan: to collect, save (‫الفنج دن )الفنج‬
‫ جمع کردن‬، ‫گرف‬ JS1:18 alfâxtan: to collect, save ‫الفاخ‬
CH:398
‫ز الفنج دا ش دلش گنج بود‬
NOTE- This word has reached Persian (‫جهاند ده و دا ش الفنج بود )ابوشکور‬
through the Bactrian (Balxi) language CH:398, JS1:18, DK*, BQ
273
47
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ال‬
‫ ناام د‬،‫ب چاره‬ : ‫ال‬
Pahlavi Persian
halak: mad, stupid ‫نادان‬ alak: poor, hopeless ‫ال‬
JS:18 alaki: unfounded, fake ‫اال‬
JS1:18, DK*
274
‫ال‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ال‬

ّ ‫ کحل و‬:‫هم شه‬
‫کحال‬ ‫ال ل‬
Arabic Arabic Latin French
k.h.l: to stain, paint ‫رنگ زدن‬ al-kahl, alkoûl: Antimony alcool
powder obtained by sublimation.
kohl: antimony powder used for Also, highly purified spirits
KL:46
Persian
coloring eyelids.
‫پودر آن موان برای رنگ زدن ل‬ NV:348, ED* alkol: alcohol ‫ال ل‬
MO:342
NV:348, KL:46 NOTES- Paracelsus (1493-1541) popularized this word.
275
‫ﷲ‬
Semitic / Syriac Hebrew Arabic Persian
layh: to be high ‫اﻻ بودن‬ Eloh, Elohim, Ěl: God Al-lah, Allah: the God ‫ا‬
a.l.h: to worship ‫ع ادت کردن‬ KL:505,510 KL:505, BR NV: 33
KL:505, BR, BR:125
276
not, dominate :‫هم شه‬ "‫" شکن‬ :‫الماس‬

Indo-European Indo-European Greek Pahlavi
dem: house ‫خانه‬ dema: to tame and daman: to almâs: "unbreakable"
domesticate animals tame, conquer
PK:198 BQ:159, MO:342
‫اه کردن حیوانات‬ Persian
PK:199, KL:442 a-damas:
Indo-European Greek unconquerable almâs: "unbreakable"
َ
ne 1, an 3: no, not ‫نه‬ a-,an-: no, not AD ‫الماس‬
PK:756, KT:167 AD
277
‫این‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ِام‬ ‫اروند‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫الوند‬

‫ خانم و ب م‬:‫هم شه‬ ‫مادر‬ :‫ا ّم‬
Arabic Persian
umm: mother ‫مادر‬ omm: mother ‫ا ّم‬
KL:160 ommî: as if just born from the mother, illiterate (‫ا ّ )ا ّمل‬
NV:34
278
not, mortal :‫هم شه‬ ‫ امشاس ند‬:‫مقا سه‬ "‫"نا م ا‬ :‫امرداد‬

Indo-European Indo-European Avestan
mer 2: to rub away, die Mor-to: mortal man a-mereta, amaša: eternal
‫ مردن‬،‫فرسودن‬ ‫ا سان فا‬ PK:735, BQ:1934,1982, KL:1005
PK:735,970 PK:735,970 Persian
Indo-European Av/Old Pers amordâd: "not mortal"
َ
ne 1, an 3: no, not ‫نه‬ a-, â-, an-: no, not (‫امرداد )مرداد‬
PK:756, KT:167 PK:757, KT:167 BQ, PH, FJ
279
48
‫امرود‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ﻼ‬ :‫امرود‬
Pahlavi Persian
amrôt, ambarôt, urmut: pear ‫ﻼ‬ amrud: pear ‫امرود‬
BQ:161. JS1:21 BQ:161. JS1:21
280
‫این‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫امروز‬

( ‫گروه فرشت ان اعظم )شش ماه ایرا‬ :‫امشاس ند‬
َ
ne 1, an 3: no, not ‫نه‬ a-, â-, an-: no, not a-mesha-spenta: "holy eternals",
PK:756, KT:167 PK:757, KT:167 name of a group of six angels with
Ahuramazda. Name of six Persian
Indo-European Avestan months.
mer 2: to rub away, die mar. 2: to die BQ:161
‫ مردن‬،‫فرسودن‬ mareta, maša: mortal man Persian
PK:735,970 PK:735, BQ:1934,1982, KL:1005 amšaspand: angels
(‫امشاس ند )امشاسفند‬
kwen: holy ‫مقدس‬ spenta: holy, also an herb BQ:161
PK:630 KL:746, BK:1476, PH:210, BQ:121
‫ اسفندارمذ‬،‫ بهمن‬،‫ شه ور‬،‫ مرداد‬،‫ خرداد‬،‫اردیبهشت‬
281
‫ا ّم‬ ّ‫ا‬
‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ا ّم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ا ّمل‬
up, above :‫هم شه‬ ‫ام د‬

Indo-European Av/Old Pers Av/Old Pers Pahlavi
upo, uper: to, above upa, upâ: to, toward man 2: await ômêd: hope
‫ اﻻ‬،‫ه‬ PK:1106, KL:1105 upa-mati: remain, TV:74
PK:1106, KL:1105 Indo-European keep the hopes up Persian
men 2: to remain ‫ماندن‬ KL:934, PH:215, KT:202 omîd: hope ‫ام د‬
PK:729 MO
282
۱- ‫آن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ پ شوند ن‬:۲ ‫ان ـ‬ ‫هم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ اهم‬:۱ ‫ان ـ‬
‫انار‬
anôr: watery, juicy ‫آ دار‬ anâr: pomegranate anâr: pomegranate ‫انار‬
IC:1645 IC:1645 MO:4557, IC:1645
NOTE- SK:360 links this to Sanskrit "Naranga: orange tree"
283
‫ُپر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ان ار‬
49
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ان از‬
resemble, same :‫هم شه‬ ‫همدم‬ :‫ان از‬

bhag: to share out, baga, bağa: hama-bağa: share together hambâğ:
to enjoy distributor of good BQ:164 companion
‫ لذت بردن‬،‫خش دن‬ fortune, God BQ:164
Persian
PK:107, IC:61 PK:107, KT, KL:169
anbâz: companion ‫ان از‬
Indo-European Avestan anbâğ: wives sharing a husband ‫ان اغ‬
sem: same ‫ همان‬،‫هم‬ ham 1: with, ‫ای خدای ا و ان از و ار‬
PK:902,904 also
PK:902-904
(‫دست ــگ و ج ــرم ما را در گذار )مولوی‬
BQ, PH
284
‫ان از‬ ‫ دوست ـ رج ع شود ه‬:‫اغ‬ ‫ان‬ ‫ُپر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ان اش‬
‫ ان انه‬،‫ان ان‬
Pahlavi Persian
anbân, hanbân: a bag made of sheep hide anbân: a bag made of sheep hide
‫ک سه از پوست گوسفند‬ (‫ هن ان‬،‫ان ان )ان انه‬
BQ:164,2379 BQ:164,2379
285
bring, bear, both :‫هم شه‬ ‫ان‬

bher 1: to carry ‫حمل کردن‬ Ambhô-Bhor: a ambor: prongs,
PK:128,163, BK:107 two-pronged tool tongs, pliers
for grabbing
Indo-European Indo-European objects ‫ان‬
ambhi: around ‫اطراف‬ Ambhô: both ‫هردو‬ IC:19
IC:19
PK:34 PK:34
286
۱‫اب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ لوله‬:‫انبوب‬ ‫س‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ سته‬:‫ان ست‬
assemble :‫هم شه‬ ‫ انجمن‬،‫ همه‬،‫ هم‬:‫هم شه‬ ‫انبوه‬

Indo-Euro. Old Persian Pld Persian Pahlavi Persian
sem: same ham: together ham-bava-ka: to an-buh anbuh: mass, crowd
come together (crowd)
‫ همان‬،‫هم‬ KT:211,212 ‫انبوه‬
JS3:4 JS1:24
PK:902,904 JS1:24
287
‫بو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫انب دن‬ ‫بو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫انبوی‬

‫ان ه‬
Pahlavi Persian
ham-bak, am-bak: jam ‫م ا‬ anbeh: mango ‫ان ه‬
JS1:22 JS1:22
288
50
‫ان یق‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
"‫وس له ته ه "آب ن ک‬ :‫ان یق‬
Indo-European
nei 1: to shine, to be excited ‫ تح ک شدن‬،‫درخش دن‬
PK:760 Persian Arabic
Old Persian Pahlavi Persian âbnîk: good al-anbîq:
ni 3, naiba: nêv-ak: good nîk: good (distilled) water distilling
brave, good ‫آب ک‬ apparatus
KL:1033, BQ:2127,
PK:760, KT:192 TV:291, BQ:2237 AG1:20 AA:22
AA:27
ab 1: water ‫آب‬ âp: water, water glitter anbîq: distilling apparatus ‫ان یق‬
PK:1 KL:2 MO:362
289
simple, base :‫هم شه‬ ‫انجام‬

Indo-European Av/Old Pers Av/Old Pers Pahlavi Persian
gwa: to walk, step ‫قدم زدن‬ gam: to come, step han-jâma: hanjâm anjâm:
conclusion conclusion
PK:463,CH:98 jam, jantu: to go
PK:463, KL:318 BQ:166,1451 BQ:166 ‫انجام‬
AG2, AG3
sem: same ‫ همان‬،‫هم‬ ham 1: with, also
PK:902,904 PK:902-904
290
come, assemble :‫هم شه‬ ‫انجمن‬

gwa: to walk, step gam: to come, step han-jâmana: hanjaman
coming together
‫قدم زدن‬ jam, jantu: to go
BQ:166,1451 BQ:167
PK:463,CH:98 PK:463, KL:318
sem: same ‫ همان‬،‫هم‬ ham 1: with, also anjoman: society, meeting ‫انجمن‬
PK:902,904 PK:902-904 AG2, AG3
291
‫انج غ‬ ‫ چروک دن ـ رج ع شود ه‬: ‫انجوخ‬ ‫انج غ‬ ‫و چروک ـ رج ع شود ه‬ ‫ چ‬:‫انج خ‬
cove, cup :‫هم شه‬ ‫ غوز‬،‫ خم‬:‫هم شه‬ ‫و چروک‬ ‫چ‬ :‫انج غ‬
gêu 1, kauč*: to bend, wrinkle kws, gust: curve anjuxtan: to wrinkle ‫انجوخ‬
‫خم و درهم شدن‬ CH:248
an-juğ: wrinkles (‫انج غ )انج خ‬
PK:394-398, PK:588-592
Indo-European Avestan ‫چو بر رو ت از پ ی افتاد انج غ‬
sem: same ‫ همان‬،‫هم‬ ham 1: with, also (‫ن ی دگر در دل خ ش افروغ )ابوشکور‬
PK:902,904 PK:902-904 CH:248-249, JS1;34, DK*
292
‫ تکه تکه کردن‬،‫سوراخ کردن‬ :‫انج دن‬

kwei 2, čai*: to collect, pile up kay 1, kaeš, čay, ančîtan: anjîdan: to cut up in pieces,
čî 1: to prepare, to cut in pierce
pieces
‫ ان اش‬،‫جمع کردن‬ spread, sprinkle ‫انج دن‬
PK:637, CH PH:27 ‫ه خنج ــر همه ت ش انج ده اند‬
Indo-Euro. ham-či:to cut in
Avestan pieces ‫برآن خا و خو ش شنج ده اند‬
sem: same ham 1: (‫)ل ـ ـ ـ ــی‬
‫ همان‬،‫هم‬ with, also PK:637,638, BQ:167
PK:637, BQ:167
PK:902,904 PK:902-904
293
51
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫انج‬
‫انج‬
Pahlavi Persian
anjihr: fig ‫انج‬ anjîr: fig ‫انج‬
COGNATE- Sanskrit "anjirah: fig" (JS1:34)
JS1:34 JS1:34
294
angel :‫هم شه‬ ‫ بهشت‬،‫خوب‬:‫هم شه‬ "‫"خ خوش‬ :‫انج ل‬

Akkadian Greek Arabic Persian
agaru: to hire ‫استخدام کردن‬ angelos: hired messenger injîl: good enjîl: "Good
news, Bible News", the Bible
KL eu-angelos: messenger of
Indo-European good news TU:5 ‫انج ل‬
su 1: well, good ‫خوب‬ ev-angelion: good news MO
PK:1037, KL:548
KL:74
295
‫مقداری‬ :‫اند‬
Old Iranian Pahlavi Persian
anta: little, small ‫ اند‬،‫مقداری‬ and, handak: a small and: a little ‫اند‬
amount
BQ:168 andak: a little, some ‫اندک‬
BQ:168,171, PH:27 BQ, PH
296
assemble :‫هم شه‬ ‫ هندسه‬:‫هم شه‬ ‫انداخ‬

tekw: to run, flow tak, taka, tač: ham-tač, handâxtan: throw together
‫جاری شدن‬ to run ham-tak: to
throw together handâčak: throw together
PK:1059, CH:374
PK:1059, BQ:503 (yardstick and a subject) for
BQ:128, PH:27 measurement
Indo-European Avestan BQ
Persian
sem: same ‫ همان‬،‫هم‬ ham 1:
with, also andâxtan: to measure ‫انداخ‬
PK:902,904
PK:902-904 andâzeh: size ‫اندازه‬
‫ن ا د سخن گفت ناساخته‬
(‫نـ ـش ــا د ـ ـ دن ن ـ ـنــداخته )سعدی‬
NOTE- this may be related to "Tek, Tač: to reach, receive"
BQ
297
‫انداخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اندازه‬
assemble, deed :‫هم شه‬ ‫اندام‬

dhê 2: to do, set ‫ چ دن‬،‫انجام دادن‬ han-dâma: handâm: andâm:
AD:1512, PK:235 put together, figure body, shape
Indo-European Avestan shape
ُ
KM:404 (‫اندام )هنام‬
sem: same ‫ همان‬،‫هم‬ ham 1: with, also BQ:169,418,
PK:238 MO:813, BQ
PK:902,904 PK:902-904
298
in, intra, enter :‫هم شه‬ ۱‫اندر‬

en: in, inside ‫داخل‬ an-tar, an-tare, antara: among, in (‫ )اندرون‬۱‫اندر‬
PK:311 PK:311 PH:27, BT:132
299
52
۲‫اندر‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
other :‫هم شه‬ ۲‫اندر‬

Indo-European Indo-Euro. Persian
an 2: other ‫د گر‬ An-teros: andar: a suffix meaning step as in step
PK:37 second, other, father
Indo-European step parent
۲‫اندر‬
ter 1: to cross over, overcome IC:27 ‫اندر‬ ،‫ دخ اندر‬،‫ مادراندر‬،‫دراندر‬
‫ غل ه کردن‬، ‫عبور کردن‬ IC:27, MO:373
PK:1075, KL:1639
300
firm, simple :‫هم شه‬ ‫اندرز‬

sem: same ‫ همان‬،‫هم‬ ham 1: with, also han-dareza: pull handarz
PK:902,904 PK:902-904 together, fortify, advise
BQ:172 BQ:170
Persian
dher 1, darz*: to hold, attach dereza: to hold
together, close andarz: advice ‫اندرز‬
‫ وصل کردن‬، ‫گرف‬
PK:252,258
PK:252, CH:129 BQ, MO, CH
301
in, wind :‫هم شه‬ "‫"در هوا‬ :‫اندروا‬

wê: to blow ‫دم دن‬ antara-vâyu: in the wind andarvây
PK:81 PK:81, KL:1745, BQ:170 BQ:170
en: in, inside an-tar, an-tare, antara: andarvâ: wandering, poor ‫اندروا‬
among, in
‫داخل‬ ‫ک که خدمت جز اوکند هم شه بود‬
PK:311 PK:311 ( ‫س ستا‬ ‫ز ـهـر عاق ت خ شـ دل انـدروای )فر‬
BQ
302
‫اند‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اندک‬ ۱‫اندر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اندرون‬
assemble :‫هم شه‬ ‫اندوخ‬

Indo-European Old Persian Pahlavi
tauj: to gather, gain ‫جمع آوری کردن‬ ham-tauj, ham-taug, ham-tôxtan, han-dôzh:
PK:1080, CH:387 ham-taux: to gather to store, add up, save
together, store BQ:172, KM:159
BQ:172, AG3:32, CH:387
sem: same ham 1: andûxtan: to save, store
with, also
‫ همان‬،‫هم‬ (۲ ‫ توخ‬، ‫ دوخ‬،‫اندوخ )اندوز دن‬
PK:902-904
PK:902,904 BQ:171, KM:159, CH:387
303
‫اندودن‬
Indo-European Av/Old Pers Pahlavi Persian (1)
leu, dauh 1: to smear, make dirty dav 2, dû: to wipe, handûtan andûdan:
clean to smear, mix
‫ کث ف کردن‬،‫مال دن‬
PK:681, CH68-69
han-du, ham-dû: BQ:3517
‫اندودن‬
to smear together
PK:261, BQ:172,1008, BQ:1008
sem: same ‫ همان‬،‫هم‬ ham 1: with, also AG3:32,58
PK:902,904 PK:902-904
304
53
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫اندودن‬
‫اندودن‬
dheu 3 : to shine ‫درخش دن‬ dav 2, dû: to wipe, handûtan andûdan:
PK:261 clean to smear, mix
Indo-European Avestan han-du, ham-dû: BQ:3517
‫اندودن‬
sem: same ‫ همان‬،‫هم‬ ham 1: with, also to smear together
PK:261, BQ:172,1008, BQ:1008
PK:902,904 PK:902-904 AG3:32,58
305
‫اندوخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اندوز دن‬

‫اندوه‬
dheu 2, dauh* 2: to burn, smoke dav 1: press han-davathe: handôh
depressed
‫ دود‬، ‫سوخ‬ PK:262, BT:688
BQ:172
BQ:172
PK:262, CH:68
sem: same ‫ همان‬،‫هم‬ ham 1: with, also andûh: sorrow ‫اندوه‬
PK:902,904 PK:902-904 BQ, MO, CH
306
assemble, semantic :‫هم شه‬ ‫ د دن‬:‫هم شه‬ ‫اند ش دن‬

dheye: to see ‫د دن‬ dais: to show, think handêš: andišidan:
PK:243 thought to think
Indo-European Avestan ham-dais-a: to think
AG3:33 ‫اند ش دن‬
sem: same ‫ همان‬،‫هم‬ ham 1: PK:243, KT:191, AG3:33
PK:902,904 with, also AG3:33
PK:902-904
307
allergy :‫هم شه‬ ‫ آلرژی‬:‫هم شه‬ ‫انرژی‬

werg 1: to work ‫ار کردن‬ ergon: work eneržî: energy ‫انرژی‬
PK:1168 AD, ED* MO
308
"‫"صمغ ش ن‬ :‫انغوزه‬
gwhen 2, jan*: jatara: resin (obtained by striking a tree trunk) žad, žeh, zeh: resin
to strike NOTE- root of "jatara" is not certain َ
‫زدن‬ ۳‫ زه‬،‫ ژه‬،‫ژد‬
AD:1520, KM:335
PK:492, CH:222 ang-žeh: sweet resin
(‫انگژه )انغوزه‬
embhi: honey, honey bee ‫ زنبور عسل‬،‫عسل‬ ang, angu: honey
MO, BQ
PK:311, WD1:125 GR:42
309
‫س‬ ‫ تار عنک ت ـ رج ع شود ه‬:‫انفست‬
54
‫ان ار‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
no, negate :‫هم شه‬ "‫ پ شوند "نا ـ ـ‬:‫هم شه‬ ‫ان ار‬
َ
ne 1, an 3: no, not ‫نه‬ ne: not naker: to negate, enkâr: denial ‫ان ار‬
deny, not recognize
PK:756, KT:167 negâre: to deny NV:415
AD TU:73
310
‫انگشت‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۱‫انگ‬

‫عسل‬ :۲‫انگ‬
embhi: honey, honey bee ‫ زنبور عسل‬،‫عسل‬ ang, angu: ang, ang: honey ۲‫انگ‬
PK:311, WD1:125 honey angubin:
Indo-European ،‫ انغوزه‬، ‫انگب‬
Avestan honey
peî: sap, fat angu-
payah: milk ‫ گزانگب‬، ‫سکنجب‬
paêna: sweet WD1:125
‫ چر‬، ‫ش ه‬ BQ, PH:254
PK:793 GR:42
PK:793
311
karma :‫هم شه‬ ‫ ن اردن‬:‫هم شه‬ ‫ان اردن‬

kwer, kar* 2: to do, make ‫انجام دادن‬ han-kar: to hangârtan engârdan:
PK:641, CH:236 do (consider) all, BQ:173 imagine
imagine
Indo-European Avestan ‫ان اردن‬
sem: same ‫ همان‬،‫هم‬ ham 1: with, also BQ:173, ( ‫)ان اش‬
PH:28,232, HM:39 BQ
PK:902,904 PK:902-904
312
‫هن ام‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ان ام‬ ‫ان اردن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ان اش‬
‫انغوزه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ صمغ ش ن‬:‫انگژه‬ ۲‫انگ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫انگب‬
‫زغال‬ :‫انگشت‬
ِ
ang, ong: coal ‫زغال‬ angešt: coal ‫انگشت‬
ِ
PK:779 ‫گر دست ه دل برنهم از سوخ دل‬
COGNATE- Old Indic "angara: coal" (PK: 779) (‫انگشت شود شک در دست من انگشت )عسجدی‬ ِ
PK:779, JS1:30
313
England :‫هم شه‬ ‫انگشت‬

ang: to bend ‫خم کردن‬ angušta: angust: angošt: finger ( ‫ انگول‬،۱‫انگشت )انگ‬
toe, finger finger
PK:46 MO:392
KL:75 PH:28
314
‫ انگشت‬:‫هم شه‬ ‫انگور‬

ang: to bend ‫خم کردن‬ angušta: angust: ang-ur (ang + vâr): a fruit with
toe, finger finger clusters of "finger-like" projections.
PK:46
KL:75 PH:28 ‫انگور‬
JS1:32
315
55
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫انگول‬
‫انگشت‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫انگول‬
weak, single :‫هم شه‬ ‫ آو خ‬:‫هم شه‬ ‫انگ خ‬
weik 1: to shake, swing waix, waig: to swing han‫ـ‬- angîxtan: to
gêzitan: to excite, motivate
‫ تاب دادن‬،‫لرزاندن‬ PK:1130
PK:1130 motivate, excite (‫انگ خ )انگ ه‬
Indo-European Avestan KM:169, PH:30, BQ:178, KM:169
sem: same ‫ همان‬،‫هم‬ ham 1: with, also BQ:178,CH:97
PK:902,904 PK:902-904
316
‫ گیج‬:‫هم شه‬ ‫انگ خ‬

Indo-Iranian Pahlavi Persian (2)
gaiz*: to excite, stir ‫ تح ک کردن‬،‫برهم زدن‬ han‫ـ‬-gêzitan: to angîxtan: to
CH:97 motivate, excite excite, motivate
Indo-European Avestan KM:169, PH:30, BQ:178,CH:97
(‫انگ خ )انگ ه‬
sem: same ‫ همان‬،‫هم‬ ham 1: with, also BQ:178, KM:169
PK:902,904 PK:902-904
317
‫انگ خ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫انگ ه‬
not, ear :‫هم شه‬ "‫" مرگ‬ :‫انوشه‬

ôus 1: ear ‫گوش‬ ûši: two ears, an-aoša: without a mortal life anôšak:
intelligence, eternal life
PK:785, KL:126,494 BQ:178, NS:51
mortal life BQ:178
Persian
PK:785
anušeh: eternal, happiness, wine ‫انوشه‬
ne 1, an 3: no, not a-, â-, an-: ‫دو گفت پ ان که ای شه ار‬
َ
‫نه‬ no, not ( ‫انــوش ــه ُ ــدی ت ــا ــود روزگـار )فردو‬
PK:756, KT:167 PK:757, KT:167 BQ:178, NS:51
318
"‫" ا روح جاو د‬ :‫انوش وان‬

ôus 1: ear ‫گوش‬ ûši: two ears, an-aoša: without a anôšak: eternal life
intelligence, mortal life mortal life
PK:785, KL:126,494 anôšak-ruvân: with
PK:785 eternal spirit
Indo-European Av/Old Pers BQ:178, NS:51
BQ:178
ne 1, an 3: no, a-, â-, an-: no, not Persian
not
َ PK:757, KT:167 Anošîravân: "with
‫نه‬ Avestan Pahlavi eternal spirit"
PK:756, KT:167
urvan: spirit, soul ‫روح‬ ruvân: spirit ‫انوش وان‬
BK:1088, BQ:967 BQ:967 BQ:178, NS:51
319
56
‫ان‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
not, Aryan :‫هم شه‬ ‫ د‬،‫افت‬ : ‫ان‬

Indo-European Indo-European AV/Old Pers Pahlavi
al 1: beyond, above aryo, ario: lord, ruler aria: noble anîran
‫ اﻻتر‬،‫فراتر‬ PK:24,67 an-airiya: non Aryan an-er
PK:24 PK, FV:7,28, BQ:179 BQ:179
َ
ne 1, an 3: no, not ‫نه‬ a-, â-, an-: no, not an-îr: not Nobel, bad ‫ان‬
PK:756, KT:167 PK:757, KT:167 JS1:32
320
not, Aryan :‫هم شه‬ ‫ غ ایرا‬، ‫غ آرا‬ :۱‫ان ان‬

Indo-European Indo-European AV/Old Pers Pahlavi
al 1: beyond, above aryo, ario: lord, ruler aria: noble anîran
‫ اﻻتر‬،‫فراتر‬ PK:24,67 an-airiya: non Aryan an-er
PK:24 PK, FV:7,28, BQ:179 BQ:179
َ
ne 1, an 3: no, not ‫نه‬ a-, â-, an-: no, not anîran: non Aryan, non Iranian ‫ان ان‬
PK:756, KT:167 PK:757, KT:167 BQ:179, JS1:33
321
light :‫هم شه‬ ‫ نام فرشتۀ مو ل بر ازدواج‬،‫ا ان‬ ‫نور‬ :۲‫ان ان‬
leuk, rauxšn*: light, brightness ‫ روشنا‬،‫نور‬ raočah: light an-ağra-raoca:
PK:687, KT:205, CH:321 PH:23,136, BK:470,991 endless light
Avestan BQ:179
Persian
ağra: limit, end ‫ ا ان‬،‫حد‬
Anirân: "endless light".
BQ:179
Name of an angel
َ
ne 1, an 3: no, not ‫نه‬ a-, â-, an-: no, not ‫ان ان‬
PK:756, KT:167 PK:757, KT:167 BQ:179, JS1:33
322
that :‫هم شه‬ ‫او‬

so: this, that ‫ آن‬،‫این‬ ava-hya, awa: he, she avâ: he, she oû: he, she ‫او‬
PK:979 PK:979, PH:31 BQ:197 BQ, PH
323
‫ا اردن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫او اش‬ ‫ا اردن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ لع دن‬:‫او اردن‬
out :‫هم شه‬ ‫اوج‬

Indo-European Sanskrit Arabic Persian
wd: up, out ‫ ب ون‬،‫اﻻ‬ ucca, učča: high, top awja: tip, high top owj: top ‫اوج‬
PK:1103 PK:1104 MO:399 MO:399
324
‫اهورامزدا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اورمزد‬
57
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫اورنگ‬
َ ‫ ا َبر‬:‫هم شه‬
‫نجن‬ ‫ تخت سلطنت‬،"‫"رن ارنگ‬ :‫اورنگ‬
lacquer :‫هم شه‬
reg 2, raj*: to dye, color ‫ رنگ زدن‬، ‫رنگ‬ abi-ranga, hûavrank, owrang: dazzling, throne
PK:854, CH:313 avaranga: avrang (‫اورنگ )افرنگ‬
Indo-European Old Persian very colorful?
PH:31 ‫دو گفت تو نخواهم جهان‬
ambhi: around abiš, abiy, PH:31
‫نه اورنگ و گنج و تاج شهان‬
‫اطراف‬ abi: over, above ( ‫)فردو‬
PK:34 PK:34 CH:313, PH:31, BQ
COGNATE- Old Persian "â-ranjanam: decoration" (CH:313)
325
َ ‫ا َبر‬
‫نجن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ دس بند‬:‫اورنجن‬
‫رست ها‬
َ
:‫اورور‬
bheu: to exist, grow ‫ رشد کردن‬،‫بودن‬ urvarâ: plant urvar: plants َ ‫ ا‬,‫اورور‬
ûrvar: plant ‫رور‬ َ
PK:146 BQ:111 KM:298 PK, BQ, MO, KM
326
‫اوژندن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ افکندن‬:‫اوژدن‬
gun, offend :‫هم شه‬ ‫زدن‬ ‫زم‬ :‫اوژندن‬

Indo-European Old Persian Old Persian Pahlavi
gwhen 2, jan*: to strike ‫زدن‬ jan.: to strike ava-jan, apa-jan: to ožan
PK:492, CH:222 KT:184,185 strike down, kill BQ:184
KT:184
au: away, off, down ava 1, aorâ: down owžandan: to strike down
‫ ای‬،‫ دور‬،‫جدا‬ KL:132, PK:72 (‫ ش اوژن‬،‫ اوژن دن‬،‫اوژندن )اوژدن‬
PK:72 BQ:184, NS:55
327
"‫"معروف و ستوده‬ :‫اوستا‬

weid: to see, to know ‫ دا س‬،‫د دن‬ hu-vaeda: apastâk, Avestâ: "well
PK:1125 well known, avestâk known", the Holy
Indo-European Avestan apparent Book of Zoroastrians
su 1: well, good ‫خوب‬ vohu, vahu: PK:1125, 1126
BQ:185 ‫اوستا‬
PK:1037, KL:548 good
MO, BQ
PK:1174
328
stand, stable :‫هم شه‬ ‫ مردمان معتمد و وفادار‬،‫اعتماد‬ :‫اوستام‬

stâ: to stand ava-stâman: ôstâm: ûstâm: trust, reliable, loyal (‫اوستام )اوستان‬
standing, reliable helper
‫ا ستادن‬ ‫ه افزای خوانند او را ه نام‬
PK:1008,1009 PH:31 PH:31
(‫هم از نام و کردار و هم اوستام )ابوشکور‬
PH:31, BQ
329
‫و ژه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ا‬:‫او ژه‬ ‫اوستام‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ اعتماد‬:‫اوستان‬
58
‫اه من‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
mind :‫هم شه‬ "‫" ا اف ار خصمانه‬ :‫اه من‬

ens: meet with hostile intent anra, angra: devilish anra-mainyu, ahrîman:
ahra-manyu: evil devil
‫مﻼقات ا قصد خصمانه‬
WD1:134
WD1:134, BT:361 spirit ‫اه من‬
Indo-European Avestan PK:726, LF:1179, AG2:35 BQ:2083, NS:36
men 1: to think ‫فکر کردن‬ mainyu: spirit, heaven COGNATE- Old Persian "ahrika:
PK:726 PK:726, AD:26 adversely disposed" (WD1:134)
330
‫صنف صنعتگران و پ شه وران دوره ساسان ان‬ : ‫اهنوخو‬

tuxš: to be busy, working taxš, thwaxš: tuxš, ahnûxošî: craftsmen
effort tuxšak: work
‫فعال ت کردن‬ ‫اهنوخو‬
NOTE- also see "Teuk: to CH:400 ُ
swell, become strong"
hu-tôxš: good hûtoxš: technician ‫هوتخش‬
workers
PK:1081, CH:400
‫چهارم که خوانند اهنوخو‬
Indo-European Avestan CH:400, BQ:190 ‫همان دست ورزان ا ک‬
su 1: well, good ‫خوب‬ vohu, vahu: good ( ‫)فردو‬
BQ:190, JS1:413
PK:1037, KL:548 PK:1174
NOTE- "craftsmen" was one of the four main social ranks in the King Jamsheed's time.
331
"‫جمع "هوز‬ :‫اهواز‬

Syriac
hûzâyê: name of a native tribe in southwest iran (remnant of the elamite)
‫ حوز ا خوز که در جنوب غر ایران )خوزستان( م سته اند‬،‫قوم هوز‬
BQ:791,2392
Pahlavi Persian
Hujîstân: land of the Hûzâyê tribe Ahvâz: name of a city in Khuzestan (‫اهواز )جمع عر هوز‬
BQ:791,2392 xûzestân: Khuzestan province (‫خوزستان ) زم خوزها‬
BQ:791,2392
332
‫اهورامزدا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اهورا‬
mind :‫هم شه‬ "‫"روح عاقل‬ :‫اهورامزدا‬

Indo-European Indo-European Avestan Persian
men 1: to think ‫فکر کردن‬ Men-dh: to learn madz-dha: Ahurâmazdâ: "wise
PK:726 PK:730 done learning, spirit", God
wise
Indo-European (‫اهورامزدا )اهورا‬
dhê 2: to do, set ‫ چ دن‬،‫انجام دادن‬ AD, KL:1095
AD:1512, PK:235 ‫ هرمز‬،‫ هورمزد‬،‫ ارمزد‬،‫اورمزد‬

Indo-European
Avestan MO:400
an 1: breath ‫ دم‬،‫نفس‬
ahu, ahura: life, spirit, world
ansu: spirit, world ‫ جهان‬،‫روح‬
PK:48, KL:41,1095, TV:6
KL, PK:48
333
‫هیچ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ایچ‬ ‫آی‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ای‬
59
ُ
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ا ُ خشت‬
ُ
(‫فلزات )آنچه قادر ه ذوب کردن بودند‬ :‫ا ُ خشت‬
aios: metal ‫فلز‬ ayô, ayah, ayanh: metal ayoxšusta: ayoxšot: metals
molten metal ُ
PK:15, KL:1093 PK:15, KL:1093 ‫ا ُ خشت‬
Indo-European Avestan ‫فلز گداخته‬
BQ:193
kseud: water, to clean in water xšaod, xšaud: flow BQ:193
‫ ا کردن در آب‬،‫آب‬ xšusta: flowing, molten
PK:625, WD1:502 PK:625, WD1:502, CH:455
334
‫ا در‬
i 2 : pronominal stem itha, itta, aêta-vant: êtar: here îdar: here ‫ا در‬
here, there, so, thus, then
‫ر شه ضم‬ êton: like this îdûn: now, such ‫ا دون‬
PK:281, KT:203 PK:281,285, KL:763 BQ:193 BQ, PH:32
335
‫ا در‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ا دون‬
Ireland :‫هم شه‬ ‫ آرا‬:‫هم شه‬ ‫ایران‬

Indo-European
al 1: beyond, above ‫ اﻻتر‬،‫فراتر‬
PK:24
Indo-Euro. AV/Old Pers Pahlavi

Aryo, Ario: aria: noble êr: an Aryan, Iranian
Lord, ruler
arân: land of Aryans eran: (land) of Iranians
PK:24,67 art-arân: holy Aryan land ED*
Persian
airyanam-vaêžo: Aryan Îran: Iran ( ‫ ارا‬،‫ایران )اران‬
race and family
Îrânvêj: original homeland of Aryans ‫ایران ــج‬
an-airiya: non Aryan
MO5, FV, NS
PK, FV:7,28, BQ:179
336
"‫آرای ان‬ ‫" زم‬ :‫ایران ــج‬

Indo-European Indo-Euro. AV/Old Pers Persian
al 1: beyond, above Aryo, aria: noble Îrânvêj: original homeland of Aryans
‫ اﻻتر‬،‫فراتر‬ Ario: Lord, airyanam-vaêžo: ‫ایران ــج‬
ruler Aryan race and family
PK:24 MO5, FV, NS
PK:24,67 PK, FV:7,28, BQ:179
337
"‫" ار آرای ان‬ :‫ای ج‬

Indo-Euro. Indo-European AV/Old Pers Avestan Persian
al 1: beyond, Aryo, Ario: aria: noble airiyava: helper Îraj: "helper of
above Lord, ruler of Aryans Aryans"
PK, FV:7,28,
‫ اﻻتر‬،‫فراتر‬ BQ:179 ‫ای ج‬
PK:24,67 PK:24, BQ:196,
PK:24 FV:12, DG:86 PK:67, BQ:196, FV:12
338
60
‫ایرمان‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
mind, mentor :‫هم شه‬ "‫"میهمان مح م‬ :‫ایرمان‬

Indo-European Indo-Euro. AV/Old Avestan Pahlavi
al 1: beyond, Aryo, Ario: aria: noble airya-man: noble aêrmân
above Lord, ruler mannered, friend, guest
PK, FV:7,28,
‫ اﻻتر‬،‫فراتر‬ PK:24,67
BQ:179 PK:24, BQ:196, FV:12, DG:86 BQ:196
PK:24 Persian
Indo-European Avestan îrmân: guest ‫ایرمان‬
men 1: to think manah: mind, manners ‫ا رکشته آ د ه دست تو گرگ‬
‫فکر کردن‬ man 1: to resemble ( ‫تـ ـاشـی ه روم ا ــرمــا بزرگ )فردو‬
PK:726 PK:726,727, BQ PK:67, BQ:196, FV:12
339
hagios :‫هم شه‬ ‫ایزد‬

yag: to worship yaz: to worship yaztân: plural of Îzad: God
Yazd or Izad
‫ستا ش کردن‬ yazatanam: God (‫ یزد‬،‫ایزد )یزدان‬
PK:501 BQ:2432 BQ, AG2
PK:501, PH:95,252, KL:1759
340
in, standing :‫هم شه‬ ‫ا ستادن‬

stâ: to stand ‫ا ستادن‬ sta: to stand, adi-sta: in standing êstâtan
to set BQ:123, PH:20, PK:1008, KT:210 BQ:198
PK:1008,1009
BQ:123, PH:20, Persian
PK:1008
Indo-European Old Persian
istâdan: to stand ‫ا ستادن‬
en: in, inside ‫داخل‬ adi, adyi: in ‫ ستون‬,‫ تا ستان‬,‫ پرستار‬,‫ استاد‬:"‫مثال فرم "ست‬
PK:311 PK:311 ‫ ار ش‬،‫ شت‬،‫ فرشته‬، ‫ آش‬:"‫مثال فرم "شت ا ش‬
BQ, MO
341
‫آ شه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ جاسوس‬:‫ا ش‬
this :‫هم شه‬ ‫ا شان‬

so: this, that ava-hya, awa: he, avâ: he, she îšân: he/she, him/her
she
‫ آن‬،‫این‬ avâ-šâm: plural form ‫ا شان‬
PK:979 šim, šâm: him, her used as a sign of respect BQ, PH
PK:979 BQ:197
342
‫آ شه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ جاسوس‬:‫ا شه‬
‫ ا نون‬،‫این‬ :‫ا مه‬

Indo-Euro. Indo-Euro. Old Persian Pahlavi Persian
i 2 : pronominal Au 1: one, ima, imam: im: this aymeh: this, now ‫ا مه‬
stem this one this
MO:345,42 ‫آشنا س م غ وار اندر جهان نا اب شد‬
‫ر شه ضم‬ PK:73,286 PK:75,286,
PK:281, KT:203
AG1:13, GR:85,220 ( ‫ا مه از س م غ گذر شنا نا اب تر )خاقا‬
BQ:199
343
61
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫این‬
‫این‬
Indo-European Indo-Euro. Old Persian Pahlavi Persian
i 2 : pronominal Au 1: one, aina, êna, aita, aêta: ên: this în: this ‫این‬
stem this one this one
im: this em-: this (time)
‫ر شه ضم‬ PK:73,286
ima, imam: this
PK:281, KT:203 MO:345,42 (‫ امسال‬،‫اِ م )امروز‬
PK:75,286, AG1:13, GR:85,220 MO, AG1:13
COGNATES- Avestan "im, iyam, imam: she, he, them;/ it: that;/ yô: who, which, what" (PK:283, KT:203)
344
۲‫ان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ایوان‬
62
‫ب‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
.‫ه م دل شود‬ ‫این حرف ا‬
‫پ شوند برای تا د افعال‬ : ‫ِب ـ‬

bhê: indeed ‫واقعا‬ bâ, bê, beî: bî-, be-: prefixes to emphasize verbs (‫ ب ا‬،‫ـ )برو‬ ، ‫ِب ـ‬
indeed
PK:113, IC:59, WD2:136 IC:59, MO
PK:113, IC:59
345
‫خ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ شورا‬:‫ا‬
Babel, Babylonia :‫هم شه‬ ۱‫اب‬

Semitic Akkadian Persian
n.b.b: to make hollow, dig a hole bâbu: door bâb: door ‫اب‬
‫ سوراخ کردن‬،‫حفره کندن‬ bâb-ilu: God's gate Bâbel: "God's gate" ‫ا ِل‬
KL:138 imbûbu: hollow tube anbûb: pipe, flute ‫انبوب‬
KL:138, ZM:30 NOTES - through Aramaic and Arabic
ZM:30, MO
346
‫اا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۲‫اب‬
father :‫هم شه‬ ‫ در‬:‫هم شه‬ ‫اا‬

pa: to protect, feed pâp, Pâpak: father. Suffix -k indicates bâbâ: father (‫ ا ک‬،‫ا ا ) اب‬
respect and love.
‫ غذا دادن‬،‫حفاظت کردن‬ NOTE- The words "bâb" and "bâbû" as
NOTE- possibly related to the Latin "papa". a title of respect may be from a
PK:787,842, BK:103
different root and mixed up with
NOTE- This has probably started as a nursery
BQ:202 "bâbâ: father". See the word ‫َب َ ه‬
word. Compare with the root "Baba". BQ:202, PH:34, NB:150, MO:428, KM:197
347
۱‫اب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ا ِل‬ ‫اا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اک‬

‫وا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ دعا‬:۲‫اج‬ ۱‫خش دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ مال ات‬:۱‫اج‬
63
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫اخ‬
‫اخ‬
apâxtara: north ‫شمال‬ apâxtar: north, bâxtar: west ‫اخ‬
NOTE- BK:870 indicates that the compass directions were north star
abâxtar: north ‫ا اخ‬
not uniform among Indo-European speakers. Most, facing axtar: star
the sunrise, considered "front" as north. axtar: star, fate ‫اخ‬
BK:870, BQ:99,
PH:35 NS:58 NOTE- IC links "axtar" to
"setâreh: star".
NOTE- bâxtar (left hand) used to mean "north" for Indo-European speakers
who considered the sunrise as their north (reference). See BK:870. BQ, NS
348
‫از دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اخ‬
wind :‫هم شه‬ ‫اد‬

wê: to blow ‫دم دن‬ vâta, vâiti: wind wâd: wind bâd: wind ‫اد‬
PK:81 PK:81, KL:1745, BQ:170 AP:102 BQ
349
wind, edge :‫هم شه‬ ‫ادآس‬

ak: sharp, a sharp stone ‫ سنگ ت‬، ‫ت‬ as, asan: stone âs: mill, mill stone bâdâs:
PK:18, KT:173 PK:19, KL:18, KT wind mill
Indo-European Avestan vât-âs: wind mill ‫ادآس‬
BQ:39,42,43 BQ
wê: to blow ‫دم دن‬ vâta, vâiti: wind
PK:81 PK:81, KL:1745, BQ:170
350
‫ادافراه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ قصاص‬:‫ادافره‬
‫ادام‬
Pahlavi Persian
vâtâm: almond ‫ادام‬ bâdâm: almond ‫ادام‬
BQ:206 BQ:206
351
‫از مرک ات‬ ‫نو‬ :‫ادرنگ‬

Pahlavi Persian
vât-rang: a kind of citrus plant bâd-rang: a kind of citrus tree and fruit
‫از مرک ات است ش ه نارنج و ترنج‬ ‫نو‬ (‫ادرنگ ) النگ‬
BQ:209 BQ:209, JS1:144
352
‫ادنجان‬
Sanskrit Persian Arabic Persian
vatin-ganah: eggplant bâdengân: eggplant badinjan bâdenjân: eggplant
‫ادنجان‬ ‫ادن ان‬ KL:125,165 (‫ادنجان ) ادمجان‬
KL:125 KL:125, BQ:213, MO:444 BQ:213, MO:444
NOTE- Spanish "al-berginia" and French "au-bergine" are borrowed from Arabic "al-badinjan" (EE*)
353
64
‫اده‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫اده‬
Old Persian Pahlavi Persian
batiaxê: a bowl (of wine) (‫اسه ) اب‬ bâtak: bâdeh: wine ‫اده‬
wine
PH:36
KM:207
bâdîyeh: bowl (of wine) (‫اد ه ) اط ه‬
KM:207
354
‫بردن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۱‫ار‬ ‫اده‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اد ه‬

‫دفعه‬ :۲‫ار‬
wel 3: to turn, roll var 3: turn, time (as in one tine) bâr 2: time (as in two times), it also refers
to (time of) admission in a royal court.
‫ تا اندن‬،‫چرخاندن‬ PK:1140
PK:1139-1140
(‫ ارخدا‬،‫ ارعام‬،‫ )در ار‬۲‫ار‬
PK:1140, TV:98, MO, GR:411
355
port, Euphrates :‫هم شه‬ ‫ کنار‬،‫ساحل‬ :۳‫ـ ار‬

per 2: to lead or fly par 2: there, over there bâr 2: shore, bâr 3: a suffix meaning
across. edge shore
‫پرواز ا عبور کردن‬ pâra 2 : end, shore (‫ )رود ار‬۳‫ار‬
KM:209
PK:817 KM:209
PK:816
356
water :‫هم شه‬ ‫ ارگ‬:‫هم شه‬ ‫اران‬

awe, wer 4, wed: water, wet vâr, wâr, vâra 1: rain vârân: rain bârân: rain ‫اران‬
‫ رط ت‬،‫آب‬ PK:78, KL:1682 BQ:218, BQ, KM:209
PK:78-81, KL:1732, CH:406 COGNATES- Avestan "aoda: fountain;/ vaidi: water way" (PK:78)
357
bear, transfer :‫هم شه‬ ‫ پ اهن‬:‫هم شه‬ ‫خورج‬ :‫ارجامه‬

Indo-European Av/Old Pers Pahlavi Pahlavi Persian
bher 1: to carry ‫حمل کردن‬ bar: to carry bâr 1: load bâr- jâmak bâr-jâmeh: a
PK:128,163, BK:107 PK:128 BQ:253 large bag for
JS1:154 carrying things
Indo-European Av/Old Pers Pahlavi on a donkey
yôs: to gird, belt yâh 2: to put belt on yâmak:
‫مر س‬ yâhma: cover, clothes
clothes ‫ارجامه‬
HM:49, PH:93
PK:513 PK:513, KL:1770, BK:434 JS1:154
358
water :‫هم شه‬ ‫ اران‬:‫هم شه‬ ‫ارگ‬

awe, wer 4, wed: vâr, wâr, vârîtan: bârgîn: pond, storage of rain water ‫ارگ‬
water, wet vâra 1: rain rain water
‫خ ش هم ج س خاقا شمارند از سخن‬
‫ رط ت‬،‫آب‬ BQ:218,
PK:78, KL:1682 KM:209 ( ‫ـ ــارگ ــن را ابر ن س ــان ــی ش ـن ــاسنــد از س ـخــا )خاقا‬
PK:78-81, KL:1732,
CH:406
COGNATES- Avestan "aoda: fountain;/ vaidi: water way" (PK:78) BQ, KM:209
359
65
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ۱‫اره‬
burden, transfer :‫هم شه‬ ‫اسب‬ :۱‫اره‬

bher 1: to carry bar: to carry bârag, bâr-ak: bâreh: carrier, horse ‫اره‬
horse mount
‫حمل کردن‬ PK:128 ‫ترگ رومـی ه برنهاد‬
JS1:154
PK:128,163, BK:107
( ‫اره ز راندرش همچو اد )فردو‬
PK, BQ, KM
360
cover :‫هم شه‬ ‫دیوار قلعه‬ :۲‫اره‬

wer 3, werg 2: to cover, enclose var 1, vara, vâra 2: bâru: castle wall (‫ارو ) اره‬
cover, wall
‫ محصورکردن‬،‫پوشاندن‬ ‫سـر ــارۀ دژ ُ ــد انــدر ه ــوا‬
PK:1168, KM:212, KT:207 ( ‫ند دند جنگ هوا کس روا )فردو‬
PK:1168, IC:1599
BQ
361
۲‫اره‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ دیوار قلعه‬:‫ارو‬
‫ پودر‬:‫هم شه‬ ‫اروت‬

Indo-European Latin French Turkish Persian
pel 3: dust, flour pollen: poudre: pudra, barut bârût: gun powder ‫اروت‬
dust dust, powder
‫ آرد‬، ‫خا‬ BQ:216, TU:6 BQ:216, TU:6
AD AD:1024
PK:802
362
‫ارک‬
Pahlavi Persian
bârig: narrow ‫نازک‬ bârîk: narrow ‫ارک‬
JS1:154 JS1:154
363
‫واحد طول‬ :۱‫از‬

bhengh, banz*: to be bazah: height, depth bâz: distance between stretched hands ۱‫از‬
thick, dense
‫لند ش ا چ خ هم ــاز بود‬
‫ غل ظ‬،‫لفت‬ PK:127, KL:1109 ( ‫ست ش ب ش از چهل از بود )اسدی طو‬
PK:127
MO,CH
364
‫شاه‬ :۲‫از‬
wegh: to go, carry vaz: fly bâza, bâz: hawk, falcon (‫ واشه‬،‫ ) اشه‬۲‫از‬
bâž: hawk ‫ دار‬۲‫س اندر دوان هفتصد از‬
vaza 1: a bird, hawk
‫ حمل کردن‬، ‫رف‬ AP:105 ( ‫ا ا واش ــه و چ خ و ش ــاه ار )فردو‬
PK:1119
PK:1119 BQ, MO
365
66
۳‫از‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫گشاده‬ :۳‫از‬
bheğh: outside, open ‫ از‬،‫ب ون‬ apaš: turned back, open a-pâč: open bâz: open ۳‫از‬
IC:69,70, PK:112-113, AP:140 KM:214 MO:452 IC:70
366
‫دو اره‬ :۴‫از‬

apânk, apâk, apak: again ‫دو اره‬ apâc: again bâz: again ۴‫از‬
BQ:217 BQ:217 ‫آمدت نوروز و آمد جشن نوروزی فراز‬
(‫ام ارا! ارگی تازه از گ از )منوچهری‬
BQ:217
367
wheel, cult :‫هم شه‬ "‫"محل تجمع‬ :‫ازار‬

kwel: to move around, turn car, čâr: to move vâ-čar: place to bâzâr: "place of
around, also an open get together, bazaar assembly", bazaar
‫ چرخ دن‬، ‫حرکت کردن‬
BQ:635, AG3:73, JD:297
PK:640 (‫ ازران‬،‫ازار )واچار‬
Old Persian MO, BQ, AG3:73
abâ: to assemble together ‫دور هم جمع شدن‬
BQ:218
368
‫ازدن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ازنده‬ ‫ازار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ازران‬

‫ازو‬
bhâghu : elbow, arm ‫ ازو‬،‫آرنج‬ bâzu, bâzâu: arm bâzû: arm (۱‫ازو ) اهو‬
PK:108 PK:108, KL:190 BQ:220
369
‫از دن‬
Indo-European Iranian Pahlavi Persian
weg 2: to be vâz, wâz: vâzîtan: to rise bâzîdan: to play (‫ ازنده‬،‫از دن ) ازی‬
lively, strong power, largeness up, be active, play
or rising. bâxtan: to play, also to lose a game
‫زنده و قوی بودن‬ bâxtan: to rise
KM:201, IC:1499 up, play ‫اخ‬
PK:1117 HM:22, KM:201 KM:201, HM:22, IC:1499
370
۲‫از‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ شاه‬:‫اشه‬ ۱‫خش دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ اج‬:‫اژ‬

‫اده‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اب‬ ‫ اسه‬:‫اط ه‬
pagoda :‫هم شه‬ ‫اغ‬

bhag: to share out, to enjoy bâga: share, bâğ: garden bâğ: garden ‫اغ‬
property, garden
‫ لذت بردن‬،‫خش دن‬ BQ:222
PH:39, KM:224
PH:39, KM:224
PK:107, IC:61
371
67
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫اف‬
weave :‫هم شه‬ ‫اف‬

webh: to weave ubdaena: vaf-: to weave bâftan: to weave ‫اف‬
woven
‫اف‬ AP:106 âbâft: a type of rough and strong cloth
PK:1114
PK:1114 (‫ ا فت‬،‫آ افت )آ فت‬
PH:38, BQ, PK:1114, JS1:64
372
ُ ُ
‫آفدم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ عاق ت‬:‫افدم‬
bean :‫هم شه‬ ‫اقﻼ‬

COGNATE- Greek bhabhâ: bean ‫ حب ات‬،‫ اقﻼ‬،‫ل ا‬ bâqelâ: fava beans ‫اقﻼ‬
"bakelos: bean" (JS1:152) PK:106 JS1:151,152
373
‫بم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ا‬

‫ال‬
Pahlavi Persian
bâl-ak: wing ‫ال‬ bâl: wing ‫ال‬
JS1:146 JS1:146
374
‫لند‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اﻻ‬
burg, fort :‫هم شه‬ ‫ ال ن‬:‫مقا سه‬ ‫اﻻخانه‬

Indo-European
gwhen 3, kan*: to dig and fill ‫کندن و ُپر کردن‬
CH:232, PK491
Av/Old Pers Pahlavi Persian Persian
kan 1, xan, gan: kandak, xanak: a dug-in house xâneh: house bâlâxâneh:
to dig, pile up, build َ top room,
(‫خانه )خن‬ balcony
PK:491, PH:194, BT:583 PH:194, TV:8, 155, BQ:1707
PH:194, BQ, FJ:51
Indo-European Avestan Persian ‫اﻻخانه‬
bheregh: high ‫ لند‬،‫اﻻ‬ bareš, berezant: high bâlâ: up, top ‫ اﻻ‬،‫لند‬ MO:465
PK:140 PK:140, KL:188, KT:200, BR:36 KL:148, BQ, NS:78

375
‫ اﻻ‬:‫هم شه‬ ‫ ستون اص سقف‬، ‫شاه ت‬ :‫ اﻻ ر‬،‫اﻻر‬

bheregh: high ‫ لند‬،‫اﻻ‬ bareš, berezant: high bâlâr: the main column or beam
for holding a roof
PK:140 PK:140, KL:188, KT:200, BR:36
(‫اﻻر ) اﻻ ر‬
JS1:147
376
belly :‫هم شه‬ ‫ ال‬:‫هم شه‬ ‫الش‬

bhel: to swell, grow baraziš, barašnav: bâlîšn, bâlên: bâleš: pillow ‫الش‬
cushion, pillow pillow
‫ رشد کردن‬، ‫ورم کردن‬ PK:125, TV:98, AP:108
PK:125 TV:98
PK:120-158, AP:124
377
68
‫ال ن‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
burg, fort :‫هم شه‬ ‫ اﻻ خانه‬:‫مشتق از‬ ‫ال ن‬

Indo-European
gwhen 3, kan*: to dig and fill ‫کندن و ُپر کردن‬
CH:232, PK491
Av/Old Pers Pahlavi Persian Persian Persian
kan 1, xan, gan: kandak, xanak: a xâneh: bâlâxâneh: bâlkon:
to dig, pile up, build dug-in house house top room, balcony
PK:491, PH:194, BT:583 balcony
PH:194, TV:8, 155, BQ:1707 PH:194, BQ, ‫ال ن‬
FJ:51
Indo-European Avestan Persian ‫اﻻخانه‬ NOTE- through
Italian & French
bheregh: high bareš, berezant: high bâlâ: up, top MO:465
‫ لند‬،‫اﻻ‬ PK:140, KL:188, KT:200, BR:36 KL:148, BQ,
MO:467
PK:140 NS:78
378
‫ادرنگ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫النگ‬
wart :‫هم شه‬ ‫زگ ل‬ :‫الو‬

werd: raised point ‫نقطه برجسته‬ vard: raised bâlû: wart ‫الو‬
point, wart
wordos: wart, frog ‫ قور اغه‬، ‫زگ ل‬ ‫ای عشق ز من دور که بر دل همه رن‬
AP:109 (‫همچو زر چشم ـ مح م الو )شا ر خارائـی‬
IC:1577, PK:1151
IC:1577, MO:467, AT:201
379
‫واﻻ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ال دن‬
belly :‫هم شه‬ ‫ الش‬:‫هم شه‬ ‫رخت خواب‬ : ‫ال‬

bhel: to swell, grow baraziš, barašnav: bâlîšn, bâlên: bâlîn: bed ‫ال‬
cushion, pillow pillow
‫ رشد کردن‬، ‫ورم کردن‬ PK:125, TV:98, AP:108
PK:125 TV:98
PK:120-158, AP:124
380
‫صبح‬ :۱‫ام‬
bhâ 1: to shine ‫درخش دن‬ bama, bâ, bâmya: bright bâm: morning (‫ ) امداد‬۱‫ام‬
PK:104 PK:104, GR:97 BQ:227
381
wear :‫هم شه‬ ‫ ایوان‬، ۲‫ ان‬:‫هم شه‬ ‫سقف‬ :۲‫ام‬

wes 3: to wear, put on vah, vahna, vanhna, bân: roof, bâm 2: shelter, house, roof
vasta: cover, clothes house
‫پوش دن‬ ۲‫ام‬
BQ:227,229
PK:1172 PK:1172, KT:219, AP:62 KM:230, BQ, JS1
382
۱‫ام‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫امداد‬

‫ام ه‬
Greek Turkish Arabic Persian
bamia: okra ‫ام ه‬ bamia: okra bâmiyeh: okra ‫ام ه‬
ZV1:34 AR:16 ZV1:34, EE* MO
383
‫ای دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ن اه دارنده‬:۱‫ان‬
69
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ۲‫ان‬
wear :‫هم شه‬ ۲‫ ام‬:‫هم شه‬ ‫سقف‬ :۲‫ان‬

wes 3: to wear, put on vah, vahna, vanhna, bân: roof, bân 2: house, roof
vasta: cover, clothes house
‫پوش دن‬ (‫ )ایوان‬۲‫ان‬
PK:1172 PK:1172, KT:219, AP:62 BQ:227,229 KM:230, BQ, JS1
384
voice :‫هم شه‬ ‫انگ‬

Indo-Euro. Av/Old Pers Old Persian Pahlavi Persian
wekw: vak, vačah, vaxš 1: wâk: to speak vang: call, vang 2: call, crying ۲‫َونگ‬
voice word, voice, sound loud sound,
wânk: call, crying bâng: call, loud sound ‫انگ‬
‫صدا‬ PK:1135 called AG2, BQ
PK:1135 AG2:61 BQ:229
385
wear :‫هم شه‬ ۲‫ ان‬،۲‫ ام‬:‫هم شه‬ ‫خانم م ل‬ :‫انو‬

wes 3: to wear, put on vah, vahna, vanhna, bân: roof, house bânû: house lady
‫پوش دن‬ vasta: cover, clothes bânôy: lady of the house ‫انو‬
PK:1172 PK:1172, KT:219, AP:62 BQ:227,229 KM:230, BQ, JS1
NOTE- HM:25 does not agree with this derivation of "bânû".
386
above, will :‫هم شه‬ ‫اور‬

Indo-European Avestan Avestan Pahlavi Persian (1)
wel 1: to wish, desire var 2, ver 1, upa-var: in belief vâvar: bâvar: belief
varena: to wish belief
‫آرزو کردن‬ ‫اور‬
PK:1137 PH:41,65,71,72,73 BQ:230
PK:1137 BQ
Indo-European
upo, uper: to, above ‫ اﻻ‬،‫ه‬ NOTE- see "Wer 1: to speak "
for another possible root
PK:1106, KL:1105
387
above, word :‫هم شه‬ ‫اور‬

wer 1: to speak ‫صح ت کردن‬ upa-var: in belief vâvar: bâvar: believing as true
PK:1162 belief
Indo-European
PK:1162, KL:1751, ‫اور‬
BK:1254 BQ:230
MO, BQ
upo, uper: to, above ‫ اﻻ‬،‫ه‬
NOTE- see "Wel 1: to wish" for another possible root
PK:1106, KL:1105
388
‫اه‬
wes 1 : wet, also male animal ‫ حیوان نر‬،‫خ س‬ bâh: sperm, sexual drive ‫اه‬
PK:1171,1172, IC:1582 IC:1495,1525,1582, MO:470
389
‫ازو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۱‫اهو‬
70
۲‫اهو‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
bridge :‫هم شه‬ ‫گرز‬ :۲‫اهو‬

bhru 2: beam, log ‫ت و الوار چو‬ bâru: large stick bâhû: large stick, club ‫اهو‬
PK:173, AP:111 PK:173, AP:111 ‫شکنم له ه اهوی هجا و دشنام‬
( ‫زآنکه آن لۀ شوم ازدر اهوست مرا )سوز‬
AP:111
390
upon, exit :‫هم شه‬ ‫اد‬

Indo-Euro. Av/Old Pers Old Persian Pahlavi Persian
upo, uper: upa, upâ: to, toward ay: to move upâyat: bâyad: must
to, above must
PK:1106, KL:1105
upâ-aitiy, upâ-ay-a: ‫اد‬
‫ اﻻ‬،‫ه‬ Indo-European KM:234,
ought to AG3:35 KM:234
PK:1106,
KL:1105 i 1, ei, ai*: to go ‫رف‬ PK:293, AG3:35
PK:293,501, KL:825, CH:154 COGNATE- Avestan "ae: to go" (CH:154)
391
َ ‫ َب‬،‫ بور‬:‫هم شه‬ ‫ب‬

beaver, brown :‫هم شه‬
bher 4: bright, brown ‫ قهوه ای‬،‫روشن‬ bowra, bawraini, bawri: brown babr: tiger ‫ب‬
animal
PK:136 MO:471, JS1:115
PK:136, KL:158 ،JS1:115
392
beaver, brown :‫هم شه‬ ‫ ب‬،‫ بور‬:‫هم شه‬ ‫ ب دس‬،‫جانوری ش ه گ ه‬ : َ ‫َب‬

bher 4: bright, brown bowra, bawraini, bawri: bavarak: babar: beaver, red fox
‫ قهوه ای‬،‫روشن‬ brown animal beaver َ ‫َب‬
PK:136 PK:136, KL:158 ،JS1:115 MO:471 MO:471, JS1:115
393
baby :‫هم شه‬ ‫چه‬ :‫َب َ ه‬

baba: baby words, indistinct speech. Barbarah: unclear speech, people baba: baby ‫َب َ ه‬
who speak a foreign language.
‫لغات نا مفهوم کودک‬ AP:113
AD:1507, PK:91 AD:1507, PK:91
NOTE- These words may be related to the root "Pa: to protect, feed".
394
‫ُت‬
Sogdian Pahlavi Persian (1)
pwt: buddha, also used to mean an idol ‫ ت‬،‫بودا‬ bôt: idol bot: idol (‫ُ ت )بتکده‬
NOTE- HN2: 94 claims this word has a Chinese / BQ
NOTE- See "Bheu 3" for another
Indian root. possible root.
GR:332, HN2:94 MO:472, BQ:234, HN2:94

395
71
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ُت‬
‫ُت‬
bheu: to exist, grow bûiti, buiti daevo: name of bot: idol (‫ُ ت )بتکده‬
a demon encouraging idolatry
‫ رشد کردن‬،‫بودن‬ NOTE- See "Pwt" for another possible root.
PK:146 BQ:223, BK:1503, PK:146 MO:472, BQ:234
396
‫س مان‬ :‫بتون‬
gwet: resin, gum ‫صمغ‬ bitumen: asphalt beton: concrete beton: concrete ‫بتون‬
PK:480 PK:480 EE* MO
397
‫جز‬
bheğh: outside, open Bheğh-iks: outside, excluding bejoz: except, excluding
‫ از‬،‫ب ون‬ ‫ ه جز‬، ‫ ه اس ثنای‬، ‫خارج‬ (‫جز ) ُجز‬
IC:69,70, PK:112-113, AP:140 IC:69,70, PK:112-113, AP:140 IC:70, MO:473
COGNATE- Pahlavi "yut: separate" (BQ:570)
398
‫ّچه‬
wet, wetos: year, also vasa: one year vhat-čak, cačak: bačeh: child, baby
‫ّچه‬
referring to age like young old, young child one year old, child
‫ موجود چند ساله‬،‫سال‬
PH:43 PH:43, HM:26 BQ:237, PH:26
PK:1175, DV:673
399
۱‫خش دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫َ خت‬ ‫پوز دن‬ ‫خش ده شده ـ رج ع شود ه‬ :‫ُ خت‬
َ
‫خواب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫َ خت‬
pagoda :‫هم شه‬ ‫ بهادر‬:‫هم شه‬ ‫عطا کردن‬ :۱‫خش دن‬

bhag: to share baxto-dâta: one baxšîtan baxšîdan: to give, share
(‫ خت ار‬،۱‫خش دن ) َ خت‬
out, to enjoy who is given a good
fortune, lucky baxt
‫ لذت بردن‬،‫خش دن‬
bax-ta: that which
BQ:239 bâj: toll, tax (‫ ) اژ‬۱‫اج‬
PK:107, IC:61
is given, fate ‫ز د ـ ـ ـنـ ـ ــار ــر ک ــرده ده چ ــرم گــاو‬
PK:107, KT, KL:169
( ‫سه ساله فرستاده شد اژ و ساو )فردو‬
BQ:203,239, KM:198,241, AG2:61, AG3:35
400
‫گذشت کردن‬ :۲‫خش دن‬

Av/Old Pers Av/Old Pers Pahlavi Persian
xšad*: to forgive ‫خشودن‬ apa-xšad-a: abaxšay, baxšîdan: to
to forgive abaxšâyîd forgive
AG3:35, CH:450
Indo-European Avestan AG3:35 AG3:35 ‫خش دن‬
apo: off ‫ دور‬،‫جدا‬ ap 2, apa: off, to (‫) خشودن‬
PK:53 PK:54, BQ:1086 AG3:35, CH450
401
۲‫ عفو کردن ـ رج ع شود ه خش دن‬:‫خشودن‬
72
‫َد‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫َد‬
Indo-Scythian Iranian Pahlavi Persian
vata: small, undesirable, bad ‫ د‬،‫ نا سند‬،‫کوچک‬ vata: bad vat: bad bad 1: bad ‫َد‬
BL1:223 BL1:224 BL1:224 vad: bad ‫َود‬
PH:44, BQ, MO:4993
402
express, oppress :‫هم شه‬ ‫ ره‬،‫پ شوا‬ :‫ ِ د‬،‫ُ د‬

per 3: oppose, hit paiti 2: paitiš, pat, pêš: in bod, bed 2: (suffix) leader
(‫ م د‬،‫ ه د‬،‫ ِ د )سپه د‬،‫ُ د‬
oppose front, leader, owner
‫مقا ل‬
PK:815-818 PK:815 BQ:440 BQ
403
َ
‫ محتوای قچه ـ رج ع شود ه‬:‫َ درزه‬
َ
‫َ درزه‬ ‫لخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دخشان‬
ُ
‫نهور‬ ‫ زشت ـ رج ع شود ه‬:‫دنهور‬ ۲‫درود‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ه سﻼم‬:‫درود‬
‫ذله‬
bhag: to share out, to enjoy ‫ لذت بردن‬،‫خش دن‬ Bhag-los, Bhag-mos: bazleh: joke ‫ذله‬
PK:107, IC:61 enjoyment, feasting IC:61, MO:489
NOTE- MO derives this from Arabic IC:61
404
‫ و ر‬:‫هم شه‬ ‫حافظه‬ :۱‫َبر‬

wei 2: vital force ‫ن وی ح ا‬ vîra: man, (his vîr: bar 1: memory ۱‫َبر‬
mind) awareness
Wiros: man ‫مرد‬ MO:489, BQ:2298,
PK:1177, KL:1714 BQ:334 BQ:262
PK:1123,1177, KL:1714
405
force, fort :‫هم شه‬ ‫ برم ش‬،‫ لند‬:‫هم شه‬ ‫اﻻ‬ :۲‫َبر‬
Indo-European Old Persian Persian (1)
bheregh: high bard-: to be high or tall bar 2: high (‫ ب ن‬،‫ )برتر‬۲‫َبر‬
‫ لند‬،‫اﻻ‬ Bardiya: glorified Bardiyeh: "great", a name ‫برد ه‬
PK:140 KT:200,201 NS:79, KT:200
NOTE- See "Upo: from below" for another possible root.

406
up, above :‫هم شه‬ ‫ اور‬،‫ ام د‬:‫هم شه‬ ‫اﻻ‬ :۲‫َبر‬

َ
upo, uper: to, above ‫ اﻻ‬،‫ه‬ upairi: above, apar: on, abar: super (‫َابر ) َز ر‬
۲‫َبر‬
PK:1106, KL:1105 over, beyond over, more than
PK:1105, KL:1105 PH, KM:371
bar 2: over
BQ:79
NOTE- See "Bhergh: high" for another possible root.
407
‫بردن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ار‬:۳‫بر‬

َ
73
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ۴‫َبر‬
breast :‫هم شه‬ ‫س نه‬ :۴‫َبر‬

bhreus: swollen ‫متورم‬ varang,varah: war, bar: bar: breast, chest, appearance ۴‫َبر‬
swollen, breast breast
PK:170, AP:116 AP:116
AP:116 AP:116
408
brother, bear :‫هم شه‬ ‫برادر‬

Indo-European Indo-Euro. Avestan Pahlavi Persian
bher 1: to carry ‫حمل کردن‬ Bhra-ter: brâ-tar: barâtar barâdar: "load or
PK:128,163, BK:107 carrier of load carrier of responsibility carrier
Indo-European or family BQ:246 of family", brother
responsibility KL, BK:103-107 ‫برادر‬
ter 2, tar: a kinship term
PK, BK:103-107 BQ
‫سوند گروه ا فام ل‬
PT:863
409
‫براز دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫برازنده‬
bright :‫هم شه‬ ‫ز ا نمودن‬ :‫برازدن‬

bhereg: to shine, bright brâz: to shine barâzîdan: to look nice ‫براز دن‬
‫ روشن‬،‫درخش دن‬ PK:139, BQ:137 barâzandeh: well suited, fit ‫برازنده‬
PK:139 BQ, MO, AP:118
410
‫ب ط‬
Indo-European Indo-European Greek Pahlavi Persian
baba: baby words, Barbarah: unclear barbitos: barbut: a barbat: a musical
indistinct speech. speech, people who foreign people stringed musical instrument
‫لغات نا مفهوم کودک‬ speak a foreign or objects. instrument ‫ب ط‬
AD:1507, PK:91 AD:1507, PK:91 SH:22 BQ:249, MO:497 MO:497
411
‫بج‬
purgos, pyrgos: tower ‫بج‬ burj: tower borj: tower ‫بج‬
RB:1262, AR:20, ED* NOTE- ZV1:36 claims this is from an Aramaic
MO, AR:21
AR:20, BQ:250
412
‫ بهره‬:‫هم شه‬ ‫ قسمت‬،‫بهره‬ :‫َب خ‬

bhag: to share out, baxadra: bahr, bahrak: barx: interest ( ‫َب خ )بر‬
to enjoy interest interest
‫چند نا ز چ خ‬ ‫تو ای دا‬
PK:107, IC:61 BQ:251,324, KM:305 ( ‫که ایزد َ دی دادت از چ خ ب خ )اسدی طو‬
TV:96
BQ, TV:96
413
bear, transfer :‫هم شه‬ ‫بردن‬

bher 1: to carry bar: to carry burtan: to carry bordan: to carry, take ‫بردن‬
‫حمل کردن‬ PK:128 bâr 1: load bâr 1: load, fruit (tree load) (۳‫ ) َبر‬۱‫ار‬
PK:128,163, BK:107 BQ:253 PK, BQ, KM
414
74
‫َبرده‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫َبرده‬
wel 2, war*: to tear, plunder vareta: slave vartak 1: bardeh: slave
‫ غارت کردن‬،‫اره کردن‬ ‫برده‬ slave
‫َبرده‬
BQ:253, HM:26
PK:1144, CH:208 UT*, BQ:253 HM:26, BQ:253
415
۲‫َبر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ "‫ "بزرگ‬:‫برد ه‬
burg, fort :‫هم شه‬ ۲‫ َبر‬:‫هم شه‬ ‫ُبرز‬

bheregh: high ‫ لند‬،‫اﻻ‬ bareš, berezant: high borz: tall, tallness ‫ُبرز‬
PK:140 PK:140, KL:188, KT:200, BR:36 barzoy: "great" ‫ بروز ه‬،‫برزوی‬
KL, BQ, NS, BR
416
‫ورزدن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ار‬:‫برز‬

َ
fort, force :‫هم شه‬ ‫ دوزخ‬:‫مقا سه‬ ‫برزخ‬

an 1: breath ‫ دم‬،‫نفس‬ ahu, ahura: life, barz-ahva: barzax: barzax:
spirit, world better (higher) better middle stage
ansu: spirit, world ‫ جهان‬،‫روح‬ world world
KL, PK:48
PK:48, KL:41,1095, ‫برزخ‬
TV:6
BR:36 BQ:896, BR:36
Indo-European PK:48, BQ:896,
BR:36, GR:127
bheregh: high ‫ لند‬،‫اﻻ‬
PK:140
417
۲‫ اره‬:‫هم شه‬ ‫ محله‬،‫منطقه محصور‬ :‫َبرزن‬

wer 3, werg 2: to cover, enclose vardana, paru-zana: walled-in barzan: suburb, street
‫َبرزن‬
area, city
‫ محصورکردن‬،‫پوشاندن‬
PK:1168, KM:212, KT:207
PK:1168, IC:1599 BQ
418
‫ورزاو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ او شخم‬:‫برزه او‬ ‫ُبرز‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ "‫ "بزرگ‬:‫برزوی‬

َ ‫َب‬
‫رسم‬
bhel: to swell, grow barez: to grow barsum: barsam: a bundle of twigs used in
branches, twigs Zoroastrian ceremonies
‫ رشد کردن‬، ‫ورم کردن‬ bara-s-man:
bundle of twigs BQ:256 ‫برسم‬
PK:120-158, AP:124
‫جهانجوی ا آن دو خ و پرست‬
PK:120, BQ:256
( ‫گرفت از ـی واژ ـرسم ـدست )فردو‬
BQ:256, TV:103
419
fry :‫هم شه‬ ‫ ب ان‬،‫ َب َجن‬:‫هم شه‬ ‫برشته‬

bher 2: to cook ‫خ‬ braij: to cook, fry brištag: roasted berešteh: roasted, toasted
PK:137 PK:137, BQ:270, PH:47 TV:103, BQ:270 ‫برشته‬
MO, BQ, KM, AG3
420
‫ورغ‬ ‫ بند آب ـ رج ع شود ه‬:‫ برغاب‬،‫ب غ‬
75
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫برف‬
‫برف‬
wep: to throw, spray ? ‫ اش دن؟‬،‫پرتاب کردن‬ vafra: snow vafr barf: snow ‫برف‬
PK:1149 PK:1149 PK:1149 PK:1149, KM:258
421
‫برق‬
Semitic Arabic Persian
barq: shine barq: shine, lightning barq: shine, lightning, electricity ‫برق‬
‫ برق‬،‫درخشش‬ istabraq: shining material or cloth MO, AR:17
ED* ED*, AR:17
422
before :‫هم شه‬ ‫آلو‬ :‫برقوق‬

per 1: around, forward. ‫ پ ش‬،‫پ امون‬ prae-coquô: pre-cooked, barquq: barquq:
PK:810 ripe before its time plum plum
Indo-European AR:17,
‫برقوق‬
praecox: ripe AR:17, MO:507
pekw: to cook ‫خ‬ ZV1:38
DV:134, 485
PK:798
423
‫ کرو‬:‫هم شه‬ ‫برکت‬

b.r.k: originally "to kneel". eventually the root b.r.k: to bless barekat: blessing ‫برکت‬
developed the sense of "to bless".
(‫ت ک کردن )ق ﻼ مع زانو زدن بوده است‬ barakat: blessing NV:45
BR KL:164, BR
424
bloom :‫هم شه‬ ‫برگ‬

bhel: to swell, grow bara-: branches varg, valg: barg: leaf, page, sustenance
leaf
‫ رشد کردن‬، ‫ورم کردن‬ Varekahe, Varaka: (‫ ل ه‬، ‫برگ ) ل‬
BQ:260, KM:259
PK:120-158, AP:124 leaf MO:571, KM:259, AP:124
TV:281, BK:525, PK:123
425
upon :‫هم شه‬ ‫ کس‬:‫هم شه‬ ‫زره برای حفظ پهلوها‬ :‫برگستوان‬
kost: bone, rib, side of anything ‫ کنار هر چ ی‬،‫ دنده‬،‫استخوان‬ kost: side bargostovân:
PK:616 armor (worn to
Indo-European Av/Old Pers uparô-kušta- protect the sides)
upo, uper: to, above ‫ اﻻ‬،‫ه‬ upa, upâ: to, toward pâma: ‫برگستوان‬
PK:1106, KL:1105
protection for the
PK:1106, KL:1105
sides BQ
Indo-European Av/Old Pers BQ:1643, KM:261
pa: to protect, feed pa: to guard
‫ غذا دادن‬،‫حفاظت کردن‬ pâta: protected NOTE- AD claims that this may be
PK:787,842, BK:103 PH:41,72, KL:114 related to the root "Ost: bone".
426
76
‫برل ان‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
brilliant :‫هم شه‬ ‫ لور‬:‫هم شه‬ ‫برل ان‬

Sanskrit Greek Latin French Persian
bêlûr: an indian city beryllos: berillus: berelyân: cut diamond
famous for its crystal crystal precious stone
‫برل ان‬
‫نام شهری در هند‬ AD:126, ED*
KL:166 MO:511
KL:166
427
‫ استخر‬، ‫آ گ‬ :‫َبرم‬
Indo-Scythian Pahlavi Persian
var: to cover varm: container, reservoir barm: reservoir, pool ‫َبرم‬
BL1:234 BL1:234 BL1:234, MO:511
428
‫ م ش‬+ ۲‫َبر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫برم ش‬ ‫ـ رج ع شود ه پرماس دن‬ ‫ سودن‬:‫برماس دن‬
not, full, age :‫هم شه‬ ‫ جوان‬:‫مقا سه‬ ‫ جوان‬،"‫" م عمر‬ :‫برنا‬
َ
ne 1, an 3: no, not ‫نه‬ a-, â-, an-: no, not a-purn-ây: "not
PK:756, KT:167 PK:757, KT:167 full of life", young
Indo-European
Avestan Avestan
aiw: vitality, eternity BQ:264, KT:209
âyu, ay: life, age perana-âyu:
‫ ا د ت‬،‫ح ات‬ full of life Persian
PK:17
‫ُبرنا‬
PK:17
KL:31, BQ:264 bornâ: young
pel 1: to fill ‫پر کردن‬ par 1, perana: full BQ:264
PK:799 PK:799
429
َ
‫برنز‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۱‫برنج‬ ‫فرناس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ دیوانه‬:‫برناس‬
۲‫برنج‬
Indo-European Sanskrit Av/Old Pers Pahlavi Persian
urigh: rice ‫برنج‬ Vrihi: brîzi, vriz, urvinj: birinj, oroz: rice ‫ارز‬
rice rice virinj
IC:1681 varîzeh: rice ‫ور زه‬
AD:1116 KL:1346 JS1:163 berenj 2: rice ۲‫برنج‬
BQ, MO, IC:1681
430
‫برنز‬
Avestan Persian Latin Italian French Persian
berenža: brass berenj 1: brass boronzium: bronzo bronz: bronze
brass
‫برنز‬ ۱‫برنج‬ ‫برنز‬
KL:203 KL:204
PH:48 PH:48 MO
431
‫ابرو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ُبرو‬
77
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫َبرواره‬
up, cover :‫هم شه‬ ‫اﻻخانه‬ :‫َبرواره‬

upo, uper: to, above ‫ اﻻ‬،‫ه‬ upairi: above, upairi-vâra: varvâra:
PK:1106, KL:1105 over, beyond cover, shelter bed, seat
PK:1105, KL:1105 BQ:267 BQ:267
wer 3, werg 2: to cover, enclose var 1, vara, vâra 2: barvâreh: balcony, upstairs
cover, wall
‫ محصورکردن‬،‫پوشاندن‬ ‫برواره‬
PK:1168, KM:212, KT:207
PK:1168, IC:1599 BQ:267
432
‫ُبرز‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ "‫ "بزرگ‬:‫بروز ه‬ ‫ـ جرد‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫بروجرد‬

‫ّبره‬
weren: lamb ‫بره‬ varnak: lamb varrak: lamb barreh: lamb ‫ّبره‬
PK:1170 PK:1170 PK:1170, BQ:268 BQ, PK:1170, PH:192, GR:398
433
burg :‫هم شه‬ ‫ لند و اﻻ‬:‫هم شه‬ ‫برهمن‬

bheregh: high ‫ لند‬،‫اﻻ‬ brhant: high brahman: Priest of an old
brahman: religious devotion, prayer
Indian religion(‫برهمن )برهمه‬
PK:140
KL:194, KT:201 BQ:269
434
‫برهنه‬
nogw: naked mağnâ: naked brahnak: naked berehneh: naked ‫برهنه‬
‫ع ان‬ PK:769, KL:1026, BK:325 BL1:256 BL1:256, MO:517
PK:769 NOTE- See "Bûnai: naked" for another possible root.
435
‫برهنه‬
Indo-Scythian Avestan Pahlavi Persian (2)
bûnai: naked ‫ع ان‬ mağna: naked brahnak: naked berehneh: naked ‫برهنه‬
BQ:1555 BL1:256 BL1:256 BL1:256, MO:517
NOTE- See "Nogw: naked" for another possible root.
436
up, tension :‫هم شه‬ ‫ فروه خ‬:‫مقا سه‬ ‫اﻻ کش دن‬ : ‫بره خ‬
ten 1, tenu: to stretch, pull ‫کش دن‬ thang, hanč, â- hîxtan: to pull ‫هخ‬
PK:1064,1067, AD
BQ:1481,2376, 2381, TV:7 bar-hîxtan: to pull up
‫بره خ‬
upo, uper: to, above ‫ اﻻ‬،‫ه‬ upairi: above, over, beyond
BQ, PH, TV
PK:1106, KL:1105 PK:1105, KL:1105
437
78
‫ب ان‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
fry :‫هم شه‬ ‫ ب جن‬،‫ برشته‬:‫هم شه‬ ‫ب ان‬

bher 2: to cook ‫خ‬ braij: to cook, fry brijan: bake, roast beryân: roasted ‫ب ان‬
PK:137 PK:137, BQ:270, PH:47 JS1:164 JS1:164
COGNATE- Sanskrit "bharjana: baking" (JS1:164)
438
‫ ب ان‬،‫ برشته‬:‫هم شه‬ ‫تنور نان پزی‬ :‫ب َجن‬

bher 2: to cook ‫خ‬ braij: to cook, fry brištag: roasted berîjan: baking oven ‫ب َجن‬
PK:137 PK:137, BQ:270, PH:47 TV:103, BQ:270 MO, BQ, KM, AG3
439
‫بخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ال‬:‫ب زن‬
bring, bear :‫هم شه‬ ‫َب د‬

bher 1: to carry ‫حمل کردن‬ bar: to carry burtan: to carry barîd: mail carrier ‫َب د‬
PK:128,163, BK:107 PK:128 BQ:253 PK, BQ, KM
NOTE- AA, TU and AS claim "barîd" is from Pahlavi "burtan". BQ claims it is from Latin "veredus: carrier".
440
bore :‫هم شه‬ ‫ ب ل‬:‫هم شه‬ ‫ب دن‬

bher 3: to cut, pierce ‫ سوراخ کردن‬،‫ب دن‬ brây: to cut brîdan: borîdan: to cut ‫ب دن‬
to cut
PK:133, 166, AP:127 PH:49, BQ:270 PK:133, BQ:270, PH:59
TV:105
441
buck :‫هم شه‬ ‫ُبز‬

bhugo: male animal of various kinds buza, bûza: buc, bûž: goat boz: goat ‫ُبز‬
buck, goat
‫حیوان نر‬ BQ:271, KM:272
PK:174 PK:174, KM:272
442
vigor :‫هم شه‬ ‫بزرگ‬

Indo-European Iranian Old Pahlavi Persian
weg 2: to be lively, strong vâz, wâz: power, vazraka: vajarg, bozorg: large
largeness or rising. large bazurk: big
‫زنده و قوی بودن‬ ‫بزرگ‬
PK:1117 KM:201, IC:1499 PK:1117 PH BQ:272, PK:1117
443
َ ََ
‫َوزغ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ قوراغه‬:‫ب غ‬
‫بزم‬
Indo-European Indo-European Pahlavi Persian
bhag: to share out, to enjoy Bhag-los, Bhag-mos: bazm: feast bazm: feast ‫بزم‬
enjoyment, feasting
MO:523 MO:523, IC:61
IC:61
PK:107, IC:61
444
79
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ِبزه‬
‫ گناه‬،‫خطا‬ :‫ِبزه‬
Pahlavi Persian
bačak: bad deed ‫خطا‬ bezeh: bad deed ‫ِبزه‬
PH:50 PH:50
445
‫ هوس‬،‫ س ار‬:‫هم شه‬ ‫َس‬

wek, was*: to wish, desire vas: to wish vas: enough bas: enough, sufficient
‫ خواس‬،‫آرزو کردن‬ vašna: desire vas-yâr: plenty (‫َ س ) سنده‬
PK:1135, KT:207, CH:427 KT:207 MO:537, KT:207, BQ:276 KT:207, BQ, MO
COGNATE- Avestan "vasnah: wish;/ vasah: desired" (PK:1135)
446
‫تاج ل‬ : ‫َ سا‬
puk 1: bundled pusâ: crown made of pusag: pasâk: crown of flowers ( ‫َ سا ) َ سا‬
together bundled twigs and flowers crown
‫ز زور همه غرق در س م و زر‬
‫بهم سته شده‬ pusâ-ka: garland, crown MO:779
PK:849 PK:849, GR:298
(‫)اسدی‬ ‫سا ز ل برنهاده ه‬
MO:779, AT:146
447
‫بو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ستان‬
wide :‫هم شه‬ ‫ گس دن‬:‫مقا سه‬ ‫س‬

ster 1: to spread star 1: to spread, throw vi-starak: bed bastar: spread
(spread for sleeping) out (for sleeping)
‫گس دن‬
PK:1029, CH:263
wi-star: to spread apart
BQ:278,1816, PH:205 ‫س‬
Indo-European KL:1522, AG3:73
BQ, TV, AG3
wi: part, apart ‫جدا‬
PK:1175,1176
448
bind :‫هم شه‬ ۱ ‫س‬

bhendh: to bind, fasten ‫س‬ bastan: to tie, close ‫س‬
PK:127
Av/Old Pers Pahlavi anbast: tied together, dense, coagulated ‫ان ست‬
basta: bundled up, fastened bastan anfast: spider web ‫انفست‬
ham-basta: tied together, BQ:278
‫شه شا که خ ط شمس گردون‬
interwoven, spider web (‫بود بر طاق ایوان وی انفست )شمس فخری‬
PK:127, KM:160, HM:18
KL, BQ, KM
449
‫سفت شدن نظ ماست ا خون‬ :۲ ‫س‬

bhedh, bâd*: to press, bend bâdha: pressure, bastan: to curdle as in milk and yogurt ‫س‬
compression
‫ خم کردن‬،‫فشار آوردن‬ CH:20
CH:20 COGNATE- Old Indic "bâdhate: press" (CH:20)
CH:20
450
‫َس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫سنده‬ ‫آسغده‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ آماده‬:‫سغده‬
80
‫س ار‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ هوس‬،‫ َ س‬:‫هم شه‬ ‫س ار‬
wek, was*: to wish, desire vas: to wish vas: enough besyâr: plenty, many
‫ خواس‬،‫آرزو کردن‬ vašna: desire vas-yâr: plenty ‫س ار‬
PK:1135, KT:207, CH:427 KT:207 KT:207, BQ, MO
MO:537, KT:207,
dher 1, darz*: to hold, attach dâr, dr: to
hold COGNATE- Avestan "vasnah: wish;/
PK:252, CH:129
PK:252 vasah: desired" (PK:1135)
451
‫ ساخ‬:‫هم شه‬ ‫ آماده گرد دن‬،‫ار سازی‬ :‫سیج‬

kak 1, sač: to enable, prepare sak, sač, sâx: to pa-sij-ak: basîj: prepared ‫سیج‬
make, prepare ready
‫ آماده کردن‬،‫فعال کردن‬ PK:522, PH:152, AG3:58
‫گنه ار یزدان م اش د هیچ‬
JS1:136
‫ه پ ی ه آ د برف سیچ‬
PK:522, AP:352, CH:323
( ‫)فردو‬
COGNATE- Avestan "čagad: helped" (PK:522)
JS1:136, DK*
452
barrow :‫هم شه‬ ‫ال‬ :‫ُ ش‬

Indo-European Avestan Avestan Sogdian Persian
َ
bheregh: high bareš, bareša: high bnš: mane boš: mane (‫ُ ش )فش‬
berezant: high on top (of a
horse neck), GR:104 ‫ُ ش و ال اس ان کران تا کران‬
‫ لند‬،‫اﻻ‬ PK:140, KL:188, KT:200, mane ‫براندوده بر ُمشک و بر زعفران‬
PK:140 BR:36
GR:104 ( ‫)فردو‬
GR:140
453
‫قد و اﻻ‬ :‫َ شن‬

Pahlavi Persian Persian
bašn: height ‫قد و اﻻ‬ bašn: height ‫َ شن‬ ham-bašn: of equal height
JS1:380 ‫وه که بر ز ای تا او‬ ‫هم شن‬
(‫شن و اﻻی چون صن ر او )انوری‬ JS1:380
JS1:380
454
‫لسام‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫َ شام‬ ‫شنج دن‬ ‫اش دن ـ رج ع شود ه‬ :‫شنج دن‬

‫َط‬
pad-: duck ‫مرغا‬ bat: duck ‫َط‬
NOTE- HM is not certain about this root
AP:113 AP:113
455
81
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ط ق‬
‫ط ق‬
Indo-European Greek Greek Arabic
pa: to protect, feed patri: patriarkhês: head of a family batraq: patriarch
family
‫ غذا دادن‬،‫حفاظت کردن‬ AR:19, ED* AR:19
PK:787,842, BK:103 ED* Persian
Greek betrîq: priest ‫ط ق‬
arkhein: to rule, lead ‫ز طـ ـ ـ ق وز جاثلـ ـ ــقان ش ـه ـ ــر‬
‫ ره ی کردن‬،‫فرمان دادن‬ ( ‫هرآنکس کش از مرد بود بهر )فردو‬
ED*
MO
456
‫خشنده‬ :‫بغ‬
bhag: to share out, to enjoy baga, bağa: distributor bağ: God bağ, fağ: God, goddess
of good fortune, God BQ:286 ‫ فغ‬،‫بغ‬
‫ لذت بردن‬،‫خش دن‬ PK:107, KT, KL:169
BQ, MO, PK, AG1
PK:107, IC:61
COGNATE- Henning derives "bağ" from Sogdian (HN2:94).
457
‫غچه‬
Turkish Persian
boqčâ: linen for wrapping clothes in it ‫غچه‬ boqčeh: bundle, pack ‫غچه‬
MO:551 MO:551,555
458
"‫"خدا داد" ا " اغ عدالت‬ :‫غداد‬

bhag: to share out, to enjoy baga, bağa: distributor Bağdâd: God-given (city), Baghdad
of good fortune, God
‫ لذت بردن‬،‫خش دن‬ ‫غداد‬
PK:107, IC:61 PK:107, KT, KL:169 NOTE- Henning derives "bağ" from Sogdian
Indo-European Avestan (HN2: 94). TU: 12 derives "Bağdâd" from
dô: to give, create ‫ خلق کردن‬،‫دادن‬ dâ 1: to give Persian "bâğ-e-dâd: garden of justice".
PK:223 BQ:121, PK:223,225 BQ, MO, PK, AG1

459
pagoda, stand :‫هم شه‬ "‫"جا اه خدا‬ :‫غستان‬

bhag: to share out, to enjoy baga, bağa: distributor bağ-stân: location or
of good fortune, God mountain of gods
PK:107, KT, KL:169
PK:107, IC:61
‫ ب ستون‬،‫ فغستان‬،‫غستان‬
stâ: to stand ‫ا ستادن‬ sta: to stand, to set BQ, MO, PK, AG1
PK:1008,1009 BQ:123, PH:20, PK:1008
COGNATE- Henning derives "bağ" from Sogdian (HN2:94).

460
82
َ
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ وزغ‬،‫قوراغه‬ : َ
Pahlavi Persian
vac: frog ‫قور اقه‬ bak: frog ( ‫) َو‬ َ
BQ:292, JS1:120 ‫ل د و چنو د ده ها برون‬ َ ‫ای همچو‬
( ‫که کند چشم خ ش کژ )لبی‬ ‫مانند آن ک‬
BQ:292, JS1:120
461
‫لخ‬
Avestan Pahlavi Pahlavi Persian
apâxtara: north apâxtar: north, bâxtri, bâxr, balx: balx: an ancient city in Iran
north star a city north of the famous for its rose-red ruby gems.
‫شمال‬ ancient Iran
BK:870, BQ:99, NS:58 (‫ دخشان‬،‫لخ ) لخش‬
PH:35 MO5:275, BQ:297
MO5:247
NOTE- BK:870 indicates that the compass directions were not uniform among
Indo-European speakers. Most, facing the sunrise, considerd "front" as north.
462
‫ﻼل‬
Hindustani Persian
bâl: corn, maize ‫ ذرت‬،‫ﻼل‬ balâl: corn ‫ﻼل‬
JS1:121 JS1:121
463
balsam :‫هم شه‬ ‫لسام‬

Aramaic Hebrew Greek Arabic Persian
busmâ: bâsam: balsamon: bašam: balsâm: any resinous plant
perfume spice, balsam balsam plant perfume
‫لسام‬
‫عطر‬ KL:144 KL:144 balšam: bašâm: seed of a balsam plant
TU:12, KL:144
balsam plant
‫َ شام‬
TU:12, MO:567 MO:540,567
464
‫لغم‬
bhel: to swell, grow phlegô: fire, phlağma: balğam: balğam: phlegm
to inflame "heat", phlegm phlegm
‫ رشد کردن‬، ‫ورم کردن‬ ‫لغم‬
ED* ED* AR:16, ZV1:45
PK:120-158, AP:124 MO, AR:16
465
‫ پری‬:‫هم شه‬ ‫مل ه س ا‬ :‫لق س‬

Indo-European Semitic Arabic Persian
parîkâ: sweet Bilqîs: queen of Šabâ Belqîs: queen of Sabâ ‫لق س‬
heart, fairy (Sabâ)
‫همچو آن هد ه که لق س از س ا‬
‫ پری‬، ‫دل‬ KL:1115 (‫بر سـ ــل مان فرس ـ ــتاد ای ک ـ ــا )مولوی‬
PK:789
MO5:277
466
‫برگ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ل ه‬
83
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫لند‬
barrow, burg :‫هم شه‬ ‫ آرزو‬:‫هم شه‬ ‫لند‬

bheregh: high ‫ لند‬،‫اﻻ‬ bareš, berezant: high bâlâ: up, top ‫ اﻻ‬،‫لند‬
PK:140 PK:140, KL:188, KT:200, BR:36 KL:148, BQ, NS:78
467
‫لوا‬
bheru: to boil, bubble ‫جوشاندن‬ balvâ: tumult ‫لوا‬
NOTE- MO: 575 claims this is from an Arabic root
AD:1510, PK:132,143, IC:116
IC:116, MO:575
468
brilliant :‫هم شه‬ ‫ برل ان‬:‫هم شه‬ ‫ُ لور‬

Sanskrit Greek Arabic Persian
bêlûr: an indian city famous for its crystal beryllos: crystal bulûr: bolûr: crystal ‫ُ لور‬
crystal
‫نام شهری در هند‬ MO:575
KL:166 KL:166 MO:575
469
‫لوط‬
Pahlavi Persian
balût: oak, chestnut ‫لوط‬ balût: oak, chestnut ‫لوط‬
BQ:303 BQ:303, JS1:121
470
‫له‬
bhê: indeed ‫واقعا‬ bâ, bê, beî: indeed baleh: yes ‫له‬
PK:113, IC:59, WD2:136 PK:113, IC:59 IC:59, MO
NOTE- MO derives "baleh & balî" from Arabic while IC claims they are Indo-European
471
bill :‫هم شه‬ "‫"فرمان کوتاه روی تکه چوب‬ :‫ ل ت‬،‫ل ط‬

Indo-European Indo-Euro. M. Latin Old French French Persian
bhel: to swell, grow Bholyo: billia: bille, billette: a belît: ticket
leaf tree, piece of wood with a
‫ رشد کردن‬، ‫ورم کردن‬ trunk short written decree ‫ ل ت‬،‫ل ط‬
‫برگ‬ MO
PK:120-158, AP:124 ED*
PK:122, EE* EE*
472
‫َم‬
bamb: bang, rumble ‫ غرش‬،‫ه‬ ‫صدای‬ bam: bass, low ‫َم‬
PK:93, IC:53,92 IC:53,92, MO:578
NOTE- MO derives this word from Arabic but IC claims it is Indo-European

473
84
۱‫ُبن‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
foundation :‫هم شه‬ ‫اه‬ :۱‫ُبن‬

bhun: base, bottom bûnô, bûnâ: bun, bon: base, foundation, house (‫ )ب اد‬۱‫ُبن‬
base
‫ ای‬، ‫ا ه‬ bun-dât: boneh: house, nest, shelter ‫ُبنه‬
PK:174, IC:124 base
PK:174
‫چوس م غ را چه شد گرسنه‬
BQ:304,
KM:288 ( ‫ــه ــرواز ــر شــد دمــان از بنه )فردو‬
BQ:304, BT:968, NB:50, KM:288,290
474
۱‫ ُبن‬:‫مقا سه‬ ‫درخت‬ :۲‫ـ ُبن‬

wen: to wish, desire vanâ: woods, tree van: tree van: tree َ ) ‫َون‬
(‫نارون‬
(hunting place)
‫ عﻼقه ه ش ار‬،‫آرزو کردن‬ WD1:259 bon: tree, tree stump ( ‫ ) ل‬۲‫ُبن‬
PK:1146, SH:434 WD1:259
WD1:259, KM:287
475
‫َبنگ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫َبنج‬
band :‫هم شه‬ ‫ س‬:‫هم شه‬ ‫بند‬

bhendh: to bind, fasten ‫س‬ banda: band, band: tie band: band, dam
tie
PK:127 patwand: ‫بند‬
paiti-band: to bond payvastan: to
per 3: oppose, hit paiti 2: attach BQ attach, join
oppose PK:127, BQ:449
‫مقا ل‬ ‫پیوس‬
PK:815
PK:815-818 AD:1509, BQ:305
476
‫درند‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫بندر‬

‫ س‬:‫هم شه‬ ‫بنده‬
bhendh: to bind, fasten bandaka: slave bandak: slave bandeh: servant, slave
‫س‬ GR:105, KT:199 MO:588, KT:199 ‫بنده‬
PK:127 MO:588
477
‫بنفشه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫بنفش‬
augment :‫هم شه‬ " ‫ ل جن‬،‫" ل م ان درختان‬ :‫بنفشه‬

aweg, wôg, waxš*: to grow vaxšaiti: grows vana-vaxša: vana-vašak:
grown in the pansy, violet
‫رشد کردن‬ PK:84,85, BK:876, GR:30,
woods, pansy
PK:84-85, CH:428 CH:428
KM:291
KM:291
wen: to wish, desire vanâ: woods, tree banafšeh: pansy (‫بنفشه )بنفش‬
(hunting place)
‫ عﻼقه ه ش ار‬،‫آرزو کردن‬ KM:291
WD1:259
PK:1146, SH:434
478
85
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫َبنگ‬
‫از مواد مخدر‬ ‫نو‬ :‫َبنگ‬
banha, bangha: hemp mang, banjak: hemp bang: a kind of narcotic drug (‫بنگ )بنج‬
‫مواد هوش بر‬ BQ:309, JS1:123 mang: hemp seed ‫منگ‬
KM:292, JS1:123 KM:292, BQ
479
۱‫ُبن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ب اد‬ ۱‫ُبن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ آش انه‬:‫بنه‬

ُ
۱‫بوی‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫بو‬
‫بوب‬
Pahlavi Persian
bôb: carpet ‫فرش‬ bûb: carpet and other furnishings ‫بوب‬
BQ:312 ‫شاه د گر روز بزم آراست خوب‬
( ‫تختها بنهاد و برگس د بوب )رود‬
BQ:312
480
‫بوت مار‬
beu 1: root of muffled sounds bučahin, buxti: bû-tîmâr: a bird of heron family ‫بوت مار‬
‫ر شه صداهای خفه‬ howl, yell IC:116
PK:97 PK:97
481
‫نجات دادن‬ : ‫بوخ‬

baoj: to rescue ‫نجات دادن‬ buj-it, bujitan bûxtan: to rescue ‫بوخ‬
JS1:190 JS1:190 JS1:190, DK*
482
‫بودا‬
bheudh: to be aware ‫آ اه بودن‬ bûdhati: he awakes budâ: Buddha ‫بودا‬
PK:150 bûdha: wise, aware BQ:313
AD
483
budget :‫هم شه‬ "‫"ک سه چر پول‬ :‫بودجه‬

Indo-European Latin Old French French Persian
bhel: to swell, grow bulga: leather bag bougette: bûdjeh: budget
(filled with coins) leather bag, budget
‫ رشد کردن‬، ‫ورم کردن‬ AG2:62 ‫بودجه‬
AD AD
PK:120-158, AP:124 MO:600
484
be :‫هم شه‬ ‫بودن‬

bheu: to exist, grow bûta, bav: to bw: to be, butan bûdan: to be ‫بودن‬
exist, become
‫ رشد کردن‬،‫بودن‬ CH:17, BQ:314 PK:147, BQ:111,314, MO:603, KM:293
PK:146, BQ:111
PK:146
485
86
‫بور‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
brown, beaver :‫هم شه‬ ‫بور‬

bher 4: bright, bowra, bûr: brownish red, red horse, flushed from embarrassment ‫بور‬
brown bawraini, bûreh: borax, white ‫بوره‬
‫ قهوه ای‬،‫روشن‬ bawri:
brown animal ‫ـ ـ ــاز ــد چ ـن ـ ال گـ ــردی ـ ـ ــزور‬
PK:136 PK:136, KL:158 ، ( ‫ب فشارد ک دست بر شت بور )فردو‬
BQ:231,314,315, MO:601, KM:295
486
‫بور‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫بوره‬

"‫ ابو زنا‬،‫" در زنا‬ :‫بوز نه‬
Semitic Arabic Arabic Persian
ab 2: father ab, abû: abû-zînia "father of whoredom" buzîneh: gibbon
father referring to gibbons
‫در‬ ‫بوزنه‬
BR, KL:6 MO:602, NV:180
487
‫بوس‬
NOTE- There is no conclusive evidence that kissing
bu: lip, kiss ‫ بوس‬،‫لب‬ bûs: kiss ‫بوس‬
was known in the Indo-European times. PK:103, BK:1113 PK:103
488
‫بوس‬
Indo-Iranian Avestan Pahlavi Persian (2)
baud*: to feel, sense baod: sense bwd: perception, sense bûs: kiss ‫بوس‬
CH:15 CH:15 CH:15 CH
NOTE- see Bu: lip, kiss" for another possible root.
489
‫بو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫بوستان‬

‫ رو ا‬،‫خواب‬ :‫بوشاسپ‬
bûšyastâ: the sleep demon bûšâsp: sleep bûšâsp: dream, sleep (‫بوشاسپ )گوشاسب‬
‫دیو خواب و ت‬ KM:297 ‫ش دم که خ و گوشاسب د د‬
(‫شد دورش د د )بوشکور‬ ‫چنان ا‬
KM:297
KM:297, BQ
490
۱‫بوم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫بوف‬
puff :‫هم شه‬ ‫بوق‬

Indo-European Latin Aramaic Arabic Persian
beu 2: to swell, blow bucca: the cheek, esp. bucina: bûq: horn bûq: horn ‫بوق‬
when puffed out (blowing) horn
‫ دم دن‬،‫ورم کردن‬ BQ:318 BQ:318
PK:98
bûcina: trumpet, horn
AD, PK:98
491
87
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ۱‫بوم‬
‫جغد‬ :۱‫بوم‬
beu 1: root of muffled sounds ‫ر شه صداهای خفه‬ bûm 1, buf: owl bûm: owl (‫ )بوف‬۱‫بوم‬
PK:97 MO:606, AP:136 PK:97, AP:136
492
‫زم‬ :۲‫بوم‬
bheu: to exist, grow ‫ رشد کردن‬،‫بودن‬ bûmî: earth bûm 2: earth bûm: earth, country ۲‫بوم‬
PK:146 PK:146, KT:200 KM:298 PK, BQ, MO, KM
493
‫زلزله‬ :‫بوم َهن‬

َ
bheu: to exist, bûmî: earth bûmahan: bûmmahan: earthquake ‫بوم َهن‬
َ
grow earthquake
bûmî-mathan: ‫ــرآمد ـ ـ بومـ ـه ــن ن مشب‬
‫ رشد کردن‬،‫بودن‬ earth shake KM:298 ( ‫تو گفتـی زمـ ـن دارد از لــرزه تب )اسدی طو‬
PK:146 PK:146, KT:200
PK, BQ, MO, KM
494
‫را حه‬ :۱‫بوی‬

bheudh: to be aware baoidi: nice aroma bûy: bûy: smell (‫ ستان‬،‫ بوستان‬،‫ )بو‬۱‫بوی‬
smell
‫آ اه بودن‬ PK:151, BQ:311, AG3:39 anbûyîdan: to smell (‫انب دن )انبوی‬
PK:150 CH:15 BQ:311
495
‫آرزو‬ :۲‫بوی‬
bhôu: joy, satisfaction ‫ رضا ت‬، ‫شادما‬ bûyeh: desire, hope ‫ ب ه‬،۲‫بوی‬
IC:98 ‫چه جورها که کش دند ل ﻼن از وی‬
(‫ـ ـ ــوی آنکـه دگ ــر نــو ـه ــار از آ ــد )حافظ‬
IC:98, MO:607
496
۲‫بوی‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ب ه‬
‫خوب‬ :‫َ ه‬
su 1: well, good ‫خوب‬ hu 1,vahu: good veh, bêh: good beh, bah: good ‫ه‬
PK:1037, KL:548 PK:1037, BK:1176, KL:169, 401 AP:138 BQ, MO, FJ:19
COGNATE- Old Persian "vahyaz: good" (JS1:160)
497
‫طرف‬ :‫ه‬
per 3: oppose, hit ‫مقا ل‬ paiti 2: oppose pad, pa: to, toward be[h]: to, toward ‫ه‬
PK:815-818 PK:815 PH:33, KM:190 KM:190,191
498
88
‫ه‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
upon :‫هم شه‬ ‫طرف‬ :‫ه‬

upo, uper: to, above ‫ اﻻ‬،‫ه‬ upa, upâ: to, pat, pa, pad: to, beh: to, toward ‫ه‬
toward toward
PK:1106, KL:1105 MO:605, KM:190,191
PK:1106, KL:1105 PH:33, KM:190,191
499
vendor :‫هم شه‬ ‫بها‬

wes 2: to buy ‫خ دن‬ vah-âk: value bahâ: value ‫بها‬
PK:1173, KM:302 KM:302 KM:302, NS:91
500
pagoda :‫هم شه‬ ‫ خش دن و بزم‬،‫ ب گ‬:‫هم شه‬ ‫شجاع و دل‬ :‫بهادر‬

bhag: to share out, to enjoy ‫ لذت بردن‬،‫خش دن‬ bhağa: good fortune bahâdor: hero
PK:107, IC:61 ‫بهادر‬
Indo-European Sanskrit bhaga-dhara: NOTE- through
holder of happiness, Mongolian
dher 1, darz*: to hold, attach dhar: to hold, brave
keep BQ, MO
‫ وصل کردن‬، ‫گرف‬ KL:140
PK:252
PK:252, CH:129
NOTE- "bhaga-dhara" may be from Persian "faghpoor" (YB:49)
501
east :‫هم شه‬ ‫بهار‬

Indo-European Indo-European Avestan Pahlavi
aus: to shine ‫درخش دن‬ Wes 5: spring vasar, vasri: spring vahâr: spring
ausus: dawn ‫س ده دم‬ KL:1702 vanri, vanhâr: spring Persian
PH:56
PK:86, KL:495 PK:1174 bahâr: spring ‫بهار‬

COGNATE- Old Persian "vâhara: spring time" (KT:188,207) PK:1174, KL:1702
502
‫بهانه‬
wes 3: to wear, put on vahâna: cover vahânak: hidden bahâneh: excuse ‫بهانه‬
reason, excuse
‫پوش دن‬ HM:32, KM:305 KM:305
HM:32
PK:1172
503
gun, offend :‫هم شه‬ "‫"دیو کش‬ :‫بهرام‬

gwhen 2, jan*: to strike žata, jan, jaiti: varethra: varhrâm: victorious
to hit, harm defender, also
‫زدن‬ BQ:324
PK:492, PH:204, name of a demon Persian
PK:492, CH:222 BQ:324, AG3:25
bahrâm: "demon killer",
Indo-European varethra-jan: a male name
wer 3, werg 2: to cover, enclose demon killer
‫بهرام‬
‫ محصورکردن‬،‫پوشاندن‬ PK:1116 BQ
PK:1168, IC:1599
504
89
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫بهره‬
‫بهره‬
bhag: to share out, to enjoy baxadra: bahr, bahrak: bahreh: interest
interest interest
‫ لذت بردن‬،‫خش دن‬ ‫بهره‬
BQ:251,324, TV:96 KM:305
PK:107, IC:61 BQ, TV:96
505
"‫"به ن‬ :‫بهشت‬
su 1: well, good ‫خوب‬ hu 1,vahu: good vahišt behešt:
PK:1037, KL:548 "best"
vah-išta: best
Indo-European Av/Old Pers (place), heaven
BQ:327 ‫بهشت‬
isto: most ‫سوند عا‬ išta: a superlative suffix PK:1037, BK:1176,
BQ, MO,
FJ:19
KL:35 KT:191,202 KL:169, 401
506
mind, mentor :‫هم شه‬ "‫"خوش مرام‬ :‫بهمن‬

su 1: well, good ‫خوب‬ vohu, vahu: good vahu-man: vahuman Bahman: "well
PK:1037, KL:548 PK:1174 well mannered mannered"
Avestan BQ:328
Indo-European PK:1037, BK:1176, ‫بهمن‬
manah: mind,
men 1: to think ‫فکر کردن‬ manners
KL:169, 401 BQ, MO, FJ:19
PK:726 PK:726,727, BQ
507
‫ جز‬:‫هم شه‬ ‫دون‬ :

bheğh: outside, open bhe: without bê, avê: bî: without ( ‫)ا‬
without
‫ از‬،‫ب ون‬ PK:112-113 ‫ا ح م ع آب خوردن خطاست‬
IC:69,70, PK:112-113, AP:140 AP:140, BQ:84
(‫ا ر خون فتوی ب زی رواست )سعدی‬
KM, MO
508
‫ِب ـ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫با‬ ‫ِب ـ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ـ‬

‫ب ا ان‬
vîvâp: without water ‫آب‬ viyâpân: desert biyâbân: desert ‫ب ا ان‬
Note- the meaning of "without water" is not certain KM:310 KM:310, BQ
KM:310
509
‫کردن‬ ‫ال‬ : ‫بخ‬

weidh: to select, separate vaêc: sift wêz: sieve bîxtan: to sieve (‫ ب ش‬، ‫ب خ )ب‬
‫ جدا کردن‬،‫انتخاب کردن‬ CH:407 CH:407 parvîzan: sieve (‫پرو زن )ب زن‬
PK:1128, CH:407 CH:407
NOTE- see "Weik: to shake, swing" for another possible root
510
90
‫بخ‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫کردن‬ ‫ال‬ : ‫بخ‬
Indo-European Avesta Pahl Persian Persian (2)
weik 1: to shake, vaêc: wêz bîxtan: to sieve (‫ ب ش‬، ‫)ب‬ ‫بخ‬ parvîzan:
swing sift : sieve
‫ک ش محمود شد س اه‬
‫ تاب دادن‬،‫لرزاندن‬ ‫پرو زن‬
PK:1130
CH:407 CH:407 (‫خا ـ ــزی د ــد ســر بر خا راه )عطار‬
NOTE- see "Weidh: to select, separate" for another possible root CH:407 CH:407
511
willow :‫هم شه‬ ‫ ب شه‬:‫هم شه‬ ‫بد‬

wei 1: to bend, turn, vay: twist vêt: willow bêd: willow tree
twist
vaêiti: willow tree vîsag, vîsak: wooded area ‫بد‬
‫ تا اندن‬،‫خم کردن‬ BQ, TV, BL1
PK:1120 varaša: tree MO:58, TV:287, BQ:338, BL1:42
KL:1749, BL1:42
512
wide :‫هم شه‬ ‫ب دار‬

ger 3: to awaken ‫ب دار کردن‬ gar 1: to wake up vîgrâs: to awaken bîdâr: awake
PK:391, CH:173 PK:391, CH:173
wiğrâd: awake ‫ب دار‬
MO:621, CH:173
wi: part, apart ‫جدا‬ wi, vî: apart, away PK:391, CH:173
PK:1175,1176 PK:1175, KT:204

513
‫ فغفور‬:‫مقا سه‬ "‫"دخ خدا‬ :‫ب دخت‬

bhag: to share out, to enjoy baga, bağa: distributor bağa-dugdâr:
of good fortune, God daughter of God
‫ لذت بردن‬،‫خش دن‬ PK:107, KT, KL:169 BQ:333,1494
PK:107, IC:61 Persian
Indo-European Indo-Euro. Avestan Bîdoxt: "daughter of
dheugh: to milk ‫ش دوش دن‬ Dhugh-tar: dugeda, God"
PK:271,277, WD:847,868 milker (of the duğdâr: daughter ‫ب دخت‬

family), daughter BQ, AG1
Indo-European KL:404, PK:277,
ter 2, tar: a kinship term PK:277, WD:868 BQ:333
‫سوند گروه ا فام ل‬ NOTE- Compare "Dheugh: to milk" with

PT:863 the root "Dhê 1: to suckle milk"
514
‫حیوا که " دون داس" درخت را قطع م کند‬ : ‫ب دس‬

dâ 1: to divide, cut in pieces ‫ قطعه قطعه کردن‬، ‫تقس م کردن‬ dâs: sickle bî-das-tar: beaver. An
animal that cuts trees
PK:175 BQ:813
"without sickles"
bheğh: outside, open ‫ از‬،‫ب ون‬ bhe: without bê, avê: without َ
‫ب دس‬
IC:69,70, PK:112-113, AP:140 PK:112-113 AP:140, BQ:84
PK:175, BQ:333,813
515
‫ور‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ حافظه‬:‫ـ ـر‬
91
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ب ق‬
‫ب ق‬
Altaic Turkish Persian
payda: to spread, also a spread animal bad-rak, bayraq: a spread bayraq: flag ‫ب ق‬
skin used as a flag animal skin used as a flag
AL:1071
‫ پرچم‬،‫پهن کردن‬
AL:1071
AL:1071
516
‫ب ون‬
duvariya-ûn, dvarya-ûn: outside ‫ب ون‬ bîrôn: outside bîrûn: outside ‫ب ون‬
KM:314 KM:314, BQ:335 KM:314, BQ:335
517
‫و ژه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ا‬:‫ب ه‬ ‫بخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ب ش‬، ‫ب‬
wide :‫هم شه‬ ‫ چهل‬، :‫مقا سه‬ ‫ب ست‬

dekm: ten ‫عدد ده‬ saiti, sat: a suffix meaning bîst: twenty
multiples of ten
PK:191 ‫ب ست‬
Indo-European Av/Old Pers vi-saiti: (two) separate tens BQ
wi: part, apart ‫جدا‬ wi, vî: apart, away PK:191
PK:1175,1176 PK:1175, KT:204
518
‫غستان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ب ستون‬

‫ خ‬:‫هم شه‬ "‫"دو ار خته شده‬ :‫ب سک ت‬
pekw: to cook ‫خ‬ coquere: to bîskûît:
cook, ripen AD:135 "double baked"
PK:798
Indo-European Latin bis-coctus: ‫ب سک ت‬
dwo: two ‫عدد دو‬ bis, duo: two twice cooked
MO:626
PK:230 KL:175 AD
519
virus :‫هم شه‬ ‫گ اه س‬ ‫نو‬ :۱‫ب ش‬

weis: to rot, melt away, flow vaeša: mold bêš 2: a bîš 2: a poisonous plant
poisonous plant
‫ آب شدن‬،‫فاسد شدن‬ viš 1, viša: rotten ‫بش‬
food, poison BQ:338
PK:1134 PK:1134, KL:1714 BQ:338
520
two :‫هم شه‬ ‫افزون‬ :۲‫ب ش‬

dwo: two ‫عدد دو‬ dva, duva: two vêš: more bîš: more ‫بش‬
PK:230 biš: more BQ:337 BQ:337
PK:228,230, KL:440,1669, GR:145
521
92
‫ب شه‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
willow :‫هم شه‬ ‫ ب د‬:‫هم شه‬ ‫ب شه‬

wei 1: to bend, turn, vay: twist vêt: willow bîšeh: grove,
twist woods
vaêiti: willow tree vîsag, vîsak: wooded area
‫ تا اندن‬،‫خم کردن‬ ‫ب شه‬
PK:1120 varaša: tree MO:58, TV:287, BQ:338, BL1:42 BQ, TV, BL1
KL:1749, BL1:42
522
veterinarian :‫هم شه‬ ‫دام شک‬ :‫ب طار‬

wet, wetos: year, also vetus: animal baitari: baytâr: veterinarian, horse doctor
referring to age like young veterinarian
(‫ب طار )ب طر‬
(animals) veterinarius:
veterinarian AR:15 ‫مرکب ا مانت ا ر لنگ شد‬
‫ موجود چند ساله‬،‫سال‬ ٔ
(‫خ و‬ ‫قصد سوی ل ه ب طار کن )نا‬
AR:15, ED*
PK:1175, DV:673 MO:629
523
‫پ غاره‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫زش‬ :‫ب غاره‬

‫بگ‬
Indo-European Av/Old Pers Turkish Persian
bhag: to share out, baga, bağa: bak: grand, Lord, God bayg: a title of respect ‫بگ‬
to enjoy distributor of
good fortune, ata-bak: grand father, atabak: grand father, god father
‫ لذت بردن‬،‫خش دن‬ god father
God ‫اتا ک‬
PK:107, IC:61
FJ:49
PK:107, KT, AG2:60
KL:169
524
‫ ب اری‬،‫ب ار‬
Pahlavi Persian
bekâr, bigâr: forced labor? (not work?) ‫ار اج اری‬ bigâr: forced labor ‫ب ار‬
JS1:171 JS1:171
525
‫ب انه‬
Pahlavi Persian
bêgânak: stranger, alien ‫ نا آشنا‬،‫غ ب‬ bîgâneh: alien ‫ب انه‬
BQ:339 BQ:339
526
‫ ام‬+ ‫ب گ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ب م‬
bore :‫هم شه‬ ‫ ب دن‬:‫هم شه‬ ‫بل‬

bher 3: to cut, pierce brây: to cut bel, vil-ak: shovel bîl: spade, shovel ‫بل‬
‫ سوراخ کردن‬،‫ب دن‬ PH:49, BQ:270 JS1:172 PK:133, BQ:270, PH:59
PK:133, 166, AP:127 NOTE- JS:172 derives the Persian word from the Indo-European
root "bhei: to hit" through Avestan "beyente: hit".
527
93
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫بم‬
‫بم‬
bhôi: to fear ‫ترس دن‬ bay: fear bhâyaka: fear bîm: fear ( ‫بم)ا‬
PK:161 PK:161,162 AP:107 PK:162, PH:39,59, BQ:340
COGNATE- Old Persian "bâyaka: fear" (JS1:146)
528
‫ب مار‬
Indo-European Avestan Av/Old Pers Pahlavi Persian
mer 2: to rub away, die mar.2: vyâi-mâra: vîmâr: bîmâr: sick
to die sick, patient patient
‫ مردن‬،‫فرسودن‬ ‫ب مار‬
CH:265 BQ:340 BQ:340
PK:735,970 BQ:340, PH:59
wi: part, apart ‫جدا‬ wi, vî: apart, away NOTE- JS1:173 suggests Sanskrit "bim-mâr: one
PK:1175,1176 PK:1175, KT:204 who suffers danger" as the source of this word
529
‫ب مه‬
Indo-Euro. Sanskrit Persian
bhôi: to fear bhay: to fear bîmeh: insurance ‫ب مه‬
NOTE- IC: 723,1562 links this ‫ترس دن‬ bhî-ma: dreadful MO:633
word to root "Weid: to see" PK:161 KM:320
530
theater :‫هم شه‬ ‫ اند ش دن‬،‫ د دن‬:‫هم شه‬ ‫ب نا‬

dheye: to see dî, dây, wai, vâe: to see vên-âk, vên-âg: bînâ: one who sees
one sees
‫د دن‬ vâe-na, vaina: observer (‫ب نا )بی ش‬
PK:243 KT:191, KM:322, AG3:55 BQ:340 BQ, TV:291, KM:80
531
nose :‫هم شه‬ ‫بی‬

nas, nâs: nose ‫بی‬ nâh, vaenâ, vaênâ: nose vênîk, bênîk: bînî: nose ‫بی‬
PK:755, AEN:145 KM:323, Pok:755 nose BQ:341
KM:323
COGNATE- Old Persian "nâh, nâham: nose" (KT:193)
532
‫بیوگ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ عروس‬:‫بیو‬
‫ده هزار‬
َ
:‫بیور‬
Indo-Scythian Avestan Pahlavi Persian
byûrru: ten baevar, bêvar: ten thousand bîvar: ten thousand ‫بیور‬
thousand baevare: ten Bîvarasp: "with 10,000 horses" ‫بیوراسپ‬
thousand
‫ده هزار‬ bêvar-asp: (with) ‫کجا بیور از پهلوا شمار‬
BL1:262, KM:324 ten thousand horses
BL1:262 ( ‫بود بر ز ــان دری ده ه ـزار )فردو‬
KM:324 MO, NS:98
533
‫بیور‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫بیوراسب‬
94
‫بیوس دن‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫انتظار داش‬ :‫بیوس دن‬
bheudh: to be aware ‫آ اه بودن‬ bîyûsîdan: expect (‫بیوس دن )پیوس دن‬
PK:150
Av/Old Pers Av/Old Pers Pahlavi nâ-bîyûsân: unexpected ‫نابیوسان‬
baoidi: nice aroma pati-baus: pay-ôs: ‫نــا ـ ـوسـان ن ـ ـرد‬ ‫ـرآمـد ـ‬
to smell, expect
PK:151, BQ:311, AG3:39 expect, guess ( ‫که در ا همه خون شد و دشت گرد )اسدی طو‬
AG3:40
AG3:40 NS:98, AG3:40, CH:427, BQ
534
‫انتظار داش‬ :‫بیوس دن‬

wek, was*: to wish, desire vas: to wish pay-ôs: bîyûsîdan: expect
expect
‫ خواس‬،‫آرزو کردن‬ vašna: desire (‫بیوس دن )پیوس دن‬
PK:1135, KT:207, CH:427 AG3:40
KT:207 nâ-bîyûsân: unexpected
per 3: oppose, hit ‫مقا ل‬ paiti 2: oppose ‫نابیوسان‬
PK:815-818 PK:815 NS:98, AG3:40, CH:427, BQ
535
upon, wedding :‫هم شه‬ ‫عروس‬ :‫بیوگ‬

wedh 1: to marry ‫ازدواج کردن‬ vadhu, vadû: bayûg: bride (‫ بیو‬،‫بیوگ )بیوک‬
PK:1115 marry
bayûgânî: marriage ‫بیو ا‬
vadhu-upa: to ‫ شاد اش‬، ‫ س گرا‬، ‫س ع زم‬
upo, uper: to, above upa, upâ: to, marry
toward ( ‫اندر این خانه سان نو بیوک )رود‬
‫ اﻻ‬،‫ه‬
PK:1106, KL:1105 PK:1115, BQ:342 BQ:342, AT:160, KM:264, CH:201
PK:1106, KL:1105
536
widow :‫هم شه‬ ‫بیوه‬

weidh: to select, separate ‫ جدا کردن‬،‫انتخاب کردن‬ vidhavâ: separated, bîveh: widow ‫بیوه‬
widow
PK:1128, CH:407 BT:1443
PK:1127
537
95
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫پ‬
.‫ه ف دل شود‬ ‫این حرف ا‬
press, compress :‫هم شه‬ ‫ مقا ل ا پ ش‬،‫پ شوند ه مع ضد‬ :‫پ ـ‬

per 3: oppose, hit paiti 2: pa -, pâ -: a prefix indicating against or in front ‫پـ‬
oppose
‫مقا ل‬ ‫ پ غام‬,‫ پ شوا‬,‫ پ ش‬,‫ ش مان‬,‫ اسخ‬,‫ ادزهر‬,‫ اداش‬:‫مثال‬
PK:815
PK:815-818
BQ
538
foot, pedal :‫هم شه‬ ‫ا‬

ped, pod: foot ‫ا‬ pâd, pad, pada: pay, pây: foot pâ: foot ( ‫ ای‬، ِ ،‫ا ) ای‬
foot, step
PK:790, AP:148 AP:148 BQ, PH
KL:1112
539
‫ پژوا‬:‫هم شه‬ ‫دامنه کوه‬ :‫اپژ‬

Sanskrit Avestan Persian
parvan: knot ‫گره‬ paurvatâ: paž: rough terrain, mountain ‫َپژ‬
mountain range
parvata: knotty, rugged ‫ ناهموار‬،‫پر گره‬ pâpaž: mountain range, rough terrain
BK:26 BK:26, BQ:401
Indo-European Av/Old Pers ‫اپژ‬
BQ:345,399,401
ped, pod: foot ‫ا‬ pâd, pad, pada: foot, step
PK:790, AP:148 KL:1112
540
‫ات ل‬
pô, pe: to drink ‫نوش دن‬ pâtila: a large drinking vessel pâtîl: a large liquid container ‫ات ل‬
PK:839, CH:289 PK:839 MO:643
541
zone :‫هم شه‬ ‫اجامه‬

Indo-European Av/Old Pers Pahlavi Persian English French
yôs: to gird, belt yâhma: yâmak: pâ-jâmeh: pajamas
cover, clothes clothes pants, pajamas
‫مر س‬ NOTE- through AG2:63
PK:513
PK:513, KL:1770, HM:49, ‫اجامه‬ Hindustani
BK:434 PH:93
BQ KL
Persian
ped, pod: foot ‫ا‬ pâd, pad, pada:
foot, step
pîjâmeh: pajamas ‫پ امه‬
PK:790, AP:148
KL:1112 MO:868,902
542
96
‫اداش‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫اداش‬
dô: to give, create ‫ خلق کردن‬،‫دادن‬ dâ 1: to give dâtan: to give pâdâš: reward
PK:223 BQ:121, PK:223,225
paiti-dâhišn: (‫اداش ) اداشن‬
Indo-European Avestan reward, given back
BQ, NS, TV
per 3: oppose, hit ‫مقا ل‬ paiti 2: oppose
NB:56, PH:61,115
PK:815-818 PK:815
543
‫ پرس دن‬:‫مقا سه‬ ‫قصاص‬ :‫ادافراه‬

perk 1 : to ask ‫پرس دن‬ fras: to ask pâtî-frâs: pâdafrâh: punishment
punishment
PK:821
paiti-frasna: (‫ادافراه ) ادافره‬
interrogation, BQ:206,385 ‫ت ـرا ز ــن ـ ــش ـس ـ ــار آزمـ ــودم‬
per 3: oppose, hit paiti 2: punishment
oppose ‫چه اداش و چه ادافره نمودم‬
‫مقا ل‬ PK:821, TV:141, ( ‫)و س و رام‬
PK:815 KM:205
PK:815-818 BQ, KM:205, AG2:62
544
suppress, offense :‫هم شه‬ ‫ادزهر‬

gwhen 2, jan*: to strike ‫زدن‬ jathra: poison zahr: poison ‫زهر‬
PK:492, CH:222 paiti-jathra: anti-poison pâdzahr: antitoxin ‫ادزهر‬
Indo-European AD:1520, KM:335 BQ:1047
per 3: oppose, hit ‫مقا ل‬ COGNATE- Old Persian "pati-jan: fight against"
PK:815-818 (KT:184,185, PH:231)
545
check, chess :‫هم شه‬ ‫ادشاه‬

pa: to protect, feed ‫ غذا دادن‬،‫حفاظت کردن‬ pa: to guard paiti 1, patiy: pâtaxšâ
protector BQ:348
PK:787,842, BK:103 pâta: protected
Persian
PH:41,72, KL:114 paiti-xšathra:
Indo-European Av/Old Pers protecting king
pâdešâh:
protecting
ksei 1: possess, qualify, rule xšača: king, ruler king
PK:842, PH:41,
‫ فرمانروا کردن‬،‫قادر و شا سته بودن‬ xša-thra, xšathra: KL:144,157 ‫ادشاه‬
"having a king", kingdom BQ, KL, NS,
PK:626, KL:272, CH:451 PK:626, KT:181 AG1
546
pasture :‫هم شه‬ ‫ ای دن‬:‫هم شه‬ ‫له او و اسب‬ :‫اده‬

pa: to protect, feed pa: to guard pâdeh: a herd of cows or horses (‫اده ) اده ان‬
‫ غذا دادن‬،‫حفاظت کردن‬ pâta: protected ‫ماده اوان اده اش هر ک‬
PK:787,842, BK:103 PH:41,72, KL:114 (‫شاه پرور بود چو پرمایون )فراﻻوی‬
BQT, KM:329
547
97
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ار‬
early :‫هم شه‬ "‫"پ ش‬ :‫ار‬

per 1: around, forward. ‫ پ ش‬،‫پ امون‬ paurva, parô, pâr: earlier
PK:810 para, parâ: ‫ َپ َرندوش‬،‫ ارسال‬،‫ پ ار‬،‫ار‬
Indo-European Avestan former, earlier
parîr: yesterday ‫ پ روز‬،‫َپ ر‬
ayer: day, morning ayare: day parô-ayare: last
day ‫چن داد اسخ که برکوه و دشت‬
‫ صبح‬،‫روز‬ prô-ayare:
PK:12 yesterday ‫سواری پرندوش بر من گذشت‬
PK:810,813,815, PH:61,
PK:12, KM:376 KM:376 ( ‫)فردو‬
COGNATE- Old Persian "paruva: early" (KT:195,196) BQ, KM, FJ:55
548
‫ارت‬
Old Persian Persian
parth, parti: the name of a tribe in khorâsân who rose to power and pushed pârt: an ancient
the greeks out of iran in 250 bc. Iranian dynasty
‫ ق ل از م ﻼد از‬250 ‫نام قب له ای در خراسان که ه قدرت رس د و یونا ها را در سال‬ ‫ارت‬
.‫ایران ب ون راند‬ pahlov: a Parthian, a
parthava, partia: the Parths province in N.E. of the Persian empire. strong and brave hero
.‫ق ام اتوری ارس‬ ‫استان ارت در شمال‬ (‫ پهلوی‬،‫ )پهل ُ د‬۱‫َپهلو‬

BQ, MO, NS:117
KT:196
549
leopard :‫هم شه‬ ‫ارد‬

Indo-European Medit Sanskrit Persian
perd, pers: speck, spot, sprinkle parnas, pard: prdâku: pard: panther ۲‫ ارس‬،‫ارد‬
spotted animal panther
‫ل ه‬ palang: leopard ‫لنگ‬
PK:823, IC:1003, CH:298 PT:349, IC:998,1003 KL:1129
PH:72, BQ
NOTE- CL* and ED* believe the root of all these words is an Iranian word
550
۱‫ارس‬
Old Persian Persian
pârsa: name of an Aryan (indo-european) tribe who Pârs, Fârs: Persia ‫ فارس‬،۱‫ارس‬
migrated to Persia (iran) about 4000 years ago.
Pâsârgâd: home of the Pârs people ‫اساراد‬
‫نام ک قب له آر ا )هند و ارو ا ( است که حدود‬ NOTE- Pâsârgâd was also name of an early Iranian tribe.
.‫ سال پ ش ه جنوب ایران مهاجرت کرد‬4000
KT:196 BQ, MO5:322, FV:63
551
‫ارد‬ ‫لنگ ـ رج ع شود ه‬ :۲‫ارس‬

‫ارسا‬
pel 2: pale, gray ‫ خا س ی‬،‫مرنگ‬ Porkwos: bright, clean, pure pârsâ: chaste ‫ارسا‬
PK:804, IC:977 ‫ خالص‬، ‫ تم‬،‫روشن‬ MO:653, IC:977
PK:804, IC:977
552
‫ار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ارسال‬
98
‫اره‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
part :‫هم شه‬ ‫تکه‬ :‫اره‬

per 4: to pâra 1: pârak: pâreh: money, gift, a piece of something (‫اره )آ ش اره‬
give, present gift bribe, gift
‫ه از ن کو سخن چ ی ن ا‬
‫هد ه دادن‬ PK:817 NB:150
(‫خ و‬ ‫که زی دانا ــری بررســم ــاره )نا‬
PK:817, CH:297
MO, BQ:351, KM:333
553
‫بز کو‬ :‫ازن‬

Pahlavi Persian
pâcin, pâšin: male goat ‫بز نر‬ pâzan: mountain goat ‫ازن‬
BQ:352 BQ:352
554
۱‫ارس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اسار اد‬ ‫س اس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اس‬

‫س اس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اس ان‬
‫اسخ‬
eueguh, wegwh: to speak solemnly ‫موقرانه صح ت کردن‬ aok: to speak pâsox:
PK:348 response
Indo-European Avestan paiti-aok: counter
speech, response ‫اسخ‬
AG1:29 AG1:29
PK:815-818 PK:815
NOTE- See Root "Kâs: to command" for another possible derivation
555
‫ سخن‬:‫مقا سه‬ ‫اسخ‬

kâs 3: to command ‫فرمان دادن‬ sâs, sâh: command passaxv, pâsox:
PK:533, WD1:358 pasux: answer
Indo-European sâxvan, sâsnâ: instructions,
Avestan answer
teachings ‫اسخ‬
per 3: oppose, hit
paiti 2: paiti-sahva: return of BQ:354,1573,
‫مقا ل‬ oppose speech, answer
MO:1843 BQ, PH:160, MO,
NS:99
PK:815-818 PK:815 PK:533, BT:1574, BK:1338, BQ:354
NOTE- see root " Eueguh: to speak solemnly" as another suggested root for "pâsox: answer"
556
pearl :‫هم شه‬ ‫اشنه‬

persna: heel ‫اشنه‬ pâšna: heel pâšnak: heel pâšneh: heel ‫اشنه‬
PK:823 PK:823 BQ:355
557
‫اش دن‬
perd, pers: speck, spot, sprinkle ‫ل ه‬ pareš: drip pâšîdan ‫اش دن‬
PK:823, IC:1003, CH:298 paršuya: of water IC:1003, MO:665
IC:1003, PK:823
558
99
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ا‬
pure :‫هم شه‬ ‫ا‬

peu: to purify ‫ا کردن‬ pûttika, pâvaka: pavak, pâk: clean pâk: clean ‫ا‬
pure, clean
PK:827 AP:152 AP:152
PH:62, AP:152
559
big, puff, pocket :‫هم شه‬ ‫ بوق‬:‫هم شه‬ ‫ات‬

Indo-European Germanic French Persian
beu 2: to swell, blow ‫ دم دن‬،‫ورم کردن‬ puk: bag, pâkat: pocket, envelope ‫ات‬
pocket
PK:98 MO
AD
560
‫الودن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اﻻ ش‬

‫الودن‬
Indo-European Av/Old Pahlavi Persian
leu, dauh 1: to smear, make dirty rû, râu: pat-lutan: to pâlûdan: to clean
to be dirty clean
‫ کث ف کردن‬،‫مال دن‬ (‫ اﻻ ش‬،‫الودن ) ال دن‬
AG3:26 BQ:58,358,
PK:681, CH68-69
Indo-European Av/Old Pers PH:10,62, HM:8,36 pâlûneh: filter, pot used for
cleaning
‫ غذا دادن‬،‫حفاظت کردن‬ pâta: protected ‫الونه‬
PK:787,842, BK:103 PH:41,72, KL:114 KM, AG3
NOTE- AP:153 derives "paludan" from the Indo-European root "Peu" and cognate with Persian "pâk"
561
‫ الودن‬:‫هم شه‬ ‫الوده‬

leu, dauh 1: to smear, make dirty rû, râu: pat-lutan: to pâlûdeh: clean, also
to be dirty clean name of a dessert
‫ کث ف کردن‬،‫مال دن‬
AG3:26 BQ:58,358,
PK:681, CH68-69
PH:10,62, HM:8,36 ‫ فالوده‬،‫الوده‬
KM, AG3
‫ غذا دادن‬،‫حفاظت کردن‬ pâta: protected
PK:787,842, BK:103 PH:41,72, KL:114
562
‫الودن‬ ‫ا کردن ـ رج ع شود ه‬ :۱‫ال دن‬ ‫الودن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫الونه‬
feel :‫هم شه‬ ‫لمس کردن‬ :۲‫ال دن‬

pôl : to touch, feel ‫ حس کردن‬،‫لمس کردن‬ pâlîdan: to touch a surface in search of something ۲‫ال دن‬
PK:847 PK:841, MO, AP:154
563
‫ا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ای‬ ‫پرد س‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ال‬

‫ا دار و ماند ار بودن‬ : ‫اس‬
Indo-European
Persian
pa: to protect, feed ‫ غذا دادن‬،‫حفاظت کردن‬
pâyastan: to stay, remain (‫ا س ) اینده‬
PK:787,842, BK:103
Av/Old Pers Av/Old Pers ‫جهانا چه در خورد و ا سته ای‬
pa: to guard paiti 1, patiy: protector (‫خ و‬ ‫ا ر چند ا کس ن ا سته ای )نا‬
PH:41,72, KL:114 PK:842, PH:41, KL:144,157 BQ:364
564
100
‫اینده‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫اس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اینده‬
feed :‫هم شه‬ ‫ای دن‬
Indo-European
pa: to protect, feed ‫ غذا دادن‬،‫حفاظت کردن‬
PK:787,842, BK:103 Pahlavi Persian
Av/Old Pers Av/Old Pers pâyêd pâyîdan: to watch ‫ای دن‬
pa: to guard paiti 1, patiy: ni-bag: pledge bân: a suffix meaning protector
protector
pâta: protected (‫ چ ان‬،‫ وان‬،‫ )در ان‬۱‫ان‬
PK:842, PH:41, CH:288
PH:41,72, KL:114 KL:144,157 BQ, KL, NS, AG1
565
"‫فصل "جمع آوری خرمن‬ : ‫ای‬

pati-daiza: to gather, harvest ‫ خرمن‬،‫جمع آوری کردن‬ pâtêz, pâtêč: pâêz: autumn ‫ای‬
autumn
KM:346 KM:346, BQ
KM:346
NOTE- "daiza: wall" from root "Dheigh" and "Pati: protect" from the root "Pa". So, "Pati-daeza" could
mean moving the crop to storage for protection, yielding to the meaning of "gathering and harvesting".
566
‫ا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ای‬

َ
‫زر ش‬ ‫ت ه در آی‬ :‫ِپ ت‬
i 1, ei, ai*: to go ‫رف‬ â-aiti, âiti 2: goes to paiti-ita: patêt petat:
going back, repentance
PK:293,501, KL:825, CH:154 ita: access repent BQ:367 َ
PK:293-296, KL:825 ‫ِپ ت‬
Indo-European Avestan BQ:367
BQ:367
PK:815-818 PK:815
567
َ
feather, pen :‫هم شه‬ ‫سکه ا ورق فلزی که روی آن دعا و اوراد مینوش ند‬ : ‫َپ‬
ََ
pet 1: to fly, to fall patra, pattra: wing, leaf patar: prayers written on metal, leaves, etc. ‫پ‬
used for writing on
‫ افتادن‬،‫پرواز کردن‬ ‫چشم د کز پ آهن و تع ذ نگشت‬
Note- Cognate with Avestan
PK:825, CH:299 "Patareta: wing, leaf" ( ‫بند تع ذب د و پ از ده د )خاقا‬
PK:825,826, BQ:367 BQ:367
568
express, voice :‫هم شه‬ ‫ آوا‬، ‫ وا‬:‫هم شه‬ ‫ جواب‬،‫اسخ‬ :‫َپتواز‬

wekw: voice ‫صدا‬ vak, vačah, vaxš 1: paiti-vac: patvâcak patvâz: response
word, voice, sound "counter voice",
PK:1135
response ‫پتواز‬
PK:1135 BQ:368
BQ:368
PK:815-818 PK:815
569
101
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫پ اره‬
run :‫هم شه‬ ‫ مخالفت‬،‫ ضد ت‬،"‫فت‬ ‫"مخالف پ‬ :‫پ اره‬

er, ar* 2: to move, excite ar, ra: to patyârak patyâreh: "against progress",
move opposition, animosity
‫ برانگ خ‬،‫ت ان دادن‬ BQ:368
PK:327, CH:165 paity-âra: ‫پ اره‬
Indo-European Avestan against ‫چن گفت ان کو چن اره کرد‬
per 3: oppose, hit paiti 2:
progress
( ‫نه از بهر پ ار و پ اره کرد )فردو‬
‫مقا ل‬ oppose PK:327, BT,
NS:105
PK:815-818 PK:815 PH, BQ, NS, AG3
570
‫خانه تا ستا‬ :‫ِ چ م‬

skabh: to support ‫حما ت کردن‬ skambem: pečkam: roof on columns, porch
support
Indo-European
PK:916, CH:344 (‫ِ چ م ) ش م‬
Av/Old Pers
upo, uper: to, above upa-skambem: ‫از تـو خـالـی نـ ار خــانۀ جم‬
upa, upâ: to, support, pillar
‫ اﻻ‬،‫ه‬ toward ( ‫فرش دی ا کش ده بر ِ چ م )رود‬
PK:1106, KL:1105 PK:1106, KL:1105 PK:916, GR:152 PK:916, BQ:410, MO:798, AT:183
571
cook :‫هم شه‬ ‫خ‬

pekw: to cook pax, pač, pačaiti: puxtan: to poxtan: to cook, bake (‫ َپز‬،‫خ ) َپ دن‬
to cook cook
‫خ‬ bâ, vâ: suffixes for cook or cooking
PK:798 -pâka: a suffix paz: cook
referring to the cook. (‫ شور ا‬،‫ ـ وا )نانوا‬،‫ـ ا‬
TV:137, AG3:40
PK:798, BQ:370, BK:336, BQ:370, KM:195, IC:920
AG3:40
572
"‫"حافظ خانواده‬ :‫در‬

pa: to protect, feed ‫ غذا دادن‬،‫حفاظت کردن‬ Pa-ter: pi-tar: pedar:
PK:787,842, BK:103 protector/ feeder protector of "protector of
Indo-European of the family family family", father
ter 2, tar: a kinship term ‫سوند گروه ا فام ل‬ ‫ــدر‬
PK, BK:103-107 KL, BK:103-107
BQ
PT:863
573
"‫ آرام‬،‫"آراسته‬ :‫درام‬

rem: to rest ‫اس احت کردن‬ râman: quiet, restful pedrâm: "pleasant",
also "rebellious"
PK:864 paiti-râman: well arranged,
Indo-European Avestan pleasant ‫درام‬
per 3: oppose, hit paiti 2: PK:864, KL:1335, BK:841, KM:351 BQ, PH, KM, DG, AG3
oppose NOTE- The name Pedrâm could mean both
‫مقا ل‬
PK:815-818
PK:815 against calm and having calmness.
574
۲‫اندر‬ ‫در خوانده ـ رج ع شود ه‬ :‫دراندر‬
102
َ
‫َ درزه‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
َ
‫سته اشند‬ ‫چ ی که در جامه ا لن‬ :‫َ درزه‬
dher 1, darz*: to hold, attach ‫ وصل کردن‬، ‫گرف‬ darez: bind, hold padarzeh: a piece of
PK:252, CH:129 cloth for "rounding up" and
CH:62 holding things
Indo-European Avestan َ َ
per 1: around, forward. ‫ پ ش‬،‫پ امون‬ pairi, pari: around, forward (‫َ درزه ) َ درزه‬
CH:62, DK*
PK:810 PK:244,810
575
ُ
۲‫درود‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫درود‬
above, semantic :‫هم شه‬ ‫ د دن‬:‫هم شه‬ ‫دد‬

upo, uper: to, above upa, upâ: to, toward upa-diti: to (in) pa-dit, pat-dit
PK:1106, KL:1105 sight, apparent BQ:373
‫ اﻻ‬،‫ه‬ Indo-European Persian
PH:41,65,71,72,73
PK:1106, KL:1105
dheye: to see ‫د دن‬ padîd: apparent ‫دد‬
PK:243 BQ
576
grab :‫هم شه‬ ‫ذیرف‬

per 3: oppose, hit paiti 2: grab: to grab patgriftan gereftan: to grab, take
oppose
‫مقا ل‬ (‫ گرو ان‬،‫گرف )گرو‬
PK:815-818 PK:815 paiti-grab: BQ:374
accept pazîroftan: accept
Indo-European
‫ذیرف‬
ghrebh 1: seize ‫گرف‬ PK:455, GR:237
BQ, CH:121
PK:455
577
run :‫هم شه‬ ‫ه ن د طلب دن‬ :‫ذیره‬

er, ar* 2: to move, excite ar, ra: to move patîrak
‫ برانگ خ‬،‫ت ان دادن‬ Persian
BQ:374
PK:327, CH:165 pati-ara:
challenge, fight pazîreh: to challenge an enemy ‫ذیره‬
PK:327, BT, NS:105 ‫ذ ــره ش ــدش دیو را جنگجوی‬
per 3: oppose, hit paiti 2:
‫مقا ل‬ oppose ( ‫س ه را چو روی اندرآمد ه روی )فردو‬
PK:815 PH, BQ, NS, AG3
PK:815-818
578
full, assemble :‫هم شه‬ ‫ُپر‬

pel 1: to fill ‫پر کردن‬ par 1, perana: pur: full por: full ‫ُپر‬
PK:799 full
hanbâr: anbâr: storage
ham-par: to fill storage
sem: same ‫ همان‬،‫هم‬ ham 1: with, also together, store ( ‫ان ار )ان اش‬
BQ:163,375
PK:799 BQ, AG3:31
PK:902,904 PK:902-904
579
103
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫َپر‬
‫َپر‬
per 2: to lead or fly across. parena: parr: wing, feather par: feather (‫َپر )پ دن‬
feather,
‫پرواز ا عبور کردن‬ wing par-ant: like a parand: a light silk cloth (‫پرند )پرن ان‬
PK:817 feather
BQ:397, CH:297
PK:817 CH:297
580
‫پرا ندن‬
gwhen 3, kan*: to dig and fill kan 1, xan, gan: para-kan: pargantan
‫کندن و ُپر کردن‬
to dig, pile up, build spread around
PK:491, PH:194, BT:583 PK:491, PH:194 BQ:376
CH:232, PK491
Persian
parâkandan: to spread around
per 1: around, forward. ‫ پ ش‬،‫پ امون‬ pairi, pari:
PK:810 around, forward ‫پرا ندن‬
PK:244,810 BQ, AG3:26
581
‫ پرتاب‬،‫پرت‬
Indo-Iranian Persian
tau*: to throw, spread ‫پرت کردن‬ par-tâb: throw (forward) (‫پرتاب )پرت‬
CH:385
Indo-European Avestan partoftan: to throw ‫؟؟‬
per 1: around, forward. ‫ پ ش‬،‫پ امون‬ pairi, pari: parto: throw ‫؟؟‬
PK:810 around, forward
PK:244,810 CH:385
582
forward, tepid :‫هم شه‬ ‫پرتو‬

tep: to be warm ‫گرم بودن‬ tafnu, tap 2, tab: warm, glowing para-tab: parto: light
shine forward, rays
PK:1069 PK:1069, KL:1589
light ray
Indo-European Avestan ‫پرتو‬
per 1: around, forward. ‫ پ ش‬،‫پ امون‬ pairi, pari: BQ:49,453,1252,
1958 BQ, PH
PK:810 around, forward
PK:244,810
583
perimeter :‫هم شه‬ ‫ چ دن‬:‫هم شه‬ ‫پرچ‬

kwei 2, čai*: to collect, pile up ‫ ان اش‬،‫جمع کردن‬ kay 2, kaeš, čay, čî 1: to parčîn:
prepare fence
PK:637, CH
Indo-European Avestan čayeiti, činaiti: selects, sorts ‫پرچ‬
per 1: around, forward. pairi, pari: pairi-čayeti: set around,
PK:637, BQ,
around, forward PH:204, KM
‫ پ ش‬،‫پ امون‬ surround
PK:810 PK:244,810 PK:637,638
COGNATES- Avestan "spâ 2: to build";/ Old Persian "sâ 1: to build" (KT:209)
584
104
‫پرخاش‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ د زا‬، ‫توه‬ :‫پرخاش‬
xâz*: fight, struggle ‫نزاع‬ xâš: struggle, quarrel ‫خاش‬
COGNATES- Parthian "`x`z: to fight", par-xâš: abuse, insult ‫پرخاش‬
CH:445
Sogdian "`x`s: dispute" (CH:445)
CH:445
585
perform :‫هم شه‬ ‫انجام دادن‬ :۱ ‫پرداخ‬

tekw: to run, flow tak, taka, tač: to run pairi-tak: to run pardâxtan ‫زر‬
around
‫جاری شدن‬ PK:1059, BQ:503 BQ:380
BQ:380, PH:66
PK:1059, CH:374
per 1: around, forward. pairi, pari: around, pardâxtan: to do, set to do ‫پرداخ‬
forward
‫ پ ش‬،‫پ امون‬ NOTE- Teku may be related to
PK:810 PK:244,810 "Tek, Tač: to reach, receive"
586
۲ ‫پرداخ‬
tek, tač*: to stretch, reach, receive ‫ در افت کردن‬،‫دست دراز کردن‬ par-daz-: to pardâxtan: to
PK:1057, CH:374 accomplish, pay
pay
Indo-European Avestan ‫پرداخ‬
CH:374
CH:374
around, forward NOTE- Teku may be related to
PK:810
PK:244,810 "Tek, Tač: to reach, receive"
587
‫پرده‬
paita, plat: to spread, make flat ‫پهن کردن‬ partaka: flap pardag: pardeh: curtain ‫پرده‬
of cloth, curtain curtain, veil
PK:805,833, IC:918, GT2:3
IC:918 MK:64
588
figure, lady :‫هم شه‬ ‫ پ امون و دیوار‬:‫"محصور ه دیوار" هم شه‬ :‫پرد س‬

dheigh: to form out of clay, to knead dough daeza: wall, pairi-daeza: with walls
fortification around it (garden)
‫درست کردن ا خا رس ا خم‬
PK:244
PK:244, KT:191, GT3:203 PK:244
Persian
pardîs: paradise (‫پرد س )فردوس‬
around, forward ‫ جال‬، ‫ال‬
PK:810
PK:244,810 BQ:359, 1455:MO:680
589
‫پرس دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫پرستار‬
sparrow :‫هم شه‬ ‫پرستو‬

sper: sparrow ‫ پرستو‬،‫گنجشک‬ peleštuk: sparrow paristôk: sparrow parastû ‫پرستو‬
PK:991, IC:613,1056 AP:162 AP:162 BQ, AP:162
590
105
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫پرس دن‬
stand, before, perimeter :‫هم شه‬ ‫پرس دن‬

stâ: to stand ‫ا ستادن‬ sta: to stand, to set par-šta: "stand parastâtan
BQ:123, PH:20, PK:1008 around", worship, serve
PK:1008,1009 BQ:384
KL:1222, PK:1008, BK:1376,
Indo-European Avestan GR:439
per 1: around, forward. pairi, pari: Persian
‫ پ ش‬،‫پ امون‬ around, forward parastîdan: worship (‫پرس دن )پرستار‬

PK:810 PK:244,810 BQ, PH
591
‫َپرسنگ‬
fra-sanga: a distance farsang farsang: a distance of about 5 kilometers (‫فرسنگ ) َپرسنگ‬
of about five kilometers
‫فرسنگ‬ farsax: Arabic pronunciation of "farsang" ‫فرسخ‬
BQ:1462
PH:182 MO:743,2517, BQ:1462
592
‫ ادافراه‬:‫مقا سه‬ ‫پرس دن‬

perk 1 : to ask fras: to ask porsitan: porsîdan: to ask ‫پرس دن‬
‫پرس دن‬ prs-sa, pere-sa: to ask to ask
BQ, KM:205, AG2:62
PK:821 PK:821, TV:141, KM:205 BQ:206,385
593
perimeter :‫هم شه‬ "‫"پ امون ن ار‬ :‫پرار‬

kwer, kar* 2: to do, make ‫انجام دادن‬ pairi-kara: go pargâr: compass
PK:641, CH:236 (draw) around, a
Indo-European
Avestan
‫پرار‬
BQ:173, PH:28,232, HM:39
per 1: around, forward. pairi, pari: BQ
‫ پ ش‬،‫پ امون‬ around, forward NOTE- HM:39 is not sure about
PK:810 PK:244,810 the derivation of "pargâr"
594
perimeter :‫هم شه‬ "‫"زمی که دور تا دورش خندق اشد‬ :‫َپرگنه‬

per 1: around, forward. pairi, pari: pari-xana: "dug around", an area
around, forward surrounded with a trench
‫ پ ش‬،‫پ امون‬
PK:244,810 KM:367, BQ
PK:810
gwhen 3, kan*: to dig and fill kan 1, xan, gan: pargana: a tax district in ancient Iran
‫کندن و ُپر کردن‬ to dig, pile up, build ‫َپرگنه‬
CH:232, PK491 PK:491, PH:194, BT:583 KM:367, BQ
595
‫ سودن‬،‫لمس کردن‬ :۱‫َپرماس دن‬

mêlg, marz?: to wipe off, rub, milk pairi-marz: parmâsîdan: to touch, feel
to touch around
‫ دوش دن‬،‫ ا کردن‬،‫لمس کردن‬ ‫ پرماس‬،‫پرماس دن‬
PK:722, CH:180, 269 PK:722, AG3:77,
CH:180 ‫آنکه او ن ض خ ش شناسد‬
per 1: around, forward. pairi, pari: ( ‫چه پرماسد )سنا‬ ‫ن ض د گر ک‬
around,
‫ پ ش‬،‫پ امون‬ forward
BQ:262,387, CH:180
PK:810 PK:244,810
596
106
۲‫َپرماس دن‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
per, measure :‫هم شه‬ ‫دا س‬ :۲‫َپرماس دن‬

per 1: around, pairi, pari: around, forward pairî-mâ-: parmâsîdan: to
forward. PK:244,810 to know know
Indo-European
‫ پ ش‬،‫پ امون‬ CH:256 ‫َپرماس دن‬
PK:810 me 1: to measure ‫اندازه گرف‬
CH:256, BQ
PK:703, 731
597
‫ د شب‬:‫پ َرندوش‬
َ َ
‫ار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫َپر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ارچه اب ش‬:‫پرند‬
‫َپر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ارچه‬:‫پرن ان‬
cover, garage :‫هم شه‬ (‫ بزرگ شده در اسط ل ) دون فعال ت‬،‫اسط ل‬ :‫پروار‬
wer 3, werg 2: to cover, var 1, vara, pairi-vâra: walled around, barn parvâr
enclose vâra 2: cover, wall
‫ محصورکردن‬،‫پوشاندن‬ PK:1116, KM:268 BQ:391
PK:1168, KM:212, Persian
PK:1168, IC:1599 KT:207
Indo-European Avestan parvâr: barn, barn-raised fat animal ‫پروار‬
per 1: around, forward. pairi, pari: ‫روز ه پروار بود ف ه از آن شد چن‬
around, forward ( ‫)خاقا‬ ‫شب تن ب مار داشت ﻻغر از آن شد چن‬
PK:810 PK:244,810 BQ, KM:369
598
‫پرواز‬
wegh: to go, carry ‫ حمل کردن‬، ‫رف‬ vaz: fly parvâz: flight
PK:1119
Indo-European Avestan pairi-vaza: ‫پرواز‬
fly around
per 1: around, forward. ‫ پ ش‬،‫پ امون‬ pairi, pari: BQ, MO
around, forward PK:1119
PK:810
PK:244,810
599
‫پروانه‬
pelpel: butterfly ‫پروانه‬ parvânak: parvâneh: butterfly ‫پروانه‬
NOTE- it is a vocal imitation of sound (onomatopoeia)
butterfly
AP:164, BQ, JD:286
AP:164 AP:164
600
‫پروردن‬
werg 1, warz*: nourished, strong varez-: strength, to par-war, parvardan:
strengthen parvartan: to breed, raise
‫ قوی‬،‫تغذ ه شده‬
foster, nurture
PK:1169, CH:422 CH:422 ‫پروردن‬
Indo-European Avestan CH:422, BQ:392
CH:422
per 1: around, forward. pairi, pari: around, forward
‫ پ ش‬،‫پ امون‬ PK:244,810
PK:810 NOTE- AP:164 derives it from the Indo-European root "Pa: to feed, protect"
601
107
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫پرو ز‬
over, super :‫هم شه‬ ‫ و ژه‬:‫هم شه‬ "‫ موفق‬،‫"پ وز‬ ‫پرو ز‬
upo, uper: to, above ‫ اﻻ‬،‫ه‬ upairi: above, apar: on, over, more than
over, beyond
PK:1106, KL:1105 apar-wêz, apar-vêž: victorious
PK:1105, KL:1105
PH, KM:371
Avestan Pahlavi
Persian
ap-vêcak, avaeza: pure awêžak, apêčak, parvêz: "victorious", a male name
‫ ا‬،‫خالص‬ wêjak: pure
‫پرو ز‬
KM:315, BQ:2300 KM:315, BW:336, BQ:2300 KM:371, BQ:394
602
‫بخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ال‬:‫پرو زن‬
"‫"گروه ستاران‬ :‫پرو ن‬

Indo-Euro. Indo-European Avestan Persian
pel 1: to fill Pelu: a quantity of, a group of paoiry-aêini: parvin: a cluster of stars
a cluster of stars
‫پر کردن‬ ‫تعداد ا گروه‬ ‫پرو ن‬
PK:799 PK:799, CH:299 PK:800 BQ:395, KM:372
603
‫پره کردن‬ : ‫پره خ‬

leigh 2, raič*: leave ‫ترک کردن‬ paiti-raeč: par-hêxtan, parhîxtan : to
PK:669, CH:307 avoid, leave pahrêzišn: to avoid
Indo-European Avestan avoid
PK:669, AG3:72, ( ‫پره خ )پره‬
per 3: oppose, hit paiti 2: GR:11 BQ, PH:141,203, BR,
oppose TV:115 PK:669, BQ, KM:373
‫مقا ل‬
PK:815-818 PK:815
604
‫پره خ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫پره‬

‫پری‬
parîkâ: sweet heart, fairy pairikâ: beautiful Parîk: fairy parîk: fairy ‫پری‬
woman
‫ پری‬، ‫دل‬ PK:789, KL:1115, BQ:396 PK:789, KL:1115,
PK:789 PK:789, KL:1115 PH:69, BQ:396,864
605
‫ار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫َپ ر‬ ‫َپر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫پ دن‬

‫خ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫َپز‬ ‫ار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫پ روز‬
‫پزشک‬
bhâ 2: to speak, heal bišazka: healer, doctor bešazak, becašk: pezešk
doctor
‫ درمان کردن‬،‫صح ت کردن‬ baešaza: doctor, medicine ‫پزشک‬
PK:105 NB:48, PK:105,CH KM:237,CH, BQ:399 BQ:399,CH
NOTE- CH:21 suggests the IR root "bišaz: to heal, cure".
606
‫خ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫َپ دن‬
108
‫َپژ‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ پژوا‬،‫ اپژ‬:‫هم شه‬ ‫کوه‬ :‫َپژ‬
parvan: knot ‫گره‬ paurvatâ: paž: rough terrain, mountain ‫َپژ‬
mountain range
parvata: knotty, rugged ‫ ناهموار‬،‫پر گره‬ BQ:345,399,401
BK:26 BK:26, BQ:401
607
mind, depress :‫هم شه‬ ‫ش مان‬ :‫پژمان‬

per 3: oppose, hit ‫مقا ل‬ paiti 2: paiti-man: pešâmân pažmân: regretting
PK:815-818 oppose to think
against (an BQ:412
‫پژمان‬
PK:815
Indo-European Avestan earlier action), pašîmân: regretting
men 1: to think ‫فکر کردن‬ manah: mind, regret
manners PH:68-88, ‫ش مان‬
PK:726 BQ:400-445 BQ, PH
PK:726,727, BQ
608
‫پژمردن‬
mer 2: to rub away, die ‫ مردن‬،‫فرسودن‬ mar.2: to die pažmordan:
PK:735,970 to fade, wither
paei-mar: to
fade, wither ‫پژمردن‬
around, forward CH:265 CH:265
PK:810
PK:244,810
609
voice :‫هم شه‬ ‫ اپژ‬،‫ پژ‬:‫هم شه‬ "‫"صدای کوه‬ : ‫پژوا‬

parvan: knot ‫گره‬ paurvatâ: paž: rough terrain, mountain
mountain range
parvata: knotty, rugged ‫ ناهموار‬،‫پر گره‬
‫َپژ‬
BK:26 paurvatâ-vac:
Indo-European Av/Old Pers sound of mountains, pažvâk, pežvâk: echo
wekw: voice ‫صدا‬ vak, vačah, vaxš 1: echo ‫پژوا‬
PK:1135 word, voice, sound
BK:26, BQ:401 BQ:345,399,401
PK:1135
610
‫پژوه دن‬
Indo-European Avestan Avestan Pahlavi (1)
weid: to see, to know ‫ دا س‬،‫د دن‬ vaeda, vîdada: paitiš-vaêd: to patvihîtan
PK:1125 I know search for
PK:1125, 1126 PK:1121, KM:379, PH:70 BQ:402
per 3: oppose, hit ‫مقا ل‬ paiti 2: oppose pažuhîdan: search ‫پژوه دن‬
PK:815-818 PK:815 KM:379
611
‫پژوه دن‬
skeud, čaud*: to throw, impel wizôy, wizôh: to examine, pažuhîdan: search ‫پژوه دن‬
investigate
‫ واداش‬,‫پرت کردن‬ CH:37
CH:37
PK:955,CH
NOTE: CH:37 claims "Ĉaud" is a form of "Skeud" used by Pokorny but there is no mention of that in PK:955
612
109
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫س‬
of, after :‫هم شه‬ ‫ دن ال‬، ،‫شت‬ :‫س‬

Indo-European Indo-European Av/Old Pers Pahlavi Persian
apo: off Pos: after, behind pasča, pasca, pasâ: pas, pas: later, after
after, behind pasin
‫ دور‬،‫جدا‬ PK:841 ‫س‬
PK:53 BQ:3673
PK:842 PH:70, BQ:403, IC:29
613
َ
‫َ سا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ تاج ل‬: ‫سا‬
compete :‫هم شه‬ ‫َ ست‬

Indo-European Av/Old Pers Avestan Persian
pet 1: to fly, to fall ptâta, tâta: falling patta: fallen, past: low, inferior
‫ افتادن‬،‫پرواز کردن‬ PK:825, PH:22 low, inferior
۱‫َ ست‬
KM:382, HM:41
PK:825, CH:299 KM:382
614
‫آرد‬ :‫ِ ست‬

pais, peis: crush, pišant: crushing, pest pest: flour, crushed roasted wheat ۲‫ِ ست‬
grind grinding BQ:404 ‫ب ــاورد ج ــامــی ز ــاقـوت زرد‬
‫خرد کردن‬ pîštra: flour ( ‫پر از شکر و ِ ست ا آب د )فردو‬
WD2:1, CH:292, PK:796 WD2:1, CH:292
HM:42, MO, CH:292
615
‫ستان‬
pestêno: breast ‫ستان‬ fštâna: breast pistân pestân: breast ‫ستان‬
PK:990 KL:1513, PK:990 BQ:405 PK:990, BQ:405
616
‫سته‬
Pahlavi Persian Greek Arabic Persian
bistak: pistachio pesteh: pistachio pistake, fustug, fostoq: fostoğ: pistachio
pistakion pistachio ُ ُ
‫سته‬ ‫سته‬ ‫فستق‬
AA:210, KL:1190 AA:210
AA:210, AD:998 MO:2545
NOTE- MO: 2545 claims this is from Aramaic, then passed to Greek.
617
poor, pupil, puppet :‫هم شه‬

pôu: small, young pu 1, pu-thra, puhr, pus, pesar: son
‫ جوان‬،‫کوچک‬ puthra: child pusar: boy, child pûr: son (‫پور )پوران‬
PK:842 PK:842 BQ:425, AP:169 BQ, KM:384
COGNATE- Old Persian "puča: son" (AG1:13)
618
۲‫اندر‬ ‫خوانده ـ رج ع شود ه‬ :‫اندر‬
110
‫سند دن‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
above, settle :‫هم شه‬ ‫ خرسند‬:‫هم شه‬ ‫سند دن‬

sed, had*: to sit, step, go ‫ رف‬، ‫شس‬ sad, sand: settle, pasandîdan: to
PK:884,887, KL:1075, CH:125 agree admire, select
Indo-European Av/Old Pers upa-sad: (good ‫سند دن‬

for) agreement BQ
upo, uper: to, above ‫ اﻻ‬،‫ه‬ upa, upâ: to,
PH:71, AG3:43
PK:1106, KL:1105 toward
PK:1106, KL:1105
619
stand, proper :‫هم شه‬ ‫ ستون‬:‫هم شه‬ ‫شت‬

stâ: to stand ‫ا ستادن‬ sta: to stand, to set par-šti: "stand up", pušt pošt: back
PK:1008,1009 BQ:123, PH:20, PK:1008 back
KL:1222, PK:1008,
BQ:407 ‫شت‬
BK:1376, GR:439 BQ, PH
per 1: around, forward. pairi, pari:
around, forward
PK:810 PK:244,810
620
‫ِچ م‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ خانه تا ستا‬:‫ِ ش م‬
fellow :‫هم شه‬ ‫ چ ان‬:‫هم شه‬ ‫شم‬

pek: wool, to pluck wool ‫ شم کندن‬،‫شم‬ pasu, pašman: pašm pašm: wool ‫شم‬
wool
peku: woolly animals, cattle, property PK:797, TV:123,125
fšu: cattle BQ:410
‫ دارا‬،‫ احشام‬،‫حیوانات پر شم‬
PK:797
PK:797
621
"(‫)هلو‬ ‫" ست س ب ار‬ :‫شمل ا‬

Old Persian Greek Latin French
pârsa: name of an Aryan (indo-european) persis: malus persica: pêches: peach
tribe who migrated to Persia (iran) about Persia Persian apple
4000 years ago. (peach) pêches melba:
BK:377 peach ice cream
‫نام ک قب له آر ا )هند و ارو ا ( است که‬ Persian

‫ سال پ ش ه جنوب ایران‬4000 ‫حدود‬ pešmelbâ: ice cream made with the
.‫مهاجرت کرد‬ "Persian apple" (peach)
KT:196 ‫شمل ا‬
MO
622
‫ نم زدن‬،‫آب اش دن‬ :‫شنج دن‬

seiku, haič*: to flow, moisten fra-šaêkam: pašanjîdan: sprinkle
spilling
‫ خ س خوردن‬،‫جاری شدن‬ (‫شنج دن ) شنج دن‬
PK:893, CH:127 PK:893 ْ
‫ه خنجر همه ت ش انج ـ ده اند‬
‫بر آن خا و خو ش شنج ده اند‬
per 1: around, forward. pairi, pari:
around, forward (‫)ل ـ ـ ـ ــی‬
‫ پ ش‬،‫پ امون‬ KM:391, MO:799, CH:127
PK:244,810
PK:810
623
111
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫شوتن‬
tension, contain :‫هم شه‬ "‫" ا دن محکوم شده‬ :‫شوتن‬

ten 1, tenu: to stretch, pull pešô-tanu: with Pašûtan: "with condemned body" ‫شوتن‬
condemned body
‫کش دن‬ PH, BQ
PK:1069, BQ:411,515
PK:1064,1067, AD
624
flea :‫هم شه‬ ‫شه‬

plou, blou: flea ‫ک‬ pakhšag: mosquito pašeh: mosquito ‫شه‬
PK:102, AP:171 AP:171 AP:171, BQ:411
625
‫پژمان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ش مان‬
puff :‫هم شه‬ ‫ُف‬

puk 2, pauk: puff, a blow of air ‫ ُ ف‬،‫فوت‬ pof: puff, blow ‫ُف‬
PK:849, AP:172 AP:172
626
up, open :‫هم شه‬ ‫اه‬

upo, uper: to, above upa, upâ: to, toward upa-gâh: towards pegâh: early morning
time, morning
‫ اﻻ‬،‫ه‬ PK:1106, KL:1105 ‫اه‬
PH:41,65,71,72,73
PK:1106, KL:1105 BQ
627
‫اشنه‬ :‫َ ل‬
ped, pod: foot ‫ا‬ pd: foot pal: heel ‫َل‬
PK:790, AP:148 GR:270,273 ‫هم شه کفش و لش را کف ده ب نم من‬
( ‫)معرو‬ ‫جــای کفـش و ل ــش دل کف ده ا س‬
GR:270, AT:173, HN2:98
628
support, import, export :‫هم شه‬ ‫ُل‬

per 2: to lead or fly across. peretu: bridge puhl: bridge pol: bridge ‫ُل‬
‫پرواز ا عبور کردن‬ PK:817, KL:1220 TV:137 BQ:414
PK:817
629
‫ارد‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫لنگ‬ ‫فلفل‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫لل‬

‫لو‬
Sanskrit Persian
pulâka: ball of rice (‫گوله برنج ) لو‬ polo: cooked rice ‫لو‬
KL:1185 KL:1185, MO:810
630
112
‫له‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫له‬
Pahlavi Persian
parrak: step ‫له‬ pelleh: step (‫له ) ل ان‬
parrkân: steps, stairs ‫ل ان‬ BQ:417
BQ:417
631
‫دهان بند‬ :‫پنام‬

dhê 2: to do, set ‫ چ دن‬،‫انجام دادن‬ paiti-dâma: pa-dâm, panum: a
protection set on cloth mouthpiece worn to
AD:1512, PK:235
body protect the holy fire
Indo-European Av/Old Pers BQ:169,418, PK:238 KM:404
pa: to protect, feed pa: to guard Persian
‫ غذا دادن‬،‫حفاظت کردن‬ pâta: protected panâm: a protective mouthpiece ‫پنام‬
PK:787,842, BK:103 PH:41,72, KL:114 MO:813, BQ
632
fur :‫هم شه‬ ‫ در‬:‫هم شه‬ ‫پناه‬

pa: to protect, feed pa: to guard pa-nâh: protecting panâh: shelter
PH:41,72, KL:114 help, shelter
‫ غذا دادن‬،‫حفاظت کردن‬ ‫پناه‬
Indo-European PH:72
PK:787,842, BK:103 BQ
nâ: to help ‫مک کردن‬
PK:754
633
five, finger, fist :‫هم شه‬ ‫پنج‬

penkwe: five ‫پنج‬ panca: five panj panj: five ‫پنج‬
PK:808 pancâsas: fifty BQ:419 panjâh: fifty ‫پنجاه‬
PK:808 BQ:419, MO
634
find, path :‫هم شه‬ ‫پند‬

Indo-European Av/Old Pers Pahlavi Persian Arabic Persian
pent: to go, pant, panta, path, pand pand: fan: art, fan:
pass pathi, pathâ: way, advice, motto manner technique,
BQ:422 art, manner
‫ گذر کردن‬، ‫رف‬ path, advice
‫پند‬ DS:153 َ
PK:808
‫فن‬
PK:808, KT:195 BQ:422 MO
635
‫پنداش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫پندار‬

‫ داش‬:‫هم شه‬ ‫پنداش‬
dher 1, darz*: to hold, attach ‫ وصل کردن‬، ‫گرف‬ dâr, dr: to hold dâštan: to have
PK:252, CH:129 PK:252 pad-en-dâštan:
Indo-European Indo-Euro. Old Persian Pahlavi to take this, consider
i 2 : pronominal stem Au 1: one, aina, êna, aita, ên: this Persian
AG3:43,52
this one aêta: this one
‫ر شه ضم‬ MO:345,42 pendâštan: to think
PK:281, KT:203 PK:73,286 PK:75,286, AG1:13,
GR:85,220 (‫پنداش )پندار‬
BQ:810, AG3:43
636
113
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫پنکه‬
‫پنکه‬
Indo-European Sanskrit Hindustani Persian
peg: breast ‫ستان‬ pakša: breast, wing pankâ: a curtain pankeh: fan ‫پنکه‬
used to fan a room
PK:792 AD MO:824
KL:1272
637
‫نهادن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫پنهان‬ ‫فنجان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫َپن ان‬
fat, pine :‫هم شه‬ ‫ پ نو‬:‫هم شه‬ ‫پن‬

peî: sap, fat ‫ چر‬، ‫ش ه‬ paêman: mother's milk panîr: cheese ‫پن‬
PK:793 PK:793 MO, BQ, TV
NOTE- CH:279 derives "panîr" from Indo-European root "nei, nai: to make butter by churning"
638
spring (:leap, jump) :‫هم شه‬ ‫دو دن‬ :‫پو‬

Indo-European Old Iranian Pahlavi Persian
peud, spheud: to paud, paud-a: pôy: to run pû: running (‫ ت اپو‬،‫پو )پ ا‬
press, hasten to run
AG3:44 pûyîdan: to walk fast ‫پ دن‬
‫ عجله کردن‬،‫فشار آوردن‬ AG3:44
‫ن ـ ــد راه ــر کــوه از هـیچ روی‬
PK:998, CH:302 ( ‫گرد او پوی پوی )فردو‬ ‫گشتم‬
PK:998, BL1:130, MO
639
‫پ و‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫پ ک‬
‫پ و‬
opop: a bird sound ‫پرنده‬ ‫صدای نو‬ pupu: a bird with tall crown and long beak (‫پ و )پ ک‬
PK:325 PK:325, BQ:424
640
spring (:leap, jump) :‫هم شه‬ ‫رشتهای که در پهنای ارچه ا فرش افته شود‬ :‫پود‬
Indo-European Old Pahlavi Persian
peud, spheud: to paud, pôy: pûd: threads running across a fabric or carpet ‫پود‬
press, hasten paud-a: to run
‫ب ُامخ شان رش و تاف‬
‫ عجله کردن‬،‫فشار آوردن‬ to run AG3:44
( ‫)فردو‬ ‫ه تاراندرون پود را اف‬
PK:998, CH:302 AG3:44
CH:302
641
‫پودر‬
pel 3: dust, flour ‫ آرد‬، ‫خا‬ pollen: dust poudre: dust, powder pûdr: powder ‫پودر‬
PK:802 AD AD:1024 MO:827
642
‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ پوران‬،‫پور‬ ‫پوس دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ پوس ده‬:‫پوده‬
‫پوز دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫پوزش‬
114
‫پوز دن‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫پوز دن‬
Indo-European
bheug: to purify, save, free ‫ آزاد کردن‬،‫ نگهداری کردن‬،‫ا کردن‬
Persian
‫ُ خت‬
PK:152
Avestan Pahlavi boxt: saved, rescued, forgiven
baog, bunja: to save bôxtan: to save, free pûzîdan: to ask for pardon
baoxtar: rescuer bôzišn: pardon (‫پوز دن )پوزش‬
PK:152 PK:152, TV:106
TV, MO
643
wear, vest :‫هم شه‬ ‫پوست‬

wes 3: to wear, put on ‫پوش دن‬ apa-vasta, pavasta, pastô: pôst: skin, pûst: skin,
PK:1172 outer cover, skin, bark bark, cover hide
Indo-European ‫پوست‬
BT:904, KM:410, KL:1223, KT:196 TV:410,
apo: off ‫ دور‬،‫جدا‬ TV:139 BQ, KM:410,
PK:53 MO
644
foul :‫هم شه‬ ‫پوس دن‬

pu 2: to decay, rot pu 2, pav, puyeiti: pûsîtan: to rot pûsîdan: to rot ‫پوس دن‬
to decay
‫ پوس دن‬،‫فاسد شدن‬ pûdag, pûtak: pûdeh: rotten ‫پوده‬
PK:848
pûtay, pûiti: rotten rotten
BQ:425,429, AG3:44, BL2:73
PK:849, TV:137 PK:849, TV:137
645
‫پوش دن‬
paus*: to dress, cover puša: head dress pôš: cover pôšîdan: to wear, cover ‫پوش دن‬
‫پوش دن‬ CH:303 CH:303 CH:303
CH:303 COGNATE- Old Persian "puthia, paušia: cover" (CH:303)
646
َ
pustule :‫هم شه‬ ‫ خا‬،‫دم آهنگری‬ :‫پوک‬
pu 1: to blow, swell ‫ ورم کردن‬،‫فوت کردن‬ pûk: blow, empty ‫پوک‬
PK:847 PK:847, PH:75
647
َ
‫ فلس‬:‫مقا سه‬ ‫پول‬
gwel 2: to pierce ‫سوراخ کردن‬ obolos: nail, nail-shaped Greek coins pûl: money ‫پول‬
PK:470 pholis: coin BQ:428
PK:470, KL:1068, RB:1042
648
‫پوﻻد‬
Pahlavi Persian
pûlâfat, pûlâft: steel ‫پوﻻد‬ pûlâd: steel (‫پوﻻد )فوﻻد‬
KM:413, BQ KM:413, BQ
649
‫پو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫پ ان دن‬ ‫پو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫پ ا‬
115
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫پ دن‬
‫په‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ِه‬ ‫پو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫پ دن‬
‫اس و محافظت‬ :‫َپهره‬
pa: to protect, feed paiti 1, patiy: protector pahreh: protection (‫َپهره )پهره ان‬
‫ غذا دادن‬،‫حفاظت کردن‬ pathra: protection ‫خل ل از ب م آن زنهار خواران‬
PK:787,842, BK:103 PK:842, PH:41, KL:144,157 (‫مرتب داشت جم َپهره داران )نزاری‬
BQ,MK:414
650
‫ارت‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫پهل ُ د‬

۱‫پهلو‬
perk 2: rib, chest ‫ س نه‬،‫دنده‬ paresu, peresu: pahlûg: side pahlû: side ۲‫َپهلو‬
rib, side
PK:820 TV:114 KM:415
PK:820
651
‫ارت‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫پهلوی‬ ‫ارت‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۲‫َپهلو‬
expand, petal :‫هم شه‬ ‫َپهن‬

pet 2: to spread ‫خش شدن‬ pathana, perethu: wide pahn pahn: wide ‫َپهن‬
PK:824 PK:824 BQ:433 BQ:433
652
‫ا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬
ِ
avenue, come :‫هم شه‬ ‫پ اده‬
ped, pod: foot ‫ا‬ pâd, pad, pada: padika: walker pîyâdeh: on foot
foot, step
PK:790, AP:148 padâtaka: pedestrian (‫پ اده )پ ک‬
KL:1112 PK:790 BQ:434, NB:147
653
devour :‫هم شه‬ ‫پ اله‬

gwer 3: to swallow gar 3: to pati-gâra: a pîâleh: cup (‫پ اله )پ غاله‬
swallow, devour cup "for drinking"
‫قورت دادن‬
PK:474, KT:199 ‫گر ه پ غاله از کدو فک‬
PK:474 KT:199
Indo-European Avestan (‫ی‬ ‫هست پنداری آ ش اندر آب )عن‬
per 3: oppose, hit ‫مقا ل‬ paiti 2:
KT:199
PK:815-818 oppose NOTE- MO lists "pîyâleh" as a
PK:815 cognate of Greek "piâle"
654
come :‫هم شه‬ ‫ ام‬:‫مقا سه‬ ‫پ ام‬

gwa: to walk, step ‫قدم زدن‬ gam: to come, step paiti-gama: pêtâm payâm:
PK:463,CH:98 PK:463, KL:318 come forth (with message
a message) BQ:434
Indo-European Avestan (‫پ ام )پ غام‬
per 3: oppose, hit ‫مقا ل‬ paiti 2: oppose PK:463
PH:11, BQ
PK:815-818 PK:815
655
116
‫پیچ‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫پ چ دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫پیچ‬
‫پ چ دن‬
per 3: oppose, hit ‫مقا ل‬ paiti 2: oppose pêcîtan: to pêčîdan: to turn,
PK:815-818 PK:815 turn back, twist
Indo-European Avestan twist
(‫پ چ دن )پیچ‬
kwei 2, čai*: to kay 2, kaeš, čay, čî 1: to prepare BQ:435, CH:29
collect, pile up BQ:435, CH:29
‫ ان اش‬،‫جمع کردن‬ čayeiti, činaiti: selects, sorts

PK:637, CH PK:637,638
656
‫ گ‬،‫مدف ع‬ :‫پ خال‬

Indo-European Indo-Iranian Persian
ker 4, kers 1: black, dirty ‫ کث ف‬،‫س اه‬ xard*, pati-xard: pay-xâl: dung ‫پ خال‬
to defecate
SH:182, PK:573 ‫هر آنگه که پ خال انداخ‬
CH:444
(‫)اسدی‬ ‫وی اندر زما ش خورش ساخ‬
Cognate - Sanskrit "kard: to defecate" (CH:444) CH:444
657
‫پ چ دن‬ : ‫پخ‬
piko, pikho: lump, knot pixa: knot, ball pîxtan: to wrap up in a bundle ‫پخ‬
‫ گره‬، ‫برجست‬ PK:830, WD2:70 ‫ز اﻻ ـرا ـش ــان درم ر ـخ ــتنـد‬
PK:830, WD2:70 ( ‫ُزمشک و زعن ه پ ختند )فردو‬
MO
658
theater :‫هم شه‬ ‫ د د‬،‫ د دن‬:‫هم شه‬ ‫پ دا‬

Indo-European Parthian Pahlavi Persian
dheye: to see ‫د دن‬ paiti-dihta, padyâg: patyâk, paydâg, paydâ: visible
seen against paitâk: visible
Indo-European PK:243 ‫پ دا‬
CH:49 KM:425, CH:49, BQ:436 KM:425, CH:49, BQ
per 3: oppose, hit ‫مقا ل‬
PK:815-818 COGNATE- Old Persian "patdyâk: visible" (KM:425)
659
pale :‫هم شه‬ ‫پ‬

pel 2: pale, gray pouruša, parya: pîr pîr: old, aged, spiritual leader ‫پ‬
gray, old
‫ خا س ی‬،‫مرنگ‬ BQ:436 BQ:436
PK:804, IC:977 PK:807
660
‫ار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫پ ار‬
order, art :‫هم شه‬ "‫پ امون‬ ‫"آراس‬ : ‫پ اس‬

ar 1: to fit together ‫جور و درست کردن‬ râd: right, correct, proper patrâstan
PK:55-61 BQ:437
Indo-European Avestan pati-râd: to trim around Persian
per 1: around, forward. pairi, pari: NOTE- CH:196 derives this pîrâstan: to trim
around, forward from the root "Reg 1: straight"
‫ پ ش‬،‫پ امون‬ (‫پ اس )پ ا ه‬
PK:810 PK:244,810 WD:74, PK:56 BQ, KM, AG3
661
117
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫پ امون‬
perimeter :‫هم شه‬ ‫پ امون‬

per 1: around, pairi, pari: pîrâmûn: perimeter ‫پ امون‬
forward. around, forward
‫ پر ار‬,‫ پرستار‬,‫ پرد س‬, ‫ پرچ‬,‫ پرتو‬,‫ پرا ندن‬:"‫مثال فرم " َپر ـ‬
‫ پ ش‬،‫پ امون‬ PK:244,810 َ
‫فرهنگ‬,‫ فرزانه‬,‫ فردین‬,‫ فرامرز‬,‫ فراز‬,‫ فرا‬:"‫مثال فرم "فر ـ‬
PK:810
COGNATE- Old Persian "pariy: around" (KT:195,196) PH, BQ
662
zone :‫هم شه‬ ‫ هم ان‬،‫ جامه‬:‫هم شه‬ ‫پ اهن‬

yôs: to gird, belt ‫مر س‬ yâsta, yânhaeiti: belted pêrâhan
PK:513 pairi-yân: shirt BQ:438
PK:513, KL:1770, BK:434
per 1: around, forward. pairi, pari: pîrâhan: shirt
around, forward
‫ پ ش‬،‫پ امون‬ ‫پ اهن‬
PK:810 PK:244,810 CH:210
663
‫پ اس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫پ اه‬
authority :‫هم شه‬ ‫ پرواز‬،‫ پرد س‬:‫هم شه‬ "‫"توانا و مسلط‬ :‫پ وز‬
aweg, wôg, waxš*: to grow aogah: strength pairi-aojastara, pêrôž:
pari-aužah : all victorious
‫رشد کردن‬ yaôxaôra: warlike strain
PK:84-85, CH:428 strong, victorious
PK:84,509 BQ:439
HM:45, NB:160, BT:862
per 1: around, forward. ‫ پ ش‬،‫پ امون‬ pairi, pari: Persian
PK:810 around, forward pîrûz: victorious ‫پ وز‬
PK:244,810 BT:862, TV:144
NOTE- PH:78 derives "pîrûz" from Avestan "paiti-raočah: toward light" but HM:45 disagrees.
CH:217 derives "pîrûz" from Indo-European "Yeu 1: to harness"
664
‫اجامه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫پ امه‬
paint, pigment :‫هم شه‬ ‫پ سه‬

peig: to mark paes, paeš: to mark pêsak pîseh: black and white markings ‫پ سه‬
‫عﻼمت گذاری کردن‬ PK:794, BK:1284, TV:143 pîsî: a skin disease ‫پ‬
BQ:439
PK:794
BQ:440, 443, MO:904, PH:80
COGNATE- Old Persian "paith: to mark;/ ni-path: to write" (TV:164, KT:194)
665
pre - :‫هم شه‬ ‫پش‬

per 3: oppose, hit paiti 2: paitiš, pat, pêš: in pîš: front, ahead
oppose front, leader, owner
‫مقا ل‬ (‫ پ شوا‬، ‫پ ش )پ شا‬
PK:815 BQ:440
PK:815-818 BQ
666
‫پش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫پ شا‬
118
‫پ شه‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
paint, picture :‫هم شه‬ ‫پ شه‬

peig: to mark paes, paeš: to mark pîšeh: skill, job skill, job
‫عﻼمت گذاری کردن‬ paêsah, pištra: decorated, skilled ‫پ شه‬
PK:794 PK:794, BK:1284, TV:143 BQ:440, 443, MO:904, PH:80
667
‫پش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫پ شوا‬
disgrace :‫هم شه‬ ‫زش‬ :‫پ غاره‬

gwer 2: call loudly, welcome gar 2, gard: to payğâreh: blame
call, cry, pray
‫ صدای لند‬،‫خوش آمد‬ ‫ ب غاره‬،‫پ غاره‬
PK:478 paiti-gar: to speak ‫دو گفت شاه ای د دک ش‬
Indo-European Avestan against, blame
( ‫اوار پ غاره و ز ش )فردو‬
per 3: oppose, hit ‫مقا ل‬ paiti 2: oppose PK:478
PK:815-818 PK:815
PH, BQ, CH
668
‫پ ام‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫پ غام‬ ‫پ اله‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫پ غاله‬

‫پ اده‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫پک‬
‫پ ار‬
koro: war, army, a large crowd ‫ س اه‬،‫ ار ش‬،‫جنگ‬ paiti-kâra: work patkâr
PK:615, IC:536 against, fight BQ:445
Indo-European Avestan BQ:445 Persian
per 3: oppose, hit ‫مقا ل‬ paiti 2: oppose paykâr: fight ‫پ ار‬
PK:815-818 PK:815 MO, AG3
669
press, express :‫هم شه‬ ‫"نوک ش افنده" ت‬ :‫پ ان‬

gwhen 3, kan*: to dig and fill kan 1, xan, gan: to paiti-kan: paikân
‫کندن و ُپر کردن‬ dig, pile up, build front digger,
arrow tip
BQ:445
CH:232, PK491 PK:491, PH:194, BT:583 Persian
Indo-European Avestan PK:491, PH:194 paykân: arrow tip
per 3: oppose, hit ‫مقا ل‬ paiti 2: oppose ‫پ ان‬
PK:815-818 PK:815 BQ, AG3:26
670
"‫"ش ه‬ :‫پ کر‬

kwer, kar* 2: to do, make ‫انجام دادن‬ paiti-kara: form patkar paykar:
PK:641, CH:236 against (like) body, statue
something
Indo-European Avestan BQ:446 ‫پ کر‬
per 3: oppose, hit ‫مقا ل‬ paiti 2: oppose NB:157, PH:80,
BK:628, CH:237 MO, AG3
PK:815-818 PK:815
671
119
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫پل‬
‫پل‬
Egyptian Aramaic Persian
elu-ephas: elephant ‫فل‬ pîlâ: elephant pîl: elephant (‫پ ل )ف ل‬
NOTE- These words had appeared in MO:953 pîl-âs: elephant's "stone", ivory ‫پ ﻼس‬
the Hamitic (old Egyptian) language
AA:214, BQ:446, MO:953, KL:507
KL:507,821, AD:423
672
‫پل‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ عاج‬:‫پ ﻼس‬
‫پ له‬
pilo: hair ‫مو‬ pîleh: cocoon ‫پ له‬
PK:830, IC:940,1650 IC:940,1650
673
‫پ مودن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫پ مانه‬ ‫پ مودن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫پ مان‬
measure :‫هم شه‬ ‫اندازه گرف‬ :‫پ مودن‬

per 3: oppose, hit ‫مقا ل‬ paiti 2: oppose paiti-ma: to paymûdan:
measure against measure
PK:815-818 PK:815
Indo-European Av/Old Pers PH:68-88, BQ:354,400- ،‫پ مودن )پ مانه‬
434, NS:99, PK:243
me 1: to measure ‫اندازه گرف‬ mâ 1: to measure (‫پ مان‬
PK:703, 731 PK:703,731, BK:54,877,1010 BQ, PH
674
‫موزه‬ ‫ پوش دن ـ رج ع شود ه‬:‫موز دن‬ ‫پ‬

‫تکه ارچه‬ :‫پ نه‬
pend, spen: twist ‫پیچ دادن‬ pîneh: patch of cloth, calluses ‫پ نه‬
IC:971, PK:988 IC:971, MO:970
675
fat, pine :‫هم شه‬ ‫ پن‬:‫هم شه‬ ‫کشک‬ :‫پ نو‬

peî: sap, fat ‫ چر‬، ‫ش ه‬ payah: milk pînû: dried whey, sour milk ‫پ نو‬
PK:793 PK:793 MO, BQ, TV
676
‫بیوس دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫پیوس دن‬ ‫بند‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫پیوس‬
fat, pine :‫هم شه‬ ‫ ف ه‬:‫هم شه‬ ‫په‬

peî: sap, fat pitu, pithwa: pîh: fat pîh: fat (like on meat) (‫پ ه ) ِ ه‬
food, fat (noun)
‫ چر‬، ‫ش ه‬ ‫صد جگر اره شد زهر س ـی‬
PH:81,181 BQ:1450 (‫ت ــا درآمـ ــد ـ ـهـ ــی ــه ـه ـل ـ ــی )نظا گنجوی‬
PK:793
BQ, MO
677
120
‫ت‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
.‫ه د دل شود‬ ‫حرف ت ا‬
‫ ﻻ‬، ‫ چ‬.‫سوند اعداد مثل دو تا‬ :‫تا‬

tâvat, tâvant: so much tâk: count, unit, one tâ: a number suffix, also a fold (‫ دوتا‬،‫تا ) کتا‬
‫چندان‬ ‫ دانه‬،‫عدد‬ َ
tak: each, unique ‫ت‬
BQ:451 KM:467; BQ:451 KM:467; BQ:451
678
‫تب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫تا ان‬ ‫تب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫تاب‬
tepid, stand :‫هم شه‬ ‫ تب‬:‫هم شه‬ ‫تا ستان‬

Indo-European Av/Old Pers Av/Old Pers
stâ: to stand ‫ا ستادن‬ sta: to stand, to set tap-stana: place (time) of heat
PK:1008,1009 BQ:123, PH:20, PK:1008 BQ:123, PH:20, PK:1008, KT:210
tep: to be warm ‫گرم بودن‬ tafnu, tap 2, tab: tâbestân: summer ‫تا ستان‬
PK:1069 warm, glowing BQ, MO
PK:1069, KL:1589
679
‫تب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫تا ش‬
tension :‫هم شه‬ ۱‫تاب دن‬

ten 1, tenu: to stretch, pull tan, tapayati: to pull, tâbîdan: to spin, twist
stretch, spin
‫کش دن‬ (۱ ‫ )تاف‬۱‫تاب دن‬
PK:1064,1067, AD TV:147, AP:186 PK:1064, AP:186
680
‫تب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫تا ه‬ ‫تب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۲‫تاب دن‬

َ
tile, protection :‫هم شه‬ ‫ ت َجر‬:‫هم شه‬ ‫تاج‬
COGNATE- cognate with Old steg: to cover ‫پوشاندان‬ tâj: crown (‫تاج )تاجور‬
Persian "tačara: cover" (KT:186) PK:1013 KL:1510
681
‫تاج‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫تاجور‬
121
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫تاخ‬
toxic :‫هم شه‬ ‫تاخ‬

tekw: to run, flow tak, taka, tač: taxtan tâxtan: to ride fast ‫تاخ‬
to run
‫جاری شدن‬ BQ:455 tâzîdan: to ride fast (‫ تاز انه‬،‫تاز دن )تک دن‬
PK:1059, BQ:503
PK:1059, CH:374 BQ, MO, IC:1372
NOTE- Teku may be related to "Tek, Tač: to reach, receive"
682
thin :‫هم شه‬ ۱‫تار‬

ten 1, tenu: to stretch, pull ‫کش دن‬ tathra 1: string târ: string (‫ )سه تار‬۱‫تار‬
PK:1064,1067, AD PK:1065
683
َ َ
‫تم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫تار ک‬ ‫تم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ تارک‬:۲‫تار‬
‫تاخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫تاز دن‬ ‫تاخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫تاز انه‬
‫ت شه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫تاس‬
‫قرار شدن‬ ‫و‬ ‫اندوهنا‬ :‫تاس دن‬
temh, tamh*: to be tired, faint ‫ بیهوش شدن‬،‫خسته بودن‬ tâsîdan: to be sad, tired ‫تاس دن‬
CH:376 CH:376
COGNATE- Sanskrit "tam: to become exhausted" (CH:377)
684
‫تب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۲ ‫تاف‬ ۱‫تاب دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۱ ‫تاف‬

‫اطاق ا ستونهای چو‬ :‫تاﻻر‬
tâl: to grow, twig, a stick used as a unit of length tâlâr: a roof or room on (wooden) pillars
(‫ تکه چوب )برای اندازه گ ی‬،‫ ترکه‬،‫رشد کردن‬ ‫تاﻻر‬
PK:1055, WD1:705 BL1:88
685
‫تال‬
Persian Arabic M. Latin French Persian
talk: a mineral, talc, talcum powder talq: talcum talc tâlk: talcum powder
talc
‫ پودر تال‬،‫طلق‬ AD:1312 AD:1312 ‫تال‬
MO:1133, BQ:509 MO:1133
686
‫ تاجور‬:‫هم شه‬ ‫تایر‬

Indo-European Persian Greek English Persian
steg: to cover ‫پوشاندان‬ tâj: crown tiara: a tiara, tire tâyer: tire
head dress
PK:1013 (‫تاج )تاجور‬ ‫تایر‬
PT:719 PT:358
KL:1510 MO:1014
687
122
‫تب‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
tepid :‫هم شه‬ ‫تب‬

tep: to be warm tafnu, tap 2, tab: tâb tab: fever, heat (‫ تفت‬,‫ تا ه‬،‫تب )تاب‬
warm, glowing
‫گرم بودن‬ CH:378 tâbîdan: shine (‫ تا ش‬،‫ تا ان‬،۲ ‫ )تاف‬۲‫تاب دن‬
PK:1069, KL:1589
PK:1069
tafsîdan: to become hot ‫تفس دن‬
BQ, PH, CH:379
688
pierce, stupid :‫هم شه‬ ‫ت اه‬

steu 2: to push, beat, hit, also throw tap 1: to hit, tapâh tabâh: ruined, destroyed, bad
hurt, destroy
‫ پرت کردن‬،‫ زدن‬،‫هل دادن‬ BQ:465
‫ت اه‬
TV:147
PK:1032 TV:147
NOTE- IC derives these words from Indo-European root "Tâbh: to rot"
689
‫ت‬
Pahlavi Persian
tabrak: ax ‫ت‬ tabar: ax ‫ت‬
NOTE- not related to the Pahlavi "tabrak: break"
KM:471
KM:471
690
‫ ط ل‬،‫ت بور‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫تب‬ ‫ ط ل‬،‫ت بور‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫تبورا‬
tepid :‫هم شه‬ ‫ تاب دن‬:‫هم شه‬ ‫ت دن‬

tep: to be warm ‫گرم بودن‬ tafnu, tap 2, tab: warm, glowing tapîdan: beat (‫ت دن )ت ش‬
PK:1069 PK:1069, KL:1589 BQ, PH
691
َ
tile, deck, protection :‫هم شه‬ ‫ تاج‬:‫هم شه‬ ‫خانه زمستا‬ :‫ت َجر‬
َ َ
steg: to cover ‫پوشاندان‬ tačara: cover, tajar: winter house, castle (‫ت َجر )ت َزر‬
house, castle
PK:1013 ‫م ان این ت ـج ــر و گن د فل فـرق است‬
KT:186 ( ‫ آن ن اشد آرامش )نزاری قهستا‬،‫که هست این ب ات‬
PH:84, BQ:472
692
‫ت شه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫تخته‬
toxic :‫هم شه‬ ‫ت و مان‬ ‫تخش‬

tekw: to run, flow taxša: a type of bow & arrow taxš: bow and arrow ‫تخش‬
‫جاری شدن‬ PK:1059 ‫همه بنده در پ ش رخش منند‬
PK:1059, CH:374
( ‫جگر خستۀ تیغ و تخش منند )فردو‬
NOTE- Teku may be related to "Tek, Tač: to reach, receive" BQ:476
693
‫تخش دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ کوشا‬:‫تخشا‬
123
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫تخش دن‬
‫کوش دن‬ ‫تخش دن‬
tuxš: to be busy, working taxš, thwaxš: tuxš, taxšîdan: to strive, try
effort
‫فعال ت کردن‬
ham-taxš: to work hu-tôxš: (‫تخش دن )تخشا‬
NOTE- also see "Teuk: to
swell, become strong" with good workers MO, CH:400, AP:190
CH:400 CH:400, BQ:190
PK:1081, CH:400
694
tumor :‫هم شه‬ ‫تخم‬

têu: to swell ‫ورم کردن‬ Teuk: egg, taoxman: tôhm, tôxm toxm: seed, egg ‫تخم‬
seed seed, egg
PK:1082, 1084-1085 PK:1085 PK:1085 BG:476 PH:84, MO:1052
COGNATE- Old Persian "taumâ: family" (KT:185)
695
‫تذرو‬
teter: chatter ‫پچ پچ کردن‬ titar: pheasant tazarv: pheasant ‫تذرو‬
PK:1079 PK:1079, KL:1596 BQ:478, IC:1388
696
determine :‫هم شه‬ (‫سوند برای تفض ل )مثل بزرگ تر‬ :۱‫ـ تر‬
ter 1: to cross over, overcome taro, tarya, tar: tar 1, tarîn: more, most
surpass َ
‫ غل ه کردن‬، ‫عبور کردن‬ ‫ ـ ت ن‬،۱‫تر‬
PK:1075, KL:1639 PK:1075, KL:1639 BQ, PH:161, MO
697
َ
tender :‫هم شه‬ ‫ لط ف‬،‫ جوان‬،‫ تازه‬،‫مرطوب‬ :۲‫تـر‬
ten 1, tenu: to stretch, pull tauruna: tarr tar 2: wet, fresh, young
stretched, tender, BQ:479 َ
‫کش دن‬ young animals ۲‫ت ـ ــر‬
PK:1064,1067, AD KL:1585 PH, BQ
698
َ
‫ ن نگ از‬،‫ ماهر‬،‫زودرنج‬ :۳‫تـر‬
Av/Old Pers Pahlavi Persian
َ
tarê: to humiliate ‫تحق کردن‬ tar: arrogance, pride tar: irritable, skillful, deceitful ‫تر‬
BQ:478, KM:478 tarih: arrogant, rude tar-maneš: rude ‫ترم ش‬
KM:478 tar-dâman: cunning ‫تردامن‬
tar-dast: skillful ‫تردست‬
KM:478
699
124
‫ترابری‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
transfer, bring :‫هم شه‬ ‫ترابری‬

ter 1: to cross over, overcome taro, tarya, tar: surpass tarâbarê: "carrying
through", transportation
‫ غل ه کردن‬، ‫عبور کردن‬ PK:1075, KL:1639
PK:1075, KL:1639
‫ترابری‬
AP:193
bher 1: to carry ‫حمل کردن‬ bar: to carry
PK:128,163, BK:107 PK:128
700
‫"زری" پوست ل‬ :‫تراخم‬

dher 2, dhragh 2: to traxus: trachôma: tarâxom:
confuse, disturb disturbing, roughness of the "roughness"
eyelid skin
‫ مزاحم شدن‬، ‫گیج کردن‬ AD
‫تراخم‬
PK:251 MO:1058
701
relate :‫هم شه‬ ‫تراز‬

Indo-European Sanskrit Avestan Persian
tel: to lift, weigh ‫ وزن کردن‬،‫لند کردن‬ tulâ, tulya: tara-âz, tarâz: level, balanced
balance weight tara-âzu:
PK:1060, KL:122 ‫ طراز‬،‫تراز‬
Indo-European Avestan PK:1060 balance, scale
tarâzu: scale, balance
ag: to drive ‫ چراندن‬،‫راندن‬ az: to drive AA:194, BQ:480
‫ترازو‬
PK:4 KL:37, PK:4, AA:194 BQ:480
702
‫تراز‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ترازو‬
thirst, Mediterranean :‫هم شه‬ ‫ شنه‬:‫هم شه‬ ‫تراس‬

ters: dry, to dry ‫خشک کردن‬ terra: dry land, earth terrasse terâs: terrace ‫ِتراس‬
PK:1078 KL AD:1329 MO:1060, MO6:1941
703
technical, text :‫هم شه‬ ‫ ت شه‬:‫هم شه‬ ‫تراش دن‬

teks: to build from wood, to build taš: to cut, carve tâšîtan: to tarâšîdan: to carve
carve wood
‫ ساخ‬،‫نجاری‬ traš, trâš: to cut ‫تراش دن‬
PK:1058 KL, PH, PK:1058 PK:1058, BQ:480 BQ:480
704
‫ تفرقه‬،‫ تف ق‬:‫هم شه‬ " ‫"پرا ند‬ :‫تراف ک‬

Arabic Italian French Persian
f.r.q: to split, divide ‫ تقس م کردن‬، ‫فرق گذاش‬ traffico: traffic trafic terâfîk:
NOTE- this is possibly
traffic
tafrîq: distribution ‫خش‬ influenced by Latin
KL:1637 ‫تراف ک‬
KL:1637 "traficere: to take over".
KL:1637
705
125
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ترانه‬
tender :‫هم شه‬ "‫"لط ف‬ :‫ترانه‬

ten 1, tenu: to stretch, pull tauruna: stretched, tarâneh: "a tender" love song
tender, young animals
‫کش دن‬ ‫ترانه‬
PK:1064,1067, AD KL:1585 PH, BQ
706
ُ
"‫"توده‬ :‫ت ُرب‬
ُ
tulupos: lump, ball, mass, crowd ‫ جمع ت‬،‫ توده‬،‫توپ‬ torob, torb: radish ‫ت ُرب‬
IC:1455 IC:1455
707
‫َر ّب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ت ت‬

‫ترجمه‬
Akkadian Aramaic Arabic Persian
targumânu: tûrgemânâ: tarjama: he tarjomeh: translation ‫ترجمه‬
interpreter interpreter translated
tarjom: speech, statement ُ ‫َت‬
(‫رجم )ترجمان‬
‫م جم‬ AD:396, KL:1573 KL:1573 MO:1064
KL:1573
708
‫ترخون‬
derk: to see ‫د دن‬ drakoon: a dragon tarxûn: an aromatic tarxûn: tarragon ‫ترخون‬
with devil eyes bushy plant
PK:218 MO
KL:480,1574 KL:1554, TU:49
709
tight :‫هم شه‬ (‫ تنگ )خشک و سفت‬:‫هم شه‬ ‫ترخینه‬

tenk: to become firm and thick tanj, taxma: pulled tarxêneh: a food made with wheat
together, tight, strong and milk and dried to be eaten later
‫مح م و ضخ م شدن‬
PK:1068
PK:1068, KL:1617, MO5:405, (‫ترخینه )تلخینه‬
BQ:511
AP:193
710
ُ
‫شکننده‬ :‫ترد‬
ُ
turd: hard, strong ‫ مح م‬،‫سخت‬ sparda, sfard: stiff, hard tord: brittle, stiff ‫ترد‬
WD1:747, IC:1472 IC:1472 IC:1472, MO:1066
711
َ َ
۳‫تـر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫تردست‬ ۳‫تـر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫تردامن‬
‫ترس دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ترسا‬
126
‫ترس دن‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
terror :‫هم شه‬ ‫ سهمنا‬:‫هم شه‬ ‫ترس دن‬

tres, thrah*: tras: fear tarsîtan tarsîdan: to be afraid ‫ترس دن‬
to tremble
taršta, thrâsa: tarsâk tarsâ: afraid (of God), Christian ‫ترسا‬
‫لرز دن‬ frightened BQ:484,485 BQ:484, AG3:81
PK:1095, CH:393 KL:1592, PH:86, NB:172
NOTE- May be related to the root "Trep: to tremble"
712
ُ
starve :‫هم شه‬ ‫ترش‬
ُ
ster 3, sterp, terp 2: stiff, hard turuš: sour (stiff) taste torš: sour ‫ترش‬
‫ مح م‬،‫سفت‬ PH:86, AP:195 PK:1022, BQ:485, AP:195
PK:1022-1025
713
َ
‫مکر و ح له‬ :‫ترفند‬
tarp: to lie, steal ‫ دروغ گف‬،‫دزد دن‬ trap: to steal turftag: tarfand: lie, fraud
NOTE- derived from "Terp: enjoy" (PK:1077) stolen
PK:1077, CH:383 ‫ تروند‬،‫ترفند‬
PK:1077, CH:383 CH:383 CH:383
714
"‫"مردمان قوی‬ :‫ترک‬

Chinese Persian Greek Latin French English
tu-kûe: tork: a Turk, a beautiful woman tourxoi turcus turk,
strong people ُ Turkey,
(‫ترک )تر من‬
‫مردمان قوی‬ NOTE- PHN: 363 derives these
BQ:487 turquoise
PT:743, SK:578 from Arabic "T.r.k: to leave", as KL:1665
Turks were originally nomads
BQ:487
715
‫ترک‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫تر من‬ ۲‫ک ش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ترکش‬

َ
‫ترنج دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ترنج‬ ۳‫تـر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ترم ش‬
َ
‫چروک دن‬ :‫ترنج دن‬
Indo-European Avestan Greek
َ
trenk, thranč*: Thranc: to compress taranjîdan: to compress, to wrinkle ‫ترنج دن‬
to compress
traxtanam: pressed ُ
‫ف دن‬ toranj: bergamot ‫ترنج‬
together
PK:1093, CH:395 PK:1092, KL:1612, CH:395 MO, CH:395
716
َ
‫َرف‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ترو ــج‬ ‫ترفند‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫تروند‬
127
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫تره‬
thorn :‫هم شه‬ ‫تره‬

ster 3, sterp, terp 2: Stern: stiff, stiff grass tarak tareh: leek
stiff, hard َ
‫ اشاره ه گ اها ش ه چمن و‬،‫درشت‬ AP:196 ‫تره‬
‫ مح م‬،‫سفت‬ AP:196
PK:1022-1025
‫ ع از مشتقات ارو ا این ر شه‬.‫درشت تر‬
.‫ه مع خار می اشد‬
PK:1031
717
ّ
‫سخنان بیهوده‬ :‫ترهات‬
Indo-European
ret: to roll, run ‫ دو دن‬،‫غلت دن‬
Persian
ُ
PK:866
torrahât: worthless things ‫ت ّرهات‬
Avesta Pahlavi Persian Arabic
ُ
rad: to râs, râh: râh: way, manner turrahat: ‫نخوت و دعوی و ک و ت ّرهات‬
run, roll path, way
(‫راه ) َره‬ minor paths
(‫دور کن از دل که تا ا ــی نجــات )مولوی‬
PK:866, BQ:934 HM:66, BQ:984, TU:17
AP:302 AA:133, AG3:56 MO:1074
718
strike :‫هم شه‬ "‫ارچه کش اف حاصل "م ل زدن‬ :‫ت کو‬

Indo-European
ster 3, sterp, terp 2: stiff, hard ‫ مح م‬،‫سفت‬
PK:1022-1025
Indo-European Old French French Persian
Streyg: to estrique: stick, beam tricot: terîko:
strike knitted knitted
tricoter: to strike with sticks ‫ م له زدن‬،‫چوب زدن‬ fabric
EE*
‫افته شده‬
NOTE- through Germanic and Frankish ‫ت کو‬
ED*
EE*
ََ
719
َ
‫ت َجر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ خانه زمستا‬:‫تزر‬ ۱‫ـ تر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ـت ن‬
۳‫ زور‬:‫هم شه‬ ‫تزو ر‬
Indo-European Av/Old Pahlavi Arabic Persian
ghuel: crooked, bent zûrah: lie, zûr: not true zûr: lie tazvîr: pretense
cheat
‫ خم ده‬،‫ناصاف‬ AG2:67, BR:240 ‫تزو ر‬
PK:489 PK:489 AG2:67
720
َ
‫ت شه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫شت‬ ‫ت شه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ش‬
thirsty :‫هم شه‬ ‫شنه‬

ters: dry, to dry ‫خشک کردن‬ taršu: dry tišn: thirst tešneh: thirsty ‫شنه‬
PK:1078 taršna: thirst tišnak: thirsty BQ:499
PK:1078, KL:1592
721
128
ُ
‫تف‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
ُ
spit :‫هم شه‬ ‫تف‬
ُ
spyeu: to spit ‫تف کردن‬ spâma: to spit tûfek: spit tof: spit ‫تف‬
PK:1000 AP:198 AP:198 tofang: "spitter", gun ‫تفنگ‬
PK:1000, BQ:502
722
ُ
‫تف‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫تفنگ‬ ‫تب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫تفت‬
‫تا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫تک‬ ‫تب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫تفس دن‬
ّ َ
‫گدا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ت دی‬ ‫پو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ت اپو‬
‫تاخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫تک دن‬
‫تلخ‬
Iranian Pahlavi Persian
taxra: bitter ‫تلخ‬ tâxr, tâxl: bitter talx: bitter ‫تلخ‬
KM:493 KM:493, BQ:508 KM:493, BQ:508
723
‫ترخینه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫تلخینه‬

َ
temerity :‫هم شه‬ ‫تارک‬ :‫تم‬
َ
tem: dark temah: darkness tum, tumik: dark tam: dark ‫تم‬
‫تارک‬ tathra 2: darkness târ, têrak: dark târ: dim, dark (‫ ت ه‬،‫ )تارک‬۲‫تار‬
PK:1063 PK:1063 BQ:456,511 BQ:456,511,544
724
ّ
۲‫دین‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫تمدن‬
‫تا ستان‬ :‫تموز‬
Sumerian Akkadian Arabic Persian
dumuzi: du'uza, tammuz: a tammuz: July tamuz: summer, hot season ‫تموز‬
shepherd god month in the summer
season AR:130 ‫عمر برف است و آفتاب تموز‬
‫خدای ش انان‬
(‫اند مانده خواجه غره هنوز )سعدی‬
AR:130 AR:130
BQ, MO
725
َ
contain :‫هم شه‬ ‫ فروتن‬، ‫ تهم‬:‫هم شه‬ ‫تن‬
َ
ten 1, tenu: to stretch, pull ‫کش دن‬ tanu: stretched, body tan tan: body ‫تن‬
PK:1064,1067, AD PK:1069, BQ:411,515 BQ:514 PH, BQ
726
ُ
‫تنفر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ تنافور‬،‫تنافر‬
‫ت او‬
Caribbean Persian
tabaco: a pipe for smoking, roll of tobacco leaves tanbâkû: tobacco (‫ت ا و )تم ا و‬
‫برگ توتون که برای دود کردن لوله م کردند‬ MO:1147
KL:1623
727
129
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ت ک‬
‫ت ک‬
ُ
dumb: tail ‫دم‬ duma: tail donbak, tonbak: a long tailed drum ‫ ت ک‬،‫دن ک‬
PK:227 PK:227, PH:128 MO:1563
728
contain :‫هم شه‬ ‫ت ل‬

ten 1, tenu: to stretch, pull tanu: Tan-parth: full of tanbal: lazy
stretched, oneself, self indulgent
‫کش دن‬ ‫ت ل‬
PK:1064,1067, AD PK:1069,
NOTE_ Arabic "tanbal: lazy" DS:173
BQ:411,515
Indo-European Avestan is borrowd from middle
Iranian "tan(u)-parth(a).
pel 1: to fill ‫پر کردن‬ par 1, perana: full
PK:799 PK:799
DS:173
729
‫ت بور‬
Pahlavi Persian Arabic Persian
tabûrâk: a tabûrâk: a kind of drum ( ‫تبورا )تب‬ tanbûr: tanbûr: a stringed
drum drum, also musical instrument
‫ــس تـ ـ ـ ـ ــری د ـ ــد نـ ــزد ـ ــک درخ ــت‬ a stringed
‫طل‬ (‫ت بور )طنبور‬
( ‫هرگـ ـه ــی انـ ـ جسـ ـ تند و سخت )رود‬ instrument
MO:1025 MO
MO:1025 AD:1313
730
َ
‫تنگ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫تنج دن‬
ُ
steep, pierce :‫هم شه‬ ‫ مانند طعم فلفل‬،‫که دهان را سوزاند‬ ‫طع‬ :۱‫تند‬
Teud, tund*: push, act violently tund: sharp tond: sharp (taste) (‫ )مزه‬۱‫تند‬
‫ حرکت تند کردن‬،‫هل دادن‬ CH:390 CH:390
PK:1033, CH:390
731
ُ
‫توان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۲‫تند‬
ُ
thunder :‫هم شه‬ ‫تندر‬
Indo-European Parthian Persian
ُ
ten 2: to thunder ‫رعد کردن‬ tndwr: thunder tondar: thunder ‫تندر‬
PK:1021 PK:1021 BQ:517, KL:1613
732
َ
‫ت دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫تش‬ ‫ د س‬+ ‫تن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫تند س‬
130
‫تنفر‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
tension, pretend :‫هم شه‬ ‫تنفر‬

Indo-Euro. Avestan Avestan Pahlavi Persian Arabic
ten 1, tenu: tanu: tanu- tanâ-puhr: tanâfur: tanafur:
to stretch, pull stretched, paratha: condemned for repulsion conflict
sinful body committing sins five ُ َ
‫کش دن‬ PK:1069, times (in the (‫تنافور )تنافر‬ n.f.r: to
PK:1064,1067, AD BQ:411,515 Zoroastrian belief) hate
BQ:509,
BQ:509, DS:173
Indo-Euro. Avestan DS:173 BQ:509, DS:173 DS:173
pel 1: to fill par 1, Persian

‫پر کردن‬ perana: tanaffor: hatred (‫تنفر )نفرت‬
PK:799 PK:799 MO
ََ ُ
.‫ این ن ع ر شه سازی معکوس در عر معمول است‬.‫ تطبیق »تنافر« ا »تفاعل« موجب استخراج ر شه »نف َر« شده‬-‫توجه‬
733
ُُ
thin :‫هم شه‬ ‫نازک‬ : ‫تن‬
ُُ
ten 1, tenu: to tanuka: thin, soft tonok: thin, little ‫تن‬
stretch, pull ُ
PK:1069 tonekeh: underwear from thin soft cloth ‫تنکه‬
‫کش دن‬
PH, BQ, MO
PK:1064,1067, AD
NOTE- See root "Kitu: cotton clothing" for another possible root of "tonekeh"
734
ُ
tunic :‫هم شه‬ ‫تنکه‬
Akkadian Hebrew Aramaic Latin Persian
kitu: cotton clothing kuttoneth: kittunâ tunica: cotton tonekeh: underwear
cotton clothing clothing, tunic ُ
‫ل اس کتان‬ ‫تنکه‬
KL:1664
BQ:1594 KL:1664 KL:1664 MO:1154
NOTE- tonekeh is probably from "tonok: thin, soft". See root "Ten 1".
735
َ
tight :‫هم شه‬ ‫ رستم‬:‫هم شه‬ ‫تنگ‬
َ
tenk: to become firm and thick tanj, taxma: pulled together, tang: tight ‫تنگ‬
tight, strong
‫مح م و ضخ م شدن‬ tanjîdan: to squeeze ‫تنج دن‬
PK:1068 PK:1068, KL:1617, MO5:405, BQ:511 BQ, PK:1068
COGNATE- Sanskrit "tanj, tanc: to pull"
736
‫تنور‬
tanûr: fire, oven ‫ تنور‬،‫آ ش‬ tanûra: oven tanûr: oven tanûr: oven
NOTE- TU:18 derives it from the Arabic BR, BQ:523 NOTE- Henning (HN1: ‫تنور‬
root "n.w.r: light, fire". BR claims it is a 88) gives "tnwr" as a
word from the pre-Indo-European and Parthian form. BQ:523
pre-Semitic tribes.
BR
BR
737
131
َ
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ت دن‬
َ
thin :‫هم شه‬ ‫ت دن‬
َ
ten 1, tenu: to stretch, pull tanu: stretched, body tanîdan: to stretch, pull (‫ت دن )ت ش‬
‫کش دن‬ PK:1069, BQ:411,515 PH, BQ
PK:1064,1067, AD
738
‫شما‬ :۱‫تو‬
tu: you ‫شما‬ taiy, tû, tûm, tuvam, tava, tvâm: you to: you ۱‫تو‬
PK:1097 PK:1097, BQ:525 BQ:525
739
‫داخل‬ :۲‫تو‬
tebus: side ‫طرف‬ tû: fold, plait, inside ۲‫تو‬
IC:1371,1676 IC:1371,1676, MO:1158
740
total :‫هم شه‬ ‫توان‬

têu: to swell ‫ورم کردن‬ tav: power tuwân: tavân: power ‫توان‬
power ُ
PK:1082, 1084-1085 tavant, tvant: fast, quick AP:206
tond: fast ۲‫تند‬
PK:1082, PH:89, NB:196, BQ:534 BQ
NOTE- HM is not sure if Persian "tond" is related to "tavân".
741
‫ت ره‬
têu: to swell ‫ورم کردن‬ tûbreh: bag ‫ت ره‬
PK:1082, 1084-1085 IC:1450,1458
742
‫توپ‬
Indo-European Sanskrit Turkish Persian
stewe: to cluster, condense stupa: a round top, tob: ball, tûp: ball, cannon
mass, ball cannon ball
‫ ف ده‬،‫جمع کردن‬ ‫توپ‬
PK:1035 PK:1035 YB:933 YB:933, BQ:526
743
‫پرداخ‬ :۱ ‫توخ‬
Indo-European
Persian
kwei 2, čai*: to collect, pile up ‫ ان اش‬،‫جمع کردن‬ tozîdan: to pay
PK:637, CH
Avestan Avestan Pahlavi
(‫ کینه توز‬،‫ توز‬،۱ ‫توز دن )توخ‬
kay 2, kaeš, čay, čî 1: taug, taux: tôxtan: to ‫چو وامش بتوزی درم صد هزار‬
to prepare to pay pay ( ‫ـ ــده تـ ــا ــدارد زمـ ـ ــا ـ ـ ــاد ار )فردو‬
PK:637,638 PH:90, AG3:47 PH:90, AG3:47
PH:90, AG3:47
COGNATES- Avestan "spâ 2: to build"; Old Persian "sâ 1: to build" (KT:209)
744
‫اندوخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۲ ‫توخ‬
132
‫توده‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫توده‬
Indo-European Indo-European Avestan Persian (1)
gwou: cow, ox, bull ‫او‬ Gwôu: dung gutha: dung tûdeh: pile, heap ‫توده‬
KL:364, PK:483 AD:1520, PK:483 PK:484, PH:211 BQ, PH:211
NOTE- AP:207 shows "tûdeh: pile, heap" from the Indo_European root "Têu: to swell"
745
total :‫هم شه‬ ‫توده‬

NOTE- see "Gwou: cow, bull" for têu: to swell ‫ورم کردن‬ tudeh: mass, crowd ‫توده‬
another suggested root for this word PK:1082, 1084-1085 AP:207
746
tender :‫هم شه‬ ‫شغال‬ :‫توره‬

ten 1, tenu: to tauruna: tûrak tûrah: jackal ‫توره‬
stretch, pull stretched, tender,
young animals BQ:532 ‫تنها من و ک شهر پر از خصم و تو ا من‬
‫کش دن‬
KL:1585
(‫شـ ـری و ـ دشـت ـراز رو ه و توره )قطران ت زی‬
PK:1064,1067, AD
PH, BQ
747
turn :‫هم شه‬ ‫رم دن و دور شدن‬ :‫تور دن‬

tuer, tur: to hurry, hasten turîdan: to run away in fear (‫تور دن )تول دن‬
‫عجله کردن‬ ‫سخت تو ز ت عات او‬
PK:1100, CH:300
(‫وز و ال و کینه و آفات او )مولوی‬
MO, CH:399, AP:196
748
‫توخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫توز دن‬
total :‫هم شه‬ ‫ توان‬:‫هم شه‬ ‫توان و طاقت‬ :‫توش‬

têu: to swell ‫ورم کردن‬ tav: power tûš: energy, power ‫توش‬
PK:1082, 1084-1085 tavIšî: energy ‫توش گشت‬ ‫چو گسست زنج‬
BQ:534 ( ‫ب فتاد زآن درد هوش گشت )فردو‬
BQ:534
749
‫را‬ :‫تولف‬
trp: to satisfy ‫کردن‬ ‫را‬ thrafza, thrafda: satisfied tulf: fully satisfied (obsolete) ‫تولف‬
PK:1077, KL:1592 tarep: to steal PK:1077
PK:1077, KL:1592
750
133
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫توله‬
tender :‫هم شه‬ ‫توله‬

ten 1, tenu: to tauruna: stretched, tôrag, tûrak: tûleh: "a tender" animal baby
stretch, pull tender, young animals baby animal
‫توله‬
‫کش دن‬ PH, BQ
KL:1585 AP:207
PK:1064,1067, AD
751
‫تور دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ رم دن‬:‫تول دن‬

َ
‫ته‬
َ
teus: empty ‫خا‬ taoš, tuš, tusen, tihîk, tuhîk: tah: bottom ‫ته‬
tussya: empty empty
PK:1085 tahî, tohî: empty ‫ت‬
PK:1085, BK:933 BQ:539, TV:151 BQ:539,537, PH:90
752
َ
tight :‫هم شه‬ ‫قوی مح م‬ :‫تهم‬
tenk: to become firm tanj, taxma: pulled together, tahm, taham: strong ( ‫تهم )تهم‬
and thick tight, strong َ
‫ت َهم رستم نیو ا تیغ ت‬
‫مح م و ضخ م شدن‬ PK:1068, KL:1617, MO5:405, BQ:511 ( ‫)فردو‬ ‫برآود از ا شان دم رستخ‬
PK:1068
KM:514
753
total, hippo- :‫هم شه‬ ‫ تهم‬:‫هم شه‬ "‫" ا اس ان قوی‬ :‫تهماسب‬

têu: to swell ‫ورم کردن‬ tav: power Tahmâsb: "with strong horses"
PK:1082, 1084-1085 tum-âspa: (with) (‫تهماسب )طهماسپ‬
Indo-European Avestan strong horses
BQ
ekwos: horse ‫اسب‬ aspa: horse PK:1082, PH:89,
NB:196, BQ:534
PK:301 PK:301, BQ:1819
754
َ
‫ تن‬+ ‫تهم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ دن قوی‬: ‫تهم‬
tight :‫هم شه‬ "‫" ا سگهای قوی‬ :‫تهمورث‬

Indo-European Indo-Euro. Avestan Av/Old Pers Persian
ulk, ulkos: wolf Wlp: wolf, urpa, urupis: taxma-urupa: Tahmûras:
(with fiery eyes) dog dog (with) strong dogs "with strong dogs"
‫گرگ‬ raopias: fox
PK:1179 PK:1068, KL:1617, ‫تهمورث‬
PK:1144, 1179 PK:1179 MO5:405, BQ:511
Indo-European BQ, PK:1068
tenk: to become firm and thick ‫مح م و ضخ م شدن‬ NOTE- The root "Ulk: wolf" may be
PK:1068 from the root "Ulk: shine, fiery"
755
َ
‫ته‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ت‬
‫ت تو‬
titi: imitation of a bird song tittibha: a water bird tîtû: a water bird (‫ت تو )ط طو‬
‫تقل د صدای پرنده‬ PK:1086 BQ:1364
PK:1086
756
134
‫ت‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ت‬
steig, teig: sharp tiğra: sharp, pointed têr: stick, pointed tîr: "pointed", sharp, arrow
‫ت‬ taêža, taêğa: sharp têx: pointed, sharp (‫ تیغ‬، ‫ت )ت‬
PK:1016 PK:1016 BQ, AP:209-210 BQ, AP
757
َ
‫ت‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ت‬ ‫تم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ت ه‬
technical, architect :‫هم شه‬ ‫ تراش دن‬:‫هم شه‬ ‫ت شه‬

َ
teks: to build taš: to cut, carve tîšeh: ax, hatchet (‫ تاس‬،‫ طاس‬،‫ ش‬،‫ شت‬،‫ت شه )تخته‬
from wood, to
taša: ax ‫ای سوز ه سوزن توح د حرب کن‬
‫ ساخ‬،‫نجاری‬ tašta: cup ( ‫ان سوز که از تو ت ها کنند و ش )سوز‬
PK:1058 traš, trâš: to cut IC:1374,1409, AG3:46, KM:487
KL, PH, PK:1058
758
‫ت‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫تیغ‬

‫ا‬ ‫ اروا‬،‫ازار‬ :‫ت م‬
Chinese Sogdian Persian
tien: store, shop ‫ ازار‬،‫فروش اه‬ Tien: bazaar, inn tîm: bazaar, caravansary (‫ )ت مچه‬۱‫ت م‬
AG2:63 AG2:63, GR:394 AG2:63, MO, BQ:547
759
‫تم‬ ‫ازار ـ رج ع شود ه‬ :‫ت مچه‬
135
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ث‬
Taurus :‫هم شه‬ ‫ثور‬

Indo-European Indo-European Arabic Persian
têu: to swell ‫ورم کردن‬ Tauro: bull thwr: bull sowr: bull ‫ثور‬
PK:1082, 1084-1085 PK:1083 PK:1083, KL:1509 BQ:550
760
136
‫ج‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
،‫ چ‬،‫ گ‬،‫ ز‬،‫این حرف ا ه ت‬

.‫ ش ا ی دل شود‬،‫ژ‬
‫ مقام‬،‫ رت ه‬،‫م ان‬ :‫جا‬

i 1, ei, ai*: to go ‫رف‬ yâ: to go giyâk, givâk: location jâ: place, location (‫جا )جای‬
PK:293,501, KL:825, CH:154 PK:293-296, KL:825 BQ:551, BL1:252 PH:94, BQ
NOTE- AP:211 shows this word as a cognate of "gâh: location" from the Indo_European root "Gwa: to walk"
761
Catholic, solid, save :‫هم شه‬ ‫جاثلیق‬

solo: whole holos: whole jaselîq: a rank jâselîq: a Catholic rank ‫جاثلیق‬
in the Catholic
‫ امل‬،‫تمام‬ kata-holos, katholicos: church. ‫ز طـ ـ ـ ق وز جاثلـ ـ ــقان ش ـه ـ ــر‬
undivided church of Christ ( ‫هرآنکس کش از مرد بود بهر )فردو‬
PK:979 TU:19
PK:979 MO:1199, NS:141
762
ّ
‫جاده‬
ّ
iâtom: going, movement, crowd ‫ جمع ت‬،‫ حرکت‬، ‫رف‬ yâtem: road jâddeh: road ‫جاده‬
IC:441 IC:441 IC:441
NOTE- MO:1202 claims "jâddeh" is from Arabic while ES:140 and AS:39 claim it is Persian.
763
jealous, zeal :‫هم شه‬ ‫ اسه‬:‫هم شه‬ ‫جادو‬

yâ: to be excited ‫ه جان داش‬ yâ-tu: magic žâtûk: magic jâdû: magic ‫جادو‬
PK:501 PK:501 BQ:553,2419 BQ, PH:92, HM:107
764
‫پرد س‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫جال‬ ‫ ُرف‬+ ‫جا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫جاروب‬

‫ ساغر‬،‫پ اله‬ :‫جام‬
yâma: cup ‫جام‬ yâm, jâm: cup jâm: cup, glass ‫جام‬
KM:521 KM:521 KM:521
765
137
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫جاماسب‬
hippo- :‫هم شه‬ "‫"اسب دار‬ :‫جاماسب‬

ekwos: horse aspa: horse jâm-âspa: owning horses Jamasb: a name
meaning "has horse(s)"
‫اسب‬ PK:301, BQ:1819 BQ, PK:1082, KT, PH:206, MO5:419
PK:301
‫جاماسب‬
MO
766
zone :‫هم شه‬ ‫ هم ان‬،‫ پ اهن‬:‫هم شه‬ ‫جامه‬

yôs: to gird, belt ‫مر س‬ yâh 2: to put belt on yâmak: jâmeh: clothes
clothes
PK:513 yâhma: cover, clothes ‫جامه‬
HM:49, PH:93
PK:513, KL:1770, BK:434 BQ
767
theater, semantic :‫هم شه‬ ‫جان‬

dheye: to see dhi: to see, to think gyân, jân: soul jân: life, soul ‫جان‬
‫د دن‬ NOTE- PH: 93 derives this
dhyânah: seeing mentally from AV "dhay: to see"
PK:243 BQ:558
PK:243 HM:49, BQ:558
768
eternal :‫هم شه‬ ‫جاو د‬

aiw: vitality, eternity âyu, ay: life, age yavê-tân: jâvîd: eternal ‫جاو د‬
ever lasting
‫ ا د ت‬،‫ح ات‬ yave: forever
PK:17 PK:17 BQ:564, PH:93
769
base :‫هم شه‬ ‫جاه‬

Indo-Euro. Av/Old Pers Av/Old Pers Persian Arabic Persian
gwa: to gam: to gât, gâthu, gâv, gâh 2: place, jah: rank jâh: position,
walk, step come, step gâtuš: place, seat, position, rank rank
ES:144
‫قدم زدن‬ PK:463, KL:318
throne ۲‫اه‬ ‫جاه‬
PK:463,CH:98 PK:463, KT:183 BQ:1771,1773 MO
COGNATE- Old Persian "yâtha: place, rank"
770
algebra :‫هم شه‬ ‫ج‬

Aramaic Arabic Persian
j.b.r: to reunite, join together, force J.b.r: to reunite, force jabr: force, algebra
‫ ن و‬،‫ وصل کردن‬،‫بهم آوردن‬ Al-Jabr-w'al-Muqâbalah: ‫َج‬
"Reunion and Comparison", the first
jabra: powerful, man ‫ مرد‬،‫ن ومند‬ book on Algebra by Al-Khârazmî
NV:67
KL:633 KL:633, NV:67

771
138
‫ج ئل‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
Gabriel :‫هم شه‬ "‫"خدا قدرت من است‬ :‫ج ئ ل‬

Aramaic Hebrew Arabic
j.b.r: to reunite, join together, force gabhar: was Jebraîl: Gabriel
strong, man
‫ ن و‬،‫ وصل کردن‬،‫بهم آوردن‬
jabra: powerful, man ‫ مرد‬،‫ن ومند‬ Persian
Gabhri-êl: "God
KL:633 is my strength", Jebreîl: "God is
Semitic / Syriac Hebrew Gabriel my strength",
layh: to be high ‫اﻻ بودن‬ Eloh, Elohim, Ěl: ‫ِج ئ ل‬
God KL:633
a.l.h: to worship ‫ع ادت کردن‬ MO:1215
KL:505,510
KL:505, BR, BR:125
772
‫جدا‬
yau* 2, yeu 4: to separate ‫جدا کردن‬ yu: to separate jud: separated joda: separate ‫جدا‬
CH:215, PK:511 CH:215 CH:216 CH:216
773
karma :‫هم شه‬ ‫شهرک‬ :‫ـ ـ جرد‬

Indo-European Old Persian Pahlavi Persian (1)
kwer, kar* 2: to krta: kart -vard, -gerd, - jerd: town
do, make creation, city
BQ:1787 (‫ سوسنگرد‬،‫ بروجرد‬،‫سوند مع شهر )ابیورد‬
PH:201 BQ
PK:641, CH:236 NOTE- see "Gher 1: enclose" for an alternative root
774
chorus, court :‫هم شه‬ ‫شهرک‬ :‫ـ ـ جرد‬

Indo-European Indo-European Avestan Persian (2)
gher 1: to grab, enclose Ghordho: an enclosed gereda, -vard, -gerd, - jerd:
land, yard, garden geredho: town
‫ محصورکردن‬، ‫گرف‬ ‫ اغ‬،‫ ح اط‬،‫محصور‬ ‫زم‬ house, village
،‫سوند مع شهر )ابیورد‬
PK:442, 444 PK:442, 444 AP:427
(‫ سوسنگرد‬،‫بروجرد‬
NOTE- see "Kwer 1: to make" for an alternative root BQ
775
‫جز‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ُجز‬
eczema, yeast :‫هم شه‬ ‫َجس‬

yes, ies: to boil ‫جوشاندن‬ yah 1: to boil jastan: to jump up ‫َجس‬
PK:506, CH:209 yaešyaiti: boils jahîdan: to jump up ‫جه دن‬
PK:506, KL:1761, CH:209 jûšîdan: to boil ‫جوش دن‬
BQ, CH:209
776
enzyme, juice :‫هم شه‬ ‫ُجس‬

Indo-European Indo-European Avestan Pahlavi Persian
yeu 3: to mix, blend yeu-dh: shaken, yaod, yaošti: jôyšn: jostan: search
‫مخلوط کردن‬
active, fight active, searching search
(‫ُجس )ج دن‬
KL:833, PK:512,
PK:506 KL:833, PK:512
IC:446
BQ:571 jostâr: essay, search
‫ُجستار‬
BQ:571, AG3:47
777
139
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫َجسک‬
‫ﻼ و محنت‬ :‫َجسک‬
yaska: sickness ‫ب ماری‬ yask: sickness jask: misery, calamity ‫َجسک‬
KM:535, BQ:571 KM:535, BQ:571 ‫ک مشت سک‬ ‫گر خواهم از ک‬
(‫مرمرا گ د خمش کن مرگ و جسک )مولوی‬
KM:535, BQ:571
778
hagios :‫هم شه‬ ‫ یزدان‬،‫ ایزد‬:‫هم شه‬ ‫جشن‬

yag: to worship ‫ستا ش کردن‬ yesnya, yasna: worship yašn jašn: celebration ‫جشن‬
PK:501 PK:501, PH:95,252, KL:1759 BQ:572 BQ, AG2
COGNATE- Old Persian "yad: worsjip"
779
‫یغ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ُجغ‬
yoke :‫هم شه‬ ‫ ی غ‬:‫هم شه‬ ‫جفت‬

yeu 1, yauj*: to join, harness yuxta: harnessed, joined juxt: pair joft: pair (union)
‫ مهار کردن‬،‫جفت کردن‬ BQ:577 ‫جفت‬
BQ:577,1228,2458, PK:509
PK:509, CH:217 BQ
780
liver, hepatic :‫هم شه‬ ‫جگر‬

yekwer: liver ‫جگر‬ yâkara: liver jakar, jagar: liver jegar: liver ‫جگر‬
PK:504 PK:504 TV:317 BQ:579, PK:504
781
gilet :‫هم شه‬ ‫ ژلت‬:‫هم شه‬ ‫جل قه‬

Turkish Persian
ijlak, yelek: sleeveless coat ‫آست‬ ‫کت‬ jalîqeh: waist coat without sleeves (‫جل قه )جلیتقه‬
KL:656 BQ:584
782
Gemini, even :‫هم شه‬ ‫ لقب جمش د شاه که دوقلو دن ا آمد‬،"‫"دوقلو‬ :‫جم‬
yem: hold together (pair) yemô, yemâ, yîma: yam: king jam: king ‫جم‬
twin (king)
‫ جفت کردن‬،‫جفت‬ KL:1763, BT:1301, FV:5
BQ:587 BQ:587, MO5:433, AG1:28
PK:505
NOTE- King Jamshîd's twin sister was also nicknamed "Yimâ: twin".
783
Gemini, even :‫هم شه‬ ‫جمش د‬

yem: hold together (pair) yemô, yemâ, yam-šît: Jamšîd: "brilliant king"
yîma: twin (king) brilliant twin,
‫ جفت کردن‬،‫جفت‬ brilliant king ‫جمش د‬
PK:505 yima-xšaetem: BQ:587, MO5:433, AG1:28
Indo-European brilliant king BQ:587
ksei 2: bright ‫روشن‬ KL:1763, BT:1301, FV:5 NOTE- King Jamshîd's twin sister was
WD1:501, BT:541 also nicknamed "Yimâ: twin".
784
140
‫َجن‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
transit :‫هم شه‬ ‫راه‬ :‫َجن‬

i 1, ei, ai*: to go ‫رف‬ yâna: path jan.: side, path ‫َجن‬
PK:293,501, KL:825, CH:154 KL:825 ‫پرندوش از این َجن سواری گذشت‬
( ‫بوم و دشت )فردو‬ ‫که لرزد از او‬
BQ:589
785
gene, genie, germ :‫هم شه‬ ‫ِجن‬

gene: to give birth to ‫زای دن‬ genius: "the spirit that watches jinn: genie, jen: genie ‫ِجن‬
over people from birth", talent demon
PK:373 AR:6, MO
PK:375, ED* AR:62
786
vicious :‫هم شه‬ ‫ گناه‬:‫مقا سه‬ ‫ُجناح‬

Indo-Euro. Av/Old Pers Old Persian Pahlavi Arabic
wi: part, wi, vî,vi: apart, against nath: perish vinâs, vinâh, junah: sin
apart gunâh:
PK:1175, KT:204 vi-nath: BR:38
‫جدا‬ destruction, sin
Indo-European injure, harm Persian
PK:1175,1176 KT:192,193 BQ:1836, TV:282
nek: to destroy ‫خراب کردن‬ jonâh: sin ‫جناح‬
PK:762 BR:38, MO:1243,1245
787
‫تابوت‬ :‫جنازه‬
Parthian Pahlavi Arabic Persian
gzn: treasure ganj: treasure j.n.z: covers, hides jenâzeh: casket, dead body
‫گنج‬
NOTE- VCQ claims it is jenazeh: casket ‫جنازه‬
possibly borrowed NV:82
KL:648, NV:82
from a Median root
GR:182
BQ:1841, BR
788
‫جن دن‬
yamb*: to move, wander junbîtan: to jonbîdan: to move ‫جن دن‬
move NOTE- IC:475 links this word to the root "ğhumbo: to move"
‫ جن دن‬،‫حرکت کردن‬
CH:212 MO:1244, CH:212 MO:1244, IC:425
789
۲‫گند‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ س اه‬:‫جند‬

ُ
َ
‫چو برای رفع چروک ل اس‬ :‫َجندره‬
Sanskrit Persian
َ
yantra: tool ‫ابزار‬ jandareh: a wood stick used to remove wrinkles from clothes ‫َجندره‬
BQ:591 MON, BQ
790
141
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫جنگ‬
‫جنگ‬
ghengh: to proceed, step ‫پ ش رف‬ jang: fight, war ‫جنگ‬
ksengio: pace ‫عت‬ xeng: horse ‫ِخنگ‬
PK:438, IC:414,571 IC:414
791
‫جن ل‬
Sanskrit Hindustani Persian
jangalah: wasteland covered with wild growths jangal: forest jangal: forest ‫جن ل‬
‫ایر پوش ده شده از گ اهان وح‬ ‫زم‬ KL:836 BQ:592
AD:710
792
"‫"رود‬ :۱‫جو‬
Indo-Scythian Old Persian Pahlavi Persian
yau 1: move, movement yauviya: channel yôî, jôî: stream jû: stream
(to move water)
‫حرکت کردن‬ BQ:602 ‫ جوب‬،‫ جوی‬،‫جو‬
BL1:91 BL1:91, KT:204 BL1:91, BQ:602
COGNATE- Avestan "yaona: movement" (BL1:91)
793
‫غله‬ ‫نو‬ :۲‫جو‬

ieuo: grain ‫غﻼت‬ yava: grain jav: grain, barley jow: barley ‫جو‬
PK:512 BK:513, PK:512, KL:1766 BQ:594 BQ:594
794
‫گواز‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ چ دس‬:‫جواز‬
anger :‫هم شه‬ ‫ا سن‬ ‫هاون کوچک چو‬ :‫ُجوازه‬

angh: compressed ‫ف ده‬ azaehê: jav-az: a jovâzeh: a small wood or stone
compressed, in small mortar mortar
az*: to drive, lead (‫راندن )ف دن‬ need
PK:42, CH:171 MO:4877, (‫ُجوازه )گوازه‬
Indo-Euro. Avestan
yava-az: CH:172
grain crusher ‫ای ه ک ال گران کوفته پ ﻼن را شت‬
ieuo: grain yava: grain or juicer, a ‫چون گرن که فروکوفته اشد ه جواز‬
small mortar
‫غﻼت‬ BK:513, PK:512, ( ‫)فر‬
PK:512 PK:42, CH:172
KL:1766
BQ:594, CH:172
795
‫گوال‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫َجوال‬
young :‫هم شه‬ ‫جوان‬

yeu 2: young ‫جوان‬ yuvan, yvan: young juvân javân: young ‫جوان‬
PK:510 PK:510, KL:1764, PH BQ:595 BQ
NOTE- Compare with root "Aiw: vitality"
796
‫ژوژه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫جوجه‬ ۱‫جو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫جوب‬
142
‫جوراب‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫جوراب‬
Persian Arabic Persian
gûrb, kûrb: stocking (۲‫گورب )گوراب‬ jaurb, jaurab: jûrâb: stocking, sock ‫جوراب‬
stocking, sock
MO:3434 MO:3434
ES:177
797
‫یغ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫جغ‬ ‫َجس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫جوش دن‬

۱‫جو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫جوی‬ ‫گوهر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫جوهر‬
۳‫ ار‬+ ۱‫جو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ج ار‬
chew :‫هم شه‬ ‫ج دن‬

geu 3, gieu, jiau*: to chew ‫ج دن‬ jutan: to chew javîdan: to chew ‫ج دن‬
PK:400, CH:226 PK:400 KL:275, CH:226, AP:216
798
‫گی‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫جهان‬ ‫ُجس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ج دن‬

‫َجس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫جه دن‬
‫ جا‬:‫هم شه‬ ‫جای و مقام و م ان‬ : ‫جینا‬

i 1, ei, ai*: to go ‫رف‬ yâ: to go giyâk, givâk: location jinâk: position, rank ‫جینا‬
PK:293,501, KL:825, CH:154 PK:293-296, KL:825 BQ:551, BL1:252 BQ:606
799
quick :‫هم شه‬ ‫ ز س‬:‫هم شه‬ ‫جیوه‬

gwei, jai*: to live jiva, jîta, jva: living zivandak: "live" jîveh: "live metal", mercury
(moving) metal
‫زند کردن‬ KL:1288, PK: 467,750, GR:91 (‫جیوه )ژ وه‬
BQ:606,1038
PK:467, CH:222 MO, CH
800
143
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫چ‬
‫ ا‬،‫ ژ‬،‫ ز‬،‫ه ش‬ ‫این حرف ا‬

.‫ص دل شود‬
ُ ‫ س‬:‫هم شه‬ ‫چا ک‬

trepid :‫هم شه‬
Indo-European Old Iranian Old Persian Pahlavi Persian
trep: to tremble, be thrapu: čapu-ka: čâpûk: swift čâbok: swift ‫چا ک‬
restless restless, quick restless, quick BQ:607, 1083 BQ:607, 1083
‫ ب قرار بودن‬،‫لرز دن‬ BQ:1083 BQ:1083 NOTE- May be related to
PK:1094 the root "Tres: to tremble"
801
‫چاپ‬
Chinese Turkish Persian
čao: to print ‫چاپ کردن‬ čâv: a piece of printed leather or čâp: print ‫چاپ‬
BQ:614 paper used as money by Mongols
in Northern Iran and Turkey čâv: printed money ‫چاو‬
BQ:616 ‫چاو تا در جهان روان اشد‬
NOTE- JS1:204 derives Persian "čâp" from Hindustani (‫رونق مل جاودان اشد )از انجمن آرا‬
"čâpna" and claims it is not related to "čâv" BQ:614
802
capture, have :‫هم شه‬ ‫ چس دن‬:‫هم شه‬ ‫چاپ دن‬

kap, čap*: grasp ‫ نگه داش‬، ‫گرف‬ čâpîdan: to plunder ‫چاپ دن‬
PK:527,CH:32 CH:33
803
‫چادر‬
sked,sâd: to cover cad: to cover čâdur: sheet, veil čâdor: veil ‫چادر‬
‫پوشاندن‬ cad-tra, cabattra: a cover a-sâyag: shelter čatr: umbrella ‫چ‬
PK:919, CH:341 CH:341, BQ:622 CH:341 BQ, CH:341
COGNATE- Avestan "sâdayantî: an article of clothing" (PK:919)
804
Sanskrit "vi-cay" :‫هم شه‬ ‫ گ دن‬:‫هم شه‬ ‫ وچر‬:‫مقا سه‬ ‫ چاره‬،‫چار‬

kwer, kar* 2: to do, make čâra, čarana: čârak, câr: čâreh, čâr: choice,
choice remedy, alternative solution
‫چاره‬
PK:641, CH:236 PK:641, BQ:1813 KM:547, BQ:609
BQ, PH
805
‫چش دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫چاش‬ ‫چش دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫چاشت‬
144
‫چاقو‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫چاقو‬
keku: club ‫ چکش‬،‫گرز‬ kakuš, čakuš: ax cakôč: ax čakkoš: hammer ‫چکش‬
WD1:381, PK:543, IC:1390 čâqû: knife ‫چاقو‬
PK:543 BQ:613
PK:543, BK:597, BT:575,
COGNATE- Old Persian "queke: club" (PK:543);/ IC:1390 links "čakkoš" to "čowgân" MO:1268, IC:1390
from "Ĉop: wood";/ Persian "čakoš" may be from Altaic "čekû: handle" (ST:422)
806
‫چا‬
čak*, čag*: to strike, hit ‫ در دن‬،‫ه زدن‬ čâk: rupture, crack ‫چا‬
CH:31 CH:31
807
‫ مطیع‬، ‫فرمان‬ :‫چا ر‬

Pahlavi Persian
ča-kar: obedient ‫ مطیع‬،‫فرمان دار‬ čâker: obedient ‫چا ر‬
JS1:202 JS1:202
808
‫چل دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫چاﻻ‬ ‫چل دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ رف‬:‫چال‬

‫چل دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫چال دن‬ ‫چل دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫چالش‬
‫ ِچل ک‬:‫هم شه‬ ‫دول‬ ‫ال‬ :‫چال ک‬
Turkish (Ottoman) Persian
člyk: hit by a blow, a tapered čâlik: tipcat, a game played with two pieces of tapered wood ‫چال ک‬
piece of wood or steel
‫گه تاج سلطانان شوم گه مکر ش طانان شوم‬
‫ چوب ا آهن ش ل‬،‫ه خورده‬ (‫گه عقل چاﻻ شوم گه طفل چال شوم )مولوی‬
‫گرفته‬
EE* DK*, EE*, BQ:615
809
‫ادرار کردن‬ :‫چام دن‬

Pahlavi Persian
čamiš, čamišn, urine ‫ادرار‬ čâmîdan: to urinate ( ‫چام دن )چام‬
JS1:203 ‫شد طعمه طو شکر‬
(‫وان زاغ را چام خر )مولوی‬
JS1:203, DK*
810
‫چام دن‬ ‫ ادرار ـ رج ع شود ه‬: ‫چام‬
chin :‫هم شه‬ ‫ زنخ‬:‫هم شه‬ ‫چانه‬

genu 2: chin, jaw bone ‫ استخوان فک‬،‫چانه‬ zânu, zanva: chin čâneh: chin ‫چانه‬
PK:381 PK:381, BK:221 BK:221, BQ:1036, PH:148, AP:218
811
‫چاپ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ اسکناس چی‬:‫چاو‬
145
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫چاه‬
‫چاه‬
čât: well ‫چاه‬ čâh: well čâh: water well ‫چاه‬
KM:551 KM:551 BQ, BK:46, MO:1395
812
‫چای‬
Chinese Persian
The chaa form is from Mandarin (Chinese) ch'a. The č'a: tea ‫چای‬ čây: tea ‫چای‬
later form (English tea) is from Chinese t'e (ED*) KL:1578, ED* MO:1270
813
‫چای دن‬
ki* 1, čih*: to freeze ‫یخ زدن‬ čâîdan: to become cold ‫چای دن‬
CH:39 CH:39
814
‫َچ ـه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫چپ‬

‫ پرچ‬،‫ دیوار‬،‫حصار‬ : َ ‫َچ‬
čapar: wall ‫دیوار‬ čapar: wall čapar: fence, wall َ ‫َچ‬
JS1:197 JS1:197 JS1:197, BQ

815
chibouk :‫هم شه‬ ‫چپق‬

Turkish Persian
čubûq: smoking pipe with wooden stem ‫چپق‬ čopoq: smoking pipe ‫چپق‬
BQ:621 RZ:211
816
chamber :‫هم شه‬

َ
‫ خم‬،‫ َچم‬:‫هم شه‬ ‫َچ ـه‬
kam 2, kamp: to bend, a vault ‫ حفره‬،‫خم کردن‬ kanpa: to čapeh: turned over (‫َچ ـ ــه )چپ‬
PK:524,525, CH:229 bend PK:525, BQ, PH:99, AG3:48
PK:524,525
NOTE- Compare "Kam 2" with "Gêu 1: to bend"
817
‫چادر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫چ‬

"‫" ک چهارم‬
َ ‫َچ‬
:‫تور‬
Indo-European Armenian Persian
kwetwer: four ‫چهار‬ čatvar: one čatvar: one quarter of a kilogram َ ‫َچ‬
‫تور‬
fourth NOTE- MO: 1273 claims this word has entered
PK:642
Persian through Russian.
TV:148
TV:148
818
146
‫ِچرا‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ِچرا‬
ar 1: to fit together râd, râdiy: râdh râ: reason, cause ‫را‬
cause, reason
‫جور و درست کردن‬ BQ:926 čerâ (če-râ): for what reason? ‫چرا ؟‬
WD:74, PK:56, NOTE- see "Kwo: stem of interrogative pronouns"
PK:55-61 KT:205
NB:164, BQ:926, KM:250
819
‫چ دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫َچرا‬

‫چراغ‬
Pahlavi Persian
čîrâğ: lamp ‫چراغ‬ čerâğ: lamp, light, illumination, guiding light ‫چراغ‬
AA:157 BQ:626
820
salve :‫هم شه‬ ‫چرب‬

selp: fat, oil ‫ روغن‬، ‫چر‬ čarb, čarbišn: fat čarb: greasy ‫چرب‬
PK:901, AP:219 AP:219 AP:219
821
"‫"شمارشگر‬ :‫چرتکه‬
Russian Persian
scetka, čoti: counter, counting device ‫شمارشگر‬ čortkeh: abacus ‫چرتکه‬
BQ:629, JS1:213 BQ:629
822
wheel, cycle, chakra :‫هم شه‬ ‫چخ‬

kwel: to move around, turn čaxra, čakra, caxra: wheel cark čarx: wheel ‫چخ‬
‫ چرخ دن‬، ‫حرکت کردن‬ BQ:604
PK:640, BQ:629, BK:725,905
PK:640
823
‫چرده‬
ker 4, kers 1: black, dirty karic: dirt čardeh: a suffix indicating (dark) color
‫ کث ف‬،‫س اه‬ PK:573 (‫ َچرزه‬،‫ َچرد‬،‫َچرده ) َچرته‬
SH:182, PK:573 PK:573, BQ, MO
824
‫ قر‬،‫پرنده ش اری‬ :‫َچ غ‬

Pahlavi Persian
čark: a hunting bird ‫پرنده ش اری‬ ‫نو‬ čarğ: hawk ‫َچ غ‬
JS1:199 ‫ب اورد ا د ه یوز و از‬
( ‫همان چ غ وشاه گردنفراز )فردو‬
COGNATE- Old Persian "čarka: a hunting bird" (JS1:199) JS1:199, DK*
825
147
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫چرک‬
‫چرک‬
Avesta Pahlavi Persian
hixra, herk: filth, dirt ‫ چرک‬،‫کثافت‬ čirk: filth, dirt čerk: dirt, filth ‫چرک‬
JS1:209 JS1:209 JS1:209
826
shear :‫هم شه‬ "‫" کنده شده‬ :‫چرم‬

ker 2, sker 2: to cut, separate kereta: knife, a cut trench čarm: hide (cut from
animals)
‫ جدا کردن‬،‫ب دن‬ kareman, čareman: hide cut off
animals ‫چرم‬
PK:938, IC:640,1155 PK:941, KL:1432, PH:188, BK:321 BQ, PH, MO, BK
COGNATE- Old Indic "cârman" (BQ: 634)
827
‫اسب سف د‬ :‫چرمه‬
kel 4: light and dark spots, gray color tones čarmeh: horse, white horse ‫چرمه‬
‫ل ه های سا ه روشن‬ ‫پر از خشم و پر کینه ساﻻر نو‬
PK:547 ( ‫شست از ــر چ ــرمۀ تـ ـ ــز رو )فردو‬
PK:547
828
cycle, wheel :‫هم شه‬ ‫ چرخ دن‬:‫هم شه‬ ‫چ دن‬

kwel: to move around, turn car, čâr: to move čâr: an open field, čarîdan: to graze
around, open field also to graze
‫ چرخ دن‬، ‫حرکت کردن‬ (‫چ دن )چرا‬
PK:640 BQ:635, AG3:73, JD:297 MO, BQ, AG3:73
829
catch, accept :‫هم شه‬ ‫ چاپ دن‬:‫هم شه‬ ‫چس دن‬

kap, čap*: grasp čifsati: attach časbîdan: to attach, grab (‫چس دن )چفس دن‬
‫ نگه داش‬، ‫گرف‬ BQ:636 PK:527, PH:98, IC:473,CH
PK:527,CH:32
830
shoot :‫هم شه‬ ‫ُچست‬

skeud, čaud*: to throw, impel čodatî: to hurry, propel čost: quick, fast ‫ُچست‬
‫ واداش‬,‫پرت کردن‬ PK:955, PH:99 PK:955, BQ:636,CH
PK:955,CH COGNATE- Pahlavi "vicôdišn: to run" (BQ:636)
831
‫چشم‬
kwek, kas* 1: to appear, see kas, čas, čaš: to behold, see čašm čašm: eye ‫چشم‬
čašman: eyes BQ:638 BQ, PH
‫ د دن‬،‫ظاهر شدن‬
PK:638, KL:42, BK:1436
PK:638, CH:245
832
148
‫چش دن‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ ن اه‬،‫ چشم‬:‫هم شه‬ ‫چش دن‬
kwek, kas* 1: to kas, čas, čâšišn: taste čašîdan: to taste ( ‫چش دن )چاش‬
appear, see čaš: to behold, čašîtan: to taste čâšt: morning meal ‫چاشت‬
‫ د دن‬،‫ظاهر شدن‬ PK:638, KL:42, BL1:98,CH BL1:98,CH
PK:638, CH:245 BK:1436
833
‫ کوشش کردن‬،‫س کردن‬ :‫چغ دن‬

Avestan Persian
cağ: seek, want ‫ خواس‬،‫جستجو کردن‬ čeğîdan: to try ‫چغ دن‬
BQ:646 ‫خدا ا راست گ م فتنه از توست‬
(‫و از ترس نتوانم چغ دن )نا خ و‬
BQ:646, DK*, JS1:197
834
yoke :‫هم شه‬ ‫ ی غ‬:‫هم شه‬ ‫ زنج در‬،‫قفل‬ :‫ِچفت‬

Indo-European Avestan English
yeu 1, yauj*: to join, harness ‫ مهار کردن‬،‫جفت کردن‬ yuxta: harnessed, joined čeft: lock ‫ِچفت‬
PK:509, CH:217 BQ:577,1228,2458, PK:509 JS1:206, BQ
835
chamber :‫هم شه‬ ‫ چ ه‬،‫ َچم‬:‫هم شه‬ ‫ کج‬،‫خم‬ ‫َچفته‬

kam 2, kamp: to bend, a vault ‫ حفره‬،‫خم کردن‬ kanpa: to bend čafteh: bent ‫چفته‬
PK:524,525, CH:229 PK:524,525 PK:525, BQ, PH:99, AG3:48
836
‫شاه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫َچک‬ ‫چس دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫چفس دن‬

‫م ان لند‬ :‫چ اد‬
keku: club ‫ چکش‬،‫گرز‬ čakât: peak, head čakâd: peak, summit ‫چ اد‬
WD1:381, PK:543, IC:1390 MO:1300 ‫ب ــامــد دوان د ــده ان از چ ـ اد‬
Old Persian "queke: club, staff";/ ( ‫که آمد از ایران س ا چو اد )فردو‬
Avestan "kakuš, čakuš: ax" (PK:543) AT:80, MO:1300
837
‫ گون‬+ ‫چه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫چگونه‬ ‫چاقو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫چکش‬

‫ک اسو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ مارمول‬:‫چل اسه‬
‫ چلتوک‬:‫هم شه‬ ‫نان نازک‬ : َ ‫َچل‬

čali: membrane, bark, thin bread čelpek: a čalpak: thin bread or pastry ‫چل ک‬
thin bread
‫ پوست درخت‬،‫ نان نازک‬،‫ورق نازک‬ ‫ان ارخانۀ جو و گندم از آن من‬
AL:295 ( ‫دستار خوان چل ک و حلوا از آن تو )م زاق م‬
AL:413
AL:295, BQ
838
‫شا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫چلتوک‬
149
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ِچ ِلم‬
‫قل ان‬ :‫ِچ ِلم‬
Dravidian Hindustani Persian
čellem: a small box čelem: the top part čelem: the top part of a water pipe
of a water pipe
‫جع ه کوچک‬ (‫ِچ ِلم )چل م‬
JS1:210
JS1:210 JS1:210
839
‫چلی ا‬
Aramaic Persian
salîbâ: cross ‫ صل ب‬،‫خاج‬ čalîpâ: cross ‫چلی ا‬
BQ:656, MO:1310 MO:1310, BQ:656
840
wheel, cycle :‫هم شه‬ ‫ چ خ‬:‫هم شه‬ ‫خرام دن‬ ‫چل دن‬
kwel: to move around, turn cal: to move čalîdan: to walk (‫ چال‬،‫چل دن )چال دن‬
‫ چرخ دن‬، ‫حرکت کردن‬ PK:639 čâlâk: quick, fast ‫چاﻻ‬
PK:640
čâleš: struggle, quarrel ‫چالش‬
BQ
841
‫ چال ک‬:‫هم شه‬ ‫اب‬ ،‫اب‬ ‫شکه‬ :‫ِچل ک‬

Turkish (Ottoman) Turkish Persian
člyk: hit by a blow, a tapered piece of čelek: cask made of čelik: cask or the wine inside it
wood or steel tapered wood pieces
‫ِچل ک‬
‫ چوب ا آهن ش ل گرفته‬،‫ه خورده‬
EE*, BQ:657 BQ:657
EE*
842
‫ خرام دن‬:۱‫چم‬
َ
۱‫چم دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ِچ ِلم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫قل ان‬ :‫چل م‬
‫مع‬ :۲‫َچم‬
Pahlavi Persian
cîm: reason, cause ‫ علت‬،‫دل ل‬ čam: meaning ۲‫َچم‬
KM:567 ‫چه جو آن اد ان ادب ندارد نام‬
(‫چه جو آن سخ ان سخن ندارد َچم )شا ر‬
AD
843
َ َ
۱‫چم دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ خرامان‬:۱‫چمان‬ ۲‫َچم دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ نوش دن‬:۳‫چم‬
۱‫چم دن‬ ‫ خرام دن ـ رج ع شود ه‬:‫چماندن‬ ۲‫چم دن‬ ‫ جام ـ رج ع شود ه‬:۲‫َچمان‬
‫ جام‬:‫چمانه‬
َ
‫ دان‬+ ‫جامه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫چمدان‬ ۲‫چم دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬
َ
chamber :‫هم شه‬ ‫ خم‬:‫هم شه‬ ‫خرام دن‬ :۱‫چم دن‬
kam 2, kamp: to bend, a kanpa: to bend čamîdan 1: to flaunt
(‫ َچم‬،‫ َچمان‬،‫َچم دن )چماندن‬
vault
čam: to bend, move fluently
‫ حفره‬،‫خم کردن‬ PK:525, BQ, PH:99, AG3:48
PK:524,525
PK:524,525, CH:229
844
150
۲‫چم دن‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
۲‫ ام‬،‫ آشام دن‬:‫هم شه‬ ‫نوش دن‬ :۲‫چم دن‬
kwem, čîam: to čam: to čamîdan: to sip, drink čamân: wine cup (‫ )چمانه‬۲‫چمان‬
swallow sip, drink
(۳‫ )چم‬۲‫َچم دن‬ ‫فرو ارد چشمش نار دانه‬
‫لع دن‬ GV:184
PK:640, GV:184, KM:566 ( ‫چو قطره اده ر زان از چمانه )و س و رام‬
CH:40, PK:640
PK:640, GV:184, KM:566
845
‫ چنال‬،‫چنار‬
Pahlavi Persian
čînar: poplar ‫ صن ر‬،‫چنار‬ čenâr: poplar (‫چنار )چنال‬
BQ:661 BQ:661
846
‫ خم ده‬،‫حلقه‬ : ‫چن‬
kam 2, kamp: to bend, a vault kanpa: to cambar: head čanbar: loop,
bend cover, ornament perimeter of a circle
‫ حفره‬،‫خم کردن‬
PK:524,525, CH:229 PK:524,525 ‫پوشش ا ز ت‬ ‫چن‬
NOTE- Compare "Kam 2" with "Gêu 1: to bend" BQ:662 BQ:662
847
what :‫هم شه‬ ۲‫ کـی‬:‫مقا سه‬ ‫چند‬

kwo: stem of interrogative and čaiti, čvant: how cand, čand: a few, how many?
relative pronouns many? čand (‫ اند؟‬+ ‫چند )چه‬
‫ر شه ضمایر سئوا و س‬ BQ:663 BQ:663, J1:24
PK:644,648, BQ:663
PK:644,646
848
‫چندش‬
Indo-Iranian Pahlavi Persian
skweht*, čat*: tremble, shake ‫لرز دن‬ čand: tremble, shake čendeš: trembling ‫چندش‬
CH:36 CH:36 CH:36
849
‫کندر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ُچندن‬ ‫کندر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ُچندل‬
hook :‫هم شه‬ ‫چنگ‬

keg, keng: hook ‫قﻼب‬ cang: hook cang čang: hook, paw, harp (‫چنگ )چن ال‬
PK:537, IC:458 PK:537 BQ:664 PK:537, BQ:665, AP:227
850
‫چوب‬
Pahlavi Persian
čop: stick, wood ‫چوب‬ čûb: wood, stick ‫چوب‬
čop-gân: a long stick ‫چوب لند‬ čowgân: club, polo ‫چو ان‬
PH:99, KM:571 PH:99
851
151
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫چ ان‬
fellow, fee :‫هم شه‬ ‫ شم‬:‫هم شه‬ "‫" له ان‬ ‫چ ان‬

pek: wool, to pluck wool ‫ شم کندن‬،‫شم‬ fšu: cattle šupân, čûpân, šabân:
šubân: shepherd
peku: woolly animals, cattle, property fšu-pait: shepherd
‫ دارا‬،‫ احشام‬،‫حیوانات پر شم‬ protector of ‫ ش ان‬،‫چ ان‬
cattle AP:375
PK:797 PK:797, TV:123,125
Indo-European
Av/Old Pers PK:797
pa: to protect, feed
pa: to guard
‫ غذا دادن‬،‫حفاظت کردن‬
PK:787,842, BK:103 PH:41,72, KL:114
852
‫ گون‬+ ‫چه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫چون‬ ‫چوب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫چو ان‬
what :‫هم شه‬ ‫ چ‬،۲‫ کـی‬:‫مقا سه‬ ‫چه‬

kwo: stem of interrogative and relative č-, čû, čî 2: how? ‫ چون‬، ،‫چه‬
pronouns
čiš, čiš-ca: who? BQ:672
‫ر شه ضمایر سئوا و س‬
čeč: whether
PK:644,646
cit: even, in any case
COGNATE- Pahlavi "cê: because" (BQ:672)
ča-hyâ: who, which?
PK:644,648, BQ:1748, PH:196
853
four :‫هم شه‬ ‫چهار‬

kwetwer: four ‫چهار‬ čatwârao: four čahâr čahâr: four (‫چهار )چهارک‬
PK:642 PK:642 BQ:672 PK:642
854
‫ ـ ُ م‬+ ‫چهار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫چهارم‬ ‫چهار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫چهارک‬
shine :‫هم شه‬ ‫چهره‬

skai: shining, bright ‫ روشن‬،‫درخشان‬ čitra, čithra: clarity, face, also race čehreh: face ‫چهره‬
PK:917 and origin BQ
BQ:2047,674, KT:184
855
،‫ ب ست‬:‫مقا سه‬ ‫چهل‬

kwetwer: four ‫چهار‬ čatwârao: four saiti, sat: a suffix čehil čehel: forty
meaning multiples of ten
PK:642
PK:642 BQ:674 ‫چهل‬
Indo-European čatvare-sat: four times BQ
ten
dekm: ten ‫عدد ده‬
PK:191
PK:191
856
‫چه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬
152
‫چ چست‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫نام استا دراچۀ اروم ّ ه‬ :‫چ چست‬
čaêčasta: bright, shining čêčist čičest: the ancient name of lake Urmiya (‫چ چ ست )خنجست‬
‫ درخشان‬،‫روشن‬ BQ:676 ‫در این آب چ چست پنهان شده ست‬
BQ:676, JS1:209
( ‫گفتم ه تو راز چونان که هست )فردو‬
NOTE- "xanjast" is a corrupted
BQ:676
form of "čičast" (JS1:209)
857
poem :‫هم شه‬ ‫ پرچ‬:‫هم شه‬ ‫چ دن‬

kwei 2, čai*: to kay 2, kaeš, čay, čî 1: to prepare čitan čîdan: to arrange
collect, pile up
čayeiti, činaiti: selects, sorts BQ:676 (‫چ دن )چینه‬
‫ ان اش‬،‫جمع کردن‬
PK:637,638 PK:637, BQ, PH:204, KM
PK:637, CH
COGNATES- Avestan "spâ 2: to build";/ Old Persian "sâ 1: to build" (KT:209)
858
‫چ ه‬
čirya: brave, quick cêr, čêrîh: strong, brave, quick, čîr: dominating, victorious
dominating
‫ ــع‬،‫شجاع‬ (‫چ )چ ه‬
BT:598, BQ:676, BK:1150 BQ:676 BT:598, BQ:676
859
what :‫هم شه‬ ‫ چه‬:‫مقا سه‬ ‫چ‬

kwo: stem of interrogative and relative pronouns čitčiy, cišciy: čiš čîz: thing ‫چ‬
thing
‫ر شه ضمایر سئوا و س‬ BQ:676 BQ:676
‫چ‬
PK:644,646
BQ:676
860
‫ آه‬،‫آهن‬ :‫چ ﻼن‬

skhai: to cut, kai, či: to čêlân: metal objects čîlân: small objects made of iron
strike cut
‫چ ﻼن‬
‫ه زدن‬ ،‫ب دن‬ čêlânkar: metal worker
BL1:84 čîlângar: metal worker ‫چ لنگر‬
PK:917 BL1:84 MO:1327
861
‫چ دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ دیوار خش‬:۱‫چینه‬ ‫چ ﻼن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ آهنگر‬:‫چ لنگر‬
‫ طعمه دام‬،‫ دانه مرغان‬،‫غله‬ :۲‫چینه‬

Pahlavi Persian
čine: grain ‫ غله‬،‫دانه مرغان‬ čineh: grain, bait for birds (‫چینه )چینه دان‬
JS1:211 ‫همه ارها را انجام ب‬
(‫)اسدی‬ ‫چو دخواه چینه نهد دام ب‬
COGNATE- Sanskrit "čima, kima: grain" (JS1:211) JS1:211
862
153
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ح‬
cable :‫هم شه‬ ‫ ا ل‬:‫هم شه‬ ‫حل‬

habl: rope ‫طناب‬ habl: rope, cable habl: rope ‫َح ل‬
BR:176 KL:216 NV:89
863
sun, helium :‫هم شه‬ ‫آفتاب ست‬ :‫ِح ا‬

Indo-European Avestan Persian Arabic
sâwel: sun ‫آفتاب‬ hvare, xvar 1: sun, light hûr 2: sun, star herba'
PK:881 PK:881 ‫هور‬ ES:189, AS:50
hûr-bân: "sun
pa: to protect, feed pa: to guard guard", chameleon. herbâ: chameleon
‫ غذا دادن‬،‫حفاظت کردن‬ pâta: protected ‫هور ان‬ ‫ِح ا‬
PK:787,842, BK:103 PH:41,72, KL:114 ES:189, AS:50, BQ MO:1347
864
assassin :‫هم شه‬ "‫"گ اه خشک شده‬ :‫حش ش‬

Arabic Arabic Persian
h.š.š: to dry vegetable hašîš: hemp hašîš: hemp
‫خشک کردن گ اهان‬ haššašîn: hemp users, followers of Hasan Sabbâh ‫حش ش‬
NV:102, KL:706 NV:102, KL:706 NV:102
865
‫ح ات‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ّ
‫حوا‬
"‫"خوش اندام‬ :‫حور‬
Indo-European Av/Old Pers Avestan Pahlavi Arabic
su 1: well, good ‫خوب‬ hu 1: good hava-rd: hu-rust: hûr: heavenly
PK:1037, KL:548 PK:1037 well grown well built woman
Indo-European Avestan BR:188-191 BR:188-191
Persian
leudh, raud 2: to grow raod 1, raodha:
growth, face hûr: heavenly women ‫حور‬
‫رشد کردن‬
KL:885, BK:874 MO:1378
PK:684, KL:885, BK:874, BR:39
NOTE- see BR:39,188-191for a discussion on the debated roots and meanings of the word "hûr".
866
‫اهواز‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫حوز‬

‫ح ات‬
h.y.y: to live ‫زس‬ hayat: life hayât: life ‫ح ات‬
hawwa: the living being, child bearing, Eve havvâ: Eve ّ
‫حوا‬
KL:552, NV:118
KL:552, NV:118 NV:118
867
154
‫خ‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ ش ا‬،‫ س‬،‫ه ز‬ ‫این حرف ا‬

.‫غ دل شود‬
‫خاج‬
Armenian Persian
xâč: cross ‫ صل ب‬،‫خاج‬ xâj: cross, club suit in cards ‫خاج‬
MO:1384 ‫صل ب و خاج سوزد ل س ا کند‬
(‫بنای م ــدرس ــه بر گــن ــد گ ـ ـران آرد ) مال اسماع ل‬
HM:227, BQ:696, MO:1384
868
hard :‫هم شه‬ ‫خار‬

kar 1: hard ‫سخت‬ xâr: hard, rough xâr 2: thorn ‫خار‬
PK:531, IC:1056,1632 BQ:697, WD:355, BK:173 xârâ: a hard stone ‫خارا‬
NOTE- AP:232 suggests the Indo-European root "Ǧhers: spiky animal" BQ, PH
for the origin of Persian "xârpošt: porcupine" and "xâr: thorn".
869
‫خار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خارا‬
sore :‫هم شه‬ ‫خاراندن‬

Indo-European Persian Avestan Persian
swer, huar*: to press, negârdan: to write or paint Xvara: xârândan: to scratch
hurt, scratch wound, sore
( ‫ن اردن )ن اش‬ (‫خاراندن )خار دن‬
‫ خاراندن‬،‫ف دن‬ CH:150
CH:150
PK:1050, IC:1348, CH:150
negâr: beautiful image ‫ن ار‬
BQ NOTE- see Kar for an alternative root.
870
‫ خار‬:‫هم شه‬ ‫خار دن‬

kar 1: hard ‫سخت‬ Qusêro: scrape, scratch xârîdan: to scratch, itch ‫خار دن‬
PK:531, IC:1056,1632 IC:1056 IC:1056
NOTE- see Swer for an alternative root
871
‫خاس‬
suîğ: jump, dance haiz: to rise xâstan, xâstan: to rise
‫ رقص‬،‫پرش‬ xvîsat: he rises xêzistan: to rise ( ‫ رستاخ‬،‫ خ دن‬،‫خاس )خ دن‬
IC:1354 PH:103, AG2:66 NB:39, FVS:199
BQ:700,745,948, PH:103, IC:1354
COGNATE- Avestan "haxš: to rise" (PH:102)
872
155
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫خاش‬
‫پرخاش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خاش‬
‫خا‬
Pahlavi Persian
xâk: dust, soil, earth ‫ زم‬، ‫خا‬ xâk: dust, soil ‫خا‬
BQ:701 MO:1390
873
‫خا س‬
ster 1: to spread ‫گس دن‬ star 1: to spread, throw xâk-astar: xâkestar: ashes
spread dust
PK:1029, CH:263 KL:1522, AG3:73
(fire ashes) ‫خا س‬
Pahlavi BQ, TV, AG3
BQ:278,1816,
xâk: dust, soil, earth ‫ زم‬، ‫خا‬ PH:205
BQ:701
874
‫خام‬
om: raw, bitter ‫ تلخ‬،‫خام‬ âmâd xâm: raw xâm: raw, not cooked ‫خام‬
PK:638, AP:233 AP:233 AP:233 AP:233
875
‫ر شه‬ ‫ فراموش از هم‬،‫ مردن‬:‫مقا سه‬ ‫خاموش‬

Indo-European Indo-European Sanskrit Persian
mer 2: to rub away, die Mers, Marš: to forget â-marš: to be xâmuš: quiet, dark
patient (quiet)
‫ مردن‬،‫فرسودن‬ ‫فراموش کردن‬ ‫خاموش‬
BQ:708, 1448
PK:735,970 PK:737, CH:268 BQ:706,1448
876
‫خان‬
xan: ruler ‫فرمانده‬ xân: ruler xân: sir, title of respect ‫خان‬
KL:844 xân-umm: mother of the ruler, a
Arabic xânom: lady ‫خانم‬
title of respect like bayg-umm
umm: mother ‫مادر‬ KL:844 BQ:707, MO
KL:160
877
‫خان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خانم‬ ۲‫ اه‬+ ‫خانه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خانقاه‬

‫خانه‬
gwhen 3, kan*: kan 1, xan, kantan, xandan: to dig xâneh: house
to dig and fill gan: to dig, pile َ
kandak, xanak: a dug-in house (‫خانه )خن‬
‫کندن و ُپر کردن‬
PK:491, PH:194, BT:583 PH:194, TV:8, 155, BQ:1707 PH:194, BQ, FJ:51
CH:232, PK491
878
156
‫خا‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
canal :‫هم شه‬ ‫ حوض‬،‫چشمه‬ : ‫خا‬

gwhen 3, kan*: to kan 1, xan, gan: xânîg: spring, xânî: spring, water pond ‫خا‬
dig and fill to dig, pile up, build water pond
‫ز م آب آن رخشنده خا‬
‫کندن و ُپر کردن‬ PK:491, PH:194, BT:583 PH:194, TV:8, 155,
BQ:1707 (‫ه ظلمت رفته آب زند ا )گنجی ه‬
CH:232, PK491
BQ, BK:46, MO:1395
879
bring, sun :‫هم شه‬ ‫خاور‬

sâwel: sun ‫آفتاب‬ hvare, xvar 1: sun, light hvare-varân: xâvar[ân]: east
where sun is
PK:881 PK:881
carried, west. ‫خاور‬
Indo-European Av/Old Pers BQ, MO
PK:881, KL:1469,
bher 1: to carry ‫حمل کردن‬ bar: to carry PH:111
PK:128,163, BK:107 PK:128
NOTE- BK:870 indicates that the compass directions were not uniform among Indo-
European speakers. For some, "in front = south" and, hence, east and west were reversed.
880
burden :‫هم شه‬ "‫"خا ه ار‬ ‫ما‬ :‫خاو ار‬

aw: bird ‫پرنده‬ Ow: a bird egg âvaya, xâya: hâyîk, xâyak: xâvîyâr:
egg egg, testicle caviar
PK:86 PK:86,783
PK:783, BK:256
xâyak-bar, ‫خاو ار‬
Indo-European Av/Old Pers xâyak-bâr: egg
bher 1: to carry ‫حمل کردن‬ bar: to carry carrier (fish) PH:103,
BK:256, AA:104
PK:128,163, BK:107 PK:128 PH:103, AA:104,
BQ:711
881
egg :‫هم شه‬ ‫خا ه‬

Indo-Euro. Indo-Euro. Av/Old Pers Pahlavi Persian
aw: bird Ow: a bird âvaya, xâya: hâyîk, xâyak: egg, xâyeh: egg, testicle
egg egg testicle
‫پرنده‬ ‫خا ه‬
PK:86,783
PK:86 PK:783, BK:256 PH:103, AA:104, BQ:711 PH:103, BK:256, AA:104
882
‫ ج دن‬،‫خوردن‬ :‫خای دن‬

khâd: to bite ‫از زدن‬ xad 1, xâ xâyîdan: to grind with teeth, chew (‫خای دن )خای‬
PK:634, WD1:341 PH:104, AP:234 ‫لب ه دندان خای د شاه‬ ‫ه‬
( ‫کــرد خ ـ ــره د ش ــان ن ـ اه )فردو‬ ‫ه‬
BQ:712, AP:234
883
‫خفه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خه‬، َ ‫َخ‬
157
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫خ‬
Cathay :‫هم شه‬ ‫خ‬

Mongolian Persian
َ ُ
xitai: name of a tatar dynasty that ruled beijing 936-1122. xotan: poetic name for China (‫خ )ختا‬
they were from xitan, an area in north west china.
BQ:715
‫خ‬
KL:251, ED*
884
‫م ارک‬ :‫خجسته‬
su 1: well, good ‫خوب‬ hu 1: good hu-jasta: well xojasteh: "blessed"
wished, blessed
PK:1037, KL:548 PK:1037
‫خجسته‬
Indo-European BQ, PH:108
BQ
gwhedh: to ask, wish, want ‫ خواس‬،‫پرس دن‬
PK:488
COGNATES- "Avestan: jaithyemi: I ask for"; "Old Persian: jadiyâmiy: I ask for" (PK:488); /
"Pahlavi: žastan: to request" (BQ:717)
885
ُ
‫ه ر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ن ک‬: ‫خج‬
"‫که از او مک م طلبند‬ ‫"ک‬ :‫خدا‬

Indo-European Indo-European Avestan Pahlavi Persian (1)
ghu 1: to call for Ghu-to: God, zavaiti: xvatây: xodâ: God (who is called
help, appeal one who is called invoked, God God upon for help)
upon for help ‫خدا‬
‫مک خواس‬ WD:599, KL:413 HM:54
PK:413 AD ‫ خواجه‬،‫خدیو‬
NOTE- See "Aiw" for another possible root. BQ:718, PH:104, NS:159
886
"‫"زنده از خود‬ :‫خدا‬

seu 1: self ‫ نفس‬،‫خود‬ hva, hava, xva, xvatây: xodâ: "alive
xvâothra: self God from self"
PK:882
HM:54, TV:79
Indo-European Avestan ‫خدا‬
xvâjo-ayâo, xvadâya:
aiw: vitality, eternity âyu, ay: alive from self ‫ خواجه‬،‫خدیو‬
life, age
‫ ا د ت‬،‫ح ات‬ BQ:779, PH:104
PK:882, BQ:718, BT:1862
PK:17 PK:17 NOTE- See "Ghu 1" for another possible root.
887
‫خدنگ‬
Chinese Altaic Persian
xalen: birch tree, birch wood xadang: hard wood, arrow made of this wood ‫خدنگ‬
‫ چوب توس‬، ‫درخت توس‬ LF:553
LF:553, BQ:719, NS:158
LF:552
NOTE- Xalen was a common tree in north China and Tabarestân.
The artifacts from this wood were exported to Iran.
888
‫خدا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خدیو‬
158
‫خر‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
hard :‫هم شه‬ ‫خر‬

kar 1: hard xara: a harsh-voiced xar: donkey, harsh xar: donkey, symbol of
animal, donkey harshness
‫سخت‬ WD:355, BK:173
PK:531, IC:1056,1632 ‫خر‬
GR:166
BQ, PH, ES:190
889
sun :‫هم شه‬ "‫"خاست اه خورش د‬ :‫خراسان‬

Indo-Euro. Avestan Avestan Pahlavi
sâwel: sun hvare, xvar 1: hvare-âsân: sun rise, east xvar-âsân
sun, light
‫آفتاب‬ PK:881, KL:1469, PH:111 BQ:723
PK:881 PK:881 Persian
Old Persian xorâsân: an eastern state in Iran ‫خراسان‬
âs, âsa: to arrive, come ‫ رس دن‬،‫آمدن‬ ‫ز ــان ـه ــلوی هرک ــو ش ـ ـنــاس ـ ــد‬
AG1:62 ( ‫خراسان آن بود کزوی خورآسد )فخر گر ا‬
BQ, MO
890
َ
‫ِخ َرفس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ جانور‬: ‫خراس‬
‫ه ناز و وقار‬ ‫رف‬ :‫خرام دن‬

Sanskrit Av/Old Pers Pahlavi Persian
kram: to walk, to step xram: to step, walk xrâm, a-xrâm: xarâmîdan: to flaunt
to flaunt
‫ راه رف‬،‫قدم زدن‬ AG3:50 ‫خرام دن‬
BQ:724, MO:1406, PH:104 AG3:50 MO:1406, AG3:50, BQ:724
891
‫"خ ار درشت" هم شه خر ه مع درشت‬ :‫خ زه‬

kar 1: hard ‫سخت‬ xara: a harsh-voiced xarbûcak, xarbuz: xarbozeh: "large
PK:531, IC:1056,1632 animal, donkey rough cucumber cucumber", melon
Pahlavi
GR:166
BQ, KM:607
‫خ زه‬
BQ, KM:607
bûjîna, bûcak: cucumber ‫خ ار‬
BQ, KM:607
892
‫ خارا‬:‫هم شه‬ ‫خرچنگ‬

kar 1: hard ‫سخت‬ xâr: hard, rough xarčang: crab
PK:531, IC:1056,1632 kar-cang: crab (due to its hard body, or large claw) ‫خرچنگ‬
BQ:697, WD:355, BK:173 BQ, PH
COGNATE- Old Indic "karkatah: crab" (KL:703)
893
‫غرغره‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خرخره‬

ُ
‫خرد‬
ksudros: coarse, crushed in small pieces xšudram: seed kvart, xvart: xord: small
small ُ
‫ خرد شده در قطعات کوچک‬، ‫درشت‬ xvareta: small ‫خرد‬
IC:576,1060 BQ:729, IC:576,1060 BQ:729 BQ:729,
IC:576,1060
NOTE- see "Skordh: small" for another possible root of this word.
894
159
ُ
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫خرد‬
ُ
‫خرد‬
ُ
skordh, kerdh: small ‫کوچک‬ xvareta: small kvart, xvart: xord: small ‫خرد‬
Pok:949, AP:236 BQ:729, IC:576,1060 small BQ:729, IC:576,1060
BQ:729
NOTE- see "Ksudros: crushed into small pieces" for another possible root of this word.
895
hard :‫هم شه‬ ‫ِخ َرد‬

kar 1: hard ‫سخت‬ xratu: mental strength xrat: intelligence xerad: intelligence ‫ِخ َرد‬
PK:531, IC:1056,1632 PK:531, BK:1201 BQ:729
896
save, safe, solid, salute :‫هم شه‬ "‫ صحت‬، ‫ رسا‬،‫" مال‬ :‫خرداد‬
solo: whole ‫ امل‬،‫تمام‬ haurva 1: whole, all, each Xordâd: completeness,
perfection
PK:979 haurva-tât: completeness
Avestan ‫خرداد‬
PK:979
tât: a suffix for making abstract nouns BQ:729,2318
KT:199 COGNATE- Old Persian "haruva: complete"

897
arctic :‫هم شه‬ ‫ آرشام‬،‫ ارشام‬:‫هم شه‬ ‫خرس‬

rk-tho: bear (animal) ‫خرس‬ areša: bear xirs xers: bear ‫خرس‬
PK:875, GR:70 PK:875 BQ:733 BQ:31,733
COGNATE- Old Persian "arša: bear" (BQ:733)
898
settle :‫هم شه‬ ‫ سند دن‬:‫هم شه‬ ‫خرسند‬

au: away, off, down ‫ ای‬،‫ دور‬،‫جدا‬ ava 1, aorâ: avara-sad: settle xorsand
down down, satisfy
PK:72
KL:132, PK:72 KL:132, PH:105, BQ:733 BQ:733
Indo-European
Avestan Persian
sed, had*: to sit, step, go sad, sand: xorsand: satisfied ‫خرسند‬
‫ رف‬، ‫شس‬ settle, agree
PH:22, BQ:145,180
PK:884,887, KL:1075, CH:125 PH:71, AG3:43
899
َ
‫جانور موذی‬ : ‫ِخ َرفس‬
krep: body ‫دن‬ kerefs: body xrafstar: xerafstar: pest
pests, َ َ َ
PK:620, KL:352
xrafs-tra: troublesome ( ‫ خراس‬، ‫ِخ َرفس )خس‬
Indo-European Avestan carnivorous creatures
creatures TV:40, MO, AP:237
ed: to eat ‫خوردن‬ adâiti: to eat TV:37, AP:237
PK:287 PK:287, BQ:44,1624 PK:617, AP:237
900
160
ُ
‫خ ّرم‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
ُ
‫خ ّرم‬
su 1: well, good ‫خوب‬ hu 1: good hu-rama: well rested xurram
PK:1037, KL:548 PK:1037 BQ, PH:108
BQ:737
ُ
rem: to rest ‫اس احت کردن‬ râman: quiet, restful xorram: "well rested" ‫خ ّرم‬
PK:864 PK:864, KL:1335, BK:841, KM:351
BQ
901
ُ
‫خرما‬
Pahlavi Persian
ُ ُ
armâv, xarmâ(v): date ‫خرما‬ xormâ: date ‫خرما‬
BQ:738 BQ:738
902
burden, bear :‫هم شه‬ ‫خروار‬

kar 1: hard ‫سخت‬ xara: a harsh-voiced animal, donkey xar: donkey, xarvâr: the load
harsh size a donkey
PK:531, IC:1056,1632 GR:166
could carry
Indo-European Av/Old Pers xar-bâra:
bher 1: to carry ‫حمل کردن‬ bar: to carry donkey load ‫خروار‬
PK:128,163, BK:107 PK:128 WD:355, BK:173 BQ, PH, ES:190
903
‫خروش دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خروس‬ ‫خروش دن‬ ‫ خروس ـ رج ع شود ه‬:‫خروچ‬
‫خروش دن‬
ker 3: loud noise, noisy birds xraos: loud xrusîten: roar xorûšîdan: to roar ‫خروش دن‬
noise
‫ پرند ان پر صدا‬،‫صدای لند‬ xros: rooster xorûs: rooster (‫خروس )خروچ‬
PK:571, KL:1305
PK:567 BQ:741 BQ
904
‫خ دن‬
kwri: to buy ‫خ دن‬ xrî: to buy xarîtan xarîdan: to buy, accept ‫خ دن‬
PK:648 AG3:50 BQ:743 PK:648, KL:1241, BK:817, BQ, AP:239
905
chart :‫هم شه‬ ‫ نقشه‬، ‫ک سه چر‬ :‫خ طه‬

čartês: leaf of papyrus ‫برگ اپ وس‬ xarita: xariteh: map, leather bag ‫خ طه‬
map
NOTE- Probably from an Egyptian origin ‫ه کدام رو س دی طمع بهشت بندی‬
AR:22
AD:203, KL:239 (‫تو که در خ طه چندین ورق س اه داری )سعدی‬
MO:, AR:22
906
161
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫خزانه‬
magazine :‫هم شه‬ ‫خزانه‬

Parthian Pahlavi Arabic Arabic Persian
gzn: treasure ganj: treasure kanz: maxzan: xazâneh: storage, treasury
treasure storage
‫گنج‬ BQ:1841, BR (‫خزانه )مخزن‬
AA:108, BR
GR:182 BR NV
NOTE- BR claims Pahlavi "ganj: treasure" was is possibly borrowed from a Median root
907
‫خواب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خس دن‬ ‫خاس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خ دن‬

ُ
‫ک ده شده‬ :‫خست‬
svas: thresh, beat grain xvasta: threshed xost: pressed, squeezed, mashed
ُ ُ
‫خرمن کو کردن‬ BK:510 (‫خوست )خست‬
BK:510 BK:510, MO:1455
908
َ َ َ َ
‫خسته‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خس‬ ‫ِخ َرفس‬ ‫ جانور موذی ـ رج ع شود ه‬: ‫خس‬
‫خسته‬
Indo-Scythian Avestan Pahlavi Persian (1)
َ
xad: to beat, to wound xad 2, xas: xvastan: to beat xastan: to beat ‫خس‬
to tear, beat
‫ زخ کردن‬،‫زدن‬ xastak: beaten xasteh: beaten, tired ‫خسته‬
BL1:60 BL1:60, AG3:50
BL1:60 BL1:60, BQ:747
NOTE- AP:240 suggests root "Swer: to hurt"
909
‫خسته‬
َ
swer, huar*: to press, Xvara: xvastan: to beat xastan: to beat ‫خس‬
hurt, scratch wound, sore
xastak: beaten xasteh: beaten, tired ‫خسته‬
‫ خاراندن‬،‫ف دن‬
CH:150 BL1:60 BL1:60, BQ:747
PK:1050, IC:1348, CH:150
NOTE- BL1:60 suggests root "Xad: to wound"

910
‫استخوان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ هسته‬:۱‫خستو‬

َ
‫ ستای دن‬:‫هم شه‬ ‫ا مان آورنده‬ :۲‫خستو‬
steu 1: to stav: to praise stâyîtan: to praise xastû: believer, confessor
praise َ
staoiti: praised âstvân: believer, trusted (‫ )خستوان‬۲‫خستو‬
‫ستا ش کردن‬ َ
PK:1035 âstôbân: confessor ‫تو خستو شوآنرا ه هست و ک ست‬
PK:1035
BQ:747,1098, TV:31
‫روان و خ ــرد را جـ ــز ا ـ ــن راه نـ ـ ـســت‬
( ‫)فردو‬
BQ, PH:159, NB:180, TV:31
911
162
ُ ‫ُخ‬
ُ
‫در هم‬ : ُ‫خ‬
kleu 1, srau*: sru, srav, xšnu: to hear hu-srav: well hu-srov: well-famed,
to hear famed, famous title of kings and in-laws.
‫ش دن‬ dâuš-sravah: ill-famed PH:108, TV:331 BQ:748
PK:605, CH:356 PH:177
Persian
Indo-European Av/Old Pers ُ
xosor: father-in-law (‫ خسوره‬،‫خ ُ )خسور‬
su 1: well, good ‫خوب‬ hu 1: good ُ
PK:1037, KL:548 PK:1037
xošû: mother-in-law ‫خشو‬
BQ
NOTE- BQ:749 indicates these words are cognates of "xosrow: king"
912
"‫"خوشنام‬ :‫خ و‬
kleu 1, srau*: to hear sru, srav, xšnu: to hear hu-srav: hu-srov: well-
well famed famed, title of
dâuš-sravah: ill-famed (ruler) kings and in-laws.
‫ش دن‬
PH:177 BQ, PH:108
PK:605, CH:356 BQ:748
su 1: well, good ‫خوب‬ hu 1: good xosrow: "well known" (king)
PK:1037, KL:548 PK:1037 (‫خ و )ک ی‬
BQ
NOTE- PK:1043-44 derives "xosor" from "Swekru: father-in-law or mother-in-law"
913
ُ ‫ُخ‬ ُ ُ ‫ُخ‬ ُ
‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ در هم‬:‫خسوره‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ در هم‬:‫خسور‬
‫کسوف‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خسوف‬
َ
‫ج دن‬ :‫خس دن‬
kes: to scratch ‫خراش دن‬ xasîdan: to chew ‫خس دن‬
PK:585, WD1:449 IC:572
914
check, chess :‫هم شه‬ "‫"شاه مردان‬ :‫خشا ار‬

ersen: ejector of semen, male ‫ نر‬، ‫دفع کننده م‬ aršan, varešna: male, Xašâyâr:
man, hero "king of men"
PK:78-81,335
Indo-European Av/Old Pers ‫خشا ار‬
xšaya-aršan: hero
ksei 1: possess, qualify, rule xšây, xši: to among kings or king of men
BQ
‫ فرمانروا کردن‬،‫قادر و شا سته بودن‬ rule, to qualify
PK:336, AD:1480, GR:414
PK:626, KL:272, CH:451 PK:626, KT:181
915
‫ ه م‬:‫هم شه‬ ‫آجر خام‬ :۱‫خشت‬

aidh: to burn ‫سوزاندن‬ ištya: dried clay, brick xišt: clay brick xešt 1: clay brick ۱‫خشت‬
PK:11, CH:157, KL PK:11, PH:108, BK:604 TV:36 BQ:750, BK:604
916
163
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ۲‫ِخشت‬
‫ن ه کوتاه‬ :۲‫ِخشت‬
eres 2: to pierce aršti, aštrâ: a aršt xešt 2: a short spear ۲‫ِخشت‬
short spear
‫سوراخ کردن‬ BQ:751 ‫چو ش نر بر آن خوک دژم تاخت‬
PK:335 PK:335, KT:172, AG1:31 ( ‫س ه پر خشت پ چان را ب انداخت )و س و رام‬
BQ:751, AG1:31
917
austerity :‫هم شه‬ ‫خشک‬

Indo-European Av/Old Pers Pahlav Persian
saus, hauš*: hauš: to dry hušk, xošk: dry (‫خشک )خوش دن‬
dry xušk
hauš-a, huška, uška: dry ‫خوش د چشمه های قد م‬
‫خشک‬ BQ:752
PK:881, CH:174
(‫نــماند آب جز آب چشـم یتـ م )سعدی‬
PK:881, GR:373, AG2:64, CH:174
BQ:752, MO:1461, AG2:64, CH:174
918
iron :‫هم شه‬ ‫شمن‬

ِ ‫ ِخ‬،‫خشم‬
eis 1: passion, aes-ma, aêš-ma: hišm, xešm: xešm (xašm): anger ‫خشم‬
move fast anger anger
xešmen: angry ‫شمن‬
ِ ‫ِخ‬
‫ــع‬ ‫ حرکت‬،‫ه جان‬ PK:299, BQ:754, CH:159
hišmin: angry
PH:109, BQ
PK:299 AP:244, BQ:754
919
َ َ
‫رنگ آ ت ه‬ :‫خشن‬
Indo-Euro. Avestan Avestan Persian
َ َ
ksei 2: bright xšae-ta, xšôithmi: a-xšae-na: not xašan: dark blue ( ‫خشن )خش‬
‫روشن‬ bright bright, a dark َ
WD1:501, BQ:788,1320 color, green xašîsâr: a blue bird ‫خش سار‬
WD1:501, BT:541
‫پ اده ه رفت ج ان ش ار‬
Indo-European Av/Old Pers WD1:501, BQ:1320,
BK:1053 ( ‫خش ـ ســار د د اندرآن رود ــار )فردو‬
ne 1, an 3: no, not a-, â-, an-:
َ no, not
‫نه‬ BQ:756, MO:1425, AT:89
PK:756, KT:167 PK:757, KT:167
920
‫ خوب‬:‫هم شه‬ ‫خشنود‬

kes: to scratch ‫خراش دن‬ hu-xšnuta, hu-šnûta: xušnût
PK:585, WD1:449 well polished, pleasant, happy BQ:755
PK:585, KT:175
Persian
su 1: well, good ‫خوب‬ hu 1: good xošnûd: happy, satisfied (‫خشنود )خوش‬
PK:1037, KL:548 PK:1037
PH:113, BQ:755, AG3:52
921
َ َ ُ ‫ُخ‬ ُ
‫خشن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ نو‬:‫خش سار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ مادر هم‬:‫خشو‬
َ َ
‫خشن‬ ‫پرنده ـ رج ع شود ه‬ ‫ نو‬: ‫خش‬
164
‫خفتان‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
caftan :‫هم شه‬ ‫زره‬ :‫خفتان‬

Iranian Persian
kaftân: a silk-filled war garment xaftân: armor (‫خفتان )خفدان‬
‫ل اس جنگ پر شده از اب شم‬ ‫ه خفت ــا ش بر ن ه گذاشتم‬
AA:11, ED*
( ‫ه ن ـرو از آن ز نــش برداش ـتــم )فردو‬
BQ:759, MO:1431
922
ُ َ ُ
‫خواب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خف‬ ‫خواب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خفت‬
َ
‫خفتان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ زره‬:‫خفدان‬ ‫خواب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ختک‬:‫خفج‬
‫خواب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خفس دن‬
‫خفه‬
Pahlavi Persian
xapak: suffocate ‫خفه‬ xafeh: suffocate (‫ خ ه‬، َ ‫خفه ) َخ‬
BQ:761 BQ:761
923
‫فه کردن‬ :‫خف دن‬

xaf*: cough ‫فه‬ xafîdan: to cough ‫خف دن‬
NOTE- it is a vocal imitation of CH:440
COGNATE- Bakhtiari "xufa: cough" sound (onomatopoeia)
(CH:440)
CH:440
924
َ
‫اخﻼط‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ِخلط‬ ‫خل دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خل ان‬
‫خلنج‬
Sanskrit Persian Arabic English
kulanjâ: a plant (alpina galanga) xalanj, xalang: xalanj, xalanjan galingale
galingale NOTE- through
‫گ اه خلنج‬ ‫ خلنگ‬،‫خلنج‬ Latin and French
AA:112
LF:545 MO:1437, LF:545
LF:545, KL:635
NOTE- AD:539 & KL:635 derive it from Chinese Kao-Liang Ĉaing: ginger.
LF:545 calls this a translation error.
925
َ َ
‫خل دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ارو‬:‫خ ِله‬ ‫خلنج‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گ اه‬ ‫ نو‬:‫خلنگ‬
َ
sword :‫هم شه‬ ‫خل دن‬
َ
swer, huar*: to press, xvara: thorn, to xalîdan: to pierce, dip in water ‫خل دن‬
hurt, scratch pierce َ
xaleh: thorn, also an oar ‫خ ِله‬
‫ خاراندن‬،‫ف دن‬
PK:1050, KL:1554 xale-bân: one who rows a boat, pilot ‫خل ان‬
PK:1050, IC:1348, CH:150
PH:109, BQ:766
926
165
ُ
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫خم‬
ُ
cup, cove :‫هم شه‬ ‫خم‬
ُ
gêu 1, kauč*: to bend, wrinkle xumba: bent xumbak: a jar xom: jar (‫ )خمره‬۱‫خم‬
container, pot
‫خم و درهم شدن‬ PH:195 BQ, WD1
PK:591,592, KL:391
PK:394-398, PK:588-592 NOTE- Compare with root "Kam 2: to bend"
927
َ
‫ چمان‬:‫هم شه‬ ‫خم‬
َ
kam 2, kamp: to bend, a vault kanpa: to bend xam: a curve ‫خم‬
‫ حفره‬،‫خم کردن‬ čam: to bend, move PK:525, BQ, PH:99, AG3:48
PK:524,525, CH:229 fluently
PK:524,525
928
َ ُ
‫خانه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خن‬ ‫خم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خمره‬
‫چ چست‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ اروم ه‬:‫خنجست‬
‫خندق‬
Indo-European Av/Old Pers Pahlavi Arabic Persian
gwhen 3, kan*: kan 1, xan, gan: kantan, xandan: xandaq: a xandaq:
to dig and fill to dig, pile up, build to dig dug out trench trench
‫کندن و ُپر کردن‬ PK:491, PH:194, BT:583 PH:194, TV:8, 155, ‫خندق‬
BQ:1707 AA:113
CH:232, PK491 MO:1443
929
‫خنده‬
Pahlavi Persian
xand, xand-ak: laughter ‫خنده‬ xandeh ‫خنده‬
BQ:774 BQ:774
930
‫جنگ‬ ‫ اسب ـ رج ع شود ه‬:‫ِخنگ‬

ُ
voice :‫هم شه‬ ‫ نوا‬:‫هم شه‬ ‫ نوا‬+ ‫خوش‬ :‫خن ا‬
wekw: voice ‫صدا‬ vak, vačah, vaxš 1: ni-vak: hu-ni-vâk
PK:1135 word, voice, sound sound, music
BQ:777
PK:1135 BQ:2174 Persian
Indo-European Av/Old Pers Pahlavi ُ
xonyâ: melody, music ‫خن ا‬
su 1: well, good ‫خوب‬ hu 1: good hu, hup, xûb
BQ:2174,2178
PK:1037, KL:548 PK:1037 BQ:784
931
‫مشهور بودن‬ :‫خن دن‬

swen, huan*: xvan, xwan: xvântan: to xanîdan: to echo, to be famous ‫خن دن‬
to sound, call to call, sound read, sing, call
‫خن ده ه گی ه مهر و وف ــا‬
‫صدا کردن‬ PK:1046, CH:144,
BQ:784, AP:250
( ‫زآهرم ـنــی دور و دور از ج ـف ــا )فردو‬
PK:1046, CH:144 AP:250
PH, BQ, CH:144
932
۱‫خود‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خو‬
166
‫خواب‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫خواب‬
swep: to sleep ‫خواب دن‬ ُ
xâb: sleep, dream ( ‫خواب )خف‬
Avestan
PK:1048
Pahlavi xoftak: nightmare
َ َ َ ُ
xwap, xvap, xwaf: to sleep xwâb, xuft: sleep (‫ خفج‬، ‫خفت ) َ خت‬
xvafna, xwafsa, hufsa: sleep xvaf-s-îyan: to xofsIdan: to sleep
sleep (‫خفس دن )خس دن‬
PK:1048, PH:107, AG3:50 AG3:50, BQ:746 BQ, HM:56, MO:1431
933
‫خدا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خواجه‬

‫خوار‬
êter: internal (insignificant) organs xv-âthra: xvâr, xâr xâr 1: of low value
insignificant, low in value
( ‫اعضای داخ )ناچ‬ PH:110,127 ‫خوار‬
PK:344, IC:1347, WD1:264 PK:344 BQ:780,866, PH:110,127
934
"‫خوب‬ ‫" زم‬ :‫خوارزم‬

Indo-European Old Persian Av/Old Pers Persian
su 1: well, good ‫خوب‬ hu, u, uv: good u-vâra-zmi: Xârazm, Khârazm: a city
PK:1037, KL:548 KT:175 good ... land in central Asia, modern Khiva
Indo-European Av/Old Pers KT:177
‫خوارزم‬
BQ:781,805, MO5:488,491, KL:49
ğdhem, ğem: earth ‫زم‬ zam: earth
PK:414,BK:16 BQ:1032, KT:177
935
‫خواس‬
swâd: sweet xwâs, xwâd: to desire xvâstan: to desire, want xâstan: to want
‫ش ن‬ PK:1040, AG3:51 xvâstag: wealth (‫خواس )خواهش‬
PK:1039 PH:110, BQ:783, DS:172 BQ:783
936
swart :‫هم شه‬ ‫دوده برای مرکب‬ :‫خوال‬

swerd: dirty, dark ‫ تارک‬،‫کث ف‬ xwâl: soot used for making black ink ‫خوال‬
hwar*: to paint, stain ‫کردن‬ ‫ ل‬،‫رنگ زدن‬ BQ:782, CH:151, AP:248
PK:1052, AP:248, CH:151
COGNATE- Avestan "ka-xvareda: a reference to people with dark skin" (CH:150)
937
‫خوان‬
xvaini: cover, carpet xvân: table cloth, food table xân: food table, table cloth
‫ فرش‬،‫پوشش‬ NOTE- Hubshmân does not agree with this (‫خوان )خوانچه‬
derivation
TV:59, PH:110 BQ:783
PH:110, KM:640
938
‫خوان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خوانچه‬
167
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫خواندن‬
sound :‫هم شه‬ ‫خواندن‬

swen, huan*: xvan, xwan: xvântan: to xândan: to read, sing, call ‫خواندن‬
to sound, call to call, sound read, sing, call
‫صدا کردن‬ PK:1046, CH:144, âxûnd: preacher ‫آخوند‬
AP:250 BQ:784, AP:250
PK:1046, CH:144 PH, BQ, CH:144
939
sister :‫هم شه‬ ‫ خود‬:‫هم شه‬ ‫خواهر‬

seu 1: self ‫ نفس‬،‫خود‬ Swe-sor: one's xvan-har: xvâ-har
PK:882 own female, girl in sister
Indo-European your own family BQ:784
Persian
ter 2, tar: a kinship term ‫سوند گروه ا فام ل‬ BK:85,108, PK:1051 xâhar: sister ‫خواهر‬
PT:863
940
‫خواس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خواهش‬
sweet :‫هم شه‬ ‫ خواهش‬، ‫ خواس‬:‫هم شه‬ ‫ مزه‬، ‫چاش‬ :‫خوای‬

swâd: sweet ‫ش ن‬ xwâs, xwâd: to desire xwây: taste, flavor ‫خوای‬
PK:1039 xvâsto: sweetened by cooking CH:141, DK*
PK:1040, AG3:51
941
euphoria :‫هم شه‬ "‫"عمل ن ک‬ :‫خوب‬

su 1: well, good ‫خوب‬ hu 1: good hu-apah: good deed hu, hup, xûb
PK:1037, KL:548 PK:1037 PK:780,1037, PH:111, HM:57 BQ:784
op: work, produce in abundance ‫ار کردن‬ xûb: good ‫خوب‬
PK:780 :‫در پ شوند صورت "خ" ا "ه" نوشته م شود‬
ُ
‫ ه دا‬,‫ هومن‬, ‫ ه‬,‫ هما‬,‫ خوش‬,‫ خشنود‬,‫ خ ّرم‬,‫خجسته‬
GR:462
942
self :‫هم شه‬ ‫خ ش‬ :۱‫خود‬

seu 1: self ‫ نفس‬،‫خود‬ xwa-tam, xwa-tô: the self, xvat xod: self ‫خود‬
PK:882 character, habit BQ:785 xû: one's character ‫خو‬
Avestan xvaê-pati, xvaê-paithya:
hva, hava, xva, one's own self xîš: self ‫خ ش‬
PK:842, TV:267, IC:1351
xvâothra: self NOTE- pati, paithya means self or
own in this combination
PK:882, BQ:718, BT:1862 COGNATE- Old Persian
PK:842, TV:267, IC:1351 "(h)uva: self" (BQ:785)
943
168
۲‫خود‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
hide, hut, house :‫هم شه‬ ‫ﻼهخود‬ :۲‫خود‬

Indo-European Indo-European Av/Old Pers Persian
sku: to cover ‫پوشاندن‬ Kut-no: cover, xaôda, xaudâ: xûd: helmet (‫ ) ﻼهخود‬۲‫خود‬
PK:952,953, IC:1193 shell helmet PK:952, KT:180, BQ:785
PK:952,953, IC:1193 PK:952, KT:180, BQ:785
944
sun :‫هم شه‬ ‫خور‬

sâwel: sun ‫آفتاب‬ hvare, xvar 1: sun, light xvar hûr 2: sun, star ‫هور‬
PK:881 PK:881 BQ:786 xor: sun ‫خور‬
MO:5220, BQ:2389
945
swallow :‫هم شه‬ ‫خوردن‬

swel: to eat ‫خوردن‬ xvar 2, xwar: to eat xvartan: to eat xordan: to eat ‫خوردن‬
PK:1045 PK:1045, KM:10 MO:1455, BQ:788 MO, ES:221
946
sun :‫هم شه‬ "‫"آفتاب تا ان‬ :‫خورش د‬

sâwel: sun ‫آفتاب‬ hvare, xvar 1: sun, light hvare-xšâeta: xvar-šêt
bright sun
PK:881 PK:881
PK:881, KL:1469, PH:111 BQ:786
Persian
ksei 2: bright ‫روشن‬ xšae-ta, xšôithmi: bright
xoršîd: sun ‫خورش د‬
WD1:501, BT:541 WD1:501, BQ:788,1320
BQ, MO
947
َ َ
swallow :‫هم شه‬ ‫هم شه خوردن‬ ‫نهارخوری درار ا قلعه‬ :‫خ َورنق‬
َ َ
swel: to eat xvar 2, xvartan: xavarnağ: royal dining room (castle) ‫خ َورنق‬
xwar: to eat to eat َ َ
‫خوردن‬ ‫برافراشت ق ی که ق خ َورنق‬
PK:1045 PK:1045, KM:10 MO:1455, (‫ه ازار اﻻی آن گش ــت مغبون )صح ت ﻻری‬
BQ:788
MO, ES:221
948
+ ‫خوردن‬ ‫ نهارخوری ـ رج ع شود ه‬:‫اه‬ ‫خورن‬

‫جذام‬ :۱‫خوره‬
swer, huar*: to press, hurt, scratch xwarô: wound xoreh: gangrene, leprosy ‫خوره‬
‫ خاراندن‬،‫ف دن‬ IC:1348
NOTE- MO derives this from "xordan".
PK:1050, IC:1348, CH:150
IC:1348
949
َ
‫ ف خ‬،‫ فر‬:‫هم شه‬ ‫نور و برکت خدا‬
َ ‫َخ‬
:۲‫وره‬
sun :‫هم شه‬
sâwel: sun hvarenah, xvarenah, farnah: brilliance xvarreh: xawrah: blessing
‫آفتاب‬ farnavant: with bright fate, blessed blessing َ ‫َخ‬
‫وره‬
BQ:789
PK:881 PK:881, BQ:1451 BQ:789
950
169
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫خوز‬
‫اهواز‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خوزستان‬ ‫اهواز‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خوز‬
ُ ُ
‫خشنود‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خوش‬ ‫خست‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ک ده‬:‫خوست‬
‫خشک‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خوش دن‬
swine :‫هم شه‬ "‫" ش ه گراز‬ :‫خوک‬

ker 2, sker 2: to cut, separate ‫ جدا کردن‬،‫ب دن‬ xerpta: cut, shaped xûk: "boar-
shaped animal",
PK:938, IC:640,1155
hu-xerpta, hu-
Indo-European Avestan ‫خوک‬
kehrpta: shaped like
su 2: wild boar, pig ‫ خوک‬،‫گراز‬ hu 2: wild boar a boar, pig BQ:794
PK:1038 PK:1038
PK:926
951
ooze :‫هم شه‬ ‫خون‬

wes 1 : wet, also male animal vanhu, vohnua, vohuni: xôn xûn: blood ‫خون‬
blood
‫ حیوان نر‬،‫خ س‬ BQ:795 BT:1434, PH:113, BK:206
PK:1172
PK:1171,1172, IC:1582
952
sweat :‫هم شه‬ ‫ خیو‬:‫هم شه‬ ‫عرق‬ :‫ِخوی‬

sweid, huaid*: to sweat xvaeza, xvâi xay, xoy: sweat, saliva ‫خوی‬
‫عرق کردن‬ xava: sweat BQ:797 ‫ز ــش ده ـس ـتــان س ـ ــوی ری ک ـشـ ـ ــد‬
PK:1043, BQ:805
PK:1043, CH:143 ( ‫زاس ان ه رنج و ه تگ ِخوی کش د )فردو‬
BQ:797
953
۱‫خود‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خ ش‬
‫خ ار‬
Pahlavi Persian
xyâr: cucumber ‫خ ار‬ xyâr: cucumber ‫خ ار‬
BQ:800 BQ:800
954
‫خاس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خ دن‬ ‫مال خول ا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خ ال‬

‫ شنج دن‬:‫هم شه‬ ‫خ ساندن‬
seiku, haič*: to flow, moisten haeč: to irrigate xîsândan: to soak, moisten
‫ خ س خوردن‬،‫جاری شدن‬ CH:127 (‫خ ساندن )خ س‬
PK:893, CH:127 CH:127
955
‫ ِخوی‬:‫هم شه‬ ‫خ ساندن‬

sweid, huaid*: to sweat ‫عرق کردن‬ xvaeza, xava: sweat xîsândan: to soak, moisten
PK:1043, CH:143 PK:1043, BQ:805 (‫خ ساندن )خ س‬
CH:127
956
170
‫خش‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫اوآهن‬ :‫خ ش‬
oies: pole ‫ت‬ aeša: pole, xvêš, xîš: plow or wagon pole ‫خش‬
plow shaft xvêš-kâr
WD1:167 xîškâr: farmer ‫خ ش ار‬
BK:496, BT:32 BQ:799
‫کنم چاه آب اندرو صدهزار‬
( ‫توانگر کنم م ــردم خ ــش ار )فردو‬
PH:114, BQ:803, MO:1465
957
‫خش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ کشاورز‬:‫خ ش ار‬
‫ طب عت‬،‫خوی‬ :‫خ م‬
Avestan Avestan Pahlavi Persian
haem, haya: character, nature haema, xaema: xîm: temper, xîm: temper, nature
temper nature ُ
‫ طب عت‬، ‫شخص ت‬ (‫ دژخ م‬،‫خ م )خوش خ م‬
KM:666 MK:94, PH:114
PH:114, FVS:168,179 BQ:804, PH:114, NS:168,179
958
sweat :‫هم شه‬ ‫ ِخوی‬:‫هم شه‬ ‫آب دهان‬ :‫خیو‬

sweid, huaid*: to sweat xvaeza, xava: xadûk, xeyû: saliva (‫خیو )خیوه‬
sweat xayû(k)
‫عرق کردن‬ ‫زد دار پ ان فرو ماندند‬
PK:1043, CH:143
PK:1043, BQ:805 BQ:805 ( ‫خیو زر لبها برافشاندند )فردو‬
PH:114, BQ:805, MO:1472
959
‫خیو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫خیوه‬
171
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫د‬
.‫ه ت دل شود‬ ‫حرف د ا‬
certify, verify :‫هم شه‬ ‫عدالت‬ :‫داد‬

dhê 2: to do, set dâ 2: to settle dât dâd: justice ‫داد‬
‫ چ دن‬،‫انجام دادن‬ dâtô, dâta: settled rule, law BQ:807 BQ:807, PH:118, NB:60
AD:1512, PK:235 PK:235, AG3:52
NOTE- NB:60 derives "dâd" from "dâdan: to give one's right"
960
َ
۲‫دده‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دادا‬
‫دادار‬
dô: to give, create ‫ خلق کردن‬،‫دادن‬ dâ 1: to give dâdâr: God dâdâr: God ‫دادار‬
PK:223 dâtar: giver, God NB:56, PH:61,115 BQ, NS, TV
dâthra: gift
BQ:121, PK:223,225
961
donate, dose, rent :‫هم شه‬ ‫دادن‬

dô: to give, create ‫ خلق کردن‬،‫دادن‬ dâ 1: to give dâtan: to give dâdan: to give ‫دادن‬
PK:223 BQ:121, PK:223,225 NB:56, PH:61,115 BQ, NS, TV
962
‫ دایره‬:‫هم شه‬ ‫ دن ا‬،‫خانه‬ :۱‫دار‬

d.v.r: to turn, go around, encircle dar: house, originally dâr 1: house (‫ د ّ ار‬،‫ )د ار‬۱‫دار‬
surrounding a court
‫دور زدن‬ NV:146
KL:397, NV:146 NV:146, KL:108,397
963
‫داش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫داراب‬ ‫درخت‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۲‫دار‬
172
‫داراب ن‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ ا‬:‫ "چهار ا ه" هم شه‬،‫ نرده‬،‫تک ه اه‬ :‫داراب ن‬
ped, pod: foot ‫ا‬ pous, peza: dar-bezin: a dârâbzîn: a "four-legged" seat,
foot seating area anything to lean against
PK:790, AP:148
Indo-European tra-peza: "four- MO:1481 (‫ دارآف ن‬،‫داراب ن )داراف ن‬
kwetwer: four legged" table ‫تک ه بر الش اق الش دار‬
‫چهار‬ KL, PK:790, EE* ( ‫که ز تای دش داراف ن است )ابوالف ج رو‬
PK:642 MO:1481
964
‫ داراب‬، ‫ داش‬:‫مقا سه‬ ‫دارا گرد‬

dher 1, darz*: to hold, attach ‫ وصل کردن‬، ‫گرف‬ dâr: to hold dârâbgard:
PK:252, CH:129 AD:335 "city of Dârâb"
‫دارا گرد‬
kwer, kar* 2: to do, make ‫انجام دادن‬ krta: creation, city
BQ, AG1
PK:641, CH:236 PH:201
965
‫درست‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۱‫دارو‬ ‫درخت‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دارکوب‬

‫درمان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۲‫دارو‬
(‫ درود )چوب‬:‫هم شه‬ ‫دار ه‬

deru: wood, tree, firm dru, dâuru, derežda, draxta: dârîyeh: a wood frame, a
tree, wood tambourine with wood rim
‫ مح م‬،‫ درخت‬،‫چوب‬
PK:214 PK:214, KL:1644, TV:318, AG2:65
‫دار ه‬
ES:256
NOTE - NV:146 derives this from the Arabic "D.v.r.: turns".
966
" ً
‫دارنده ن‬ " :‫دار وش‬
firm, throne :‫هم شه‬
dher 1, darz*: to hold, attach ‫ وصل کردن‬، ‫گرف‬ dâr: to hold Dârîûš: Darius,
PK:252, CH:129 king of Persia
Indo-European Avestan dârayat-vahu:
he holds goodness ‫دار وش‬
su 1: well, good ‫خوب‬ vohu, vahu: good
PK:1037, KL:548 PK:1174 AD:335 BQ, AG1
967
‫ ب دس‬:‫مقا سه‬ ‫داس‬

dâ 1: to divide, cut in pieces ‫ قطعه قطعه کردن‬، ‫تقس م کردن‬ dâs: sickle dâs: sickle ‫داس‬
PK:175 BQ:813 PK:175, BQ:333,813
COGNATE- Old Indic "dâtra: sickle"
968
" ‫"مورد قانو‬ :‫داستان‬

dhê 2: to do, set dâ 2: to settle dâtastân: dâstân: story
law, a legal (‫داستان )دستان‬
‫ چ دن‬،‫انجام دادن‬ dâtô, dâta: settled rule, law case (story) BQ:862
AD:1512, PK:235 PK:235, AG3:52 PH:127
969
173
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫داش‬
fever :‫هم شه‬ ۲‫ دخش‬،‫ داغ‬:‫هم شه‬ ‫کوره آجر ا کوزه پزی‬ :‫داش‬
dhegh: to heat, burn dažaiti: to burn dâš: brick or pottery furnace ‫داش‬
‫ سوزاندن‬،‫گرم کردن‬ NB:217, KL:404 ‫زاهد خام خ ش ب هرگز‬
PK:240 (‫شود خته گر ن درداش )عطار‬
JS1:244
970
firm :‫هم شه‬ ‫داش‬

dher 1, darz*: to hold, attach dâr, dr: to dâštan: dâštan: to have, own
hold to have
‫ وصل کردن‬، ‫گرف‬ (‫ داراب‬،‫داش )دارا‬
PK:252, CH:129 PK:252 AG3:43,52 BQ:810, AG3:43
971
donate :‫هم شه‬ ‫عطا و خشش و انعام‬ :‫داشن‬

dô: to give, create dâ 1: to give dâtan: to give dâšan: gift, tip
َ
‫ خلق کردن‬،‫دادن‬ dâthra: gift dâhišn, dâsr: gift (۲‫ دشت‬،‫داشن )دهش‬
PK:223 BQ:121, PK:223,225 NB:56, PH:61,115 BQ, NS, TV
972
day :‫هم شه‬ ‫داغ‬

dhegh: to heat, burn dağa, dâğah: hot dâğ dâğ: hot ‫داغ‬
‫ سوزاندن‬،‫گرم کردن‬ daxma: place for burning the dead daxmak daxmeh: tomb ‫دخمه‬
PK:240 PK:240, BQ:815, 827 BQ:815 NS:173
973
‫عقاب‬ :‫ دالمن‬،‫دال‬
Pahlavi Persian
dâlman: eagle ‫عقاب‬ dâl: eagle (‫دال )دالمن‬
BQ:816 ‫مرد را دشت گرگ درد‬
(‫زو خوردند کرکس و داﻻن )نا خ و‬
BQ:816
974
‫حیوانات اه‬ :۱‫دام‬

dema: to tame and domesticate animals dâman: dâm: domestic dâm: domestic animals
domestic animals
‫اه کردن حیوانات‬ animals ‫دام‬
PK:199, KL:442 BQ:817 BQ:817 KL:1569, PK:199, BQ:817
975
‫تله‬ :۲‫دام‬
dê, dah 2: to bind, tie ‫س‬ dâ 4: trap dâm: trap dâm: trap ‫دام‬
PK:183,CH PK:183 CH:47 BQ:817,CH
976
174
‫داماد‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫داماد‬
geme: to marry ‫ازدواج کردن‬ jâma: kinship (daughter) dâmât: dâmâd: son-in-law,
bride groom bride groom
PK:369
Indo-European zâmâ-tar: married to the
family MO:1487 ‫داماد‬
ter 2, tar: a kinship term BQ:817
‫سوند گروه ا فام ل‬ PK:369, PH:117, IC:402
PT:863
977
‫ـ دان‬
dhê 2: to do, set dhana: vessel, holder, pot dân dân: vessel, holder (‫دان ) لدان‬
‫ چ دن‬،‫انجام دادن‬ PK:238, JD:290 BQ:818 BQ:818
AD:1512, PK:235
978
know :‫هم شه‬ ‫دا س‬

gnô: to know ‫دا س‬ dan, dânâ: to know dânastan dânestan (‫دا س )دا ش‬
PK:376 PK:376, BQ:1298 BQ:819 BQ, AG3
979
‫دانه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دانگ‬ ‫دا س‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دا ش‬

‫دانه‬
dhê 1, dah 1: to suckle milk, to dânô: grain dânak: grain dâneh: grain ‫دانه‬
produce
danâxe: grain dâng: share dâng: grain, also one
‫ تول د کردن‬،‫ش دادن‬ sixth of a house or land
PK:241,CH PK:242 BQ:820, JS1:241
‫دانگ‬
NOTE- Compare with the root "Dheugh: to milk" BQ:820
980
"‫"رودخانه‬ :‫دانوب‬
Indo-European Av/Old Pers Greek French Persian
dâ 2: to flow dânu: river, Dânao: Danube Dânûb
water NOTE- This word apparently entered
‫ج ان اف‬ ‫دانوب‬
Dânavo: European languages through
dânu: river ‫رودخانه‬ Danube river Scythians (7th century B.C.).
MO5:516
PK:175 PK:175, FV:123 PK:175, FV:123, MO5:772
981
‫غلطان دن‬ :‫دان دن‬

dhen: to flow, run around ‫ دور زدن‬، ‫جاری شدن‬ danuvatiy: flows dânîdan: to roll ‫دان دن‬
PK:249 PK:249, AP:265 AP:265
982
‫داوطلب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ن ت‬:‫داو‬
175
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫داور‬
reference :‫هم شه‬ "‫"حامل قانون‬ :‫داور‬

Indo- Av/Old Pers Avestan Avestan Pahlavi
bher 1: bar: to carry â-vare, â-bar-a: dâ 2: to settle dât-war
to carry bring BQ:821
PK:128 dâtô, dâta:
‫حمل کردن‬ BQ:66, MO:1395,
settled rule, law
Persian
AG3:28, JD:292
PK:128,163, Indo-European dâvar: judge, referee
BK:107
dhê 2: to do, set ‫ چ دن‬،‫انجام دادن‬ dâtô-vare: carrier
of judgment, judge ‫دا و ر‬
AD:1512, PK:235 BQ:807, PH:118, NB:60
PK:235, AG3:52
NOTE- NB:60 derives "dâd" from "dâdan: to give one's right"
983
time :‫هم شه‬ "‫"ن ت طلب‬ :‫داوطلب‬

dâ 1: to divide, cut in pieces Dabh, Dâbh : dâv: one's turn or strike in a game ‫داو‬
one's turn or strike
‫ قطعه قطعه کردن‬، ‫تقس م کردن‬ in battle, harm dâv-talab: one who seeks his turn, volunteer
PK:175 IC:129, AD:1511 ‫داوطلب‬

IC:129, MO:1492
984
۲‫دور‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دایره‬

‫دا ه‬
Indo-European
dhê 1, dah 1: to suckle milk, to produce ‫ تول د کردن‬،‫ش دادن‬
PK:241,CH Persian
dâyeh: baby sitter, nurse ‫دا ه‬
Dhe-mnâ: one who daenu: dâyag: foster-mother
gives milk, nurse female dâyê: mother's brother ‫دا ــی‬
CH:47
‫ پرستار‬،‫ش دهنده‬ PK:241
BQ:822, PH:119
PK:241,CH NOTE- Compare with the root "Dheugh: to milk"
985
‫دا ه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دا ــی‬

َ
‫ضخامت‬ :‫دبز‬
bhengh, banz*: to be thick, dense bazah: height, depth dabz: thickness, roughness
َ
‫ غل ظ‬،‫لفت‬ PK:127, KL:1109 ‫دبز‬
PK:127 MO,CH
986
‫دب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫د ستان‬

‫دب‬
Sumerian Old Persian Pahlavi Persian
dub: tablet, scripture dipi: to write d(i)pir, d(i)bir dabîr: teacher
‫ نوشته‬،‫لوحه‬ BQ:823 BQ:875 (‫ دیوان‬،‫ دی اچه‬،‫دب )د ستان‬
ZM:19, BQ:823 BQ:824, KL:467, ZM:19, AG2:36
987
176
‫دجله‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
"‫ـ ــع‬ " :‫دجله‬
Indo-Euro. Av/Old Pers Semitic Arabic Persian
steig, teig: tiğra: sharp, pointed diglat: dijlat: dejleh: Tigris river
sharp Tigris river name
tigrâ: Tigris, "fast moving" river (‫دجله )د اله‬
‫ت‬ FV:112 FV:112
PK:1016 MO5:520, FV:112
PK:1016
NOTE- "Arvand: swift (river)" is a translation of "Dejleh: fast (river)".
988
daughter :‫هم شه‬ "‫"ش دوش‬ : ‫دخ‬

Indo-European Indo-Euro. Avestan Pahlavi
dheugh: to milk ‫ش دوش دن‬ Dhugh-tar: dugeda, duxt
NOTE- Compare with "Dhê 1: to suckle milk"
milker (of the duğdâr: daughter
family), BQ:826
KL:404, PK:277,
PK:271,277, WD:847,868 daughter
BQ:333
ter 2, tar: a kinship term ‫سوند گروه ا فام ل‬ PK:277, WD:868 doxtar: daughter, girl ‫دخ‬
PT:863 BQ, WD:868
‫توجه ـ مقا سه شود ا "دوش ه" و همچن "دوخ " ه مع دوش دن‬
989
۲‫اندر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دخ اندر‬

‫حرفه‬ :۱‫دخش‬
dek, daxš*: teach, show daxš 1: make things daxš 1: trade, occupation ۱‫دخش‬
understandable, teach
‫ اد دادن‬،‫شان دادن‬ PK:189, BT:667, BQ:827
PK:189, WD1:784, BK:1227
PK:189, CH:70
NOTE- BQ:827 derives this word from Avestan "daxšta 1: tools" or possibly Avestan "daxšta 2: task, job"
990
‫تارک‬ :۲‫دخش‬
dhegh: to heat, burn dağa, dâğah: hot daxš 2: dark ۲‫دخش‬
‫ سوزاندن‬،‫گرم کردن‬ daxša: burnt ‫گناهش ه ــزدان خش ــنده خش‬
PK:240
( ‫مکن روز بر دشمن ودوست دخش )فردو‬
PK:240, BQ:815, 827
NS:173
991
‫ِده‬ ‫ ده خدا ـ رج ع شود ه‬:‫دخو‬ ‫داغ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دخمه‬

َ
tooth :‫هم شه‬ ‫ دندان‬:‫هم شه‬ ‫حیوان وح‬ : ‫دد‬
َ
denk: to bite ‫از گرف‬ danta, dantan: tooth dat(ik) dad: wild animal ‫دد‬
PK:201 daitika: wild (biting) animals BQ:828 BQ:884, BT:653, PH:120
PK:201, BK:138
992
dad :‫هم شه‬ ‫جد دری ا مادری‬ :۱‫دده‬

âtos: father, mother, family, race Tât, Tâta: daddy dadeh: great-grandparents
‫ نژاد‬،‫ فام ل‬،‫ مادر‬،‫در‬ Dhêdh: grandfather ۱‫دده‬
PK:71 BK:94, WD1:44, IC:178,1369 IC:178, MO:1499
993
177
َ
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ۲‫دده‬
َ
‫پرستار چه‬ :۲‫دده‬
Indo-European Turkish Persian
َ
dhedh: nurse ‫پرستار‬ dadeh: maid servant, nanny, nurse (‫ )دادا‬۲‫دده‬
IC:178 IC:178, MO:1499, BQ:828
The Greek cognate is "têthê: nurse"
994
door :‫هم شه‬ ‫در‬

dhwer: door ‫در‬ dvar, duvara: door darn: door dar: door (‫در )درب‬
PK:278, KT:191 BQ:828, KT:191 BQ:828 BQ, ES:98,240
995
long, length :‫هم شه‬ ‫ دیر‬،‫ درنگ‬:‫هم شه‬ ‫دراز‬

del: long ‫ طوﻻ‬،‫دراز‬ daraga, darağa, drâjah: long drâj, dirâz: long derâz: long ‫دراز‬
PK:197, KT:190 PK:197, BQ:829, TV:324 BQ:829 PK, BQ, TV
996
‫ درای دن‬:‫هم شه‬ ‫زنگ و جرس‬ :‫درای‬

dhreu, drau*: to call on ‫فراخواندن‬ drâyî: to howl, talk darây: bell ‫درای‬
PK:255, CH:77 CH:77 ‫کوش د چون من جن م ز جای‬
( ‫شما برفراز د سنج و درای )فردو‬
CH:475
997
‫ درای‬:‫هم شه‬ ‫سخن گف‬ :‫درای دن‬

dhreu, drau*: to call on drâyî: to howl, talk darâyîdan: to talk ‫درای دن‬
‫فراخواندن‬ CH:77 ‫ ز ا ه اران درای‬، ‫نزاری‬
PK:255, CH:77 ( ‫ز ا ان و ا ه اران ای )نزاری قهستا‬
CH:77
998
۲‫ار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫در ار‬ ‫در‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫درب‬

‫ ای دن‬+ ‫در‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫در ان‬
"‫"منطقه محصور‬ :‫در ند‬
dhwer: door ‫در‬ dvar, duvara: door darband: "enclosed area"
PK:278, KT:191 BQ:828, KT:191
(‫در ند )بندر‬
BQ, ES:98,240
bhendh: to bind, fasten ‫س‬ banda: band, tie
PK:127 PK:127, BQ:449
999
178
‫درخت‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
tree, truth, durable :‫هم شه‬ ‫درخت‬

deru: wood, tree, dru, dâuru, derežda, draxt deraxt: tree ‫درخت‬
firm draxta: tree, wood ُ
BQ:833 dorûd 1: wood ( ‫ )درودگر‬۱‫درود‬
‫ مح م‬،‫ درخت‬،‫چوب‬ PK:214, KL:1644, TV:318, AG2:65
PK:214 dâr 2: wood (‫ )دارکوب‬۲‫دار‬
BQ, PH, ES, AG2, NS
COGNATE- Old Persian "dâru: wood;/ asâ-dâru: hard wood, ebony" (KT:190)
1000
‫رخش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫درخش دن‬ ‫رخش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫درخش‬

َ
tear :‫هم شه‬ ‫ دردن‬:‫هم شه‬ ‫درد‬
َ
der 1: to split, to tear dar, dareta: to split dart: pain dard: pain ‫درد‬
‫ اره کردن‬،‫تقس م کردن‬ PK:206, BK:565 BK:565 BQ, PK, BK
PK:206, IC:165,CH NOTE- see "Darh: to have pain" for another possible root of "dard: pain"
1001
َ
‫درد‬
َ
darh*: to have pain ‫درد داش‬ dart, dard: pain, illness dard: pain, illness ‫درد‬
CH:61 CH:61, BQ:834 CH:61
NOTE- see "Der 1: to split, tear" for another possible root
1002
firm :‫هم شه‬ ‫ش اف‬ :‫درز‬

Indo-European Avestan Persian Persian
dher 1, darz*: to hold, attach dereza: to hold darz: seam ‫درز‬ darzî: tailor ‫درزی‬
together, close
‫ وصل کردن‬، ‫گرف‬ PH:122, GT3:254, CH darzmân: thread ‫درزمان‬
PK:252,258
PK:252, CH:129
darzan: needle ‫درزن‬
PH:122, GT3:254, MO:1510,CH
1003
‫درز‬ ‫ سوزن ـ رج ع شود ه‬:‫درزن‬ ‫درز‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ نخ‬:‫درزمان‬

‫درز‬ ‫ خ اط ـ رج ع شود ه‬:‫درزی‬
tree, truth, durable :‫هم شه‬ ‫ درخت‬:‫هم شه‬ ‫ صحیح‬،‫سالم‬ :‫درست‬

deru: wood, tree, drva: healthy, sound drût, durust: dorost: healthy, right ‫درست‬
firm healthy
dârug: medicine from dârû: medicine ‫دارو‬
‫ مح م‬،‫ درخت‬،‫چوب‬ plants
BQ:842, KM:352
PK, BQ
PK:214 PK:214, AG2:65
NOTE- PH:116,123 derives "dâru" from "Dher 1: hold firmly".
1004
dare :‫هم شه‬ ‫درشت‬

dhars: to dare ‫جرات کردن‬ darš: dare, to be bold društ: dorošt: large, rough
large, rough
PK:259 daršam: boldly ‫درشت‬
PK:259, BK:1149, KT:190 BQ:829, CH:81 PH:122, BQ:837
NOTE- PK:216 derives it from "Deru: wood, firm".
1005
179
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫درشت‬
‫درشت‬
drauš* 2: to grind ‫خرد کردن‬ društ: large, rough dorošt: harsh, rough ‫درشت‬
CH:81 BQ:829, CH:81 CH:81
1006
drag :‫هم شه‬ ‫درشکه‬

Indo-European Russian Persian
dhragh 1: to pull ‫کش دن‬ drožki: carriage doroškeh ‫درشکه‬
PK:257 AD:400 MO:1511, BQ:837
1007
light :‫هم شه‬ ‫پرچم‬ :۱‫درفش‬

leuk, rauxšn*: light, raočah: light drafša: (bright) banner drafš
brightness PH:23,136, BK:470,991 WD1:501, BQ:788,1320 BQ:838
‫ روشنا‬،‫نور‬ Persian
Indo-European
PK:687, KT:205, CH:321 derafš: banner ۱‫درفش‬
ksei 2: bright ‫روشن‬
WD1:501, BT:541 ‫جـهــان شد ز گ ــرد س ــواران بنفـش‬
( ‫درخشان سنان و ِدرفشان درفش )فردو‬
NOTE- See "Der 1" for another possible root
MO, CH:321
1008
‫پرچم‬ :۱‫درفش‬
Indo-European Indo-Euro. Avestan Pahlavi Persian (2)
der 1: to split, to tear Drep: a piece drafšâ, drafšô: drafš derafš: banner
of cloth, banner banner
‫ اره کردن‬،‫تقس م کردن‬ BQ:838 ۱‫درفش‬
drauh*: to mow, cut PK:211, IC:159 BK:396, PK:211, IC:159 BQ:838, PH:123
‫ب دن‬
PK:206, IC:165,CH NOTE- See "Leuk" for another possible root
1009
‫وس له سوراخ کردن‬ :۲‫درفش‬

darb*, darf: to join, sew ‫بهم دوخ‬ derafš: awl, needle ۲‫درفش‬
CH:60 CH:63
1010
‫درخش دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫درفش دن‬

‫ِد َرم‬
Greek Greek Pahlavi Persian
drassoman: as much as draxmon : a coin, also a unit of dram, diram: a deram: a coin
one can hold in the hand weight silver coin (money)
‫آنچه در دست گنجد‬ NOTE- May have a Semitic root
BR, MO:1513
(‫ِد َرم ) ِدرهم‬
BR BQ:840
BR
1011
180
‫درمان‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
firm, affirm :‫هم شه‬ ‫درمان‬

dher 1, darz*: to dâr, dr: to hold dârûk: medication dâru: medication ‫دارو‬
hold, attach
PK:252 durmân: treatment darmân: treatment ‫درمان‬
BQ:813,840 BQ:840, PH:116,123
PK:252, CH:129 NOTE- AG2:65 derives these words from "Deru: wood (also firm and healthy)".
1012
long, linger :‫هم شه‬ ‫ دیر‬:‫هم شه‬ ‫درنگ‬

del: long daraga, darağa, drâjah: long Dirang: derang: length of time, hesitation
hesitation
‫ طوﻻ‬،‫دراز‬ drang: hesitation ‫درنگ‬
BQ:841
PK:197, KT:190 PK:197, BQ:829, TV:324 PK, BQ, TV
1013
‫ِدرو‬
der 1: to split, to tear ‫ اره کردن‬،‫تقس م کردن‬ dereta: cuts, harvests dero: harvest ‫ِدرو‬
ُ
drauh*: to mow, cut ‫ب دن‬ deretô: cut, mown dorûdan: to harvest ‫درودن‬
PK:206, IC:165,CH PK:208 PK:208, PH:124
1014
tree, truth, durable :‫هم شه‬ ‫ سﻼمت‬:‫هم شه‬ ‫نقاهت‬ :‫درواخ‬

deru: wood, tree, firm drva: healthy, sound darvâx: recovery from sickness ‫درواخ‬
‫ مح م‬،‫ درخت‬،‫چوب‬ dârug: medicine from plants ‫کرده خصمان بر او جهان فراخ‬
PK:214 PK:214, AG2:65 ( ‫تنگ تر از درون گه درواخ )سنا‬
COGNATE- Old Persian "dorova: recovery" (JS1:228) JS1:228
1015
ُ
‫درخت‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۱‫درود‬
ُ
tree, true, durable :‫هم شه‬ ‫ درخت‬:‫هم شه‬ " ‫"سﻼم‬ :۲‫درود‬
deru: wood, tree, firm drva: healthy, sound drût, durust: dorûd 2: greetings
healthy
‫ مح م‬،‫ درخت‬،‫چوب‬ dârug: medicine from plants ُ
PK:214 PK:214, AG2:65 pa-drût: to ۲‫درود‬
Indo-European Avestan Pahlavi health pedrûd: greetings
BQ:842, KM:352
per 3: oppose, hit ‫مقا ل‬ paiti 2: pad, pa: to, (‫درود ) درود‬
PK:815-818 oppose toward
PK, BQ
PK:815 PH:33, KM:190
1016
ُ
‫ِدرو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫درودن‬ ‫درخت‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫درودگر‬
‫داغ و ُمهر‬ :‫ِدروش‬
drauš* 1: to make a mark, drauša: to drôš: to dirôš: to mark, brand ‫ِدروش‬
brand mark, brand brand
‫ه موس که ستوران دروش و داغ کنند‬
‫ُمهر و داغ کردن‬ CH:80 CH:80
CH:80
( ‫ستوروار بر اعدا نهاده داغ و دروش )سوز‬
CH:80
1017
181
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫دروغ‬
dream :‫هم شه‬ ‫دروغ‬

dhreugh: to deceive ‫ف ب دادن‬ draoga,drauga: drôg: a lie dorûğ: a lie ‫دروغ‬
PK:276 a lie, a demon TV:324, BQ, AG1:22
BQ:846, TV:324,325
PK:276, BQ:845, TV:324
COGNATE- Old Persian "duruj" (KT:191)
1018
‫دعای زر ش ان‬ :‫درون‬

der 2: to run ‫دو دن‬ draonah: travel goods ‫توشه راه‬ darûn: a Zoroastrian prayer ۱‫درون‬
PK:205 PK:205 PH:274, BQ:844 ?
1019
‫ دروغ‬:‫هم شه‬ ‫خدا شناس‬

َ ‫ُد‬
:‫روند‬
dream :‫هم شه‬
ُ
dhreugh: to deceive draoga,drauga: druvand: dorvand: atheist, liar ‫دروند‬
a lie, a demon non-believer
‫ف ب دادن‬ ‫درود از ما ه ه دین خردمند‬
BQ:846,
PK:276 PK:276, BQ:845, TV:324
TV:324,325
‫که دور است از ره و آئ دروند‬
(‫)زرا شت بهرام‬
COGNATE- Old Persian "duruj" (KT:191) TV:324, BQ, AG1:22
1020
‫مان‬ :‫درونه‬
deru: wood, tree, firm druna: made darûneh: bow, rainbow ‫درونه‬
of wood
‫ مح م‬،‫ درخت‬،‫چوب‬ ‫س ـ ــرو ــود ـ ــم چـ ـن ــد اه ــلن ــد‬
PK:214 (‫کوز گش م و چون درونه شد م )کسا مروزی‬
PK:214
BQ:854, PH:124, AT:217
1021
‫درو ش‬
dregh: unwilling drigu, dregu, driyôš: poor darvîš: poor ( ‫ در وز‬،‫درو ش )در وز‬
‫مل‬ driwi: poor BT:849 BQ:846, PH:124, KL:431
WD:821 WD:821
NOTE- TU:27 suggests "darvîš" is a distorted form of Persian "dar pîsh: at the door". JS1:229 suggests
that "darvîš" is related to Avestan "drva: healthy" which represents their moral health and values.
1022
ّ
‫دره‬
tear :‫هم شه‬
der 1: to split, to tear ‫ اره کردن‬،‫تقس م کردن‬ darêna: a cut in darreh: valley ّ
‫دره‬
earth, ravine
drauh*: to mow, cut ‫ب دن‬ BQ:845, HM:62, PH:124
PK:206, IC:165,CH PK:206
1023
‫ِد َرم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ِدرهم‬
182
‫در ا‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ زراه‬:‫هم شه‬ ‫در ا‬
glei, ğreîos: to start, rush (‫حرکت ا هجوم )آب‬ drayah: sea drai-âp: daryâ: sea
sea water
PK:401, KT:192 PK:401, KT:192, BK:37
‫در ا‬
Indo-European Avestan MO:1730,
BQ:847 MO:37, BQ:847,
ab 1: water ‫آب‬ âp: water, water glitter PH:125, PK:401
PK:1 KL:2
COGNATE- Avestan "zraya, zira: sea" (BQ:847)
1024
tear :‫هم شه‬ ‫در دن‬

der 1: to split, to tear dar, dareta: to split darîtan: to tear darîdan: to tear ‫در دن‬
‫ اره کردن‬،‫تقس م کردن‬ PK:206, BK:565 BK:565 BQ, PK, BK
PK:206, IC:165,CH NOTE- see "Darh: to have pain" for another possible root of "dard: pain"
1025
‫اندوه‬ :‫در ـ ــغ‬

dregh: unwilling drigu, dregu, darîğ: regret, sorrow, also to deprive ‫ در ــغ کردن‬،‫در ــغ‬
‫مل‬ driwi: poor ‫دلش گشت در ای درد و در ـ ــغ‬
WD:821 WD:821 (‫شدش د د ان ژاله ارنده میغ )اسدی‬
JS1:250
1026
‫ِدژ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ِدز‬ ‫درو ش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫در وز‬
dysfunction :‫هم شه‬ ‫ دشمن‬:‫هم شه‬ ‫دزد‬

dus: bad, evil ‫ ش طا‬،‫د‬ duš, duž, duždâo: bad, evil duz dozd: thief ‫دزد‬
PK:227 PK:227, NS:179, 183 BQ:850 BQ, PH:126, MO
1027
‫ِدژ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دزفول‬
dough, paradise :‫هم شه‬ ‫قلعه و حصار‬ :‫ِدژ‬

dheigh: to form out of clay, daeza: wall, diz: wall, dež: fort (‫ دژدار‬،‫ دژ ان‬،‫دژ )دز‬
to knead dough fortification fortification
‫رس ا‬ ‫درست کردن ا خا‬ dež-pol:fort bridge (‫دژ ل )دزفول‬
PK:244 AP:278
BQ:851, MO5:528
PK:244, KT:191, GT3:203
1028
ُ
dys- :‫هم شه‬ ‫َد‬ :‫دژ ـ‬
ُ ُ
dus: bad, evil duš, duž: bad, evil dož: a prefix meaning bad or evil ( ‫دژ ـ )دش ـ‬
‫ ش طا‬،‫د‬ BQ:866 ‫ دوزخ‬،‫ دزد‬،‫ دژمان‬،‫ دژم‬،‫ دژخ م‬:‫مثال‬
PK:227 ‫ دشوار‬،‫ دش اد‬،‫ دشنام‬،‫دشمن‬
BQ:866
1029
‫ِدژ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دژ ان‬
183
ُ
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫دژ ه‬
ُ
dys-, fat :‫هم شه‬ ‫غده ای بزرگ که زر پوست برآ د‬ :‫د ژ ه‬
dus: bad, evil ‫ ش طا‬،‫د‬ duš-pithwa: dožpîh: abscess
bad fat, abscess ُ ُ ُ
PK:227 (‫ دش ل‬،‫دژ ه )دش ه‬
Indo-European
BQ:897, AG1:22
BQ, PH, AG1
peî: sap, fat ‫ چر‬، ‫ش ه‬
PK:793
1030
‫ِدژ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دژ ل‬
dys- :‫هم شه‬ ‫دژخ م‬

haem, haya: character, nature ‫ طب عت‬، ‫شخص ت‬ xîm: temper, nature dožxîm: bad
tempered
PH:114, FVS:168,179 MK:94, PH:114
Indo-European Avestan ُ
‫دژخ م‬
dus: bad, evil ‫ ش طا‬،‫د‬ duš, duž, duždâo: bad, evil
BQ:804, PH:114
PK:227 PK:227, NS:179, 183
1031
ُ
‫دشمن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دژم‬ ‫ِدژ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دژدار‬
ُ
‫دشوار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دژوار‬ ‫دشمن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دژمان‬
ُ
‫دشمن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دژوان‬
‫ آست‬:‫مقا سه‬ ‫دست‬

ghesto: hand ‫دست‬ zasta, dasta: hand dast dast: hand
PK:447 PK:447, KL:707, KT:190 BQ:854 (‫ دست اه‬،‫دست )دستار‬
COGNATE- Old Persian "hasta: hand" (BQ:854) BQ:854, GV:220, MO
1032
‫داستان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دستان‬ ‫دست‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دستار‬

‫دست‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دست اه‬
bear :‫هم شه‬ ‫ داور‬:‫مقا سه‬ ‫دستور‬

dhê 2: to do, set ‫ چ دن‬،‫انجام دادن‬ dâ 2: to settle dast-war: dastûr:
judge, priest story, priest,
AD:1512, PK:235
dâtô, dâta: agenda
Indo-European Av/Old Pers settled rule, law NOTE- NB:59
claims "dastwar" is ‫دستور‬
bher 1: to carry bar: to carry dâtô-vare: carrier from Avestan BQ:862
‫حمل کردن‬ PK:128
of judgment, judge "dah: to teach"
PK:128,163, BK:107 PK:235, AG3:52
PH:127
NOTE- see Dens for another possible root
1033
184
‫دستور‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫دستور‬
dens, danh*: to teach, instruct ‫تعل م دادن‬ danh: to dast-war: dastûr:
teach, instruct carrier of authority, judge,
CH:56
CH:56
authority, Zoroastrian
judge, priest priest
bher 1: to carry ‫حمل کردن‬ bar: to carry ‫دستور‬
CH:56
PK:128,163, BK:107 PK:128 CH:56
NOTE- see Dhê 2 for another possible root.
1034
ُ ‫ ُد َمل ـ رج ع شود ه‬:‫ه‬
ُ ُ ُ
‫دژ ه‬ ‫دش‬ ‫دژ ـ ـ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دش ـ‬
ُ ُ ُ
‫دژ ه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ د َمل‬:‫دش ل‬
‫فروش اول اسب‬ :۱‫دشت‬

dek, daxš*: teach, Deks: right, on dašina: dašn: right dašt: right side, also the
show the right side right first (daily) sales
‫ اد دادن‬،‫شان دادن‬
TV:316 َ
PK:190, AD:1511 PK:190 (‫ )دشن‬۱‫دشت‬
PK:189, CH:70 TV:316, BQ:866
1035
‫دشخوار‬ َ
‫دشوار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫داشن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ خشش‬:۲‫دشت‬
dys-, mind :‫هم شه‬ ‫دشمن‬

men 1: to think manah: mind, duš-manah: with unfriendly duš-man
manners thoughts
‫فکر کردن‬ BQ:866
PK:726,727, BQ PK:726, BQ
PK:726
Persian
Indo-European Avestan ُ
došman: with unfriendly thoughts, enemy (‫دشمن )دژم‬
dus: bad, evil duš, duž, duždâo: ُ ُ
bad, evil dožmân: sad thoughts, regret, sorrow (‫دژمان )دژوان‬
‫ ش طا‬،‫د‬
BQ:854, PH, FJ
PK:227 PK:227, NS:179, 183
1036
َ
۱‫دشت‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ فروش اول‬:‫دشن‬
dys-, name :‫هم شه‬ ‫دشنام‬

dus: bad, evil ‫ ش طا‬،‫د‬ duš, duž, duždâo: duš-nâm
bad, evil BQ:867
PK:227
duš-nâma: bad
nomn: name ‫نام‬ nâma, nâman: name name došnâm: insult ‫دشنام‬
PK:321 PK:321, KT:193 PK:227, NS:179, 183 BQ, PH:126, MO
1037
dys-, bear :‫هم شه‬ ‫ دژم و ار‬:‫" ار َ د" هم شه‬ :‫دشوار‬

dus: bad, evil ‫ ش طا‬،‫د‬ duš-vâre: duš-xvâr došxâr:
PK:227 difficult to carry difficult
PK:227, NS:179, 183 BQ:866
Indo-European Av/Old Pers ‫دشخوار‬
bher 1: to carry ‫حمل کردن‬ bar: to carry (‫ دژوار‬،‫)دشوار‬
PK:128,163, BK:107 PK:128 BQ, PH:126, MO
1038
185
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫دش اد‬
dys-, even :‫هم شه‬ ‫غی ت‬ :‫دش اد‬

yem: hold yata, yâta, ya: remember duš-yâta: došyâd: humiliation of
together (pair) backbite people in their absence
PK:505
‫ جفت کردن‬،‫جفت‬ Indo-European
dus: bad, evil ‫ ش طا‬،‫د‬
BQ:897, ‫دش اد‬
PK:505 AG1:22
PK:227 BQ, PH, AG1
1039
َ
‫ شندف‬:‫مقا سه‬ ‫دف‬
Sumerian Akkadian Aramaic Arabic Persian
dub: tablet, scripture duppu: tablet dappa: skin daf: a tambourine daf: tambourine
for writing made of animal skin
‫ نوشته‬،‫لوحه‬ ZM:19, BQ:823 tablet on a frame َ
ZM:19, BQ:823 ‫دف‬
MO:1540 MO:1540
NOTE- See "Deru 1" for another possible root
1040
letter, diphtheria :‫هم شه‬ ‫دف‬

Indo-European Greek Arabic Pahlavi Persian
deph: to stamp diphtera: prepared daftar: record daftar daftar: notebook,
hide for writing book office
‫مهر زدن‬
PK:203
AD YB:329, KL:487 JS1:219 ‫دف‬
BQ:869
NOTE- BQ:870 indicates that the Greek "diphtera" may be from the Sumerian "Dub: scripture".
1041
َ
date :‫هم شه‬ ‫خرمای نامرغوب‬ :‫دقل‬
َ
daqal: fruit of palm tree, date ‫ خرما‬،‫میوه نخل‬ daqal: inferior daqal: inferior date ‫دقل‬
date palm
KL:403 MO:1543
1042
‫دو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دگر‬
heart :‫هم شه‬ ‫دل‬

kerd 1: heart ‫قلب‬ zered, zaredaya: heart, center dîl: heart del: heart ‫دل‬
PK:579, BK:251 PK:580, KL:352, BK:251 BQ:873 BQ:873
NOTE- The "z" sound is kept in Kurdish "zar: heart" and Baluchi "zirdê: heart".
1043
‫دلمه‬
Turkish Turkish Persian
dolmak: to wind, wrap dolman: wrapping, dolmeh: food wrapped in vine leaves ‫دلمه‬
cover, coating
‫پ چ دن‬ MO:1554
AD:389
AD:389
1044
186
‫دل‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
dare :‫هم شه‬ ‫دل‬

dhars: to dare ‫جرات کردن‬ darš: dare, to be bold dilêr: brave dalêr: brave ‫دل‬
PK:259 daršam: boldly AP:281 AP:281
PK:259, BK:1149, KT:190
NOTE- "delîr" could be an abbreviated form of "delâvar: brave" (JS1:249)
1045
َ
damp :‫هم شه‬ ‫نفس‬ :‫د م‬
َ
dhem: to make vapor, raise dust dam: to blow, dam dam: breath, air, vapor (‫دم )دم دن‬
breathe
‫ گرد و خا کردن‬،‫خار کردن‬ BQ:876 damâ: weather, heat ‫دما‬
PK:247
PK:247 PK, BQ, PH
1046
ُ
tip :‫هم شه‬ ‫دم‬
ُ ُ ُ
dumb: tail ‫دم‬ duma: tail dum(b) dom: tail (‫دم )دنب‬
PK:227 PK:227, PH:128 BQ:876 donbeh: fatty tail of a lamb ‫دن ه‬
BQ, NB:82
1047
َ
‫دم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دما‬
‫دماوند‬
dhem: to make vapor, raise dust dam: to blow, Damâvand: a mountain "with vapor"
breathe
‫ گرد و خا کردن‬،‫خار کردن‬ ‫دماوند‬
PK:247
PK:247 PK, BQ, PH
Indo-Iranian Avestan
vant*: an ownership suffix ‫سوند مال ت‬ -avant NOTE- "Damâvand" may be from
the root "Dumb: tail" (BQ:878).
JS3:14 JS1:101
1048
ُ
dys-, fat :‫هم شه‬ ‫د َمل‬
ُ
dus: bad, evil ‫ ش طا‬،‫د‬ duš-pithwa: bad fat, abscess domal: abscess ‫د َمل‬
PK:227 BQ:897, AG1:22 BQ, PH, AG1
Indo-European
peî: sap, fat ‫ چر‬، ‫ش ه‬
PK:793 NOTE- See "Dumb: tail" for another possible root of "domal"
1049
ُ
‫د َمل‬
Indo-Euro. Avestan Persian Persian Arabic Persian (2)
ُ ُ
dumb: tail duma: dom: tail (‫دم )دنب‬ donbal: dumal: domal:
ُ tail testicles abscess abscess
‫دم‬ donbeh: fatty tail of a lamb ُ ُ
PK:227 ‫ دن ﻼن‬،‫دن َ ل‬ ‫د َمل‬
PK:227, ‫دن ه‬ ES:258, MO:1563
ES:258
MO:1561
PH:128
BQ, NB:82
NOTE- See "Peî: sap, fat" for another possible root of "domal"
1050
َ َ
‫زم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دم ک‬ ‫دم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دم دن‬
187
َ
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫دن‬
َ
‫ف اد شادی‬ :‫د ن‬
َ
dhen: to flow, run around danuvatiy: flows danîdan: to run joyfully ‫دن دن‬
َ َ
‫ دور زدن‬، ‫جاری شدن‬ PK:249, AP:265 dan: joyful shouting (‫دن )دنان‬
PK:249 ‫س اندر س اه منوچهر شاه‬
( ‫دمـ ــان و دنـ ــان ــرگرف ـتـند راه )فردو‬
BQ:888, PK:249, PH:128, NS:88, MO:1562
1051
ُ ُ َ َ
‫دم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دنب‬ ‫دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ف اد زنان‬:‫دنان‬
ُ ُ
‫د َمل‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دن ل‬ ‫ت ک‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دن ک‬
‫دن ﻼن‬
Indo-European Avestan Persian Persian
ُ ُ ُ
dumb: tail ‫دم‬ duma: tail dom: tail (‫دم )دنب‬ donbal: testicles
ُ
PK:227 PK:227, PH:128 donbeh: fatty tail of a lamb ‫دن ه‬ ‫ دن ﻼن‬،‫دن َ ل‬
BQ, NB:82 ES:258, MO:1563
1052
ُ
‫دم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دن ه‬
‫دندان‬
denk: to bite ‫از گرف‬ danta, dantan: tooth dandân dandân: tooth ‫دندان‬
PK:201 PK:201, BK:138 BQ:884 dandeh: rib ‫دنده‬
NOTE- PK:287-289 derives it from "Ed: to eat > Ed-ont, Dnt: tooth" BQ:884, BT:653, PH:120
1053
‫دندان‬
Indo-Euro. Indo-European Avestan Pahlavi Persian (2)
ed: to eat Ed-ont, Dont, Dnt: danta, dantan: dandân dandân: tooth ‫دندان‬
tooth tooth
‫خوردن‬ BQ:884 dandeh: rib ‫دنده‬
‫دندان‬ PK:201, BK:138
PK:287 BQ:884, BT:653, PH:120
PK:287-289, AP:284
NOTE- PK:201 derives it from "Denk: to bite"
1054
َ َ
‫دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ شاد رف‬:‫دن دن‬ ‫دندان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دنده‬
two :‫هم شه‬ ‫دو‬

dwo: two dva, duva: two dô: two do: two ‫دو‬
‫عدد دو‬ duvitya-kara: second one ditî-kar: second di-gar: the second (other) one
PK:230 one, other one
PK:228,230, KL:440,1669, GR:145 (‫د گر )دگر‬
BQ:888
BQ:888,902,914, PH:132, HM:65
1055
َ
‫ ده‬+ ‫دو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دوازده‬
188
‫دوج‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
dozen :‫هم شه‬ "‫"دو اﻻی ده‬ : ‫دوج‬

dwo: two ‫عدد دو‬ bis, duo: two douzaine dojên: "two on ten" ‫دوج‬
PK:230
Indo-European
duo-decem: two KL:175 MO
plus ten (dozen)
KL:175
PK:191
1056
۱ ‫دوخ‬
deuk: to lead, move, draw duk, duč, davč: dôxtan: dûxtan: to sew
to sew to sew
‫ حرکت دادن‬،‫هدا ت کردن‬ ( ‫ دوزند‬،‫ )دوز دن‬۱ ‫دوخ‬
PK:220 HM:63, PH:129 HM:63 BQ:892, AG3:54, MO
1057
‫دوش دن‬ :۲ ‫دوخ‬

dheugh: to milk dhauğ, daux, dûxtan, dûxtan: to milk ۲ ‫دوخ‬
‫ش دوش دن‬ dauxš: to milk dôxtan: to milk dûğ: diluted yogurt ‫دوغ‬
PK:271,277, WD:847,868 PK:271, BK:386 PH:129 BQ, PK, BK, KM, AG3
NOTE- Compare with the root "Dhê 1: to suckle milk"
1058
‫اندوخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۳ ‫دوخ‬
fume :‫هم شه‬ ‫دود‬

dheu 2, dauh* 2: to burn, smoke dvaidi: smoke dûd, dût: smoke dûd: smoke ‫دود‬
‫ دود‬، ‫سوخ‬ PK:262 PH:129, PK:262, BQ:894 BQ:894, PH:129
PK:262, CH:68
1059
domestic, madam :‫هم شه‬ "‫"جمع دور آ ش در خانه‬ :‫دودمان‬

dheu 2, dauh* 2: to burn, smoke dvaidi: smoke dûd, dût: smoke dûdmân:
family
‫ دود‬، ‫سوخ‬ PK:262
PK:262, CH:68
dûtak-mân:
Indo-European Avestan family members ‫دودمان‬
sitting around a fire
dem: house ‫خانه‬ demâna, nmâna, mân: house BQ:894,
PH:129
PK:198 PK:199, KT:302 PH:129, PK:262, BQ:894
COGNATE- Old Persian "mâna: house;/ mânya: domestic" (KT:191-202)
1060
endure, during :‫هم شه‬ ‫ا فاصله‬ :۱‫دور‬

deu 2: going away ‫دور شدن‬ dûraê, dûra: far dûr dûr: far away ۱‫دور‬
dû-ro-s: long, far away ‫ دور‬، ‫طوﻻ‬ PK:219 BQ:894 TV:335
PK:219
1061
189
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ۲‫دور‬
‫ د ار‬:‫هم شه‬ ‫پ امون‬ :۲‫دور‬
d.v.r: to turn, go around, encircle daîrah: circle dowr: around, perimeter
‫دور زدن‬ dawr: perimeter of a circle (‫ مدار‬،‫ )دایره‬۲‫دور‬
KL:397, NV:146 NV:146, KL:108,397 NV:146
1062
dysfunction :‫هم شه‬ ‫ برزخ‬:‫مقا سه‬ ‫دوزخ‬

an 1: breath ‫ دم‬،‫نفس‬ ahu, ahura: life, daoš-ahva: dôšaxv, dûzax:
spirit, world evil world dužax: bad hell
KL, PK:48
PK:48, KL:41,1095,
PK:48, BQ:896,
world ‫دوزخ‬
TV:6
BR:36, GR:127 BR:36 BQ:896,
Indo-European BR:36
dus: bad, evil ‫ ش طا‬،‫د‬
PK:227
1063
۱ ‫دوخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دوز دن‬ ۱ ‫دوخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دوزند‬
choose :‫هم شه‬ ‫دوست‬

geus: to love, favor, choose zaošô: to agree dost: friend dûst: friend ‫دوست‬
‫ ترجیح دادن‬، ‫دوست داش‬ zuštô: favorite BQ:897 PH:130, BQ:897
PK:399 dauštar: friend
PK:399, KT:189
1064
‫د شب‬ :۱‫دوش‬
deu 1: to penetrate, sink dauša: sunset, night dôš: last night dûš: last night ۱‫دوش‬
‫ غرق شدن‬، ‫فرو رف‬ PK:217, AG2:66 BQ:898 PK:217, PH:130, BQ:898
PK:217
1065
‫کتف‬ :۲‫دوش‬
dous: arm ‫ازو‬ daoš: shoulder dôš: shoulder dûš: shoulder ۲‫دوش‬
PK:226 PK:226 BQ:898 BQ:898, PH:130, PK:226
1066
‫ش حمام‬ :۳‫دوش‬
Indo-European Latin Italian French Persian
deuk: to lead, move, draw doccione: pipe duš: shower
‫ حرکت دادن‬،‫هدا ت کردن‬ HM:63 KL:477 ۳‫دوش‬
KL:477
PK:220 AG2:66
1067
‫دوش دن‬
dheugh: to milk dhauğ, daux, dauxš: to dûšitan: dûšîdan: to milk ‫دوش دن‬
milk to milk
‫ش دوش دن‬ BQ, PK, BK, KM, AG3
PK:271, BK:386 PH:129
PK:271,277, WD:847,868
NOTE- Compare with the root "Dhê 1: to suckle milk"
1068
190
‫دوش ه‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
daughter :‫هم شه‬ "‫"دوشنده‬ :‫دوش ه‬

dheugh: to milk dhauğ, dûšitan: dûšîzeh: "milker", girl. See "doxtar" ‫دوش ه‬
daux, dauxš: to milk
‫ش دوش دن‬ to milk
‫بز و م ش د ش ور همچن‬
PH:129
NOTE- Compare with ( ‫ه دوش ان داده د ا دین )فردو‬
PK:271, BK:386
"Dhê 1: to suckle milk"
BQ, PK, BK, KM, AG3
PK:271,277, WD:847,868 NOTE- dûšîzeh has lost its original meaning as "milker" and, in
some prints of this poem, has been changed to "dûšandegân"
1069
۲ ‫دوخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دوغ‬

‫دوک‬
dhûs: whir, whirring object, spindle ‫ دوک‬،‫ اجسام مدور‬،‫چرخاندن‬ duk dûk: spindle ‫دوک‬
IC:224 JS1:272 IC:224
1070
‫ دو دن‬:‫هم شه‬ ‫دوک‬

dheu 1, dau: to flow, run ‫ دو دن‬، ‫ج ان داش‬ duk dûk: spindle ‫دوک‬
PK:259,CH:65 JS1:272 CH:65
COGNATE- Sanskrit "dhâv: to walk, hurry" (CH:65)
1071
‫ ـ ُ م‬+ ‫دو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دوم‬

‫دو دن‬
dheu 1, dau: to flow, run daw: to run davîtan: to run davîdan: to run ‫دو دن‬
‫ دو دن‬، ‫ج ان داش‬ AG3:54 PK:259, AG3:54 BQ:902, PH:130
PK:259,CH:65
1072
two, ten, hundred :‫هم شه‬ "‫"دو تا صد‬ :‫دو ست‬

dekm: ten ‫عدد ده‬ Dkm-tom: hundred sata, satam: hundred dvêst devîst:
PK:191 AD two
dve-sate, duye-saite: BQ:902 hundred
Indo-European Av/Old Pers two hundred
dwo: two ‫عدد دو‬ dva, duva: two PK:191, 192 ‫دو ست‬
PK:230 PK:228,230, KL:440,1669, BQ
GR:145
1073
َ
ten :‫هم شه‬ ‫ده‬
َ
dekm: ten ‫عدد ده‬ dasa: ten or "plus ten" dah: ten dah: ten ‫ده‬
PK:191 PK:191 BQ BQ:902
1074
191
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ِده‬
‫ِده‬
dhîs: dahyu, dainhu: deh, dih: deh 2: village, country ۲‫ِده‬
village, land land, country village
dehgân: villager, farmer (‫ده ان )دهقان‬
‫ زم‬،‫ده‬ BK:1302, KT:190, BQ:902,
IC:191
dehxodâ: owner or ruler of a village (‫دهخدا )دخو‬
BT:706 TV:242
BK:1302, BQ:902, MO:1585, AG1:13
1075
َ
‫ضحا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ده آ‬
jaw :‫هم شه‬ ‫ زفر‬:‫هم شه‬ ‫دهان‬

geph: mouth ‫دهان‬ zafan, zafar: mouth dahân: mouth dahân: mouth ‫دهان‬
PK:382 PK:382, JS1:219 BQ:903, JS1:219 BQ:903
1076
‫ِده‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دهخدا‬

َ
(‫روزار دراز )اشاره ه دن ا‬ ‫دهر‬
d.v.r: to turn, go around, encircle dahr: a round of (long) time dahr: a long time, world
‫دور زدن‬ NV:146, KL:108,397 ‫دهر‬
KL:397, NV:146 NV:146
1077
damage :‫هم شه‬ ‫ داس‬:‫هم شه‬ ‫دهره‬

dâ 1: to divide, cut in pieces dahreh: a sickle shaped weapon ‫دهره‬
‫ قطعه قطعه کردن‬، ‫تقس م کردن‬ ‫ت ـ ــر بر نــارون گس ـت ــاخ مـ ـ ــزد‬
PK:175
(‫ه دهره و بن را شاخ م د )نظا گنجوی‬
COGNATE- Sanskrit "dâtra: sickle" (JS1:220) BQ:904
1078
‫ِده‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دهقان‬ ‫داشن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ خشش‬:‫دهش‬

‫ِده‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ده ان‬
‫ماه دهم‬ :۱‫ِدی‬

ghei 1: winter ‫زمستان‬ zaem, zyam: winter day: (first month of) winter ۱‫دی‬
PK:425 PK:425, KL:728, BK:1014 PK:425, BK:1014
NOTE- See root "Dô: to give, create" for another possible root.
1079
‫ماه دهم‬ :۱‫ِدی‬

Indo-European Avestan Avestan Persian (2)
dô: to give, create dâ 1: to give dathuš: creator day: creator, the tenth month
in Persian calendar
‫ خلق کردن‬،‫دادن‬ dâtar: giver, God BQ:121,907
۱‫ِدی‬
PK:223 dâthra: gift
MO:1588
BQ:121, PK:223,225
NOTE- See root "Ghei 1: winter" for another possible root.
1080
192
۲‫دی‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
yester :‫هم شه‬ (‫ د شب‬،‫گذشته )دیروز‬ :۲‫دی‬

ghdies: yester (‫دی )گذشته‬ zyô: yester dîk: yester dî: yester (‫ )دیروز‬۲‫دی‬
PK:416 PK:416, KL:1762 MO:1588
1081
‫و ادرار زاد در این ب ماری‬ ‫"عبور" ـ اشاره ه شن‬ :‫د ا ت‬

gwa: to walk, step bainein: to go, walk, step dîâbet: diabetes
‫قدم زدن‬ dia-bainein: going across (referring to ‫دات‬
PK:463,CH:98 excessive thirst and urination due to diabetes) MO
KL
1082
‫دجله‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫د اله‬ ۱‫دار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ د ّ ار‬،‫د ار‬
divine :‫هم شه‬ ‫دی ا‬

Indo-European Sanskrit Pahlavi Persian (1)
dei: to shine, heavenly spirits dîp: to shine dêpâk, dêbâg: a dîbâ: a colorful cloth
colorful type of cloth
‫ ارواح آسما‬،‫درخش دن‬ PK:183 (‫ دی ه‬،‫دی ا )دی اج‬
PK:183 BQ:908, TV:313 BQ:908
NOTE- See root "Zi: to adorn" for another possible derivation.
1083
‫دی ا‬
Indo-Scythian Pahlavi Persian (2)
zi: to adorn ‫آراس‬ dêpâk: a beautiful cloth, brocade dîbâ: a colorful cloth (‫ دی ه‬،‫دی ا )دی اج‬
BL1:16 BL1:16 BQ:908
NOTE- See root "Dei: to shine" for another possible derivation.
1084
‫دی ا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دی ه‬ ‫دی ا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دی اج‬
theater :‫هم شه‬ ‫ آینه‬، ‫ آی‬:‫هم شه‬ ‫د دن‬

dheye: to see dâ 3, dây, dâi, dî: to see dîtan: to see dîdan: to see ‫د دن‬
‫د دن‬ vaêna: observer BQ:74,373,910 BQ, AP:296
PK:243 PK:243, BQ:373,910, GR:421
1085
long, linger :‫هم شه‬ ‫ درنگ‬:‫هم شه‬ ‫دیر‬

del: long ‫ طوﻻ‬،‫دراز‬ daraga, darağa, drâjah: long dîr: late ‫دیر‬
PK:197, KT:190 drang: hesitation PK, BQ, TV
PK:197, BQ:829, TV:324
1086
193
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫دیرند‬
long, linger :‫هم شه‬ ‫ دراز‬،‫ دیر‬،‫هم شه‬ ‫دی ای‬ :‫دیرند‬
del: long daraga, darağa, drâjah: dagr-and dîrand: long lasting ‫دیرند‬
long
‫ طوﻻ‬،‫دراز‬ ‫ش دیرند و ظلمت را مه ا‬
PK:197, BQ:829, TV:324 JS1:258
PK:197, KT:190 ( ‫چو ناب نا در او دو چشم ب نا )رود‬
JS1:258
1087
‫ـدس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ـ دیز‬ ‫ روز‬+ ۳‫دی‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دیروز‬

‫دگ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دیزی‬
‫سوند ش اهت‬ :‫ـ د س‬

deik: to show ‫شان دادن‬ daês: to show, demonstrate dîs, dîz: appearance ‫ ـ دیز‬،‫ـ د س‬
PK:188 PK:188 ‫ ش دیز‬،‫تند س‬
HM:65, BQ:912
1088
‫دگ‬
dheigh: to form out of clay, to knead dough daika: clay dîg: a large cooking pot
pot
‫درست کردن ا خا رس ا خم‬ (‫د گ )دیزی‬
PK:244, KT:191, GT3:203 HM:65, KL:469 BQ:912,914, KL:469
1089
‫دو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫د گر‬
theater :‫هم شه‬ ‫چهره‬ :‫د م‬

dheye: to see ‫د دن‬ dâ 3, dây, dâi, dî: to dîm, dîmeh: light, face ‫ د مه‬،‫د م‬
see
PK:243 ‫دانگه که صبح زمان د مه داد‬
daêman: eye (‫زراتـ ـش ــت ف ـ ـ ـ ّ خ ز مـ ــادر ـ ـزاد )زر شت نامه‬
PK:243, BQ:373,910, GR:421
BQ, AP:296
1090
‫دم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ چهره‬:‫د مه‬
semantic :‫هم شه‬ ‫اور مذه‬ :۱‫دین‬

dheye: to see daêna: dîn: religion dîn 1: religion ۱‫دین‬
insight, religion
‫د دن‬ dînkart: religious instructions NOTE- after going through Arabic,
PK:243 this word came back in different
PK:243 BQ:916
forms like adyân, tadayyon, etc.
NOTE- BR claims Arabic "dîn: religion" is borrowed from Iranian while
"dîn: judgment" is borrowed from Aramaic and passed to Persian. BQ:916, MO:1597, NS:191
1091
194
۲‫دین‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
("‫است‬ ‫ دان ال )"خدا قا‬:‫هم شه‬ ‫قضاوت‬ :۲‫دین‬
dînu: law, right, judgment dîn: to rule dîn 2: judgment dîn 2: judgment, rule
‫ قضاوت‬،‫ حق‬،‫قانون‬ BQ:916, KL:399 dayn: obligation, debt (‫ تمدن‬،‫ )مدینه‬۲‫دین‬
BQ:916, KL:399 BQ:916, BR
NOTE- BR claims Arabic "dîn: religion" is borrowed from Iranian while
dayn: debt ۳‫ِدین‬
"dîn: judgment" is borrowed from Aramaic and passed to Persian. NV:148, MO
1092
۲‫دین‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ د‬:۳‫ِدین‬

َ
ten :‫هم شه‬ ‫ ده‬:‫هم شه‬ ‫دینار‬
Indo-Euro. Latin Pahlavi Persian
dekm: ten dên-ârius: a coin worth denâr dînar: a currency unit in several countries
ten bronze "asses". that was originated in the ancient Rome.
‫عدد ده‬
AD:352 BQ:916
PK:191 ‫دینار‬
BQ:916
1093
‫دیو‬
dei: to shine, heavenly daêv, daêvoh: originally meant god dev dîv: demon ‫دیو‬
spirits but when Zoroaster introduced BQ:917
Ahuramazda, old gods were rejected and dîvâneh: like a
‫ ارواح آسما‬،‫درخش دن‬ considered as demons. demon, crazy
PK:183 ‫دیوانه‬
PK:185, BQ:917 PH:133
1094
cover :‫هم شه‬ " ‫"حصار‬ :‫دیوار‬

wer 3, werg 2: to cover, enclose var 1, vara, vâra 2: cover, dêğa-vâra: dêvâr:
wall clay wall wall
‫ محصورکردن‬،‫پوشاندن‬
PK:1116, KM:268 BQ:918
PK:1168, IC:1599 PK:1168, KM:212, KT:207
dheigh: to form out of clay, to knead dough ‫رس ا خم‬ ‫درست کردن ا خا‬ dîvâr: "clay wall" ‫دیوار‬
PK:244, KT:191, GT3:203 BQ, KM
1095
‫دیو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دیوانه‬ ‫دب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫دیوان‬

‫تاج‬ :‫دیه م‬
dê, dah 2: to bind, tie ‫س‬ dia-dein, dia-dêma: dayhîm:
PK:183,CH a headband tied on two crown
Indo-European Greek sides
‫دیه م‬
dwo: two ‫عدد دو‬ di, dis: two PK:183
BQ:921,
PK:230 dia: through, across, apart MO:1603
AD
1096
195
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ذ‬
‫ه د ا گ دل‬ ‫حرف ذ ا‬
.‫شود‬
coal :‫هم شه‬ ‫ذغال‬

dhegh: to heat, burn Geulo: coal skarana, skairya: coal zoğâl: coal (‫ذغال )زغال‬
‫ سوزاندن‬،‫گرم کردن‬ IC:379,407, PK:399 PH:163, BQ:1150, IC:379,407 BQ:1026,1150, PH:163, MO
PK:240
1097
196
‫ر‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ه ل ا ن دل‬ ‫این حرف ا‬

.‫شود‬
-er as in mother :‫هم شه‬ ‫سوند "ر" س از حرف مفت ح ع عضو خانواده‬ :‫ـ َ ر‬
ter 2, tar: a kinship - tar, - dar, - har: suffix used - ar: suffix for family members ‫ـَ ر‬
term for family members
‫ دخ‬،‫ خواهر‬،‫ برادر‬،‫ مادر‬،‫در‬
‫سوند گروه ا فام ل‬ NOTE- see Avestan words in charts
PT:863
of the family members like mother, ‫توجه ـ سوند "ر" در لغات داماد و دخت‬
father, brother, etc. ‫حذف شده‬
BQ BQ
1098
‫رای و چرا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫را‬
arm, art, order :‫هم شه‬ ‫ َرد‬:‫هم شه‬ ‫درست‬ :۱‫راد‬

ar 1: to fit together râd: right, correct, proper râd: proper, brave
‫جور و درست کردن‬ NOTE- CH:196 derives this from the root "Reg 1: straight" ۱‫راد‬
PK:55-61 WD:74, PK:56 BQ, KM, AG3
1099
real :‫هم شه‬ ‫ رای‬:‫هم شه‬ ‫خشنده‬ :۲‫راد‬

rei 1: possession ‫مال ت‬ râ: to give rât: generous râd: generous ۲‫راد‬
PK:860 râiti, a-râiti: generous BQ:926 BQ:926
PK:860, BQ, AP:301
1100
‫راز‬
redh, raz*: to escape, leave rah: to escape, set free râz: secret râz: secret ‫راز‬
‫ ره دن‬،‫فرار کردن‬ razah: isolation BQ:926 BQ:926, PH:134, CH:322
KT:205, CH:322 KT:205, NB:167
1101
‫ری‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ راز‬، ‫راز‬ ‫رزق‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫رازق‬

‫ری‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫رازی‬
197
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫راست‬
right, rail :‫هم شه‬ ‫راست‬

reg 1: straight, right, just râsta: right râst: true, râst: right, straight ‫راست‬
straight
‫ عادﻻنه‬،‫درست‬ erezu: straight (line) raj: line, row ‫رج‬
PK:854, KT:206 PK:854 BQ:927 BQ, PH
COGNATE- Old Persian "râsta: right, true;/ arštâ: rectitude;/ ardu: upright" (KT:171,206)
1102
‫راسو‬
lohrk: weasel ‫راسو ا حیوان ش ه آن‬ rasug: weasel râsû: weasel? ‫راسو‬
AP:299 AP:299 AP:299
1103
ّ :‫هم شه‬
‫خرم‬ ‫رام‬
rem: to rest râman: quiet, râm: râm: quiet (‫ رام دن‬، ‫ رام‬،‫ رامش‬،‫رام )شهرام‬
restful tame, calm
‫اس احت کردن‬ ârâm: quiet (‫ آرامش‬،‫آرام )آرم دن‬
PK:864, KL:1335,
PK:864 BK:841, KM:351 BQ:930 BQ, PH, KM, DG, AG3
COGNATE- Old Persian "ram: to be at peace" (KT:206)
1104
‫رام‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ رام‬،‫رامش‬

‫ران‬
srêno: thigh, hip ‫ران‬ râna: thigh rân: thigh rân: thigh ‫ران‬
PK:1002 PK:1002 BQ:932 BQ:932, PH:135
1105
raise, rise, run :‫هم شه‬ ‫راندن‬

er, ar* 2: to move, excite ar, ra: to move rân, râyînitan: rândan: to drive ‫راندن‬
to drive
‫ برانگ خ‬،‫ت ان دادن‬ PK:327, BT, NS:105 CH:165
CH:165, BQ:933
PK:327, CH:165
COGNATE- Avestan "arati: energy;/ râna: fighter" (PK:327-331)
1106
roll :‫هم شه‬ ‫ ارا ه‬:‫هم شه‬ ‫راه‬

ret: to roll, run rad: to run, roll râs, râh: râh: way, manner (‫راه ) َره‬
path, way
‫ دو دن‬،‫غلت دن‬ ratha: chariot râygân: "from the road", free ‫را ان‬
PK:866 BQ:934
rathiya: road, path râheb: one who watches his manners, monk
(‫راهب )راه ان‬
PK:866, AP:302
HM:66, BQ:984, AA:133, AG3:56
1107
‫راه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫راهب‬
198
‫رای‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
real :‫هم شه‬ ۲‫ راد‬:‫هم شه‬ ‫عقل‬ :‫رای‬

rei 1: possession raêvant: rich râyomand: with rây: wisdom (‫رای )را‬
power and grace
‫مال ت‬ PK:860, BQ, AP:301 ‫ترا دا ش و هوش و رای است و فر‬
BQ936, AP:301
PK:860 ( ‫بر آی شاهان پ وز گر )فردو‬
BQ:936, AP:302
1108
‫ ان‬+ ‫راه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫را ان‬ ‫َرف‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫رایج‬
rabbi :‫هم شه‬ ‫پرورد ار‬ :‫َر ّب‬

rabba: to be great, r.b.b: to be great, rab, rabb: master, teacher, developer, God
(‫ ت ت‬، ّ ‫َرب )مر‬
large or numerous also to be thick and
dense
‫ ز اد بودن‬،‫بزرگ بودن‬ morabbâ: developed (food), jam ‫م ّا‬
KL:1293, BR:214
BR:214, KL:1293 robb: dense (food), paste ‫ُر ّب‬
BR:214, NV:153,155
1109
‫َر ّب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ُرب‬
loot :‫هم شه‬ ‫رودن‬

leup, raup 2: to break, peel off rup,rupâ: rôp 1: to rob robûdan: to steal
to rob
‫ پوست کندن‬، ‫شکس‬ PH:135 ‫ر ودن‬
PK:690. CH:195 AG3:55 BQ:938, CH:195
1110
‫رزدن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ رنگ زدن‬:‫رج دن‬

َ
‫راست‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫رج‬
light :‫هم شه‬ ‫ روزن‬،‫ روشن‬:‫هم شه‬ ‫رخش‬

leuk, rauxšn*: raočah: light raoč-xšaena, raxš: brightness
light, brightness PH:23,136, BK:470,991 raoxšna: bright light
‫ روشنا‬،‫نور‬ ،‫رخش )رخش دن‬
Indo-European WD1:501, BQ:788,1320
PK:687, KT:205, CH:321 (‫ درخش دن‬،‫درخش‬
ksei 2: bright ‫روشن‬ MO, CH:321
WD1:501, BT:541 NOTE- CH:313 claims "raxš" is a cognate of "rang"
1111
‫رخش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫رخش دن‬ ‫رخش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫رخشان‬

۱‫ راد‬:‫هم شه‬ ‫ قا‬،‫فرمانده‬ :‫َرد‬
ar 1: to fit together ratu: judge, rad: leader, rad: leader, judge ‫َرد‬
religious leader master, Sir
‫جور و درست کردن‬ ‫دل ــخردان داشــت و مغــز َردان‬
ُ
WD:74, PK:56 TV:226 ( ‫دو ک ـت ــف ﻼن و ه ــش مـ ـ دان )فردو‬
PK:55-61
BQ:943, MO:1645, NS:199
1112
199
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫رده‬
‫ رزم‬:‫هم شه‬ ‫رد ف‬ :‫رده‬
reg 1: straight, right, just râsta: right ratak radeh: a row of soldiers
‫ عادﻻنه‬،‫درست‬ erezu: straight (line) BQ:944 (‫رده )رژه‬
PK:854, KT:206 PK:854 BQ, PH
NOTE- see "Ret: to roll" as another suggested root for "radeh: row of soldiers"
1113
‫رده‬
ret: to roll, run ratha: chariot radag: row of soldiers radeh: row of soldiers ‫َرده‬
‫ دو دن‬،‫غلت دن‬ PK:866, AP:302 AP:302, BQ:944 AP:302, BQ:944
PK:866 NOTE- see "Reg: move straight" as another suggested root for "radeh: row of soldiers"
1114
‫رو دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۱‫َرز‬

۲‫ُرز‬
Indo-European Av /Old Iranian Greek Latin French Persian
word: thorn, flower wrda, rhodon: rose roz: rose ‫ُرز‬
‫ ل‬، ‫خار‬ varedha: rose BK:527, KL:1357,
MO:1647
KL:1357, BK:527 KL:1357, BQ:1822
1115
‫آزار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫َرزده‬
light :‫هم شه‬ ‫ روز‬:‫هم شه‬ ‫رزق‬

leuk, rauxšn*: light, raočah: roc: day rizq: daily rezq: daily bread
brightness light food
rozig: daily sustenance (‫رزق )رازق‬
‫ روشنا‬،‫نور‬ PH:23,136, AS:72, AA:135
BK:470,991 BQ:971, AR:107 MO
PK:687, KT:205, CH:321
COGNATE- Old Persian "raucah: day" (BQ:971)
1116
‫رزم‬
reg 1: straight, right, just razma: lined up (for a fight) razm: battle (with rows of soldiers) ‫رزم‬
‫ عادﻻنه‬،‫درست‬ PK:854 BQ, PH
PK:854, KT:206
1117
ream (of paper) :‫هم شه‬ ‫قچه رخت‬ :‫رزمه‬

r.z.m: to bundle up, collect rizmeh: bundle razmeh: bundle ‫رزمه‬
‫ سته کردن‬، ‫جمع کردن‬ NV:161 ‫هزار از خز و پرن ان‬ ‫صد و‬
NV:161 (‫نوحلۀ چی ان )اسدی‬
ِ ، ‫دوصد رزمه‬
NV:161, MO
1118
200
‫رز دن‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ رنگ‬:‫هم شه‬ ‫رنگ زدن‬ :‫رزدن‬
reg 2, raj*: to dye, color ‫ رنگ زدن‬، ‫رنگ‬ rajîdan: to paint (‫ رنگرز‬،‫َرز دن )رج دن‬
PK:854, CH:313 IC:1065, MO:1640
1119
‫رده‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫رژه‬
right :‫هم شه‬ ‫ رزم‬،‫ رده‬،‫ آدرس‬:‫هم شه‬ ‫رژ م‬

reg 1: straight, right, just regere: to režîm: government, a food diet
guide, govern
‫ عادﻻنه‬،‫درست‬ ‫رژ م‬
PK:854, KT:206 AD MO
1120
‫ خاس‬:‫هم شه‬ "‫"ق ام مرد ان‬ : ‫رستاخ‬

leith: to go forth, die ‫مردن‬ raêth, ris, rith: to die rist: dead rastâxîz: rising of
PK:672 PK:672, WD:401, AG2:66 the dead
rist-axez: ‫رستاخ‬
Indo-European Av/Old Pers rising dead
BQ:948, PH:136,
suîğ: jump, dance ‫ رقص‬،‫پرش‬ haiz: to rise NB:170
NB:170, PH:103
IC:1354 xvîsat: he rises
PH:103, AG2:66
1121
‫َرس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫رست ار‬
tight :‫هم شه‬ ‫ تهم‬:‫مقا سه‬ "‫" ا رشد قوی و تنومند‬ :‫ُرستم‬
leudh, raud 2: to grow ‫رشد کردن‬ raod 1, raodha: raodha-taxma: grown
PK:684, KL:885, BK:874, BR:39 growth, face strong, name of a legendary
KL:885, BK:874 hero
KL:885, BK:874
tenk: to become firm and thick tanj, taxma: pulled together, Persian
‫مح م و ضخ م شدن‬ tight, strong Rostam: "grown strong" ‫ُرستم‬
PK:1068, KL:1617, MO5:405, BQ:511
PK:1068 BQ
1122
liberty :‫هم شه‬ ‫ رو دن‬،‫ رستم‬،‫ روستا‬:‫هم شه‬ ‫ُرس‬

leudh, raud 2: to grow raod 1, raodha: rustan rostan: to grow ‫ُرس‬
growth, face
‫رشد کردن‬ BQ:949
NS:199, BQ:944
KL:885, BK:874
PK:684, KL:885, BK:874, BR:39
1123
‫ ره دن‬:‫هم شه‬ ‫رها شدن‬ : ‫َرس‬

redh, raz*: to escape, leave rad, radh, ras 2: rastan rastan: escape, set free
set free
‫ ره دن‬،‫فرار کردن‬ BQ:949 (‫ رست ار‬، ‫رس )وارس‬
KT:205, CH:322 KT:205, BQ:949
BQ:949, CH:322
1124
201
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫رستوران‬
restore :‫هم شه‬ ‫ اسط ل‬:‫هم شه‬ "‫غذا ا محل" ازسازی‬ :‫رستوران‬
stâ: to stand staurare: to establish restaurer: to restore restorân: restaurant
‫ا ستادن‬ re-staurare: reestablish, restaurant: food that ‫رستوران‬
restore restores
PK:1008,1009 MO
ED* ED*
1125
‫ر سمان‬ :‫َر َسن‬

rek: to tie ‫س‬ račana, rasan: rasan: rope, string ‫َر َسن‬
rašanâ: rope, rope NOTE- MO: 1654 & AS: 72 claim "rasan" is the
PK:863, WD2:362
strap, belt Arabic pronunciation of Persian rîsmân. AA: 138
TV:227
WD2:362, PK:863 claims Arabic "rasan" is from Pahlavi "rasan".
PH:137, TV:227
1126
run :‫هم شه‬ ‫رس دن‬

er, ar* 2: to move, excite ar, ra: to move rasîtan: resîdan: to arrive, to ripe
to arrive
‫ برانگ خ‬،‫ت ان دادن‬ ras, rasa: to ‫رس دن‬
BQ:950
PK:327, CH:165 come, arrive PH, BQ, NS, AG3
PK:327, BT, NS:105
COGNATE- Avestan "arati: energy;/ râna: fighter" (PK:327-331)
1127
‫رش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ رشته‬، ‫رش‬

‫ افشاندن‬، ‫رخ‬ :‫َرش دن‬
raš*, rekph: to harm, râš: to harm rašîdan: to pour out, spill, shed (‫َرش دن ) َرش‬
damage, shed
râšah: damage CH:315, DK*
‫ ر خ‬،‫آس ب رسان دن‬
CH:315, PK:864 CH:315, PK:864 COGNATE- Sanskrit "rakšas: danage" (CH:315)
1128
‫تخم ش ش‬ ‫رشک‬
erek: flea, mite ‫ کنه‬، ‫ک‬ rikša: louse, flea eggs rešk: flea eggs ‫رشک‬
PK:335 AP:307 PH:137, BQ:952, AP:307
COGNATE- Old Indic "likša: flea eggs" (BQ:952)
1129
۲‫ارشک‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ حسادت‬:‫رشک‬

َ
liter :‫هم شه‬ ‫ لی‬،‫ ل طر‬:‫هم شه‬ ‫رطل‬

lithra: a scale, balance ‫ تراز‬،‫ترازو‬ litra: a unit of ratl: a large liquid container ratl: a large
NOTE- This is most likely a liquid cup of wine
NOTE- ratl is a distorted form
measurement
Mediterranean word of "lîtr" ‫رطل‬
AD:1527 KL:896 MO:1660
1130
‫آروغ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ُرغ‬
202
‫َرغزه‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫پوشش ش‬ :‫َرغزه‬
rezg, resg: to plait, wind ‫ تاب دن‬، ‫اف‬ rağzeh: woolen clothes, woolen blanket ‫َرغزه‬
PK:874 AP:307, BQ
1131
‫ُرف‬
raup 1: to sweep away ‫جارو کردن‬ rôpet, rôp 2: roftan: to sweep ( ‫ ﻻیرو‬،‫ جاروب‬،‫ُرف )رو دن‬
sweep
BL1:251, CH:320 BL1:252, CH:320
BL1:252
1132
‫َرف‬
Indo-Euro. Avestan Pahlavi Persian Arabic Persian
rêp: to crawl rap: to raftan: raftan: to go ‫رف‬ rawaj: ravâj: popularity,
go to go circulation prevalence
‫خ دن‬ ‫ روند‬،‫ روش‬،۱‫ روان‬،‫روا‬
PK:865 HM:67, BQ:955 AS:74
(‫ ترو ــج‬،‫رواج )رایج‬
BQ:955
PH:137 PH:137, AS:74
1133
("‫ رافائل )"خدا شفا داد‬:‫هم شه‬ ‫رفو‬

r.f.a': to repair rafû: to repair (damaged cloth) rofû, rafû: to repair torn cloth ‫ُرفو‬
‫تعم کردن‬ KL:1301 ‫دل ه ک وصل ز معشوق س شود‬
( ‫زخم د گر ه کف آور که رف ت برخاست )خاقا‬
KL:1301
NV:167
1134
‫رفوزه‬
gheu: to pour ‫رخ‬ fundere: to pour refuse: poured refûzeh: failed ‫رفوزه‬
back, rejected
PK:447 AD MO:1665
AD
1135
‫رگ‬
eres 1: to flow, to be wet ranhâ: vein rahg, rag: vein rag: vein ‫رگ‬
‫ خ س بودن‬، ‫ج ان داش‬ PK:336, AD:1115, GR:339 GR:339 GR:339
PK:335
1136
‫رم دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫َرم‬

‫ن ه‬ :‫ُرمح‬
lonche, lonče: lance, spearhead rumh: spear romh ‫ُرمح‬
‫ن ه‬ ،‫ن ه‬ AR:108 ‫ب خش د چ ی که د بر س اه‬
( ‫ز اسپ و ز رمح و ز تیغ و ﻼه )فردو‬
RB:868, AR:108
MO
1137
203
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫رم دن‬
serum :‫هم شه‬ ۱‫ رود‬:‫هم شه‬ ‫رم دن‬

ser 1, sreu: to flow ‫جاری شدن‬ ramak: (a moving) ram: herd of sheep or horses (‫َرم )رمه‬
herd
srêm: running ‫جاری‬ ramîdan: run with fear ‫رم دن‬
BQ:960-962
PK:909,1003, KT:205, IC:1276 ‫مند ک ا ه داد خم‬
( ّ ‫که آن‬
‫کره را ازگ د ز رم )فردو‬
NOTE- CH:312 suggests the
reconstructed root "ram: to go, to move" IC:1276, BQ:960-962
1138
‫رم دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫رمه‬

‫رنج‬
lanğ: to droop, be sad, sorrow ‫ غم‬،‫غمگ بودن‬ ranj: ranz, ranj: ranj: pain, suffering
trouble, effort pain, suffering
ranj: to take action, effort ‫زحمت کش دن‬ ‫رنج‬
IC:663, CH:191 CH:191 BQ:963 MO:1676, IC:663
1139
‫ رنده‬،‫رند دن‬
rand*: to scrape ‫تراش دن‬ rand: scratch randîdan: to grate (‫رند دن )رنده‬
CH:312 randîtan: to grate MO:964, PH:138
CH:312, BQ:964
NOTE- BQ:694 derives it from Old Indic "Rad: to scrape" from the IE root "Er: to move, excite".
1140
‫ رز دن‬،‫ اورنگ‬:‫هم شه‬ ‫رنگ‬

reg 2, raj*: to dye, color ‫ رنگ زدن‬، ‫رنگ‬ ranga rang: color rang: color ‫رنگ‬
PK:854, CH:313 BK:1051 PH:138, BQ:964, MK:72 MO:1677
COGNATE- Old Persian "â-ranjanam: decoration" (CH:313).
1141
‫َرف‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ رواج‬،‫روا‬ ‫روی‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫رو‬

‫َرف‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۱‫روان‬
‫روح‬ :۲‫روان‬
urvan: spirit, soul ‫روح‬ ruvân: spirit ravân: spirit ۲‫روان‬
BK:1088, BQ:967 BQ:967 BQ:967
1142
‫ گ ه‬:‫هم شه‬ ‫رو اه‬

ulk, ulkos: wolf Wlp: wolf, urpa, urupis: dog ropâs: fox rûbâh: fox ‫رو اه‬
(with fiery eyes) dog
raopias: fox BQ:968,1784 BQ:968,1784
‫گرگ‬
PK:1179 PK:1179
PK:1144, 1179
1143
‫ُرف‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫رو دن‬
204
۱‫رود‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
stream :‫هم شه‬ ‫جوی‬ :۱‫رود‬

ser 1, sreu: to flow ‫جاری شدن‬ rautah, raodah: river rût 2: river rûd: river ‫رود‬
srêm: running ‫جاری‬ PK:1003, PH:139 MO BQ:969
PK:909,1003, KT:205, IC:1276
COGNATE- Avestan "raonami: rivers;/ sru-vant, urvant: fluently" (PK:1003)
1144
son :‫هم شه‬ ‫فرزند‬ :۲‫رود‬

seu 3, hau* 2: to give birth hu 3, hav, hunâmi: to give rûd: child ‫رود‬
birth
‫زای دن‬ ‫ز دولت مادر روز ار‬
PK:913, CH:135 hunuš: son (‫که رودی چن پرورد در کنار )سعدی‬
PK:913, KL:1473, CH:135 BQ:969, CH135
1145
۳‫ ار‬+ ‫رود‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫رود ار‬
lose, loss, less :‫هم شه‬ ‫کندن پر م غ ا شم گوسفند ق ل از خ‬ :‫رودن‬

rauh*, leuh: to pluck, pull out, shear hair rûn, lwn: to rudan: to pluck hair or feather ‫رودن‬
pluck, pull out
‫ پ دن مو‬،‫کندن پر ا شم حیوان‬ CH:317
CH:317, BQ:970, DK*
CH:317, PK:681 COGNATE- Sanskrit "lav: to shave, cut off" (CH:317)
1146
‫روده‬
reuto: intestines, bowels ‫دل و روده‬ rôt 1: intestine rûdeh: intestine ‫روده‬
PK:873 PK:874 PK:874, PH:139, BQ:970
1147
light :‫هم شه‬ ‫ روشن‬:‫هم شه‬ ‫روز‬

leuk, rauxšn*: light, raočah: light roc: light rûz: day (‫ فروغ‬،‫روز )فروزان‬
brightness
raocana: window rôcan: window, rowzan: hole, aperture
‫ روشنا‬،‫نور‬ hole
PK:687, KT:205, CH:321 PH:23,136, BK:470,991 (‫روزن )روزنه‬
BQ:971,972 BQ, NS:176
COGNATE- Old Persian "raucah: day" (KT:205)
1148
‫روز‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ روزنه‬،‫روزن‬

‫روس‬
Pahlavi Persian
rôspîk: prostitute ‫روس‬ rûspî: prostitute ‫روس‬
BQ:974 BQ:974
1149
‫روستا‬
leudh, raud 2: to grow raod 1, raodha: rôstâk: village rûstâ: village
‫رشد کردن‬ growth, face MO:1689 ‫روستا‬
KL:885, BK:874
PK:684, KL:885, BK:874, BR:39 IC:1103, MO:1689
1150
205
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫روش‬
‫َرف‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫روش‬
light :‫هم شه‬ ‫ روز‬:‫هم شه‬ ‫روشن‬
leuk, rauxšn*: light, brightness ‫ روشنا‬،‫نور‬ raoč-xšaema, rošn rošan:
PK:687, KT:205, CH:321 raoxšna: bright bright
light
ksei 2: bright ‫روشن‬ xšae-ta, xšôithmi: bright ‫روشن‬
PH:23,136, BK:470,991
BQ, NS:176
WD1:501, BT:541 WD1:501, BQ:788,1320
1151
‫ رو دن‬:‫هم شه‬ ‫روضه‬

Indo-European Avestan Persian Arabic Persian (1)
leudh, raud 2: raod 1, raodha: rûîdan: to grow ‫رو ی دن‬ rauza: rowzeh:
raz: garden, vineyard, vine ۱‫َرز‬
to grow growth, face garden garden
‫رشد کردن‬ KL:885, BK:874 AA:138 ‫روضه‬
PK:684, KL:885, rostan: to grow ‫ُرس‬ MO
BK:874, BR:39 NS:199, BQ:944
NOTE- AS derives the Arabic word from Persian "rîxtan: to pour". BR derives it from Pahlavi "rôt: river".
1152
‫ رود‬:‫هم شه‬ ‫روضه‬

Indo-European Av/Old Pers Pahlavi Arabic Persian (2)
ser 1, sreu: to flow rautah, rût 2: river rauza: land of rowzeh: garden
raodah: river rivers, garden
‫جاری شدن‬ MO ‫روضه‬
PK:909,1003, KT:205, PK:1003, PH:139 BR:226 MO
IC:1276
NOTE- AA:138 derives Arabic "rauza: garden" from Persian "raz: garden".
1153
‫روغن‬
reuğmen: oil, cream ‫ کرم‬،‫روغن‬ raoğna: oil rôğn: oil roğan: oil ‫روغن‬
PK:873 PK:873, KL:1307 BQ:978 BQ:978
1154
stream :‫هم شه‬ ‫ رود‬:‫هم شه‬ ‫علت‬

ِ ‫ ه‬،‫جهت‬
ِ ‫در‬ :‫رون‬
ser 1, sreu: to flow ravan: river rôn: rôn: cause, because of, due to ‫رون‬
direction
PK:909,1003, KT:205, IC:1276 PK:1003 ‫چشم اندرم د دن از رون ست‬
BQ:980
(‫ی‬ ‫جسم اندرم جن ش از بون ست )عن‬
BQ:979
1155
red :‫هم شه‬ ‫روناس‬

reudh: red ‫قرمز‬ raoidhita: red ronâs: a plant used for dying ‫روناس‬
PK:872 PK:872 BQ:980,981, PH:141, MO:1696
1156
‫َرف‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫روند‬
206
‫ رون ک‬،‫رونق‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
neat :‫هم شه‬ ،‫ ن ل‬،‫ نیو‬،‫ ن ک‬،‫ روی‬:‫هم شه‬ ‫ رون ک‬،‫رونق‬
Indo-European Old Persian Pahlavi Persian Arabic
nei 1: to shine, to be excited ni 3, naiba: nêv-ak: nîk: good ‫ن ک‬ raonaq:
brave, good good splendor
‫ تح ک شدن‬،‫درخش دن‬ rûnîk: beautiful
PK:760, KT:192 TV:291,
PK:760 BQ:2237 ‫رون ک‬ AS:74,
Indo-European Avestan Persian KL:1033, BQ:2127, ES:297
AG1:20
leudh, raud 2: to grow raod 1, rôy: face Persian
‫رشد کردن‬ raodha: growth, (‫روی )رو‬ rownaq: prosperity ‫رونق‬
PK:684, KL:885, BK:874, BR:39 KL:885, BK:874 KL:885, BK:874 MO:1694
1157
‫ روستا‬،‫ رو دن‬:‫هم شه‬ ‫صورت‬ :۱‫روی‬

leudh, raud 2: to grow ‫رشد کردن‬ raod 1, raodha: rôd: face rôy: face (‫روی )رو‬
growth, face
PK:684, KL:885, BK:874, BR:39 BQ:981 KL:885, BK:874
KL:885, BK:874
1158
red, rust :‫هم شه‬ ‫ روناس‬:‫هم شه‬ ‫فلز روی‬ :۲‫روی‬

reudh: red ‫قرمز‬ raoidhita: red rôdîk, rôy: zinc rûy 2: zinc ( ‫ رو‬،‫ )رو گر‬۲‫روی‬
PK:872 PK:872 MO:1695 BQ:981, PH:141, MO
1159
۲‫روی‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫رو گر‬
liberty :‫هم شه‬ ‫ ُرس‬،‫ رستم‬،‫ روستا‬:‫هم شه‬ ‫رو دن‬

leudh, raud 2: to grow raod 1, raodha: growth, face rûîdan: to grow ‫رو ی دن‬
‫رشد کردن‬ KL:885, BK:874 raz: garden, vineyard, vine ۱‫َرز‬
PK:684, KL:885, BK:874, BR:39 NS:199, BQ:944
1160
۲‫روی‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫رو‬

‫ َرس‬:‫هم شه‬ ‫ره دن‬
redh, raz*: to escape, leave rad, radh, ras 2: set free rahîdan: escape, become free
‫ ره دن‬،‫فرار کردن‬ KT:205, BQ:949 ‫ره دن‬
KT:205, CH:322 BT:1505, KT:205, BQ:949, AG3:55
1161
‫ری‬
AV/Old Pers Pahlavi Persian
ragâ, rağâ: city of "ray" in rai, râg, Ray: a city south of Tehran ‫ری‬
the south of tehran. râk râzî: from Ray ‫رازی‬
‫نام شهر ری در جنوب تهران‬
MO5:636
râzegî: a famous type of grape from Ray ( ‫راز )راز‬
BQ:985, ES:278
1162
207
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ر ال‬
royal :‫هم شه‬ ‫ رژم‬،‫ راست‬:‫هم شه‬ ‫رال‬

Indo-European Latin Spanish Persian
reg 1: straight, right, just rex: ruler, king real: royal coin rîyâl: unit of currency ‫ر ال‬
‫ عادﻻنه‬،‫درست‬ AD AD BQ:985
PK:854, KT:206 NOTE- Currency from the Spanish commerce in the Persian Gulf.
1163
liquid, liquor :‫هم شه‬ ‫ گ خ‬:‫هم شه‬ ‫رخ‬

leigh 2, raič*: leave rêxt, rêz, hâek: to rextan: to pour rîxtan : to pour
‫ترک کردن‬ pour out BQ, PH:141,203, BR, ‫رخ‬
PK:669, CH:307 PK:669, AG3:72, GR:11 TV:115 PK:669, BQ, KM:373
1164
run :‫هم شه‬ ‫ردن‬

er, ar* 2: to move, excite rî, rae, raec: rîtan: to defecate rîdan: defecate
‫ برانگ خ‬،‫ت ان دادن‬ discharge PH:142, BQ:987, ‫ر دن‬
PK:327, CH:165 BQ:987, BK:278, PH:142 TV:235 PH:142, BQ:987,990
1165
‫رژ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ آرزو‬:۱‫ر ز‬
ripple :‫هم شه‬ ‫ رشته‬:‫هم شه‬ ‫ ر زه‬،۲‫رز‬

rei 2, raiš*: to hurt, tear, cut ‫ اره کردن‬،‫آزردن‬ rîz: small ۲‫ر ز‬
PK:857, IC:1067, CH:308 rîzeh: small pieces, crumbs ‫ر زه‬
IC:1067
1166
‫آرزو‬ :‫رژ‬
rauž*, rauč*: to please, desire ruž, â-ruž, ârzôg: rêž: desire (۱‫ر ژ )ر ز‬
desire
‫هوس و آرزو کردن‬ ‫د دی تو رژ و ام دو اندرون‬
CH:318-319 ( ‫ا رد ان مطرب بودی ه فر و زب )رود‬
CH:318-319
CH:318-319
1167
crisis, share :‫هم شه‬ ‫ خطر‬،"‫"صخره کش شکن‬ :‫ر سک‬

ker 2, sker 2: to cut, separate secare: to cut risque: rîsk: danger ‫ر سک‬
danger
‫ جدا کردن‬،‫ب دن‬ risecum: rock at sea that MO:1703
PK:938, IC:640,1155 cuts ships, danger, risk AD
AD, IC:1155
1168
‫رش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ر س دن‬ ‫رش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ر سمان‬

‫زخم‬ :۱‫ر ش‬
rei 2, raiš*: to hurt, tear, cut raesah, raeš: rêš: wound rîš 1: wound, wounded
‫ اره کردن‬،‫آزردن‬ wound ۱‫ر ش‬
BQ:988
PK:857, IC:1067, CH:308 PK:858 BQ:988, CH:308
1169
208
۲‫ر ش‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
۲‫ر ش‬
Indo-European A v estan P ahlav i P ersian
uroiks: twist, beard raeša: reš: beard rîš 2: beard ۲‫رش‬
hair, beard
‫ رش‬،‫تا اندن‬ PH:142,
rêšak: (hairy) root rîšeh: root ‫رشه‬
IC:704,1593 BQ:988, GR:348 BQ:988,989, PH:142, IC:704,1593
IC:104,1593
N O TE- AP:319 indicates that these w ords are from the Indo-European root "Werd, Wrad: to grow " (P K:1167)
1170
rope :‫هم شه‬ ‫رش‬

Indo-European A v /Old P ers P ersian
wreik, wrais*: to turn, spin riš, rîz: to spin rîštan: to spin threads (‫ رشته‬، ‫رش ) رش‬
‫ تاب دادن‬،‫گرداندن‬ threads
rîsîdan: to spin threads (‫رس دن ) رسمان‬
PK:1158, CH:437 AG3:56
Indo-E uropean A v estan ab‫ ـ‬-rîšam: silk ‫اب شم‬
ambhi: around ‫اطراف‬ abi: up, around PK:857, BQ, HM:12, AG3:56, CH:437
PK:34 PK:34 C OGNATE- Old Indic "rišati: to pluck wool" (P K:857)

1171
۲‫رش‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫ر شه‬

‫کینه و دشم‬ :‫ر ـ ــغ‬
Indo-European A v estan / S anskrit P ersian
er, ar* 2: to move, ari, arika, araeka: ârîğ: hostility, hatred ‫آر ـ ـ ـغ‬
excite enemy, hostility, hatred
rîğ: animosity, also hated, enemy, dung ‫ر ـ ـ ـغ‬
‫ برانگ خ‬،‫ت ان دادن‬ WD1:136, KM:20
‫جهان و یژه کردم ه ّبرنده تیغ‬
PK:327, CH:165
( ‫چـ را دارد ازمـن ه دل شــاه ر ــغ ) فردو‬
BQ, KM:20,21
1172
‫رگ‬
O ld Persian P ahlav i P ersian
raika: sand, gravel ‫ سنگ رزه‬،‫شن‬ rêg: sand rîg: sand, gravel ‫رگ‬
PH:142, BT MK:73 HM:68, BQ:989, PH:142
N O TE- probably from the IE root "Reu: to tear" (P K:869) w ith Latin cognate "rudus: broken rocks, debris"
1173
‫چرک کنج چشم‬ :‫ ر مه‬،‫ر م‬

er, ar* 2: to move, excite rî, rae, raec: rêman: dirty rîm: dirt, dirty
discharge discharges from eyes discharge from the eye
‫ برانگ خ‬،‫ت ان دادن‬
PK:327, CH:165 BQ:987, BK:278, PH:142
PH:142, BQ:987, TV:235 (‫ر م ) ر مه‬
PH:142, BQ:987,990
1174
‫ف ب‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫رو‬
rhubarb :‫هم شه‬ ‫ ر وند‬،‫ر واس‬

Indo-European A v estan P ersian
eres 1: to flow, to be wet raêvas: rhubarb, grown rîvâs: rhubarb (‫ر واس ) روند‬
‫ خ س بودن‬، ‫ج ان داش‬ on Rha (Volga) banks.
BQ:991
PK:335 PK:336, AD:1115, GR:339
1175
‫ف ب‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫ر وه‬
209
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ز‬
‫ غ ا س‬،‫ چ‬،‫ه ج‬ ‫این حرف ا‬

.‫دل شود‬
‫زهاب‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫ چشمه‬:‫زاب‬
gene, generate, nation :‫هم شه‬ ‫زادن‬

gene: to give birth to ‫زای دن‬ zan 1: to zâtan zâdan: to give birth to (‫زادن ) زای دن‬
PK:373
give birth to BQ:995 PK:373, BQ, PH
PK:373, GR:462
C OGNATE- Av/Old Persian "zana: human being" (P K:376, KT:211)
1176
۲‫ زر‬:‫هم شه‬ ‫درمانده و ب مار‬ : ۱‫زار‬

Indo-E uropean A v /Old P ers P ahlav i P ersian
ger 2, grnom: ripe, old, grains. zar 2: to grow old zâr zâr 1: ill, weak ۱‫زار‬
‫ غﻼت‬، ‫ پ‬،‫رس ده‬ PK:390 BQ:995 PH:143, PK:390, BQ
PK:390-391
1177
care :‫هم شه‬ ‫ناله و گ ه‬ :‫ زاری‬، ۲‫زار‬

Indo-European S anskrit P ersian
ger 4: to cry hoarsely, growl ‫ غر زدن‬، ‫گ ه كردن‬ jaratê: to cry loudly zâr 2: cry (‫ ) زاری‬۲‫زار‬
PK:383, IC:308 PK:383 PH:143, BQ:995
1178
cycle :‫هم شه‬ ‫محل رو دن‬ : ۳‫ـ زار‬

Indo-E uropean A v estan P ahlav i P ersian
kwel: to move around, turn car, čâr: to move around, čâr: an open zâr: place of, home of
also an open field field, also to graze
(‫ ) لزار‬۳‫زار‬
‫ چرخ دن‬، ‫حرکت کردن‬ BQ:635, AG3:73, JD:297 MO, BQ, AG3:73
PK:640
1179
greed, yearn :‫هم شه‬ ‫آرزو‬ : ۴‫زار‬

gher 2: to wish, desire, want ‫ آرزوکردن‬، ‫خواس‬ zara 2: desire, aim, target zâr: wish ۴‫زار‬
PK:440 PK:440 CH:104
. ‫این لغت ا م وک شده و ا استفاده از آن س ار محدود می اشد‬
1180
210
‫زاغ‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫زاغ‬
gwag: cry, quack, squeak, squeal zâğ: crow ‫زاغ‬
NOTE- See "Ghâgwh: young animal" ‫ ج ج‬،‫ف اد‬ IC, BQ, MO
for another possible root PK:1110, IC:351,354
1181
‫زاغ‬
NOTE- See "Gwag: cry, quack"
ghâgwh: young animal ‫چه حیوان‬ zâğ: crow ‫زاغ‬
for another possible root PK:409, AP:318 PK:409, AP:318
1182
goat :‫هم شه‬ ‫چه حیوان‬ :‫زاق‬

ghaido: goat ‫بز‬ zâq: young of any animal ‫زاق‬
PK:409, GT5:7 zâq-dân: womb ‫زاقدان‬
GT5:7, MO:1712
1183
۲‫زر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ پ‬:‫زال‬
gullet :‫هم شه‬ ‫زالو‬

gel 2: to swallow, devour ‫لع دن‬ Gelu: leech zalug zâlu: leech (‫زالو )زلو‬
NOTE- The Old Irish form "Gelid"
AP:318 AP:318 AP:318
means a blood sucker, leech
PK:365
1184
knee :‫هم شه‬ ‫زانو‬

genu 1: angle, knee zânu-ka: knee zânûg, zânu: knee
‫ زانو‬،‫زاو ه‬ NOTE- PK:381 shows Avestan "zânu: chin" zânûk: knee ‫زانو‬
PK:381 BQ:1000 AP:319 BQ:1000, AP:319
1185
‫ توان‬:‫زاور‬
َ
۱‫زور‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۱‫زور‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ توان‬:‫زاو‬
‫ ستاره مش ی‬، ‫از خدا ان یونا‬ :‫زاوش‬

dei: to shine, heavenly spirits Zeus: a god in Greek zâvoš: Jupiter ‫زاوش‬
mythology, Jupiter
‫ ارواح آسما‬،‫درخش دن‬ ‫فل سادس است زاوش را‬
ُ
AD ( ‫که دهنده است دا ش و هش را )سنا‬
PK:183
AP:319
1186
‫زادن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫زای دن‬ ۲‫زه‬ ‫ زادن ـ رج ع شود ه‬:‫دن‬ ‫زاه‬
211
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ز ان‬
tongue :‫هم شه‬ ‫ز ان‬

ghu 2: tongue ‫ز ان‬ zav 1, zbâ: call uzvân, zabân: tongue, language ‫ز ان‬
PK:223, KT:211 hizû, hizvâ: tongue huxvân hozvân: tongue ‫هزوان‬
BQ:2335
PT:335, BK:230, KT:211,214 BQ, BT:1815, IC:409,410, MO
1187
ُ
‫ برگ ده‬، ‫کره ش‬
ِ :‫ز ده‬
A rabic A rabic P ersian
z.b.d: to extract zobd: butter or milk fat, best of anything zobdeh: milk fat,
butter from milk best of anything
zobdeh: best of anything, skilled, talented ُ
‫کره از ش گرف‬ ‫ز ده‬
NV:176 NV:176 MO:1722
1188
۲‫َبر‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫ اﻻ‬:‫ز ر‬

ََ
emerald :‫هم شه‬ ‫ زمرد‬:‫هم شه‬ ‫ز رجد‬

S emitic A rabic G reek S y riac A rabic
barq: shine barq: shine, lightning smaragdos: zamargada: zabarjad:
a shining gem, emerald emerald
‫ برق‬،‫درخشش‬ istabraq: shining emerald BQ:1004
ED* material or cloth AR:147, ED* P ersian
ED*, AR:17
zebarjad: a type of emerald ‫زرجد‬
ZV 1:82 claims Arabic borrowed this word from Persian.
BQ:1004, MO
1189
‫زخم‬
Indo-E uropean S anskrit A v estan pahlav i P ersian
zgwes: to extinguish jasyati: extinguished, zaxya: zaxm, zahm: zaxm: wound
exhausted, wounded wound wound
‫خاموش کردن‬ ‫زخم‬
PK:479 PH:145 BQ:1007
PK:479 BQ:1007
1190
gun, offend :‫هم شه‬ ‫زدن‬

gwhen 2, jan*: to strike ‫زدن‬ žata, jan, jaiti: to hit, žatan: zadan: to hit, strike
harm to strike
PK:492, CH:222
PK:492, PH:204, BQ:324,
‫زدن‬
BQ:1007
PH, BQ, NS, CH
C OGNATE- Old Persian "jan: to strike" (KT:184) AG3:25
1191
‫ اندودن‬:‫هم شه‬ ‫زدودن‬

Indo-E uropean A v /Old P ers P ersian
dheu 3 : to shine ‫درخش دن‬ dav 2, dû: to wipe, clean zodûdan:
PK:261 to wipe out
Indo-E uropean A v estan uz-dâvayati, uz-dû: wipes off
wd: up, out ‫ ب ون‬،‫اﻻ‬ us, uz: out ‫زدودن‬
PK:261, BQ:172,1008, AG3:32,58
PK:1103 PK:1103, PH:154 BQ:1008
1192
212
۱‫زر‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
gold :‫هم شه‬ ‫طﻼ‬ : ۱‫زر‬
ghel: to shine, a bright yellow color zairita, zareta: zar: gold zar 1: gold ‫ زرر‬، ۱‫زر‬
golden, yellow
‫ زرد روشن‬،‫درخش دن‬ zart: yellow zard: yellow ‫زرد‬
PK:429 PK:429, KL:667, zartak zardak: carrot ‫زردک‬
C OGNATE- Old Persian "daraniya: gold" (KT:189) GR:411
BQ:1008 PH:145, BQ
1193
۱‫ زار‬:‫هم شه‬ ‫پ‬ : ۲‫زر‬

ger 2, grnom: ripe, old, grains. zar 2: to grow old zar 2: old (‫ ) زرمان‬۲‫زر‬
‫ غﻼت‬، ‫ پ‬،‫رس ده‬ zarmân: old man zâl: old ‫زال‬
PK:390-391 PK:390 PH:143, PK:390, BQ
1194
greet :‫هم شه‬ ‫ زره‬:‫هم شه‬ ‫زره ساز‬ :‫ّزراد‬

Indo-European A v estan A rabic P ersian
ghlâd: to sound, to ring zrâdha: linked zard, sarad: armor zarrâd: armor maker
‫ زنگ زدن‬، ‫صدا کردن‬ armor ّ
‫زراد‬
PK:451
zarrâd: armor maker
PK:451 BR:257, DS:152 MO:1729
1195
‫ّزرافه‬
Indo-European A v estan P ahlav i P ersian A rabic
keu 1: to shine, bright sûr, savah: sûr: breakfast, sornâ: "festivity zarâfah:
morning festivity flute" giraffe
‫ روشن‬،‫درخش دن‬
PK:594, BT:221, PH:166 KL:657
PK:594
1631, BK:995
(‫نا )سورنا‬
Indo-European O ld P ersian P ersian
sornâpâ: animal zarrâfeh:
nedo: reed, pipe, flute ‫ فلوت‬،‫ لوله‬،‫تره‬ nada: flute with "sornâ-like"
giraffe
PK:759, BQ:2221 PH:237 legs, giraffe
‫ز رافه‬
Indo-European A v /Old P ers P ahlav i ( ‫ُ نا ا ) ز رنا ا‬ BQ
ped, pod: foot ‫ا‬ pâd, pad, pada: pay, pây: PK:759, BQ, MO, EE*
foot, step foot
PK:790, AP:148
KL:1112 AP:148
N O TE- S ome online sources derive the Arabic "zarâfa" from P ersian "zarnâpâ".
1196
‫ درا‬:‫هم شه‬ ‫زراه‬

glei, ğreîos: to start, rush zrayah, zarayah: zrê: sea zrâh: sea ‫ز راه‬
body of water
(‫حرکت ا هجوم )آب‬ PK:401, BK:37 MO:1730, BQ:1010 BQ:1010, PK:401
PK:401, KT:192
1197
‫زرشت‬
wes 1 : wet, also male animal ‫ حیوان نر‬،‫خ س‬ uš-tra, uštra: camel Zartošt: "owner of old
PK:1171,1172, IC:1582 camels", Zoroaster
zara-uštra: (with) old
Indo-European A v /Old camels ‫زرشت‬
ger 2, grnom: ripe, old, grains. zar 2: to PK:1172 BQ:138
grow old N O TE- BQ:1011 links Avestan "zara" to the IE root
‫ غﻼت‬، ‫ پ‬،‫رس ده‬ PK:390
PK:390-391 "G hel: y ellow", thus zara-uštra: (with) yellow camels.
1198
۱‫زر‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫ زردک‬،‫زرد‬

213
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫زرگون‬
َ
gold :‫هم شه‬ ‫ زهره‬:‫هم شه‬ ‫زرگون‬
Indo-European Avestan Persian Persian French English
ghel: to shine, a zairita, zareta: zar 1: zargûn: jargon zirconium
bright yellow color golden, yellow gold like gold,
‫ زرد‬،‫درخش دن‬ golden AD:1489
PK:429, KL:667,
‫ زر ر‬،۱‫زر‬
PH:145, BQ
‫زرگون‬
PK:429
GR:411 Persian
PH:145,
Indo-European Avestan BQ:1012 ‫ز رکون م‬
gêu 1, kauč*: to bend, wrinkle gaona: curly
‫خم و درهم شدن‬ hair, color, type
PK:394-398, PK:588-592 BK:1051, TV:90
1199
۲‫زر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ پ‬:‫زرمان‬
gold, arsenic :‫هم شه‬ ‫ زرد‬،‫ زر‬:‫هم شه‬ ‫زرنیخ‬

Indo-European Avestan Pahlavi Persian Arabic Greek
ghel: to shine, a zairita, zaenik: zarnîx: az-zarnîx arsenikon
bright yellow color zareta: golden arsenic KL:108
golden, yellow KL:108
‫ زرد روشن‬،‫درخش دن‬ BQ:1017 ‫زرنیخ‬ Persian
PK:429 PK:429, KL:667, BQ ârsenîk: arsenic ‫آرس ک‬
GR:411
NOTE- through Latin and Old French
NOTE- ED* shows the Greek word borrowed from Pahlavi through Syriac MO
1200
greet :‫هم شه‬ ‫ ّزراد‬:‫هم شه‬ ‫زره‬

ghlâd: to sound, to ring zrâdha: linked armor zrih, zrêh zereh: armor ‫زره‬
‫ زنگ زدن‬، ‫صدا کردن‬ PK:451 BR:257 PK:451, PH:146, BQ:1019
PK:451
1201
۱‫زر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ طﻼ‬:‫زر ر‬
‫زشت‬
gheis: to frighten, to be angry ‫ خشمگ بودن‬،‫ترساندن‬ zaêša, zaêšta: zešt: ugly ‫زشت‬
terrible, ugly
PK:427 BQ:1021, PH:147
PK:427, KL:655
1202
‫زعفران‬
s.f.r: (to be) yellow ‫زرد بودن‬ za`farân: saffron za`farân: saffron ‫زعفران‬
NV:232 MO:1739
NOTE- AA:145 claims it is from Persian "zar-parân". GT6:185 derives it
from Indo-European "Kesuro: hair", imported from Kashmir in the 9-10th
1203
‫ذغال‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫زغال‬

‫زغن‬
Indo-Scythian Indo-Scythian Persian
gan: to seize ‫گرف‬ Uysgani: vulture zağan: a black bird (kite) ‫زغن‬
BL1:27 BL1:27 BL1:27, BQ:1023
1204
214
‫زفت‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
asphalt :‫هم شه‬ ‫زفت‬

Greek Greek Persian
sphallein: cause to fall, slip ‫ افتادن‬،‫ل خوردن‬ a-sphallein: not slippery, a zeft: tar ‫زفت‬
NOTE- From an unknown Semitic root bonding agent
BQ:1024
asphaltos: tar
KL:114
AD:78
1205
jaw :‫هم شه‬ ‫ دهان‬:‫هم شه‬ ‫دهان‬ :‫زفر‬

geph: mouth ‫دهان‬ zafan, zafar: zafar: mouth dahân: mouth ‫زفر‬
PK:382 mouth BQ:1024 ‫ز ا ش سان درخ س اه‬
PK:382, JS1:219
( ‫زفر از کرده فگنده ه راه )فردو‬
BQ:1024, PH:589,663
1206
‫ ژاژ‬:‫هم شه‬ ‫خود از خشم سخن گف‬ :‫زک دن‬

gwag: cry, quack, squeak, squeal zakîdan: rage, talk to oneself in rage (‫زک دن )ژ دن‬
‫ ج ج‬،‫ف اد‬ ‫ز او شاه ایران فراوان ژ د‬
PK:1110, IC:351,354 ( ‫برآشفت و از روزه لب گ د )فردو‬
IC, BQ, MO
1207
‫زالو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫زلو‬

‫زم‬
ghei 1: winter zem: cold zam: zam: cold ‫زم‬
winter
‫زمستان‬ zyâ 1, zyâo, zimô: winter zemestan: winter ‫زمستان‬
BQ:1028 zamharîr: a very cold place ‫زمه ر‬
PK:425 PK:425
BQ, ES:320
1208
come :‫هم شه‬ ‫ هن ام‬:‫هم شه‬ ‫زمان‬

gwa: to walk, step gam: to come, step jamâna: a step zamân, zamân:
(period) of time žamân time
‫قدم زدن‬ jam, jantu: to go
PK:463,CH:98 PK:463, KL:318 thamân: time BQ:1029
‫زمان‬
AA:146, NB:228 MO:1746
NOTE- see PA by Panaino for a more detailed discussion
1209
emerald :‫هم شه‬ ‫ زرجد‬:‫هم شه‬ ‫زمرد‬

Semitic Arabic Greek Arabic Persian
barq: shine barq: shine, lightning smaragdos: a zumurrud: zomorrod:
shining gem, emerald emerald emerald
‫ برق‬،‫درخشش‬ istabraq: shining
material or cloth AR:147, ED*
AR:147 ‫زمرد‬
ED*
ED*, AR:17 AR:147
1210
‫زم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫زمه ر‬ ‫زم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫زمستان‬
215
َ
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ زم‬، ‫ز‬
َ
‫ زم‬، ‫ز‬
Indo-Euro. Av/Old Pahlavi Persian Persian
َ
ğdhem, ğem: zam: earth zamîk: zamîn: earth, land ( ‫زم )ز‬ damîk: land,
earth earth country
BQ:1032, ‫برفتند ا شادی و خر‬ َ
‫زم‬ KT:177 AP:325 ‫دم ک‬
( ‫)فردو‬ ‫چو اغ ارم گشت روی ز‬
PK:414,BK:16 BQ:881, AP:325
BQ:881, AP:325
1211
queen, gynecology :‫هم شه‬ ‫زن‬

gwen: woman, female ğnâ, genâ, žaini, jâni: woman zahn: zan: woman, wife
woman
‫ ماده‬،‫زن‬ PK:473, BK:82 ‫زن‬
BQ:1033
PK:473 PK:473, BQ:1033
1212
ّ
zone :‫هم شه‬ ‫زنار‬
yôs: to gird, belt ‫مر س‬ zônê: girdle zonnâr: belt used to be
worn by non-Muslims
PK:513 zonarion: a girdle worn by ّ
non-Moslems to be identified ‫زنار‬
AD BQ:1033, MO
1213
Deborah :‫هم شه‬ ‫زنبور‬

d.b.r: to buzz ‫وزوز کردن‬ dabbûr, zunbûr: bee zanbûr: bee ‫زنبور‬
KL:406 KL:406 NV:180
1214
ginger :‫هم شه‬ ‫ شنگب ل‬:‫مقا سه‬ ‫زنجب ل‬

Indo-Euro. Sanskrit Pali Greek Arabic Persian
ker 1: head, srnga: horn singivera: ziggiberis: zanzabîl: zanjebil:
horn ginger ginger ginger ginger
sringa-vera:
‫ شاخ‬، horn-shaped root KL:657 KL:657 BR:238
‫زنجب ل‬
PK:574, KL:261,657 of ginger MO:1751,
AD:1522, KL:657 BR:238
1215
‫شنگرف‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫زنجرف‬

‫زنج‬
ghei 2: to propel zaêna 1: weapon zaêna 2: chain ? zanjîr zanjîr: chain
‫جلو بردن‬ zayan: equipped, armed PH:149 BQ:1035 ‫زنج‬
PK:410,424 PK:424, KL:666, BK:1384 PH:149
1216
chin :‫هم شه‬ ‫ چانه‬:‫هم شه‬ ‫چانه‬ :‫ زنخدان‬،‫زنخ‬

genu 2: chin, jaw bone ‫ استخوان فک‬،‫چانه‬ zânu, zanva: chin zanax: chin (‫زنخ )زنخدان‬
PK:381 PK:381, BK:221 BK:221, BQ:1036, PH:148, AP:218
1217
216
‫زند‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
knowledge :‫هم شه‬ ‫ دا ش‬:‫هم شه‬ ‫تفس اوستا ه پهلوی‬ :‫زند‬

gnô: to know ‫دا س‬ zan 2, zânâ: to know Zand: interpretation of the Avesta book ‫زند‬
PK:376 PK:376, BQ:1298 zandîq: familiar with the Zand book ‫زندیق‬
BQ, AG3
1218
‫ زنج‬:‫مقا سه‬ ‫زندان‬

ghei 2: to propel ‫جلو بردن‬ zaêna 1: weapon zaêna 2: chain ? zindân:
prison
PK:410,424 zayan: equipped, armed zaêna-dana:
PK:424, KL:666, BK:1384 house of chains, BQ:1037
Indo-European Avestan PH:149
dhê 2: to do, set ‫ چ دن‬،‫انجام دادن‬ dhana: vessel, Persian

AD:1512, PK:235 holder, pot zendân: prison ‫زندان‬
PK:238, JD:290 PH:149
1219
‫زند‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫زندیق‬ ‫زس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ زنده‬، ‫زند‬

‫ا‬ :‫زنگ‬
ghengh: to proceed, step ‫پ ش رف‬ zanga: ankle zang: foot (obsolete)
ksengio: pace ‫عت‬ zangô: upper part of the foot ‫زنگ‬
PK:438, IC:414,571 PK:438, KL:639, IC:414 PH:302

1220
ُ
announce :‫هم شه‬ ‫ ن دن‬:‫هم شه‬ ‫نال دن‬ :‫زنودن‬
neu: to cry, wail ‫ نال دن‬،‫گ ه کردن‬ ze-nûdan: to cry out
PK:767, CH:274 (‫ زن ه‬،‫زنودن )زن دن‬
Indo-European Avestan PH, BQ, MO, CH:274
COGNATE - Sanskrit "nav, wd: up, out ‫ ب ون‬،‫اﻻ‬ us, uz: out
navatê: to cry" (PK:767) PK:1103 PK:1103, PH:154
1221
‫زنودن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ نال دن‬:‫دن‬ ‫زن‬ ‫زنودن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ نال دن‬:‫زن ه‬
hero :‫هم شه‬ ‫ هرکول‬،‫ ابزار‬:‫هم شه‬ "‫"مسلح اش‬ :‫زنهار‬

ghei 2: to propel ‫جلو بردن‬ Ghaise: spear ‫ن ه‬ zaêna 1: weapon zînhâr: zenhâr:
PK:410,424 PK:410,424 watch "hold your
zaenô-hâra: hold weapons"
Indo-European Avestan (your) weapons BQ:1055
ser 2, har*: to protect har: to protect (‫زنهار )زنهار‬
PK:424, KL:666,
HM:60, PH:116,
‫حفاظت کردن‬ POK:910, CH:129 BK:1384
BQ:1055
PK:910, CH:129
1222
َ َ
‫زا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۲‫زوار‬ ‫ابزار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۱‫زوار‬
َ
۲‫زور‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ م د‬:‫ زوتر‬،‫زوت‬
217
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫زوج‬
yoke :‫هم شه‬ ‫ جفت و ی غ‬:‫هم شه‬ ‫زوج‬

yeu 1, yauj*: to join, harness zugon: yoke, arm of a pair of zawj: pair zowj: pair
balances, scale
‫ مهار کردن‬،‫جفت کردن‬ BR:239 ‫زوج‬
PK:509, BR:346, RB:498
PK:509, CH:217 NV:180
1223
۱‫ زور‬:‫هم شه‬ ‫زود‬

geu 2: to hasten ‫عجله کردن‬ zava: haste zût: fast zûd: fast, soon ‫زود‬
PK:399 PK:399, HM:16 BQ:1043 PK:399, BQ:1043, PH:149, HM:16
1224
‫توان‬ :۱‫زور‬
geu 2: to hasten ‫عجله کردن‬ zavah, zôr zûr 1: force, power (۱‫ زوار‬،‫ )ز َاور‬۱‫زور‬
PK:399
zâvar: power BQ:1043 zâv: powerful ‫زاو‬
PK:399, BQ:148 PK:399, BQ, PH:149
1225
َ
gush :‫هم شه‬ ‫آب مقدس زر ش ان‬ :۲‫زور‬
gheu: to pour zaothra: holy water zôt : holy zawr: holy water (in Zoroastrianism)
water َ
‫رخ‬ âzûtay: melted butter or fat ۲‫زور‬
AP:329 َ
PK:447 zav 2: an alcoholic beverage zot: Zoroastrian priest (‫زوت )زوتر‬
PK:447, AP:329 MO:1761, BQ:1043, AP:329
1226
false :‫هم شه‬ ‫دروغ و تزو ر‬ :۳‫زور‬

ghuel: crooked, bent ‫ خم ده‬،‫ناصاف‬ zûrah: lie, cheat zûr: not true zûr 2: lie ۳‫زور‬
PK:489 PK:489 PH:147, AG2:67, PK:489
1227
galleon :‫هم شه‬ ‫زورق‬

ğaulos: vessel, boat ‫ قایق‬، ‫کش‬ zowraq: boat ‫زورق‬
IC:388 AEC:388, BQ:1044
1228
‫د اخﻼق‬ :‫زوش‬
Avestan Persian
zauša: raising a noise, being violent or zôš: talk loudly, be violent, a bad tempered person ‫زوش‬
bad tempered
‫انگ کردمت ای ــت سـ ـ م ــن‬
‫داد زدن و د اخﻼ کردن‬
( ‫زوش خواندم ترا ه هس زوش )رود‬
GV:220
GV:220, BQ:1044, MO:1762
1229
218
۱‫زه‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
file, filet :‫هم شه‬ ‫چلۀ مان‬ :۱‫زه‬

gwhi: thread, string ‫ رشته‬،‫نخ‬ jyâ, žyâ: bow string zeh 1: bow string ۱‫زه‬
PK:481,489 PK:481, BQ:1046 PH:150, BQ:1046
1230
‫ زای دن‬،"‫"ب ون دادن‬ :۲‫زه‬

ôus 2: mouth, lip ‫ لب‬،‫دهان‬ âh: mouth zeh 2: to give birth
Indo-European
PK:784 aošta, aoštra: lip (‫ زه دن‬،‫ )زاه دن‬۲‫زه‬
wd: up, out ‫ ب ون‬،‫اﻻ‬ uz-ah, zâ 2: push out of opening, give birth MO, FV
PK:1103 PK:785, BK:228, KL:1091, BQ:1049
1231
‫صمغ‬ :۳‫زه‬
َ
gwhen 2, jan*: to jatara: resin (obtained by striking a žad, žeh, zeh: resin ۳‫ زه‬،‫ ژه‬،‫ژد‬
strike tree trunk)
‫زدن‬ NOTE- root of "jatara" is not certain ang-žeh: sweet resin (‫انگژه )انغوزه‬
PK:492, CH:222 MO, BQ
AD:1520, KM:335
1232
‫ رود‬،‫چشمه‬ :‫زهاب‬
wd: up, out ‫ ب ون‬،‫اﻻ‬ us, uz: out zahâb:
PK:1103 river, spring
Indo-European Avestan uz-ah-âp: (‫زهاب )زاب‬
ôus 2: mouth, lip ‫ لب‬،‫دهان‬ âh: mouth where water
MO, FV
comes out, spring
PK:784 PK:785, BK:228, KL:1091, BQ:1049
Indo-European Avestan PK:1103, PH:154

PK:1 KL:2
1233
‫ زه دن‬،۲‫ زه‬:‫هم شه‬ ‫ک سه َر ِحم‬ :‫زهدان‬

ôus 2: mouth, lip ‫ لب‬،‫دهان‬ âh: mouth zehdân: womb
PK:784 aošta, aoštra: lip
Indo-European ‫زهدان‬
wd: up, out ‫ ب ون‬،‫اﻻ‬ uz-ah, zâ 2: push out of MO, FV
PK:1103 opening, give birth

zâ-dhana: child holder, womb
dhê 2: to do, set dhana: vessel,
PK:785, BK:228, KL:1091, BQ:1049
holder, pot
‫ چ دن‬،‫انجام دادن‬
PK:238, JD:290
AD:1512, PK:235
1234
offense :‫هم شه‬ ‫زهر‬

gwhen 2, jan*: to strike ‫زدن‬ jathra: poison zahr zahr: poison ‫زهر‬
PK:492, CH:222 AD:1520, KM:335 BQ:1047 BQ:1047
1235
219
َ
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫زهره‬
َ
‫زهره‬
َ
ghel: to shine, a bright yellow color zahr, zara: bile zahreh: bile, courage ‫زهره‬
‫ زرد روشن‬،‫درخش دن‬ PK:429
PK:429
1236
ُ
Cygnus :‫هم شه‬ ‫زهره‬
keuk: to shine, be white sukra: bright, zuhra: Venus zohreh: Venus ‫زهره‬
white, Venus
‫ سف د بودن‬،‫درخش دن‬ AR:147 AR:147, BQ:1048
PK:597, AR:147
PK:597, RB:799
1237
۲‫زه‬ ‫ زادن ـ رج ع شود ه‬:‫دن‬ ‫زه‬

‫زان‬
gweie: to over power, defeat zinât: to injure ziyân: loss zîyân: loss, damage
‫ شکست دادن‬،‫چ ه شدن‬ zyâ 2, zyâni: injury BQ:1050 ‫ز ان‬
PK:469 žayâi: to defeat BQ:1050
PK:469, GR:470
1238
‫زا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫زب‬

‫زا‬
Indo-Scythian Persian
zi: to adorn ‫آراس‬ zîb: beauty (‫ ز ا‬،‫ ز نده‬،‫ز ب )ز دن‬
COGNATES- Sogdian "zywr: ornament"; BL1:16 zîvar: ornament (۲‫ز ور )زوار‬
Baluchi "zayô: ornament" (CH:462) BL1:16, CH:462
1239
"‫فلز "زنده‬ :‫زبق‬

Indo-Euro. Av/Old Pers Pahlavi Arabic Persian
gwei, jai*: jiva, jîta, jva: zivastan: to live zîbaq zîbaq: mercury ‫زبق‬
to live living
zindakih: living ‫اصل این سـ ــم و زر ز زبق خـاســت‬
‫زند کردن‬ KL:1288, PK: AA:102
zivandak: "live" ‫زان چو زبق جن د از چپ و راست‬
PK:467, CH:222 467,750, GR:91
(moving) metal (‫)اوحدی‬
BQ:606,1038 MO:1768
1240
‫زا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ز دن‬ ‫زا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ز نده‬

‫زر‬
ndhos, ndheros: under ‫زر‬ adâ, adairi: êr, azir: below zir: under, below ‫زر‬
under, below
PK:771 AP:333 AP:333
PK:771, AP:333
1241
220
‫ز رک‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ آژر‬:‫هم شه‬ ‫زرک‬
gwei, jai*: to live ‫زند کردن‬ žîra, â-žîra: alert zîrak: alert, smart ‫ز رک‬
PK:467, CH:222 PK:468 DG:28
1242
‫زرگون‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ز رکون م‬
corn, grain :‫هم شه‬ ‫ گندم‬:‫هم شه‬ ‫ز ره‬

ger 2, grnom: ripe, old, grains. ‫ غﻼت‬، ‫ پ‬،‫رس ده‬ zîreh: caraway seed ‫ز ره‬
PK:390-391 IC:406
1243
quick :‫هم شه‬ ‫زس‬

gwei, jai*: to live jiva, jîta, jva: living zivastan: to live zîstan: to live ‫زس‬
‫زند کردن‬ KL:1288, PK: 467,750, GR:91 zindakih: living zendegî: life ‫زند‬
PK:467, CH:222 BQ:606,1038 MO, CH
1244
‫علم تنظ م تق م‬ :‫ز گ‬

Pahlavi Persian
zîk: calendar ‫تق م‬ zîg: the knowledge used in making calendars (‫ز گ )ز ــج‬
BQ:1053 ‫در نمودار ز ــج و اصطرﻻب‬
( ‫درکش دی ز روی غ ب نقاب )نظا‬
BQ:1053
1245
‫ ابزار‬:‫هم شه‬ ‫زن‬

ghei 2: to propel ‫جلو بردن‬ zaêna 1: weapon zên: tool, seat zîn: saddle ‫زن‬
PK:410,424 zaya: tools, equipment BQ:1054 BQ, AA, ES
PK:424, KL:666, BK:1384
1246
‫زا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ز ور‬ ‫زنهار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ز نهار‬
221
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ژ‬
‫ س ا‬،‫ ز‬،‫ه ج‬ ‫این حرف ا‬

.‫ش دل شود‬
echo :‫هم شه‬ ‫ ژ دن‬:‫هم شه‬ ‫ارزش‬ ‫حرف‬ :‫ژاژ‬

gwag: cry, quack, squeak, squeal žâž: worthless speech ‫ژاژ‬
‫ ج ج‬،‫ف اد‬ ‫کسـ که ژاژ درا ــد ه درگـهــش نـشود‬
PK:1110, IC:351,354 ( ‫که چرب گ ان آنجا شوند کند ز ان )فر‬
IC, BQ, MO
1247
‫ژاله‬
gheled: ice, hail ‫ تگرگ‬،‫یخ‬ žâleh: hail, dew ‫ژاله‬
COGNATE- Sanskrit "jada: hail, cold". PK:435 PK:435, AP:335, BQ, MO, NS:216
1248
َ
۳‫زه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ صمغ‬:‫ژد‬
devour, voracious :‫هم شه‬ ‫ لو‬:‫هم شه‬ ‫پرخوری‬ :‫ژرد‬

gwer 3: to swallow gar 3: to swallow, devour žard ‫ژرد‬
‫قورت دادن‬ garah: throat CH:109, DK*
PK:474 PK:474, KT:199
1249
‫ژرف‬
gwebh 1: to dip, sink jafra, jaiwi: žafr, zufar: deep žarf: deep ‫ژرف‬
deep
‫ غرق کردن‬،‫فرو بردن در ما عات‬ NV:293, AP:336 AP:336, BQ:1059, PH:152
PK:466
PK:465
1250
‫زک دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ژ دن‬
dys- :‫هم شه‬ ‫ جوجه ت‬،"‫" د تیغ‬ :‫ژوژه‬

ang: to bend ‫خم کردن‬ anku, aka: hook žužag, zuzag, žûžeh: porcupine ‫ژوژه‬
PK:46 duž-aka: with bad jujag: porcupine jûjeh: chicken ‫جوجه‬
Indo-European sting hooks, porcupine TV:168, BQ:1063 BT:755, BQ, PH:152, MO,
dus: bad, evil NOTE- BT: 755 doubts IC:1391
this etymology.
‫ ش طا‬،‫د‬
PK:227 PK:45, BT:755
1251
222
‫ژه‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
۳‫زه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ صمغ‬:‫ژه‬
nude :‫هم شه‬ ‫ برهنه‬:‫ل اس" هم شه‬ ‫"تم ن ورزش‬ :‫ژمناس ک‬

Indo-European Indo-European Greek French Persian
nogw: naked Gumnos: gumnos: naked ‫ژ مناس ک‬
naked
‫ع ان‬ gumnazein: to train naked MO:1779
PK:769, IC:364
PK:769 AD
1252
‫زس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ جیوه‬:‫ژ وه‬
223
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫س‬
‫ ه ا‬،‫ ز‬،‫ چ‬،‫ه ج‬ ‫این حرف ا‬

.‫ی دل شود‬
teak :‫هم شه‬ ‫ساج‬

Sanskrit Hindustani Arabic Persian
sakah: teak wood ‫چوب درخت ساج‬ sâgun: teak saj: teak sâj: teak tree ‫ساج‬
KL:1578 YB:910 YB:910, KL:1578 MO:1783
1253
‫سوخاری‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ساخار ن‬

‫ آسغده‬:‫هم شه‬ ‫ساخ‬
kak 1, sač: to enable, prepare sak, sač, sâx: to sâxtan: make sâxtan: to build
make, prepare
‫ آماده کردن‬،‫فعال کردن‬ saz: to be fit (‫ساخ )سازش‬
PK:522, AP:352, CH:323 PK:522, PH:152, AG3:58 BQ:1055,CH:323 PH, BQ, PK:522
COGNATE- Avestan "čagad: helped" (PK:522)
1254
‫ای‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۱‫ـ سار‬
hate :‫هم شه‬ ‫غم و رنج‬ :۲‫سار‬

kâd: sorrow, hatred ‫ تنفر‬،‫غم‬ sâdra: pain, grief sâr: grief, pain ۲‫سار‬
PK:517 PK:517 ‫سا سار و نوم د و ب مار و سست‬
َ
(‫که ُمردش پزشک و ببود او درست )سعدی‬
BQ:1069, MO:1790
1255
sparling :‫هم شه‬ ‫پرنده ای س اه رنگ ا خالهای سف د‬ :۳‫سار‬

storos: a type of bird (sparrow?) ‫پرنده کوچک‬ ‫نو‬ sâr: sparrow sâr: sparrow ۳‫سار‬
Pok:1036 AP:337 AP:337
NOTE- see "Sper" for a different suggested root
1256
sparrow :‫هم شه‬ ‫پرنده ای س اه رنگ ا خالهای سف د‬ :۳‫سار‬

sper: sparrow ‫ پرستو‬،‫گنجشک‬ sâr: sparrow sâr: sparrow ۳‫سار‬
PK:991, IC:613,1056 MO:1789 IC:613,1056, MO:1789
NOTE- see "Storos" for a different suggested root
1257
‫ساخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫سازش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۴‫سار‬
224
۱‫ساس‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫س ستان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۱‫ساس‬
‫جانوری نظ ش ش‬ :۲‫ساس‬
NOTE- BQ:1071 claims "sâs" has come kiês: bug, tick ‫ کنه‬،‫ح ه‬ sâs: louse ‫ساس‬
from Asyrian "sâsu: moth". IC:622 IC:622, MO:1795
1258
" ‫ گوشه ش‬،‫"درو ش‬ :‫ساسان‬

Pahlavi Persian
sâsân: dervish ‫زاهد و گوشه ش‬ Sâsân: dervish, hermit ‫ساسان‬
BQ:1072 BQ:1072
1259
‫ سخن‬:‫هم شه‬ ‫ دیو‬،‫ستمگر‬ :‫ساستا‬

kâs 3: to sâs, sâh: command sâstâr: sâstâ: oppressor, a demon (‫ساستا )ساستار‬
command ruler,
sâsta, sâstar: ruler oppressor ‫در دی و گدی تو منحوس‬
‫فرمان دادن‬
PK:533, BT:1574, BQ:354,1573, (‫سـاسـتا سا و سـاسـ ا آسا )فراﻻوی؟‬
PK:533, WD1:358 MO:1843
BK:1338, BQ:354
BQ, PH:160, MO, NS:99
1260
‫سا‬
Semitic Greek Latin French Persian
saq: sack, a rough cloth of animal hair sakkos: bag saccus: sac: sâk: sack
made of goat hair bag sack
‫ ارچه ضخ م از شم حیوان‬،‫ک سه‬ ‫سا‬
ED* ED* ED*
ED* MO
1261
‫سا ُارز‬
Indo-Euro. Sanskrit Pali Persian Arabic French Persian
korkâ: gravel sarkarah: sakkara: šekar: sugar sukkar sucre ‫سا ُارز‬
gravel, sugar sugar
‫سنگ ر زه‬ ‫ِشکر‬ AA:163 AD:1288 MO:1802
PK:615 PK:615 BQ:1279
1262
‫سال‬
kel 1: cold or warm, a year ‫ سال‬،‫د ا گرم‬ sarez, sareda: a sâlak, sâl: year ‫سال‬
NOTE- opposite meanings warm season, a year sâl: year PK:551, BK:1012
PK:551, BK:1078 PK:551, BK:1012 PH:153
1263
‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ساﻻر‬
hue :‫هم شه‬ ‫ شاه‬،‫ س م غ‬،‫ س اه‬:‫هم شه‬ "‫"س اه‬ :‫سام‬
kei 1: gray or black color, dark ‫ تارک‬،‫رنگ ت ه‬ sâma: black sâm: "black", a male name ‫سام‬
PK:540 PK:541, KL:288 BQ:1075
1264
225
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫سامه‬
‫ امان‬،‫عهد و سوگند‬ :‫سامه‬
sam*: to agree ‫موافقت کردن‬ sâmeh: oath, security ‫سامه‬
CH:330 ‫ک که سامه ج ّ ار آسمان شکند‬
( ‫چگونه اشد در روز مح ش سامان )کسا‬
COGNATE- Sanskrit "sâm: blessing" (CH:330)
CH:330, DK*
1265
۲‫کنگره‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫سان گراد‬
no, shine :‫هم شه‬ "‫" دون تا ش‬ :‫سا ه‬

skai: shining, bright ‫ روشن‬،‫درخشان‬ čâyâ, asaya: sâyak sâyeh:
PK:917 not bright, shade shadow
َ BQ:1079
‫سا ه‬
ne 1, an 3: no, not ‫نه‬ a-, â-, an-: no, not PK:917, GR:367
PK:756, KT:167 PK:757, KT:167 PH:154
1266
edge, acute :‫هم شه‬ ‫ فسان دن‬،‫ افسان دن‬:‫هم شه‬ ‫سای دن‬
ak: sharp, a sharp stone Ke: sharp, čâna, saêni, saêniš: rough sâyîdan: to grind
‫ سنگ ت‬، ‫ت‬ to sharpen stone used for grinding (‫سای دن )سوهان‬
PK:18, KT:173 PK:541,542 PK:542, TV:18, IC:11 PK, BQ, TV
1267
sabbatical :‫هم شه‬ ‫ ش ه‬:‫هم شه‬ ‫َس ۟ ت‬

Akkadian Hebrew Arabic Persian
šabatu: to cut, stop working šâbat: to s.b.t: to cut, day of stopping sabt: Saturday
‫ دست برداش از ار‬،‫قطع کردن‬ stop work the work, Saturday
‫َس ۟ ت‬
BQ:1300 BQ:1300
ZM:67, BQ:1300 MO:1815
1268
‫س‬
Pahlavi Persian
sapz: green ‫رنگ س‬ sabz: green ‫س‬
BQ:1081 BQ:1081
1269
‫ چا ک‬:‫هم شه‬
ُ‫س‬
trepid :‫هم شه‬
Indo-European Old Iranian Old Persian Pahlavi Persian
trep: to tremble, be thrapu: čapu-ka: sapûk: sabok: light weight ُ‫س‬
restless restless, quick restless, quick light, swift BQ:607, 1083
‫ ب قرار بودن‬،‫لرز دن‬ BQ:1083 BQ:607, 1083
BQ:1083 NOTE- May be related to the root "Tres: to tremble"
PK:1094
1270
‫اوآهن‬ :‫س ار‬

Indo-European Old Indic Persian
sphel: to split ‫ش اف‬ sphal: to open spâr: the cutting tip of plow ‫س ار‬
PK:985 PK:985 ‫ای دو رخ سان تازه بهار‬
(‫نک ار جز ه ب ل و س ار )مسعود سعد سلمان‬
BQ:1085
1271
226
‫س اردن‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
deposit :‫هم شه‬ ‫س اردن‬

spher: move ‫حرکت کردن‬ spar: to walk apspurtan: sepârdan: walk,
PK:992 entrust trust
apa-spar: walk
Indo-European Avestan up to, trust (BQ: BQ:1086 (‫س اردن )س دن‬
apo: off ‫ دور‬،‫جدا‬ ap 2, apa: 1086)
off, to PK:992 BQ:1086, TV:19
PK:53
PK:54, BQ:1086
1272
respect :‫هم شه‬ ‫س اس‬

spek: to look, examine spasyeiti: to observe, spâs: to serve, sepâs: appreciation
watch, wait on (serve) wait on
‫ برر کردن‬، ‫ن اه کردن‬ (‫ اس ان‬،‫س اس ) اس‬
spas, spasânô: guard, pâsbân: guard,
PK:984 watcher police BQ:1086, TV:117, AP:151
PK:984 PH:154, TV:117
1273
equine, Philip :‫هم شه‬ ‫س اه‬

ekwos: horse aspa: horse spâh sepâh: army, corps
‫اسب‬ spadâ: horse riders, army PK:1010 (‫ اس اه )سپه د‬،‫س اه‬
PK:301 PK:301, BQ:1819 BQ:118,1087, PH:155
NOTE- see "esfahân" for a different suggested root of the word "sepâh". Old Persian cognate is "spâda"
1274
‫ س ار‬:‫هم شه‬ ‫س‬

sphel: to split ‫ش اف‬ spâra: shield spar: shield separ: shield ‫س‬
PK:985 PK:985 BQ:1087 PH:155
1275
‫س اردن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫س دن‬
spleen :‫هم شه‬ ‫ِس ُ ز‬

spelgh: spleen ‫طحال‬ sperezan: spleen seporz: spleen ‫ِس ُ ز‬
PK:987 PK:987, KL:1492 PH:155, MO:1827
1276
‫ انجام شده‬،"‫" امﻼ ُپر شده‬ :‫س ی‬

pel 1: to fill ‫پر کردن‬ us-pari, sipari: filled spur, spurîk: separî:: completed, past
out, complete done
PK:799 ‫س ی‬
Indo-European NS:107, BQ:374, KT:194,
BQ:1089 CH:299
CH:299
wd: up, out ‫ ب ون‬،‫اﻻ‬
PK:1103 NOTE- see "Spher: move" for another suggested root
1277
227
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫س ی‬
‫ گذشته‬،‫رفته‬ :‫س ی‬
spher: move ‫حرکت کردن‬ spar: to walk separî: past, elapsed ‫س ی‬
PK:992 us-spar: to walk away, trust (PH: 154) BQ:1086, TV:19
Indo-European
PK:992
wd: up, out ‫ ب ون‬،‫اﻻ‬
PK:1103 NOTE- see "Pel: to fill" for another suggested root
1278
‫اسفند‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫س نتا‬ ‫اس ست‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ یونجه‬:‫س ست‬
sponge :‫هم شه‬ ‫ارزش‬ ‫پ چو‬ :‫س نج‬

Indo-European Greek Pahlavi Persian
spongo : fluffy, empty spongos: spynj: sepanj: hollow, worthless, inn ‫س نج‬
sponge sponge,
‫ خا‬، ‫ف‬ hollow, inn ‫س ــپنجـی ای ست دن ــای دون‬
WD2:621 ( ‫چون تو م فت غمگ برون )فردو‬
WD2:621 GR:64
BQ:1090
1279
‫ مقدس ـ رج ع شود ه اس ندارمذ‬:‫س ندارمذ‬
puncture :‫هم شه‬ ‫ سوراخ کردن‬، ‫انداخ‬ :۱ ‫سپوخ‬

peuk: to prick spôz: to pull out, spož, spôxtan: to sepûxtan: to pierce, throw in
remove, also hesitate pierce, pull out
‫سوراخ کردن‬ (‫ )سپوز دن‬۱ ‫سپوخ‬
TV:175, HM:73 PH:156 ‫ول ــی را اه ِنه ــر اه ب ش ــان‬
PK:828
(‫عدو را چاه کن در چاه سپوز )سوزنـی‬
BQ:1091, NS:221
1280
‫ه تاخ انداخ‬ :۲ ‫سپوخ‬

peuk: to prick spôz: to pull out, spôzed: sepûxtan: to hesitate, delay
remove, also hesitate hesitate
‫سوراخ کردن‬ (‫ )سپوزار‬۲ ‫سپوخ‬
TV:175, HM:73 TV:175 ‫نه مــرگ از تــن خ ش ـتــوان سپوخت‬
PK:828
( ‫نه چشم جهان کس ه سوزن دوخت )فردو‬
BQ:1091, NS:221
1281
۱ ‫ـ رج ع شود ه سپوخ‬ ‫ انداخ‬:‫سپوز دن‬ ۲ ‫ـ رج ع شود ه سپوخ‬ ‫ اهل‬:‫سپوز ار‬

ُ
‫ د‬+ ‫س اه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫سپه د‬
sphere :‫هم شه‬ ‫سپهر‬

Indo-European Greek Pahlavi Persian (1)
spher: move spairen: to bouncing around spihr: sepehr: sky, fate
sphere, sky
‫حرکت کردن‬ sphaira: a bouncing object, ball (‫سپهر )اسپهر‬
AG2:68
PK:992 PK:992 AG2:68, MO:1827
NOTE - See "Kuei: shining" for another possible root
1282
228
‫سپهر‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
white :‫هم شه‬ ‫سپهر‬

kuei: white, shining ‫ درخشان‬،‫سف د‬ sipithra: white, spihr: sky sepehr: sky, fate ‫سپهر‬
PK:629 bright sky
BQ:1092, AP:343 BQ:1092, AP:343 BQ:1092, AP:343
NOTE- See "spher: move" for another possible root. It may have come from Sanskrit "čvitrâ" (BQ:1092)
1283
white :‫هم شه‬ ‫س د‬

kuei: white, shining spaêta: white spêt: white sepîd: white (‫س د )سف د‬
‫ درخشان‬،‫سف د‬ spiti-doithra: bright BQ:1093 PH:157
PK:629 PK:629
1284
‫ستادن‬
stâi: to steal ‫دزد دن‬ stan, sta: to stâtan: to setâdan : to grab, steal ‫ستادن‬
steal grab
PK:1010 PH:157, BQ, AG3:59
AG3:59 BQ:1095
1285
star :‫هم شه‬ ‫ستاره‬

ster 2: star ‫ستاره‬ star 2 stârak, stârag, star: star setâreh: star ‫ستاره‬
PK:1027 PK:1027 AP:344 AD
NOTE- IC: 260 derives "setâreh" and "axtar" from the same root.
1286
stand, stem :‫هم شه‬ ‫شاخه‬ : ‫ِستا‬

stâ: to stand sta: to stand, to set stâk: branch, setâk: branch ( ‫ِستا )استا‬
stiff
‫ا ستادن‬ BQ:123, PH:20, PK:1008 estâx: brave, rude ‫اِ ستاخ‬
PK:1008,1009 PH:20 BQ, PH:20
NOTE- AP:345 indicates that this word may be from the Indo European root "Steug, Stugnos: stiff"
1287
stand, state :‫هم شه‬ ‫ ستون‬،‫ ا ستادن‬:‫هم شه‬ ‫محل تجمع‬ :‫ستان‬
stâ: to stand sta: to stand, to set stân: place of, - stân: location of , center of
location for
‫ا ستادن‬ stâna: location of (‫ستان )استان‬
BQ:1097
PK:1008,1009 BQ:123, PH:20, PK:1008 BQ, PH:20
1288
‫ستای دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ستا ش‬

‫ستای دن‬
steu 1: to praise stav: to praise stâyîtan: to praise setâyîdan: to praise
‫ستا ش کردن‬ staoiti: praised âstvân: believer, trusted (‫ ستا ش‬،‫ستای دن )ستودن‬
PK:1035 PK:1035 BQ:747,1098, TV:31 BQ, PH:159, NB:180, TV:31, MO
1289
229
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ست‬
stamp :‫هم شه‬ ‫ استوار‬،‫ است ک‬:‫هم شه‬ ‫مح م‬ : ‫ست‬

stebh: support, stem stawra: stapr, stawr: strong setabr: strong, thick
firm
‫ ساقه‬، ‫ش ی ا‬ BQ:1098, BR, MO ‫ست‬
PK:1012, BQ,
PK:1012 BR, MO
GR:363
1290
contour :‫هم شه‬ ‫ محو کردن‬،‫تراش دن‬ :‫س دن‬

ter 3: to rub, wipe, shave ‫ ا کردن‬،‫تراش دن‬ os-tordan: to wipe out, shave
PK:1071, CH:382
(‫اس دن )س دن‬
PK:1071, CH:382
wd: up, out ‫ ب ون‬،‫اﻻ‬ us, uz: out
PK:1103 PK:1103, PH:154
1291
ُ
stand :‫هم شه‬ ‫ ستون‬، ‫ ستا‬:‫هم شه‬ ‫درشت و قوی‬ :‫ُس گ‬
stâ: to stand stûra: thick, large, husky sturg: big sotorg: "large and strong"
ُ
‫ا ستادن‬ PK:1009,1011, KL:1508, PH:205
and strong
‫ُس گ‬
BQ:1099
PK:1008,1009 PH, BQ
1292
َ
sterilized :‫هم شه‬ ‫عق م‬ :‫َس َون‬
َ
ster 4: barren ‫عق م‬ satarvan: sterile ‫َس َون‬
COGNATE- Old Indic "starî: infertile, barren" PK:1031 BQ:1100, MO:1833
1293
‫ستم‬
stâ: to stand ‫ا ستادن‬ sta-xma, sta-mba: hardship, stahm setam: "hardship" ‫ستم‬
PK:1008,1009 cruelty BQ:1100 PH, BQ
PK:1009,1011, KL:1508, PH:205
1294
‫زشت و خشن‬ :‫س ن ه‬

stebh: support, stem stambaka: strong setonbeh: strong, violent, ugly ‫سنه‬
‫ ساقه‬، ‫ش ی ا‬ stamb: stand firm, revolt ‫گرف ش دا ه و گف ش چه بودت ؟‬
( ‫س ــت ه دیو دخو چه نمودت ؟ )و س و رام‬
PK:1012 BQ:1100, KT:210
BQ, NS:223
1295
‫ ستای دن‬:‫هم شه‬ ‫مؤمن و مع ف‬ :۱‫ستوان‬

steu 1: to praise stav: to praise stâyîtan: to praise ostovân: believer,
confessor
‫ستا ش کردن‬ staoiti: praised âstvân: believer, trusted
PK:1035 PK:1035 âstôbân: confessor (۱‫ )ستوان‬۱‫استوان‬
BQ:747,1098, TV:31 BQ, PH:159, NB:180, TV:31
1296
230
۲‫ُستوان‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
"‫"مح م‬ :۲‫ُستوان‬
stebh: support, stem ‫ ساقه‬، ‫ش ی ا‬ stawra: firm astô- ostovân: firm, an
PK:1012 PK:1012, BQ, bân: firm army rank
Indo-European GR:363
Av/Old Pers
pa: to protect, feed BQ:1098, BR, (۲‫ ) ُستوان‬۲‫استوان‬
paiti 1, patiy: protector MO
‫ غذا دادن‬،‫حفاظت کردن‬ PK:842, PH:41, KL:144,157 BR, MO
PK:787,842, BK:103
1297
‫ستای دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ستودن‬
steer :‫هم شه‬ ‫ستور‬

Indo-Euro. Indo-European Avestan Pahlavi Persian
stâ: to stand Staurus, Taurus: staura, staora: stôr: cattle sotûr: cattle
‫ا ستادن‬ strong, also a bull strong domestic animals PK:1004-1010, ‫ستور‬
PK:1008,1009 PK:1004-1010 PK:1004-1010, AP:349 AP:349 BQ, PH:152, AP:349
1298
stand, post :‫هم شه‬ ‫ ا ستادن‬:‫هم شه‬ ‫ستون‬

Indo-Euro. Av/Old Pers Av/Old Pers Pahlavi Persian
stâ: to stand sta: to stand, to set stuna, stûnâ: column, pillar stûn sotun: pillar
‫ا ستادن‬ BQ:123, PH:20, PK:1008
BQ:123, PH:20, PK:1008, KT:210 BQ:1102
‫ستون‬
PK:1008,1009 BQ, MO
1299
total :‫هم شه‬ ‫ توان‬:‫هم شه‬ ‫خسته‬ :‫ستوه‬

têu: to swell ‫ورم کردن‬ tav: power sotûh: tired ‫ستوه‬
PK:1082, 1084-1085 nastûh: energetic in fighting
Indo-European Avestan us-tavah: out of
power, tired ‫ستوه‬
wd: up, out ‫ ب ون‬،‫اﻻ‬ us, uz: out
PK:1103 PK:1103, PH:154 ni-us-tavah: not tired ‫ب ازد هوشنگ چون ش چنگ‬
Indo-European (of fighting) ‫جـهـان کـرد ـر دیو نـسـتـوه تنگ‬
َ
ne 1, an 3: no, not ‫نه‬ PK:1082, PH:89, NB:196,
BQ:534 BQ
PK:756, KT:167
1300
‫ن ه‬ ‫ نو‬،‫آهن و فوﻻد‬ : ‫َس‬

Avestan Persian
snaithiš: weapon ‫ابزار جنگ‬ satê: steel, a kind of spear ‫َس‬
BQ:1103
‫آب در حلق دس ـ ـ اﻻنت‬
(‫)انجمن آرا‬ ‫عجب است ار ن شود چو س‬
BQ:1103
1301
stick :‫هم شه‬ ‫ ت و ت‬:‫هم شه‬ ‫ ست ه‬، ‫ست‬

steig, teig: sharp tiğra: sharp, stêğ: sharp, setîz: "sharp" (‫ست )س یغ‬
‫ت‬ pointed pointed
setîhîdan: to fight (‫س یه دن )ست دن‬
PK:1016 PK:1016 AP:351
BQ, AP
1302
‫ست‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫س یغ‬ ‫ست‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ست دن‬

‫ست‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫س یه دن‬
231
ّ
‫سجل‬
"‫" ُمهر شده‬
ّ
:‫سجل‬
sign, seal :‫هم شه‬
sekw: to follow signum: sign, mark sejell: a sealed record sejel: a record
‫دن ال کردن‬ ّ
‫سجل‬
sigillatus: a record AD:1159
PK:896 AD AD, RZ:221
1303
‫سخت‬
kak 1, sač: to enable, prepare sačaiti: hard, strong saxt: hard saxt: difficult
‫ آماده کردن‬،‫فعال کردن‬ AP:352 BQ:1106
‫سخت‬
PK:522, AP:352, CH:323 TV:173
1304
edge :‫هم شه‬ ‫ سنگ‬:‫هم شه‬ ‫وزن کردن‬ : ‫َسخ‬

ak: sharp, a athagaina, athangaina: sang: stone saxtan: to weigh
sharp stone stone
(‫سخ )سخت دن‬
âthanga, asenga, asan: saxt: weigh
‫ سنگ ت‬، ‫ت‬ stone ‫همه گنج ارجاسپ در از کرد‬
‫ه ک ّ ان درم سختــن آغاز کرد )فردو‬
BQ:1175, TV:193
sang, sax: to weigh (
PK:18, KT:173 BK:52, BT:208, KT:166, AG3:60 BQ:1175, AG3:60, NS:224
1305
‫سخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ توزن‬:‫سخت دن‬
‫ُسخن‬
kâs 3: to command sâs, sâh: command soxvan: soxan: speech
instructions, speech
‫فرمان دادن‬ sâxvan, sâsnâ: ‫سخن‬
PK:533, WD1:358
instructions, teachings BQ:354,1573, BQ, PH:160, MO,
PK:533, BT:1574, BK:1338, BQ:354 MO:1843 NS:99
NOTE- AP:354 suggests the Indo-European root "Sekw: to see, speak" (PK:897) for this word.
1306
cedar :‫هم شه‬ ‫ِسدر‬

Hebrew Greek Latin Persian
qâter: smoke, incense Kedrus: a tree (wood) cedrus: sedr: cedar tree ‫ِسدر‬
‫ خور‬،‫دود‬ used for burning sacrifices cedar tree
KL:255 KL:255 MO:1846
KL:255
1307
‫ صداع‬:‫مقا سه‬ ‫سد م‬

Arabic Arabic Latin French Persian
s.d.a`: to split suda`: a head- sodanum: an alkaline sodiyom: sodium
splitting headache used to cure headaches
‫ش اف‬ ‫سد م‬
KL:1468 KL:1468 MO:1847
1308
migraine :‫هم شه‬ ‫ ق اط‬:‫هم شه‬

ker 1: head, horn sarah, sârah: head sar: head sar: head, chief
‫ شاخ‬، PK:574, KL:261 BQ:1111
(‫ نگو سار‬،‫ سار‬،‫)ساﻻر‬
PK:574, KL:261,657 BQ
1309
232
‫ا‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ای‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ا‬
‫اج‬
Pahlavi Aramaic Arabic Persian
čîrâğ: lamp ‫چراغ‬ sîrâj: lamp serâj: lamp ‫اج‬
AA:157 AA:157 AA:157, BR NV:188
1310
term :‫هم شه‬ ‫ای‬ :‫هم شه‬ ‫ م ل‬،‫چادر‬ :‫ُ ِادق‬

Indo-European Old Persian Arabic Persian
ter 1: to cross over, overcome srâd, srâda: surâdiq: sorâdeq: tent, house
‫ غل ه کردن‬، ‫عبور کردن‬ house, shelter tent
‫ُ ِادق‬
MO:1850, BR:255 BR:255, MO:1850
PK:1075, KL:1639 MO:1850
NOTE- Arabic "surâdiq" may have been borrowed from Persian "sarâ-pardeh: tent".
1311
‫ ُ ِادق‬:‫مقا سه‬ ‫ای‬

ter 1: to cross over, overcome thrâ, thrâya: shelter, cover sarây: house, place
‫ غل ه کردن‬، ‫عبور کردن‬ PK:1075, KL:1639 (‫ کوهسار‬،۱‫ای ) ـ سار‬
PK:1075, KL:1639
BQ, PH:161, MO
NOTE- AP:354 offers another Indo-European root "Kel, Kol: cover" (PK:553);
COGNATE - Old Persian "srâda: shelter, cover".
1312
listen :‫هم شه‬ ‫ودن‬ :‫هم شه‬ ‫ای دن‬

kleu 1, srau*: to hear sru, srav, xšnu: srû-ta: speech sarâîdan: to sing
to hear
‫ش دن‬ sraw: to read ‫ای دن‬
PH:177
PK:605, CH:356 srâw: to sing BQ, MO, AT
PK:605, KL:1456, AG3:60
1313
‫ب‬
sru, srva : lead (metal) ‫ب‬ srpîn, srubên: lead, made of lead sorb: lead ‫ب‬
BQ:1116, BK:617, BT:1649, TV:183 PH:161, BQ:1116, TV:183 MO:266,1854, BQ:1116, TV:614
1314
‫خ‬
keuk: to shine, be white suxra: glowing red suxr sorx: red (‫ سهرورد‬،‫خ )سهراب‬
‫ سف د بودن‬،‫درخش دن‬ PK:597, PH:161, 165, FV:128 BQ:1118 BQ, FV:128, AG3:61
PK:597, RB:799
COGNATE- Old Persian "thuxra: red"
1315
‫ سال‬:‫هم شه‬ ‫د‬

kel 1: cold or warm, a year sarethâ: cold sart: cold (adj.) sard: cold (‫د ) ما‬
‫ سال‬،‫د ا گرم‬ PK:551, BK:1078 sarmâk: cold PK:551, BK:1078, BQ
PK:551, BK:1078 PH:23
1316
233
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ده‬
herd :‫هم شه‬ ‫ ن ع‬،‫نژاد‬ :‫ده‬

kerd 2: row, herd saredha: way, sartak: breed sardeh: race, breed, kind ‫ده‬
kind, race, breed
‫ له‬،‫گروه‬ BQ:1122, TV:183
PK:579 PK:579
1317
‫شار دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫شار‬

‫ش‬ :‫هم شه‬ ‫ طب عت‬،‫آم ه‬ :‫شت‬
Indo-European Old Iranian Avestan Pahlavi Persian
klis: adhere srîš, sraîš: a sraêš: sirištan sereštan: to mix ‫ش‬
plant resin used mixture, nature
‫ ای ند بودن‬،‫چس دن‬ for making glue. serešt: nature ‫شت‬
BQ:1124
PH:162, HM:75 BQ:1124, PH:162
IC:1637 AG3:60
1318
‫قطره اشک‬ :‫شک‬

sresk: to drip ‫چک دن‬ srask: tear drop srešk: drop serešk: tear drop ‫شک‬
PK:1002 PK:1002 BQ:1124, TV:183 PK:1002, BQ:1124
1319
scream :‫هم شه‬ ‫فه‬

ker 3: loud noise, noisy birds ‫ پرند ان پر صدا‬،‫صدای لند‬ sorfeh: cough ‫فه‬
PK:567 PK:569
1320
‫که‬
sure: acid, bad smell ‫ بوی د‬،‫اس د‬ sirke: vinegar serkeh: vinegar ‫که‬
AL:1319 AL:1319 AL:1319
1321
‫گرد‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گرد‬
excrement, shear :‫هم شه‬ ‫ مدف ع‬، "‫"دفع شده‬ : ‫گ‬

ker 2, sker 2: to cut, separate ‫ جدا کردن‬،‫ب دن‬ sairi-gaona: like cut sargîn
(dropped) from the body, dung
PK:938, IC:640,1155 BQ:1128
Indo-European Avestan PK:578,920,947
Persian
gêu 1, kauč*: to bend, wrinkle gaona: curly
hair, color, type sargin, sergin: animal dung ‫گ‬
‫خم و درهم شدن‬
PK:394-398, PK:588-592 BK:1051, TV:90 PH, BQ, PK:578,947
1322
stream :‫هم شه‬ ‫ رود‬:‫هم شه‬ ‫ِ ُم‬

ser 1, sreu: to flow ‫جاری شدن‬ serum: liquid serom: liquid from animal tissue
srêm: running ‫جاری‬
from animal tissue
‫ِ ُم‬
PK:909,1003, KT:205, IC:1276 AD MO
1323
234
‫ما‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫د‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ما‬
‫ کرنا‬:‫مقا سه‬ ‫ساز هن ام سور و شادی‬ :‫نای‬ ،‫نا‬
keu 1: to shine, sûr, savah: morning sûr: breakfast, festivity sornâ:
bright "festivity flute"
PK:594, BT:221, 1631, BK:995 PH:166
‫ روشن‬،‫درخش دن‬ Indo-European Old Persian
PK:594 (‫نا )سورنا‬
nedo: reed, pipe, flute ‫ فلوت‬،‫ لوله‬،‫تره‬ nada: flute
PK:759, BQ, MO,
PK:759, BQ:2221 PH:237 EE*
1324
۱‫َ ون‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ شاخ‬:‫و‬

ُ
‫َ و‬
Akkadian Aramaic Arabic Pahlavi Persian
šurmênu: cypress tree šarwainâ: sarw: sarv, sarb: sarv: cypress ‫َ و‬
cypress cypress tree cypress
‫درخت و‬ BQ:1130
BQ:1130
BQ:1130, ZM:53 ZM:53, BQ:1130 BQ:1130
1325
listen :‫هم شه‬ ‫ای دن‬ :‫هم شه‬ ‫داستان‬ :‫واد‬ ،‫وا‬
kleu 1, srau*: sru, srav, xšnu: to hear sravah: sarvâ: poem, story (‫وا ) واد‬
to hear word, speech
‫چـ ـنـد دهــی وعــدۀ دروغ ه ـم ــی‬
‫ش دن‬ dâuš-sravah: ill-famed
PK:605, CH:356
PK:605, (‫چند فرو تو بر من این وا )اورمزدی‬
PH:177 KL:1456, AG3:60
BQ, MO, AT
1326
‫ ای دن‬+ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫وان‬
listen :‫هم شه‬ ‫ای دن‬ :‫هم شه‬ ‫ودن‬

kleu 1, srau*: sru, srav, xšnu: srû-ta: speech srûtan: sorûdan: to sing,
to hear to hear to sing compose
sraw: to read
‫ش دن‬ (‫ودن ) ود‬
PH:177 srâw: to sing BQ:1132
PK:605, CH:356 BQ:1132
PK:605, KL:1456, AG3:60
1327
‫ ش دن‬:‫هم شه‬ ‫ُ وش‬

kleu 1, srau*: sru, srav, xšnu: to sraothra, sraosha: srôsh: sorûsh: one
to hear hear one who listens and one who of God's angels
‫ش دن‬ PH:177 follows obeys
‫ُ وش‬
PK:605 BQ:1132
PK:605, CH:356 BQ
1328
horn :‫هم شه‬ ‫شاخ‬ :۱‫َ ون‬

ker 1: head, horn srû, srvâ: sruv: horn sorû, sarûn: horn ۱‫ َ ون‬،‫ُ و‬
head, horn, nail
‫ شاخ‬، BQ:1130
‫ز ـ ـ ـش ــان ــی ه ــر ــک از مـ ــرد و زن‬
PK:574, KL:261,657 PK:574, BT:1650 (‫بررسته چون کرگدن )نظا گنجوی‬ ُ ‫َ و است‬
BQ:1130, PH:162
1329
235
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ۲‫ُ ون‬
‫کفل‬ :۲‫ُ ون‬
klou-ni: buttock, rump sraoni: sarûk: sorûn: buttock (‫ ) َ ن‬۲‫ُ ون‬
buttock buttock
‫ کفل‬،‫اسن‬ ‫چونزد ک اسب اندر آمد ز راه‬
‫َس ــرو نــی ــزد بر َسـ ـ ن سـ اه )فردو‬
PK:607 PH:162
PK:607 (
COGNATE- Old Persian "slaunis: buttock" (PK:608) BQ:1134
1330
sort, series :‫هم شه‬ ‫ هار‬:‫هم شه‬ ‫رد ف‬ :‫ِ ی‬

ser 3: to line up, arrange, sort serere: to se'rie, se'riel serî: series, sequence
arrange, join
‫رد ف کردن‬ (‫ی ) ال‬
PK:911, IC:1131 AD:1538
MO
COGNATE- Avestan "hara: mountain range" (IC:1131)
1331
‫شت‬ :‫هم شه‬ ‫چسب‬ ‫نو‬ :‫ِ ش‬

Indo-European Old Iranian Avestan Pahlavi Persian
klis: adhere srîš, sraîš: a srîš: to join, sriš: glue serîš: glue
plant resin used glue
‫ ای ند بودن‬،‫چس دن‬ for making glue. AG3:60 (‫ِ ش ) شم‬
BQ:1136, AG3:60 BQ, AG3:60, MO,
IC:1637 AG3:60
IC:1637, CH:385
1332
۲‫ُ ون‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ کفل‬:‫ن‬

َ
‫ سازش‬، ‫ ساخ‬:‫هم شه‬ ‫دن‬ ،‫ا‬

kak 1, sač: to enable, prepare sačaiti: able, qualified sacâk sezîdan: to qualify
‫ آماده کردن‬،‫فعال کردن‬ PK:522, PH:152, AG3:58 BQ:1137
(‫ اوار‬،‫دن ) ا‬
PK:522, AP:352, CH:323 PH, BQ, PK:522
1333
‫ُسست‬
Pahlavi Persian
sust: soft, weak ‫ س ک‬،‫مﻼ م‬ sost: weak, flimsy ( ‫ُسست ) ُسس‬
BQ:1138 BQ:1138
1334
‫سطل‬
Indo-European Latin Persian / Arabic
sê: to sift ‫کردن‬ ‫ال‬ situla: a sift, bucket, pail satl: bucket, pail ‫سطل‬
PK:889 PK:889, WD2:459 RZ:221, TU:35, ES:361
NOTE- MO believes it is Arabic but AA: 160 claims it is borrowed from Persian.
1335
ُ
‫ خار شت‬، ‫جوجه ت‬ :‫ُسغر‬
ُ
sukurna, skarna: porcupine sukur: a large sogor: a large porcupine (‫ُسگر ) ُسغر‬
porcupine
‫چون رسن گر ز س آ د همه رفتار مرا‬
‫جوجه ت‬ MO:1905 (‫سـ ـغ ــر مانم ک ــز از س اندازم ت ــر )بوشکور‬
PH:164
BQ:1157, PH:164, MO:1905, AT:100
1336
236
‫ُسفت‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫شانه‬ :‫ُسفت‬
rup, sup: shoulder supti: suft: soft: shoulder ‫ُسفت‬
shoulder shoulder
‫شانه‬ ‫بر آن ُسفت س می ش مشک مند‬
PK:627 PK:627 AP:359 ( ‫ش گشته چون حلــقۀ ای ـ ـنــد )فردو‬
BK:236, PK:627, BQ:1143, PH:163
1337
cave :‫هم شه‬ ‫ سوراخ‬:‫هم شه‬ ‫سوراخ کردن‬ : ‫ُسف‬

keu 2, su(m)b: to swell, sufrâ, sufrâka: sûftan: to pierce softan: to pierce ‫ُسف‬
cavity, hole to plow, pierce
sumb: to pierce sonbeh, sombeh: ramrod
‫ سوراخ‬،‫ حفره‬،‫ورم کردن‬ PK:593, AG3:61 BQ: 1143, CH:368 ‫ ُسم ه‬،‫ُس ه‬
PK:592, IC:589, CH:341,368
BQ, PH, MO, CH:368
1338
‫سفره‬
su(m)p*, sub*: to beautify (ni)humb: cover (defects to sofreh: anything on or in which
make something more beautiful) food items are placed, table-cloth
‫ آراس‬،‫ز ا کردن‬
CH:368 CH:368 ‫سفره‬
COGNATE- Sanskrit "sobh: to beautify" (CH:368) CH:368
1339
‫مغالطه‬ :‫سفسطه‬
Greek Greek Arabic Persian
sophos: skilled, wise sophisma: a skilled but safsatah: safsateh: fallacy ‫سفسطه‬
false reasoning, fallacy fallacy
‫ عاقل‬،‫ا تج ه‬ MO
AD:1232 AD:1232 TU:35,53
1340
َ
hoof :‫هم شه‬ ‫ ُسم‬:‫هم شه‬ ‫ُسم‬ :‫َسفل‬
َ
kapho: hoof ‫ُسم‬ safa: hoof safal: hoof (of a camel) ‫َسفل‬
PK:530 PK:530 MO:1825, GR:65
1341
swine :‫هم شه‬ ‫نام این ب ماری از شعر "دوست خو ان" آمده‬ ‫سفل س‬
Indo-European Greek Greek Latin French
bhilo: friendly, loving philos: love sûs-philos: Syphilis: (see NOTE)
friend of swine
‫ دوستانه‬،‫خوب‬ PK:154
(see NOTE)
AD:1306, KL:1561
NOTE- an Anatolian Indo-European Persian
word (BK: 1110) su 2: wild boar, pig AD, KL seflîs: syphilis ‫سفل س‬
PK:153 ‫ خوک‬،‫گراز‬ MO
PK:1038
NOTE- Syphilis (friend of swine) was the name of a poem by the first known victim of this disease.
1342
‫س د‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫سف د‬ ‫ مقدس ـ رج ع شود ه اس ندارمذ‬:‫سفندارمذ‬
237
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫سفینه‬
goad :‫هم شه‬ ‫سفینه‬

Indo-Euro. Avestan Persian Arabic Persian
ghei 2: to zaêna 1: weapon zîn: saddle ‫زن‬ safîneh: safîneh: ship
propel ship
zaya: tools, âb-zîn: water saddle, ship ‫سفینه‬
‫جلو بردن‬ equipment
‫آب ن‬ AA:162,
PK:410,424 PK:424, KL:666, BK:1384 BR:260
BQ, AA, ES
1343
ّ
‫سجل‬ ,‫ اسکناس‬:‫هم شه‬ ‫ارچه‬ ‫نو‬ :‫سقرﻻت‬
scarlet :‫هم شه‬
sekw: to follow ‫دن ال کردن‬ signum: siqillat: with saqarlât: a rich red cloth ‫سقرﻻت‬
sign, mark little images
PK:896 AD, RZ:221
AD AD:1159
1344
‫س ستان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫سا‬
coal :‫هم شه‬ ‫ذغال‬ :‫س ار‬

dhegh: to heat, burn Geulo: coal skarana, sekâr: coal (‫س ار )س ارو‬
skairya: coal ‫ــدار دـن ــا چو ــرف ــروخت آ ش ظلم‬
‫ سوزاندن‬،‫گرم کردن‬ IC:379,407, PK:399
ّ
PH:163, BQ:1150, ‫س ار آن جهنم ه خورد چو ظل م‬
PK:240 IC:379,407
(‫)سوزنـی سمرقندی‬
BQ:1026,1150, PH:163, MO
1345
۲‫ انگ‬+ ‫که‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫سکنجب‬

‫سکو‬
sik-ke: detail of the house entrance seku: stone bench at sakku: stone bench ‫سکو‬
the house entrance
‫ساختار اطراف در ورودی م ل‬ AL:1246, BQ
AL:1246 AL:1246
1346
ُ
spy :‫هم شه‬ ‫اسقف‬ :‫سک ا‬
Indo-European Greek Old Persian Persian
spek: to look, examine skopos: one skuba: sekubâ: a Christian bishop ‫سک ا‬
who watches bishop, priest
‫کردن‬ ‫ برر‬، ‫ن اه کردن‬ ‫نوش ند نامه ه هر کشوری‬
AD MO:1901, ( ‫سک ا و ط ق و هر مه ی )فردو‬
PK:984 NS:228
MO:1901, NS:228
1347
sky, house :‫هم شه‬ ‫ ﻼهخود‬:‫هم شه‬ ‫اسه سفا‬ :‫سکوره‬

sku: to cover ‫پوشاندن‬ skûreh: earthen bowl ‫سکوره‬
PK:952,953, IC:1193 ‫سکوره ای است ز پ وزه گر ق اس ک‬
( ‫الدین ا اقزو‬ ‫ا )ر‬ ‫خوان همت او صحن گن د خ‬
IC:594,1193, MO
1348
238
‫سگ‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
kennel, canine, canary :‫هم شه‬ ‫سگ‬

kwon: dog ‫سگ‬ spâ, spânam, sakâ: dog sak, sag: dog sag: dog ‫سگ‬
PK:632, KL:746 PK:632, KL:746 PH:164 BQ:1155
COGNATE- Sanskrit "svan: dog"
1349
crime, scar :‫هم شه‬ ‫اف ار ناخوش‬ :‫ِس ال‬

Indo-European Indo-European Old Iranian Pahlavi (1)
ker 2, sker 2: Skêl: part, a thought kar, kâr: to uskâr, uskârd: thought
to cut, separate IC:1155 think CH:237
‫ جدا کردن‬،‫ب دن‬ Indo-European Persian
us-kâr-a: a
PK:938, IC:640,1155 wd: up, out ‫ ب ون‬،‫اﻻ‬ thought segâl: a (bad) thought ‫ِس ال‬
PK:1103 AG3:61 AG3:61, MO:1903
NOTE- see "Kwer: to make" for another possible root
1350
‫اف ار ناخوش‬ :‫ِس ال‬

kwer, kar* 2: to do, make ‫انجام دادن‬ us-kar: a uskâr, segâl: a
thought uskârd: (bad) thought
PK:641, CH:236
Indo-European thought
NB:157, PH:80, ‫ِس ال‬
NOTE- see "Ker 2: to cut" wd: up, out ‫ ب ون‬،‫اﻻ‬ BK:628, CH:237 CH:237 MO:1903,
for another possible root PK:1103
1351
ُ
‫ُسغر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ خار شت‬:‫سگر‬
ُ
‫س‬
kakis: spike, prong ‫ شاخک‬،‫س له‬ sagak: buckle ‫س‬
IC:599 IC:599
1352
hoof :‫هم شه‬

َ
( ‫ َسفل )سم ش‬:‫هم شه‬ ‫ُسم‬
kapho: hoof ‫ُسم‬ safa: hoof sumb: hoof som: hoof (‫ُسم ) ُس ب‬
PK:530 PK:530 PH:164 BQ:1163
COGNATE- Old Persian "sumba: hoof" (BQ:1163)
1353
sumac :‫هم شه‬ ‫سماق‬

Syriac Arabic Persian
summaq: red ‫خ‬ summaq: the sumac tree (has red fruit that is somâq: sumac ‫سماق‬
dried and used as a spice)
KL:1541 MO
KL:1541
1354
assemble :‫هم شه‬ "‫"خود جوش‬ :‫سماور‬

wer 5: to burn ‫سوزاندن‬ samo-war: self-boiler samâvar: a water tank
PK:1166 with integrated heat source
Indo-European PK:1166
‫سماور‬
sem: same ‫ همان‬،‫هم‬ MO:1918
PK:902,904
1355
239
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ُسم ه‬
‫ُسف‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ُسم ه‬
‫َسمت‬
mei 3: to go, move se-mitita: path samt: direction samt: direction ‫َسمت‬
‫ حرکت کردن‬، ‫رف‬ KL:1767 KL:1767 MO:1919
PK:710,713,715
1356
‫اسم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ِس َمت‬

"‫ده ا شهر "سمر‬ :‫سمرقند‬
Indo-European Av/Old Pers Sogdian Pahlavi Persian
gwhen 3, kan*: kan 1, xan, gan: kang, kanp: samarkand Samarqand: the
to dig and fill to dig, pile up, build village village of "Samar"
‫کندن و ُپر کردن‬ PK:491, PH:194, BT:583 BQ:1165,1703 BQ:1165 ‫سمرقند‬
CH:232, PK491 BQ:1703
1357
‫س مان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫سمنت‬
salamander :‫هم شه‬ ‫سمندر‬

Greek Persian
salamandra: salamander ‫سمندر‬ samandar: a lizard-like amphibian ‫سمندر‬
AD:1144 BQ, MO
1358
‫سمور‬
ker 4, kers 1: black, dirty Kormen: weasel samôr, simôr: samûr: weasel?
weasel or an animal
‫ کث ف‬،‫س اه‬ ‫راسو ا حیوا ش ه آن‬ ‫سمور‬
SH:182, PK:573 PK:573, 615, AP:361 AP:361 AP:361
NOTE- AP:361 is not certain about the Indo-European root of this word
1359
senior, senate :‫هم شه‬ "‫"مجمع پ ان خردمند‬ :‫سنا‬

sen 2: old ‫پ‬ senior: old, seinat: an assembly senâ: senate (‫سنا )سناتور‬
old man of old wise men
PK:907 MO:1925,4125
PK:907 AD
1360
‫ُسف‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ُس ه‬ ‫ُسم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ُس ب‬
feel :‫هم شه‬ ‫س تور‬

pôl : to touch, feel psallein: to santîr: a santur: a music instrument ‫س تور‬
touch, play harp kind of harp
‫ حس کردن‬،‫لمس کردن‬ MO:1927
AD KL:1382
PK:847
1361
‫صنج‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫سنج‬
240
‫سنج دن‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
edge :‫هم شه‬ ‫ سنگ‬:‫هم شه‬ ‫سنج دن‬

ak: sharp, a athagaina, athangaina: stone sang: stone sanjîdan: to weigh
sharp stone
âthanga, asenga, asan: stone BQ:1175, TV:193 ‫سنج دن‬
‫ سنگ ت‬، ‫ت‬
BK:52, BT:208, KT:166, AG3:60 BQ:1175, AG3:60, NS:224
PK:18, KT:173
1362
َ
sandal :‫هم شه‬ ‫درخت پر صمغ‬ ‫نو‬ :‫َسندروس‬
Indo-European Sanskrit Greek Arabic Persian
kand: to shine, to be candrah-râga: sandarak: sendarûs: sandarûs: a resinous
white "bright red", a red resin a resinous tree and its red resin
َ
‫ سف د بودن‬،‫درخش دن‬ referring to a tree from trees tree
(‫َسندروس ) َسندره‬
AD:1149 AD:1149 TU:37, ZV1:99 MO:1929
PK:526
1363
‫سندل‬
kand: to shine, to be kandrak: kundurûk: sandal: sandalwood, sandal shoe
white shining sandalwood
‫سندل‬
‫ سف د بودن‬،‫درخش دن‬ kundruka:
PK:526 sandalwood
LF:585 sandalî: (sandal) chair ‫صند‬
PK:526 LF:552,585, BQ, MO
1364
edge, acute :‫هم شه‬ ‫ آس اب‬،‫ آسمان‬،‫ سنج دن‬:‫هم شه‬ ‫سنگ‬
ak: sharp, a sharp athagaina, athangaina: stone sang: stone sang: stone
stone ‫سنگ‬
âthanga, asenga, asan: stone BQ:1175, TV:193
‫ سنگ ت‬، ‫ت‬ BQ:1175,
BK:52, BT:208, KT:166, AG3:60
PK:18, KT:173 AG3:60, NS:224
1365
َ
nerve :‫هم شه‬ ‫زرد‬ :‫سن َور‬
sâi, hai*: to bind, tie ‫س‬ Sneu: cord, band, tendon snâvar: snavar: cord
band, sinew (obsolete)
‫ زرد‬،‫ بند‬،‫رشته‬ َ
PK:891, PK:977, KL:1448, CH:135
PK:891, PK:977, KL:1448, CH:135 ‫سن َور‬
PK:977, KL:1448
.‫این لغت ا م وک شده و ا استفاده از آن س ار محدود می اشد‬ PH:291
1366
‫شنوشه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ عطسه‬:‫سنوسه‬
‫برف‬ :‫ِس ِنهر‬

sneigwh: snow, to snow snaêž, snaêj, snaêža: to snow snêhr: snow (obsolete) ‫ِس ِنهر‬
‫ برف ار دن‬،‫برف‬ PK:974, KL:1466 PH:292
PK:974 .‫این لغت ا م وک شده و ا استفاده از آن س ار محدود می اشد‬
1367
‫جهت‬ :‫سو‬
tebus: side ‫طرف‬ sûk, sôk: side, direction sû: direction, path (‫سو )سوی‬
IC:1371,1676 PH:165, MO:1942 BQ:1182, MO:1942, IC:1371,1676
1368
241
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫سوار‬
equine, burden :‫هم شه‬ "‫"اسب ار‬ :‫سوار‬

ekwos: horse ‫اسب‬ aspa: horse asbâr: savâr: rider
PK:301 rider
Indo-European Av/Old Pers aspa-bâra: (‫سوار )اسوار‬
horse load, rider BQ:119,
bher 1: to carry ‫حمل کردن‬ bar: to carry JS1:46 MO, BQ
PK:128,163, BK:107 PK:128 PK:301, BQ:1819
1369
sugar :‫هم شه‬ ‫ سا ارز‬:‫مقا سه‬ ‫سوخاری‬

Indo-European
korkâ: gravel ‫سنگ ر زه‬
PK:615 Persian
Sanskrit Pali Greek Latin French
saccharine: sâxârîn: a sweet
sarkarah: sakkara: sakkaron saccharon bread
gravel, sugar sugar sugar, sweet
bread (‫ساخارن )سوخاری‬
PK:615 KL:1370
NOTE- MO:1945 derives "soxârî" from Russian "suxâr: sweet bread" MO
1370
‫ افسوس‬،‫خ‬ :‫هم شه‬ ‫سوخ‬

keuk: to shine, be white saoč, sauk, saux: to sôxtan sûxtan: to burn ‫سوخ‬
light up
‫ سف د بودن‬،‫درخش دن‬ ‫ سوز‬، ‫ سوزا‬،‫ سوزان‬،‫سوزش‬
PK:597, PH:161, 165, FV:128 BQ:1183
PK:597, RB:799 BQ, FV:128, AG3:61
1371
‫سود‬
keu 2, su(m)b: to swell, cavity, hole Sav : to swell, increase sût: benefit, sûd: profit
interest
‫ سوراخ‬،‫ حفره‬،‫ورم کردن‬ ‫ ز اد شدن‬،‫ورم کردن‬ ‫سود‬
PK:592, IC:589, CH:341,368 PH:166, NB:181, CH:341 PH:166 PH:166
1372
shear, scrap :‫هم شه‬ ‫سای دن‬ :‫سودن‬

ker 2, sker 2: to cut, separate sâ 2, sâna, sya: to sûtan sûdan: to rub,
sharpen ? grind
‫ جدا کردن‬،‫ب دن‬ BQ:1184
PK:938, IC:640,1155 fra-sanam: destruction (‫سودن )فرسودن‬
PK:919 BQ:1184, 1462
COGNATE- Old Indic "čâ: to sharpen"
1373
‫نا‬ ،‫ سورنای‬:‫هم شه‬ ‫سور‬

keu 1: to shine, bright sûr, savah: morning sûr: breakfast, sûr: festivity, party
festivity
‫ روشن‬،‫درخش دن‬ sûram: early morning ‫سور‬
PH:166
PK:594 sûirya: breakfast BQ:1185, PH:237
savahi: the East COGNATE- Old Persian "caune: a plant

PK:594, BT:221, 1631, BK:995 with bright colored fruits" (PK:594)
1374
242
‫سوراخ‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
cave :‫هم شه‬ ‫ س ه‬، ‫ سف‬:‫هم شه‬ ‫سوراخ‬

keu 2, su(m)b: to swell, cavity, hole surâ, suwrâ: sûrâk: hole surâx: hole ‫سوراخ‬
hole
‫ سوراخ‬،‫ حفره‬،‫ورم کردن‬ sûlâk: hole BQ, PH, MO, CH:368
PK:592, IC:589, CH:341,368 PK:593, AG3:61 TV:192
1375
‫سوخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ سوزا‬،‫سوز‬ ‫نا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫سورنا‬

‫سوخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫سوزش‬ ‫سوخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫سوزان‬
cuneiform :‫هم شه‬ ‫سوزن‬

kû 2: spike sû-ka: sûcan, sûzan: needle ‫سوزن‬
needle sôzan
‫ میخ‬،‫س له‬ sûk: needle-like growth at the tip of wheat ۲‫ سوک‬،۲‫سوگ‬
PK:626 PK:626 BQ:1187 BQ, PH:167
1376
‫ کرم‬،‫ب د‬ :‫سوس‬
Greek Aramaic Arabic Persian
sês: moth, mite ‫ پروانه‬،‫ب د‬ šuša: sus: worm, sûs: worm, moth ‫ کرم‬،‫ب د‬
NOTE- It may be a loan word from
moth moth
‫سوس را ا ﻼس کی ن ست‬
Semetic like Akkadian "sâsu"
BQ:1187 BQ:1187, ( ‫ک او ا پرند شوش است )خاقا‬
RB:1325 AR:115
BQ:1187, AR:115, MO
1377
‫سوسن‬
Egyptian Arabic Pahlavi Persian
šôšen: lotus sausan: lily sawsan, sûsan: lily sûsan: lily ‫سوسن‬
‫ سوسن‬، ‫ن لوفر آ‬ KL:1548 MO:1954 MO:1954
KL:1548
1378
‫ـ جرد‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫سوسنگرد‬

‫ سوی‬:‫هم شه‬ ‫ازار‬ :‫سوق‬
Indo-European Pahlavi Arabic Persian
tebus: side ‫طرف‬ sûk, sôk: side, direction sôq: path sûq: inroads of a bazaar (‫سوق )اسواق‬
IC:1371,1676 PH:165, MO:1942 ES:380 BQ:1182, MO:1955
1379
۱‫سوک‬
keuk: to shine, be white saoč, sauk, saux: to light up sûk: sorrow, mourning
‫ سف د بودن‬،‫درخش دن‬ saoka: flame (‫ سوگواری‬،۱‫ )سوگ‬۱‫سوک‬
PK:597, RB:799 PK:597, PH:161, 165, FV:128 BQ, FV:128, AG3:61
1380
۱‫سوک‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ غم‬:۱‫سوگ‬ ‫سوزن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ داسۀ غله‬:۲‫سوک‬

‫سوزن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ داسۀ غله‬:۲‫سوگ‬
243
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫سوگند‬
" ‫"آب گوگرد برای اث ات ب گنا‬ :‫سوگند‬
Indo-European A v estan A v estan P ersian
keuk: to shine, be white saoč, sauk, saux: to saokenta: a burning sogand: oath
light up substance, sulfur
‫ سف د بودن‬،‫درخش دن‬ saokenta-vant: a drink ‫سوگند‬
saoka: flame
PK:597, RB:799 mixed with sulfur BQ:1190
PK:597, PH:161, 165, FV:128
PH:167
N O TE- "sogand" was a sulfur drink given to defendants to determine the truth based on their body reaction.
1381
‫سای دن‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫سوهان‬ ‫ ـ ُ م‬+ ‫سه‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫سوم‬

‫سو‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫سوی‬
soya :‫هم شه‬ ‫س ا‬

C hinese Japanese Dutch F rench P ersian
chiang-yu: soybean oil shôyû: soya soja: soya beans soyâ: soya
‫روغن س ا‬ beans
KL:1479 ‫س ا‬
KL:1479, AD:1237 KL:1479
1382
three :‫هم شه‬ ‫سه‬

trei: three ‫سه‬ thri, thrâyô: three seh: three ‫سه‬
PK:1090 PK:1090, BK:941, KL:1611 BQ:1194
1383
‫ َورد‬+ ‫خ‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ َ ‫ُس‬

‫هرورد‬ ‫خ‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫سهراب‬
‫سهم‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫ ترس دن‬: ‫سهس‬
terror :‫هم شه‬ ‫ ترس دن‬:‫هم شه‬ ‫ترس‬ :‫سهم‬

Indo-Euro. O ld P ersian P ahlav i P ersian
tres, thrah*: thrah: fear sahm: fear sahm: fear
to tremble
thrah-man, thras-man: afraid sahestan: ( ‫ سهمنا‬، ‫سهم )سهمگ‬
‫لرزدن‬ fear
PK:1095, CH:393 BQ:1197
sahestan: to fear ‫سهس‬
BQ:1197
N O TE- May be related to the root "Trep: to tremble" BQ:1197, DK*
1384
‫سهم‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫سهمنا‬

‫ چهل‬،‫ ب ست‬:‫مقا سه‬
Indo-European A v /Old P ers A v /Old P ers P ahlav i P ersian
trei: three ‫سه‬ thri, thrâyô: three saiti, sat: a suffix sî, sîh: sî: thirty
PK:1090 PK:1090, BK:941, KL:1611 meaning multiples of ten thirty
Indo-European thri-sat: three times ten BQ:1198
PK:191 PK:191
1385
"‫"س اه مو‬ :‫س امک‬

kei 1: gray or black color, dark syâva: black Sîyâmak: with "black hair"
‫ تار ک‬،‫رنگ ت ه‬ syâ-maka: owner of "black hair" ‫س امک‬
PK:540 PK:541, BT:1631 PH:168, BQ, TV:172
1386
244
‫س اوش‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
"‫" ا اس ان س اه‬ :‫س اوش‬
Indo-E uropean A v /Old P ers P ersian
ersen: ejector of semen, male ‫ نر‬، ‫دفع کننده م‬ aršan, varešna: Sîyâvaš: "with
PK:78-81,335
male, man, hero black horses"
Indo-European A v estan syâva-aršan: (with) ‫س اوش‬
kei 1: gray or black color, dark syâva: black black male animals
BQ
‫ تارک‬،‫رنگ ت ه‬ PK:541, BT:1631
PK:336, AD:1480, GR:414
PK:540
1387
‫ س اوش‬،‫ س امک‬،‫ س م غ‬،‫ سام‬:‫هم شه‬ ‫س اه‬

kei 1: gray or black color, dark syâva: black siyâk, siyâh sîyâh: black ‫س اه‬
‫ تارک‬،‫رنگ ت ه‬ PK:541, BT:1631 BQ:1199 PH:168, BQ, TV:172
PK:540
1388
‫سب‬
P ahlav i P ersian
sîp: apple ‫سب‬ sîb: apple ‫سب‬
BQ:1201 BQ:1201
1389
‫درد و رنج‬ :‫سیج‬

tiegu: to approach ithyajah, sêj: trouble, sîj: suffering, pain (‫سیج )س جمند‬
shyly ithyejah: pain
‫جهان س جمنــد و پر انا‬
‫ا خجالت نزد ک شدن‬ abandonment
TV:314 (‫)ارداو راف نامه‬ ‫که او را پ شه اشد بیوفا‬
PK:1086 PK:1086
TV:314, BQ:1202
1390
‫سیخ‬
S anskrit P ersian Turkish P ersian
čîxâ : point, tip, sîx: skewer ‫سیخ‬ šîš: skewer šîšlîk, šîš-kabob:
skewer NOTE - derivation of the Persian meats roasted on a skewer
TU:38, BQ:1203,
‫ سیخ‬،‫نوک‬ word from Sanskrit is not clear MO:2112
‫ ش ش ک اب‬،‫ش شل ک‬
PH:168 MO:2112
BQ:1203, PH:168, ES:383
1391
‫مقا ل گرسنه‬ :۱ ‫س‬

A v estan P ahlav i P ersian
srîra: satisfied ‫را‬ sêr: satisfied, sîr: not hungry,
NOTE- PK:618 shows the Avestan "srîra" from the Indo-European not hungry satisfied, full
root "Krei: to appear, shine" with the meaning of "beautiful".
BL2:78
‫س‬
BL2:78 BL2:78
1392
۲ ‫س‬
P ahlav i P ersian
sighr: garlic ‫س‬ sîr: garlic ‫س‬
BQ:1203 BQ:1203
1393
245
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫س ستان‬
‫س ستان‬
saka: an Aryan tribe in Iran, Scythians ‫قب له س ا ها‬ saka 1: sakâ: Scythians
MO5:772, BQ:1158 Scythians
(۱‫ ساس‬،‫س ا ) َسکه‬
Indo-European Av/Old Pers saka-stâna: sîstân: an area in S.E. Iran
stâ: to stand sta: to stand, to set "land of Sakas"
‫ا ستادن‬ stâna: location of BQ:1158
(‫س ستان )سکستان‬
PK:1008,1009 BQ:123, PH:20, PK:1008 BQ:1158, MO5:772
1394
‫سف‬
kiph: thin flexible twig ‫ ترکه‬،‫شاخه نرم‬ xiphos: branch sayf: sword sayf: sword ‫سف‬
PK:598 PK:598 TU:39,78 MO:1979
1395
crime, scar :‫هم شه‬ ‫س‬

ker 2, sker 2: to cut, separate ‫ جدا کردن‬،‫ب دن‬ sîlî: slap, blow ‫س‬
PK:938, IC:640,1155 IC:640, MO:1982
1396
‫ت یغ‬ :۱‫س م‬
kem 1: stick ‫ ت‬،‫چوب‬ simâ: yoke beam sîm 1: yoke beam ۱‫س م‬
PK:556 PK:556, GV:274 PH:168, BQ:1205, GV:274
1397
"‫"نقره سکه شده‬ :۲‫س م‬

Greek Old Persian Pahlavi Persian
sêma: marked, stamped (coin) siyaman: sîm: silver sîm 2: silver ۲‫س م‬
‫سکه شده‬ made of silver KT:209 BQ:1212, KT:209, MO:1982
KT:209, MO:1982 KT:209
1398
theater, semantic :‫هم شه‬ ‫س ما‬

dheye: to see ‫د دن‬ sema: things seen, signs sîma: sign sîmâ: sign, face ‫س ما‬
PK:243 PK:243, AD BR:275 MO:1983
1399
scissors :‫هم شه‬ ‫ ق‬،‫ار‬ ،‫ تزار‬:‫هم شه‬ ‫س مان‬

skhai: to cut, strike caedere: to cut sîmân: cement
‫ ه زدن‬،‫ب دن‬ caementum: stone chips used to make lime AD:217 (‫س مان )سمنت‬
PK:917 PK:917, BL1:84 MO:1983
1400
246
‫س مغ‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ س اه‬:‫پرنده ت ه رنگ هم شه‬ :‫س م غ‬
kei 1: gray or black color, dark ‫ تارک‬،‫رنگ ت ه‬ saêna: gray, gray šâhîn: falcon ‫شاه‬
PK:540 bird (falcon)
Avestan sîmorğ: a legendary bird
saêna-mereğa:
mereğa: a large bird ‫پرنده بزرگ‬ ‫نو‬ dark bird ‫س مغ‬
BQ:190, KL:959 PK:541 BQ, PH:169
NOTE- etymology of "šâhîn" is not certain as it could be a derivative of the word "šâh" (BQ:1237).
1401
247
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ش‬
‫ه چ ا س دل‬ ‫این حرف ا‬

.‫شود‬
‫ شاخه‬،‫شاخ‬
COGNATE- Sanskrit
kâk: twig, branch ‫ ترکه‬،‫شاخه‬ šâk šâx: horn, branch (‫شاخ )شاخه‬
"šâxa: branch" PK:523 BQ:1219 PK:523, BQ:1219, BK:525
1402
quiet :‫هم شه‬ ‫شاد‬

kweye, čiah*: quiet, comfortable šâ 2, šyâ: to rest šâd, šât: cheerful šâd: happy
‫ راحت‬،‫آرام‬ šâiti, šyâtî: happiness, CH:38, BQ:1222 ‫شاد‬
KL:1740, PK:638,CH peace PH, BQ. CH
PK:638, KL:1740, KT:210
1403
ُ
‫ فرش‬،‫ چادر‬،‫ سای ان‬،‫پرده پ ش در‬ :‫شادروان‬
Pahlavi Persian
ُ
šâturvân: carpet ‫فرش‬ šâdorvân: carpet, large curtain hung at the entrance, tent ‫شادروان‬
BQ:2223 ‫سوی شادروان دولت تاختند‬
(‫کنده و زنج را انداختند )مولوی‬
BQ:2223
1404
‫شار دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫شار‬

‫شاردن‬
gwhder: to flow, run ‫ دو دن‬، ‫ج ان اف‬ xšar: to flow šârîdan: to flow (‫شار دن ) ِ دن‬
PK:487 PK:487 PH:172, BQ
1405
‫شاش‬
čîah*: to move, throw, relieve oneself šâ 1: to defecate, urinate šâš: urine ‫شاش‬
‫ خود را راحت کردن‬، ‫ انداخ‬،‫حرکت کردن‬ CH:38 CH:38
CH:38
1406
248
‫شا رد‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
pursue :‫هم شه‬ "‫"دن ال رو‬ :‫شا رد‬

kwer, kar* 2: to do, make ‫انجام دادن‬ haša-kerta, aša-gerd: šâgerd: student, follower
one who follows work or
PK:641, CH:236
instructions of a teacher ‫شا رد‬
Indo-European
BQ
sekw: to follow ‫دن ال کردن‬ BQ:173, PH:28,232, HM:39
PK:896
1407
shawl :‫هم شه‬ ۱‫شال‬

Sanskrit Persian
šavala: (a fabric) marked with colors ‫ارچه ا عﻼئم رن‬ šâl 1: scarf ۱‫شال‬
YB:824 YB:824, KL:1432, MO:2000, AT:171, BQ:1228
NOTE- KL:1432 derives it from "Šaliat" an Indian town famous for its shawls
1408
‫لم‬ :۲‫شال‬
Sanskrit Persian
šavala: (a fabric) marked with colors šâl 2, šâlang: a thin, inexpensive rug ‫ شالنگ‬،۲‫شال‬
‫ارچه ا عﻼئم رن‬ YB:824, KL:1432, MO:2000, AT:171, BQ:1228
YB:824
1409
۲‫شال‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ل م‬:‫شالنگ‬
‫برنج‬ : ‫شا‬
Sanskrit Persian Persian (1)
šâli: grains, cereals šâlî: rice, especially in the husk šâlîzâr: rice field ‫شال ار‬
‫غﻼت‬ ‫شالـی‬ َ
šaltûk: rice in the husk (‫شلتوک )چلتوک‬
BQ:1229 BQ:1229, MO:2000 BQ, MO
NOTE- see Altaic word "Ĉali: membrane" for an alternative root
1410
‫برنج‬ : ‫شا‬
Altaic Turkish / Oghuz Persian (2)
čali: membrane, bark, thin bread čel: membrane, husk šâlî: rice ‫شا‬
‫ پوست درخت‬،‫ نان نازک‬،‫ورق نازک‬ čel-tik, čel-pek: َ
šaltûk: rice in its husk (‫شلتوک )چلتوک‬
unhusked grain
AL:413 AL:413 AL:413
NOTE- see Sanskrit word "Šalî: grain" for an alternative root.
1411
‫شب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫شام‬ ‫شا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫شال ار‬

"‫"مشت و مال دادن‬ :‫شامپو‬
Sanskrit Hindustani English Persian
capayati: pound, knead champo: press and knead shampoo šâmpo: shampoo
muscles (also used as a process to
‫ ورز دادن‬،‫ک دن‬ clean hair with alkaline material) ‫شامپو‬
ED*, EE*
ED*, EE* ED*, EE* MO
1412
249
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫شانزده‬
ten, six :‫هم شه‬ ‫شانزده‬

dekm: ten ‫عدد ده‬ dasa: ten or "plus ten" šânzdah: sixteen ‫شانزده‬
PK:191 xšvaš-dasa: six plus ten
Indo-European Av/Old Pers šast: sixty ‫شصت‬
-iti,-ti: a "multiple of ten"
seks: six ‫ِشش‬ xšvaš: six BQ
xšvaš-ti: six times ten
PK:1044 PK:1044 PK:191
1413
‫شانه‬
Indo-European Greek Pahlavi Persian (1)
kes: to scratch ‫خراش دن‬ ksniô: to scratch, comb šânak: comb šâneh: comb ‫شانه‬
PK:585, WD1:449 PK:587, IC:572 PH:170 BQ:1230
NOTE- see "Ksen: to card wool" for another possible root
1414
‫شانه‬
ksen: to card wool ‫از هم از کردن شم‬ šânag: comb šâneh: comb ‫شانه‬
fšan: to drag, split ‫ از هم جدا کردن‬،‫کش دن‬ CH:92 CH:92
CH:92 NOTE- PK:585 identifies "Ksen" is an
extension of the root "Kes: to scratch"
1415
check, chess :‫هم شه‬ ‫شاه‬

ksei 1: possess, xšây, xši: to rule, šâh: king šâh: king ‫شاه‬
qualify, rule to qualify
BQ:626, čak: a promissory note, check
،‫قادر و شا سته بودن‬ xšača: king, ruler PH:177, HM:83
‫َچک‬
PK:626, KL:272, CH:451 PK:626, KT:181 PK:626, BQ, FJ:25
1416
‫س مغ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫شاه‬ ‫اس غم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫شاه اس َ َ م‬

‫شا س‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫شا د‬
check, chess :‫هم شه‬ ‫شا س‬

ksei 1: possess, qualify, rule xšây, xši: šâyîtan: to šâyestan: to deserve, qualify
to rule, to be able to,
‫ فرمانروا کردن‬،‫قادر و شا سته بودن‬ qualify deserve
(‫شا س )شا سته‬
šâyad: perhaps ‫شا د‬
PK:626, KL:272, CH:451 PK:626, KT:181 PH:171, AG3:62 BQ:1237, CH:451
1417
‫ ان‬+ ‫شاه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫شا ان‬ ‫شا س‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫شا سته‬
west :‫هم شه‬ ‫شب‬

kwsep: darkness ‫تار‬ xšap: darkness, night šap: night šab: night ‫شب‬
PK:649 xšâfniya: night meal šâm: dinner šâm: dinner, night ‫شام‬
PK:649 BQ:1229,1239 MO, BQ, PH:169, BK:992
1418
250
‫ش ان‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ د س‬+ ‫شب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ش دیز‬ ‫چ ان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ش ان‬
stand :‫هم شه‬ ‫ش ستان‬
kwsep: darkness ‫تار‬ xšap: darkness, night šabestan: "place for holding the night"
PK:649 PK:649
Indo-European Av/Old Pers ‫ش ستان‬
stâ: to stand ‫ا ستادن‬ sta: to stand, to set MO, BQ, PH:169, BK:992
PK:1008,1009 BQ:123, PH:20, PK:1008

1419
‫شش‬
spiš: an insect, bug, flea ‫ ش ش‬،‫ح ه‬ spiš: flea šepeš: flea ‫شش‬
BQ:1249 BQ:1249 BQ:1249, MO:2022
1420
no, eat :‫هم شه‬ ‫ ناشتا‬:‫هم شه‬ ‫ غذا‬،‫ص حانه‬ :‫شتا‬

ed: to eat ‫خوردن‬ adâiti: to eat šetâ: meal ‫ِشتا‬
PK:287 asa 1: food BQ:1251
PK:287, BQ:44,1624
1421
tepid, ambient :‫هم شه‬ ‫شتاب‬

tep: to be warm ‫گرم بودن‬ tafnu, tap 2, tab: warm, aiwiš-tap: in ôštâftan:
glowing heat, in hurry to hurry
PK:1069
PK:1069, KL:1589 BQ:49,453,1252,1958 BQ:1202
ambhi: around ‫اطراف‬ abi: up, around šetâftan: to hurry (‫شتاف )شتاب‬
PK:34 PK:34 BQ, PH
1422
‫اش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ش‬ ‫شتاب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫شتاف‬

‫شطرنج‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ش نک‬
‫شدن‬
kei 2, čiau*: to set in motion šiyav: to set in motion šutan: to šodan: to become
become
‫ه حرکت درآوردن‬ šaw: to go ‫شدن‬
PK:539,CH PK:539, PH:172 PH:172 BQ:1261, AG3:62,CH
COGNATE- Avestan "šav, šyav: to go" (PK:539)
1423
‫ـ رج ع شود ه‬
ُ ُ
‫شاردن‬
‫ق‬
čîrâğ: čerâğ: lamp, light, îšrâğ: illumination, ešrâq: illumination, intuition ‫ا اق‬
lamp illumination, guiding intuition
‫چراغ‬ ‫چراغ‬ šarq: source of light, east ‫ق‬
AA:157
AA:157 BQ:626 NV:211
1424
251
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫م‬
harm :‫هم شه‬ ‫خجلت و ح ا‬ :‫م‬

kormo, fšar* 1: suffering, shame fšarema: šarm šarm: shame ‫م‬
pain, shame
‫ منده شدن‬،‫رنج بردن‬ BQ:1264 PH:172, BQ:1264
PK:615, CH:92
PK:615, CH:92
1425
‫شاردن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ِ دن‬

‫شس‬
kseud: water, to clean in water xšaod, xšaud: flow šustan: šostan: to clean, wash
‫ ا کردن در آب‬،‫آب‬ clean
PK:625, WD1:502, CH:455 (۲‫ شور‬،۲‫شس )شوی‬
PK:625, WD1:502 BQ:2267
PH, BQ, AG3
1426
ُ
‫ هوا‬:‫هم شه‬ ‫شش‬
ُ
kwes: to pant, to breathe fast suši, suš: the suš: lung šoš: lung ‫شش‬
‫نفس نفس زدن‬ lungs
TV:192 PH:173, BQ:1266, CH:369
PK:631, GT6:284, CH:369 PK:631, BK:260
1427
‫ِشش‬
seks: six ‫ِشش‬ xšvaš: six šaš: six šeš: six ‫ِشش‬
PK:1044 PK:1044 BQ:1266 BQ:1266
1428
َ
‫شانزده‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫شصت‬
four, anchor :‫هم شه‬ ‫ انگشت‬،‫ چهار‬:‫هم شه‬ "‫"چهار مهره‬ :‫شطرنج‬
ang: to bend ‫خم کردن‬ angam: part catrang Satranj: chess (‫ ک نگ‬،‫شطرنج )ش نگ‬
Indo-European
PK:46 catur-anga: four ‫تا ج ــز از ب ست و چهارش نـ ـ ــود خانۀ نرد‬
parts (castle, Knight, ‫همچودر ودو خانه است اساس ش نگ‬
kwetwer: four ‫چهار‬ Bishop and Pawn)
(‫)نجار‬
PK:642 PK:46, BQ:1254
BQ:1254, ES:404
1429
jackal (from šoğâl) :‫هم شه‬ ‫شغال‬

Sanskrit Pahlavi Persian
srgâla: howler ‫زوزه کش‬ šağâl: coyote šağâl, šoğâl: coyote (‫ ش ال‬،‫شغال )ش ال‬
KL:823, MO:2050 MO:2050 KL:823
NOTE- BQ:1270 indicates that "Srgâla" may be from Babylonia
1430
252
َ
‫شفش‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
َ
‫ س ف‬:‫هم شه‬ ‫ س م‬،‫شاخه‬ :‫شفش‬
َ
kiph: thin flexible šiphâ, čiphâ: šafš: twig, wire ‫شفش‬
twig twig, hair
šafšâhang: a tool for extruding thin silver and gold wires
‫ ترکه‬،‫شاخه نرم‬ PK:598, WD1:452
‫ شفتاهنج‬،‫شفشاهنگ‬
PK:598 َ َ
šafšaf: a twisted branch or tree root ‫شفشف‬
BQ, MO
1431
َ َ َ َ
‫شفش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫شفشف‬ ‫شفش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫شفشاهنگ‬
karma, ambient :‫هم شه‬ ‫ پ ار‬:‫هم شه‬ ‫ش ار‬

kwer, kar* 2: to do, make ‫انجام دادن‬ kar 2, kara 1: to škâr: šekâr: hunt
PK:641, CH:236 work hunting
(‫ش ار ) ِشکردن‬
Indo-European Avestan aiwiš-kar: chase BQ:1275
ambhi: around ‫اطراف‬ abi: up, around (animals) away, hunt
MO, AG3
NB:157, PH:80, BK:628,
PK:34 PK:34
CH:237
1432
scrap, scar :‫هم شه‬ ‫ش اف‬

ker 2, sker 2: to cut, separate scapti: to škâftan: šekâftan: to split ‫ اف‬، ‫ش اف‬
split to split
‫ جدا کردن‬،‫ب دن‬ ‫ ش اف‬،‫ شکوفه‬،‫شگفت‬
PK:919,930,
PK:938, IC:640,1155 BQ:1278 BQ, PH:175
GR:61, CH:342
1433
َ َ
‫شل‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ صدای ا‬:‫شکپوی‬ ‫شغال‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ش ال‬
‫ِشکر‬
Indo-European Sanskrit Pali Persian Arabic French English
korkâ: gravel sarkarah: sakkara: šekar: sugar sukkar sucre sugar
gravel, sugar sugar
‫سنگ ر زه‬ ‫ِشکر‬
PK:615 PK:615 BQ:1279 AA:163 AD:1288 KL:1539
NOTE- Pahlavi "šakar"
1434
‫تلو تلو خوردن‬ :‫شکرف دن‬

skarf: to stumble ‫لغ دن‬ skarw: to stumble šekarfîdan: to stumble ‫شکرف دن‬
PK:929, CH:347 CH:347 CH:347, MO
1435
‫ش ار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ِشکردن‬

‫شکس‬
skand 2: to break ‫شکس‬ sčand: to break škastan šekastan: to break ‫شکس‬
PK:920, CH:342 PK:919,930, GR:61, CH:342 BQ:1279 BQ, PH:175
1436
253
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ش له‬
‫ش له‬
kâk: twig, branch ‫ ترکه‬،‫شاخه‬ šakala: šeklah: slice, piece, a torn piece of garment ‫ش له‬
part, piece
PK:523 BQ:1280
PK:523
1437
‫اش م‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫شم‬

‫شکنجه‬
Pahlavi Persian
šikênjak: torture ‫زجر و آزار‬ šekanjeh: torture ‫شکنجه‬
BQ:1283 BQ:1283
1438
‫ش اف‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫شکوفه‬

ُ
show :‫هم شه‬ ‫شکوه‬
ُ
keu 3, skeu: to watch, see, hear ‫ ش دن‬،‫د دن‬ škôh: grace šokûh: glory ‫شکوه‬
PK:587 AP:382
PK:588
COGNATE- Old Persian "au-šaudîhtwi: to trust";/ Avestan "čevîšî: hope" (PK:587,588)
1439
‫شکی ا‬
Old Iranian Pahlavi Persian
skaip: to wait ‫منتظر بودن‬ škêb: patient šakîbîdan: to be patient (‫شکی دن )شکی ا‬
AG3:63 AG3:63 AG3:64, MO
1440
‫شغال‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ش ال‬ ‫شکی ا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫شکی دن‬

‫ش اف‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫شگفت‬
َ
colon, cylinder :‫هم شه‬ ‫ا‬ :‫شل‬
َ
skel: bent, curved šal 1: leg, thigh ‫شل‬ šelang: step ‫شلنگ‬
‫خم ده‬ َ َ
šalvâr: "like legs", pants šalpûy: sound from foot steps (‫شلپوی )شکپوی‬
PK:928
‫شلوار‬ ‫توان ــگر بن ــزد ک زن خف ــته ــود‬
NOTE- CH:207 derives šalvâr from a
PH:175, BQ ( ‫زن از خواب شلپوی مردی شنود )شه د بوشکور ل‬
different root meaning "Leg covers" PH:175, BQ
1441
َ َ َ
‫شا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫شلتوک‬ ‫شل‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ صدای ا‬:‫شلپوی‬
َ َ
‫شل‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫شلوار‬ ‫شل‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫شلنگ‬
you :‫هم شه‬ ‫شما‬

yu: you ‫شما‬ yûš, yûšmat: you šmah šomâ: you ‫شما‬
PK:513 PK:513 BQ PH:176, BQ:1291
1442
254
‫شماره‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
memory :‫هم شه‬ ‫ آمار‬:‫هم شه‬ ‫شماره‬

mer 1, smer, hmar*: to remember mar. 1, smer: to remember šemordan: to count
‫ب اد آوردن‬ mar-aiti, hiš-mar-aiti: (‫شمردن )شماره‬
PK:969, CH:137 counted for HM, PH, BQ, CH
MO, KL:961, AG3:64
1443
‫شماره‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫شمردن‬

‫شمش‬
Pahlavi Persian English
šfšyr, šypšyr, šamšêr: sword ‫شمش‬ šamšîr: sword ‫شمش‬ scimitar
HN1:88, BQ:1294, NB:186 BQ:1294 KL:1397, SK:468
NOTE- BQ rejects derivation of "šamšîr" from "šam-šîr: lion's nail" suggested by SK:468.
1444
َ
‫ت پرست‬ :‫ش َمن‬
َ
klem: tired, loose, dull saman: one who is šaman: šaman: idol worshiper ‫ش َمن‬
only interested in idol
‫ذوق‬ ،‫خسته‬ worshipping, a monk. worshipper ‫ا ـ ــر ت ـ ــاج ا ـران سـ ـ ــارد ه مـ ــن‬
( ‫پرس ش کنم چون بتان را شمن )فردو‬
PK:602 PK:602 AG1:77
BQ:1296, AG2:37, AG1:77
1445
َ َ
‫ خانه‬،‫ لخن‬،‫ خن‬:‫هم شه‬ ‫خانه‬ :‫شن‬
َ
gwhen 3, kan*: to šan, šyangh: šân: house, šan: house ‫شن‬
dig and fill house, household shelter
‫ هوشنگ‬،‫ اشانه‬،‫ آو شن‬،‫لشن‬
‫کندن و ُپر کردن‬ FJ:49-51 BQ:46, FJ:49-51
FJ:49-50, BQ
CH:232, PK491
NOTE- Cognate with "kan 1: to dig out"
1446
‫شنا‬
snâ: to flow, swim snâ: wash, swim snâz: swim šenâ: swim ‫شنا‬
‫ شنا کردن‬، ‫ا ج ان رف‬ PK:971, KL:1030, HM:15 AP:384 BQ, PH:176, KM:118
PK:971
1447
know :‫هم شه‬ ‫ دا س‬:‫هم شه‬ ‫شناخ‬

gnô: to know ‫دا س‬ xšnâ: to know šnâxtan šenâxtan: to know, recognize
PK:376 PK:376, BQ:1298 BQ:1298 (‫شناخ )آشنا‬
BQ
1448
255
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ش ه‬
Sabbath :‫هم شه‬ ‫ش ه‬

Akkadian Hebrew Persian
šabatu: to cut, stop working šâbat: to stop work šanbeh: Saturday, day of rest
‫ دست برداش از ار‬،‫قطع کردن‬ BQ:1300 ‫ش ه‬
ZM:67, BQ:1300 MO:2081, BQ:1300
1449
َ
(‫ دف‬+ ‫)شن‬ ‫دف خان‬ :‫شندف‬
gwhen 3, kan*: to dig and fill šan, šyangh: šân: house, šandaf: house
‫کندن و ُپر کردن‬ house, household shelter tambourine
َ
CH:232, PK491
FJ:49-51 BQ:46, FJ:49-51 ‫شندف‬
Sumerian Akkadian Aramaic Arabic FJ:49-50, BQ
dub: tablet, scripture duppu: dappa: skin daf: a tambourine

tablet for writing made of animal skin
‫ نوشته‬،‫لوحه‬ tablet on a frame
ZM:19, BQ:823 ZM:19, BQ:823
MO:1540
1450
ginger :‫هم شه‬ ‫ زنجب ل‬:‫مقا سه‬ ‫شنگب ل‬

ker 1: head, horn srnga: horn šanga-vîr, šangabîl: ginger
‫ شاخ‬، sringa-vera: horn-shaped root of ginger singiber ‫شنگب ل‬
PK:574, KL:261,657 AD:1522, KL:657 BR:42 MO:1751, BR:42
1451
cinnabar :‫هم شه‬ ‫ سنگ معدن جیوه‬،‫خ‬ ‫رنگ‬ :‫شنگرف‬

Old Persian Persian
sinkadruš: the red ore of mercury (mercuric sulfide) used as a pigment šangarf: red lead,
cinnabar, red pigment
‫خ رنگ جیوه که در رنگرزی ار م فته‬ ‫سنگ معدن‬ (‫شنگرف )زنجرف‬
MO:2083 MO:2083, BQ:1302
1452
sneeze :‫هم شه‬ ‫عطسه‬ :‫شنوشه‬

skêu: to sneeze šanôšag: to šonûšeh: sneeze (‫ سنوسه‬،‫شنوشه )اشنوسه‬
sneeze
‫عطسه کردن‬ ‫مـ ـرا ام ــروز ت ـ ـ ــه س ـ ــود دارد‬
PK:838,953 AP:91 ( ‫چنان چون دردمندان را شنوشه )رود‬
PK:953, BQ:1102,1304
1453
listen :‫هم شه‬ ‫ش دن‬

kleu 1, srau*: to hear sru, srav, xšnu: to hear ašnûdan: to hear šenîdan: to hear
‫ش دن‬ dâuš-sravah: ill-famed du-srav: ill-famed (‫ش دن )اشنودن‬
PK:605, CH:356 PH:177 AG3:64 BQ:1304
1454
‫شخ‬
skaivos: sinister, odd, strange ‫ عج ب و غ ب‬،‫شوم‬ šûx: vulgar, rude, a joker ‫شخ‬
WD2:537, IC:1146 IC:1146, MO:2085
1455
256
۱‫شور‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ شورا‬:‫مقا سه‬ ۱‫شور‬
kes: to scratch ‫خراش دن‬ šûr: with sharp taste, salty ‫شور‬
PK:585, WD1:449 PK:585, BQ:1307
1456
‫شس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۲‫شور‬

‫شور ا‬
Indo- Avestan Pahlavi Persian Persian
pekw: to pax, pač, pačaiti: puxtan: bâ, vâ: suffixes for šûr: with sharp
cook to cook to cook cook or cooking taste, salty
-pâka: a suffix paz: cook (‫ شور ا‬،‫ ـ وا )نانوا‬،‫ـ ا‬ ‫شور‬

‫خ‬
referring to the cook.
TV:137, BQ:370, KM:195, IC:920 shûr-bâ: a salty
PK:798 soup
PK:798, BQ:370, BK:336, AG3:40
Indo-European
AG3:40 ‫شور ا‬
kes: to scratch ‫خراش دن‬ PK:585, BQ:1307
PK:585, WD1:449
1457
‫ارزن‬ :‫شوشو‬
Chinese Mongolian Persian
chou-shu: millet ‫ارزن‬ šošo, šûšû: millet ‫شوشو‬
LF:565 LF:565 MO:2089, BQ:1309
1458
‫اسب تند رو‬ : ‫شول‬

Sanskrit Persian
šûlaka: wild horse ‫اسب وح‬ šûlak: wild or fast horse ‫شول‬
BQ:1310 ‫شست از بر شول اسفند ار‬
( ‫برفت از س ــش لشـ ــگر نامــدار )فردو‬
MO:2092, BQ:1310, NS:242
1459
۱‫شوی‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫شوهر‬

۱‫شوی‬
kseud: water, to clean in water xšudra: water, liquid, semen šûy: husband
‫ ا کردن در آب‬،‫آب‬ xšâudra: male, husband ( ‫ زناشو‬،‫ )شوهر‬۱‫شوی‬
PK:625, WD1:502 PK:625, WD1:502, CH:455 PH, BQ, AG3
1460
‫شس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۲‫شوی‬
check, chess :‫هم شه‬ ‫شهر‬

ksei 1: possess, xšây, xši: to rule, to qualify šatr: kingdom, šahr: town,
qualify, rule town city
xša-thra, xšathra: "having a king", kingdom
،‫قادر و شا سته بودن‬ BQ:626, PH:177,
‫شهر‬
NOTE- Avestan suffix "-thra: owner of". HM:83 PK:626, BQ,
‫فرمانروا کردن‬ FJ:25
PK:626, KL:272, CH:451 PK:626, KT:181
1461
257
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫شهرام‬
‫ رام‬+ ‫شاه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫شهرام‬
check, chess :‫هم شه‬ "‫"شهر ا کشور مطلوب‬ :‫شه ور‬
ksei 1: possess, xša-thra, xšathra: var 2, ver 1, šatri-var: Šahrîvar:
qualify, rule "having a king", kingdom varena: to wish name of a "desired city"
PK:626, KT:181 month
،‫قادر و شا سته بودن‬ Indo-European xšatra-vairya: ‫شه ور‬
desired city, BQ:1316,1303
‫فرمانروا کردن‬ wel 1: to wish, desire heavenly country BQ, PH, MO
PK:626, KL:272, CH:451
‫آرزو کردن‬ PK:1137
PK:1137
1462
۱‫ش ب‬
kseubh 2: move, sway, stir xšvaepâ: back, šîp: slope šîb: slope ۱‫ش ب‬
behind, slope
‫حرکت کردن‬ PH:178 BQ:1318, MO:2101
IC:573 PH:178, AG3:65
1463
‫شف‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ آشفته‬:۲‫ش ب‬
‫شﻼق‬ :۳‫ش ب‬
ksîp: strike, spike ‫ه زدن‬ xšip, xšwaip, xšwaif: šêb: whip šîb: whip ۳‫ش ب‬
movement, strike
IC:573, PK:625 AG3:65 MO:2101
PH:178, AG3:65
1464
swift :‫هم شه‬ ‫ شیوا‬:‫هم شه‬ ‫اف‬ :‫ش ا‬

swei: to bend, twist ‫خم کردن‬ xšvira, xšvaewa: šêpâk: fast, šîbâ: a large
swift easy to swift snake
sweib: move swiftly (like a snake) understand,
ažayô xšvaewânho: also a swift
‫ش ا‬
(‫ــع حرکت کردن ا پیچ و خم )چون مار‬ swift snake BQ:1319,1329,
snake
PH:178,179
PK:1041 BQ:1319,1329
PK:1041
1465
‫شف‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ش ب دن‬

‫ش پور‬
Syriac / Aramaic Pahlavi Persian
šypwr: trumpet ‫ش پور‬ šayfur šaypûr: trumpet ‫ش پور‬
AG1:77 AG1:77 AG1:77, MO:2101, BQ:1319
1466
‫شد‬
ksei 2: bright ‫روشن‬ xšae-ta, xšôithmi: bright šêt šîd: bright (‫ش د )ش ده‬
WD1:501, BT:541 WD1:501, BQ:788,1320 BQ:1320 BQ, MO
1467
258
‫ش دا‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ش دا‬
Akkadian Aramaic Persian
šedû: devil, mad person šêdâ, šâtân: demon šeydâ: crazy, frenzied (with love)
‫ دیوانه‬،‫ش طان‬ BQ:1320 ‫ش دا‬
ZM:69 BQ:1320
1468
‫شد‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ش ده‬

۱ ‫ش‬
ksîro: milk ‫ش‬ xšîra, xšvipata: milk šîr 1: milk (‫ )ش ن‬۱ ‫ش‬
WD1:503 apa-xšîra: milk BK:385, BQ:1322, PH:178, MO:2108,5187, AG2:69
PH:178, GR:29
1469
check :‫هم شه‬ ‫ شاه‬:‫هم شه‬ ۲ ‫ش‬

ksei 1: possess, qualify, rule xšây, xši: to rule, šâh: king šîr: lion
to qualify
‫ فرمانروا کردن‬،‫قادر و شا سته بودن‬ šêr: lion ۲ ‫ش‬
PK:626, KL:272, CH:451 PK:626, KT:181 BQ:626, PH:177, HM:83 PK:626, BQ, FJ:25
1470
۱ ‫ش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ش ن‬ +۲ ‫ش‬ ‫ ش افکن ـ رج ع شود ه‬:‫اوژن‬ ‫ش‬

‫سیخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ش شل ک‬ ‫سیخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ش ش ک اب‬
satan :‫هم شه‬ ‫ش طان‬

šedû: devil, mad person šêdâ, šâtân: demon šaytân: devil šeytân: devil
‫ دیوانه‬،‫ش طان‬ BQ:1320 BQ:1320 ‫ش طان‬
ZM:69 MO
1471
‫آشفته شدن‬ : ‫شف‬

ksîp: strike, spike ‫ه زدن‬ šîftan: to be agitated, in love ‫شف‬
IC:573, PK:625
šîbîdan: to be disturbed (۲‫ش ب دن )ش ب‬
Av/Old Pers Pahlavi
‫شک ب آور از درد و بر من مش ب‬
xšip, xšwaip, xšwaif: šîb: to be disturbed
movement, strike ( ‫که از م ــهر سـ ـ ــار ـه ـتــر ش ـ ـک ـ ــب )اسدی طو‬
AG3:65
PH:178, AG3:65
IC:573, AG3:65, MO
1472
"‫"اختﻼط و ام اج‬ : ‫ش‬

Indo-European Greek Arabic Latin French Persian (1)
gheu: to pour xymeia: infusion by al-kimya: alchymia chimie: šîmî: chemistry
pouring (mixing) chemistry chemistry
‫رخ‬ liquids
‫ش‬
PK:447 SH:124 AD MO:2115
SH:124
NOTE- KL, SH & AD derive the Arabic "al-kimyâ" from the Egyptian "khem: black". See root "Ker 4: black".
1473
259
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ش‬
"‫ی برای استحاله مواد‬ ‫"صنعت م‬ : ‫ش‬
Indo-European (2)
ker 4, kers 1: black, dirty ‫ کث ف‬،‫س اه‬
SH:182, PK:573
Egyptia Greek Arabic Latin French Persian
khem: xêma: black land, the al-kîmîya: alchymia chimie: šîmî:
black former name of Egypt where the art of chemistry chemistry
transmutation was practiced. transmutation
AD:30, AD
‫ش‬
AD:30, KL:45 AD
SH:182 MO:2115
NOTE- SH believes the Arabic "al-kimyâ" may be from Greek "xymeia: infusion". KL does not agree.
1474
swift :‫هم شه‬ ‫ ش ا‬:‫هم شه‬ ‫فصیح‬ :‫شیوا‬

swei: to bend, twist ‫خم کردن‬ xšvira, šêpâk: fast, šîvâ: easy to
xšvaewa: swift easy to understand, clear
sweib: move swiftly (like a snake) understand, also ‫شیوا‬
(‫ــع حرکت کردن ا پیچ و خم )چون مار‬ PK:1041 a swift snake
BQ:1319,1329,
PK:1041 BQ:1319,1329 PH:178,179
1475
‫شیون‬
xšai*: weep, lament Xšî: grief, poverty ‫ فقر‬،‫غم‬ šêvan: crying šîvan: crying
Xšaivan: grief, crying ‫ گ ه‬،‫غم‬ ‫شیون‬
‫ نال دن‬، ‫گ س‬ BQ:1329, CH:5045
BQ:1329
CH:452
1476
260
‫ص‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ص‬
soap :‫هم شه‬ ‫صابون‬
Indo-European Latin Greek Arabic Persian
seip: to pour out, drip sâpô: soap sapôn: soap saboun: sâbûn: soap
soap
‫ چکه کردن‬، ‫ب ون ر خ‬ PK:894 BQ:1330 ‫صابون‬
PK:894 TU:43 MO:2118
1477
hundred :‫هم شه‬ ‫صد‬

dekm: ten ‫عدد ده‬ Dkm-tom: hundred sata, satam: hundred sad: hundred ‫صد‬
PK:191 AD PK:191, 192 BQ
1478
soda :‫هم شه‬ ‫ سد م‬:‫هم شه‬ ‫درد‬ :‫صداع‬

s.d.a`: to split ‫ش اف‬ suda`: a head- sodâ`: headache ‫ُصداع‬
splitting headache
KL:1468 ‫مطرب عشق این زند وقت َسماع‬
(‫بندگـی ـن ــد و خداوندی ُص ـ ــداع )مولوی‬
MO:2137
1479
street, strategy :‫هم شه‬ ‫ س‬،‫ گس دن‬:‫هم شه‬ ‫راه‬ :‫اط‬

Indo-European Latin Aramaic Arabic Persian
ster 1: to spread strata: isrâta: paved path sirât: path, serât: road ‫اط‬
paved path NOTE- through Greek way
‫گس دن‬ MO
KL:1522 PK:56, BR, TU:34
PK:1029, CH:263 KL:56
1480
‫ّ اف‬
Akkadian Arabic Persian
sarâpu: to melt, refine ‫ تصف ه کردن‬،‫ذوب کردن‬ s.r.f: to purify silver sarrâf: money
exchanger ‫ّ اف‬
sarpu: refined silver ‫نقره تصف ه شده‬ sarrâf: coin and money exchanger
KL:1445 KL:1445 MO
1481
zero :‫هم شه‬ ‫صفر‬

keu 2, su(m)b: to swell, cavity, hole sunyâ, sunyâh: sifr: empty, sefr: zero ‫صفر‬
empty zero
‫ سوراخ‬،‫ حفره‬،‫ورم کردن‬ MO
PK:592 KL:290
PK:592, IC:589, CH:341,368
1482
261
ّ
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ُصفه‬
ّ
sofa :‫هم شه‬ ‫ُصفه‬
Arabic Persian
ّ
soffeh: seat, bench of stone or wood soffeh: seat, bench of stone or wood ‫ُصفه‬
‫ا چو‬ ‫ن مکت سن‬ ‫در دل خ ش طاهرا گشت و ند د جز ترا‬
( ‫صفه ه صفه ﻻ ه ﻻ پرده ه پرده تو ه تو )طاهره قزو‬
KL:1468
MO
1483
‫صل ب‬
salîbâ: cross ‫ صل ب‬،‫خاج‬ salîb: cross salîb: cross ‫صل ب‬
BQ:656, MO:1310 MO:1310,2161 MO:2161
1484
cup :‫هم شه‬ ‫صنج‬

Indo-European Latin Arabic Persian (1)
gêu 1, kauč*: to cuppa: curved-in pot sanj: cymbal sanj: cymbal (‫صنج )سنج‬
bend, wrinkle
‫خم و درهم شدن‬ cymbalon: curved-in plate RZ:223, TU:44 MO, TU:44
NOTE- See root "Keg: hook" for
PK:394-398, PK:588-592 AD
another possible derivation.
1485
‫صنج‬
Indo-European Avesta Persian Arabic Persian (2)
keg, keng: hook cang: čang: hook, paw, harp sanj: harp, sanj, senj: cymbal
hook cymbal
‫قﻼب‬ (‫چنگ )چن ال‬ (‫صنج )سنج‬
PK:537, IC:458 PK:537 PK:537, BQ:665, AP:227 AA:188 MO:2165
NOTE- See root "Gêu 1: to bend" for another derivation.

1486
‫سندل‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫صند‬

‫صندوق‬
sndochion, syndochion: shelter sanduq: chest, sanduq: chest, trunk ‫صندوق‬
trunk
‫ حفاظ‬،‫پناه‬ AR:123, MO
AR:123 AR:123
1487
262
‫ض‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ض‬
‫ اژدها‬:‫مقا سه‬
ّ
‫ضحا‬
Avestan Persian Arabic Persian
dahâka: an evil character dahâk: name of an evil ruler ‫ده آ‬ zahhâk: name of an
evil king
‫موجودی زشت و ظالم‬ BQ:903
BQ:903
‫ضحا‬
NOTE- Some references claim "dahâk = dah+âk: ten defects" but BQ rejects it. BQ:903
1488
263
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ط‬
‫ت شه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫طاس‬

‫طاووس‬
Tamil Sanskrit Arabic Persian Latin Old English English
tôkei: peacock tawoos: tâvûs: peacock pâuo, pea: peacock peacock
peacock pâvô:
KL:1143, SK:378
BQ:1346 ‫طاووس‬ AD
BQ:1346, MO:2203 peacock
BQ:1346 SK:378
SK:378
NOTE- Tanil is a Dravidian language spoken in south India
1489
‫طل‬
tabûrâk: a drum tabûrâk: a kind of drum ( ‫تبورا )تب‬ tabûl: tabl: drum
drum
‫طل‬ ‫ــس تـ ـ ـ ـ ــری د ـ ــد نـ ــزد ـ ــک درخ ــت‬ ‫طل‬
( ‫هرگ ـه ــی انـ ـ جسـ ـ تند و سخت )رود‬
MO:1025 MO:2211
MO:1025
1490
‫تراز‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫طراز‬
talisman, wheel :‫هم شه‬ ‫ چ خ‬:‫هم شه‬ ‫طلسم‬

kwel: to move around, turn ku-klos: wheel tilism: telesm: mystery,
talisman spell
‫ چرخ دن‬، ‫حرکت کردن‬ telos: end of a cycle, far away
‫طلسم‬
telesma: mystery
PK:640 MO:2232
AD
1491
talc, talcum :‫هم شه‬ ‫ تال‬:‫مقا سه‬ ‫طلق‬

Persian Arabic Persian
talk: a mineral, talc, talcum powder ‫ پودر تال‬،‫طلق‬ talq: talc talq: mica ‫طلق‬
MO:1133, BQ:509 MO:1133 MO:2232, BQ:1358
1492
‫ ط ل‬،‫ت بور‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫طنبور‬
264
‫طوفان‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
typhoon :‫هم شه‬ ‫طوفان‬

dheu 2, dauh* 2: to burn, smoke tuphos: smoke tûfan: hurricane, tûfân: storm
typhoon
‫ دود‬، ‫سوخ‬ tuphun: typhoon ‫طوفان‬
KL:1670
PK:262, CH:68 AD, KL:1670 MO:2240
It may be from a Semitic root influenced by the Chinese form "tai fung: great wind"
1493
‫ت تو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ط طو‬ ‫تهماسب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫طهماسپ‬
265
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ع‬
average :‫هم شه‬ ‫عار‬

àwar: he damaged àwar: damaged âr 2: damage, shame ‫عار‬
goods
‫خراب کرد‬ avâr: defect, damaged goods ‫عوار‬
KL:133
‫گنگ اد آن کس که اندر طعن تو گ د سخن‬
( ‫کـور اد آن کس که انـدر عـرض تو ج د عوار )فر‬
MO
1494
("‫سف د )مستقل از واژه عر "عروس‬ :‫عروس‬

el 2: red or brown used in animal and tree names auruša: pale arûs: arus: white
red, white white
‫رنگ خ ا قهوه ای‬ ‫عروس‬
PK:302, JS1:42 BQ:55, JS1:42
PK:302, KL:509 JS1:42
COGNATE- Sanskrit "arusah: color of fire" (JS1:42)
1495
‫ لشگر‬:‫مقا سه‬ ‫عسگر‬

Indo-European Latin Arabic
ark, areg, herk: to hold, guard arceo: defend askar: defending troops, army
‫حفاظت کردن‬ AR:13
PO:65, DV:51, ED*
ex-ercitus: Persian
ward off, defend
Indo-European Latin asgar: troops, army ‫عسگر‬
eghs: out ‫ دور‬،‫ب ون‬ ex-: out, away AR:13, DV:51
AR:13
DV:195 DV:195 NOTE- ZV1:113 claims Arabic askar is from Persian laškar.
1496
friend, positive :‫هم شه‬ ‫عف ته‬

Indo-European Avestan Persian Arabic
prî, fraih: to love, praise â-frî-nami: âfarîn: praise ifrît:
I praise demon
‫ ستا ش کردن‬، ‫دوست داش‬ ‫آف ن‬ creature
PK:844, CH:87
PK:844 nefrîn: curse
AD:23,
apo: off ‫ دور‬،‫جدا‬ ap 2, apa: off, to ‫نف ن‬ AA:203
PK:53 PK:54, BQ:1086 BQ

َ efrît: demon (‫عف ت )عف ته‬
ne 1, an 3: no, not ‫نه‬ na 1, ni 2, naiy: no, not
PK:756, KT:167 PK:756 MO
1497
266
‫عقرب‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
scorpion :‫هم شه‬ ‫عقرب‬

a.q.r: to sting, injure ‫ زخم کردن‬،‫ن ش زدن‬ aqrab: scorpion aqrab: scorpion ‫عقرب‬
NV:278 NV:278 NV:278
1498
‫عقیق‬
axatis lithos: the stone of akhatos (name of a aqîq: agate aqîq: agate ‫عقیق‬
river in sicily where agate was first discovered)
ZV1:117 MO
‫عقیق‬
ED*
1499
‫عار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫عوار‬

‫عود‬
Sanskrit Arabic Persian
agaruh: aloe wood ‫چوب آلوئه‬ al-oud: the wood, also a ûd: any fragrant wood, also a
stringed musical instrument musical instrument (lute)
KL:55
KL:55
‫عود‬
BQ:1385
1500
267
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫غ‬
‫ ز ا گ دل‬،‫این حرف ه خ‬
‫شود‬
‫غول‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ مش ل‬: ‫غائله‬
goose :‫هم شه‬ ‫غاز‬

ghans: goose ‫غاز‬ ğâz: goose ‫غاز‬
NOTE- AP:394 mentions the Avestan cognate "zâô" PK:412, IC:314 IC:314, MO:2375
1501
gangrene :‫هم شه‬ ‫غانغرا ا‬

gras: to eat ‫خوردن‬ gangraina: decay ğânqrâyâ: gangrene ‫ غانقرا ا‬،‫غانغرا ا‬
of tissue (in a limb) BQ:1339
PK:404 MO:2383
PK:404
1502
‫ خانه‬:‫مقا سه‬ ‫غانه‬

gwhen 1: to fill ‫پر کردن‬ kan 1, xan, gan: kantan, xandan: to ğâneh: house
NOTE- compare with Ken 2: to dig to dig, pile up, build dig
‫غانه‬
PK:491, PH:194, BT:583 PH:194, TV:8, 155, BQ:1707
PK:491 PH:194, BQ, FJ:51
1503
‫غرامت‬
Parthian Arabic Persian
gr'mg: possession ‫مال و ثروت‬ ğarâma: fine, ğarâmat:, fine,
NOTE- Cognate with Pahlavi "grâmak, gl'mk: wealth",
compensation compensation
related to Pahlavi "xvâstag: wealth".
DS:172
‫غرامت‬
MO
DS:172
1504
Europe :‫هم شه‬ ‫غرب‬

erêbu: to enter, to go down (sunset) ‫ غروب خورش د‬، ‫فرو رف‬ ğ.r.b: to set ğarb: west ‫غرب‬
(sun)
ZM:64, KL:550 MO
ZM:640,854
1505
268
‫غ ال‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
screen, harvest :‫هم شه‬ ‫غ ال‬

ker 2, sker 2: to cut, separate crî-bellâre: to ğarbala: ğarbâl: a sieve ‫غ ال‬
sieve, separate a sieve
‫ جدا کردن‬،‫ب دن‬ MO:2397
PK:938, IC:640,1155 AD AD:543
1506
ُ
‫غرن دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫غرش‬
‫غرغره‬
gwer 3: to swallow ‫قورت دادن‬ Gargelos, Gulgul: gargle ğerğereh: gargle ‫غرغره‬
PK:474 IC:265,305 xerxereh: throat ‫خرخره‬
ُ ُ
ğolğol: boil, gargle ‫ قلقل‬،‫غلغل‬
IC:265,305, MO
1507
ُ
grim :‫هم شه‬ ‫غرن دن‬
ghrem, gram*: to roar, be angry gram: ğurunbîdan: to thunder, roar (‫غرن دن )غرش‬
to anger َ َ
‫ خشمنا بودن‬،‫غرش کردن‬ ğarmîdan:to be angry (‫غرم دن )غرمان‬
PK:458, CH:122 CH:122 MO, CH:122
1508
crow :‫هم شه‬ ‫غ ّ دن‬

ger 4: to cry hoarsely, growl ‫ غر زدن‬، ‫گ ه كردن‬ ğorridan: to growl ‫غ ّ دن‬
PK:383, IC:308 MO:2411, IC:308
1509
َ
gazelle :‫هم شه‬ ‫غزال‬
Arabic Persian
َ
ğazal: a new born deer, a wild goat ‫ بز وح‬،‫چه آهو‬ ğazâl: antelope ‫غزال‬
NV:209 NV:297
1510
ُ ُ
‫کژا ند‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ اب شم‬:‫غژ‬ ‫غژم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ خشم‬:‫غزم‬
‫کژا ند‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ اب شم‬:‫غژغاو‬
ُ
grim :‫هم شه‬ ‫خشم‬ :‫غژم‬
Indo-European Avesta Persian
ُ ُ
ghrem, gram*: to roar, be angry gram: gozm, gožm: anger ‫ غژم‬،‫غزم‬
anger ُ
‫ خشمنا بودن‬،‫غرش کردن‬ ‫ش غژم آورد و جست از جای خ ش‬
PK:458 َ
( ‫وآم ـ ــد آن خ ـ ــرگ ـ ــوش را آرغ ــده ـ ـ ــش )رود‬
PK:458, CH:122
PK:458, MO:2413, AT:187
1511
‫غرغره‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫غلغل‬
269
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫غنودن‬
‫غنودن‬
gnauh*: to sleep, slumber ‫خواب دن‬ ônây: to slumber ğonûdan: to sleep ‫غنودن‬
CH:119 CH:119 CH:119
1512
cove, cup :‫هم شه‬ ‫غوز‬

gêu 1, kauč*: to bend, wrinkle ‫خم و درهم شدن‬ kws, gust: ğûz: a lump on the back bone
curve
PK:394-398, PK:588-592 (‫ قوزک‬،‫ غوزک‬،‫ کوژ‬،‫غوز )قوز‬
NOTE- Compare with root "Kam 2: to bend" CH:248 PK:395, PK:589
1513
‫قوراقه‬ :‫غوک‬
ghûk: hoot, whoop ‫پرند ان‬ ‫صدای ع‬ ğûk: frog ‫غوک‬
IC:347 IC:347, MO:2454
1514
۱‫غول‬
ğ.w.l: to take suddenly ğûl: one who attacks suddenly, demon ğûl: demon, large person ‫غول‬
‫قاپ دن‬ NV:304 ğâeleh: difficulty ‫غائله‬
NV:304
NV, MO, BQ
1515
‫آغل‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۲‫غول‬
270
‫ف‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ و ا ر دل‬،‫این حرف ه ب‬
.‫شود‬
‫فتو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫فاز‬ ۱‫ارس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫فارس‬
yawn :‫هم شه‬ ‫خم ازه‬ :‫فاژ‬

ghêi 3: to yawn ‫خم ازه کش دن‬ fâž: yawn (‫فاژ )فاژ دن‬
PK:419, IC:418 IC:418, MO:2470, AT:120
1516
‫فاژ‬ ‫ خم ازه کردن ـ رج ع شود ه‬:‫فاژ دن‬
band :‫هم شه‬ ‫فاش سم‬

Indo-European Latin Italian French Persian
bhendh: to fascis: bundle fascismo: bundle, fascism fâšizm: dictatorship
bind, fasten (a political) group of political "groups"
KL:152,576
‫س‬ ‫فاش سم‬
KL:576
PK:127 MO:2471
1517
‫الوده‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫فالوده‬
photo :‫هم شه‬ ‫سوند رنگ‬ :۱‫ـ فام‬

Indo-European Avestan Sogdian Persian
bhâ 1: to shine bama, bâ, b`m: color, fâm: a suffix meaning color
‫درخش دن‬ brilliance ۱‫فام‬
PK:104 PK:104, GR:97 BQ:1437, GR:97 GR:97, HN2:100
1518
‫فتو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ش ه‬:‫فانتوم‬ ‫وام‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۲‫فام‬
phosphor, photo :‫هم شه‬ ‫فانوس‬

bhâ 1: to shine ‫درخش دن‬ phôs: light fânûs: lantern ‫فانوس‬
PK:104 phânôs: torch BQ:1437
KL:1170
1519
‫ شم‬:‫هم شه‬ ‫بزرگ‬ ‫مﻼ‬ :‫فئودال‬

pek: wool, to pluck wool ‫ شم کندن‬،‫شم‬ feudum: property feodâl: large land
owner
peku: woolly animals, cattle, property AD
‫فئودال‬
‫ دارا‬،‫ احشام‬،‫حیوانات پر شم‬
MO
PK:797
1520
271
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫فتال‬
‫افتال دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ پرا نده‬:‫فتال‬
beacon :‫هم شه‬ ‫ امداد‬،‫ فانوس‬:‫هم شه‬ ‫نور‬ :‫فتو‬

bhâ 1: to shine phôs: light foto: light, photograph
‫درخش دن‬ phôs-phoros: light bearing (‫ فسفر‬،‫ فانتوم‬،‫فتو )فاز‬
PK:104 phânôs: torch MO:2470
KL:1170
1521
َ
sun :‫هم شه‬ ‫ز ا و شکوه‬ :‫فر‬
َ
sâwel: sun hvarenah, xvarenah, farnah: far: elegance (‫ فرناز‬،‫ فرش د‬،‫ فرشاد‬،‫فر )فرزاد‬
brilliance ُ
‫آفتاب‬
farnavant: with bright fate, blessed
farrox: blessed ِ ‫ف ّ خ )فرخ‬
(‫نده‬
PK:881
BQ, NS
PK:881, BQ:1451
1522
forward :‫هم شه‬ ‫پش‬ :‫فرا‬

per 1: around, forward. ‫ پ ش‬،‫پ امون‬ fra 2: forward farâ: forward, more ‫فرا‬
PK:810 PH:184, BQ:1442 BQ
COGNATE- Sanskrit "prâk: forward" (BQ:1443)
1523
ُ
transport :‫هم شه‬ "‫"گذر از روی آن خوش است‬ :‫فرات‬
per 2: to lead or fly across. ‫پرواز ا عبور کردن‬ peretu: bridge hu-parathwa: forât:
good to cross Euphrates
PK:817 PK:817, KL:1220
over, the river
Indo-European Av/Old Pers Euphrates river
ُ
su 1: well, good ‫خوب‬ hu 1: good ‫فرات‬
PK:817, AD:452
PK:1037, KL:548 PK:1037
1524
flat :‫هم شه‬ ‫فراخ‬

paita, plat: to spread, make flat frathah, frâh, frâx farâx: wide, large
‫پهن کردن‬ frâhuva: wide BQ:1444 ‫فراخ‬
PK:805,833, IC:918, GT2:3 PK:833, KL:1192 BQ:1444, PH:180
1525
forward :‫هم شه‬ ‫ا دامن‬ :‫فرارون‬

Old Persian Old Persian Pahlavi
ardha: swept, moved, pushed ‫ جا جا کرد‬، ‫جارو کرد‬ fra-ardha, frârdha, frârôn: honest,
frârdha-van : pushed forward, upright
BQ:1445
Indo-European Avestan forward, correct, right BQ:1445,2246,
per 1: around, forward. fra 2: forward NB:23,76, BQ:1445 NB:23,76
Persian
‫ پ ش‬،‫پ امون‬ PH:184, BQ:1442
PK:810 frârûn: correct, honest (‫ ف ون‬،‫فرارون )ف رون‬
MO:2499
1526
272
‫فراز‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ اﻻ‬،‫پ ش‬ :‫فراز‬
frank: forward ‫پش‬ frač, fraz: forward farâz: forward, above ‫فراز‬
BQ:1446 BQ:1446, JS1:297 BQ:1446, JS1:297
COGNATE- Sanskrit "prâč: forward" (BQ:1446)
1527
‫افراش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫فراز دن‬

"‫" خشنده همه گناهان‬ :‫فرامرز‬
mêlg, marz?: to wipe off, rub, milk â-marz: wipe out sins farâmarz: "forgiver
of all sins"
‫ دوش دن‬،‫ ا کردن‬،‫لمس کردن‬
PK:722, CH:180, 269
fra-â-marz: one who
Indo-European forgives all sins ‫فرامرز‬
per 1: around, forward. ‫ پ ش‬،‫پ امون‬ PK:722, BQ:1448, PH:12 MO
PK:810
1528
‫ر شه‬ ‫ خاموش از هم‬:‫مقا سه‬ ‫فراموش‬

Indo-European Indo-European Sanskrit Persian
mer 2: to rub away, die Mers, Marš: to forget pra-marš: farâmûš: (to) forget
to forget
‫ مردن‬،‫فرسودن‬ ‫فراموش کردن‬ ‫فراموش‬
PK:735,970 PK:737, CH:268 BQ:708, 1448 BQ:706,1448
1529
mortal :‫هم شه‬ ‫ مردن‬،‫ پژمردن‬:‫هم شه‬ ‫فراموش دن‬

Indo-European Indo-Euro. Av/Old Pers Pahlavi Persian
mer 2: to rub Mers, Marš: muš, fra-â-muš: frâmûštan: farâmûšîdan:
away, die to forget to forget to forget to forget
‫ مردن‬،‫فرسودن‬ ‫فراموش کردن‬ ‫فراموش دن‬
AG3:65 AG3:65
PK:735,970 PK:737, CH:268 AG3:65, MO:2506
NOTE- BQ:1448 derives this word from Sanskrit "pra-marš: to forget"
1530
full :‫هم شه‬ ‫فراوان‬

pel 1: to fill Pelu: a quantity of, a group of pouru, paourus: farâvân: plenty ‫فراوان‬
much, many
‫پر کردن‬ ‫تعداد ا گروه‬ IC:956,974, MO:2508
KT:196, PK:800, IC:974
PK:799 PK:799, CH:299
COGNATE- Old Persian "Paru, parav: much, many" (KT:196, PK:800)
1531
َ
sun :‫هم شه‬ ‫ فرزاد‬،‫ ف خ‬:‫هم شه‬ ‫راست و درست‬ :‫ ف ود‬،‫ف ُ د‬
sâwel: sun ‫آفتاب‬ hvarenah, xvarenah, farnah: brilliance frêh-but: "with honesty"
PK:881 PK:881, BQ:1451
BQ:1450
per 3: oppose, hit paiti 2: paitiš, pat, pêš: in farbod: true and honest
َ
‫مقا ل‬ oppose front, leader, owner
(‫ف ُ د )ف ود‬
PK:815 BQ:440
PK:815-818 BQ:1450
1532
273
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ف ه‬
fat :‫هم شه‬ ‫ پ ه‬:‫مقا سه‬ ‫ف ه‬

peî: sap, fat ‫ چر‬، ‫ش ه‬ pitu, pithwa: pîh: fat (noun) farbeh: fat
PK:793 food, fat (overweight)
Indo-E uropean A v estan fra-pîh: fat
fra-pithwa: (adjective) ‫ف ه‬
per 1: around, forward. pairi, pari: fat (adjective)
around, forward BQ, MO
‫ پ ش‬،‫پ امون‬ BQ:1450
PK:244,810 PH:81,181
PK:810
1533
come, forward :‫هم شه‬ ‫ا ان‬ :‫فرجام‬

Indo-European A v /Old P ers A v /Old P ers P ahlav i P ersian
gwa: to walk, step gam: to come, step fra-jâma: gone fražâm farjâm: end
forward (to a
‫قدم زدن‬ jam, jantu: to go destination) BQ:1451 ‫فرجام‬
PK:463,CH:98 PK:463, KL:318
Indo-European A v estan BQ:166,1451 AG2, AG3
per 1: around, forward. fra 2: forward

‫ پ ش‬،‫پ امون‬ PH:184, BQ:1442
PK:810
1534
َ
‫فر‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫ م ارک‬:‫ف ّ خ‬
East :‫هم شه‬ ‫ بهار‬:‫هم شه‬ ‫مع د و بتخا ه‬ :‫فرخار‬

Indo-E uropean Indo-E uropean S anskrit S ogdian P ersian
aus: to shine ‫درخش دن‬ Wes 5: spring vihâra: brğ`r: farxâr: temple ‫فرخار‬
spring temple
ausus: dawn ‫س ده دم‬ KL:1702 ‫فرخار بزرگ و ن ک جا است‬
PK:86, KL:495
BQ:1452 GR:108 ‫گر معدن آن ت نوا است‬
( ‫)رود‬
C OGNATE- Old Persian "vâhara: spring time" (KT:188,205) BQ:1452, AT:87
1535
َ ُ
‫فر‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫ م ارک‬:‫نده‬
ِ ‫فرخ‬
‫فردا‬
P ahlav i P ersian
fratâk: tomorrow ‫فردا‬ fardâ: tomorrow ‫فردا‬
BQ:1455 BQ:1455
1536
َ َ َ
‫روهر‬ ‫ف‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫فردین‬ ‫پرد س‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫فردوس‬
َ
‫فر‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫فرزاد‬
knowledge, before :‫هم شه‬ "‫"از پ ش م داند‬ :‫فرزانه‬

Indo-E uropean S anskrit P ahlav i P ersian
gnô: to know ‫دا س‬ pra-jan: one who frazânak: Farzâneh
PK:376
knows in advance, wise
Indo-European one who has ‫فرزانه‬
perception, wise BQ:1459,
per 1: around, forward. ‫ پ ش‬،‫پ امون‬ PK:377
PH:181
PK:810
1537
274
‫فرزند‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
gene, generate, gender :‫هم شه‬ ‫ زای دن‬:‫هم شه‬ ‫فرزند‬

per 1: around, forward. ‫ پ ش‬،‫پ امون‬ fra 2: forward fra-zaintiš: farzand: child
offspring, child
PK:810 PH:184, BQ:1442 ‫فرزند‬
Indo-European PK:373, GR:462 BQ, PH:181
gene: to give birth to ‫زای دن‬
PK:373
1538
‫"شخص ا عامل مهم" چون وزر در شطرنج‬ :‫فرز ن‬

Indo-European Avestan Pahlavi Indo-European
ghei 2: to propel ‫جلو بردن‬ zaêna 1: weapon zên: Farzîn: important tool
tool, seat (person), chess queen
PK:410,424 zaya: tools, equipment
BQ:1054
PK:424, KL:666, BK:1384 ‫فرزن‬
JS1:3
upo, uper: to, above ‫ اﻻ‬،‫ه‬ upairi: above, apar: on,
over, beyond over, more than
PK:1106, KL:1105
PK:1105, KL:1105 PH, KM:371
1539
َ
‫شاه ت چو که دان ام خانه را پوشانند‬ :‫ف َرسب‬
َ
fraspât: carpet? frasp farasb: colorful fabric, also large roof beams ‫ف َرسب‬
‫فرش؟ مع مشخص ن ست‬ BQ:1460 ‫امها را فرسب خرد ک‬
BQ:1460 ( ‫از گران ت گر شوی بر ام )رود‬
BQ:1460
1540
post, forward :‫هم شه‬ ‫ خشم‬:‫هم شه‬ ‫فرستادن‬

Indo-European Av/Old Pers Avestan Pahlavi (1)
stâ: to stand ‫ا ستادن‬ sta: to stand, to set fra-sta: "stand frastâtan
PK:1008,1009 forward", send
BQ:123, PH:20, PK:1008
Indo-European Avestan KL:1222, PK:1008,
BQ:1460
BK:1376, GR:439
per 1: around, forward. fra 2: forward Persian
‫ پ ش‬،‫پ امون‬ PH:184, BQ:1442 ferestâdan: to send (‫فرستادن )فرشته‬
PK:810 BQ, PH
1541
forward :‫هم شه‬ ‫فرستادن‬

eis 1: passion, move fast aeš:set in hasty motion fra-aêš : " to speed frastâtan
forward", send
‫ حرکت ــع‬،‫ه جان‬ PK:299, BQ:754, CH:159
PK:299 CH:159, KT:164
Indo-European Avestan Persian BQ:1460
per 1: around, forward. ‫ پ ش‬،‫پ امون‬ fra 2: forward ferestâdan: to send (‫فرستادن )فرشته‬
PK:810 PH:184, BQ:1442 BQ, PH
1542
‫َپرسنگ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫فرسنگ‬ ‫َپرسنگ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫فرسخ‬

َ
‫فر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ا شکوه‬:‫فرشاد‬ ‫سودن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫فرسودن‬
َ
‫فر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ شکوه نور‬:‫فرش د‬ ‫فرستادن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫فرشته‬
‫فرغاردن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ خ س ده‬:‫فرغار‬
275
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫فرغار دن‬
‫ آغار‬:‫هم شه‬ ‫خ ساندن‬ : ‫فرغاردن‬
Indo-E uropean S anskrit P ersian
(1)
gherto: milk, butter ğar: milk, also anything wet farğârîdan: to soak ‫ فرغردن‬،‫فرغاردن‬
‫ کره‬، ‫ش‬ â-gar: to soak, also to swallow farğâr: soaked ‫فرغار‬
PK:446 PK:446, KM:40 farğandeh: rotten ‫فرغنده‬
BQ, AT, MO
1543
‫ آغار‬:‫هم شه‬ ‫خ ساندن‬ : ‫فرغاردن‬

Indo-E uropean S ogdian P ersian
(2)
gwel, gar*: to drip, soak, throw ‫خ ساندن‬ ğ'yr, ğ'r: farğârîdan: to soak ‫ فرغردن‬،‫فرغاردن‬
PK:471, CH:108 to soak
Indo-E uropean A v estan CH:108 farğâr: soaked ‫فرغار‬
per 1: around, forward. ‫ پ ش‬،‫پ امون‬ fra 2: forward farğandeh: rotten ‫فرغنده‬
PK:810 PH:184, BQ:1442 BQ, AT, MO
1544
‫حوضچه‬ :‫فرغر‬
(1)
gherto: milk, butter ğar: milk, also farğar: water puddles in a dried river bed ‫فرغر‬
anything wet
‫ کره‬، ‫ش‬ farğan: new river ‫فرغن‬
â-gar: to soak,
also to swallow BQ, AT, MO
PK:446
PK:446, KM:40
1545
‫حوضچه‬ :‫فرغر‬
Indo-E uropean S ogdian P ersian
(2)
gwel, gar*: to drip, soak, throw ğ'yr, farğar: water puddles in a dried river bed ‫فرغر‬
‫خ ساندن‬ ğ'r: to farğan: new river ‫فرغن‬
PK:471, CH:108 CH:108
Indo-European A v estan ‫ازآب درا گف ه گوش آمد‬
per 1: around, forward. fra 2: forward ( ‫که شه ارا درا تو و من فرغر ) فر‬
‫ پ ش‬،‫پ امون‬ PH:184, BQ:1442 BQ, AT, MO
PK:810
1546
‫فرغر‬ ‫ جوب ـ ـ رج ع شود ه‬:‫فرغن‬ ‫فرغاردن‬ ‫ خ ساندن ـ ـ رج ع شود ه‬:‫فرغردن‬

‫فرغاردن‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫ پوس ده‬:‫فرغنده‬
َ َ
‫ا عجله‬ : ‫فرفر‬
Indo-European Indo-European P ersian
َ َ
per 1: around, forward. Per-per-os: flighty, giddy farfar: in hurry ‫فرفر‬
َ َ
‫ پ ش‬،‫پ امون‬ PK:810,811, IC:927 ‫برداشت ل و اغذ و ف رف ر نوشت‬
PK:810 (‫الفور این قص ــدۀ مط ـ ع آ دار )انوری‬
IC:927, MO:2521
1547
traffic :‫هم شه‬ ‫فرق‬

A rabic P ersian
f.r.q: to split, divide ‫ تقس م کردن‬، ‫فرق گذاش‬ farq: difference, dividing line ‫فرق‬
tafrîq: distribution ‫خش‬ NV:313
KL:1637
1548
276
‫فرمان‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
measure, before :‫هم شه‬ ‫ آزمودن‬:‫هم شه‬ ‫فرمان‬
Indo-European A v /Old P ers O ld P ersian P ahlav i P ersian
(1)
me 1: to measure mâ 1: to measure fra-ma-na: to framân farmân:
measure beforehand, command
‫اندازه گرف‬ PK:703,731, BK:54,877,1010
decide, order BQ:1469
PK:703, 731 ‫فرمان‬
KT:201 BQ:1470, AG3:66
Indo-E uropean A v estan
‫ پ ش‬،‫پ امون‬ PH:184, BQ:1442 N O TE- see "Wer 1: to talk" for an
PK:810
alternativ e root suggested AP:391
1549
word :‫هم شه‬ ‫فرمان‬

(2)
wer 1: to speak ‫صح ت کردن‬ ver 2: to decide, command farmân: command ‫فرمان‬
PK:1162 urvata: determination, command AP:391
PK:1162, KL:1751, BK:1254
N O TE- see "Ma: to measure" for an alternative root
1550
َ
‫فر‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫فرناز‬
َ
nuisance :‫هم شه‬ ‫غافل و نادان‬ :‫فرناس‬
َ
nek: to destroy nâša: to disappear farnâs: dumb, crazy (‫فرناس ) برناس‬
ّ
‫خراب کردن‬ ‫گفت نقاش چونکه شناسم‬
pra-nač: absent, absent minded
(‫ی‬ ‫که نــه د ــوانــه و نــه فــرناسم )عن‬
PK:762 PK:762, BQ:1471, PH:285
PH:182, BQ:1471
1551
‫فرو‬
Indo-European O ld Persian P ahlav i P ersian
per 1: around, forward. fra: forward frôt: forû: down (‫فرو )فرود‬
downward
‫ پ ش‬،‫پ امون‬ frava, fravata: forûtan: down to earth ‫فروتن‬
PK:810 forward, downward KT:198 KT:198, BQ:1473, PH:183
PK:813, KT:198,200
1552
َ
perimeter :‫هم شه‬ ‫اﻻخانه ای که اطراف آن در و پنجره اشد‬ :‫فروار‬
Indo-European A v /Old P ers A v /Old P ers P ahlav i
wer 3, werg 2: to cover, var 1, vara, pairi-vâra: walled around, barn fravâra
enclose vâra 2: cover, wall PK:1116, KM:268 BQ:1473
‫ محصورکردن‬،‫پوشاندن‬ PK:1168, KM:212, P ersian
PK:1168, IC:1599 َ
KT:207 farvâr: a summer house open on all sides ‫فروار‬
Indo-E uropean A v estan
per 1: around, forward. pairi, pari: ‫آن کن که در ن وقت ه کردی هرسال‬
ّ
around, forward ( ‫خز پوش و ه اشانه رو از صفه و فــروار )رود‬
PK:810 BQ, KM
PK:244,810
1553
‫ تن‬+‫فرو‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫فروتن‬
277
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫فروخ‬
voice, forward :‫هم شه‬ "‫"فراخواندن مش ی‬ : ‫فروخ‬

Indo-Euro. Av/Old Pers Av/Old Pers Pahlavi Persian (1)
wekw: voice vak, vačah, vaxš 1: â-vač: voice, song frôxtan forûxtan: to
‫صدا‬ word, voice, sound sell
fra-vaxš: call out, BQ:1473,
PK:1135 PK:1135 sell CH:428 ‫فروخ‬
PK:1135, KL:1719, BK:26 BQ, PH
‫ پ ش‬،‫پ امون‬ PH:184, BQ:1442
PK:810
1554
augment, Forward :‫هم شه‬ "‫"رشد کسب و ار‬ : ‫فروخ‬

aweg, wôg, waxš*: to grow vaxš 2, uxs: growth waxš: grow forûxtan:
‫رشد کردن‬ PK:84,85, BK:876, GR:30, (through trade) to sell
PK:84-85, CH:428 CH:428
Indo-European Avestan fr-wxš: sell ‫فروخ‬
per 1: around, forward. ‫ پ ش‬،‫پ امون‬ fra 2: forward BQ:1473, CH:428 BQ, PH
PK:810 PH:184, BQ:1442
1555
َ َ َ
‫روهر‬ ‫ف‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫فروردین‬ ‫فرو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫فرود‬
‫ روز‬، ‫افروخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫فروغ‬ ‫ روز‬، ‫افروخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫فروزان‬
َ َ َ
cover :‫هم شه‬ "‫"فرشته نگه ان‬ :‫روهر‬ ‫ف‬
wer 3, werg 2: to var 1, vara, fra-var, fra- farvahr: a guarding angel
cover, enclose vâra 2: cover, wall vahr, fravaši: BQ
Persian
‫ محصورکردن‬،‫پوشاندن‬ a protecting angel
PK:1168, IC:1599
PK:1168, KM:212, Farvahar: a protecting angel
KT:207 fra-var-tinam: َ َ َ
Indo-European Avestan descent of holy ‫روهر‬ ‫ف‬
per 1: around, forward. fra 2: forward spirits Farvardîn: the farvhar month
‫ پ ش‬،‫پ امون‬ PH:184, BQ:1442
BQ:1476,1478 (‫فروردین )فردین‬
PK:810 BQ:1476-1478
1556
tension :‫هم شه‬ ‫ آه خ‬:‫مقا سه‬ ‫فروه خ‬

ten 1, tenu: to stretch, pull ‫کش دن‬ thang, hanč, â-thax: to pull hîxtan: to pull ‫هخ‬
PK:1064,1067, AD BQ:1481,2376, 2381, TV:7
forûâhîxtan: to pull
down
per 1: around, forward. frava, fravata: frôt: ‫فروه خ‬
‫ پ ش‬،‫پ امون‬ forward, downward downward
BQ, PH, TV
PK:810 PK:813, KT:198,200 KT:198
1557
full :‫هم شه‬ ‫فراوان‬ :‫ِفره‬

pel 1: to fill ‫پر کردن‬ frâ 1, fra 1: frây, frêh: fereh, fareh: plenty, good ‫ِفره‬
PK:799 plenty plenty
Indo-European farh-ast: too much, magic
isto: most ‫سوند عا‬ َ َ
fra-êšta: frêh-est: ‫فرهست‬
KL:35 most most, plenty ‫ور گ د او نخواهم من فره‬
Av/Old Pers
išta: a superlative suffix PK:800 TV:126, BQ:1479, (‫گو گ و هرکه را خوا ده )مولوی‬
MO:2538
KT:191,202 BQ:1479, MO:2537,2538
َ َ
1558
‫فره خ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫فرهنگ‬ ‫ِفره‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ب ش‬:‫فرهست‬

278
‫فره خ‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
forward, extend :‫هم شه‬ ‫تعل م دادن‬ : ‫فره خ‬

ten 1, tenu: to stretch, pull ‫کش دن‬ thang, hanč, â- farhîxtan: to
PK:1064,1067, AD thax: to pull educate
far-thang: pull (‫فره خ )فرهنگ‬
forward, educate BQ, MO, PH, TV, AG3
‫ پ ش‬،‫پ امون‬ PH:184, BQ:1442
PK:810 BQ:1481,2376, 2381, TV:7
1559
Friday, free, friend :‫هم شه‬ ‫ آف دن‬:‫هم شه‬ ‫ محبوب‬،‫دوست‬ :‫فری‬

prî, fraih: to love, praise frya: dear, liked ferî: liked, friend ‫فری‬
‫ ستا ش کردن‬، ‫دوست داش‬ PK:844, BQ:1482 ‫جشن سده و رسم جهاندار ف دون‬
PK:844, CH:87 (‫ی‬ ‫بر شاه جهاندار فری اد و همایون )عن‬
COGNATE- Sanskrit "priyâ: praised" (JS1:301 BQ:1482
1560
forward :‫هم شه‬ ‫ف اد‬

Indo-European Av/Old pers Pahlavi Persian
per 1: around, forward. fra-dâ, fradhâti: call friyât, faryâd: call, yell ‫ف اد‬
forward, call for help frahât
‫ پ ش‬،‫پ امون‬ BQ
BQ:1482 BQ:1482
PK:810
1561
‫ف ب‬
leip, raip: to smear with oil, cover frêp: deceit, rîv: deceit (‫ر و )ر وه‬
trick
‫ پوشاندن‬،‫روغن ما کردن‬ farîb: deceit, trick (‫ ف ا‬، ‫ف ب )ف ف‬
PK:670, CH:308 BQ:1482 PK:670, PH:142,184, MO:1707, CH:308
NOTE- CH:380 claims these are probably from a different root. See "Debh: to deceive" for an alternative
1562
‫ف ب‬
Indo-European Avesta Pahlavi Persian (2)
debh: to deceive dab: to pl-dp, pl-dptk farîb: deceit, trick ‫ف ب‬
cheat
‫ف ب دادن‬ frê-bêd, frê-ftag ‫که زنهار از این مکر و دستان و ر و‬
PK:240
CH:43, PK240 CH:43 ( ‫ج ــای سل مان ش ــس چو د ــو )سعدی‬
NOTE- see "Leip: to smear" for an alternative root CH:43, PK:240
1563
‫ف ب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ف ا‬
burg, sun :‫هم شه‬ "‫"خوش قد و اﻻ‬ :‫ز‬ ‫ف‬

bheregh: high ‫ لند‬،‫اﻻ‬ bareš, berezant: high Farîborz: "with an elegant
height", a male name
PK:140 PK:140, KL:188, KT:200, BR:36
Indo-European Avestan ‫ز‬ ‫ف‬
sâwel: sun ‫آفتاب‬ hvarenah, xvarenah, farnah: brilliance KL, BQ, NS, BR
PK:881 PK:881, BQ:1451

1564
279
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ف دون‬
‫ آبت‬:‫هم شه‬ "‫ف زاده‬ " : ‫ف دون‬
Indo-European
P ersian
âtos: father, mother, family, race ‫ نژاد‬،‫ فام ل‬،‫ مادر‬،‫در‬
PK:71
Fereydun: from noble parentage ‫ف دون‬
A v estan A v estan P ahlav i ‫خاصه س م غ ک ست جز در روستم؟‬
âthoya-, âthwya-: thraêtaona: frêtôn ( ‫قاتل ضحا ک ست جز آبت ؟ )خاقا‬
name of (or named from noble
after) one's father BQ:1482
PK:71, DG:10 PK:71, BQ:1482 BQ:1482 NO TE- a royal name with unclear meaning.
1565
‫ف ب‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫ف ف‬ ‫فرارون‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫ ا دامن‬:‫ف رون‬

‫افزودن‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫فزون‬
‫آلوده‬ : ‫فژ‬
A v estan P ersian P ersian
bazda: bad, sin faž: dirt, dirty ‫فژ‬ fažâğand: dirty
‫ گناه‬،‫د‬ fažâk: dirty, impure (‫فژا )فژا ن‬ (‫فژاغند )فژگند‬
GR:18 BQ:1485
‫همانا که چون تو ف ژا آمدم‬
( ‫وگر چون تو ا له فغا آمدم )اسدی طو‬
BQ:1485
1566
‫فژ‬ ‫ آلوده ـ ـ رج ع شود ه‬:‫ن‬ ‫ فژا‬، ‫فژا‬ ‫فژ‬ ‫آلوده ـ ـ رج ع شود ه‬:‫فژاغند‬
‫افسار‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫فسار‬ ‫فژ‬ ‫ آلوده ـ ـ رج ع شود ه‬:‫فژگند‬
edge, acute :‫هم شه‬ ‫ سای دن‬،‫هم شه افسان دن‬ ‫سای دن‬ :‫فسان دن‬
Indo-European Indo-Euro. A v estan P ersian
ak: sharp, a sharp stone Ke: sharp, čâna, saêni, saêniš: fesânîdan: to grind
to sharpen rough stone used for grinding
‫ سنگ ت‬، ‫ت‬ (‫فسان دن )فسان‬
PK:541,542
PK:18, KT:173
abi-čâna, asânam: PK, BQ, TV
Indo-E uropean A v estan whetstone
ambhi: around ‫اطراف‬ abi: up, around PK:542, TV:18, IC:11
PK:34 PK:34
1567
‫فتو‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫فسفر‬ ُ ُ

‫سته‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫فستق‬
alfalfa :‫هم شه‬ ‫ اس ست‬:‫مقا سه‬ "‫"غذای اسب‬ : ‫فسفسه‬

Indo-European A v estan A v estan P ahlav i A rabic
ed: to eat ‫خوردن‬ asa 1: food aspa-asa: aspast, al-fesfeseh: alfalfa
PK:287 PK:287, BQ:44,1624 horse food aspasti: NOTE- through Syriac
Indo-E uropean A v estan alfalfa
BQ:119 BQ:119
BQ:119,1624
ekwos: horse ‫اسب‬ aspa: horse P ersian
PK:301 PK:301, BQ:1819
fesfeseh: alfalfa ‫ فصفصه‬،‫فسفسه‬
BQ:1624
1568
َ
‫افشاردن‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫فشار‬ ‫َش‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫ ال‬:‫فش‬
‫فسفسه‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫ یونجه‬:‫فصفصه‬ ‫افشاندان‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫فشاندن‬
‫افغان‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫ زاری‬:‫فغان‬ ‫بغ‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫فغ‬
280
‫فغستان‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫غستان‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫فغستان‬
‫ ب دخت‬:‫مقا سه‬ "‫خدا‬ " :‫فغفور‬
Indo-E uropean A v /Old P ers A v estan P ersian
bhag: to share out, to enjoy baga, bağa: distributor bağa-puthra: fağpûr: "son of
of good fortune, God son of God, title of God", title of
‫ لذت بردن‬،‫خش دن‬ PK:107, KT, KL:169 respect respect
PK:107, IC:61
BQ:333,1494 ‫فغفور‬
Indo-E uropean A v /Old P ers
BQ, AG1
pôu: small, young pu 1, pu-thra, puthra: child
‫ جوان‬،‫کوچک‬ PK:842
PK:842
1569
‫اف ار‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫ آزرده‬:‫ف ار‬
forward :‫هم شه‬ ‫فﻼخن‬

Indo-E uropean A v estan A v estan P ersian
dhegh: to heat, burn ‫ سوزاندن‬،‫گرم کردن‬ dağa, dâğah: hot daxš 2, rax, rak: falâxon:
PK:240 PK:240, BQ:815, 827 to hurt (burn) sling
Indo-E uropean A v estan fra-daxšanâ: strike ‫فﻼخن‬
per 1: around, forward. ‫ پ ش‬،‫پ امون‬ fra 2: forward from a distance GV:192,
GV:181,192 MO:2564
PK:810 PH:184, BQ:1442
1570
‫فلز‬
A ramaic H ebrew A rabic P ersian
pliza: metal, brass ‫ برنج‬،‫فلز‬ peliz: metal, brass flizz: metal, brass felez: metal ‫فلز‬
AR:36 AR:36 AR:36 AR:36, MO
1571
َ
‫ پول‬:‫مقا سه‬ ‫فلس‬
Indo-European G reek A rabic P ersian
َ
gwel 2: to pierce obolos: nail, nail-shaped fals: money, fals: money, fish scales ‫فلس‬
Greek coins also fish scales
‫سوراخ کردن‬ mofless: poor ‫ُم فلس‬
PK:470 pholis: coin RZ:232, TU:52 NV:319, BQ:428, RZ:232
PK:470, KL:1068, RB:1042
1572
‫ سفسطه‬:‫مقا سه‬ ‫فلسفه‬

Indo-E uropean G reek G reek A rabic P ersian
bhilo: friendly, loving philos: love philo-sophos: falsafah falsafeh: philosophy
‫ دوستانه‬،‫خوب‬ fond of wisdom
PK:154 (‫فلسفه )ف لسوف‬
PK:153 MO:2567
G reek KL TU:53
sophos: skilled, wise ‫ عاقل‬،‫ا تج ه‬

AD:1232 NO TE- BK:1110 claims "Bhilo" is an Anatolian w ord
1573
‫فلفل‬
S anskrit P ersian A rabic P ersian
pippalî: pepper ‫فلفل‬ pelpel: pepper ‫لل‬ filfil: pepper felfel: pepper ‫فلفل‬
AD:1535, KL:1154, BK:382 BQ:1499, ES:503 ES:503 BQ:1499
1574
281
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫فلوت‬
‫ عود‬:‫مقا سه‬ ‫فلوت‬
S anskrit A rabic F rench P ersian
agaruh: aloe wood al-oud: the wood, luth: lute folût: flute ‫فلوت‬
also a stringed
‫چوب آلوئه‬ musical instrument flute: this is probably MO:2573
from another root
KL:55 KL:55 KL:605,914
1575
َ
‫پند‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫فن‬
‫فنجان‬
Indo-E uropean G reek P ersian P ersian
pin: wood, tree stump pinakx: board, pangân: cup fenjân: cup ‫فنجان‬
‫ کنده درخت‬،‫چوب‬ platter
PK:830, BK:345
‫َپن ان‬ NOTE - through Arabic
PK:830 BQ:1502
MO
1576
find, path :‫هم شه‬ ‫"درای س اه" ز را که فندق اول آنجا کشف شد‬ : ‫فندق‬
Indo-Euro. G reek A rabic P ahlav i P ersian
pent: to go, pontikos: path (on or from the Black Sea) findiq: funfuk, fandoq:
pass hazelnut punduk: hazelnut
Pontos: "from the Black Sea", hazelnuts were
‫ گذرکردن‬، ‫رف‬ known to come from its eastern shores AR:36
hazelnut ‫فندق‬
PK:808 BQ:1503 BQ:1503
AR:36
1577
َ
spoon :‫هم شه‬ ‫ارو‬ :‫فه‬
Indo-E uropean P ersian
َ
sphê: long flat piece of wood ‫تکه چوب پهن و لند‬ fah, fih: oar, paddle ‫ ف ه‬،‫فه‬
PK:980 AP:394
1578
‫فرارون‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫ ا دامن‬:‫ف ون‬
fix :‫هم شه‬ ‫صورت حساب‬ :‫ف ش‬

Indo-European Latin O ld F rench F rench P ersian
dheigw: to stick, attach, fix figere: to fichier: to fiche: fîš: note card, bill
fix, fasten attach, fix, pin on card
‫ چس اندن‬، ‫پیوس‬ ‫فش‬
PK:243-244, ED*, EE* ED*, EE* ED*, EE* ED*, EE* MO
1579
‫فلسفه‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫ف لسوف‬ ‫پل‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫فل‬

"‫ تکه ارک‬،‫ نوار‬،‫"نخ‬ : ‫ف له‬
Indo-E uropean Latin F rench P ersian
gwhi: thread, string filum: thread fil: thread (used to tie papers) fîleh: filet ‫ف له‬
‫ رشته‬،‫نخ‬ PK:489 filet: a strip of boneless meat MO:2599
PK:481,489 AD
1580
َ
‫فه‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫ ارو‬:‫ف ه‬
282
‫ق‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
۳ ِ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫قابوس‬
hard :‫هم شه‬ "‫"از سل خر‬ :‫قاطر‬

Indo-European Avestan Sogdian Persian
kar 1: hard ‫سخت‬ xara: a harsh-voiced xr: donkey qâter: mule ‫قاطر‬
animal, donkey
PK:531, IC:1056,1632 xara-tara: related to a MO:2615
GR:166 donkey, mule
GR:166
1581
‫الب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫قالب‬
cane, canal, canon :‫هم شه‬ ‫ مع ار‬،"‫ا چوب اندازه گ ی‬ " :‫قانون‬
Indo-European Av/Old Pers Arabic Greek Arabic
gwhen 3, kan*: to kan 1, xan, qanah: reed, kanon: yard qânun:
dig and fill gan: to dig, pile cane stick, rule law
‫کندن و ُپر کردن‬ up, build qanat: Persian
KL:232 BQ:1516
CH:232, PK491 underground water

PK:491, PH:194,
KL:232, ES:539,545
qânun: rule, law (۲‫قانون ) انون‬
BT:583
BQ:1516, MO:2875
NOTE- These words also reached the Greek and Latin languages through Semitic languages
1582
‫قایق‬
Turkish Persian
kay-guk, kayik: boat ‫ کش‬،‫قایق‬ qâyeq: boat ‫قایق‬
KL:220, EE* MO, RZ:214
1583
ُ
see, hear :‫هم شه‬ ‫ ک ان‬،‫ شکوه‬:‫هم شه‬ ‫محبوب‬ :‫ق اد‬
Avestan Pahlavi
vâta: popular, liked ‫محبوب‬ kvâdh: liked
BQ:1017 kavi-kvâdh: popular king
Persian
keu 3, skeu: to watch, see, hear kavi: sovereign
qobâd: liked, beloved ‫ق اد‬
‫ ش دن‬،‫د دن‬ PH:196, DG:504
PK:587 kayqobâd: popular king ‫ک ق اد‬
BQ:1017
1584
َ‫ک‬ َ
‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گ اه‬ ‫ نو‬:‫ق ار س‬
283
ُ
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ق ّه‬
ُ
‫ ک ّ ه‬:‫مقا سه‬ ‫ق ّه‬
Iranian Arabic Persian
ُ
gabbah: dome, vault, blister qabbah: arched, bent qobbeh: dome, vault ‫ق ّه‬
‫ تاول‬، ‫ طاق‬، ‫گن د‬ NOTE- KL:46 claims this is from the MO:2637, NV:323
Semitic root "Q.b.b: to be bent"
AS:123
ES:520, AS:120
1585
camp :‫هم شه‬ ‫ق ان‬

Indo-European Latin Persian
kam 2, kamp: to campus: bent land, valley capân: a weighing scale
bend, a vault
Campania: an area in Italy (‫ک ان )ق ان‬
‫ حفره‬،‫خم کردن‬ famous for its scales MO:2896, RZ:222, AA:216
PK:524,525, CH:229 PK:525
1586
ّ َ
‫قرا ه‬ ‫اب ـ رج ع شود ه‬ ‫ ش شۀ‬:‫قراب‬
‫اب‬ ‫ش شۀ‬ ّ
:‫قرا ه‬
Arabic Persian English
qirbah, qirrâbah: a leathern bottle Qarrâbeh: a glass bottle (for wine) carboy: large
َ
‫ َمشک‬، ‫طری چر‬ ّ glass bottle
(‫قرا ه )قراب‬
AD:202 NV:328, MO KL:238
1587
carton, chart, card :‫هم شه‬ ‫ ارت‬:‫مقا سه‬ ‫قرطاس‬

čartês: leaf of papyrus ‫برگ اپ وس‬ qertâs: paper qertâs: paper ‫قرطاس‬
NOTE- Probably from an Egyptian origin TU:55, BR:342 MO:2659
AD:203, KL:239
1588
worm :‫هم شه‬ "‫"ساخته شده از کرم‬ :‫قرمز‬

wer 2, kwermi: to turn, bend ‫ خم شدن‬،‫چرخ دن‬ krmi: worm qermez: red ‫قرمز‬
PK:1142-1157, PK:649 MO:2663
Indo-European krmi-ja: made
from worms (a red
gene: to give birth to ‫زای دن‬
PK:373 PK:649
1589
َ
garden, court :‫هم شه‬ ‫قرن‬
َ
gher 1: to grab, enclose ğr-on-os, chronos, xronos: qarn: a qarn: century ‫قرن‬
that which encloses all things, time century
‫ محصورکردن‬، ‫گرف‬ MO:2665
PK:442, 444 KL:284 TU:56
1590
284
‫قرنطینه‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
four :‫هم شه‬ ‫ چهل‬، ‫ چهار‬:‫هم شه‬ ‫قرنطینه‬

kwetwer: four quadrus: four quadratina: forty days qarantîna: ‫قرنطینه‬
of isolation for being quarantine
‫چهار‬ quadrâgintâ: forty suspected of carrying
MO:2666
PK:642 contagious diseases TU:62

AD:1068 AD:1068
1591
ُ َ
‫ل م خک‬ :‫قرنفل‬
ُ َ
bhel: to swell, grow phyllon: growth, qaranfil: qaranfol: carnation ‫قرنفل‬
leaf, blossom carnation
‫ رشد کردن‬، ‫ورم کردن‬ ‫هر بوی که از مشک و قرنفل شنوی‬
PK:120-158, AP:124 AR:100
Karuo-phulon, ‫از دولت آن زلف چو س ل شنوی‬
Greek
karyo-phylon: ( ‫)عرا‬
kerasos: cherry ‫گ ﻼس‬ cherry blossoms
MO, BQ:1524
RB:1596
RB:1596, BQ:1524
1592
َ
‫کژا ند‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ اب شم‬:‫قزاغند‬ ‫کژا ند‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ اب شم‬:‫قز‬
yoke :‫هم شه‬ "‫"عدل و م ان‬ :‫قسط‬

yeu 1, yauj*: to zugon: yoke, arm qist: balance, qest: justice, loan payment ‫قسط‬
join, harness of a pair of scale, justice
balances, scale qestâs: balance, scale ‫قسطاس‬
‫ مهار کردن‬،‫جفت کردن‬ BR:346
‫سنجــم راز مـ ـ ــد‬ ‫ــقس ــطا‬
PK:509, BR:346,
PK:509, CH:217 RB:498 ( ‫که جو سنگش بود قسطای لوقا )خاقا‬
MO:2674
1593
‫قسط‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ترازو‬:‫قسطاس‬
‫قشنگ‬
Sogdian Sogdian Persian
`xšnk: nice ‫زا‬ gašnaka: nice qašang: beautiful ‫قشنگ‬
GR:28 GR:28 GR:28, MO
1594
castle :‫هم شه‬ "‫جدا از د گران‬ ‫"محل ا م‬ : ‫ق‬

kas: to cut ‫ قطع کردن‬،‫ب دن‬ castellum: an al-qasr: castle qasr: castle ‫ق‬
"isolated" place, castle
PK:586 KL:45 MO:2682
AD
1595
capsule, catch :‫هم شه‬ ‫قفس‬

kap, čap*: grasp ‫ نگه داش‬، ‫گرف‬ kapsa: box, cage qafas qafas: cage ‫قفس‬
PK:527,CH:32 MO:2700 BQ:1534
1596
285
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫قفقاز‬
raw, crust, crystal :‫هم شه‬ ‫ ک ستال‬:‫هم شه‬ "‫" ا خهای درخشان‬ :‫قفقاز‬
kû 1: to burn (also firewood) kau: burning, caucasus: qafqâz:
shining mountains Caucasia
(‫سوزاندن )ه م‬ between Caspian
PK:595 kau-casos: and Black sea. ‫قفقاز‬
Indo-European (mountains)
kreu: blood, crust, ice shining with ice MO5:1474
‫ یخ‬،‫ پوسته سخت‬،‫خون‬ KL:252

PK:621, KL:252 COGNATE- Avestan "xru: bloody flesh;/ xruždra: hard" (PK:621, KL:377)
1597
‫ک ز‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ پ مانه غﻼت‬: ‫قف‬
cygnet :‫هم شه‬ ‫ سوخ‬:‫هم شه‬ ‫مغآش‬ :‫ققنوس‬

ُ
keuk: to shine, be white kuknos: qaqus: ğoğnûs: phoenix (‫قوقنوس )قق س‬
(white) swan phoenix
‫ سف د بودن‬،‫درخش دن‬ ‫ترا دن ا خوش آمد ای برادر‬
PK:597, RB:799 BQ:1535, AR:99, AR:99 (‫چو ققنوس این زمان در سوی آذر )عطار‬
RB:799
BQ, MO
1598
ُ
‫ق ُلزم‬
kleu 2:to wash, rinse klysma: water qulzum: large qolzom: sea ‫در ا‬
used for washing body of water, sea
‫ آب کش دن‬، ‫شس‬ ‫ه درای قلزم ه جوش آرد آب‬
PK:607, DV:122. ED* AR:103, PK:607 AR:103 ( ‫نخارد از ک افراس اب )فردو‬
MO, AR:103
1599
ُ ُ
‫غرغره‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫قلقل‬
caramel :‫هم شه‬ ‫قلم‬

kolemos: reed, cane ،‫تره‬ kalamos: a reed qalam: pen qalam: pen ‫قلم‬
(used as a pen)
PK:612 PK:612 TU:57 MO:2715
1600
‫قل ه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫قل ا‬
alkali, alkaline :‫هم شه‬ "‫"گوش که بر تا ه ب ان شده اشد‬ :‫قل ه‬

q.l.y: to roast in a pan, to alqaliy: burnt qalyeh: meat cooked or roasted in a pan ‫قل ه‬
barbeque meat ashes, alkaline
‫ خ گوشت‬،‫ب ان کردن‬ material qalyâ: burnt ashes, alkaline material ‫قل ا‬
ED* ED*, EE* MO
1601
ُ
chemise :‫هم شه‬ ‫ شم‬:‫هم شه‬ ‫قم ص‬
kem 2: to cover kamision: camisia: qamîs: qamîs: cotton shirt ‫قم ص‬
shirt shirt cotton shirt
‫پوشاندن‬ MO:2729
BR:352
PK:556, GT6:122 BR:352 PK:556
1602
286
‫قنات‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
canal :‫هم شه‬ ‫قنات‬

Indo-European Av/Old Pers Arabic Persian
gwhen 1: to fill kan 1, xan, gan: qanah: reed, cane qanât: underground
to dig, pile up, build water way
‫پر کردن‬ qanat: underground
NOTE- see Ken 2: to dig water way
‫قنات‬
PK:491, PH:194, BT:583 MO, NV:341, KL:231, TV:8
KL:232, ES:539,545
PK:491
NOTE- These words also reached the Greek and Latin languages through Semitic languages
1603
canary :‫هم شه‬ ‫ سگ‬:‫هم شه‬ ‫قناری‬

Indo-Euro. Latin Spanish French Persian
kwon: dog canis: dog canario: from canari: qanârî: canary
the Canary Islands. canary bird
‫سگ‬ insula canaria: dog A yellow bird. ‫قناری‬
island, named after its dogs
PK:632, KL:746 KL:746 KL:230 MO:2730
1604
cane :‫هم شه‬ ‫قند‬

Indo-European Sanskrit Persian Arabic English
gwhen 1: to fill ğanâ: ditch qand: qandat: candy
sugar sugar candy
‫پر کردن‬ xanda: a broken NOTE- through French
NOTE- see Ken 2: to dig lump of sugar ‫قند‬
KL:231 AD:196
PT:75 BQ:1544
PK:491
1605
candle :‫هم شه‬ ‫قند ل‬

kand: to shine, to be white kandhêla: qandîl: light, lamp qandîl: lamp ‫قند ل‬
light, lamp,
‫ سف د بودن‬،‫درخش دن‬ TU:59, BQ:1545 MO:2734, RZ:235
AD
PK:526
1606
‫ دینار‬:‫اشاره ه مال فراوان هم شه‬ :‫قنطار‬

dekm: ten ‫عدد ده‬ Arabic qentâr: a container of valuables
PK:191 qintar: a unit (100 ‫قنطار‬
Indo-Euro. Greek dinars) for measuring ‫از زرد و س ـ ـ خ م ــرد ـ ـن ـفـ ـ د‬
Dkm-tom: kentmnarion: large amounts of jewelry.
hundred of a hundred ‫نار است ّ ۀ وی و قنطارش‬
NOTE- through Aramaic
(‫)نا خ و‬
AD BR:352 MO:2734 MO
1607
‫غوز‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫قوزک‬ ‫غوز‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫قوز‬

‫قولون‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫قولنج‬
colon :‫هم شه‬ ‫قولون‬

skel: bent, curved ‫خم ده‬ kôlon: limb, part, qûlûn: colon (‫قولون )قولنج‬
PK:928 member, large intestine TU:59
AD MO:2749, BQ:1548, AG2:45
1608
287
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫قهرمان‬
mind :‫هم شه‬ "‫ ار لد‬،‫"ماهر در ار‬ :‫قهرمان‬

kwer, kar* 2: to do, make ‫انجام دادن‬ kar 2, kara 1: to qahr-e-mân:
PK:641, CH:236 work "wise at work",
Indo-European Avestan hero
kara-manah:
men 1: to think ‫فکر کردن‬ manah: mind, manners wise at work, (‫قهرمان )کهرمان‬
PK:726 PK:726,727, BQ NB:157, PH:80, BK:628,
BQ
CH:237
1609
‫ افه‬:‫مقا سه‬ ‫قهوه‬

Ethiopian Arabic Persian
kaffa: the plant or drink coming from qahwah: a drink from qahveh: coffee ‫قهوه‬
kaffa, a district in southwestern ethiopia Ethiopian "Kaffa"
MO:2756
‫گ اه ا دانه قهوه که از اتیو آمده‬
KL:309
1610
kerosene :‫هم شه‬ ‫ گ س‬:‫هم شه‬ ‫ق‬

Akkadian Greek Aramaic Arabic Persian
kîru: wax ‫موم‬ kêros: wax qîra: wax, tar qîr: tar qîr: tar ‫ق‬
ZM:60 AD:718 ZM:60 MO:2765, BQ:1550
1611
carat :‫هم شه‬ :‫هم شه‬ ‫ق اط‬

ker 1: head, horn keras, keration: little horn, qirât: a unit qîrât: a small unit if
referring to the horn-shaped fruit of the of weight. weight
‫ شاخ‬، carob tree used as a unit of weight.
PK:574, KL:261,657 KL:237, TU:60
‫ق اط‬
KL:237
1612
‫ق‬
Indo-European Latin Greek Arabic Persian
skhai: to cut, strike caedere: to kaisar: Caesar, born qaysar: qaysar: Caesar
cut by "cesarean" section Caesar
‫ ه زدن‬،‫ب دن‬ ‫ق‬
PK:917 PK:917, BL1:84 KL:839 BQ:1551 BQ:217
1613
cephalic :‫هم شه‬ ‫ق فال‬

ghebh-el: head, top kephalê: head qîfaleh: head qîfâl: head ‫ق فال‬
NOTE- KL: 259 claims
‫ اﻻ‬، PK:423, KL:259
this is of an unknown
MO:2769
PK:423
MO:2769, KL:259
1614
288
‫ک‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
.‫این حرف ه خ ا غ دل شود‬
‫ـک‬
(1)
kak 3, kas 2: to become thin, kasu: small -ak: suffix indicating smallness (‫ـ ک )مرغک‬
diminish
PK:521, AG3:67 HM:86, BQ, PH:185, AG3:67
‫م شدن‬
PK:521, CH:247 N O TE- See "Akos: diminish" for another possible root
1615
‫ـک‬
Indo-European P ahlav i P ersian
(2)
akos: suffix indicating small size -ak -ak: a suffix indicating small size (‫ دخ ک‬،‫ک )مرغک‬
‫سوند تحق‬ MO:2775 IC:9, MO:2775
IC:9 N O TE- S ee "Kak: small size" for another possible root
1616
cable :‫هم شه‬ ‫ ح ل‬:‫هم شه‬ ‫ال‬

A ramaic A rabic P ortuguese F rench P ersian
habl: rope ‫طناب‬ habl: rope, cable kable kâbl kâbl: cable ‫ال‬
BR:176 KL:216 KL:216 KL:216 MO:2777
N O TE- KL claims the P ortuguese word is a blend of Arabic "habl:
rope" and Latin "caplum: a halter for cattle". AD drives it from Latin.
1617
‫گ جه‬ :‫اتوره‬
S anskrit P ersian
kâtara: shy, disoriented, wandering kâtûreh: wandering, dizziness ‫اتوره‬
‫ گردان‬، ‫ مراه‬، ‫خجال‬ ‫ن ینــم در ســرود و رود تــو‬ ‫ه ــچ راحت‬
BQ:1555 ( ‫جزکه ازف اد و زخمه ات خلق را اتوره خاست )رود‬
N O TE- Persian w ords may be cognates with
rather than deriv atives from S anskrit. BQ:1555
1618
‫اچ‬
S anskrit S anskrit P ersian
xac: shine through kâca: glass, pearl kâč: glass, pearl ‫اچ‬
‫درخشش از ﻻ ﻼی مانع‬ BK:620, BQ:1556 kâčî: a thin glazed tile ( ‫) ا‬ ‫ا‬
BK:620 MO:2834 BQ:1556,1568
1619
‫اچ‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫ ا‬: ‫ا‬
289
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ادر‬
quarter :‫هم شه‬ ‫ چهار‬:‫هم شه‬ ‫ گروه اداری‬،‫قاب‬ :‫ادر‬

kwetwer: four ‫چهار‬ quadrus: four kâdr: frame, group ‫ادر‬
PK:642 quadrâgintâ: forty MO
AD:1068
1620
karma :‫هم شه‬ ‫ شغل‬،‫عمل‬ :۱‫ار‬

kwer, kar* 2: to do, make kar 2, kara 1: to work kâr kârîdan: to do
‫انجام دادن‬ NB:157, PH:80, BK:628, CH:237 BQ:1558
(۱‫ ار‬،‫ار دن )کردن‬
PK:641, CH:236 BQ
1621
harsh :‫هم شه‬ ‫جنگ‬ :۲‫ار‬

koro: war, army, a large crowd kâr, kâra: war, kâr-: a prefix meaning war, army
‫ س اه‬،‫ ار ش‬،‫جنگ‬ ۲‫ار‬
PK:615, KT:175
PK:615, IC:536 BQ, PH, MO
1622
(‫ قلم )هردو از گرفته شده اند‬:‫هم شه‬ ‫ار ِامل‬

kolemos: reed, cane kalamos: a reed calamus: caramel: burnt kârâmel
،‫تره‬ (used as a pen) reed, cane cane sugar ‫ارامل‬
PK:612 PK:612 AD:201 AD MO:2796
1623
card, chart :‫هم شه‬ ‫ قرطاس‬:‫مقا سه‬ ‫ارت‬

Greek Latin French Persian
čartês: leaf of papyrus ‫برگ اپ وس‬ carta: carte cârt: card ‫ارت‬
NOTE- Probably from an Egyptian origin papyrus leaf
KL:239 cârton: cardboard box ‫ارتون‬
KL:239
AD:203, KL:239 MO:2801
1624
grid, grill :‫هم شه‬ ‫ تارعنکبوت‬،‫عنکبوت‬ :‫ارتنک‬

kert: to twist, turn ‫تاب دن‬ kart, krtsa: wickerwork kârtanak: spider, spider web ‫ارتنک‬
PK:584, CH:245 CH:245 CH:245
NOTE- CH:245 states that this word could also be from the Persian words "kâr" + ""tanîdan"
1625
‫ارت‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ارتون‬
shear, scrap :‫هم شه‬ ‫ارد‬

ker 2, sker 2: to cut, separate kereta: knife, kârt: knife kârd: knife ‫ارد‬
a cut trench
‫ جدا کردن‬،‫ب دن‬ kart: irrigation trench ‫کرت‬
PK:938, IC:640,1155
PK:941, KL:1432, nêš-kârt:
PH:188, BK:321 cobbler's nešgerdeh: cobblers' knife
Sanskrit knife
‫شگرده‬
ِ ِ
nêkš: to pierce ‫سوراخ کردن‬ BQ, PH, MO, BK, CH:244
BQ:1559
PH:238
1626
290
‫ارزار‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
cycle, hurry, harbor :‫هم شه‬ "‫"م دان جنگ‬ : ‫ارزار‬
Indo-E uropean O ld Persian P ahlav i P ersian
koro: war, army, a large crowd kâr, kâra: war, kârejâr, kârzâr: battle field
army, people kârecâr,
‫ س اه‬،‫ ارش‬،‫جنگ‬ ‫ار زار‬
PK:615, IC:536
PK:615, KT:175 kârezâr
Indo-European A v estan BQ:1560 BQ, PH, MO
kwel: to move around, turn car, čâr: to move
around, also an open
‫ چرخ دن‬، ‫حرکت کردن‬
PK:640 BQ:635, AG3:73, JD:297
1627
carnival, light, relieve :‫هم شه‬ ‫ ﻻغر‬:‫هم شه‬ "‫"جشن ﻻغری‬ :‫ارناوال‬
Indo-European Latin F rench P ersian
legwh: light in levis: of low weight carnaval kârnâvâl: a "weight
weight, quick in reduction" feast before fasting
movement carni-levâre: "weight reduction"
feast before fasting ‫ا رناوال‬
VOP:269
‫ چا ک‬،‫س ک‬ NOTE- "carni" is from the Indo-
European root "ker 2: to cut". C OGNATE- Avestan "ragu, ravi: quick"
PK:660
AD:1525 (P K:660)
1628
‫ نای‬+ ۲‫ار‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫ کرنا‬:‫ارنای‬
‫اروان‬
Indo-European O ld Persian P ersian F rench English
koro: war, army, a large crowd kâr, kâra: war, kâr-vân: caravane caravan,
army, people army, caravan van
‫ س اه‬،‫ ارش‬،‫جنگ‬ ‫اروان‬
PK:615, KT:175 KL:238
1629
۱‫ار‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫ار دن‬
car, course, cargo :‫هم شه‬ "‫ افراط‬،‫"زادی ار زدن‬ :‫ار اتور‬
Indo-European
kers 2: to turn ‫چرخ دن‬
PK:583, EE*
Indo-Euro. Latin Italian F rench P ersian
Krsos: a cart carrus: a wagon caricatura: caricature: absurd kârîkâtor:
with two wheels overloading, exaggeration of a caricature
carricare: to load exaggerating person's characteristics
PK:583, EE* a wagon ‫ار اتور‬
EE* EE*, ED* EE*, ED* MO
1630
hut, house, sky :‫هم شه‬ ‫ ﻼهخود‬:‫هم شه‬ ‫له‬ :‫ ازه‬،‫از‬

Indo-European Indo-Euro. P ersian
sku: to cover ‫پوشاندن‬ Kut-no: kâz: hut, cover (‫از ) ازه‬
cover, shell
PK:952,953, IC:1193 ‫ام د وصل تو ن ست در وهم من که آخر‬
PK:952,953, (‫در ازۀ گدا ان ســلطان چ گــونه گنجــد )مولوی‬
IC:1193
BQ:1562, MO:2821, GR:187
1631
‫اسه‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ۱‫اس‬
291
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ۲‫اس‬
‫ گراز‬،‫خوک‬ : ۲‫اس‬
S ogdian P ersian P ersian
k`s: pig, boar ‫ گراز‬،‫خوک‬ kâs 2: pig, boar kâsmooy: boar's very durable hair ‫اسموی‬
GR:186, HN2:99 ۲‫اس‬ ‫ گ اهان او برهنه ز برگ‬،‫چو اسموی‬
BQ:1563, HN2:99
( ‫ درختان او ت از ار ) فر‬،‫چو شاخ ب د‬
NO TE- durable "kâsmooy" was used for making
brushes and threads for sew ing shoes. BQ:1563, HN2:99
1632
‫است‬
Indo-European A v /Old P ers A v estan
kak 3, kas 2: to become thin, kasu: small kas-išta: least
diminish
kâs, kah: to reduce KT:202, AG1:26, BQ:2133
‫م شدن‬ P ersian
PK:521, CH:247 PK:521, AG3:67
Indo-European A v /Old P ers kâst: deficiency ‫است‬

isto: most ‫سوند عا‬ išta: a superlative suffix ‫چو خورش د است ادی و راست‬
KL:35 KT:191,202 (‫داند ش چون ماه گرفته است )اسدی‬
HM:86, BQ, PH:185, AG3:67
1633
‫اس‬
kak 3, kas 2: to kasu: small kâstak, kâstan: to reduce
become thin, diminish kâhitan
‫م شدن‬ kâs, kah: to reduce ( ۲‫ اه‬،‫ اه دن‬،‫اس ) اهش‬
BQ:1064
PK:521, CH:247 PK:521, AG3:67 HM:86, BQ, PH:185, AG3:67
1634
۲‫اس‬ ‫ موی گراز ـ ـ رج ع شود ه‬:‫اسموی‬
‫اسه‬
Indo-E uropean G reek S y riac P ersian
kel 5: cup, bowl ‫ اسه‬،‫فنجان‬ kalix: cup kâseh: bowl (‫اسه ) اس‬
AS:131
PK:550 PK:550 kûzeh: pitcher, jug ‫کوزه‬
AS:131, MO
1635
َ
‫شن‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫اشانه‬
wheel, culture :‫هم شه‬ ‫اش‬

kwel: to move around, turn kar 1: to plow kištan: to plow, kâštan: to plant, farm
sow, plant
‫ چرخ دن‬، ‫حرکت کردن‬ karaya: to sow (‫اش )کشاورز‬
PK:640
kaeša: furrow TV:220
BQ:1567, PH:185, CH:239
PK:639, GR:203
NO TE- CH:240 suggests the root "Kwer: to scatter seed".
1636
‫اچ‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫ا‬
292
‫اغذ‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫اغذ‬
Turkish P ahlav i P ersian
kagaz: tree bark ‫پوست درخت‬ kâgad: paper kâğaz: paper ‫اغذ‬
LF:559 LF:559, AA:225 BQ:1569
N O TE- Chinese paper was imported into Iran (S amarghand) as early as 650 AD
but the w ord "kâğaz" was not borrowed from the Chinese word "Ku-Ĉih".
1637
‫ش اف‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫اف‬

‫ قهوه‬:‫مقا سه‬ ‫افه‬
Ethiopian A rabic Turkish Italian F rench P ersian
kaffa: the plant or drink coming from qahwah: a qhve': cafe' kâfeh:
kaffa, a district in southwestern ethiopia drink from coffee coffee
‫گ اه ا دانه قهوه که از اتیو آمده‬ Ethiopian house
"Kaffa" AD:258
‫افه‬
KL:309
MO:2851
1638
‫افور‬
S anskrit P ahlav i P ersian
karpurah: camphor tree ‫درخت افور‬ kâpûr: camphor kâfûr: camphor ‫افور‬
KL:229 BR:356, BQ:1571 BQ:1571
1639
cake :‫هم شه‬ ‫ا‬

Indo-European P ersian A rabic P ersian
kak 2: a round object (loaf), cake kâk: dry hard bread, ka`k: a ka`k: dry bread
a dry cookie dry bread
(‫ قرص ) نان‬،‫گرد‬ ‫کعک‬
PK:349, BQ:1572 ‫ا‬ AA:233 BQ:1572
N ote- This w ord could be of an E gyptian origin BQ:1572
1640
‫ انال‬،‫ش افته‬ ‫زم‬ : ‫ال‬

Indo-European P ersian
kard*: keep down, subside ‫ فروکش کردن‬، ‫نگه داش‬ ‫ای‬ kal:ditch, ravine, canal ‫ال‬
CH:239 CH:239
. ‫این لغت ا م وک شده و ا استفاده از آن س ار محدود می اشد‬

1641
‫اﻻ‬
Indo-E uropean G reek P ahlav i P ersian
ped, pod: foot ‫ا‬ kalo-podion: kal-pâd: fabrication mold, kâlâ:
PK:790, AP:148
wooden foot used as a shape, body manufactured
shoe mold, shape NOTE- IC: derives it from
(molded) goods
Indo-European
Avestan "kehrp: flesh", from
kû 1: to burn (also kalo-podein: Indo-European "Kwrp, Kwerp: ‫اﻻ‬
firewood) wooden foot, mold shape, body".
MO:2858, IC:1047
(‫سوزاندن ) ه م‬ AD:1365, KL, PK:595,790 BQ:1075, 1095
PK:595
1642
293
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫الب‬
caliber :‫هم شه‬ ‫الب‬

Indo-Euro. G reek P ahlav i P ersian A rabic
kû 1: to burn kalo-podion: kal-pâd: kâleb: mold, body qâlib
(also firewood) wooden foot used fabrication KL:223, AA:215
as a shoe mold, mold, shape,
(‫سوزاندن ) ه م‬ body
‫الب‬ P ersian
PK:595 kalo-podein: kâlbod: body qâleb: mold
Indo-E uropean wooden foot, mold BQ:1075, 1095
‫ال د‬ ‫قالب‬
ped, pod: foot ‫ا‬ AD:1365, KL,
MO, NV:337
PK:595,790 BQ, MO
PK:790, AP:148
N O TE- IC: derives it from Avestan "kehrp: flesh", from Indo-European "Kwrp, Kwerp: shape, body".
1643
‫الب‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫ال د‬
calash, wheel :‫هم شه‬ ‫السکه‬

Indo-European Russian P ersian
kwel: to move around, turn kaljaska: carriage kâleskeh: carriage, stroller ‫السکه‬
‫ چرخ دن‬، ‫حرکت کردن‬ BK:724 MO:2861
PK:640
1644
‫ قالب‬:‫هم شه‬ ‫الی‬

Indo-European G reek P ahlav i P ersian Italian F rench
ped, pod: foot ‫ا‬ kalo-podion: kal-pâd: kâlbod: calibro:
PK:790, AP:148
wooden foot used as fabrication body mold, size
a shoe mold, shape mold,
Indo-E uropean shape, body
‫ال د‬ NOTE- P ersian
kalo-podein: BQ, MO
kû 1: to burn wooden foot, mold
through kâlîbr:
BQ:1075, 1095 Arabic caliber
(also firewood) AD:1365, KL,
(‫سوزاندن ) ه م‬ PK:595,790 KL:223 ‫الی‬
PK:595 MO:2868
1645
cherish :‫هم شه‬ ‫آرزو‬ : ۱‫ام‬

kâ: to wish, desire ‫آرزوکردن‬ kâ 2, kâm 2, kâma : kâm: desire kâm 1: desire (‫ ) امه‬۱‫ام‬
desire
PK:515 TV:209 BQ:1578
PK:515
1646
‫ آشام دن‬:‫هم شه‬ ۲‫ام‬

Indo-European O ld Iranian P ersian
kwem, čîam: to swallow ‫لع دن‬ čam: to sip, drink kâm 2: palate ۲‫ام‬
CH:40, PK:640 GV:184 PK:640
1647
۱‫ام‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫امه‬

‫امیون‬
Latin F rench P ersian
camminus: way ‫ راه‬،‫جاده‬ chemin: road kâmîûn: truck ‫امیون‬
EE* camion: lorry, truck MO
EE*
1648
‫کندن‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫ان‬
294
‫انا ه‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
canopy :‫هم شه‬ "‫"تخت مجهز ه شه بند‬ :‫انا ه‬
G reek G reek Latin F rench P ersian
kônôs: kôkôpein: canopeum: canape': kânâpeh: couch, originally a
mosquito Egyptian couch with mosquito net "bed-curtain", "couch with mosquito nets"
mosquito nets couch
‫شه‬ ED*, EE*
‫انا ه‬
ED*, EE* ED*, EE* ED*, EE* MO
1649
‫ قنات‬:‫هم شه‬ ‫انال‬

Indo-E uropean A v /Old P ers A rabic Latin F rench P ersian
gwhen 3, kan*: kan 1, xan, gan: qanah: reed, canalis: kânâl:
to dig and fill to dig, pile up, build cane water pipe canal,
‫کندن و ُپرکردن‬
channel
PK:491, PH:194, BT:583 qanat: KL
CH:232, PK491
underground water ‫انال‬
KL:232, ES:539,545 MO
N O TE- These words also reached the G reek and Latin languages through Semitic languages
1650
‫ قند ل‬:‫هم شه‬ ‫اند د‬

Indo-E uropean Latin F rench P ersian
kand: to shine, to be white candidus: glowing white candidat kândîd: candidate
‫ سف د بودن‬،‫درخش دن‬ candidâtus: candidate (‫اند د ) اند دا‬
(due to their white toga)
PK:526 KL:231 MO:2874
1651
‫ آ شدان‬،‫خاری‬ : ۱‫انون‬
A kkadian S y riac A rabic P ersian
kânûnu: fireplace ‫آ شدان‬ kânûn: fireplace ۱‫انون‬
MO:2875 MO:2875
MO:2875, BQ:1580 ‫چو گ د آ ش خشم تو اﻻ‬
(‫ن ا د از دو عالم ن م انون )انوری‬
BQ:1580, MO:2875
1652
‫او دن‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫ُاوش‬ ‫قانون‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ۲‫انون‬

۳ ِ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫اووس‬
scar, scrap, shear :‫هم شه‬ ‫ اف‬:‫مقا سه‬ ‫او دن‬

Indo-E uropean A v estan P ersian
ker 2, sker 2: to cut, separate kaf, kâf: kâvîdan: to break open, split
(‫ ُاوش‬، ‫او دن )ک ف‬
to break
‫ جدا کردن‬،‫ب دن‬
PK:919,930,
PK:938, IC:640,1155 GR:61, CH:342 BQ, PH:175
1653
۱‫اه‬
kuâtos: straw ‫اه‬ Kâča: straw kah: straw kâh: straw ۱‫اه‬
IC:1021 PH:186 PH:186 BQ:1583, IC:1021
1654
‫اس‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫اهش‬ ‫اس‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ۲‫اه‬

‫اس‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫اه دن‬
295
َ‫ک‬
caper :‫هم شه‬ ‫گ اه‬ ‫نو‬ : َ‫ک‬

Greek Persian
َ
kapparis: a Mediterranean shrub ‫درختچه‬ ‫نو‬ kabar: a Mediterranean shrub (‫ک َ )ق ار س‬
AD:199, KL:234, ED* KL:234, BQ, AS:131
1655
"‫"گوگرد‬ :‫ک ت‬
kupriti: sulfur ‫سولفور‬ kubrîtâ kibrit: sulfur, match kebrît: sulfur, match ‫ک ت‬
ZM:60 ZM:60 ZM:60, BQ:1588 BQ:1588, MO:2887
1656
‫َسم‬ :‫ک ست‬

kapastay : poison, a bitter plant kapast: poison kabast: poison ‫ک ست‬
‫تلخ مزه‬ ‫ گ ا‬،‫سم‬ PH:187 ‫چ ـ ـرا ک ـش ــت ا د درختـ ــی دس ــت‬
( ‫که ارش بود زهر و ب خش ک ست )فردو‬
BT:436
BQ:1588
1657
‫کک‬
kau 2: to howl, a raucous bird ‫پرنده ا صدای خشن‬ ‫ نو‬،‫زوزه کش دن‬ kabk: partridge ‫کک‬
IC:483, PK:434, 535 IC:1521, MO:2888
COGNATE- Sanskrit "kapfinjala"
1658
‫کبوتر‬
Indo-Scythian Old Persian Pahlavi Persian
kavûta: gray, dark blue kapautaka: kapôt, kabûd: gray, dark blue, purple ‫کبود‬
gray, dove kapôtar
‫ آ ت ه‬،‫خا س ی‬ kabûtar: dove ( ‫کبوتر )کف‬
BL1:43 BL1:43 PH:187, KT:178 BQ:1589, MO:2890
NOTE- GT6:46 derives Persian "kabûtar" from Indo-European "Kepro: a kind of bird"
1659
‫کبوتر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫کبود‬

‫ک ّه‬
ُ
‫ ق ّ ه‬:‫مقا سه‬
Iranian Persian
gabbah: dome, vault, blister ‫ تاول‬، ‫ طاق‬، ‫گن د‬ kobbeh: pile, heap (‫ک ّ ه )ک ّ ه‬
AS:123 kapîdan: to pile up ‫کپ دن‬
MO
1660
‫شطرنج‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ک نگ‬

"‫"تکه کوچک از گوشت دنده‬ :‫کتلت‬
kost: bone, rib, side of anything cotelette: "little rib", kotlet: cutlet ‫کتلت‬
cutlet (made from a small
‫ کنار هر چ ی‬،‫ دنده‬،‫استخوان‬ piece of rib meat)
PK:616 AD:327, ED*
1661
296
‫کپ‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
ُ
cup :‫هم شه‬ ‫ خ م‬:‫هم شه‬ ‫کپ‬
gêu 1, kauč*: to bend, wrinkle kop: mouth, also a large glass jar with narrow opening ‫کپ‬
‫خم و درهم شدن‬ ‫از لجاج خ ش ب شسته ای‬
(‫اندر ن س لپ و کپ سته ای )مولوی‬
PK:394-398, PK:588-592
AP:399, BQ
1662
‫ک ّه‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫کّه‬ ‫ق ان‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫ک ان‬

vapor :‫هم شه‬ ‫م مون‬ : ‫ک‬
kûp: to smoke, cook, also kapî: brownish kapik: kapî: monkey ّ‫ک‬، ‫ک‬
move violently, be agitated animal, monkey monkey
‫ُب رز کوه‬ ‫بر هر دو ب شه‬
‫ آشفته شدن‬، ‫ خ‬،‫دود دادن‬ PK:596, BK:188 PH:87,
PK:596 LF:581
( ‫ب رآن کوه کـ ــی ف راوان گروه ) فردو‬
C OGNATE- Old Persian "kupsins: mists" (P K:597) BQ:1593, NS:268, HM:87
1663
‫ک ّه‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫کپ دن‬
cotton :‫هم شه‬ ‫کتان‬

A kkadian A rabic P ersian
kitu: cotton clothing ‫ل اس کتان‬ qutun: cotton katân: cotton fabric ‫کتان‬
BQ:1594 BQ:1594 BQ:1594, MO:3543
1664
hook :‫هم شه‬ ‫کج‬

keg, keng: hook ‫قﻼب‬ kaj: bent (‫کج )کژ‬
PK:537, IC:458 IC:458, MO:2910
1665
۲‫ک ـی‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫کجا‬

۲ ‫ کروه‬:‫مقا سه‬ ‫کچل‬
kelewo: lacking, bald ‫ کچل‬،‫فاقد‬ kaurva: bald kal: bald ‫ کچل‬،‫ل‬
PK:554, KL:226 PK:554, KL:226 BQ:1665, PK:554
1666
‫کحل‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫ دک چشم‬:‫کح ال‬

ّ
alcohol :‫هم شه‬ ‫پودر چشم‬ :‫کحل‬

A rabic A rabic P ersian
k.h.l: to stain, paint ‫رنگ زدن‬ kahhâl: kohl: eye powder ‫کحل‬
eye doctor ّ
kohl: antimony powder used for kahhâl: eye doctor ‫کحال‬
coloring eyelids. NV:348, ED*
‫پودر آن موان برای رنگ زدن ل‬ ‫ برسـرکشان رانــده س ــه‬،‫ای بر زعرشت ا گه‬
( ‫اف‬ ‫ کحل مس حا رخته )وح‬،‫درچشم خ از گرد ره‬
NV:348, KL:46
NV:348, MO:2919
1667
297
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫کد ـ‬
‫ محل‬،‫خانه‬ ‫پ شوند ه مع‬ : ‫کد ـ‬
ket: living room kata: house katak: house kad-: of the house (‫ کدخدا‬،‫کد ـ )کد انو‬
‫اطاق ش من‬ bûiti-kata: bôt-katak: -kadeh: a suffix meaning house of.
idol house temple
PK:586 PK:586 BQ:1604
(‫کده ) بتکده‬
PK:586, BQ:1604
NO TE- BQ:234 claims Avestan "kata: house" is derived from Avestan "kan: to dig",
cognate w ith P ersian "xâneh: house". See root "Ken 2: to dig".
1668
‫کد ـ‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫کده‬ ۲‫ک ـی‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫کدام‬
ear, shear :‫هم شه‬ ‫نا شنوا‬ : ‫کر‬

Indo-E uropean A v estan P ersian
ker 2, sker 2: to cut, separate ‫ جدا کردن‬،‫ب دن‬ karena_oša: kar: deaf (with
PK:938, IC:640,1155 cut from hearing, cut hearing)
Indo-E uropean A v estan deaf
‫کر‬
ôus 1: ear ‫گوش‬ ûši: two ears, intelligence, mortal life PK:941, KL:1432, BQ, PH, MO, BK
PK:785, KL:126,494 PK:785 PH:188, BK:321
1669
curb :‫هم شه‬ ‫کران‬

Indo-European Indo-E uropean A v /Old P ers P ahlav i P ersian
sker 1: to turn, bend Kor-ôna: bent Karana: end, kanâr: edge karân: edge
edge
‫ خم کردن‬،‫چرخ دن‬ PK:935, IC:535 BK:857, BT:46,451 BQ:1611,1699, (‫کران )کنار‬
PK:935 PH:189 BT:451, BK:857, IC:535
NO TE- MO:2932 states that Persian "karb" is derived from Arabic
1670
۲‫ ار‬:‫مقا سه‬ ‫غم‬ :‫کرب‬

Indo-E uropean Indo-E uropean Indo-European P ersian
koro: war, army, a large crowd Koros: fighting, koruos: bitter, karb: sorrow ‫کرب‬
bullying, arrogance harsh
‫ س اه‬،‫ ارش‬،‫جنگ‬ PK:615, IC:536 IC:538 IC:538
PK:615, IC:536
N O TE- MO:2932 states that Persian "karb" is derived from Arabic
1671
carbasus :‫هم شه‬ ‫ک اس‬

S anskrit P ersian A rabic P ersian
karpâsah: cotton karpâs: cotton cloth karbas karbâs: cotton cloth
‫پ ه‬ ‫ک اس‬ MO:2932, KL:238 ‫ک اس‬
KL:238, BK:402 KL:238, MO:2932 MO:2932
1672
‫مارمول‬ :‫ک اسو‬

A v estan P ahlav i P ersian
kahrpu, kharpuna: lizard karpu, krpwk: lizard karbâsû: lizard (‫ک اسو ) چل اسه‬
‫مارمول‬ BQ:1612, GR:193 ‫م کشد هم نهنگ را راسو‬
( ‫مرگ عقرب بود ز ک اســو )آذری طو‬
BQ:1612, GR:193
MO:2933
1673
۱‫ار‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫کردن‬ ‫ارد‬ ‫ـ ـ رج ع شود ه‬ ‫کرت‬
298
‫کرس‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫چرک روی جراحت که سته و سخت شده اشد‬ :‫کرس‬
ker 4, kers 1: black, dirty ‫ کث ف‬،‫س اه‬ kirsman: black kars: dirt (۱‫کرس ) ِکرسنه‬
SH:182, PK:573 PK:583 BQ:1619
1674
‫کرس‬ ‫ چرک زخم ـ رج ع شود ه‬:۱‫ِکرسنه‬
Krishna :‫هم شه‬ ‫اودانه‬ :۲‫کرسنه‬

ker 4, kers 1: black, dirty ‫ کث ف‬،‫س اه‬ kršna: black karsneh: a black grain ۲‫کرسنه‬
SH:182, PK:573 PK:583 BQ:1619, MO:942
1675
‫کر‬
guza: throne, chair kussu: throne kursi: throne, chair korsi: chair ‫کر‬
‫ صند‬،‫تخت سلطنت‬ AR:67 AR:67 AR:67, MO
AR:67 NOTE- MO claims "korsî" is an oriental word through Mongols

1676
scream :‫هم شه‬ ‫ما ان‬ :‫کرک‬

ker 3: loud noise, noisy kahrkatât: kark: kark, karak: poultry (‫کرک )ورتک‬
birds some noisy poultry
birds ‫تان اشد همچو عنق ــا خاصه در عزلت غراب‬
‫ پرند ان پر صدا‬،‫صدای لند‬
PK:568, CH:167 BQT:1622 (‫تان اشد همچو شاه خاصه درقدرت کرک )انوری‬
PK:567 BQ:1624,2268, MO:5001
1677
‫کرکس‬
ker 3: loud noise, noisy birds ‫ پرند ان پر صدا‬،‫صدای لند‬ kahrkâ-asa: eating karkas: vulture
bird (vulture)
PK:567
Indo-European Avestan ‫کرکس‬
PK:568, CH:167
ed: to eat ‫خوردن‬ asa 1: food BQ:1624,2268,
MO:5001
PK:287 PK:287, BQ:44,1624
NOTE- CH does not agree with the derivation of the Avestan word from the root "Ed: to eat"
1678
curcumin :‫هم شه‬ ‫زردچ ه‬ :‫کر م‬

kurkanû, kurkana: saffron ‫زعفران‬ kûrkema korkom korkom: turmeric ‫کر م‬
ZM:57 KL:375, ZM:57 ZM:57 BQ
1679
‫کرگدن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫کرگ‬

‫کرگدن‬
Akkadian Syriac Arabic Persian
kurkizannu: rhinoceros karkedânâ karkadan karg, kargadan: rhinoceros
‫کرگدن‬ ZM:51 ZM:51 ‫ کرگدن‬،‫کرگ‬
ZM:51 BQ:1622, NS:270
1680
299
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ِکرم‬
worm :‫هم شه‬ ‫ِکرم‬

wer 2, kwermi: to turn, bend kermi, kerma, karem: karm kerm: worm ‫ِکرم‬
‫ خم شدن‬،‫چرخ دن‬ worm
PK:649 BQ:1625 BQ:1625
PK:1142-1157, PK:649
1681
‫نا‬ :‫مقا سه‬ ‫کرنا‬

nedo: reed, pipe, flute ‫ فلوت‬،‫ لوله‬،‫تره‬ nada: flute kornâ: "war horn"
PK:759, BQ:2221 PH:237 (‫کرنا ) ارنای‬
PK:759, BQ, MO, EE*
koro: war, army, a large crowd ‫ س اه‬،‫ ار ش‬،‫جنگ‬ kâr, kâra: war,
PK:615, IC:536 army, people
PK:615, KT:175
1682
whale :‫هم شه‬ ‫کرو‬

kwal: a big fish, whale ‫ وال‬،‫بزرگ‬ ‫ما‬ kara 2: whale karv: a kind of fish ‫کرو‬
PK:958 PK:958, GR:194 GR:194
1683
‫ برکت‬:‫هم شه‬ ‫فرشتۀ مقرب‬ ّ

: ‫کرو‬
cherub :‫هم شه‬
Semitic Hebrew Arabic Persian
b.r.k: originally "to kneel". eventually the berâkah: blessing karûbiyy: a karrûbî: angel
root developed the sense of "to bless". winged angel
kerûbh: a winged ّ
‫کرو‬
(‫ت ک کردن )ق ﻼ مع زانو زدن بوده است‬ angel (consonants R & MO:2958
B are reversed) MO:2958
BR KL:164, 274
1684
‫برای مسافت‬ ‫واحد قد‬ :‫کروه‬

ker 3: loud noise, noisy birds krosa: a loud sound, also the distance korûh: about two miles
reached by such a loud voice
‫ پرند ان پر صدا‬،‫صدای لند‬ ‫کروه‬
PK:567 PK BQ:1630, MO:2960
1685
‫پوس د دندان‬ :‫کروه‬

kelewo: lacking, bald krw`: empty, lacking karveh: tooth cavity ‫کروه‬
‫ کچل‬،‫فاقد‬ NOTE- the link is not quite certain ‫از چون بر گرفت دست زروی‬
( ‫کروه دندان و شت چو ان است )رود‬
PK:554, KL:226
HN2:96 BQ:1631
1686
‫آلود‬ :‫کره‬
ker 4, kers 1: black, dirty karic: dirt kareh: dirt ‫کره‬
‫ کث ف‬،‫س اه‬ PK:573 ‫چون دست و ای ا ن ینمت جان و دل‬
(‫ا ــن هــردو ــا ـ ـنــم و آن هــردو ــا کره )نا خ و‬
SH:182, PK:573
PK:573, BQ, MO
1687
300
‫ک ّره‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
colt :‫هم شه‬ ‫ک ّره‬

gel 1: to form into a ball Gelt: young of kurrag: young of korreh: young of some
human or animal some animals like animals like horses and
‫گوله کردن‬
PK:357-364, BK:908, IC:303
‫چه آدم ا حیوان‬ horses and donkeys
‫ک ّره‬
Pok:358 AP:403 AP:403
1688
‫کج‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۱‫کژ‬ ‫کژا ند‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ اب شم‬:‫کز‬

‫کژا ند‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ اب شم‬:۲‫کژ‬
‫جامه جنگ که از اب شم پر شده‬ :‫کژا ند‬

Old Persian Pahlavi Persian Arabic
kaž, kaz: inexpensive silk kac, kač: an kaz: inexpensive silk qaz: a type of cloth
inexpensive silk
‫اب شم ارزان‬ (‫ غژغاو‬،‫ غژ‬، ‫کز )کژ‬
BQ:1637, AA:218 AA:218
Persian
Indo-European Avestan kazâkand: silk-filled
qaz: a kind of cloth
gwhen 1: to fill ‫پر کردن‬ â-kand, â- َ
NOTE- see Ken 2: to dig gand: to fill (‫کزا ند )کژا ند‬ ‫ قزاغند‬،‫قز‬
PK:491, PH:194 MO MO
PK:491
1689
‫شخص‬ : ‫کس‬
kwo: stem of interrogative kas, kas-čit: a kas: someone kas: someone, anyone
and relative pronouns person, someone
AP:404 ‫کس‬
‫ر شه ضمایر سئوا و س‬ BQ:1641, TV:86
PK:644, AP:404
PK:644,646 COGNATE- Old Persian "kaš-čiy: someone"
1690
‫ کش‬:‫مقا سه‬ ‫ برگستوان‬:‫هم شه‬ ‫کس‬

kost: bone, rib, side of anything kost: side kostî: side, also a belt ‫کس‬
‫ کنار هر چ ی‬،‫ دنده‬،‫استخوان‬ BQ:1643, KM:261 BQ
PK:616 NOTE- AD claims that this may be related to the root "Ost: bone".
1691
‫ نو‬:‫ک َسک‬
َ
‫کشک‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫پرنده‬ ‫خ و‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ک ٰی‬
eclipse :‫هم شه‬ ‫کسوف‬

leigh 2, raič*: leave ek-leipein: to leave out kusûf, kosûf: solar eclipse ‫کسوف‬
ek-leipsis: cessation of light xusûf: eclipse xosûf: lunar eclipse ‫خسوف‬
‫ترک کردن‬ TU:63
PK:669, CH:307 AD:413 MO:2975
1692
Sanskrit: kakša :‫هم شه‬ ‫س نه‬ : ‫کش‬

kaša: arm pit ‫ ز ر غل‬،‫حفره شانه‬ kaš: arm pit kaš: chest, arm pit ‫کش‬
BQ:1646 BQ:1646 ‫جوا ه آی ایران ان‬
( ‫گشاده کش و تنگ سته م ان )اسدی طو‬
BQ:1646
1693
301
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫کشاله‬
‫ کش دن‬:‫هم شه‬ ‫کشاله‬
Indo-European Av/Old Pers Persian (1)
karš*: to drag, pull ‫کش دن‬ kaša: arm pit kešâleh: crutch ‫کشاله‬
CH:243 karš: to pull PH:191, BQ
NOTE- See "Koksâ: hip, foot" for an alternative root KL:735, BT:456
1694
‫کشاله‬
koksâ: a part of body like kašâ: crotch kaš: crotch kašâleh: crotch, armpit ‫کشاله‬
foot, hip, etc.
PK:611, AP:405 AP:405 AP:405
‫قسم از دن مانند ا و اسن‬
PK:611 NOTE- See "Karš: to pull" for an alternative root
1695
‫اش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫کشاورز‬
hay :‫هم شه‬ ‫ ک دن‬:‫هم شه‬ ‫کش‬

kâu 1: to strike, beat ‫زدن‬ kôš: strike kuštan koštan: to kill ‫کش‬
PK:535, WD:331 BK:290, WD:331, TV:150 BQ:1648 BQ
NOTE- AP:405 suggests the root "Gwhen 2: to strike, hurt" for this word
1696
"‫" م ند‬ : ‫کش‬

kost: bone, rib, side kost: košti: belt, wrestling (by grabbing the opponent's belt) ‫کش‬
of anything side
‫درخرا ات ن ی که ز مس همه سال‬
‫ کنار‬،‫ دنده‬،‫استخوان‬ BQ:1643, ّ
(‫راهب د ــر ت ـرا کشتـی و زنــار دهــد )سنائـی‬
KM:261
‫هر چ ی‬ BQ
PK:616 NOTE- AD claims that this may be related to the root "Ost: bone".
1697
َ
‫شت‬ ‫ﻻ‬ :‫کشف‬
Avestan Persian
َ
kasyapa: tortoise ‫شت‬ ‫ﻻ‬ kašaf: tortoise ‫کشف‬
COGNATE- Sanskrit "kačyâpa" MO:2987, GR:204, BQ:1651 MO:2987, BQ:1651, PH:191
1698
ُ
‫پ شان کردن‬ : ‫کشف‬
ُ
kseubh 1: to xšaub: to shake âšûptak kašoftan: to disturb ‫کشف‬
shake, rock,
PK:625, AG3:26 BL1:11 ‫را خانۀ شادی کش ــفته‬
‫ت ان دادن‬
( ‫را اغ پ وزی ش ـ ـک ـفـتــه )و س و رام‬
PK:625
PK:625, BQ, MO, AG3:26
1699
302
َ
‫کشک‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
َ
feather :‫هم شه‬ "‫ــع‬ ‫"پرنده‬ :‫کشک‬
Indo-European Avestan Av/Old Pers Pahlavi
pet 1: to fly, to fall pataiti: flies, hurries karši-ptan: karšift: a
swift flying (bird) fast bird
‫ افتادن‬،‫پرواز کردن‬ PK:825
BT:458 PH:191
PK:825, CH:299
َ
ôku: swift ‫ــع‬ âsu: quick kašak: a bird, magpie (‫ کشکرک‬،‫کشک )ک َسک‬
PK:775 PK:775 BQ:1659, PH:191
COGNATES- Old Persian "pat: to fly;/ ud-pat: rise up";/ Avestan "pataiti: flies;/ fra-pataražât: bird" (PK:825)
1700
َ َ
‫کشک‬ ‫پرنده ـ رج ع شود ه‬ ‫ نو‬:‫کشکرک‬
"‫"کش ده ه کول‬ :‫کشکول‬

karš*: to drag, pull ‫کش دن‬ karš: to pull kaškûl: Dervish's cup that is "carried by the shoulder"
CH:243 KL:735, BT:456 ‫کشکول‬
PH:191, BQ
1701
‫کشور‬
karšvar: a "circle" of land, country kîšvar: country kešvar: country ‫کشور‬
‫ کشور‬، ‫حلقه ای )محدوده ای( از زم‬ BT:459 BQ:1656, BT:459
BT:459, PH:191
1702
pulley :‫هم شه‬ ‫کش دن‬

kwel: to move around, turn ‫ چرخ دن‬، ‫حرکت کردن‬ karš: to pull kešîdan: to pull ‫کش دن‬
PK:640 KL:735, BT:456 PH:191, BQ
NOTE- CH:243 suggests the root "Karš: to pull" for this word
1703
‫ا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ نان خشک‬:‫کعک‬
‫کف‬
Avestan
kafa: foam ‫کف‬ Persian
PH:192 kaf: foam, froth, lather (‫ کپچ‬،‫کف )کفچ‬
Pahlavi
kaf: froth, foam kafč-lîz: a ladle for removing scum or foam from liquids ( ‫کفچل )کفگ‬
kapcak: ladle ‫تو در این جوشش چو معمار م‬
NOTE- Sanskrit "kapha" (‫)مولوی‬ ‫کفچل م زن که س خوش م‬
MO:2997 BQ, MO
NOTE- IC:481 derives Persian "kofč: ladle" from Indo-European root "Kauks: bowl"
1704
‫او دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫کف‬ ‫کبوتر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫کف‬

‫کف‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ کفگ‬: ‫کفچل‬ ‫کف‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫کفچ‬
303
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫کفش‬
‫کفش‬
Pahlavi Persian
kafš: shoe, boot ‫ پوت‬،‫کفش‬ kafš: shoe (‫کفش )کفاش‬
MO:3005 MO
1705
‫مدف ع‬ :‫که‬
kakka: to defecate ‫ر دن‬ kekeh, kaka: excrement ‫که‬
COGNATE- Sanskrit "cack" and "kaknas" PK:521 AP:409, BQ
1706
َ
colon, cylinder :‫هم شه‬ ‫ شل‬:‫هم شه‬ ‫ کج‬،‫خم ده‬ :‫ل‬
skel: bent, curved ‫خم ده‬ skhelos, kellos: crooked kol: crooked ‫ل‬
PK:928 WD:597 ‫دانگه که گ د جهان گرد و میغ‬
(‫ِل شت چو انت گردد س یغ )بوشکور‬
COGNATE- Avestan "skarena: round" WD:597, PH:192, MO:3012
1707
‫کچل‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ل‬
council :‫هم شه‬ ‫ﻼس‬

kel 6: to shout, call classis: summons, kelâs: class ‫ﻼس‬
a group of people
‫ صدا زدن برای گردهما‬،‫ف اد زدن‬ AD:248
MO:3015
PK:548 PK:548
1708
‫ورغنه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ﻼغ‬
helmet :‫هم شه‬ ‫ﻼه‬

kel 2: to cover ‫پوشاندن‬ kulâf: cover, hat kolâh: hat ‫ﻼه‬
PK:553 PH:192,193, HM:88 BQ, AA:233
1709
۲‫خود‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ﻼهخود‬
hole :‫هم شه‬ ‫له‬

kel 2: to cover ‫پوشاندن‬ kurpak: shelter, hut kolbeh: hut ‫له‬
PK:553 PH:192,193, HM:88 BQ, AA:233
1710
harsh :‫هم شه‬ ‫لنجار‬

koro: war, army, a large crowd kâr, kâra: war, army, people kalanjâr: fight, quarrel
‫ س اه‬،‫ ار ش‬،‫جنگ‬ PK:615, KT:175 ‫لنجار‬
1711
‫لنگ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫لند‬
304
‫لنگ‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
calamity :‫هم شه‬ ‫لنگ‬

kel 3: to strike, cut, stab ‫ ب دن‬،‫خنجر زدن‬ kulang kaland, kolang: spade ‫ لنگ‬،‫لند‬
PK:545 BQ:1681 MO:3037, IC:464
1712
crust, crystal, raw :‫هم شه‬ ‫لخ‬

kreu: blood, crust, ice ‫ یخ‬،‫ پوسته سخت‬،‫خون‬ kolûx: clump ‫لخ‬
PK:621, KL:252 IC:562, MO:3040
COGNATE- Avestan "xru: bloody flesh;/ xruždra: hard" (PK:621, KL:377)
1713
‫له‬
kaput, kapolo: head, cup ‫ اسه‬، kalleh: head ‫له‬
PK:529-530 suggests Phalavi "kapârak: cup" as a cognate PK:529-530 AP:411
1714
close :‫هم شه‬ ‫لد‬

klêu: hook, peg used to lock doors ‫ قفل‬،‫قﻼب‬ kleidos: key kelîd: key ‫لد‬
PK:604 AD BQ:1687, BR8, RZ:236
1715
council :‫هم شه‬ ‫ ک شت و کن سه‬:‫هم شه‬ ‫ل سا‬

kel 6: to shout, call ek-kalein: to call out for a meeting kilîsyîâk: kelîsâ:
church church
‫ صدا زدن برای گردهما‬،‫ف اد زدن‬ ekklesia: an assembly of people
PK:548 ‫ل سا‬
PK:548, AD:412 MO:3050
BQ:1688
1716
‫م‬
kamma: little, small ‫ کوچک‬، ‫ناچ‬ kamna, kamnô: little kam kam: little ( ‫م) م‬
WD:601, IC:1044 WD:601, KT:179, IC:1044 BQ:1689 BQ:1689
1717
com-, measure :‫هم شه‬ "‫"راحت و مناسب‬ :‫ُمد‬

Indo-European Indo-European Latin French Persian
me 1: to measure Med: to take modus: measure commode: comod: chest
appropriate convenient or of drawers,
measures, to cure com: together suitable closet
‫اندازه گرف‬
PK:703, 731
PK:705 commodus: perfect (piece of ‫ُمد‬
furniture)
fit together, suitable MO
Indo-European ED*, EE*
ED*, EE*
kom: with, together, by ‫ همراه‬،‫ا‬
PK:612-613
1718
305
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫مر‬
chamber :‫هم شه‬ ‫م ان‬ :‫مر‬

kam 2, kamp: to bend, a vault ‫ حفره‬،‫خم کردن‬ kamar: waist, belt ‫مر‬
PK:524,525, CH:229 kamrâ: a room with high ceiling, a stable ‫مرا‬
Avestan Pahlavi ‫چو گرگ ظلم را کش بزور ازوی عدلت‬
kamarâ: waist, belt, also a vault kamâr ( ‫زانبو شده صحرای اقل م تو چون م ـرا )عمعق خارا‬
PK:524 BQ:1694 BQ, MO
1719
‫مر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ سقف لند‬:‫مرا‬
‫مند‬
kam 1: to restrain ‫محدود کردن‬ kamand: halter kamand: halter ‫مند‬
IC:466 BQ:1697 IC:466, MO:3076
1720
‫کران‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫کنار‬ ‫م‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫م‬

ّ
‫کناس‬
kel 6: to shout, call ek-kalein: to k.n.s: he gathered, collected, kannâs: cleaning
call out for a swept person
‫ صدا زدن برای‬،‫ف اد زدن‬ meeting ّ
kannas: sweeper, cleaner ‫کناس‬
PK:548 PK:548, AD:412 MO:3105,3096
1721
‫کنج‬
kung: corner ‫گوشه‬ konj: corner, hunchback ‫کنج‬
IC:588,1635 IC:588,1635
1722
۱‫کند‬
kund: blunt, stocky, rough ‫ خشن‬، ‫ تنومند‬، ‫رک‬ kond 1: dull ۱‫کند‬
IC:588,589 IC:588
1723
‫دﻻور‬ :۲‫کند‬
Indo-European Sanskrit Persian Persian
kund: blunt, stocky, kunthah: kond 2: a strong fighter, hero (‫ گنداور‬،‫ )کنداور‬۲‫کند‬ kondî:
rough strong ٔ courage
‫ب ر اندرش زنگه شاوران‬
‫ خشن‬، ‫ تنومند‬، ‫رک‬ ‫کندی‬
IC:588,589 ( ‫دل ان و گردان و کنداوران )فردو‬
IC:588,589
MO:3088 MO:3088
1724
۲‫کند‬ ‫ دﻻور ـ رج ع شود ه‬:‫کنداور‬
306
‫کندر‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫کندر‬
kand: to shine, to be white kandrak: shining kundurûk: kondor: incense
(‫ ُچندن‬،‫کندر ) ُچندل‬
sandalwood
‫ سف د بودن‬،‫درخش دن‬ kundruka: sandalwood
PK:526 PK:526 LF:585 LF:552,585, BQ, MO
1725
َ
‫کندن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫کندک‬
canal :‫هم شه‬ ‫کندن‬

gwhen 3, kan*: kan 1, xan, kantan, xandan: kandan: to dig ‫کندن‬
to dig and fill gan: to dig, to dig
kân: mine (of minerals) ‫ان‬
‫کندن و ُپر کردن‬ pile up, build kandak, xanak: َ
kandak: places dug out ‫کندک‬
CH:232, PK491 PK:491, PH:194, a dug-in house
BT:583 PH:194, TV:8, 155, kandû: bee hive ‫کندو‬
BQ:1707 BQ, PH:186, ES:593
1726
۲‫کند‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫کندی‬ ‫کندن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫کندو‬

‫ گنج‬:‫هم شه‬ ‫ک‬
Parthian Pahlavi Arabic Persian
gzn: treasure ‫گنج‬ ganj: treasure kanz: treasure kanz: treasure ‫ک‬
NOTE- VCQ claims it is possibly
GR:182 BR MO:3096
borrowed from a Median root
BQ:1841, BR
1727
class :‫هم شه‬ " ‫"گردهما‬ :‫ک سول‬

kel 6: to shout, call concilium: konsûl: consul ‫ک سول‬
a meeting AD:303
‫ صدا زدن برای گردهما‬،‫ف اد زدن‬ MO:3097
PK:548 AD
1728
council :‫هم شه‬ ‫ ل سا‬:‫هم شه‬ ‫ِک شت‬

Indo-European
kel 6: to shout, call ‫ صدا زدن برای گردهما‬،‫ف اد زدن‬
PK:548
Greek Aramaic Hebrew Pahlavi Persian
ek-kalein: to call out for a kenušta: kânas: he kanašya: kenešt: Jewish
meeting assembly of gathered Jewish assembly
ekklesia: an assembly of people keneseth: assembly
‫ِک شت‬
people assembly BQ:1709
TU:65 MO:3096
PK:548, AD:412 KL:849
1729
‫دندانه اﻻی دیوار‬ :۱‫کنگره‬

kar 1: hard ‫سخت‬ kankarta: fortified, kongereh: battlement on a castle wall ۱‫کنگره‬
armor
PK:531, IC:1056,1632 IC:1632, MO:3102
PK:531, IC:1632
1730
307
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ۲‫کنگره‬
congress :‫هم شه‬ ‫ گرای دن‬:‫هم شه‬ ‫هما ش‬ :۲‫کنگره‬

gredh: to walk, go gradi: to walk grade, kongereh 2: "coming together"
‫ رف‬،‫قدم زدن‬ congres ۲‫کنگره‬
gradus: step
PK:456 AD sântîgerâd: centigrade ‫سان گراد‬
PK:456
MO:3102,3212
1731
َ
‫لنگ‬ :‫کنند‬
gwhen 3, kan*: to kan 1, xan, gan: kantan, kandan: to dig ‫کندن‬
dig and fill to dig, pile up, build xandan: َ
kanand: a tool for tilling earth ‫کنند‬
‫کندن و ُپر کردن‬ PK:491, PH:194, BT:583
to dig
‫برگ کنند و ت ــر و ت شه و ناوه‬
CH:232, PK491 PH:194, TV:8, (‫ خار ز گرد ب ا ان )خجسته‬، ‫تا ناوه ک‬
155, BQ:1707
MO:3102
1732
‫نون‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫کنون‬

‫کن‬
ken: young, fresh kan 2, kaine, kainîn, kaimyâ: kanik, kanîz: maid
young girl kaničak: young
‫ تازه‬،‫جوان‬ ‫کن‬
kan-yâ, kain-ika: small woman NS:275, PH:194 BQ:1715, PH:174
PK:563
PK:563, GR:190
1733
council :‫هم شه‬ ‫ ل سا‬، ‫ ک شت‬:‫هم شه‬ ‫کن سه‬

Indo-European Greek Aramaic Arabic Persian
kel 6: to shout, call ek-kalein: to call kenušta: kanîseh: kanîseh:
out for a meeting assembly of Jewish temple Jewish temple
‫ صدا زدن برای‬،‫ف اد زدن‬ people
ekklesia: an ‫کن سه‬
PK:548 assembly of people TU:65 MO:3105,3096
PK:548, AD:412
1734
‫کو‬
kwo: stem of kô, ka 1, kû, kû-thra, ka-hya: who, which, where? ،‫ کدام‬،‫ کجا‬،‫کو‬
interrogative and
kâ 3: how? ۲‫ کـی‬،۱‫ِکـی‬
relative pronouns
BQ:672
kam 1, kam-čit, katama: which?
‫ر شه ضمایر سئوا و‬ kat: whether
‫س‬
ka-da, ka-tha: when?
PK:644,646
katâra: which of the two? either
PK:644,648, BQ:1748, PH:196
1735
308
‫ک دن‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
hew :‫هم شه‬ ‫ک دن‬

kâu 1: to strike, beat ‫زدن‬ kôftan: to kûbidan: to crush, pound, smash ( ‫ک دن )کوف‬
pound, crush
PK:535, WD:331 AP:416 AP:416
1736
‫ک ال‬
wer 2, kwermi: to turn, bend Wropal: club, mace kûpâl: mace, club (‫ک ال )گ ال‬
‫ خم شدن‬،‫چرخ دن‬ IC:1596 IC:1596, MO:3109
PK:1142-1157, PK:649
1737
‫کوتاه‬
kut: small, short ku, kva, kutaka: small kôtâh: short kûtâh: short ‫کوتاه‬
‫ کوتاه‬،‫کوچک‬ kvataka, kautaka: child kôtak: child kûdak: child ‫کودک‬
IC:594 HM:89, PH:194, IC:594 BQ:1721 kûčak: small ‫کوچک‬
BQ, IC:594
1738
hut :‫هم شه‬ ‫ خانواده‬،‫قب له‬ :‫ک چ‬

sku: to cover ‫پوشاندن‬ Kut-no: cover, shell kûč: household, family, tribe ‫کچ‬
PK:952,953, IC:1193 PK:952,953, IC:1193 IC:594,1193, MO
1739
‫کوی‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫کوچه‬ ‫کوتاه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫کوچک‬

‫کود‬
gwou: cow, ox, bull ‫او‬ Gwôu: dung gutha: dung goh: dung ‫گوه‬
KL:364, PK:483 AD:1520, PK:483 PK:484, PH:211 cûd: fertilizer ‫کود‬
BQ, PH:211
1740
‫کوتاه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫کودک‬

‫کور‬
kûr: dark, blind ‫ س اه‬،‫تارک‬ kaurvô: black kôr: blind kûr: blind ‫کور‬
IC:591,1046 IC:1046 MO:3118 MO:3118, IC:1046
NOTE- see "Kai-Ko: one-eyed" for another possible root
1741
‫کور‬
Indo-European Indo-European Pahlavi Persian (2)
kai: alone ‫تنها‬ Kai-Ko: one-eyed, dark, blind kôr: blind kûr: blind ‫کور‬
PK:519 ‫ تارک‬،‫ ناب نا‬،‫ک چشم‬ AP:415 AP:415
PK:519-520
NOTE- see "kûr: blind, dark" for another possible root
1742
309
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫کوره‬
carbon :‫هم شه‬ ‫کوره‬

ker 5, kur: heat, fire ‫ آ ش‬،‫حرارت‬ kûreh: fireplace, oven, kiln ‫کوره‬
PK:571, IC:590 IC:590, MO:3121
1743
‫غوز‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫کوژ‬ ‫اسه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫کوزه‬

‫طل‬ :‫کوس‬
kaus: to pound, beat ‫ کوف‬،‫ک دن‬ kôs- to beat, pound kôs: drum (‫کوس )کوس دن‬
CH:228, PK:535 CH:228 CH:228
1744
‫گوشه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫کوشک‬ ‫کوش دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫کوشش‬

‫کوش دن‬
kâu 1: to strike, beat kau-kušati: tries, fights hôxšîtan kûšîdan: to try, to fight
‫زدن‬ BK:290, WD:331, TV:150 BQ:1731 (‫کوش دن )کوشش‬
PK:535, WD:331 BQ
1745
‫ک دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫کوف‬
cephalic :‫هم شه‬ "‫پوش‬ " :‫کوف ّ ه‬

Indo-European Greek Italian Arabic Persian
ghebh-el: head, top kephalê: cuffia: kûfiyyah: kûfîyyeh: scarf
‫کوف ّ ه‬
head headband, scarf scarf
‫ اﻻ‬،
PK:423 PK:423, KL:259 TU:65 TU:65 MO:3127
1746
‫فاخته‬ :‫کوکو‬
kau 2: to howl, a raucous bird ‫پرنده ا صدای خشن‬ ‫ نو‬،‫زوزه کش دن‬ kûkû: cuckoo, owl ‫کوکو‬
IC:483, PK:434, 535 AP:417
1747
cove :‫هم شه‬ ‫کوه‬

gêu 1, kauč*: to kaofa: mountain kôf: kûh: mountain ‫کوه‬
bend, wrinkle mountain
kava: humped kowhân: camel's hump (‫کوهان )کوهه‬
PK:591,592, KL:391 PH:195 abar-kûh: tall mountain, name of a city
PK:394-398, PK:588-592
(‫ابرکوه )ابرقوه‬
NOTE- Compare with root "Kam 2: to bend" BQ, WD1, JS1:3
1748
‫ای‬ + ‫کوه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫کوهسار‬ ‫کوه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫کوهان‬
310
‫کوی‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫کوی‬
Pahlavi Persian
kôîk: wide road, avenue ‫خ ا ان پهن‬ kôy: avenue ‫کوی‬
BQ:1742 kôcheh: street, alley (‫ چه‬+ ‫کوچه )کوی‬
BQ:1742
1749
‫ قفس‬:‫هم شه‬ ‫پ مانه غﻼت‬ :‫ک ز‬

kap, čap*: grasp kapithe: a box for kapîč kavîz: a measure of capacity for grain
measuring grain
‫ نگه داش‬، ‫گرف‬ MO:3010 ( ‫ قف‬، ‫ک ز )کف‬
PK:527,CH:32 PK:527, HM:89 MO:3010, BQ:1664
1750
that :‫هم شه‬ ‫که‬

so: this, that ‫ آن‬،‫این‬ hâ 2, hô, hâu 2, hauv, hya: kê: that keh: that ‫که‬
it, that, the
PK:979 PK:979 BQ:197 BQ, PH
1751
‫که ا‬
leup, raup 2: to break, peel off rup,rupâ: to rob kah-rupâti: kahrobâ:
attracting amber
‫ پوست کندن‬، ‫شکس‬ AG3:55 straw, amber
PK:690. CH:195 ‫که ُ ا‬
Indo-European Sanskrit Pahlavi PH:135
BQ:938, CH:195
kuâtos: straw ‫اه‬ Kâča: straw kah: straw
IC:1021 PH:186 PH:186
1752
‫کو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۲‫ کـی‬،۱‫ِکـی‬ ‫قهرمان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫کهرمان‬

ُ
hear, show :‫هم شه‬ ‫ شکوه‬،‫ ق اد‬:‫هم شه‬ ‫شاه‬ :۳ ِ
keu 3, skeu: to kavi: sovereign kay, kavi: king kay 1: king (‫ ک ان‬،‫ )ک ا‬۳ ِ
watch, see, hear
kâvâ-usân: kayos: rich king Kâvûs: "rich king" (‫اووس )قابوس‬
‫ ش دن‬،‫د دن‬ rich king
PK:587 PH:196
PH:196, DG:504 BQ, MO, DG:491,504
1753
۳ ِ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫کا‬ ‫ آرش‬+ ۳ ِ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ک ارش‬

‫خ و‬+۳ ِ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫کخ و‬ ۳ ِ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ک ان‬
‫آی‬ :۱‫ک ش‬
kweis*, kaiš*: to assign, teach tkaeša: agreement, kêš: religious kîš 3: religion ‫کش‬
teaching belief, religion
‫ م لف کردن‬،‫درس دادن‬ PH:196, BQ:1755, MO:3153
CH:30 BQ:1755, PH:196 MO:3153
1754
311
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ۲‫ک ش‬
‫ترکش‬ :۲‫ک ش‬
karš*: to drag, pull ‫کش دن‬ karš: to pull tîr-kaš: bag for carrying arrows, quiver
CH:243 KL:735, BT:456 (‫ت کش )ترکش‬
kîš: distorted form of "tîr-kaš", quiver ۲‫ک ش‬
steig, teig: sharp tiğra: sharp, pointed
‫ت‬ PK:1016
kîš: a quiver-shaped island in the Persian Gulf ۳‫ک ش‬
PK:1016 AD:326
1755
‫ ق اد‬+ ۳ ِ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ک ق اد‬ ۲‫ک ش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ نام ج ره‬:۳‫ک ش‬

‫کما‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ک موس‬
"‫"اختﻼط و ام اج‬ :‫ک م ا‬
Indo-European Greek Arabic Persian (1)
gheu: to pour ‫رخ‬ xymeia: infusion by al-kimya: kîmîyâ: elixir
pouring (mixing) liquids chemistry
PK:447 (‫ک م ا )ک موس‬
SH:124 SH:124 BQ:1759
NOTE- KL, SH & AD derive the Arabic "al-kimyâ" from the Egyptian "khem: black". See root "Ker 4: black".
1756
"‫ی‬ ‫"صنعت استحاله م‬ :‫ک م ا‬

Indo-European Egyptian Greek Arabic Persian (2)
ker 4, kers 1: khem: xêma: black land, the al-kîmîya: kîmîyâ: chemistry,
black, dirty black former name of Egypt where the art of any rare substance
transmutation was practiced. transmutation
‫ کث ف‬،‫س اه‬ AD:30,
SH:182, PK:573 SH:182
‫کما‬
AD:30, KL:45 AD
BQ:1759
1757
pain, punish, penalty :‫هم شه‬ ‫ک‬

kwei 1: to pay back, kây: be punished cy, kyn: kîn: hostility (‫)کینه‬ ‫ک‬
revenge, punish hate, hatred
kaênâ: punishment PK:637, KL:1759,CH
‫ مجازات‬، ‫ انتقام‬، ‫از رداخت‬ CH:28
PK:637, BK:826,1447
PK:637 COGNATE- Parthian "kyn: hate" (CH:28)
1758
‫گوشه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ کوشک‬:‫کیوسک‬
" ‫"ا سان فا‬ :‫کیومرث‬

gwei, jai*: to live ‫زند کردن‬ jiva, jîta, jva: gayô-maretan: Kîûmars:
PK:467, CH:222 living perishable life (man) "mortal man"
KL:1288, PK: 467,750, BQ:1872
Indo-European GR:91 ‫کیومرث‬
Avestan
mer 2: to rub away, die
mahrka, marathyu: BQ:1872, FJ:21
‫ مردن‬،‫فرسودن‬ death
PK:735,970 PK:735, BQ:1934,1982, KL:1005
1759
‫گی‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫کیهان‬
312
‫گ‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫این حرف اه ه غ ا و دل‬

.‫شود‬
‫گـ‬
wi: part, apart ‫جدا‬ wi, vî,vi: apart, g-: a prefix meaning apart, against, analyze, etc. ‫گـ‬
against
PK:1175,1176 ‫ گشادن‬, ‫ گس خ‬, ‫ گسس‬, ‫ گ خ‬, ‫ گداخ‬:‫مثال‬
PK:1175, KT:204 BQ
1760
‫ای دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ادن‬ ۱‫اه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ات‬
gauze :‫هم شه‬ ‫ارچه زخم بندی‬ :۱‫از‬

Old Persian Pahlavi Persian Arabic French Persian
kaž, kaz: kac, kač: an kaz: inexpensive qaz: a gaze: a gâz: a surgical
inexpensive silk inexpensive silk type of loosely woven dressing
silk cloth cotton fabric
‫اب شم ارزان‬ (‫ غژغاو‬،‫ غژ‬، ‫کز )کژ‬ ‫از‬
BQ:1637, AA:218 MO AA:218 MO:3166
1761
۲‫از‬
gaz*: to bite, string ‫ ن ش زدن‬،‫از زدن‬ gaz-: to string gâz: bite ‫از‬
CH:117 CH:117 CH:118
1762
come :‫هم شه‬ ‫ پ غام‬،‫ هن ام‬:‫هم شه‬ ‫ام‬

gwa: to walk, step ‫قدم زدن‬ gam: to come, step gâman: step gâm gâm: step ‫ام‬
PK:463,CH:98 PK:463, KL:318 PK:463 BQ:1765 PH:11, BQ
1763
‫ انه‬- ،‫ ان‬-
Pahlavi Persian
kân, kânak: belonging to a group (of numbers), gân: similar, deserving (‫ـ ان ) ـ انه‬
similar, deserving
‫ شا ان‬،‫ را ان‬،‫انه‬
‫ سوند گروه مثل ان وصد ان‬،‫مانند‬
JD:151, BQ:1765
JD:151
1764
313
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫او‬
cow :‫هم شه‬ ‫او‬

gwou: cow, ox, bull gâuš, gave, gâvô, gao: gâv gâv: cow
cow, domestic animal
‫او‬ BQ:1766 (‫ گوشت‬،‫ گوساله‬،‫او )گ ان‬
KL:364, PK:483 KL:364 BK:202, BQ:1856, PH:210, MO
1765
"‫"آواز‬ :۱‫اه‬
gêi: to sing, song gâ 1: to sing gât: Zoroastrian religious songs ‫ات‬
‫ آواز‬،‫آواز خواندن‬ gâtâ: song, religious hymn gâh: music, tune (‫ )سه اه‬۱‫اه‬
PK:355 PK:355, KL:169 MO6:1648, MO:3190, KL:169
1766
refer :‫هم شه‬ ‫ مقام‬،‫م ان‬ :۲‫اه‬

gwa: to walk, step gam: to come, step gât, gâthu, gâs gâh 2: place,
gâv, gâtuš: position, rank
‫قدم زدن‬ jam, jantu: to go BQ:1771
PK:463,CH:98 place, seat, throne ۲‫اه‬
PK:463, KL:318
Indo-European Av/Old Pers gâtu-bar: gahvâreh:
carriage
bher 1: to carry ‫حمل کردن‬ bar: to carry (baby) carriage
‫گهواره‬
PK:128,163, BK:107 PK:128
PK:463, KT:183 BQ:1771,1773
1767
quench :‫هم شه‬ ‫ زان‬:‫هم شه‬ ‫ای دن‬

gweie: to over power, defeat gâ 2: to rape gâtan: to rape gâdan: to rape
‫ شکست دادن‬،‫چ ه شدن‬ PK:470, PH:197, AG3:70 PH:197 (‫ادن ) ای دن‬
PK:469 PH:197, AG3:70
1768
‫ای دن‬
gah*: to have sexual intercourse gâtan: to copulate gâêdan: to have sexual intercourse
‫ جماع‬، ‫آم ش ج‬ CH:94 (‫ای دن ) ادن‬
CH:94 CH:94
1769
‫گ‬
Aramaic Persian
j.b.r: to reunite, join together, force ‫ ن و‬،‫ وصل کردن‬،‫بهم آوردن‬ gabr: man, referred to
Zoroastrians
jabra: powerful, man ‫ مرد‬،‫ن ومند‬
‫گ‬
KL:633
NOTE- BQ: 1774 does not agree with this derivation. MO:3193
1770
‫گف‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گپ‬
314
‫گت‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
(‫بزرگ )گت و گنده‬ :‫گت‬
Pahlavi Persian
gat: large ‫بزرک‬ gat: big, huge ‫گت‬
gat-var: carrying large (club), Strong ‫قوی‬ JS1:328, DK*
JS1:328
1771
gypsum :‫هم شه‬ ‫گچ‬

Akkadian Avestan Old Persian Pahlavi Persian
gassu: mortar vîčiča: mortar, gypsum gač: chalk gac gač: chalk ‫گچ‬
‫ مﻼت‬، ‫ِ ل بنا‬ PH:199 PH:199 BQ:1776 TV:310
PH:199 NOTE- MO and HM:90 derive Old Persian "gač" through Arabic "jass" (same root)
1772
‫ خجسته‬:‫مقا ل‬ ‫ملعون‬ :‫گجسته‬

wi: part, apart ‫جدا‬ wi, vî,vi: apart, against wi-jasta: one who go-jasteh: cursed
is wished against,
PK:1175,1176 PK:1175, KT:204
cursed ‫گجسته‬
Indo-European
BQ
gwhedh: to ask, wish, want ‫ خواس‬،‫پرس دن‬ BQ:717
PK:488
COGNATES- "Avestan: jaithyemi: I ask for"; "Old Persian: jadiyâmiy: I ask for" (PK:488); /
"Pahlavi: žastan: to request" (BQ:717)
1773
‫ خجسته‬:‫هم شه‬ ‫گدا‬

Indo-European Av/Old Pers Persian Arabic Persian
gwhedh: to ask, wish, want ža 3, gad: to wish, gedâ: beggar kada takaddî:
beg begging
‫ خواس‬،‫پرس دن‬ ‫گدا‬ ES:565 ّ َ
PK:488
PK:488, WD:673, BK:1471, ‫ت دی‬
PH:470 BQ, PH:470
COGNATE- Old Indic "guidiu: I beg" (JS1:337) ES:565, NV:349
1774
‫ گدازدن‬:‫مقا سه‬ ‫گداخ‬

tekw: to run, flow tak, taka, tač: to run vi-taxti: vi-tâxtan godâxtan:
to melt (run to smelt
‫جاری شدن‬ PK:1059, BQ:503
apart) BQ:1777
PK:1059, CH:374 ‫گداخ‬
Indo-European Av/Old Pers PK:1059 NB:217, BQ:1777
wi: part, apart ‫جدا‬ wi, vî,vi: apart, against NOTE- Compare with roots "Tek, Tač: to reach"
PK:1175,1176 PK:1175, KT:204 and "Dhogh: to heat".
1775
‫گذش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گدار‬

‫ اﻻخانه تا ستا‬،‫تخته شت ام‬ :‫گداره‬
Avestan Persian
vitâra: wood boards ‫تخته‬ godâreh: summer house, boards used to cover roofs ‫گداره‬
BQ:1777 BQ:1777, DK*
1776
315
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫گداز دن‬
‫ داغ‬:‫هم شه‬ ‫گدازدن‬
dhegh: to heat, burn ‫ سوزاندن‬،‫گرم کردن‬ dažaiti: to burn godâzîdan: to melt
PK:240 vi-dâz: to melt ‫گداز دن‬
NB:217, KL:404 MO:3199, BQ:1777
wi: part, apart ‫جدا‬ wi, vî,vi: apart, against NOTE- Compare with derivations
PK:1175,1176 PK:1175, KT:204 from root "Teku 1: to flow, run"
1777
‫گذش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گذاردن‬ ‫گذش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گذار‬

‫گذش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گذر‬ ‫گذش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گذاش‬
wide, through :‫هم شه‬ ‫گذش‬

wi: part, apart ‫جدا‬ wi, vî: apart, away vi-tar: to go further, cross vitgârtan
PK:1175,1176 PK:1175, KT:204 PK:1176, PH:199,203
BQ:1778
ter 1: to cross over, overcome taro, tarya, tar: gozaštan: to pass, cross
surpass
‫ غل ه کردن‬، ‫عبور کردن‬ (‫ گدار‬،‫ گذار‬،‫ گذر‬،‫ گذاردن‬، ‫گذش )گذاش‬
PK:1075, KL:1639
PK:1075, KL:1639 BQ
1778
‫ کراوات‬:‫هم شه‬ ‫کوه‬ :۱‫گر‬

Indo-European
gwer 4: mountain ‫کوه‬
Persian
PK:477
Avestan Pahlavi gar 1: mountain ۱‫گر‬
gairi: mountain gar 1: mountain garšâh: "king of mountains" (‫ لشاه‬،‫گرشاه )گرشا‬
PK:477, KL:374, BK:25 TV:318
MO, TV:318
.‫"گر" هم شه کراوات است که مردم منطقه کوهستا کروشا )یوگسﻼوی سابق( ه آن عطر م دند تا بوی عرق را بپوشاند‬
1779
‫ار‬ :۲‫گر‬
kwer, kar* 2: to do, kar 2, kara 1: to work kar, gar gar 2: a suffix meaning
make worker or doer
NB:157, PH:80, BK:628, CH:237
‫انجام دادن‬ BQ:1778 (‫ )آهنگر‬۲‫گر‬
PK:641, CH:236 BQ
1780
‫کچل‬ :۳‫گر‬
garenu: scab on animal skin gar 2: scab gar 3: scab on skin (causing baldness) ۳‫گر‬
‫پوسته روی پوست حیوانات‬ MO:3211 gargen: one who has scab, bald ‫گ ِرگن‬
BQ:1779 PH:200, BQ:1779, MO:3211
1781
‫ُوراز‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گراز‬
316
‫گراز دن‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫خرام دن‬ :‫گرازدن‬
wreg: to push, drive vrâj: to walk, go gorâzîdan: to walk proudly, stride ‫گراز دن‬
‫ راندن‬، ‫هل دادن‬ PK:1181 ‫نوازنده ل ل ه اغ اندرون‬
PK:1181 ( ‫گرازنده آهو ه راغ اندرون )فردو‬
PH:200, BQ:1781
1782
‫لقمه‬ :‫گراس‬
Pahlavi Persian
korâčak: a roll of ‫ک لقمه نان‬ garâs: a mouthful of food ‫گراس‬
JS1:356 ‫جمله نعمت های الوان بهشت‬
(‫ک گراس از خوان احسان تون ست )غضائری‬
JS1:356
1783
grace, agree :‫هم شه‬ ‫گرا‬

gwer 2: call loudly, welcome gar 2, gard: garâmîk: gerâmî: dear, respected
to call, cry, pray revered,
‫ صدای لند‬،‫خوش آمد‬ respected
‫گرا‬
PK:478 PK:478 MO:3214, IC:376
MO:3214
1784
gravity :‫هم شه‬ ‫گران‬

gwer 1: heavy gouru: heavy garân: heavy, expensive gerân: heavy, expensive
‫سنگ‬ PK:476 AP:426 ‫گران‬
PK:476 BQ:1781, MO:3214
1785
grade :‫هم شه‬ ‫گرای دن‬

gredh: to walk, go grâ: to lean toward grây: to lean toward grâyîdan: to be inclined
‫ رف‬،‫قدم زدن‬ PK:456:AG3:71 AG3:71 ‫گرای دن‬
PK:456 AG3:71, BQ:1783
1786
‫ رو اه‬:‫هم شه‬ ‫گ ه‬
ulk, ulkos: wolf Wlp: wolf, urpa, urupis: gurbak: cat gorbeh: cat ‫گ ه‬
(with fiery eyes) dog dog
BQ:968,1784 BQ:968,1784
‫گرگ‬ PK:1179
PK:1179
PK:1144, 1179
1787
‫پهلوان‬ :۱‫گرد‬
gurdos 1: brave, proud Vtra, Vurt: hero gort, gurt: gord: strong, hero
hero, strong
‫ مغرور‬،‫شجاع‬ BQ:1786, HM:91 (‫ گرد‬،‫گرد )گردان‬
IC:307 BQ:1786 PH:200, BQ:1786, IC:307
1788
317
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ۲‫ِگرد‬
‫ گرد دن‬:‫هم شه‬ ‫مدور‬ :۲‫ِگرد‬
wer 2, kwermi: to turn, bend varet, wars, vart: gird, grd gerd: round (‫ )گردو‬۲‫ِگرد‬
to turn
‫ خم شدن‬،‫چرخ دن‬ gard: dust (‫ )گرده‬۳‫گرد‬
KL:1703, BL1:223, KT:207 BQ:1787
PK:1142-1157, PK:649 PH:198, 201, BQ
1789
‫ـ جرد‬ ‫ شهر ـ رج ع شود ه‬:۴‫ـ ِگرد‬ ۲‫ِگرد‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ خا‬:۳‫گرد‬

‫گرد دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گردان دن‬ ۱‫گرد‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گردان‬
‫گرد دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گردن‬ ‫ اوژندن‬،۱‫گرد‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گرداوژن‬
۲‫ِگرد‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گردو‬
۲‫ ِگرد‬:‫هم شه‬ ‫له‬ :‫گرده‬

wer 2, kwermi: to turn, bend verdeka, veredka: gurtak: gordeh: kidney
kidney kidney
‫ خم شدن‬،‫چرخ دن‬ ‫گرده‬
PK:1142-1157, PK:649 PK:1157 MO:3255 MO:3255
1790
۲‫ِگرد‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ دانه‬:‫گرده‬
‫گرد دن‬
wer 2, kwermi: to varet, wars, gartitan, gardîdan: to turn
turn, bend vart: to turn gartan (‫ گردان‬،‫ گردان دن‬، ‫گرد دن )گش‬
‫ خم شدن‬،‫چرخ دن‬ KL:1703, BL1:223, BQ:1790, 1792 gardan: neck ‫گردن‬
PK:1142-1157, PK:649 KT:207
PH:198,201, BQ:1820,1787, BL2:75
1791
‫ بزرگ‬:‫هم شه‬ ‫گرز‬

Indo-European Iranian Avestan Pahlavi Persian
weg 2: to be lively, strong vâz, wâz: power, vazra: a vazr: a gorz: a club
largeness or rising. club club
‫زنده و قوی بودن‬ ‫گرز‬
PK:1117 KM:201, IC:1499 PK:1117 PH:202 BQ:1793
1792
‫گرز دن‬ ‫ ناله و ش ا ت ـ رج ع شود ه‬:‫گرزش‬
grace :‫هم شه‬ ‫ آسمان‬،"‫" دعا خانه‬ :‫گرزمان‬

gwer 2: call loudly, welcome ‫ صدای لند‬،‫خوش آمد‬ gar 2, gard: to garzmân:
call, cry, pray sky
PK:478
Indo-European Avestan garô-demâna: ‫گرزمان‬
dem: house ‫خانه‬ demâna, nmâna, mân: house house of prayer, sky
PK:198 PK:199, KT:302 PK:478 BQ:1793
1793
318
‫گرزه‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ موش‬،‫مار‬ :‫گرزه‬
garz 1: to bite, sting garčak, garzak garzeh: mouse, also a type of snake ‫گرزه‬
‫ ن ش زدن‬، ‫از گرف‬ JS1:327 ‫دی مار گرزه است از او دور اش‬
CH:106 (‫که د دتر از مار گرزه گزد )نا خ و‬
CH:106, JS1:327
1794
call :‫هم شه‬ ‫ گ س‬،‫ له‬:‫هم شه‬ ‫ناله و ش ا ت کردن‬ :‫گرزدن‬

gal, garz* 2: to garez: to garzitan: to complain garzîdan: to complain ‫گرز دن‬
shout, complain, cry complain
garz-îšn: complaint garzeš: complaint ‫گرزش‬
‫ ش ا ت‬،‫ف اد زدن‬ PK:351, JS1:327
CH:122 ‫ده داد من زآن ل انت وگرنه‬
‫ نال دن‬،‫کردن‬
PK:351, CH:122
( ‫سوی خواجه خواهم شد از تو گرزش )خ وا‬
JS1:327, DK*
1795
‫ پ ان‬،" ‫"سﻼح پرتا‬ :‫گرز ن‬

gwel 1: to throw, reach ‫ رس دن‬،‫پرتاب کردن‬ gar 4: to throw gar-zin: throw weapon, arrow
PK:472 PK:472, KL:143
Indo-European Avestan ‫گرز ن‬
ghei 2: to propel ‫جلو بردن‬ zaêna 1: weapon MO, CH:108
PK:410,424 PK:424, KL:666, BK:1384

1796
wool :‫هم شه‬ ‫موی فرفری‬ :۱‫گرس‬

wel 2, war*: to Welâ: varesa: vars: vares: a string used in Zoroastrian
tear, plunder plucked off hair curly hair ceremonies
‫َورس‬
‫ غارت کردن‬،‫اره کردن‬ PK:1139 PK:1139 PH:202
gors: curly hair, braided hair ۱‫گرس‬
PK:1144, CH:208 MO, TV:285, BQ, KL:856
1797
‫گرسنه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۲‫گرس‬

‫گرسنه‬
warš*: to be hungry Vrsa: hunger gursak: hungry gors 1: hunger ۱‫گرس‬
‫گرسنه بودن‬ ‫گرسن‬ gursakîh: hunger goresneh: hungry ‫گرسنه‬
CH:423 BQ:1794 BQ:1794 gošneh: hungry ‫گشنه‬
BQ:1794, HM:92, CH:423
1798
"‫" ا استقامت م‬ :‫گرسیوز‬

kerk: thin, slender keresa: thin, little Garsîvaz: "with little resistance"
‫ ﻻغر‬،‫نازک‬ keresa-vazda: with "little power" ‫گرسیوز‬
PK:581 PK:581, BQ:1795, KL:672 BQ:1795
1799
319
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫گرشاسپ‬
hippo-, equine :‫هم شه‬ "‫" ا اس ان ﻻغر‬ :‫گرشاسپ‬

kerk: thin, slender ‫ ﻻغر‬،‫نازک‬ keresa: thin, little Garšâsp: "with lean
horses"
PK:581
Indo-European Avestan keresa-aspa: with
"lean horses" ‫گرشاسپ‬
ekwos: horse ‫اسب‬ aspa: horse
PK:581, BQ:1795, KL:672 BQ:1795
PK:301 PK:301, BQ:1819
1800
۱‫گر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ شاه کوه‬:‫گرشاه‬
grab :‫هم شه‬ ‫گرف‬

ghrebh 1: seize ‫گرف‬ grab: to grab garaftan gereftan: to grab, take (‫ گرو ان‬،‫گرف )گرو‬
PK:455 PK:455, GR:237 BQ:1797 BQ, CH:121
NOTE- TV:322 claims Persian "gero: collateral" is from "garîveh: neck" meaning to accept responsibility.
1801
wolf :‫هم شه‬ ‫گرگ‬

wel 2, war*: to tear, plunder Wlkwo: tearing vherka, vehrka: gurg gorg: wolf
animals, wolf wolf
‫ غارت کردن‬،‫اره کردن‬ PH:202 ‫گرگ‬
KL:1750
PK:1144, CH:208 KL:1750, GR:423 BQ:1797
1802
wolf :‫هم شه‬ ‫گران‬

Indo-European Indo-European Old Persian Pahlavi Persian
wel 2, war*: to Wlkwo: tearing varkana: vurkân, gorgân: gorgân: a city
tear, plunder animals, wolf wolf land wolves, name of a city in north east Iran
in north east Iran
‫ غارت کردن‬،‫اره کردن‬ KL:1750 KT:206
‫گران‬
KT:206, BQ:1798 KT:206
PK:1144, CH:208
1803
۳‫گر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ کچل‬:‫گرِگن‬
thermos :‫هم شه‬ ‫گرم‬

gwher: warm ‫گرم‬ garema: warm garm: warm garm: warm ‫گرم‬
PK:493 PK:493, KT:183 AP:432 PH:203, BQ:1800
1804
‫گرف‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ گرو ان‬،‫گرو‬
agree, grateful, grace :‫هم شه‬ "‫ " اسخگوی دعا‬،‫خداوند‬ :‫گروگر‬
gwer 2: call loudly, welcome garo-gar: fulfiller of garogar: God ‫گروگر‬
prayers, God
‫ صدای لند‬،‫خوش آمد‬ PH, BQ, CH
PK:478
PK:478
1805
320
‫گروه‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
group :‫هم شه‬ ‫ گره‬:‫مقا سه‬ ‫گروه‬

Indo-European Sanskrit Old Persian Pahlavi
ger 1: curved, round object granth: knot gratha: knot, groh: group
tie
‫ گرد‬،‫خم ده‬ PK:386,CH:122
Persian
grath*: to tie (a knot) ‫گره زدن‬ gravatha:
assembly, group gorûh: group ‫گروه‬
PK:385, CH:122
BQ:1803 MO
1806
good :‫هم شه‬ ‫گرو دن‬

wel 1: to wish, desire var 2, ver 1, varena: varavistan: geravîdan: to believe
to wish to believe
‫آرزو کردن‬ ‫گرو دن‬
PK:1137 PK:1137 BQ:1316,1303 BQ, PH, MO
1807
group :‫هم شه‬ ‫ گروه‬:‫مقا سه‬ ‫گره‬

ger 1: curved, round object ‫ گرد‬،‫خم ده‬ gratha: knot, tie grih: knot gereh: knot ‫گره‬
grath*: to tie (a knot) ‫گره زدن‬ BQ:1803 CH:122 BQ:1803, MO:3280
PK:385, CH:122
1808
‫ لو‬:‫هم شه‬ ‫گ ان‬

gwer 3: to swallow ‫قورت دادن‬ grîvâ: neck, also grivak garîveh: neck, also
PK:474 a hump a hilly land
Indo-European Av/Old Pers grîvâ-pân: BQ:1805 ‫گ وه‬
pa: to protect, feed pa: to guard protector of neck, garîbân: collar
collar
‫ غذا دادن‬،‫حفاظت کردن‬ pâta: protected PK:475, BQ:1807
‫گ ان‬
PK:787,842, BK:103 PH:41,72, KL:114 BK:233, BQ
1809
wide :‫هم شه‬ ‫ رخ‬:‫هم شه‬ ‫گ خ‬

leigh 2, raič*: leave ‫ترک کردن‬ vi-raeč: v-rextan: gorîxtan : to flee
leave away, run away
PK:669, CH:307
run away (‫گ خ )گ ز‬
Indo-European Av/Old Pers BQ,
PH:141,203, PK:669, BQ, KM:373
wi: part, apart ‫جدا‬ wi, vî: apart, away PK:669,
AG3:72, GR:11
PK:1175,1176 PK:1175, KT:204
1810
‫گ خ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گ ز‬
‫ ق‬:‫هم شه‬ ‫گ س‬
Akkadian Latin Old French English Persian
kîru: wax ‫موم‬ crassus: fat, oil grease grîs: grease ‫گ س‬
ZM:60 KL KL
1811
321
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫گ س‬
call :‫هم شه‬ ‫ ِ له‬:‫هم شه‬ ‫گ س‬

gal, garz* 2: to shout, complain, cry garez: to complain griy: to gerîstan: to cry
weep
‫ نال دن‬،‫ ش ا ت کردن‬،‫ف اد زدن‬ PK:351, CH:122 (‫گ س )گ ه‬
CH:111
PK:351, CH:122 CH:122, BQ:1802
1812
‫گ س‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گ ه‬ ‫گ ان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گ وه‬
wide, wheel :‫هم شه‬ ‫ ترجمه کردن‬،‫انجام دادن‬ :‫گزاردن‬

kwel: to move around, turn ‫ چرخ دن‬، ‫حرکت کردن‬ car, čâr: to move wîzârdan: to do, translate
PK:640 around, open field
wi-čâr: to do
wi: part, apart ‫جدا‬ wi, vî: apart, away gozârdan: to do ‫گزاردن‬
BQ:635, AG3:73, JD:297
PK:1175,1176 PK:1175, KT:204 MO, BQ, AG3:73
1813
۲‫انگ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گزانگب‬ ‫گزاردن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گزارش‬

‫ه ــج‬ :‫گ َزر‬
gogel: knob, tapering object ‫ جسم مخرو‬، ‫دستگ ه‬ gazar: carrot ‫گ َزر‬
IC:287 IC:287, MO:3306
1814
‫گ دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گزند‬

‫مال ات و خراج‬ :‫گ ت‬
Pahlavi Persian
gazit-ak: tax ‫مال ات‬ gazît: tax ‫گ ت‬
NOTE- This word has an Aramaic root ‫نهادند بر کدرم‬ ‫گ‬
JS1:330
( ‫که دهقان ن اشد دژم )فردو‬ ‫گ‬
.‫توجه ـ لغت عر "ج ه" ن از هم ر شه آرا می اشد‬
JS1:330
1815
poem :‫هم شه‬ ‫ چاره‬:‫هم شه‬ ‫انتخاب کردن‬ :‫گ دن‬

wi: part, apart ‫جدا‬ wi, vî: apart, away vi-čay, vi-kay: gozîdan:
PK:1175,1176 PK:1175, KT:204 choose apart "choose apart"
Indo-European Avestan (‫گ دن )گ ش‬
kwei 2, čai*: to collect, pile up kay 2, kaeš, čay, NB:217, AG3:75
BQ, AG3:75
‫ ان اش‬،‫جمع کردن‬ čî 1: to prepare NOTE- see "Kwer: to make" for
PK:637, CH PK:637,638 another possible root
1816
‫ وزر‬،‫ چاره‬:‫هم شه‬ ‫انتخاب کردن‬ :‫گ دن‬

kwer, kar* 2: to do, make ‫انجام دادن‬ čâra, čarana: choice vicîtan gozîdan: to
PK:641, CH:236 choose
vi-čir: to choose apart,
Indo-Euro. Av/Old Pers judge
BQ:1813 (‫ نا ر‬،‫گ دن )گ ر‬
wi: part, apart wi, vî: apart, vi-kay: to set apart BQ:1813, PH
‫جدا‬ away PK:641, BQ:1813 NOTE- see "Kwei 2: to pile
PK:1175,1176 PK:1175, KT:204 up" for another possible root
1817
322
‫گ دن‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
offend, vicious :‫هم شه‬ ‫ن ش زدن‬ :‫گ دن‬

gwhen 2, jan*: to strike ‫زدن‬ žata, jan, jaiti: gazîtan gazîdan: to
PK:492, CH:222 to hit, harm sting
Indo-European Av/Old Pers vî-jainti: to sting BQ:1813 (‫گ دن )گزند‬
wi: part, apart ‫جدا‬ wi, vî: apart, away PK:492, PH:204, PH, BQ, NS, CH
PK:1175,1176 PK:1175, KT:204 BQ:324, AG3:25
1818
‫ن ش زدن‬ :‫گ دن‬

gaz*: to bite, string ‫ ن ش زدن‬،‫از زدن‬ gaz-: to string gazîdan: to sting (‫گ دن )گزند‬
CH:117 CH:117 CH:118
1819
‫گ دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گ ش‬ ‫گ دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گ ر‬

‫د و زشت‬ :‫گست‬
gwedh: to gasta: gasta: gast: bad, ugly ‫گست‬
destroy offensive, evil ugly
‫ چه مست‬،‫چه عاشق اشد اندر عشق‬
‫خراب کردن‬
BK:1024, MO:3314 ( ‫ک ـجـا ــر چشــم او نـ ـ ـک ــی ــود گسـ ــت )و س و رام‬
PK:466 KT:183
MO:3314, BK:1024
1820
stay, vicious :‫هم شه‬ ‫ ستم‬:‫هم شه‬ ‫گستاخ‬

stâ: to stand ‫ا ستادن‬ vi-stâ-ka: vistâxv gostâx: "hard
PK:1008,1009 standing mannered"
Indo-European Av/Old Pers against, harsh BQ:1816
‫گستاخ‬
wi: part, apart ‫جدا‬ wi, vî: apart, away PK:1009,1011, PH, BQ
PK:1175,1176 PK:1175, KT:204 KL:1508, PH:205
1821
wide :‫هم شه‬ ‫ س‬:‫هم شه‬ ‫گس دن‬

ster 1: to spread ‫گس دن‬ star 1: to spread, throw vi-startan: gostardan:
PK:1029, CH:263 to spread out to spread
wi-star: to spread apart
Indo-European BQ:278,1816, ‫گس دن‬
KL:1522, AG3:73
wi: part, apart ‫جدا‬ PH:205
BQ, TV, AG3
PK:1175,1176
1822
‫گس خ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گسس‬
shear, wide :‫هم شه‬ ‫گس خ‬

ker 2, sker 2: to cut, separate sâri, sari, said, visastan
‫ جدا کردن‬،‫ب دن‬ sid: fragment BQ:1816
PK:938, IC:640,1155 Persian
Indo-European Av/Old Pers wi-sis, vi-saêd: gosîxtan: cut apart ‫گس خ‬
cut apart, send away
wi: part, apart ‫جدا‬ wi, vî: apart, ‫ گس ل‬، ‫گسس‬
away PK:578,920,947
PK:1175,1176 PH, BQ, PK:578,947
PK:1175, KT:204
1823
323
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫گس ل‬
‫گس خ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گس ل‬
‫خوشحال‬ :‫گش‬
Indo-European Avestan Old Persian
ghers, gharš*: to be delighted ‫شاد‬ zarš: happy gaš: happy ‫گش‬
PK:445, CH:471 CH:471 ‫اد خوش‬ ‫همانا برآمد‬
( ‫ب د ابر و روی هوا کرد گش )فردو‬
CH:471
1824
wide :‫هم شه‬ ‫گشادن‬

sâi, hai*: to bind, tie ‫س‬ sâ 1, hâ 1, višâtan gošâdan: to
hây: to tie : to open open
PK:891, PK:977, KL:1448, CH:135
Indo-European Av/Old Pers wi-sâ, vi-hây: BQ:1818
(‫گشادن )گشا ش‬
wi: part, apart ‫جدا‬ wi, vî: apart, away untie
BT:1801, PH:205,
PK:891,892, BT:1800, AG3:74, CH:136
PK:1175,1176 PK:1175, KT:204
AG3:74, CH:136
1825
hippo-, equine :‫هم شه‬ "‫" ا اس ان خا س ی‬ :‫گشتاسپ‬

Indo-Euro. Avestan Avestan Persian
ekwos: horse aspa: horse višta-aspa: (with) gray or old goštâsp: with gray (old) horses
‫اسب‬ horses
PK:301, BQ:1819 ‫گشتاسپ‬
PK:301 BQ, PK:1082, KT, PH:206, KM:324
1826
‫ بهشت‬:‫هم شه‬ "‫"به ن‬ ‫گشتای‬

su 1: well, good ‫خوب‬ hu 1,vahu: good goštây: "best", heaven ‫گشتای‬
PK:1037, KL:548 vah-išta: best (place), heaven ‫زانکه گشتای خوب اران راست‬
( ‫ج ــمله عق ٰ حﻼل خوارا س ــت )سنا‬
PK:1037, BK:1176, KL:169, 401 BQ, MO, FJ:19
1827
‫گرد دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گش‬
wet, wash :‫هم شه‬ ۱‫ ارشان و ارشک‬:‫هم شه‬ ‫ مذکر‬،‫ قوی‬،‫پزرگ‬ :‫گشن‬
ersen: ejector of aršan, varešna: vûšn, gûšn: gošn, gošan: male, strong, large ‫گشن‬
semen, male male, man, hero male
gošnî: insemination ‫گش‬
‫ نر‬، ‫دفع کننده م‬ PK:336, AD:1480, MO:3329 َ
‫درخ گشن سا ه بر پ ش آب‬
GR:414
PK:78-81,335 ( ‫نـ ـه ــان گشته زو چشمۀ آفتاب )فردو‬
BQ, PH:206, NS:297
1828
‫گش سپ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گشناسب‬
324
‫گش سپ‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
hippo-, equine :‫هم شه‬ "‫" ا اس ان قوی‬ :‫گش سپ‬

ersen: ejector of semen, male aršan, varešna: vûšn, gûšn: Gošnasp: "with
male, man, hero male strong horses"
‫ نر‬، ‫دفع کننده م‬
PK:78-81,335 PK:336, AD:1480, GR:414 ‫گش سپ‬
gûšn-asp:
Indo-European Avestan (with) male horses (‫)گشناسب‬
ekwos: horse ‫اسب‬ aspa: horse BQ, PH:206, NS:297
MO:3329
PK:301 PK:301, BQ:1819
1829
‫گشن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ لقاح‬: ‫گش‬ ‫گرسنه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گشنه‬

‫گف‬
Indo-European Indo-Euro. Old Persian Pahlavi Persian
ghu 1: to call for Gheu-bh: gaub, gub: to speak guftan: to tell goftan: to say ‫گف‬
help, appeal to speak
BQ:1821, AG3:75, KT:182 AG3:75, MO:3333 gap: gossip ‫گپ‬
‫مک خواس‬
KT:182 AG3, PH, BQ, MO
PK:413
1830
‫لو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ل‬
rose :‫هم شه‬ ‫ َورد‬:‫هم شه‬ ‫ل‬

Indo-European
word: thorn, flower ‫ ل‬، ‫خار‬
Persian Persian
KL:1357, BK:527
Pahlavi val, vel, vol: flower ‫ ُول‬،‫ ول‬،‫َول‬ gol: flower,
Av /Old Iranian also "fire"
wrda, varedha: rose vardâ, valğûneh: "red cheeks", facial powder
vard, vart ‫ولغونه‬ ‫ل‬
KL:1357, BQ:1822
BQ:2290, FV:129 SK:454
NOTE- Change of "vol" to "gol" happened in early Aškânî era.
1831
‫ خن‬+ ‫ل‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫لخن‬ ۱‫ ُبن‬+ ‫ل‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ل‬

َ
‫ شن‬+ ‫ل‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫لشن‬ ‫ شاه‬+ ۱‫گر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫لشاه‬
‫لو‬
gwer 3: to swallow gar 3: to swallow, devour garûk: throat galû: throat ‫ ل‬، ‫لو‬
‫قورت دادن‬ garah: throat PH:207 PK:474, BQ:1832, MO:3334
PK:474 PK:474, KT:199
NOTE- Compare with "gal: mountain" from root "Gwer 4".
1832
globule :‫هم شه‬ ‫لوله‬

gel 1: to form into a ball ‫گوله کردن‬ gulleh: ball ‫گوله‬
PK:357-364, BK:908, IC:303 goluleh: bullet ‫لوله‬
COGNATE- Sanskrit "gula: ball". PK:361, MO:3382, BQ:1861
1833
325
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ِ له‬
call :‫هم شه‬ ‫ گ س‬:‫هم شه‬ ‫ِ له‬

gal, garz* 2: to shout, complain, cry garez: to gilak: geleh: complaint ‫ِ له‬
complain complaint
‫ نال دن‬،‫ ش ا ت کردن‬،‫ف اد زدن‬ BQ:1832, CH:122
PK:351, CH:122
PK:351, CH:122 BQ:1832
1834
‫م‬
mai* 2, mei 6: to harm, reduce ‫ز ان زدن‬ mîto: damaged, lost gom: lost, missing ‫م‬
CH:258, PK:711 CH:257 CH:258
1835
‫ شمردن‬:‫هم شه‬ ‫ماردن‬

mer 1, smer, hmar*: to remember ‫ب اد آوردن‬ vi-mar: designate (off) gumârtan
PK:969, CH:137 MO, KL:961, AG3:64
Persian
wi: part, apart ‫جدا‬ wi, vî: apart, away gomârdan: designate ( ‫ماردن ) ماش‬
PK:1175,1176 PK:1175, KT:204 CH:268
1836
‫ماردن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ماش‬
mind :‫هم شه‬ ‫مان‬

men 1: to think ‫فکر کردن‬ manah: mind, manners vi-manah: to gumân
PK:726 PK:726,727, BQ think apart, guess
PK:726, BQ BQ:1834
Persian
wi: part, apart ‫جدا‬ wi, vî: apart, away
gomân: thought ‫مان‬
PK:1175,1176 PK:1175, KT:204
BQ:1949, 2316, PH
1837
commerce :‫هم شه‬ ‫مرک‬

Indo-Euro. Latin Italian Portuguese Turkish Persian
merk: to merx, comerx: commerci: comercio: gumrook: gomrok:
take, grasp merchandise commerce commerce customs fees customs
duties
‫گرف‬ PK:739 MO:3392 MO:3392 MO
‫مرک‬
PK:739 MO:3392,
YB:384
1838
mix :‫هم شه‬ ‫ م خ‬:‫مقا سه‬ ‫مخ‬

meigh 1: to sprinkle, urinate ‫ ادرار کردن‬،‫اش دن‬ a-minašti: gûmîxtan, gomîxtan: to
to mix, mixed gumêc mix up, urinate
PK:712-714
Indo-European Av/Old Pers ‫مخ‬
vi-maik, vi- BQ:1697, 1853
wi: part, apart ‫جدا‬ wi, vî: apart, away minašti: bad gomîz: urine
PK:1175,1176 PK:1175, KT:204 mix, urine ‫م‬
PK:714, BQ:1835 PH, BQ
1839
‫مخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ادرار‬: ‫م‬
326
‫گناه‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
vicious :‫هم شه‬ ‫ جناح‬:‫مقا سه‬ ‫گناه‬

Indo-European Av/Old Pers Old Persian Pahlavi Persian
wi: part, apart wi, vî,vi: apart, against nath: perish vinâs, vinâh, gonâh:
gunâh: sin
‫جدا‬ PK:1175, KT:204
Indo-European vi-nath: destruction, sin
PK:1175,1176 injure, harm ‫گناه‬
nek: to destroy ‫خراب کردن‬ BQ:1836, TV:282 BQ:1836
PK:762 KT:192,193
1840
cove :‫هم شه‬ ‫ کوه‬:‫هم شه‬ ‫گن د‬

gêu 1, kauč*: to bend, wrinkle ‫خم و درهم شدن‬ gumbat: dome gonbad: dome ‫گن د‬
PK:394-398, PK:588-592 PK:396 MO:3396, BQ:1836
1841
‫ ک‬:‫مقا سه‬ ‫گنج‬

Parthian Pahlavi Persian
gzn: treasure ganj: treasure ganj: treasure ‫گنج‬
‫گنج‬ NOTE- VCQ claims it is possibly borrowed from a Median root
BQ:1838,1841
GR:182 BQ:1841, BR
1842
‫حجم‬ :‫گنج‬
wiač: to contain ‫محتوی بودن‬ winj: to be contained gonj: volume (‫ گنج دن‬،‫گنج )گنجا ش‬
PK1130, CH:434 CH:434 CH:434
1843
‫گنج‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گنجا ش‬

‫گنجشک‬
Pahlavi Persian
vanjišk, benješk: sparrow ‫گنجشک‬ gonješk: sparrow ‫گنجشک‬
JS1:355 JS1:355
1844
‫گنج‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گنج دن‬

‫ خا ه‬،‫غده‬ :۱‫گند‬
gong, geng: lump ‫ غده‬،‫توده‬ gund: tumor, testicle gond: testicle, tumor ‫گند‬
PK:379-380 AP:443 AP:443
1845
‫س اه‬ :۲‫گند‬
Aramaic Persian Arabic Persian
g.d.d: to be strong gond: powerful, army jund: army jond: army ‫ُجند‬
‫قوی بودن‬ ‫گند‬ DS:168 ‫همه جند شاپور گ ان شدند‬
DS:168,169 DS:168 ( ‫ز درد دل شاه ب ان شدند )فردو‬
NOTE- DS:169 indicates that Arabic may have borrowed the word directly from Aramaic MO
1846
327
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫گند‬
‫ گست‬:‫مقا سه‬ ‫ بوی د‬،‫فساد‬ :‫گند‬
gwedh: to destroy gantay, ganti, gainti: gandag: gand: stink ‫گند‬
bad smell stinking
‫خراب کردن‬ gandîdan: to rot ‫گند دن‬
PK:466, BK:1024
PK:466 CH:137 BQ:1841, PH:208, BK:1179
1847
۲‫کند‬ ‫ دﻻور ـ رج ع شود ه‬:‫گنداور‬
corn, grain :‫هم شه‬ ‫ ز ره‬:‫هم شه‬ ‫گندم‬

ger 2, grnom: ripe, old, grains. Gantuma: wheat gantum: gandom: wheat
wheat
‫ غﻼت‬، ‫ پ‬،‫رس ده‬ ‫گندم‬ ‫گندم‬
PH:209, AP:444
PK:390-391 HM:95, BK:516, AP:444 BQ:1842, MO:3411
COGNATE- Sanskrit "gôdhûma: wheat"
1848
cup :‫هم شه‬ ‫گنده‬

gêu 1, kauč*: to bend, wrinkle gunda: ball of dough gondeh: large, huge ‫گنده‬
‫خم و درهم شدن‬ PK:394 PH:209, BQ:1843
PK:394-398, PK:588-592
1849
‫گند‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گند دن‬

‫گنگ‬
gang: to mock, hum gunj: to hum gung: dumb gong: deaf, dumb ‫گنگ‬
‫ زمزمه کردن‬، ‫مسخره کردن‬ PK:352 MO:3418, BQ:1844 PH:209, BQ:1844
PK:352
1850
‫گواردن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گوارا‬
voracious :‫هم شه‬ ‫ لو‬:‫هم شه‬ ‫گواردن‬

gwer 3: to swallow jaraiti: swallow gugâridan: to digest govârdan: to digest
‫قورت دادن‬ PK:474-475, AP:445 AP:445 (‫ گوارا‬،‫گواردن )گوارش‬
PK:474
AP:445
NOTE- see "Kwer1: to make + Wi: apart" for an alternative root formation
1851
‫ ار‬:‫هم شه‬ ‫گواردن‬

Indo-European Av/Old Pers Persian (2)
kwer, kar* 2: to do, make ‫انجام دادن‬ wi-kâr: to digest govârdan: digest
PK:641, CH:236
NB:157, PH:80, (‫گواردن )گوارش‬
Indo-European Av/Old Pers BK:628, CH:237 MO, AG3
wi: part, apart ‫جدا‬ wi, vî,vi: apart, against NOTE- see "Ger 3: to swallow"
PK:1175,1176 PK:1175, KT:204 for an different root
1852
‫گواردن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گوارش‬
328
‫گواز‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
cow :‫هم شه‬ ‫ او‬:‫هم شه‬ ‫چوب برای راندن ستوران‬ :‫گواز‬
gwou: cow, ox, bull gâuš, gave, gâvô, gav-âza: a gavâz: a stick to run cattle
gao: cow, domestic animal stick used to
‫او‬ drive cows (‫گواز )جواز‬
KL:364, PK:483 KL:364 and cattle ‫دوستان را ب اف ه مراد‬
( ‫دشمن کوف ه گواز )فر‬
ag: to drive ‫ چراندن‬،‫راندن‬ az: to drive JS1:329
PK:4 KL:37, PK:4, AA:194 JS1:329
1853
‫گواژدن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ د گو‬:‫گواژه‬ ‫ُجوازه‬ ‫ هاون کوچک ـ رج ع شود ه‬:‫گوازه‬
vicious, voice :‫هم شه‬ " ‫" د گو‬ :‫گواژدن‬

wi: part, apart ‫جدا‬ wi, vî,vi: apart, against vi-vačah: govâžîdan: "to speak against"
to speak
PK:1175,1176 PK:1175, KT:204
against (‫گواژ دن )گواژه‬
Indo-European Av/Old Pers ‫گ ــواژه که خـنــدان ـم ـنــدت ک ـنــد‬
wekw: voice vak, vačah, vaxš 1: NB:217,
‫انجام ادوست جنگ افکند‬
word, voice, sound AG3:75
‫صدا‬ (‫)ابوشکور‬
PK:1135 PK:1135 BQ, AG3:75
1854
‫اله‬ :‫گوال‬
Pahlavi Persian
gavâl: a rough cloth made of wool gavâl: a rough woolen cloth or bag (‫گوال )جوال‬
‫ارچه مح م و خشن‬ ‫جمال و زب دانا م نگردد‬
BQ:595 (‫خ و‬ ‫ا ر چندش بپو در جوا )نا‬
NOTE- "javâl" is from Arabic, from Pahlavi "gavâl" BQ:595
1855
‫گوال دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گوال‬
wide :‫هم شه‬ ‫زاد کردن‬ :‫گوال دن‬

Indo-European Av/Old Pers Avestan / Sanskrit Persian
wi: part, apart wi, vî: apart, vi-vard: to grow out govâlîdan: to grow
away
‫جدا‬ PK:1167 (‫ گوال‬،‫گوال دن )گواﻻندن‬
PK:1175, KT:204
PK:1175,1176
Indo-European ‫بزر ان گنج و س م و زرگوالند‬
َ
werdh: to grow, high ‫رشد کردن‬ (‫تـ ـ ــو از آزادگــی م ــردم گــوالــی )ط ان‬
PK:339,1167, KL:1097 BQ, PH:210, MO
NOTE- AG3 derives the Persian word from the Old Persian "wi-ward"
1856
‫ ن اه و آ اه‬:‫هم شه‬ ‫گواه‬

kwek, kas* 1: to appear, see ‫ د دن‬،‫ظاهر شدن‬ vi-kâs, vi-kaya, vi-či: gukâs govâh:
PK:638, CH:245 see apart, distinguish witness
BQ:1849
Indo-European Av/Old Pers PK:638, KL:42, BK:1436 ‫گواه‬
wi: part, apart ‫جدا‬ wi, vî: apart, away BQ, PH
PK:1175,1176 PK:1175, KT:204
1857
329
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫گ ال‬
‫گ ال‬
wer 2, kwermi: to turn, bend Wropal: club, mace kûpâl: mace, club (‫ک ال )گ ال‬
‫ خم شدن‬،‫چرخ دن‬ IC:1596 ‫وزو ـ ــاد بر س ـ ــام نـ ـ ـ ــرم درود‬
( ‫خداوند شمش و ک ال و خود )فردو‬
PK:1142-1157, PK:649
IC:1596, MO:3109
1858
‫او‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گ ان‬
grave :‫هم شه‬ ‫گور‬

NOTE- see "Ghou-ro-s: ghrebh 2: to dig, bury gôr gûr: grave ‫گور‬
terrifying" as an alternative root PK:455-456 BQ:1851 AP:446
1859
۱‫ گوراب‬،‫گور‬
ghou-ro-s: terrifying, grief gûr: grave gûrâb: the dome built over a grave ‫گوراب‬
‫ غم‬، ‫وحش نا‬ ‫گور‬ ‫ف ت م از جور و ستم ن ست‬
PK:453-454 PH:210 (‫که چاه گور از گورا ه م ن ست )رش دی‬
NOTE- see "Ghrebh 2: to dig, bury" for an alternative root. PH:210
1860
‫جوراب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گورب‬ ‫جوراب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۲‫گوراب‬

‫گوزن‬
Indo-Scythian Avestan Pahlavi Persian
gûysna: deer, stag ‫ گوزن‬،‫آهو‬ gavasna: deer gw'zn, gavâzan gavazn: deer ‫گوزن‬
BL1:74 BL1:74 BL1:74, BQ:1754 BQ:1754
1861
‫ سال‬+ ‫او‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گوساله‬
housel :‫هم شه‬ ‫گوسفند‬

gwou: cow, ox, bull ‫او‬ gâuš, gave, gâvô, gao-spenta: gûspand,
gao: cow, domestic animal holy farm gôsfand: sheep
KL:364, PK:483
KL:364
animal, sheep
Indo-European Avestan ‫ گوسفند‬،‫گوس ند‬
kwen: holy ‫مقدس‬ spenta: holy, also an herb BQ:1855, PK:237
PH:210
PK:630 KL:746, BK:1476, PH:210, BQ:121
1862
ear :‫هم شه‬ ‫ هوش‬:‫هم شه‬ ‫گوش‬

ôus 1: ear ‫گوش‬ Ghosh: ear gaoša: ear gôš gûš: ear ‫گوش‬
PK:785, KL:126,494 PK:457, CH:115 PK:457, BQ:1858 BQ:1855 CH:116
1863
‫او‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گوشت‬ ‫بوشاسپ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گوشاسب‬
330
‫گوشه‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
kiosk, cove :‫هم شه‬ ‫گوشه‬

Indo-European Avestan Persian Turkish French
gêu 1, kauč*: to bend, gaošaka: gûšeh: corner ‫گوشه‬ kiošk: kiosque
wrinkle corner pavilion
kûšk: castle corner room English
PK:394-398, PK:588-592
PK:398 ‫کوشک‬ KL:847 kiosk
BQ:1731 ،1859 KL:847
1864
۴‫ وار‬+ ‫گوش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گوشواره‬

‫گول‬
gurdos 2: sluggish, stupid ‫ م هوش‬،‫کند‬ gûl: stupid ‫گول‬
IC:373 IC:373, MO:3470
1865
‫لوله‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گوله‬
cup :‫هم شه‬ ‫گون‬

gêu 1, kauč*: to bend, wrinkle gaona: curly gôn, gônak: gûn: color
hair, color, type color, type
‫خم و درهم شدن‬ (‫ چون‬،‫گون )چگونه‬
PK:394-398, PK:588-592 BK:1051, TV:90
cigôn: how BQ, MO
BQ:671
1866
‫گون ا‬
genu 1: angle, knee ‫ زانو‬،‫زاو ه‬ gônia: angle, corner gûnîâ: set-square, right angle ‫گون ا‬
PK:381 PK:381 MO
1867
‫کود‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ مدف ع‬:‫گوه‬
‫تکه چوب ش ب دار‬ :‫گوه‬

wedh 2: to slay, strike ‫ زدن‬، ‫کش‬ vada: wedge goveh: wedge ‫گوه‬
PK:1115, CH:404 PK:1115, CH:404 PK:1115, CH:404
1868
‫گوهر‬
gôtra: race, origin, substance gôhar: substance, gohar: substance, anything of value, gem
material
‫ جوهره‬،‫ اصل‬،‫نژاد‬ ‫ جوهر‬،‫ گهر‬،‫گوهر‬
PH:211 PH:211 BQ:1862, AA:101, RZ:249, NS:302
1869
331
َ
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫گوه دن‬
َ
‫معامله ا ا ای کردن‬ :‫گوه دن‬
selh: to earn, posses ‫ داش‬،‫کسب کردن‬ harg: tribute, duty gauharîdan:
barter, exchange
harh*: to barter ‫معاوضه‬ wi-hîrîh: exchange َ
CH:131 (‫گوه دن )گهول دن‬
BQ, CH:131
wi: part, apart ‫جدا‬ wi, vî: apart, away CH:131
PK:1175,1176 PK:1175, KT:204

1870
‫گوی‬
NOTE- see "Gêu 1: to bend"
gel 1: to form into a ball ‫گوله کردن‬ gûy: ball ‫گوی‬
as an alternative root. PK:357-364, BK:908, IC:303 IC:303
1871
cup :‫هم شه‬ ‫گوی‬

Indo-European Indo-European Pahlavi Persian (2)
gêu 1, kauč*: to bend, Geuga, Geulos: gôy: ball, sphere gûy: ball, sphere ‫گوی‬
wrinkle ball AP:444 AP:444
‫خم و درهم شدن‬ ‫ کره‬،‫توپ‬ NOTE- see "Gel 1: to form into a ball" as
PK:394-398, PK:588-592 PK:393-398, AP:444 an alternative root
1872
‫ بردن‬+ ۲‫اه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گهواره‬ ‫گوهر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫گهر‬

َ
‫گوه دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ معاوضه‬:‫گهول دن‬
thin :‫هم شه‬ ‫گیتار‬

Indo-European Avestan Persian Greek French Persian
ten 1, tenu: tathra 1: string târ: string kithara: guitare gîtâr: guitar
to stretch, pull sitar
thri-thatra: (‫ )سه تار‬۱‫تار‬
NOTE - through ‫گیتار‬
‫کش دن‬ sitar KL:687
Spanish
MO:3502
PK:1064,1067, AD PK:1065 KL:687
1873
‫گی‬
gwei, jai*: to live gaêtha: to exist gêtîk, gêtê: world gîtî: world ‫گی‬
‫زند کردن‬ gaêtha-nâm: gêhân: world keyhân: world (‫کیهان )جهان‬
PK:467, CH:222 existing things PH:212 BQ:1868
PK:467
COGNATE- Av/Old Pers "jiva, jita, jva: living" (KL:1288,PK:467)
1874
cover :‫هم شه‬ ‫گیج‬

wer 3, werg 2: to cover, enclose ‫ محصورکردن‬،‫پوشاندن‬ gîj: dizzy, dumb ‫گیج‬
PK:1168, IC:1599 IC:1599, MO:3505, CH:97
1875
332
‫گیج‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫گیج‬
gaiz*: to excite, stir gez: astonished gîj: astonished, confused ‫گیج‬
‫ تح ک کردن‬،‫برهم زدن‬ KM:169, PH:30, BQ:178,CH:97 CH:97
CH:97
1876
‫گس‬
ghait: wavy hair ‫موی م ج دار‬ gaêsa, gaêsu: hair gês gîs: hair ‫گس‬
PK:410 ges, gesuk: hair BQ:1869 PK:410, BQ:1870
PK:410, KL:264
1877
‫گیوه‬
geibh, gaip: to spin thread giv-ak: a cotton summer show gêveh: shoe made of cotton
‫ر س دن نخ‬ ‫گیوه‬ ‫گیوه‬
PK, CH:96 JS1:344 CH:96
1878
333
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ل‬
.‫این حرف اه ه ر دل شود‬
‫ف ب‬، ‫چا لو‬ :‫ﻻ ه‬

lep, lap-aro: soft, friendly lâbag: flattery lâf: using soft and friendly words, bragging ‫ﻻف‬
AP:449 lâbeh: flattery ‫ﻻه‬
‫ دوستانه‬،‫نرم‬ ‫در آن نامه سوگند های گران‬
IC:680, PK:677-678 (‫ف نــده چــون ﻻ ۀ م ــادران )نظا گنجوی‬
IC:680, MO, PK:677-678
1879
"‫"شهر قب له ﻻج‬ :‫ﻻجورد‬

Turkish Persian
lâjîn: name of a Turkish tribe ‫نام ک قب له ترک که ﻻجورد م فروختند‬ Lâj-vard: village
of the Lâjîn tribe
MO6:1773
Indo-European Old Persian Persian ‫ﻻجورد‬
MO6:1773, KL:137
kwer, kar* 2: krta: -vard, -gerd, - jerd: town
to do, make creation, city
(‫ سوسنگرد‬،‫ بروجرد‬،‫سوند مع شهر )ابیورد‬
PH:201
PK:641, CH:236 BQ
1880
‫ﻻخ‬
lêsos: place, space, area ‫ منطقه‬،‫محل‬ lâx: a suffix meaning place of (‫ﻻخ )سن ﻼخ‬
IC:680 IC:680, MO:3522
1881
‫ﻻدن‬
Akkadian Arabic Persian Greek Latin English
ladunu: resin of a lâdan: lotus, its good smell lâdon, lôtus lotus
certain tree lôtos
‫درخت‬ ‫صمغ نو‬ ‫ﻻدن‬
BQ:1876, AD
AD:730 KL:855, MO:3523
SK:1286
1882
carnival, light :‫هم شه‬ ‫ﻻغر‬

legwh: light in weight, quick in movement ‫ چا ک‬،‫س ک‬ lâğar: thin, skinny ‫ﻻغر‬
PK:660 IC:700, MO:3530
COGNATE- Avestan "ragu, ravi: quick" (PK:660)
1883
334
‫ﻻ‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ رنگ‬:‫هم شه‬ ‫ﻻ‬
Indo-Euro. Sanskrit Persian English (1)
reg 2, raj*: râkšâ, lâkša: lâk: red resin, lacquer ‫ﻻ‬ lacquer, shellac
to dye, color (red) color
‫ه گفت و پ چ د بر خشک خا‬
‫ رنگ زدن‬، ‫رنگ‬ SH:333 (‫ی‬ ‫)عن‬ ‫زخـ ــون دل ــش خ ــا هـ ـم ــرنگ ﻻ‬ NOTE- through
Portuguese and
PK:854, CH:313 KL:856, BQ:1878 French
NOTE- See "Alek: to ward off" for another possible root. SK:281
1884
‫ﻻ‬
Indo-European Sanskrit Persian English (2)
alek: to ward off, lâkšâ, rakšâ: 100,000 soldiers, also a lâk: red resin, lacquer,
protect large group of insects lacquer shellac
‫دفاع کردن‬ lâk, râk: tree resin leaking after being ‫ﻻ‬ NOTE- through
PK:32 attacked by a swarm of insects KL:856, BQ:1878 Portuguese and
PK:32, KL:47,856 French
SK:281
NOTE- AD and SH:333 derive these words from the root "Reg 2: to dye".
1885
lull :‫هم شه‬ ۱‫ﻻل‬

lâ, lal 1, lalla: roots of sound words including animal crys, baby babbling and even lâl: dumb ‫ﻻل‬
silence.
AP:449
‫ صحبتهای نامفهوم کود ان و ح سکوت‬،‫مبنای صو لغا نظ صدای حیوانات‬
PK:650-651
1886
‫ﻻﻻ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ﻻﻻ‬ ‫ﻻله‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۲‫ﻻل‬
lullaby :‫هم شه‬ ‫ﻻﻻ‬

lâ, lal 1, lalla: roots of sound words including animal crys, baby babbling and even lâlâê: lullaby ‫ﻻﻻ‬
silence.
lâlâ: sleep ‫ﻻﻻ‬
‫ صحبتهای نامفهوم کود ان و ح سکوت‬،‫مبنای صو لغا نظ صدای حیوانات‬
AP:450
PK:650-651
1887
‫ ﻻله‬:‫هم شه‬ ‫ﻻلس‬

Pahlavi Persian
a-lâlak: red ‫قرمز‬ lâlas: a red silk fabric ‫ﻻلس‬
BQ:56 ‫گه در قدم اغ کشد فضل تو دی ا‬
( ‫گه بر کهسار نهد ح م تو ﻻلس ) در جاجر‬
BQ
1888
335
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ﻻل‬
‫ ﻻله‬:‫هم شه‬ ‫ﻻل‬
Pahlavi Persian
a-lâlak: red ‫قرمز‬ lâlak: red leather and shoes made from it ‫ﻻل‬
BQ:56 ‫در ـ ــغ از آن ش ــرف و خ ـ ــی و فضــا ل او‬
(‫که عاشق است برآن ﻻله روی ﻻل دوز )سوزنـی‬
BQ, MO
1889
‫ﻻله‬
Pahlavi Persian
a-lâlak: red ‫قرمز‬ Lâl 2: red color ‫قرمز‬
BQ:56 lâleh: a red flower (tulip) ‫ﻻله‬
âlâleh: a red flower ‫آﻻله‬
BQ, MO, KL:904
1890
‫ﻻله سار‬
Pahlavi Persian
a-lâlak: red ‫قرمز‬ lâleh-sâr: a red-
headed bird
BQ:56
Indo-European Avestan Pahlavi ‫ﻻله سار‬
ker 1: head, horn ‫ شاخ‬، sarah, sârah: head sar: head
BQ
PK:574, KL:261,657 PK:574, KL:261 BQ:1111
1891
slime :‫هم شه‬ ‫ﻻی‬

lêi: slime, sticky ‫ چس نا‬، ‫لجن‬ lây: mud, sediment ( ‫ﻻی )ﻻیرو‬
PK:662, IC:706 IC:706
Indo-Scythian Pahlavi
raup 1: to sweep away ‫جارو کردن‬ rôpet, rôp 2: sweep
BL1:251, CH:320 BL1:252
1892
‫ل مو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ﻻم‬
lament :‫هم شه‬ ‫نال دن‬ :‫ﻻی دن‬

lâiô: roar, bark, bellow ‫ ارس کردن‬،‫غرش کردن‬ lâyîdan: to express sorrow ‫ﻻی دن‬
IC:659, PK:651 ‫م ـ ــﻼم ـ ـت ـ ــم مـ ـک ـ ـن ـ ـ ـ ــد ار دراز م ـ ــﻼ ـ ــم‬
(‫بود که کشف شود حال بنده پ ش شما )مولوی‬
IC:659, MO:3549
1893
lip :‫هم شه‬ ‫لب‬

lêb: lip ‫لب‬ lap: lip lab: lip lab: lip, also side or edge of anything ‫لب‬
PK:655 BQ:1885 MO:3551 PH:212, MO:3551
1894
336
‫لت‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
leather :‫هم شه‬ ‫تکه ارچه‬ : ‫لت‬

letro: skim, strip, piece ‫ قطعه‬، ‫نوار‬ latreh: fragment, piece (of cloth) (‫ )ل ه‬۱‫لت‬
PK:681, IC:681 ‫مرا ا ر چه ه س لت کتان انداخت‬
(‫زروی صوف نظر بر نمیتـوان انـداخت )نظام قاری‬
NOTE- See "Lak: to tear" for another possible root. IC:681, MO:3563
1895
‫تکه ارچه‬ : ‫لت‬

lak: to tear ‫اره کردن‬ laxt: scrap, piece, rag (‫ )لخت‬۲ ‫لت‬
‫همان تخت پ وزه ده لخت بود‬
lakt: rag, scrap ‫تکه ارچه‬ َ
NOTE- See "Letro: piece" for ( ‫جهان روشن از ف ّر آن تخت بود )فردو‬
another possible root. PK:674, IC:660,661 IC:661, MO:3563,3573
1896
۱‫لت‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ل ه‬
‫ل ّجه‬
alek: to ward off, lâkšâ, rakšâ: lajj: a large lojjeh: the deepest point of sea ‫ل ّجه‬
‫کش هرکه در این ل ّجۀ خونخوار افتاد‬
protect 100,000 soldiers, also a group of
large group of insects people, also the
‫دفاع کردن‬ deepest point of (‫آ ــد )سعدی‬ ‫نـشـنـ ــد ــم که د ـگر ه کـ ـران‬
PK:32, KL:47,856 sea.
PK:32 AS:141, ES:613 MO:3569
1897
۲‫لت‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫لخت‬

‫لرزدن‬
lrğ: to tremble ‫لرز دن‬ rarz: to shake, shiver rrz, larz: shiver larzîdan: to shiver
IC:1640 AG3:75 AG3:75, BQ:1894 ‫لرز دن‬
BQ:1894, AG3:75
1898
‫ل س دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ِلش‬ (‫) ازی‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ (‫لز )رقص‬

‫ عسگر‬:‫مقا سه‬ ‫لشگر‬
lakš, raxš: to protect, defend ‫ دفاع کردن‬،‫حفاظت کردن‬ ra(x)ša-kara: lašgar: army
CH:196 defender
Indo-European Av/Old Pers ‫لشگر‬
kwer, kar* 2: to do, make kar 2, kara 1: to work ‫ موظف‬،‫دفاع گر‬
BQ:1895, CH:196
‫انجام دادن‬ NB:157, PH:80, BK:628, CH:237
‫ه دفاع‬
PK:641, CH:236 CH:196
1899
‫ ﻻله‬:‫هم شه‬ ‫لعل‬

Pahlavi Arabic Persian
a-lâlak: red ‫قرمز‬ la`l: red, a red stone, red ruby la`l: red ruby, also used to describe lips ‫لعل‬
BQ:56 AS:142, AA:241, TU:66 BQ:1879
1900
‫لل‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ لقلقه‬،‫لقلق‬
337
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ل‬
‫صد هزار‬ : ‫ل‬
alek: to ward off, protect lâkšâ, rakšâ: 100,000 lak: hundred thousand (soldiers) ‫ل‬
soldiers, also a large
‫دفاع کردن‬ group of insects ‫درآن نه س ــایر ماند و نه طایر از بر خ ــا‬
(‫ی‬ ‫دو ل ز لش ــکر او شد ه زر خ ــا نهان )عن‬
PK:32 PK:32, KL:47,856
KL:856, BQ:1900
NOTE- Lakh is currently used as a unit in the Indian numbering system
1901
‫لل‬
laqalaqa: flamingo, stork laqlaq: stork laklak, laqlaq: stork (‫ لغلغ‬،‫)لقلق‬ ‫لل‬
‫ ل ل‬، ‫فﻼمینگو‬ laqlaqeh: stork's cry laqlaqeh: slang speech (‫لقلقه )لغلغه‬
ZM:52 MO:3616, ZM:52 BQ:1902
1902
leg :‫هم شه‬ ‫ل د‬

Indo-European Old Iranian Persian
lek 2: to leap, fly, kick ‫ ل د زدن‬،‫پ دن‬ lakata, rakata: kick lagad: kick ‫ل د‬
PK:673, SH:217 GV:182 GV:182, MO:3620
1903
‫ل ن‬
liginnu: a pot for measuring wheat lakan, lagînâ: tub laqan: lagan: tub
tub, basin
‫پ مانه گندم‬ ZM:21, BQ:1904 ‫ل ن‬
ZM:21, BQ:1904 BQ:1904 MO:3621
1904
roar :‫هم شه‬ ‫غرغر کردن‬ :‫لند دن‬

rêu, raud* 1: to cry, roar raod 2: to weep londîdan: to growl, boast ‫لند دن‬
‫ زار زدن‬، ‫گ ه کردن‬ PK:867, CH:194 ‫برد فرما ش و لندش فزود‬
PK:867, CH:194 (‫این که ما کرد م اری هرزه بود )مولوی‬
BQ, MO, CH:194
1905
‫لنگ‬
longos, leng: limp, lame, bent, also a low land ‫ست‬ ‫ زم‬،‫ خم ده‬،‫لنگ‬ lang: lame ‫لنگ‬
IC:678,709 IC:678,709
1906
leg :‫هم شه‬ ‫ِلنگ‬

lek 1, lehk: joint, member, bend ‫ خم شدن‬،‫ عضو‬،‫مفصل‬ leng: leg ‫ِلنگ‬
PK:673 AP:454
1907
338
‫لنگر‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
anchor :‫هم شه‬ ‫لنگر‬

ang: to bend ‫خم کردن‬ ankura: anchor langar: anchor ‫لنگر‬
PK:46 AD BQ:1908
1908
‫ل ا‬
Akkadian Ancient Greek Arabic Persian
lubbu: cowpea ‫ل ا‬ lobia: cowpea lobelia lubia: beans ‫ل ا‬
FA:145, BQ:1910 FA:145, BQ:1910 NOTE- through Syriac BQ:1910
ZV1:157, BQ:1910
1909
‫آله‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ عقاب‬:‫ِله‬
run, hippo- :‫هم شه‬ ‫ اروند‬:‫هم شه‬ "‫" ا اس ان تند رو‬ :‫لهراسپ‬
Indo-European Avestan Av/Old Pers Persian
ekwos: horse ‫اسب‬ aspa: horse aurva, aurvant: swift Lohrâsp: "with
PK:301 PK:301, BQ:1819 fast horses"
Indo-European aurvat-aspa: (with) fast
horses ‫لهراسپ‬
er, ar* 2: to move, excite ‫ برانگ خ‬،‫ت ان دادن‬
PK:331, FV:112, KT:170 BQ, FV
PK:327, CH:165
1910
lick :‫هم شه‬ ‫ل س دن‬

leigh 1: to lick ‫ل س زدن‬ leiš, raêz, rêh: to lick lîsîdan: to lick ( ‫ل س دن ) ِلش‬
PK:668 PK:668, KL:886, BK:267 BQ:1895, PH:212, AG3:76
1911
‫ آل دن‬:‫مقا سه‬ (‫) ازی‬

leig: to leap, jump ‫پ دن‬ lay-lay: hopscotch (‫) ازی‬
NOTE- DK* claims that the dance name PK:667, CH:311, JS2:88 lezgî (‫لز )رقص‬
comes from a Caucasian tribe name JS2:88
1912
lemon :‫هم شه‬ ‫ل مو‬

Sanskrit Persian Arabic Spanish English Persian
limû: lemon, lîmû: lemon, lime lîmah lima lime lâym: a drink
lime NOTE - through
‫ل مو‬ ‫ﻻم‬
‫ل مو‬ BQ:1922, MO:3671
French
MO
SK:295, YB:514 KL:890
1913
‫ل موناد‬
Sanskrit Persian Turkish French Persian
limû: lemon, lime lîmû: lemon, lime limon limon, limonâd lîmonâd: lemonade
‫ل مو‬ ‫ل مو‬ ‫ل موناد‬
SK:295, YB:514 BQ:1922, MO:3671 MO
1914
339
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫م‬
.‫ه ن دل شود‬ ‫این حرف ا‬
‫َم ـ‬
mê 3: no, not mâ 2: no, not mâ ma-: a prefix for negating verbs
‫ عﻼمت ن‬، ‫خ‬ mâ-tya: that not, lest BQ:2058 (‫ م اد‬،‫ مگو‬،‫َم ـ )مرو‬
PK:703, KT:210 PK:703, KT:201 MO:3677
1915
maximum :‫هم شه‬ ‫ـُ م‬

êmos: a suffix meaning most or last -emô: most or extreme -om: a suffix indicating the
order of a number
‫سوند صفت عا‬ IC:257 ُ ّ ) ‫ـُ م‬
IC:257 (‫چهارم‬ ،‫دوم‬
IC:257
1916
us, our :‫هم شه‬ ‫ما‬

ne 2: our, us na 2: us amâg, amâh: we, us mâ: we, us ‫ما‬
‫ متعلق ه ما‬،‫ما‬ ahma, ahmâka : we BQ:1931, TV:232 BQ:1931
PK:758 PK:758, KL:1683
1917
‫ م دن‬،‫ مک دن‬:‫هم شه‬ ‫بوسه‬ :‫ماچ‬

maič*, mač*: to suck ‫مک دن‬ maêkant: oozing mêz, myc, micîtan: to mâč: kiss ‫ماچ‬
CH:357-360 CH:357-360 suck, taste CH:357-360
CH:357-360, BQ:2002
1918
mammal :‫هم شه‬ ‫ ممه‬:‫هم شه‬ ‫مادر‬

mâ: breast ‫ستان‬ Mâ-ter: feeder mâtar: mâtar: mother
(of the family), mother
PK:694, BK:103
mother
matak: female
Indo-European PK:694, mâdiyânag, mâyag: essence
ter 2, tar: a kinship term ‫ مادر‬،‫مسئول غذا‬ SK:336
BQ:1933, TV:237
Persian
‫سوند گروه ا فام ل‬ PK:694, BK:103
PT:863 mâdar: mother ‫مادر‬
mâdeh: female (‫ ما ان‬،‫ماده )ماد ان‬
NOTE- "Mâ: breast" has probably started as a nursery word. mâyeh: essence, value ‫ما ه‬
BQ:1933,1946,1964, PH:213, MO:3716, TV:237
1919
340
‫مادراندر‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫مادر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ماده‬ ۲‫ اندر‬+ ‫مادر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫مادراندر‬
‫مادر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ماد ان‬
small :‫هم شه‬ ‫مار‬

mel 2: small, harmful ‫ م‬،‫کوچک‬ mairya: harmful, evil mâr mâr: snake ‫مار‬
PK:719,724 PK:719, BK:1177, PH:283 BQ:1934 PH:283, BQ:1934
NOTE- see "Mer 2: to die" for another possible root.
1920
small :‫هم شه‬ ‫مار‬

Indo-European Avestan Pahlav Persian (2)
mer 2: to rub away, die ‫ مردن‬،‫فرسودن‬ mar. 2: to die mâr mâr: snake ‫مار‬
PK:735,970 PK:735, BQ:1934,1982, KL:1005 BQ:1934 PH:283, BQ:1934
NOTE- see "Mel 2: harmful" for another possible root.
1921
‫و تاب‬ ‫ چ‬،‫چروک‬ :‫ماز‬

maz*: to break ‫شکس‬ mâz: wrinkle ‫ماز‬
CH:272 ‫ای من ر آن روی چون قمر‬
(‫وان زلف ش ه رنگ پر ز ماز )شه د‬
CH:272, MO
1922
‫مازوت‬
Russian Persian
mazut: black oil, fuel ‫مازوت‬ mâzût: black oil ‫مازوت‬
NOTE-An online Oxford Dictionary claims that it is perhaps from MO
a Turkish derivative from Arabic zayt oil (plural zuyūt)
AR:80
1923
‫چر گرفته شده از ش‬ :‫ماست‬

Indo-European Sanskrit / Armenian Persian
mad: wet, also coagulated mâstu, maccum: mâst: yogurt (‫ماست )ماس دن‬
‫َمسکه‬
yogurt, sour cream
‫ ماس ده‬،‫خ س‬ maskeh:butter, milk fat
PK:694, CH:253 PK:694 PH:215, PK:694, BQ:1941, CH:254
1924
mask :‫هم شه‬ ‫ مسخره‬:‫هم شه‬ ‫ماسک‬

Arabic Arabic Spanish French Persian
s.k.r: he ridiculed masxarah: mascara: a masque: mâsk: a mask ‫ماسک‬
a buffoon masker, mask a mask
‫مسخره کرد‬ MO
SK:273 SK:273 SK:273 SK:273
1925
‫ماست‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ماس دن‬
341
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ماش‬
‫ماش‬
Sanskrit Persian
mâš: a kind of bean ‫غله ا ل ا‬ ‫نو‬ mâš: a small dark green grain ‫ماش‬
BQ:1942 BQ:1942
NOTE- this word has spread widely from Old Indic to other languages referring to different types of grains
1926
mina :‫هم شه‬ ‫مرغا س اه رنگ است‬ ‫نو‬ :‫ماغ‬

mad: wet, also coagulated ‫ ماس ده‬،‫خ س‬ mad: a water mâğ: a black water bird, mina ‫ماغ‬
PK:694, CH:253 bird, mina BQ, AT
COGNATE- Old Indic "madgu" PK:694, BK:184
1927
‫مادر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ما ان‬

"‫"صفرای س اه‬ :‫مال خول ا‬
Indo-European Greek Latin Persian Arabic
ghel: to shine, a xolê: bile melancholia mâlîxûlîâ: xîyal:
bright yellow color melancholy imagination
melan-xolia:
‫ زرد روشن‬،‫درخش دن‬ black bile, a ‫مال خول ا‬ AS:59,
PK:429 disease BQ:795,1947 ES:223
Indo-European AD:817
mel 1: black, dirty Persian
‫ کث ف‬،‫س اه‬ xîyâl: imagination ‫خ ال‬

PK:720 MO:1466
1928
emulsion :‫هم شه‬ ‫مال دن‬

mêlg, marz?: to wipe off, rub, milk marz, marez, mrz, marz mâlîdan: to rub
‫ دوش دن‬،‫ ا کردن‬،‫لمس کردن‬ mard: to wipe, rub BQ:3051 ‫مال دن‬
PK:722, CH:180, 269 PK:722, AG3:77, CH:180 BQ, PH, BK, MO, TV, AG3
1929
mammal :‫هم شه‬ ‫مامان‬

mâ: breast ‫ستان‬ mamma: breast mâmân: mother (‫مامان )ممه‬
PK:694, BK:103 mâter: mother MO:3679,3716
KL:948
1930
‫ما س‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ مانند‬،‫ ش ه‬:۱‫مان‬
domestic :‫هم شه‬ ‫خانواده‬ :۲‫مان‬

dem: house ‫خانه‬ demâna, nmâna, mân: house mân: house mân: house
PK:198 garô-demâna: prayer house, sky BQ:894,1949 (‫ )دودمان‬۲‫مان‬
PK:199, KT:302 TV:239
1931
342
۳‫ـ مان‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
mind :‫هم شه‬ ‫سوند مع پندار و رفتار‬ :۳‫ـ مان‬

men 1: to think manah: mind, - mân, -man: suffixes for thoughts and manners. ۳‫ ـ من‬،۳‫ـ مان‬
manners
‫فکر کردن‬ ‫ هومن‬،‫ م ش‬،‫ قهرمان‬،‫ دشمن‬،‫ بهمن‬،‫ اه من‬:‫مثال‬
PK:726 PK:726,727, BQ BQ, PH, FJ
1932
remain :‫هم شه‬ ‫ماندن‬

men 2: to remain ‫ماندن‬ man 2: await mân-stan: to stay mândan: to stay ‫ماندن‬
PK:729 KL:934, PH:215, KT:202 PH:215 BQ:1950, CH:74
1933
measure, symmetry :‫هم شه‬ ‫ش اهت داش‬ : ‫ما س‬

me 1: to measure mân: to resemble man 1: to mânastan: to resemble
resemble
‫اندازه گرف‬ ‫ش ه بودن‬ (۱‫ مان‬،‫ما س )مانند‬
PK:726,727, BQ ‫ همان‬،‫ آسمان‬،‫ درزمان‬،‫شادمان‬
PK:703, 731 CH:272
BQ
1934
‫ما س‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫مانند‬
measure, month, moon :‫هم شه‬ ‫ماه‬

Indo-European Indo-European Av/Old Pers Persian
me 1: to measure Mênôt: moon used to mâ 1: to measure mâh: moon, month
measure time
mâh, mâhya: moon, ‫ماه‬
‫اندازه گرف‬ ‫ماه برای اندازه گ ی زمان‬ month PK:731, BQ:1956, 1958,
PK:703, 731 PK:703, 731 PK:703,731, BK:54,877,1010 TV:37,113
1935
‫ ماغ‬:‫هم شه‬ ‫ما‬

mad: wet, also coagulated masya: fish mâhik, mâhîg: fish mâhî: fish ‫ما‬
‫ ماس ده‬،‫خ س‬ PK:694, BK:184 AP:465 BQ, AT
PK:694, CH:253
1936
‫موش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ماه چه‬
mitigate :‫هم شه‬ ‫ م ان‬:‫هم شه‬ ‫ما ده‬

mei 1: soft, mild mayazda: a special meal mayazd, mâz: mâ`da: mâedeh: food
of Zoroastrians, guests feast meal
‫ مﻼ م‬،‫نرم‬ ‫ما ده‬
PK:712, MO:4494 BQ:2076, BR:370 AS:148, BR:370
PK:711 MO:3674
1937
‫مادر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ما ه‬
343
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫مجوس‬
magic :‫هم شه‬ ‫مجوس‬

Indo-European Av/Old Pers Arabic Persian
magh: might, power magus, maeg, megan, moğu: majûs: majûs: Zoroastrian
Zoroastrian priest Zoroastrian
‫ قدرت‬،‫توان‬ ‫مجوس‬
PK:695
maguš: magician BR:374 MO:3884
PK:695, KL:923
1938
‫اخﻼط‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫مخلوط‬ ‫خزانه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫مخزن‬

۲‫دور‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫مدار‬
thirst :‫هم شه‬ ‫ شنه‬:‫"آب در م انه زم " هم شه‬ :‫مدی انه‬

ters: dry, to dry medi-terrâneous: (sea in Mediterranee medîterâneh: sea
the) middle of land "in the middle of land"
‫خشک کردن‬ AD:1329
PK:1078 KL
‫مدی انه‬
MO:1060, MO6:1941
1939
memory :‫هم شه‬ ‫ شمردن‬:‫هم شه‬ ‫َمر‬

mer 1, smer, hmar*: to mar. 1, smer: to mar: account, count, number ‫َمر‬
remember remember
‫لشگر است‬ ‫ا ر چند ا ما‬
‫ب اد آوردن‬ MO, KL:961, AG3:64 ( ‫ازن ز او رنـج ما ـی مراست )اسدی طو‬
PK:969, CH:137
HM, PH, BQ, CH
1940
‫ ارو ا‬،‫ غرب‬:‫هم شه‬ "‫" دورت ن مغرب‬ :‫مرا ش‬

Akkadian
erêbu: to enter, to go down (sunset) ‫ غروب خورش د‬، ‫فرو رف‬
Persian
ZM:64, KL:550
Arabic Italian Arabic Marâkeš: Morocco
ğ.r.b: to set (sun) Marocco: Marâkiš ‫مرا ش‬
Morocco NOTE- MO6: 1946
mağreb: sunset, west derives it from a
Mağreb-al-aqsâ: "farthest west", Morocco AD:854, ED* different Arabic root.
ZM:640,854
1941
‫َر ّب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ م ّ ا‬، ّ ‫مر‬

‫ مروار د‬:‫هم شه‬ ‫مرجان‬
Iranian Greek Arabic Persian
marga-ahri-ita: "born from shell", oyster margaretês: marjan: marjân: coral
pearl pearl. Coral
‫زاده شده از صدف‬ ‫مرجان‬
NOTE- This root is suggested by Ilya Gershevitch, 1989 ED*, RB:904 AR:76 BQ, MO
RB:904, ED*
1942
344
‫مرد‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
mortal :‫هم شه‬ ‫ مردن‬:‫هم شه‬ ‫مرد‬

mer 2: to rub Mor-to: mortal mareta, maša: mart: man, mard: mortal
away, die man mortal man human man
‫ مردن‬،‫فرسودن‬ ‫ا سان فا‬ PK:735, BQ:1934,1982, BQ:478,1985 ‫مرد‬
PK:735,970 PK:735,970 KL:1005 BQ, PH, FJ
1943
‫امرداد‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫مرداد‬
total, thumb :‫هم شه‬ ‫ مرگ‬،‫ مرد‬:‫هم شه‬ "‫" سل ا سان‬ :‫مردم‬
mer 2: to rub away, die Mor-to: mortal man mareta, maša: mart: man, human
mortal man
‫ مردن‬،‫فرسودن‬ ‫ا سان فا‬ tôhm: seed
PK:735, BQ:1934,1982,
PK:735,970 PK:735,970 KL:1005 mart-tôhm: people
Indo-European Indo-European Avestan BQ:478,1985
Persian
têu: to swell ‫ورم کردن‬ Teuk: egg, seed taoxman: seed, egg
PK:1082, 1084-1085 PK:1085 PK:1085
mardom: people ‫مردم‬
BQ, PH, FJ
1944
mortal :‫هم شه‬ ‫ فراموش‬،‫ خاموش‬،‫ مرد‬:‫هم شه‬ ‫مردن‬

mer 2: to rub away, die mar. 2: to die murtan mordan: to die
‫ مردن‬،‫فرسودن‬ mahrka, marathyu: death BQ:1981 (‫مردن )مرگ‬
PK:735,970 PK:735, BQ:1934,1982, KL:1005 BQ, PH, FJ
COGNATE- Avestan "mared: destroy;/ maraxš: spoil" (PK:737, KT:203)
1945
mark :‫هم شه‬ ۱‫مرز‬

merg: mark, border ‫ مرز‬،‫عﻼمت‬ mereza: boundary marz: border ۱‫مرز‬
PK:738 PK:738, KL:940 BQ:1986
1946
‫شست اه‬ :۲‫ُمرز‬

mêlg, marz?: to wipe off, rub, milk marz, marez, mrz, morz: intercourse, bottom ۲‫ُمرز‬
mard: to wipe, rub ‫چند ک د زخمهای گرزشان‬
‫ دوش دن‬،‫ ا کردن‬،‫لمس کردن‬ PK:722, AG3:77, CH:180 (‫برســر هر ژاژخــا و ُم ــرزشــان )مولوی‬
PK:722, CH:180, 269
BQ, PH, BK, MO, TV, AG3
1947
۱‫ُم غ‬
mereğa: a large bird ‫پرنده بزرگ‬ ‫نو‬ murğ, merv: bird morğ: bird ۱‫ُم غ‬
BQ:190, KL:959 BQ BQ, BK:183
1948
345
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ۲‫َم غ‬
۲‫َم غ‬
Avestan Persian
mareğâ: grass ‫علف‬ marğ: grass, a kind of fast growing weed ( ‫ )مرغزار‬۲‫َم غ‬
BQ:1990 BQ:1990, MO:4019
1949
۳‫ زار‬+ ۲‫َم غ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫مرغزار‬
marcasite :‫هم شه‬ ‫ف دارو دارد‬ ‫سولف د آهن که م‬ :‫مرقش شا‬

Aramaic Persian
mağšîsa: stone ‫سنگ‬ marqašîšâ: an iron mineral (ore) ‫مرقش شا‬
MO:4036 KL:937, BQ:1938, MO:4036
1950
‫مردن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫مرگ‬

َ ‫َم‬
‫رمر‬
marble :‫هم شه‬
mer 2: to rub away, die maraino: rub off marmar: marble stone َ ‫َم‬
‫رمر‬
‫ مردن‬،‫فرسودن‬ marmaros: polished stone, rock MO:4045, BQ:1996
PK:735,970 PK:736
1951
‫ مرجان‬:‫هم شه‬ ‫مروار د‬

Iranian Greek Pahlavi Persian
marga-ahri-ita: "born from shell", oyster margaretês: murvârît: small morvârîd:
‫زاده شده از صدف‬ pearl pearl pearl
NOTE- This root is suggested by Ilya Gershevitch, ‫مروار د کوچک‬ ‫مروار د‬
ED*, RB:904
1989 AA:247, BR BQ:1997, BR
RB:904, ED* NOTE- KGW:111 claims Greek borrowed it from Pahlavi.
1952
‫مرهم‬
mel 3: soft, soft material malagma: marham: ointment marham: ointment or
soft material to heal wounds medication for healing wounds
‫ اجناس نرم‬،‫نرم‬
PK:716 PK:719 ZV1:164
‫مرهم‬
MO
1953
"‫"دروغ آراسته شده‬ :‫مزخرف‬

gwei, jai*: to live zoe: life zografia, zuxruf: ornament, mozaxraf:
zaghrafia: false appearance nonsense
‫زند کردن‬ zoion: living
PK:467, CH:222 things, animal sketch of the
Indo-European existing things, muzaxraf: a ‫مزخرف‬
ED*
Greek painting falsified statement
gerbh: to scratch, carve graphia:
MO
ED*, ZV1:89 ED*, ZV1:89
‫ نوش‬،‫ تراش دن‬،‫خراش دن‬ description of
something
PK:392, ED* ED*
1954
346
‫ُمزد‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
meed :‫هم شه‬ ‫ُمزد‬

miždho: reward ‫اداش‬ mîžda: reward mizd moždeh: reward, worthy news ‫مژده‬
PK:746 PK:746, KL:957 BQ:2000 mozd: wage, pay, salary ‫ُمزد‬
BQ:2000,2005, PH:219
1955
mind, verify :‫هم شه‬ "‫ عاقل‬،‫"دا شمند‬ :‫مزدا‬

men 1: to think ‫فکر کردن‬ Men-dh: to learn madz-dha: done Mazdâ: "wise" ‫مزدا‬
learning, wise
PK:726 PK:730 BQ
Indo-European AD, KL:1095
dhê 2: to do, set ‫ چ دن‬،‫انجام دادن‬
AD:1512, PK:235
1956
meed, bear :‫هم شه‬ ‫مزدور‬

miždho: reward ‫اداش‬ mîžda: reward mozdûr: worker,
PK:746 mercenary
Indo-European Av/Old Pers mîžda-vare: ‫مزدور‬
wage earner
bher 1: to carry ‫حمل کردن‬ bar: to carry BQ:2000,2005, PH:219
PK:128,163, BK:107 PK:128 PK:746, KL:957
1957
mind, hagios :‫هم شه‬ "‫"یزدان پرست‬ :‫مزد سنا‬

men 1: to think ‫فکر کردن‬ Men-dh: to learn madz-dha: done mazd-êsnîh
PK:726 PK:730 learning, wise
Indo-European mazda-yasna: BQ:2001
dhê 2: to do, set ‫ چ دن‬،‫انجام دادن‬ God worshipper

AD, KL:1095
AD:1512, PK:235
yag: to worship ‫ستا ش کردن‬ yaz: to worship mazdîsnâ: God worshipper ‫مزد سنا‬
PK:501 PK:501, PH:95,252, KL:1759
BQ
1958
marrow :‫هم شه‬ ‫مغز‬ :‫م غ‬

mozgo: marrow ‫مغز‬ mazga: marrow mazg: brain mağz: brain ‫مغز‬
PK:750, KL:941 PK, KL, BK:367 BQ:2021 mazğ: brain ‫مغ‬
BQ:2021, BK:215, MO:4063
1959
‫موزک‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫مزقان‬
mosque :‫هم شه‬ ‫ مسجد‬:‫هم شه‬ ‫مزکت‬

Aramaic Persian
masgdâ: place of worship ‫پرس ش اه‬ mazget: mosque ‫ مزکت‬،‫مزگت‬
KL:1007, BR:379 ‫سخن دوز را بهش کند‬
( ‫سخن مزگ را ک ش کند )اسدی طو‬
BQ:2001, ES:638, MO:4063
1960
347
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ِمزنا‬
mega :‫هم شه‬ ‫ترازو‬ :‫ِمزنا‬

meg: great mazah, mazan: meznâ: balance, scale
NOTE- This root may be related size, greatness
‫بزرگ‬ ‫ِمزنا‬
to "Mâk: long, slender" PK:708, KL:958
PK:708, KL:958, BK:878
PH, BQ
1961
‫م دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫مزه‬

‫ مک دن‬:‫هم شه‬ ‫مزه کردن‬ :‫م دن‬
maič*, mač*: to suck maêkant: oozing mêz, myc, micîtan: to mazîdan: to taste
suck, taste
‫مک دن‬ CH:357-360 (‫م دن )مزه‬
CH:357-360 CH:357-360, BQ:2002 CH:357-360
1962
‫مژه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫مژان‬ ‫ُمزد‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫مژده‬

‫مژه‬
meigh 2: to blink, cover, darken mij(gan): eyelid, eyelash možeh: eyelash
‫ تارک شدن‬، ‫ پوشاندن‬، ‫چشمک زدن‬ CH:259 (‫مژه )مژان‬
PK:712-714, CH:259 PK:712, PH:219, BQ:2006
1963
۱‫مست‬
mad: wet, also coagulated ‫ ماس ده‬،‫خ س‬ madha: with mast mast: drunk ۱‫مست‬
much liquid, drunk
PK:694, CH:253 PK:694, BK:184 BQ:2007 BQ, AT
1964
‫ م ه‬:‫هم شه‬ ‫اندوه‬ :۲‫ُمست‬

moudh, môy: groaning môy, môyak: most: groaning, sorrow (‫ ) ُمستمند‬۲‫ُمست‬
maud*: to mourn groaning
a-mayavâ: ‫من این ُمـ ـس ــت گران را ا که گ م‬
‫عزا داری کردن‬ grief must: groaning,
complaint
( ‫من این ب داد را داد از که خواهم )و س و رام‬
IC:802, CH:270 PH:224
PH:224, AG3:77, MO PH, AG3, MO, IC
1965
۲‫ُمست‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ُمستمند‬
mosque :‫هم شه‬ ‫ مزگت‬:‫مقا سه‬ ‫مسجد‬

masgdâ: place of worship masjid: mosque masjed: mosque ‫مسجد‬
‫پرس ش اه‬ NOTE- ES: 638 claims that Arabic
NV:185
"masjed" is from Persian "mazget"
KL:1007, BR:379
KL:1007
1966
‫ماست‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫َمسکه‬
348
۱‫مشت‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
۱‫مشت‬
meuk 1: scratch, rub ‫ مالش‬، ‫خراش‬ mušti: fist must mošt: fist ۱‫مشت‬
PK:745 PK:745 BQ:2010 BQ:2010, PH:220
1967
‫ُمش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ مشتمال‬:۲‫ُمشت‬
‫ُمش‬
mêlg, marz?: to wipe off, rub, milk marz, marez, mrz, moštan: to rub, massage
‫ دوش دن‬،‫ ا کردن‬،‫لمس کردن‬ mard: to wipe, rub (۲‫ُمش ) ُمشت‬
PK:722, CH:180, 269 PK:722, AG3:77, CH:180 BQ, PH, BK, MO, TV, AG3
1968
muscle :‫هم شه‬ ‫ موش‬:‫هم شه‬ ‫ُمشک‬

Indo-European
mu: a mouse, muscle ‫ ماه چه‬،‫موش‬ Persian Latin English
PK:752
mošk: musk ‫ُمشک‬ muskus musk
Sanskrit Pahlavi
mus: mouse mušk mešk: musk (‫ِمشک )ب دمشک‬ NOTE- NOTE-
through through
muska: testicle, EE*
meškî: musk color, black ‫ِمش‬ Greek French
scrotum PK, BQ, MO AD:865
OED* NOTE- Greek may have borrowed it from Pahlavi rather than Persian
1969
‫ُمشک‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ِمشک‬

‫َمشک‬
moisos, maiša*: mêšâ, mašk: mašk: animal skin for carrying water ‫َمشک‬
sheepskin mašakah: leather bag
maškû: (royal) tent ‫َمشکو‬
‫پوست گوسفند‬ animal skin used
for carrying BQ:2014
‫فغستان چو آمد ه َمشکوی شاه‬
PK:747, AP:473, CH:261 water
( ‫ـ ـکــی ت ــاج بر س ــر زمشـک س ـ اه )فردو‬
KL:1018
MO, BQ
1970
‫ُمشک‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ س اه‬: ‫ِمش‬ ‫َمشک‬ ‫ چادر ـ رج ع شود ه‬:‫َمشکو‬
mortal :‫هم شه‬ ‫ مرگ‬،‫ مرد‬:‫هم شه‬ ‫آدم‬ :‫مش ا‬

mer 2: to rub mareta, murdyânag, mašyânag: mašyâ: Adam ‫مش ا‬
away, die maša: mortal mortal man
mašyâneh: Eve
‫ مردن‬،‫فرسودن‬ maša: Adam
PK:735,
PK:735,970 ‫مش انه‬
BQ:1934,1982, mašyôi: Eve GR:218, BQ:2017
GR:219, BQ:2017
1971
‫مش ا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ حوا‬:‫مش انه‬
349
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫مصط‬
mustache :‫هم شه‬ ‫مصط‬

menth 1: mouth, to chew mustax: upper lip mastakî mastakî: a resinous
plant and its chewable
‫ ج دن‬،‫دهان‬ mastixê: chewing gum
‫مصط‬
PK:732 PK:732 TU:69
MO:4173
1972
‫نهانخانه‬ :‫مطموره‬
temar: he concealed timara: he concealed matmûreh: an underground
storage place
‫پنهان کرد‬ matmûrah: a hiding place, storage
KL:948
‫مطموره‬
KL:948
NV:251, MO
1973
might :‫هم شه‬ ‫ره زر ش ان‬ :‫ُمغ‬

magh: might, power magus, maeg, megan, magu: moğ:
moğu: Zoroastrian priest Zoroastrian priest Zoroastrian priest
‫ قدرت‬،‫توان‬
PK:695 PK:695, KL:923 MO:4248,4421
(۱‫ُمغ ) َمغ‬
MO
1974
‫ُمغ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۱‫َمغ‬

‫گودال‬ :۲‫َمغ‬
mağa: hole, recess mağ mağ: hole, a place dug in ground ‫ ُمغا‬، ‫ َمغا‬،۲‫َمغ‬
‫ فرورفت‬،‫سوراخ‬ BQ:2020 ‫ا له و فرزانه را فرجام خا‬
( ‫)رود‬ ‫جا اه هر دو اندر ک مغا‬
PH:221, HN1:85
BQ:2021, HN1:85, AT:145
1975
magazine :‫هم شه‬ ‫مغازه‬

Parthian Pahlavi Arabic Arabic Italian Turkish Persian
gzn: ganj: kanz: maxzan: mazazzino: maghazeh: mağâzeh:
treasure treasure treasure storage storage store store
‫گنج‬ BQ:1841,
BR AA:108, BR
NOTE- ‫مغازه‬
through
GR:182 AG2:70
AG2:70
NOTE- BR claims The Pahlavi word is possibly borrowed from a Median root
1976
‫مغ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫مغز‬ ۲‫َمغ‬ ‫ گودال ـ رج ع شود ه‬: ‫مغا‬

‫مغناط س‬
Greek Persian
mağnêtes: magnet ‫مغناط س‬ meğnâtis: magnet ‫مغناط س‬
NOTE- named after the Magnesia region (from a tribe name in NOTE- most likely through Arabic
Thessaly, Greece) where magnetic iron ores were discovered
AR:80, ODE* BQ, MO
1977
350
‫ُمغ ﻼن‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ غول‬:‫بته ا درخت خار دار هم شه‬ :‫ُمغ ﻼن‬
ğ.w.l: to take suddenly ‫قاپ دن‬ ğûl: one who attacks suddenly, demon moğîlân: desert
NV:304 thorn bushes
Arabic ummî-ğîlan: "mother of demons", referring to ‫مغ ﻼن‬
umm: mother ‫مادر‬ desert bushes believed to nourish demons.
NV, MO, BQ
KL:160 NV:304
1978
moist :‫هم شه‬ ‫مفت‬

meug: wet, slippery, also to give up, describe mûkti: thrown away (worthless) moft: free ‫مفت‬
‫ توضیح دادن‬،‫ رها کردن‬، ‫ لغزنده‬، ‫مرطوب‬ PK:744 BQ:2024, PH:221
PK:744
COGNATE- Old Persian "a-mutha, a-muntha: fled" (PK:744)
1979
َ
‫فلس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ُمفلس‬
close :‫هم شه‬ ‫ ل د‬:‫هم شه‬ ‫لد‬ :‫مقﻼد‬

Indo-European Greek Aramaic Arabic Persian
klêu: hook, peg kleidos: key iqlîd, miqlâd: key meqlâd: key
used to lock doors NOTE- ES: 35 claims "eqlîd" is
‫ قفل‬،‫قﻼب‬
AD
from Persian "kelîd: key". ‫مقﻼد‬
PK:604 MO:4283
BR
1980
‫ م دن‬:‫هم شه‬ ‫مک دن‬

maič*, mač*: to suck maêkant: oozing mêz, myc, micîtan: to makîdan: to suck
suck, taste
‫مک دن‬ CH:357-360 ‫مک دن‬
CH:357-360, BQ:2002
CH:357-360 CH:357-360
1981
‫ار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫مگر‬

‫مگس‬
mako: house fly maxši: house fly maxš: house fly magas: house fly ‫مگس‬
‫مگس‬ PK:699, BK:193 makas, magas: fly BQ:2029, PH:221
PK:699 PH:221, TV:238, BL1:278
NOTE- see "Mû: a kind of fly" for an alternative root.
1982
‫مگس‬
mû, mus: fly maxši: house fly maxš: house fly magas: house fly ‫مگس‬
‫مگس‬ BK:193, AP:476 makas, magas: fly BQ:2029, PH:221
PK:752, AP:476 PH:221, TV:238, BL1:278
NOTE- see "Mako: fly" for an alternative root.
1983
351
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ُمل‬
‫ُمل‬
mehdhu: honey, intoxicating drink madhu: honey mol: wine ‫ُمل‬
‫ نوشا ه مس آور‬،‫عسل‬ madha: wine BQ:2071, PH:225, BK:389
PK:707, 723-724
NOTE- For anotherPK:707, AP:479
possible root see" Mer 2: rub away".
1984
‫ُمل‬
mer 2: to rub away, die mard: crush mol: wine ‫ُمل‬
‫ مردن‬،‫فرسودن‬ mard-una: crusher of grapes, wine maker KT:203
PK:735,970 KT:203
NOTE- For another possible root see "Mehdhu: honey, intoxicating drink".
1985
‫ملخ‬
madhaxa, mazaxa: madhax, mazax, matax: grasshopper malax: grasshopper ‫ملخ‬
grasshopper
mayg: shrimp (‫م گ )م گو‬
‫ملخ‬ maig: a kind of grasshopper, also shrimp PH:222,227, BQ:2031, MO:4503
PH:227, HM:100 PH:222,227, BQ:2031
NOTE- BQ:18 claims that these words are from a Sogdian root and cognate with Armenian "marax".
1986
melt :‫هم شه‬ ‫ملغم‬

mel 3: soft, soft material malagma: al-malagma: the malğam: paste
soft material "soft" material
‫ اجناس نرم‬،‫نرم‬ ‫ملغم‬
PK:719 KL:58
PK:716 MO:4345
1987
‫مامان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ممه‬
me, my :‫هم شه‬ ۱‫من‬

me 2: me, i ‫من‬ manâ: me, mine man man: me, I ۱‫من‬
PK:702 KL:763, PK:291, AP:478 BQ:2036 BQ:2036, TV:221, AP:478
1988
‫سه ک لوگرم‬ :۲‫من‬

Sumerian Akkadian Sanskrit Persian
mana: an ancient unit of weight mânu: unit of weight manâ man 2: a unit of weight
equal to 3 kilograms
‫واحد قد وزن‬ ZM:20,21 KL:949
۲‫من‬
ZM:20,21, KL:982
BQ:2035
1989
‫نور‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫منار‬ ۳‫ـ مان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ رفتار‬:۳‫ـ من‬
352
‫َمنج‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
mildew :‫هم شه‬ ‫زنبور عسل‬ :‫َمنج‬

mehdhu: honey, Mehlit: honey madhu: honey manj: honeybee, honey ‫َمنج‬
intoxicating drink
‫عسل‬ PK:707, AP:479 ‫م ان سته ل تو بر روی اغذ‬
‫ نوشا ه مس آور‬،‫عسل‬
PK:707, 723-724 ‫شود همچومنج عسل بر شکوفه‬
PK:707, 723-724 (‫) مال الدین اسماع ل‬
AP:479
1990
mechanics :‫هم شه‬ ‫منجنیق‬

magh: might, power ‫ قدرت‬،‫توان‬ maxanikon: a manjanîk: catapult ‫ منجنیق‬،‫منجن ک‬
war machine
PK:695 BQ:2039, NS:311, AS:164, MO:4384
KL:919, AD:780
1991
‫منجنیق‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫منجن ک‬

‫ـ مند‬
menth 2: to turn, stir mant, vant: to stir, be mand, omand: -mand: (suffix)
in control, own owner, with, like owner of, with
‫ چرخاندن‬،‫هم زدن‬ (‫مند )ه مند‬
PK:732, BQ:2040, NS:311 BQ:2040
PK:732 BQ:2040, NS:311
1992
manteaux :‫هم شه‬ ‫دستار‬ :‫مند ل‬

Latin Arabic Persian
mantil: cloak ‫خرقه‬ mandil: turban, napkin mandîl: napkin, turban ‫مند ل‬
BK:417, KL:932 KL:932 MO:4389
1993
mind :‫هم شه‬ ‫مش‬

men 1: to think ‫فکر کردن‬ manah: mind, mênîšm: maneš: mind and manners ‫مش‬
manners manners
PK:726 BQ
PK:726,727, BQ TV:240,254
1994
‫َبنگ‬ ‫ تخم حش ش ـ رج ع شود ه‬:‫منگ‬
"‫"از نژاد منوش‬ :‫منوچهر‬

skai: shining, bright čitra, čithra: clarity, face, also race and origin Manûčehr: "of
Manuš family"
‫ روشن‬،‫درخشان‬ manuš-čitra: from the "Manuš" family
PK:917 ‫منوچهر‬
BQ:2047,674, KT:184
BQ
1995
353
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫منوچهر‬
"‫" ا چهره مردانه‬ :‫منوچهر‬
skai: shining, bright ‫ روشن‬،‫درخشان‬ čitra, čithra: clarity, face, Manûčehr:
PK:917 also race and origin "with manly face"
Indo-European Indo-European manuš-čitra: with a ‫منوچهر‬
men 1: to think ‫فکر کردن‬ Manu: thinker, man manly face
PK:700, BQ:674, KT:184 PK:700
PK:726 KL:930, PK:700
1996
‫ ُ د‬+ ‫ُمغ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫م د‬ ‫موی‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫مو‬

‫مور‬
morwi: ant ‫مورچه‬ maoirî: ant môr, môrčag: ant mûr: ant (‫ مور انه‬،‫مور )مورچه‬
PK:749 PK:749 BQ:2049, TV:248 BQ:2049
1997
‫مور‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫مور انه‬ ‫مور‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫مورچه‬

‫موز‬
Sanskrit Arabic Persian
mauča: banana ‫موز‬ mauz: banana mowz: banana ‫موز‬
AR:79 AR:79, ZV1:168 AR:79
1998
‫ موق‬:‫هم شه‬ ‫چ مه‬ :‫موزه‬

meuk 2: stocking, boot ‫ چ مه‬، ‫جوراب ساق لند‬ mûzeh: boot, shoe (‫موزه )موق‬
IC:1643, CH:138 paymôzidn: to dress, to wear
Avestan Pahlavi
‫ پ موخ ؟‬،‫پ موز دن‬
maoč, muxtâ: shoe, boot môzag, mûčak: shoe,
boot ‫هم شه ه ک ساق موزه درون‬
paitiš-mauc: to shoe, to wear ‫ـکــی خـنـ ـج ــری داشـ ـت ــی آ ـگ ــون‬
fra-muxti: to take out (shoes) paymōz-: to wear
( ‫)فردو‬
PH:223, CH:138, TV:247 BQ:2051, CH:138
MO, CH:138
1999
mind, music :‫هم شه‬ ‫ مینا‬،‫ مزدا‬:‫هم شه‬ ‫موزک‬

men 1: to think mousa: musique mûsîk: music
Goddess of music
‫فکر کردن‬ protecting arts (‫ مزقان‬، ‫موزک )موس‬
PK:726 KL:947 MO:4063,4433, BQ:2052
2000
‫موزک‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫موس‬ ‫اسم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫موسم‬
muscle :‫هم شه‬ ‫موش‬

mu: a mouse, muscle ‫ ماه چه‬،‫موش‬ muš: mouse ‫موش‬
PK:752 mâhîčeh: muscle ‫ماه چه‬
COGNATE- Sanskrit "mûšaka: mouse" PK:752, BQ:2053 AP:465
2001
‫موزه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ چ مه‬:‫موق‬
354
‫موک‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫نش‬ :‫موک‬
mûk: pile, peak, spike ‫ نوک‬،‫ قله‬،‫ت ه‬ mûk: sting ‫موک‬
PK:752, IC:814 IC:814, MO:4445
2002
"‫"ق ی که در موم ا کردن ار م فته‬ :‫ موم ا‬،‫موم‬

Persian Persian Arabic Greek Medieval Latin Old French
mûm: wax mûmiya: the mûmiyah: moumia mumia momie
tar used in asphalt
‫موم‬ mummification.
ED* ED*, EE*, CL* ED*, CL*
ED*, EE*, CL* ED*, EE*, CL* English
‫موم ا‬
ED*, EE*, CL*
mummy
ED*, EE*, CL*
2003
‫موی‬
Pahlavi Persian
môdh, mô: hair ‫موی‬ mûy: hair (‫موی )مو‬
BQ:2057 BQ:2057
2004
۲‫ ُمست‬:‫هم شه‬ ‫زاری‬ :‫م ه‬

moudh, maud*: môy: groaning môy, môyak: groaning mûy-îdan: to cry
to mourn NOTE- PH links these to
‫عزا داری کردن‬ a-mayavâ: grief (‫م دن )م ه‬
Avestan "amâ-yavâ: grief".
IC:802, CH:270 PH, AG3, MO, IC
PH:224 PH:224, AG3:77, MO
2005
‫مهتاب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫َمه‬ ‫م ه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫م دن‬

۱‫ِمه‬
meigh 2: to blink, cover, darken maeğa: cloud mîğ: cloud mîğ: cloud ‫میغ‬
‫ تار ک شدن‬، ‫ پوشاندن‬، ‫چشمک زدن‬ PK:712, BQ:2079 BL1:285 meh 1: fog ۱‫ِمه‬
PK:712-714, CH:259 PH:226, BL1:285
2006
mega :‫هم شه‬ ۲‫ِمه‬

meg: great ‫بزرگ‬ maz, mazant: great mêh: great meh: great
NOTE- This root may be related
to "Mâk: long, slender"
PK:708, KL:958, BK:878 ( ‫ )مه‬۲‫ِمه‬
PH, BQ
PK:708, KL:958
2007
355
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫مهتاب‬
moon :‫هم شه‬ ‫مهتاب‬

tep: to be warm ‫گرم بودن‬ tafnu, tap 2, tab: warm, glowing mâh-tab: mahtâb:
moonshine moonshine
PK:1069 PK:1069, KL:1589
Indo-European Indo-European Av/Old Pers BQ:49,453,125 (‫مهتاب ) َمه‬
2,1958
me 1: to measure Mênôt: moon used to mâ 1: to measure
BQ, PH
measure time
‫اندازه گرف‬ mâh, mâhya:
‫ماه برای اندازه گ ی زمان‬ moon, month
PK:703, 731
PK:703,731,
PK:703, 731 BK:54,877,1010
2008
‫می ا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ِمهر‬

‫ُمهر‬
mûrâ: seal, coin, jewel ‫ جواهر‬،‫ سکه‬،‫ُمهر‬ mutrâk, mudrâk: ring mohr: seal (‫ُمهر )مهره‬
BL1:283 mudar, muhr: seal PH:224, BQ:2062,2068, BL1:284
COGNATE- Sanskrit "mudra: seal" KL:993, BL1:284, BQ:2062
2009
‫ُمهر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ُمهره‬ ‫ِمهر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫مهران‬
mega :‫هم شه‬ ‫ ِمه و مه‬:‫هم شه‬ ‫بزرگ ن‬ :‫ِم َهست‬

meg: great ‫بزرگ‬ maz, mazant: mehast:
NOTE- This root may be related to "Mâk: long, slender" great greatest
maz-išta: greatest ‫ِمهست‬
PK:708, KL:958
PH, BQ
PK:708, KL:958, BK:878
isto: most ‫سوند عا‬ išta: a superlative suffix
KL:35 KT:191,202
2010
‫میهمان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫مهمان‬ ‫ ش د‬+ ‫ماه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫مهش د‬

‫هندسه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫مهندس‬
‫ ُمل‬:‫هم شه‬ ‫ِمـی‬

mehdhu: honey, intoxicating drink madhu: honey mai, madh may: wine ‫ِمـی‬
‫ نوشا ه مس آور‬،‫عسل‬ madha: wine BQ:2071, PH:225, BK:389
PK:707, 723-724 BQ:2071
PK:707, AP:479
2011
middle :‫هم شه‬ ‫م ان‬

medhyo: middle ‫م ان‬ maidyâna: middle miyân, miyân: middle ‫م ان‬
PK:706-707 KL:954, PH:225, AP:486 AP:486
AP:486
2012
356
‫می ا‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ آفتاب‬،‫فرشته مح ت‬ :‫می ا‬
mei 4: to bind, tie mithra: bond, friendship, mitr, mitrâ: angel of light, sun ‫می ا‬
‫ ا جاد هم ست‬، ‫س‬ kindness, angel of light mithr: love,
guarding the truth. mehr: sun, a month in the Persian
kindness calendar
PK:710
PK:710, KT:203 BQ:2061 (‫مهر )مهران‬
BQ:2060, MO5:2056, KT:203
NOTE- BQ:2061 derives the Old Persian "mithra" from Sanskrit "mith: join"
2013
ammunition :‫هم شه‬ ‫میخ‬

mei 2: to fix, build, fence maixa: nail mîx: nail ‫میخ‬
‫ نرده کش دن‬، ‫ ساخ‬،‫تعم کردن‬ mayûxa: door mîxak: carnation (due to its nail-shaped buds)
knob ‫م خک‬
PK:709 BQ:2073, KT:202 PK:709
2014
mist :‫هم شه‬ ‫ادرار کردن‬ : ‫مخ‬

meigh 1: to sprinkle, urinate maêz: urine mêzîtan mîz: urine ‫م‬
‫ ادرار کردن‬،‫اش دن‬ PK:713, BQ:62, BK:273 BQ:2073 mîxtan: to urinate ‫مخ‬
PK:712-714 BQ:1835,2073, MO:4493
2015
‫میخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫م خک‬
gentleman, generate :‫هم شه‬ ‫م زا‬

gene: to give birth to ‫زای دن‬ zâta: born mîrzâ: Nobel born ‫م زا‬
PK:373 PK:373, GR:462
PK:373, BQ, PH
Arabic Persian
a'.m.r: to command ‫امرکردن‬ amîr: ruler, noble person ‫ام‬
KL:26, NV:33 NV:33, MO
2016
‫ ای دن‬+ ‫َم َ د‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫م ان‬ ‫مخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫م‬

‫میهمان‬ :‫َم َ د‬
mei 1: soft, mild mayazda: a special mayazd, mayazd: feast, guests ‫َم َ د‬
meal of Zoroastrians, mâz: feast
‫ مﻼ م‬،‫نرم‬ guests mîzbân: host ‫م ان‬
PK:711
BQ:2076, BR:370
‫ای ه َم َ د اندرون هزار ف دون‬
PK:712, MO:4494
( ‫ای ه ن د اندرون هزار تهم )فر‬
BQ, MO
2017
‫ راه‬+ ‫مخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫م راه‬
357
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫مش‬
‫مش‬
moisos, maiša*: sheepskin mâêša: ram mêš: ewe mîš: ram ‫مش‬
‫پوست گوسفند‬ mâêšî: sheep BQ:2078 BQ:2078, PH:226, CH:261
PK:747, AP:473, CH:261 PK:747, BK:158, BQ:2078
2018
‫ملخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫مگ‬ ۱‫ِمه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫میغ‬

‫ملخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫م گو‬
mind, mosaic :‫هم شه‬ ‫ مینو‬،‫مینا‬

men 1: to think ‫فکر کردن‬ mainyu: spirit, heaven mînû: world ‫مینو‬
PK:726 PK:726, AD:26 mînâ: blue (skylike) gloss, glass ‫مینا‬
NOTE- See BQ:2082 for a discussion on "mînâ" roots BQ:2083, PH:227
2019
‫میوه‬
maêkva: fruit ‫میوه‬ mîvak miveh: fruit ‫میوه‬
BQ:2084 BQ:2084 BQ:2084
2020
‫ میهن‬:‫هم شه‬ ‫میهمان‬

meit 1, mait* 1: to stay, dwell maêt: to stay mêhmân: mihmân: guest
guest
‫ اقامت کردن‬،‫ماندن‬ maêthman: guest, one (‫میهمان )مهمان‬
PK:715, CH:259 who stays BQ:2069,2084 BQ:2069,2084, CH:259
PK:715, CH:259
2021
‫ میهمان‬:‫هم شه‬ ‫وطن‬ :۱‫میهن‬

meit 1, mait* 1: to stay, dwell maêt: to stay mêhan: a mêhan: homeland
place to stay,
‫ اقامت کردن‬،‫ماندن‬ maêthanam: staying homeland
‫میهن‬
PK:715, CH:259 place, homeland BQ:2069,2084, CH:259
BQ:2069,2084
PK:715, CH:259
2022
‫کره ا ش گوسفند‬ :۲‫میهن‬

meit 2, mait* 2: to throw, discard mit, mith: to mîhan: butter, sheep's milk ۲‫میهن‬
discard NOTE- CH:261 states that this word may
‫ پرت کردن‬، ‫دور ر خ‬
be influenced with the root Maiša: sheep.
CH:260
PK:968, CH:260
CH:260, BQ
2023
358
‫ن‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ه م ا ل دل‬ ‫این حرف ا‬

.‫شود‬
no :‫هم شه‬ ‫نا ـ‬

َ َ
ne 1, an 3: no, not ‫نه‬ na 1, ni 2, naiy: no, not nê: no na: no (‫نه )نا ـ‬
PK:756, KT:167 PK:756 BQ:2211 BQ:2210
2024
‫ناب‬
ab 1: water ‫آب‬ âp: water, water glitter na-âp: with nâb: pure ‫ناب‬
no added
PK:1 KL:2 BL1:3
water, pure
َ
ne 1, an 3: no, not ‫نه‬ na 1, ni 2, naiy: no, not BR, BL1:3
PK:756, KT:167 PK:756

2025
‫ خدا‬+ ‫ناو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ناخدا‬ ‫بیوس دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ نا اه‬:‫نابیوسان‬
nail :‫هم شه‬ ‫ناخن‬

nogh: nail ‫ناخن‬ nakhâ, naxâ: nail nâxun: nail nâxon: nail ‫ناخن‬
PK:780 PK:780, TV:258 TV:258, PH:228 PK:780, BQ:2089, BK:245, KL:1028
2026
‫نور‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫نار‬

‫ُس ل هندی‬ :‫ ناردین‬،‫نارد‬
Indo-European Sanskrit Persian Greek English
nedo: reed, pipe, nadah: nard 2: spikenard nardos nard, spikenard
flute reed
‫ ناردین‬،‫ نارد‬،۲‫نرد‬ NOTE- through NOTE- through Latin
‫ فلوت‬،‫ لوله‬،‫تره‬ PK:759,
PH:237, BQ:2093 Arabic
PK:759, BQ:2221 PH:237
AD KL:1028, AA:257
2027
narghile :‫هم شه‬ ‫نارگ ل‬

nârikelah: coconut anârgîl nârgîl: coconut ‫نارگ ل‬
‫نارگ ل‬ AA:256 nârgîleh: a water pipe made with coconut shell ‫نارگ له‬
KL:1028 AD:873, BQ:2095
2028
359
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ نارنگ‬،‫نارنج‬
orange :‫هم شه‬ ‫ نارنگ‬،‫نارنج‬

Sanskrit Persian Arabic Persian
naranga: orange tree nâreng: a citrus fruit nârenj: a citrus fruit
‫درخت پرتقال‬ ( ‫نارنگ )نارن‬ ‫نارنج‬
YB:642 YB:642, BQ MO
NOTE- European words like "orange" are derived from Persian through Arabic
2029
۱‫ُبن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ نارن‬:‫نارون‬

َ
‫ نازک‬،‫ناز‬
nôğ: whim, nâz: nâz: to be happy, mince nâz: affected manners, pride ‫ناز‬
triviality, fancy happiness,
pride nâčuk: delicate nâzok: thin, delicate ‫نازک‬
‫ ناچ‬،‫هوس‬
IC:848, 1236 AG3:77 AG3:77 AG3:77, PH:228
2030
‫ شتا‬+ ‫نا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ناشتا‬
nave :‫هم شه‬ ‫ نافه‬،‫ناف‬

nobh: nave, hub ‫ مرکز‬،‫ناف‬ nâf, nâfah, nafa, nâfô: nâf nâf: nave ‫ناف‬
nave
PK:314 nâfak nâfeh: musk bag ‫نافه‬
PK:314
NOTE- BQ:2100 claims "naveh" is cognate with "nâf" BQ:2100 KL:1032, PH:228, BQ:2100
2031
‫گ دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫نا ر‬ ‫ آ اه‬+ ‫نا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫نا اه‬

‫نای‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫نال‬
‫نال دن‬
neu: to cry, wail nard: to cry nâlîdan: to moan ‫نال دن‬
‫ نال دن‬،‫گ ه کردن‬ AG3:77 NOTE- HM:103 derives "nâlîdan" from Sanskrit "nard: to cry".
PK:767, CH:274
AG3:77
2032
name :‫هم شه‬ ‫نام‬

nomn: name ‫نام‬ nâma, nâman: name nâm nâm: name (‫نام )نامه‬
PK:321 PK:321, KT:193 BQ:2106 BQ, PH:229
2033
number, economy :‫هم شه‬ "‫"قانون و قواعد‬ :‫ناموس‬

nem 1: to assign, take nomos: law namûs: law, rules nâmûs: rules, dignity, family
‫ گرف‬، ‫اختصاص دادن‬ AD BQ:2106, MO:4629 ‫ناموس‬
PK:763
2034
‫نام‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫نامه‬
360
‫نان‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫نان‬
nagan, nağan: bread ‫نان‬ nân: bread nân: bread, food, sustenance ‫نان‬
BQ:2107 BQ:2107, TV:223 BQ:2107, PH:229, HM:101
2035
cook, biscuit :‫هم شه‬ ‫نانوا‬

nagan, nağan: bread ‫نان‬ nân: bread nân-vâ: baker
BQ:2107 BQ:2107, TV:223 ‫نانوا‬
Indo-European Avestan Pahlav Persian
BQ:2107, PH:229,
pekw: to cook -pâka: a suffix paz: bâ, vâ: suffixes for cook HM:101
referring to the cook or cooking
‫خ‬
PK:798 PK:798, BQ:370, TV:137,
(‫ شور ا‬،‫ ـ وا )نانوا‬،‫ـ ا‬
BK:336, AG3:40 AG3:40 BQ:370, KM:195, IC:920
2036
navy :‫هم شه‬ ‫ناو‬

nau: boat ‫ کش‬،‫قایق‬ nâu, nâviya: Ship. nâv: ship, water path, pipe, river (‫ ناو ان‬،‫ناو )ناخدا‬
Any groove to carry
PK:755 water, grain or shoot ‫درتح ّ طفل م د دست و ا‬
arrows (‫آب بردش ــه ن ــاو آس ـ ا )عطار‬
PT:429, PH:229, FV:123 BQ:2110, MO:4644
2037
navy :‫هم شه‬ ‫ ناوک‬:‫هم شه‬ ‫ناودان‬

nau: boat ‫ کش‬،‫قایق‬ nâu, nâviya: Ship. Any groove nâv-dân: water
to carry water, grain or shoot way, gutter
Indo-European PK:755
Avestan arrows
‫ناودان‬
dhê 2: to do, set
dhana: vessel, nâv-dân: water path, gutter BQ:2110, MO:4644
‫ چ دن‬،‫انجام دادن‬ holder, pot
AD:1512, PK:235 PK:238, JD:290 PT:429, PH:229, FV:123
2038
‫ناو‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ناو ان‬ ‫ناوه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ت کوچک‬: ‫ناو‬

َ
nostalgia :‫هم شه‬ ‫ گورستان مغان‬،‫ع ادت خانه مجوس‬ :‫ناووس‬

nes: to join, reunite, return, be navûs: tomb, nâvûs: cemetery, temple, church ‫ناووس‬
safe PK: 766 temple
‫عاشـر آن ا رم معاشـر شـر‬
‫ امن بودن‬،‫ ازگشت‬،‫ملحق شدن‬ NOTE - through
Syriac (‫گو از گ ان ناووس ست )انوری‬
PK: 766
MO:4649 MO:4649, BQ:2086
2039
‫ناوه‬
Indo-Euro. Av/Old Pers Persian
nau: boat nâu, nâviya: Ship. Any nâveh: a guide for carrying grains or shooting arrows ‫ناوه‬
groove to carry water, َ
‫ کش‬،‫قایق‬ grain or shoot arrows nâvak: a small arrow (shot through a guide) ‫ناو‬
PK:755 PT:429, PH:229, FV:123 MO, BQ, NS:321
2040
361
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ناو دن‬
navy :‫هم شه‬ ( ‫تلو تلو خوردن )ش ه حرکت کش‬ :‫ناو دن‬
Indo-Euro. Av/Old Pers Persian
nau: boat nâu, nâviya: Ship. nâvânîdan: to bend something (shape like a boat) ‫ناوان دن‬
Any groove to carry
‫ کش‬،‫قایق‬ water, grain or shoot nâvîdan: to walk while moving to the sides (like a ship) ‫ناو دن‬
arrows ُ
PK:755 ‫چ ــو مس ــت هر ط ــرفـی مـی فت ــی و مـی نـ ــاوی‬
ُ َ
PT:429, PH:229, FV:123 (‫ مخسب )مولوی‬،‫که شب گذشت کنون ن ت دعاست‬
MO
2041
‫آناهیتا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ناه د‬ ‫هنجار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ناهنجار‬

‫نا‬ ،‫ کرنا‬:‫مقا سه‬ ‫نای‬
nedo: reed, pipe, flute nada: flute nâdh nâi, nay, nâl: flute, windpipe ‫ نال‬، ،‫نای‬
‫ فلوت‬،‫ لوله‬،‫تره‬ PH:237 BQ:2113 ‫خشم تو آذر است و حسود تو نال خشک‬
PK:759, BQ:2221
( ‫مر نال خشک را رسد از آذر آذرنگ )سوز‬
PK:759, BQ, MO, EE*
2042
suppress :‫هم شه‬ ‫ آورد‬:‫مقا سه‬ ‫م ارزه‬ :‫ن د‬

per 3: oppose, hit ‫مقا ل‬ Perg, Part: to fight ‫جنگ دن‬ peret: fight ni-part
PK:815-818 PK:818, CH:298 against BQ:2115
Indo-European Av/Old Pers ni-part: Persian
fight down nabard: battle
nî: down ‫ای‬ ni 1: down ‫ن د‬
PK:818, CH:298
KL:1042 KL:1042 BQ:2115, PH:230
2043
ُ ََ
‫نوش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫نـ ـی‬ ‫نوه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ نوه از دخ‬:‫ن س‬
َ
‫اب‬ :‫ن د‬
َ َ
pô, pe: to drink ‫نوش دن‬ pitu, pîta, ni-pîta: juice Nabîd: wine (‫ن د )ن ذ‬
PK:839, CH:289 CH:289, BQ:2117 CH:289, BQ:2117, MO
2044
َ َ
‫ن د‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اب‬ :‫ن ذ‬
nephew :‫هم شه‬ ‫ نوه‬:‫هم شه‬ ‫نب ه‬

nepôt: grandson ‫نوه‬ napât, napâ: grandson napîrak, namîreh: great-
navîrak: great- grandchild
neptis: grand daughter ‫نوه دخ‬ naptis: grand daughter
KL:1039, PK:764, KT:193,
grandchild ‫نب ه‬
PK:764, IC:836
IC:836 BQ:2117 BQ:2117
2045
‫نخ‬
nask: twist, twine ‫ تا اندن‬،‫پیچ دادن‬ naska: thread nax: thread nax: thread, string ‫نخ‬
IC:825 IC:825 MO:4683 IC:825, MO:4683
2046
362
‫نخست‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ نزد‬:‫هم شه‬ ‫نخست‬
sed, had*: to sit, step, go ‫ رف‬، ‫شس‬ nazdyô: sat very close, near naxost:
closest, first
PK:884,887, KL:1075, CH:125 nazd-îštâ, nazdištâ:
Indo-European Av/Old Pers closest, first ‫نخست‬
PK:886-887
isto: most ‫سوند عا‬ išta: a superlative suffix BQ, PH:230
KL:35 KT:191,202
2047
‫نخود‬
Pahlavi Persian
noxvat: pea ‫نخود‬ noxod: pea ‫نخود‬
BQ:2124 BQ:2124
2048
android :‫هم شه‬ ‫مذکر‬ :‫نر‬

ner 1: vital energy, man nar, nairya: man, male nar: male nar: male ‫نر‬
‫ مرد‬، ‫انرژی ح ا‬ nairyava: manliness, strength nîrôk: power nîrû: strength ‫ن و‬
PK:765
nâirî: woman BQ:2129, 2225 BQ
PK:765, BK:81, PH:238
2049
َ
‫نارد‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۲‫نرد‬ ‫نیو اردش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۱‫نرد‬
narcissus :‫هم شه‬ ‫نرگس‬

ner 2: to turn, narkê: cramp, numbness narkis: narges: narcissus ‫نرگس‬
twist narcissus
narkissos: a beautiful flower plant nargeseh: star, sky ‫نرگسه‬
‫ پ چاندان‬،‫تا اندن‬ known for the seductive properties of BQ:2129
nargesî: a food ‫نرگ‬
its flowers
PK:975, KL:1028 BQ
PK:975, KL:1028
2050
‫نرم‬
Avestan / Sanskrit Pahlavi Persian
namra: soft ‫نرم‬ namr, narm: soft narm: soft ‫نرم‬
PH:230 PH:230 BQ:2130
2051
android, mind :‫هم شه‬ ‫ مرد م ش‬،‫مثل مرد‬ :‫ن مان‬

ner 1: vital energy, man ‫ مرد‬، ‫انرژی ح ا‬ nar, nairya: man, Narîmân:
male "like a man"
PK:765
naire-manâw: ‫ن مان‬
men 1: to think ‫فکر کردن‬ manah: mind, manners manly mannered BQ
PK:726 man 1: to resemble PK:765, BK:81, PH:238
PK:726,727, BQ
2052
363
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫نزار‬
‫ضع ف و ﻻغر‬ :‫نزار‬
Pahlavi Persian
nizâr: weak, in need ‫ محتاج‬،‫ضع ف‬ nazâr: weak, thin ‫نزار‬
BQ:2133 ‫چون خدمت او کردی و او در تو نظر کرد‬
( ‫ف ه شوی از نعمت او گرچه نزاری )فر س ستا‬
BQ:2133
2053
sit :‫هم شه‬ ‫ نزد ک‬،‫نزد‬

sed, had*: to sit, step, go ‫ رف‬، ‫شس‬ nazdyô: sat very nazd: near, with ‫نزد‬
close, near
PK:884,887, KL:1075, CH:125 nazdik: near, close ‫نزد ک‬
PK:886-887
BQ, PH:230
2054
nation, genus :‫هم شه‬ ‫نژاد‬

gene: to give birth to ‫زای دن‬ zan 1: to give birth to nežâd: race ‫نژاد‬
PK:373 ni-zâti: race, generation PK:373, BQ, PH
PK:373, GR:462
2055
offend :‫هم شه‬ ‫اندوهگ‬ :‫نژند‬

Indo-European Old Persian Old Persian Persian
gwhen 2, jan*: to strike jan.: to ni-jan: to nažand: put down, feeling sad
strike strike down,
‫زدن‬ to put ‫نژند‬
PK:492, CH:222 KT:184,185
(somebody)
Indo-European Av/Old Pers down ‫داد اسخ که چ خ لند‬ ‫چن‬
nî: down ‫ای‬ ni 1: down PH:231
( ‫دلــم کــرد ـر درد و جـانم نـژند )فردو‬
KL:1042 KL:1042 BQ:2134, PH:231, MO:4713
2056
ُ
nose :‫هم شه‬ ‫ بی‬:‫هم شه‬ ‫پوزه‬ :‫س‬
ُ
nas, nâs: nose ‫بی‬ nâh, vaenâ, vaênâ: nose nos: snout ‫س‬
PK:755, AEN:145 KM:323, Pok:755 AP:497
COGNATE- Old Persian "nâh, nâham: nose" (KT:193)
2057
َ
‫ فساد‬،‫جسد‬ :‫سا‬
َ
nek: to nasayeti, nashta: disappear nasâ, nasây: nasâ: corpse, corruption ‫سا‬
destroy corpse َ
‫س ــا و ل دی دانجا برند‬
‫خراب کردن‬ nasu, nas 1: corpse, TV:272
decayed body (‫که مردم بران راه برنگذرند )زر شت نامه‬
PK:762 PK:762, KL:1059, BK:290, KT:192 BQ:2136, MO:4714
2058
َ
‫ستوه‬ ‫ خسته شد ـ رج ع شود ه‬:‫ستوه‬
364
ُ
‫سخه‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
ُ
connect :‫هم شه‬ ‫سخه‬
ned: to bind, tie naska: bound sheets nask: book nasx: nosxeh: copy,
of paper, book written text prescription
‫س‬ MO ُ
PK:759 BR:400
‫سخه‬
PK:758 NV:399
2059
ُ
‫ سخه‬:‫هم شه‬ .‫نام هر دف از دفاتر ازند‬ :‫سک‬
ned: to bind, tie naska: bound nask: nosk: Zoroastrian book or any section of it
sheets of paper, book book ُ
‫س‬ ‫سک‬
PK:758 PK:759 MO BQ:2140, MO:4727
2060
‫شان‬
yaš*, iaš*: to show appear âxš: to watch yš, yyš: to watch nešân: a mark, sign,
medal
‫ ظاهر شدن‬،‫شان دادن‬ BQ:2143 ni-aš, niš: to look
CH:213 into, mark ‫شان‬
CH:213 BQ:73, CH
nî: down ‫ای‬ ni 1: down
KL:1042 KL:1042
2061
sit, nest :‫هم شه‬ ‫شس‬

sed, had*: to sit, step, go ‫ رف‬، ‫شس‬ had, hd, zd, šas: to nešastan: to sit down
PK:884,887, KL:1075, CH:125 sit
Indo-European Av/Old Pers šâdayeiti: sits ‫شس‬
nî: down ‫ای‬ ni 1: down ni-šâdaiti: sits down našim: place where
birds sit down, nest
KL:1042 KL:1042 PK:884-887, AG3:78 َ
(‫ش م ) ش من‬
COGNATES- Avestan "hastra: assembly;/ hadiš: residence" (PK:885-887); / BQ:2145-7, PH:231, CH:125
Old Persian "had: to sit;/ ni-had: settled, established" (KT:212-213)
2062
‫ارد‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ چرم ُبر‬:‫شگرده‬

ِ ِ
beneath :‫هم شه‬ ۱‫ ش ب‬:‫مقا سه‬ ‫شب‬
kseubh 2: move, xšip, xšwaip, xšwaif: movement, strike ni-xšvaepâ: nišêp:
sway, stir down slope going down
xšvaepâ: back, behind, slope
‫حرکت کردن‬ PH:178, AG3:65
BQ:2147, PH:231 BQ:2147
IC:573 Persian
našîb: down slope, low land
‫شب‬
KL:1042 KL:1042
BQ:2147
2063
َ
‫شس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ش من‬ ‫شس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫شم‬
365
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫نطرون‬
nitrogen :‫هم شه‬ ‫سد م‬ :‫نطرون‬

Akkadian Hebrew Greek Arabic Persian
nitiru: natron ‫نطرون‬ nither natron natrûn natrûn: sodium ‫نطرون‬
ZM:61 ZM:61, KL:1031 KL:1049 KL:1031 MO:4745
2064
َ
no, nude :‫هم شه‬ ‫زشت‬ :‫نغام‬
َ
nogw: naked ‫ع ان‬ Gumnos: naked na-ğâm: not beautiful, ugly ‫نغام‬
PK:769 PK:769, IC:364 ‫چون صورت و ار دیو را د دی‬
َ ‫گ ــذار طـ ـ ق ــت نـ ـغ ــام ــش را‬
ne 1, an 3: no, not ‫نه‬ na 1, ni 2, naiy: no, not (‫)نا خ و‬
PK:756, KT:167 PK:756
IC:364, MO:4760
2065
beneath, ear :‫هم شه‬ ‫ نیوش دن‬:‫مقا سه‬ ‫طرفداران ما‬ :‫نغوشا‬
Indo-European Indo-Euro. Avestan Avestan Pahlavi
ôus 1: ear ‫گوش‬ Ghosh: ear gaoša: ear ni-gaoša: ni-ğôšâg: follower of the Mânî
PK:785, KL:126,494 to listen religion, also a "non-Moslem"
PK:457, CH:115 PK:457, BQ:1858
PK:454 AG2:71
nî: down ‫ای‬ ni 1: down nağûšâ: the followers of Mânî religion ‫نغوشا‬
KL:1042 KL:1042
AG2:71, MO:4746
2066
‫نیوش دن‬ ‫ ش دن ـ رج ع شود ه‬:‫دن‬ ‫نغوش‬

‫ نفتال‬:‫هم شه‬ ‫نفت‬
Akkadian Aramaic Arabic Persian (1)
nabatu: to shine ‫درخش دن‬ naftâ naft naft: oil, kerosene
nabtu, naptu: light, lamp oil ‫ روغن چراغ‬،‫نور‬ KL:1027 KL:1027 ‫نفت‬
ZM:60 KL:1027, BQ:2155,
ZM:60, MO:4777
NOTE- See "Nebh: moisture" for another possible root.
2067
‫ نم‬:‫هم شه‬ ‫نفت‬

nebh, nembh: cloud, moisture nab, napta: humidity, moisture naft: oil, kerosene ‫نفت‬
‫ رط ت‬،‫ابر‬ PK:316 TV:282, PH:232, BQ:2155, PK:316
PK:315 NOTE- See Akkadian "Nabatu: to shine" for another possible root.
2068
‫ نفت‬:‫هم شه‬ ‫نفتال‬

Akkadian Aramaic Greek Persian
nabatu: to shine ‫درخش دن‬ naftâ naphta: oil naftâlîn: naphthalene
nabtu, naptu: light, lamp oil KL:1027 NOTE- SK: 344 derives ‫نفتال‬
this from Persian "naft". NOTE- through French
‫ روغن چراغ‬،‫نور‬
KL:1027 MO
ZM:60
2069
َ
‫ آف ن‬+ ‫نه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫نف ن‬ ‫تنفر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫نفرت‬
366
‫نقره‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
not :‫هم شه‬ ‫نقره‬

kwer, kar* 2: to do, make ‫انجام دادن‬ krty`: work, manner noqreh: silver
PK:641, CH:236 n`-krtk: not done, uncoined silver ‫نقره‬
Indo-European GR:32 BQ:2157
َ
ne 1, an 3: no, not ‫نه‬
NOTE- Compare with the Persian word "sîm: silver"
PK:756, KT:167
2070
َ
‫نکوه دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫نکوهش‬ ‫ن اه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ن اس‬
shout :‫هم شه‬ ‫نکوه دن‬

keued: to yell ‫ف اد زدن‬ nekûhîdan: to blame (‫نکوه دن )نکوهش‬
PK:595 PK:595, WD1:378, HM:102
2071
karma :‫هم شه‬ ‫ ان اردن‬:‫هم شه‬ ‫ ن اردن‬،‫ن ار‬

kwer, kar* 2: to do, make ‫انجام دادن‬ ni-kar: to ni-kâr: negârdan: to write or paint
make or to mark
PK:641, CH:236
mark down down ( ‫ن اردن )ن اش‬
Indo-European Av/Old Pers BQ:2163 negâr: beautiful image ‫ن ار‬
nî: down ‫ای‬ ni 1: down BQ
KL:1042 KL:1042
2072
‫ن اردن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ن اش‬

‫ آ اه‬،‫ گواه‬:‫هم شه‬ ‫ن اه‬
kwek, kas* 1: to appear, see ‫ د دن‬،‫ظاهر شدن‬ kas, čas, nikâs negâh:
PK:638, CH:245 look, glance
BQ:2160
Indo-European Av/Old Pers ni-kasa: look َ
(‫ن اه )ن اس‬
nî: down ‫ای‬ ni 1: down PK:638, KL:42,
BK:1436 BQ, PH
KL:1042 KL:1042
2073
‫نگ س‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫نگ دن‬ ‫نگ س‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫نگرش‬

‫نگ س‬
kwer, kar* 2: to do, make ‫انجام دادن‬ han-kar: to do nikîrîtan:
PK:641, CH:236 (consider) all, imagine imagine, see
Indo-Euro. Avestan BQ:2164
han-kareyemi, han- Persian
sem: same ham 1: with, also keretha: consider negarîstan: see
‫ همان‬،‫هم‬ PK:902-904
PK:902,904
BQ:173, PH:28,232, HM:39 (‫ نگرش‬،‫)نگ دن‬ ‫نگ س‬
BQ:2164
2074
367
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫نگون‬
cove, underneath :‫هم شه‬ ‫ ش ب‬:‫مقا سه‬ ‫نگون‬

nî: down ‫ای‬ ni 1: down nî-gaona: negûn: downward
KL:1042 KL:1042 downward
Indo-European Avestan ‫نگون‬
BQ:2171, PH:233
gêu 1, kauč*: to bend, wrinkle gaona: curly MO
hair, color, type
BK:1051, TV:90
PK:394-398, PK:588-592
2075
‫ نفت‬:‫مقا سه‬ ‫نم‬

nebh, nembh: cloud, moisture nab, napta: namb: nam: moisture ‫نم‬
humidity, moisture moisture
‫ رط ت‬،‫ابر‬ PK:316, BQ:2167, PH:232
PK:315 PK:316 PH:232, TV:282
2076
measure :‫هم شه‬ ‫نما‬

me 1: to measure mâ 1: to measure ni-mâ: measure nomâ, nemâ: showing,
down, display appearance
‫اندازه گرف‬ PK:703,731, BK:54,877,1010
PK:703, 731 PH:80,233, AP:60, ،‫ نمونه‬،‫ نما ش‬،‫نما )نمودن‬
Indo-European Av/Old Pers BQ:37, AG3:25 (‫نماینده‬
nî: down ‫ای‬ ni 1: down BQ
KL:1042 KL:1042 NOTE- see "Nei 2: to guide" for an alternative root
2077
‫نما‬
nei 2: to lead, guide nî, nay: to nîtan: guide nomâ, nemâ: showing
guide
‫ شان‬،‫راهنما کردن‬ ânîtan: to bring (‫ نماینده‬،‫ نمونه‬،‫ نما ش‬،‫نما )نمودن‬
nayeiti: leads
‫دادن‬ Pok:760, AP:502, PH:265 AP:502
Pok:760, AP:502
Pok:760 NOTE- see "Me 1: to measure" for an alternative root
2078
"‫" شکر‬ :‫نماز‬

nem 1: to assign, take nemah 1: loan, what namač: prayer namâz: prayer ‫نماز‬
is given back, a prayer
‫ گرف‬، ‫اختصاص دادن‬ BT:1070 BQ:1070
PK:763 PK:763, KL:1048
NOTE- BQ:2167, PK:764 and BK:544 derive this from Old Persian nam: to bow in respect. See "Nem 2"
2079
"‫"تعظ م‬ :‫نماز‬
nem 2: to bend, bow in respect, nam: to bend, bow namâč: namâz: prayer ‫نماز‬
also brush wood and twigs bowing,
nemah 2: bowing in prayer ‫چو نزد ک رستم فراز آمدند‬
‫ شاخه های ر ز و‬،‫ تعظ م‬،‫خم شدن‬ respect ‫پ ــاده ه رس ــم ن ـم ــاز آمدند‬
‫نرم‬ namaiti: bends BQ:2167 ( ‫)فردو‬
PK:764 PK:764, WD2:234, BK:544 BQ:2167, NS:328
NOTE- BT:1070 derives Pahlavi "namâč: bowing" from Avestan "nemah: what one owes." See root "Nem 1".
2080
‫نما‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫نماینده‬ ‫نما‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫نما ش‬
368
‫نمد‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
Sanskrit "namata" :‫هم شه‬ ‫نمد‬

nemata: straw, grass ‫ علف‬،‫اه‬ namat: felt rug or cloth namad: a thick felt cloth ‫نمد‬
NB:135 NB:135, PH:233 BQ:2169, KL:1026
2081
‫ نرم‬:‫هم شه‬ َ ‫َن‬

‫مرق‬
Avestan / Sanskrit Pahlavi Arabic Persian
namra: soft ‫نرم‬ namr, narm: soft namraq: namraq: pillow
namrak, narmak: soft thing, pillow
pillow
‫مرق‬َ ‫َن‬
PH:230
PH:230 BR:403 MO:4815
2082
number :‫هم شه‬ ‫نمره‬

nem 1: to assign, take numerus: a numero numrah nomreh: number
portion, a number
‫ گرف‬، ‫اختصاص دادن‬ ‫نمره‬
AD MO:4815
PK:763 MO:4815
2083
‫ نم‬:‫هم شه‬ ‫نمک‬

Indo-European Avestan Avestan pahlavi Persian
nebh, nembh: cloud, moisture nab, napta: nemadhka: namak namak: salt
humidity, moisture salt
‫ رط ت‬،‫ابر‬ ‫نمک‬
PK:316 BQ:2170, MO:4818 BQ:2170
PK:315 BQ:2170, MO:4818
2084
‫نما‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫نمودن‬ ‫نما‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫نمودار‬

‫نما‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫نمونه‬
nanny :‫هم شه‬ ‫ننه‬

nana: a child word for mother, a nurse nana: mother naneh: a word for mother or nurse
‫ننه‬ PK:754, KL:1062 ‫ننه‬
PK:754 KL:1062, PK:754, PH:234
2085
new, now :‫هم شه‬ ‫ ا نون‬،‫ کنون‬:‫هم شه‬ ‫تازه‬ :‫نو‬

newo: new ‫ جد د‬،‫تازه‬ nava 2: new navak, nôk: new now: new ‫نو‬
nu: new time, now ‫حاﻻ‬ PK:769,770, KL:1059, BQ:2173 BQ
KT:194, IC:854
PK:769,770
2086
voice :‫هم شه‬ ‫ خن ا‬:‫هم شه‬ ‫آهنگ‬ ۱‫نوا‬

wekw: voice ‫صدا‬ vak, vačah, vaxš 1: ni-vak: nivâk navâ: sound, melody
word, voice, sound sound, music
PK:1135 BQ:2174 ( ‫نوا )نواخ‬
PK:1135 BQ:2174
BQ:2174,2178
2087
369
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ۲‫نوا‬
‫ ای دن‬:‫هم شه‬ ‫ وسا ل زند‬،‫ضمانت‬ :۲‫نوا‬
pa: to protect, feed ‫ غذا دادن‬،‫حفاظت کردن‬ navâ: pledge, protection money (to
PK:787,842, BK:103 evade wars), sustenance
Av/Old Pers Avestan Pahlavi ۲‫نوا‬
pa: to guard ni-pâ: protection money ni-bag: ‫نوا چون ن ابند جنگ آورند‬
pledge
PH:41,72, ‫ضمانت‬ ( ‫جهان بر داند ش تنگ آورند )فردو‬
KL:114 CH:288 CH:288
CH:289, DK*
2088
‫نوا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫نواخ‬ ‫نوسته‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ گ ه در لو‬:۳‫نوا‬
new, being :‫هم شه‬ ‫ کودک‬،‫میوه نو رس ده‬ :‫ن اوه‬

newo: new nava 2: new navak, nôk: new now-baveh:
new (thing)
PK:769,770 PK:769,770, KL:1059, KT:194, IC:854 nûn: now
BQ:2173
‫ن اوه‬
Indo-European Av/Old Pers Pahlavi BQ:2181
bheu: to exist, grow ‫ رشد کردن‬،‫بودن‬ bûta, bav: to bw, butan: to be

PK:146 exist, become CH:17, BQ:314
PK:146, BQ:111
2089
ُ َ
‫نه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫نود‬
menorah :‫هم شه‬ ‫ منار‬،‫ نار‬:‫هم شه‬ ‫نور‬

n.w.r: to shine, light up nûr: light nûr: light ‫نور‬
‫ روشن شدن‬،‫درخش دن‬ nâr: fire manâr: minaret ‫َمنار‬
KL:982 manarih: candlestick, lighthouse, minaret nâr: fire ‫نار‬
KL:963,982 MO, NV:418
2090
convert :‫هم شه‬ ‫ گرد دن‬:‫هم شه‬ ‫نورد دن‬

wer 2, kwermi: to turn, bend ‫ خم شدن‬،‫چرخ دن‬ varet, wars, vardaneh: rolling pin
َ
PK:1142-1157, PK:649 vart: to turn ‫َوردنه‬
Indo-European Av/Old Pers navardîdan: to roll,
ni-vart: roll down
nî: down ‫ای‬ ni 1: down travel
KL:1042 KL:1042
KL:1703, BL1:223, ‫نورد دن‬
KT:207
PH:235, BQ:2186
2091
ُ
‫نه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫نوزده‬
announce :‫هم شه‬ ‫ ن دن‬:‫هم شه‬ ‫صدای گ ه که در لو پ چد‬ ‫نوسته‬

neu: to cry, wail ‫ نال دن‬،‫گ ه کردن‬ nôsteh, navasteh: noise in the throat by one's crying ‫نوسته‬
PK:767, CH:274 navâ: moan, wail ۳‫نوا‬
COGNATE - Sanskrit "nav, navatê: to cry" (PK:767) CH:274, DK*
2092
370
‫نوش‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
not, ear :‫هم شه‬ "‫"آب ح ات‬ :‫نوش‬

ôus 1: ear ‫گوش‬ ûši: two ears, an-aoša: anôšak: nûš: drink (for
intelligence, mortal without a eternal life eternal life)
PK:785, KL:126,494
PK:785 mortal life (‫نوش )نوش دن‬
BQ:178
َ BQ:178, NS:51 nûšîn: sweet drink
ne 1, an 3: no, not ‫نه‬ a-, â-, an-: ‫نوش‬
PH:30
PK:757, KT:167
2093
paint :‫هم شه‬ ‫نوش‬

Indo-European Avestan Av/Old Pers Pahlavi
peig: to mark paes, paeš: to mark ni-pais: mark nipištan: to write
down, write
‫عﻼمت گذاری کردن‬ PK:794, BK:1284, TV:143 nibištan: to write
PK:794 PK:794, BK:1284 nipêk, nibêg: book
Persian
neveštan: to write ‫نوش‬
KL:1042 KL:1042 ُ
nobî: book, the holy Koran ‫نـ ـی‬
MO
2094
‫نوش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫نوش‬
nipple :‫هم شه‬ ‫نوک‬

nabja: beak ‫ نوک‬،‫منقار‬ nok, nûk: tip, beak ‫نوک‬ nûl: beak ‫نول‬
AD BL1:143, MO:4857 ‫حرص ط آمد که نولش در زم‬
(‫)مولوی‬ ‫در تر و در خشک م ج د دف‬
COGNATE- Sogdian "nwk: tip" (BQ:2204) BL1:143, MO:4857
2095
‫نوکر‬
Mongolian Persian
nukar: comrade, friend ‫ دوست‬،‫رفیق‬ nokar: servant ‫نوکر‬
NOTE- borrowed into Hindustani and used along with "châker" YB:628 YB:628, BQ:2205
2096
‫نوک‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫نول‬
new, now :‫هم شه‬ ‫ نو‬:‫هم شه‬ ‫ا نون‬ :‫نون‬

newo: new ‫ جد د‬،‫تازه‬ nû, nûrem: nûn: now nûn: now ‫نون‬
now
nu: new time, now ‫حاﻻ‬ PK:769,770,
ok-nu: now aknûn, knûn: now ‫ کنون‬،‫ا نون‬
PK:769,770 KL:1059, KT:194, ak-nen: now ‫اه آن است نون‬ ‫و ای‬
COGNATE- Old Persian "nûram: now" BQ:2206, JS1:17 ( ‫چارۀ پرفسون )فردو‬ ‫که سازی‬
(PK:770, KT:194)
BQ:2206
2097
371
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫نوه‬
nephew :‫هم شه‬ ‫ نب ه‬:‫هم شه‬ ‫نوه‬

nepôt: grandson napât, napâ: nab: naveh: grandchild ‫نوه‬
grandson grandchild َ
‫نوه‬ nabas: daughter's child ‫ن َس‬
neptis: grand daughter naptis: grand MK:57
daughter ‫صفت ذات او هم نه س است‬
‫نوه دخ‬ KL:1039, PK:764, (‫که رسول خدای را ن س است )ام خ و‬
PK:764, IC:836 KT:193, IC:836
BQ:2117,2208, PH:234, IC:836, MO
NOTE- BQ:2100 claims "naveh" is cognate with "nâf"
2098
‫خ خوش‬ :‫ن د‬
ni-vaedh-ayeni: i inform, warn ni-vêdh: inform, novîd, navîd: good news ‫ن د‬
good news
‫آ اه م کنم‬ IC:842, MO, BQ
BQ:2209 MO:4859, BQ:2209
2099
ُ
announce :‫هم شه‬ ‫ زنودن‬:‫هم شه‬ ‫نال دن‬ :‫ن دن‬
ُ
neu: to cry, wail ‫ نال دن‬،‫گ ه کردن‬ novîdan: to cry (‫ن دن )ن ه‬
PK:767, CH:274
ُ
‫زدرد دل آن شب دان سان ن د‬
(‫ ه چکس ن ـغـنـ د )ل ـ ـ ـ ــی‬، ‫که از ناله اش‬
COGNATE - Sanskrit "nav, navatê: to cry" (PK:767) PH, BQ, MO, CH:274
2100
َ ُ
‫نا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫نه‬ ‫ن دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ گ ه و ناله‬:‫ن ه‬
ُ
nine :‫هم شه‬ ‫نه‬
ُ ُ
newn: nine ‫نه‬ nava 1, nauma: nine naum noh: nine (‫ نوزده‬،‫نه )نود‬
PK:318 PK:318 BQ:2210 BQ:2195
COGNATE- Old Persian "navama: ninth" (BQ:2210)

2101
deed, verify :‫هم شه‬ ‫نهادن‬

dhê 2: to do, set ‫ چ دن‬،‫انجام دادن‬ dâta, dâ 2: to put, set ni-hâtan: to set, do
AD:1512, PK:235 ni-dâ: to put down, lay ni-hân: done (covered)
Indo-European Av/Old Pers down, also to hide
pa-ni-hân: hidden
nî: down ‫ای‬ ni 1: down PK:235, PH:236, KT:168,
BQ:423,2211,2214
AG3:52
KL:1042 KL:1042 Persian
Avestan Pahlavi
Indo-European nahâdan: to do ‫نهادن‬
paiti 2: pad, pa:
per 3: oppose, hit ‫مقا ل‬ oppose to, toward nahân: covered, hidden ‫نهان‬
PK:815-818 PK:815 PH:33, KM:190 penhân: covered ‫پنهان‬
BQ:2211, 2214
2102
‫نهادن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫نهان‬
372
‫نهف‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫نهف‬
dhê 2: to do, set ‫ چ دن‬،‫انجام دادن‬ dâta, dâ 2: to put, set nihuftan nehoftan:
to hide
AD:1512, PK:235 ni-dâ: to put down, lay
Indo-European Av/Old Pers down, also to hide
TV:262, ‫نهف‬
BQ:2217 MO:4870,
nî: down ‫ای‬ ni 1: down PK:235, PH:236, KT:168, AG3:52 PH:236
KL:1042 KL:1042 NOTE- PH does not agree with this
derivation. See discussion on BQ:2217
2103
‫نهف‬
Indo-European Sanskrit Avestan / Sanskrit Avestan Pahlavi (2)
gwou: cow, ox, bull gâuh: cow gôp, gôh: to ni-gôp: nihuftan:
protect, preserve to hide, to hide
‫او‬ gô-pâ-h, protect
NOTE- See PH notes
KL:364, PK:483
gôpâ: shepherd, for discussion TV:262,
Indo-European PH:237 BQ:2217
protector
PH:237
pa: to protect, feed PK:482 Persian
Indo-European
‫ غذا دادن‬،‫حفاظت کردن‬ nehoftan: to hide
nî: down ‫ای‬
PK:787,842, BK:103 ‫نهف‬
KL:1042
MO:4870, PH:236
NOTE- AG3:80 and PH do not agree with drivation. See discussion on BQ:2217.
2104
‫نهنگ‬
nî: down ‫ای‬ ni 1: down ni-hanj: hold na-hang: whale ‫نهنگ‬
KL:1042 KL:1042 back ? Or body
stretched down ‫بر کش عمر تک ه م کن‬
Indo-European Avestan (in water) ? ‫ک ن ل ش من نهنگ است‬
ten 1, tenu: to stretch, pull tanu: stretched,
body
BQ:2219 ( ‫)رود‬
‫کش دن‬
PK:1069, BQ:411,515 CH:392, BQ:2219
PK:1064,1067, AD
2105
ُ
sun :‫هم شه‬ ‫ رو ت‬،‫چشم‬ :‫نهور‬
ُ
sâwel: sun ‫آفتاب‬ hvare, xvar 1: sun, light no-hûr: sun light, sight, eye ‫نهور‬
PK:881 PK:881 ‫از آن ــا ـ ــزر ان نـ ـ ـ ــارم ن ـش ـس ـتــن‬
( ‫که ا شان چو حورند و من دنهورم )سنا‬
BQ:2220, IC:1334
2106
‫نای‬ ‫ـ رج ع شود ه‬
‫در زرگ‬ :‫ن ا‬

nyâka: grand parent niyâk, niyâkân: grandparents nîyâ: grandfather (‫ن ا )ن ا ان‬
‫ مادر بزرگ‬،‫در بزرگ‬ BQ:2221 BQ:2221, PH:238
BK:110, KT:194
2107
373
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ ن ازی‬،‫ن از‬
anxious, anger :‫هم شه‬ ‫ آز‬:‫هم شه‬ ‫ ن ازی‬،‫ن از‬

angh: compressed ‫ف ده‬ azaehê: compressed, niyâz: need
in need
az*: to drive, lead (‫راندن )ف دن‬ MO:4877, CH:172
PK:42, CH:171 ni-az: that which Persian

pushes you down, need niâz: need ‫ن از‬
PK:42, CH:172
nî: down ‫ای‬ ni 1: down nîâzî: needed, sweetheart ‫ن ازی‬
KL:1042 KL:1042 BQ:2222, MO:4877
2108
‫نا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ن ا ان‬
avenue, beneath :‫هم شه‬ ‫ ام‬:‫مقا سه‬ ‫ن ام‬

gwa: to walk, step ‫قدم زدن‬ gam: to come, step ni-gama: come nîyâm: sheath
down (in sheath)
PK:463,CH:98 PK:463, KL:318 ‫ن ام‬
PK:463
Indo-European Av/Old Pers PH:11, BQ

KL:1042 KL:1042
2109
‫ ات‬:‫هم شه‬ :‫ن ا ش‬

gêi: to sing, song ‫ آواز‬،‫آواز خواندن‬ niğây: praise niğâyišn: praise nîyâyeš: praise
PK:355 MO:4878 ‫ناش‬
MO:4878

KL:1042 KL:1042 NOTE- see "Yad: to ask" for another possible root
2110
‫ناش‬
yad*, gwed: ask, demand ‫ طلب کردن‬،‫پرس دن‬ yad: to pray ni-âyišn: nîyâyeš:
CH:221, PK:488 KT:184, CH:221 worship worship
CH:221 ‫ناش‬
BQ, CH:221
NOTE- see "Gêi: to sing" for
KL:1042 KL:1042 another possible root
2111
‫ن نگ‬
Pahlavi Persian
nîrang: a Zoroastrian religious ceremony ‫از مراسم مذه زر ش‬ ‫نو‬ nayrang: magic, trick
BQ:3180 ‫ن نگ‬
BQ:2224
NOTE- The meaning and usage of this word changed after people accepted Islam
2112
‫نر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ن و‬
374
‫ن وانا‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
wind :‫هم شه‬ " ‫"فنا در خالق هس‬ :‫ن وانا‬

nis: off, away ‫ دور‬،‫جدا‬ nir-vanah: blowing out, nîrvânâ: extinction of soul by
extinction absorption into the Supreme Being
KL:1049
Indo-European KL:1049 ‫ن وانا‬
wê: to blow ‫دم دن‬ MO:4882
PK:81 COGNATE- Avestan "Niš: out, away" (KL:1049)

2113
‫ن‬
Pahlavi Persian
nîc: also ‫ن‬ nîz: also, too, likewise ‫ن‬
BQ:2226 BQ:2226
2114
‫ن ه‬
naêza: sharp point ‫نوک ت‬ nêzak: spear nayzeh: spear, also a flag post (‫ن ه )ن ه‬
BQ:2226 MO:4884 BQ:2226, AA:265, NS:336
2115
is, not :‫هم شه‬ ‫ن ست‬

es-ti: to be ‫بودن‬ asti: it is nêst: is not nîst: is not, does not exist
PK:340,341,342, IC:254 na-asti: it is not BQ:2227 ‫ن ست‬
Indo-European PK:340, KT:214, BQ:2227
َ
ne 1, an 3: no, not ‫نه‬ IC:254, CH:152
PK:756, KT:167 COGNATE- Old Persian "amiy: I am;/ hašiya: true" (PK:340,341, KT:214)
2116
‫نش‬
der 1: to split, to tear ‫ اره کردن‬،‫تقس م کردن‬ dar, dareta: nêš: sting nîš: sting ‫نش‬
to split
drauh*: to mow, cut ‫ب دن‬ nîštar: a sharp
PK:206, BK:565 nêš-tar: a
PK:206, IC:165,CH tool, tooth
sharp, pointed
Sanskrit tool (‫ن ش )ن شدر‬
BQ:2228, BK:565
nêkš: to pierce ‫سوراخ کردن‬ BQ:2228, HM:104
PH:238
2117
check, chess :‫هم شه‬ "‫"شاهزادۀ ن کو‬ :‫ن شابور‬

nei 1: to shine, to be excited ni 3, naiba: brave, good nêv-ak: good
‫ تح ک شدن‬،‫درخش دن‬ PK:760, KT:192 nêvak‫ـ‬-šâh-puhr:
PK:760
good prince
TV:291, BQ:2237
ksei 1: possess, qualify, rule xšây, xši: to rule, to qualify
Persian
‫ فرمانروا کردن‬،‫قادر و شا سته بودن‬ xšača: king, ruler nayšâbûr: "good
PK:626, KT:181 prince", name of a
PK:626, KL:272, CH:451
Indo-European Av/Old Pers city in Iran
pôu: small, young ‫ جوان‬،‫کوچک‬ pu 1, pu-thra, puthra: child ‫ن شابور‬

BQ:2228
PK:842 PK:842
2118
375
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫نش‬
‫نش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ن شدر‬ ‫نش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫نش‬
neat :‫هم شه‬ ‫ ن لوفر‬،‫ ن ل‬،‫ نیو‬:‫هم شه‬ ‫نک‬
nei 1: to shine, to be excited ni 3, naiba: nêv-ak: good nîk: good ‫نک‬
brave, good
‫ تح ک شدن‬،‫درخش دن‬ TV:291, BQ:2237 KL:1033, BQ:2127, AG1:20
PK:760, KT:192
PK:760
2119
aniline :‫هم شه‬ ‫ ن ک‬،‫ نیو‬:‫هم شه‬ ‫نل‬

nei 1: to shine, to be excited ‫ تح ک شدن‬،‫درخش دن‬ nili, nilah: dark blue nîl: indigo ‫نل‬
PK:760 PK:760 BQ:2231
2120
aniline :‫هم شه‬ ‫ ن ک‬،‫ نیو‬:‫هم شه‬ ‫ن لوفر‬

nei 1: to shine, to be excited nili, nilah: dark blue nîlôpal nîlûfar: lilac
‫ تح ک شدن‬،‫درخش دن‬ nîlotpala: blue lotus BQ:2232 ‫ن لوفر‬
PK:760 PK:760 BQ:2231
2121
Sanskrit "nêma: half" :‫هم شه‬ ‫نم‬

sêmi: half ‫ نصف‬،‫ن م‬ Naêma: half nêm: half nîm: half ‫نم‬
PK:905-906, AP:511 PH:239, BK:936, BT:1036 BQ:2233, TV:290 BQ:2233, BT:1036
NOTE- AP:511 is not certain about this root
2122
‫نیو‬
nei 1: to shine, to be excited ni 3, naiba: nêv: brave Nîv: brave ‫نیو‬
brave, good
‫ تح ک شدن‬،‫درخش دن‬ TV:291, BQ:2237 KL:1033, BQ:2127, AG1:20
PK:760, KT:192
PK:760
2123
check, chess :‫هم شه‬ "‫"شاه عادل‬ : ‫نیو اردش‬

Indo-European Av/Old Pers Persian Persian
ar 1: to fit together ‫جور و درست کردن‬ arta 2, areta: Ardešîr: nîv Ardešîr: brave Ardeshir
just, holy "just king" (distorted as "Narde-šir")
PK:55-61
Indo-European Av/Old Pers ‫نیو اردش‬
arta-xšathra:
ksei 1: possess, xšača: king, a just king. ‫اردش‬
qualify, rule ruler nard 1: backgammon, the
favorite game of "Narde-šir"
،‫قادر و شا سته بودن‬ PK:626, KT:181
PK:56, FV:28
َ
‫فرمانروا کردن‬ ۱‫نرد‬
BQ:98-101, FV:28
PK:626, KL:272,
CH:451
nei 1: to shine, to be excited ni 3, naiba: nêv: brave
brave, good
‫ تح ک شدن‬،‫درخش دن‬ TV:291, BQ:2237
PK:760 PK:760, KT:192
NOTE- Backgammon was apparently named after "Narde-šir" who was very interested in this game.
2124
376
‫نیوش دن‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
beneath, ear :‫هم شه‬ ‫ گوش‬:‫مقا سه‬ ‫نیوش دن‬

Indo-European Indo-Euro. Avestan Avestan Pahlavi
ôus 1: ear ‫گوش‬ Ghosh: ear gaoša: ear ni-gaoša: to listen niğôšîtan
PK:785, KL:126,494 PK:457, CH:115 PK:457, BQ:1858 PK:454 BQ:2239
Persian
nîûšîdan: to listen ‫نیوش دن‬
KL:1042 KL:1042
nağûšîdan: to listen ‫نغوش دن‬
‫فرسـ ــتاده را گـفت ن ـکـو ن ــوش‬
( ‫گو آنچه ش ده ای ت هوش )فردو‬
BQ, MO, CH
2125
377
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫و‬
‫ پ ا ف‬،‫ه ب‬ ‫این حرف ا‬

.‫دل شود‬
‫حرف ر ط و عطف است‬ :‫ُو‬

i 2 : pronominal stem Au 1: one, this one uta, utâ, ud: and o, va: and ‫ َو‬،‫ُو‬
‫ر شه ضم‬ Uê: or uiti: and TV:256 BQ:2242, TV:256,
PK:281, KT:203 PK:74 AG1:20, MO:4921
PK:73,286
2126
‫وا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ دعا‬:‫واج‬ ‫خ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ پزنده‬:‫وا‬

‫ازار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫واچار‬
‫پ ه زدن و ا کردن آن‬ :‫واخ دن‬

wok, wač: to let go, release, empty vâxîdan: to separate and clean cotton or wool
‫ خا کردن‬،‫رها کردن‬ ‫واخ دن‬
CH:200 CH:200, MO, BQ
2127
‫دیوار‬ :۱‫وار‬
wer 3, werg 2: to cover, enclose ‫ محصورکردن‬،‫پوشاندن‬ var 1, vara, vâra 2: vâr 1: wall
cover, wall
PK:1168, IC:1599 ۱‫وار‬
PK:1168, KM:212, KT:207
BQ
2128
resemble, same :‫هم شه‬ ‫ ش ه‬،‫مانند‬ :۲‫وار‬

wel 3: to turn, roll var 4: varišn: conduct, vâr 2: like (‫ )دیوانه وار‬۲‫وار‬
similar to way of living
‫ تا اندن‬،‫چرخاندن‬
PK:1139-1140 PH:241, BQ:2373 ham-vâr: like each other,
even
sem: same ‫ همان‬،‫هم‬ ham 1: with, also ‫هموار‬
PK:902,904 PK:902-904 BQ:1137
2129
378
۳‫وار‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫جشن‬ :۳‫وار‬
wel 3: to turn, roll var 5: varišn: conduct, vâr 3: a custom or ceremony ۳‫وار‬
ceremony way of living
‫ تا اندن‬،‫چرخاندن‬ ‫وار آذر گذشت و شعلۀ آن‬
PH:241, BQ:2373 ( ‫شـ ــعلۀ ﻻله را زم ـ ـ ــان آم ـ ـ ــد )رود‬
PK:1139-1140
BQ:1137
2130
burden :‫هم شه‬ ‫ار‬ ‫سوند ه مع‬ :۴‫ـ وار‬

bher 1: to carry bar: to carry aspa-bâra: horse load, horse rider vâr: a suffix meaning
carried by or over
‫حمل کردن‬ PK:128 xar-bâra: donkey load, unit of weight
‫ـ وار‬
PK:128,163, BK:107 gâtu-bâra: bed carrier ،‫ خروار‬،‫ سوار‬:‫مثال‬
gaoša-vare: carried by ear ‫ دشوار‬،‫ گوشواره‬،‫گهواره‬
BQ:821, 1773, 1858, 2245, PH:68,240,
AG3:42
2131
‫َرس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫وارس‬
off :‫هم شه‬ ‫ فرارون‬:‫مقا سه‬ ‫وارون‬

Old Persian Old Persian Pahlavi Persian
ardha: swept, moved, pushed apa-ardha: apârôn: vârûn: upside down,
pushed back, wrong, wrong, evil
‫ جا جا کرد‬، ‫جارو کرد‬ backward, backward,
BQ:1445 wrong upside down
‫ وارونه‬،‫وارون‬
Indo-European Avestan ‫س ا ل س وارونه آن ژرف چاه‬
BQ:1445,2246,
apo: off ap 2, apa: NB:23,76, NB:23,76 ‫ه خاشا پوش ــد و س د راه‬
BQ:1445
off, to ( ‫)فردو‬
‫ دور‬،‫جدا‬
PK:53 PK:54, BQ:1086 MO:4941
2132
‫وا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫واژه‬ ‫وا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ دعا‬:‫واژ‬
‫علوفه ستور‬ :‫واس‬

wes 4: eat, feed ‫ خوراندن‬،‫خوردن‬ vastra, vâstra: food, fodder vâs, vâš: fodder ‫ واش‬،‫واس‬
NOTE- Compare with "Ed: to eat".
PK:1171, WD1:307, AP:514 AP:514
PK:1171, WD1:307
2133
‫مزرعه‬ : ‫واس‬
wes 4: eat, feed vastra, vâstra: vâstr: farm, vâstar: meadow, farm ‫واس‬
food, fodder meadow
‫ خوراندن‬،‫خوردن‬ vâstriyûš: farmer ‫واس وش‬
NOTE- Compare with PK:1171, WD1:307, vastriuš: farmer
"Ed: to eat". AP:514 TV:260, MO:4946
TV:260
PK:1171, WD1:307
2134
‫واس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ علوفه ستور‬:‫واش‬ ‫واس‬ ‫ کشاورز ـ رج ع شود ه‬:‫وش‬ ‫واس‬

۲‫از‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ شاه‬:‫واشه‬
379
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫وا‬
voice :‫هم شه‬ ‫صدا‬ : ‫وا‬

wekw: voice vak, vačah, vaxš 1: vâcak vâk: sound ‫وا‬
word, voice, sound
‫صدا‬ BQ:2244 vâžeh: word ‫واژه‬
PK:1135 vâž: quietly said prayers ۲‫ اج‬،‫واژ‬
PK:1135
vâj: say, tell ‫واج‬

BQ, NS:64, FJ:28
2135
‫وا س‬
weg 1: to weave ‫اف‬ vâks: wax ‫وا س‬
wokso: woven (by the bees), wax ‫موم‬ MO:4958
PK:1117, 1180
2136
‫واﻻ‬
werdh: to grow, high eredva: high vâlâ: great, high ‫واﻻ‬
‫رشد کردن‬ vared, vard, ward: up, high bâlîdan: to boast ‫ال دن‬
PK:339,1167, KL:1097 PK:339,1167 PH:39,210, BQ:227,1848, AG3:35
COGNATE- Old Persian "ward: to grow;/ wi-ward: to grow out" (AG3:75)
2137
vulnerable :‫هم شه‬ ‫زخم‬ :‫واﻻنه‬

wel 2, war*: to tear, plunder ‫ غارت کردن‬،‫اره کردن‬ vâlâneh: wound (‫واﻻنه )وﻻنه‬
PK:1144, CH:208 MO:4966, PK:1145, AP:515
COGNATE- Sanskrit "vrana: wound"
2138
‫وام‬
ap: to take, receive, reach ap 1, af, ab: apâm, vâm: loan (۲‫وام )فام‬
to receive avâm:
‫ دست آوردن‬، ‫گرف‬ âvâm: loan ‫آوام‬
PK:50, CH:162
PK:50, TV:14, something
Indo-European Avestan AG3:82 received. ‫درم خواست فام از شه ار‬
mai* 1, mei 5: to change maii: to change BQ, TV:14, ( ‫ما ه دار )فردو‬ ‫برو انجمن شد‬
CH:177
‫عوض کردن‬ CH:177 TV:14, BQ, KM:173, CH:177
CH:177 NOTE- PH: 31 does not agree with this derivation
2139
vomit :‫هم شه‬ ‫استفراق کردن‬ :‫وام دن‬

wem, wema: spit, vomit vam: vomit vâmîtan: to vomit vâmidan: to vomit
ُ
‫ استفراق‬،‫تف‬ AP:523 vâtâk: saliva (‫وام دن )وم دن‬
PK:1146-1147 PK:1146, PH:296 AP:523
COGNATE - Persian "vâtâk: saliva" is mentioned by Pokorny but not found in Dehkhoda (PK:1146)
2140
380
۱‫وای‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
woe :‫هم شه‬ ‫شان ح ت‬ :۱‫وای‬

wai: alas ‫افسوس‬ vayôi, âvôya: alas vâê vây: alas, woe ‫وای‬
PK:1110 PK:1110 BQ:2255 BQ:2255
2141
‫وش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ پرنده‬:۲‫وای‬
wool :‫هم شه‬ ‫شم‬ :‫َو َ ر‬

wel 3: to turn, roll Wel 4: curly hair, wool varenâ: wool warr: wool vabar: wool
‫ تا اندن‬،‫چرخاندن‬ ‫ شم‬،‫موی فرفری‬ PK:1139-1140, AP:517 ‫َو َ ر‬
PK:1139-1140 PK:1139-1140 AP:517 AP:517
2142
wasp :‫هم شه‬ ‫زنبور‬ :‫َو ز‬

Indo-European Indo-European Iranian Avestan Pahlavi Persian
webh: to weave Wopsâ: insects vawža: vawža: wasp vassz: vabz:
‫اف‬ with web nests wasp wasp wasp
vawžaka:
PK:1114 AD:1550, PK:1179, PK:1179
scorpion
PK:1179 ‫َو ز‬
KL:1731
PK:1179, AP:518
2143
‫ چاره‬:‫هم شه‬ ‫فتوا و فتوا دهنده‬ :‫ وچرگر‬،‫وچر‬

kwer, kar* 2: to do, make ‫انجام دادن‬ čâra, čarana: vičir: judge vačar: judgment
PK:641, CH:236 choice
‫وچر‬
Indo-European Av/Old Pers vi-čir: to choose vicîtan: to
apart, judge choose vačargar: judge
wi: part, apart ‫جدا‬ wi, vî:
apart, away vi-kay: to set AG3:73, ‫وچرگر‬
PK:1175,1176 BQ:1813
PK:1175, KT:204 apart
BQ:1809,2258,
PK:641, BQ:1813
NOTE- cognate with Sanskrit "vi-cay: to choose" MO:4988
2144
‫وخش دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ رشد‬:‫وخش‬

َ
voice, bring :‫هم شه‬ ‫پ ام‬ :‫َوخشور‬

Indo-Euro. Av/Old Pers Avestan Pahlavi
wekw: voice vak, vačah, vaxš 1: vaxš-ô-bara: word carrier vaxš-war: messenger
word, voice, sound
‫صدا‬ PH:241 MO:4992
PK:1135 PK:1135 Persian
Indo-European Av/Old Pers vaxšûr: prophet, Zoroaster ‫َوخشور‬
bher 1: to carry bar: to carry ‫ه گفتار َوخشور خود راه جوی‬
‫حمل کردن‬ PK:128 ( ‫دل از تـ ــرگیهـا ـد ـن آب شـوی )فردو‬
PK:128,163, BK:107
MO:4992, BQ:2260, PH:241
2145
381
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫وخش دن‬
َ َ
‫ هوخش‬:‫هم شه‬ ‫رشد کردن‬ :‫وخش دن‬
aweg, wôg, waxš*: to vaxšaiti: waxšidan: vaxšidan: to grow, increase
grow allows to grow to grow
(‫وخش دن )وخش‬
‫رشد کردن‬
PK:85 PK:85, AP:519 AP:519
PK:84-85, CH:428
2146
‫وردیج‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ لدرچ‬: ‫ودخ‬ ‫َد‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫َود‬
will :‫هم شه‬ ‫ اور‬:‫هم شه‬ ‫آزمون ب گنا‬ :‫َور‬

wer 1: to speak ‫صح ت کردن‬ ver 2: to decide, command var: tests like passing through
fire to prove one's innocence
urvata: determination, command
PK:1162
‫َور‬
PK:1162, KL:1751, BK:1254
MO, BQ
2147
Sanskrit "varâha" :‫هم شه‬ ‫ُوراز‬

varâza: boar (animal) ‫گراز‬ varâz: boar vorâz: boar, also a bold and strong person (‫ُوراز )گراز‬
BQ:1779, JS1:356 MO:3212 MO, PH:200, BQ:1780,2263
2148
‫ارج‬ ‫ورجمند ـ رج ع شود ه‬ ،‫ورج‬ ‫کرک‬ ‫ ما ان ـ رج ع شود ه‬:‫ورتک‬

‫ـ جرد‬ ‫ شهر ـ رج ع شود ه‬:۱‫ـ َورد‬
‫خ‬ ‫ل‬ :۲‫َورد‬

Indo-European Av /Old Iranian Pahlavi Persian
word: thorn, flower ‫ ل‬، ‫خار‬ wrda, varedha: vardâ, vard: rose ‫َورد‬
rose vard,
KL:1357, BK:527
Indo-European Avestan sohrvard: red
suxra-vard: red vart rose
keuk: to shine, be white suxra: rose َ ‫ُس‬
glowing red ‫هرورد‬
‫ سف د بودن‬،‫درخش دن‬ KL:1357, BQ:1822
MO:5000, BK:527
PK:597, RB:799 PK:597, PH:161,
165, FV:128
2149
َ
‫نورد دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫َوردنه‬
water :‫هم شه‬ ‫لدرچ‬ :‫وردیج‬

wortoko: quail ‫لدرچ‬ vartak 2: a water bird vardîj: quail ( ‫وردیج )ودخ‬
PK:1180 PH:242 MO:5001, BQ:2262
NOTE- see "Wer 4: water, wet" for another possible root
2150
water :‫هم شه‬ ‫لدرچ‬ :‫وردیج‬

awe, wer 4, wed: water, wet udra: water vartak 2: a vardîj: quail ( ‫وردیج )ودخ‬
animal, otter water bird
MO:5001, BQ:2262
‫ رط ت‬،‫آب‬ PK:78 PH:242
PK:78-81, KL:1732, CH:406 NOTE- see "Wortoko: quail" for another possible root
2151
382
‫ورز‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ورز دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ورز‬
‫او نر‬ :‫ورزاو‬
wâka, wakâ: cow ‫او‬ varzâ, warzâg: cow varzâ: bull ‫ورزاو‬
PK:1111, AP:521 AP:521 AP:521
NOTE- See "gwou: cow" for a different root
2152
‫" او ورزده" که برای شخم زدن ار م ود‬ :‫ورزاو‬

werg 1: to work ‫ار کردن‬ vareza: work varezâ: strong varzâv: strong bull
PK:1168 PK:1168, KL:1751, BK:537 BQ:2270 used for farming
Indo-European Avestan Pahlavi (‫ورزاو )برزه او‬
BQ:252,2270
gwou: cow, ox, bull ‫او‬ gâuš, gave, gâvô, gao: gâv
KL:364, PK:483 cow, domestic animal BQ:1766
KL:364
NOTE- See "wâka: cow" for a different root
2153
‫ورز دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ورزش‬

‫ورزدن‬
werg 1: to work vareza: work varzîtan varzîdan: to work (‫ورز دن )ورزش‬
‫ار کردن‬ PK:1168, KL:1751, BK:537 BQ:2270 barz, varz: work ‫ ورز‬،‫َبرز‬
PK:1168
barz-gar: farmer ‫برزگر‬
COGNATE- Old Persian "vatd: work" (KT:207) BQ, MO
2154
۲‫گرس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ر سمان‬:‫ورس‬

َ
divert :‫هم شه‬ ‫بند آب‬ :‫ورغ‬

wer 2, kwermi: to varj: to turn varğ: a dam made to turn water around (‫ برغاب‬،‫ورغ )ب غ‬
turn, bend around
‫دل ــرد و مـرا نـ ــز ـ ـم ــردم ن ـش ـم ــرد‬
‫ خم شدن‬،‫چرخ دن‬ PK:1154 ( ‫گفتارچه سوداست که ورغ آب ب د )فر‬
PK:1142-1157, PK:649
BQ:258,2273, PH:242
2155
offend :‫هم شه‬ "‫"قاتل ّبره‬: ‫شاه‬ :‫ورغنه‬

weren: lamb ‫بره‬ varnak: lamb varrak: lamb varğeneh: falcon
PK:1170 PK:1170
vâra-ğna, vâren-žar, ‫ورغنه‬
varâğ: lamb killer kalâğ: crow ‫ﻼغ‬
gwhen 2, jan*: to strike ‫زدن‬ jan.: to strike (referred to falcon or crow) BQ, PK:1170, PH:192,
PK:492, CH:222 PK:1170, BQ:268 GR:398
KT:184,185
2156
‫سنجاب‬
َ ‫َو‬
:‫روره‬
wer 6: squirrel ‫سنجاب‬ varvareh: squirrel َ ‫َو‬
‫روره‬
ً
PK:1166 PK:1166521:‫ آة‬،
2157
383
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ور زه‬
۲‫برنج‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ور زه‬
َ
‫قوراغه‬ :‫َوزغ‬
َ
wêğo: lizard? ‫مارمول ؟‬ vazaghâ: lizard, frog vazağ vazağ: frog (‫َوزغ )ب غ‬
IC:1499 IC:1499 BQ:2278 vazağeh: a small lizard ‫وزغه‬
‫ه آب اندر شدن غرقه چو ما‬
( ‫از آن ه کز ب غ زنهارخوا )نظا‬
IC:1499, BQ:2278, PH:242, MO:5018
2158
َ
‫َوزغ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ مارمول‬:‫وزغه‬
weigh :‫هم شه‬ ‫وزدن‬

wegh: to go, carry vaza 2, vâzišta: travel vazîtan vazîdan: to blow (wind)
‫ حمل کردن‬، ‫رف‬ PK:1119 BQ:2279 ‫وز دن‬
PK:1119 BQ, MO
2159
‫ وچرگر‬:‫مقا سه‬ "‫" شخ ص دهنده‬ :‫وزر‬

kwer, kar* 2: to do, make ‫انجام دادن‬ čâra, čarana: vičir: wazîr vazîr:
PK:641, CH:236 choice judge minister
Indo-European Av/Old Pers vi-čir: to choose AG3:73, KL:1718
‫وز ر‬
BQ:2279
wi: part, apart ‫جدا‬ wi, vî: apart, apart, judge BQ:1813
PK:1175,1176 away PK:641, BQ:1813 COGNATE- Sanskrit "vi-cay: to choose"

PK:1175, KT:204
2160
‫اسم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫وسمه‬
Asia :‫هم شه‬ ‫وضو‬

âsû : to rise, come out (said wazu: to become beautiful vozû: the washing
of the sun) before prayer
(‫اﻻ آمدن )خورش د‬ wudu: the washing before prayer ‫وضو‬
KL:113 KL:113 NV:432, MO:5037
2161
‫ل‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ُول‬،‫ ول‬،‫َول‬ َ ‫ قوراغه ـ رج ع شود ه‬: ‫َو‬

‫ل‬ ‫ " ل گونه" ـ رج ع شود ه‬:‫ولغونه‬ ‫واﻻنه‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ زخم‬:‫وﻻنه‬
۱‫ُبن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫َون‬ ‫وام دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ اﻻ آوردن‬:‫وم دن‬
۱‫آوند‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ـ وند‬
void :‫هم شه‬ ‫ناچ‬ :۱‫َونگ‬

wâ, we: to be empty ‫خا بودن‬ unâ, ûna, uyamna: vang 1: empty, poor ۱‫َونگ‬
empty, needing
PK:345 ‫ما از شمار آدم ان م سنگ دل‬
PK:345, KL:1687 ( ‫از معص ت توانگر و از طاعت م ونگ )سوز‬
NOTE- HM:105 has doubts about this etymology. PK:345, PH:243, BQ:2293
2162
384
۲‫َونگ‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫انگ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ۲‫َونگ‬
cover :‫هم شه‬ ‫پ وز‬ :‫وهرام‬
wer 3, werg 2: to cover, enclose varethra: defender, varhrâm: vahrâm: victorious
also name of a demon victorious
‫ محصورکردن‬،‫پوشاندن‬ ‫وهرام‬
PK:1116 BQ:324
PK:1168, IC:1599 BQ
2163
water, whisky, vodka :‫هم شه‬ ‫ اران‬:‫هم شه‬ ‫ ش شه‬، "‫"مثل آب‬ :‫و ن‬
Indo-European Indo-Euro. Latin French Persian
awe, wer 4, wed: Wed-ro: like vitrum: like vitre: glass vîtrîn: shop
water, wet water, glass water, glass window
vitrine: shop
‫ رط ت‬،‫آب‬ window ‫و ن‬
EE* EE*
PK:78-81, KL:1732, CH:406 MO
EE*
2164
‫آو خ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫وخ‬
wisdom :‫هم شه‬ ‫ ه دا‬:‫هم شه‬ ‫و دا‬

weid: to see, to know ‫ دا س‬،‫د دن‬ vaeda, vîdada: I know vîdâ: apparent ‫و دا‬
PK:1125 vidya: knowledge MO, BQ
PK:1125, 1126
2165
‫ َبر‬:‫هم شه‬ ‫حافظه‬ :‫و ر‬

wei 2: vital force ‫ن وی ح ا‬ vîra: man, (his vîr: vîr: memory, intelligence (‫و ر ) ـ ـر‬
mind) awareness
Wiros: man ‫مرد‬ ‫ب س د نامش ز ف ّ خ هج ــر‬
PK:1177, KL:1714 BQ:334
PK:1123,1177, KL:1714 ( ‫دوگفت نامش ندانم ه و ر )فردو‬
MO:489, BQ:2298, BQ:262
2166
order :‫هم شه‬ ‫ آراس‬:‫هم شه‬ ‫و راس‬

ar 1: to fit together ‫جور و درست کردن‬ râd: right, correct, proper vîrâstan: to edit
PK:55-61 vi-râiti, vi-radh: set
Indo-European Av/Old Pers (‫و راس )و را ش‬
apart
wi: part, apart ‫جدا‬ wi, vî: apart, away BQ, KM, AG3
WD:74, PK:56
PK:1175,1176 PK:1175, KT:204
2167
‫و ران‬
Pahlavi Persian
apêrân, avêrân ‫و ران و خراب‬ vîrân: ruined, destroyed ‫و ران‬
BQ:2299 BQ:2299
2168
‫و راس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫و را ش‬
385
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫و ژه‬
‫ پرو ز‬:‫هم شه‬ " ‫"ا‬ :‫و ژه‬
ap-vêcak, avaeza: pure awêžak, apêčak, wêjak: vîžeh: pure, clean (‫ او ژه‬،‫و ژه )ب ه‬
pure
‫ ا‬،‫خالص‬ ‫جهان و ژه کردم ز پ اره ها‬
KM:315, BQ:2300 KM:315, BW:336, BQ:2300 ( ‫ارها )فردو‬ ‫شهر کردم‬
KM:315, BW:336
2169
ostrich :‫هم شه‬ ‫پرنده‬ :‫و ش‬

aw: bird ‫پرنده‬ vîš 2: bird vôi, vây, vâyandak: vây: bird ‫وای‬
bird
PK:86 vayu: air vîš: bird ‫وش‬
PK:86, NB:207
PK:86, PH:296, BK:183 PH:995, AT:56
2170
wide, hippo- :‫هم شه‬ "‫" ا اس ان آماده‬ :‫و شتاسپ‬

sâi, hai*: to bind, tie ‫س‬ wi-sâ, vi-hây: untie vištâsp: with
ready horses
PK:891, PK:977, KL:1448, CH:135
Višta-aspa, vištaspa:
Indo-European Av/Old Pers with unbound (ready) horses ‫و شتاسپ‬
wi: part, apart ‫جدا‬ wi, vî: apart, away
PK:891,892, BT:1800, AG3:74, AD:1273, CH:136
PK:1175,1176 PK:1175, KT:204
CH:136
Indo-European
ekwos: horse ‫اسب‬
PK:301
2171
village, Viking :‫هم شه‬ ‫وﻼ‬

weik 2: clan, a social club above the household villa: country vîlâ ‫وﻼ‬
house
‫ اش اه‬، ‫قب له‬ MO:5073
PK:1131 AD, ED*
COGNATE- Avestan "vîs: family;/ vith: royal house" (PK:1131, KL:1708)
2172
wine :‫هم شه‬ (‫تا ستان )اشاره ه دن ا‬ :‫و ن‬

win: wine ‫اب‬ vîn: black grape, color, vineyard (world ?) ‫ون‬
NOTE- This is probably a Mediterranean word. ‫ا ـ ــر زنـ ــد ا بود د ــر ــاز‬
( ‫خرم مانم دراز )فردو‬ ّ ‫براین و ن‬
AD:1547
ES:695, AS:159, BQ:2302, NS:341
2173
386
‫ه‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ ج ا خ‬،‫ه ح‬ ‫این حرف ا‬

.‫دل شود‬
Sanskrit "sâti" :‫هم شه‬ (‫شانه جمع ) سوند‬ :‫ها‬

Avestan Avestan Pahlavi Persian
hâ: to join, attach ‫وصل کردن‬ hâiti: part, section hât: attachment hâ: sign of plural ‫ها‬
BQ:2303 BQ:2303 BQ:2303 BQ:2303
2174
series, sort :‫هم شه‬ ‫ گردن ند‬،‫گردن‬ :‫هار‬

ser 3: to line up, arrange, sort sarat: thread hâr: string of beads, necklace, neck ‫هار‬
‫رد ف کردن‬ hâra: string of beads ‫گ ده سواران برون از شمار‬
PK:911, IC:1131 IC:1131, MO:5081 ( ‫ـ ـران اد ــا ــان آهـ ـخــته هار )فردو‬
COGNATE- Avestan "hara: mountain range" (IC:1131) IC:1131, MO:5081
2175
‫زمان ا فاصله‬ ‫واحد قد‬ : ‫ها‬

sâen: to be late, a period of time hâthra: a hâsr, hâsar: a unit hâsr: a unit of time
time period of time
‫ مد از زمان‬، ‫تاخ داش‬ ‫ها‬
PK:890 TV:3
PK:889 PH:280
NOTE- On page 67 of "Pajhoheshi dar Asatir Iran", "hâser" is defined as a unit of length about 700 meters
2176
helium :‫هم شه‬ ‫هاله‬

sâwel: sun ‫آفتاب‬ helios: sun hâleh: halo, hue ‫هاله‬
PK:881 AD MO:5091, TU:75
2177
same :‫هم شه‬ ‫هامون‬

sem: same ‫ همان‬،‫هم‬ hama 1: same, hâmûn: land with same (flat) elevation ‫هامون‬
equal, flat level
PK:902,904 BQ, PH
PK:902-904
2178
summer :‫هم شه‬ ‫تا ستان‬ : ‫هام‬

sam: summer ‫تا ستان‬ ham 2, hama 2: summer hâmin, hamin: summer ‫ هم‬، ‫هام‬
PK:905 PK:905, KL:1541 PH:280
2179
387
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫هان‬
‫آنا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ پ‬:‫هان‬
soak, suck :‫هم شه‬ ‫ هوم‬:‫هم شه‬ ‫هاون‬

seu 2, hau* 1: to juice, squeeze hau-: to press hâvan: mortar hâvan: mortar ‫هاون‬
‫ ف دن‬، ‫عصاره گرف‬ Hâvana: mortar MO:5095 BQ:2312, PH:244, CH:134
PK:912, CH:134, ED* MO:5095, CH:134
2180
ُ
‫ه ر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ ن ک‬: ‫هج‬
َ
‫کف ا‬ :‫هخ‬
َ
skeng: crooked, bent haxti: that which haxt: thigh hax: foot sole (obsolete) ‫هخ‬
bends, leg, shank
TV:2 PH:279
‫ خم ده‬،‫ناصاف‬ PK:930
PK:930 .‫این لغت ا م وک شده و ا استفاده از آن س ار محدود می اشد‬
2181
social, mind :‫هم شه‬ "‫" ا اف ار دوستانه‬ :‫هخام ش‬

sekw: to follow ‫دن ال کردن‬ haxay, haši: Haxâmaneš: "with friendly
PK:896 follower, companion, thoughts and manners"
Indo-European Avestan friend
‫هخام ش‬
men 1: to think manah: mind, manners haxa-maniš: MO, BQ
‫فکر کردن‬ man 1: to resemble friendly mannered
PK:726 PK:726,727, BQ PK:896
2182
sit, nest :‫هم شه‬ ‫ شس‬:‫هم شه‬ ‫ اخ‬،‫خانه‬ :‫هد ش‬

sed, had*: to sit, step, go had, hd, zd, šas: hadiš: dwelling, hadîš: house, castle
to sit house
‫ رف‬، ‫شس‬ ‫هد ش‬
PK:884-887, AG3:78 JS1:375
PK:884,887, KL:1075, CH:125
JS1:375
COGNATE- Old Persian "hadiš: dwelling"; Sanskrit "sadas: dwelling" (JS1:375)
2183
hologram :‫هم شه‬ ‫هر‬

solo: whole ‫ امل‬،‫تمام‬ haurva 1: whole, all, each har: each har: each ‫هر‬
PK:979 haurva-tât: completeness BQ:2318 BQ:729,2318
PK:979
2184
stream :‫هم شه‬ ‫ رود‬:‫هم شه‬ "‫"ج ان‬ :‫هرات‬

ser 1, sreu: to flow ‫جاری شدن‬ hareva, haraiva: name of a harêh, harât: "the flowing"
river and town in Afghanistan harêv
srêm: running ‫جاری‬ (‫هرات )ه رود‬
PK:909,1003, KT:205, IC:1276 PK:909 BQ:2319 BQ
2185
388
‫هراز‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
"‫"رود بزرگ‬ :‫هراز‬
Pahlavi Persian
harz-rut: big river ‫رود بزرگ‬ harâz: A river in northern Iran entering into the Caspian lake ‫هراز‬
JS1:389 JS1:389. DK*
2186
sulky :‫هم شه‬ ‫ هل دن‬، ‫ هش‬:‫هم شه‬ (‫هرز )هرزه‬

selg, harz*: to let go, release harz, herezaiti: to harz-ag, harz: loose (‫هرز )هرزه‬
allow, release herz: loose
‫رها کردن‬ JS1:392, DK*
PK:900, PH:245
PK:900, CH:133 JS1:392
2187
hero :‫هم شه‬ ‫ زنهار‬:‫هم شه‬ "‫"نگه ان‬ :‫هرکول‬

ser 2, har*: to protect heros: protector herkûl: "protector" ‫هرکول‬
‫حفاظت کردن‬ Heracles: a legendary strong man NOTE- through French
PK:910, CH:129 KL:724
COGNATE- Avestan "haurva: protecting" MO5:2269
2188
‫اهورامزدا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫هرمز‬ ‫ار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫هرگز‬
kilo :‫هم شه‬ ‫هزار‬

gheslo: thousand ‫هزار‬ hazanrem, hazangra: hazâr: thousand hezâr: thousand ‫هزار‬
thousand
PK:446 PK:446, AP:527 PK:446, BQ:2331
PK:446
2189
‫زان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫هزوان‬

ُ
shine :‫هم شه‬ ‫ ن ک‬،"‫"ز ا روی‬ :‫ه ر‬
su 1: well, good ‫خوب‬ hu 1: good hu-čitra: nice faced hu-čir
PK:1037, KL:548 PK:1037 PK:780,1037, PH:111, HM:57 BQ:2336
skai: shining, bright čitra, čithra: clarity, ُ
hožîr: "nice face", good ( ‫ هج‬، ‫هژ یر )خج‬
face, also race and origin
‫ روشن‬،‫درخشان‬ ‫شاه جوان گفت زردشت پ‬
BQ:2047,674, KT:184
PK:917
( ‫)فردو‬ ‫که در ک ش ما این ن اشد خج‬
BQ
2190
‫اس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫هس‬ ‫اس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫هست‬

‫استخوان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫هسته‬
eight :‫هم شه‬ ‫هشت‬

okto: eight ‫هشت‬ ašta: eight ašt, hašt hašt: eight ‫هشت‬
PK:775 PK:775, KL:504 BQ:2338 BQ:2238
2191
389
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫هش‬
sulky :‫هم شه‬ ‫رها کردن‬ : ‫هش‬

selg, harz*: to let harz, herezaiti: herz, hištan, haštan, heštan: to let go ‫هش‬
go, release to allow, release hêlîdan halîdan: to let go ‫هل دن‬
‫رها کردن‬
PK:900, PH:245 BQ:2339 BQ:2361, 2339, CH:133
PK:900, CH:133
‫توجه ـ "ول" در ول کردن و ول رد لفظ عام انه "هل = رها" است‬
2192
۱‫هوش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫هشومند‬
seven :‫هم شه‬ ‫هفت‬

septm: seven ‫هفت‬ hapta: seven haft haft: seven ‫هفت‬
PK:909 PK:909, KL:1426 BQ:2341 BQ:2341
2193
area :‫هم شه‬ ‫ آر‬:‫مقا سه‬ ‫هکتار‬

Indo-European Indo-European Greek French Persian
dekm: ten ‫عدد ده‬ Dkm-tom: hundred hektaton: hectare: a hectâr:
hundred unit of area 10,000 square
PK:191 AD
AD meters
Indo-European Latin
as: to burn ‫سوزاندن‬ arêre: to become dry (land) ‫هکتار‬
PK:68 ara: an area (of dry land) MO:39, 5159
KL:102
2194
‫ آلو‬:‫هم شه‬ ‫هلو‬

Pahlavi Persian
âlag, âluk, âlu: a kind of plum ‫آلو‬ ‫نو‬ holû: peach (‫هلو )شفتالو‬
BQ:58 ،2360, JS1:79 halîk: apricot ‫هل ک‬
BQ:2360, JS1:377
2195
‫هلو‬ ‫ زردآلو ـ رج ع شود ه‬:‫ک‬ ‫هل‬ ‫هش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ رها کردن‬:‫هل دن‬
same :‫هم شه‬ ‫هم‬

sem: same ham 1: ham, ham: too, together ( "‫ همه )پ شوند ش ل " ان ـ‬،‫هم‬
with, also hamak
‫ همان‬،‫هم‬ ،‫ اند ش دن‬,‫ اندام‬,‫ اندازه‬,‫ انجمن‬, ‫ ان اش‬,‫ان ار‬
PK:902,904 PK:902-904 BQ:2362
‫ انگ ه‬, ‫ انگ خ‬,‫ ان اردن‬,‫ اندوه‬, ‫ اندوخ‬،‫اندرز‬
COGNATE- Old Persian "ham: together" (KT:211,212) KL:58
2196
euphoria :‫هم شه‬ ‫ ه‬،‫ خوب‬:‫هم شه‬ ‫م ارک‬ :‫هما‬

su 1: well, good ‫خوب‬ hu 1: good hu-mâyâ: well, blessed homâ: blessed (‫هما )همایون‬
PK:1037, KL:548 PK:1037 BQ, PH:108 BQ
2197
َ
‫آمار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ تعداد‬:‫همار‬
390
‫همال‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
similar :‫هم شه‬ ‫ رفیق‬،‫ همتا‬،‫مانند‬ :‫همال‬

sem: same ‫ همان‬،‫هم‬ ham 1: with, ham-êmâl, hamahl: hamâl: companion ‫همال‬
PK:902,904 also equal, similar
‫ز ش ده بود که ه سال‬
PK:902-904 MO:5176
( ‫برادر د او را و ف خ همال )فردو‬
IC, MO
2198
۱‫ مان‬+ ‫هم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫همان‬
symmetry :‫هم شه‬ ‫ همان‬:‫مقا سه‬ ‫همانا‬

su 1: well, good ‫خوب‬ hu 1: good hu-mânâk: "well hamânâ: indeed
like", indeed
PK:1037, KL:548 PK:1037 ‫همانا‬
Indo-European Indo-European Avestan BQ:2363 hamânand: very
me 1: to measure mân: to resemble man 1: to much like
‫اندازه گرف‬ ‫ش ه بودن‬ resemble ‫همانند‬
PK:703, 731 CH:272 BQ:2363,2364
PK:726,727, BQ
2199
‫هما‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫همایون‬ ‫همانا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫همانند‬

‫هم سفر‬ :‫هم تک‬
tekw: to run, flow tak, taka, tač: to ham-tak: road companion ‫ هم تگ‬،‫هم تک‬
run
‫جاری شدن‬ ‫ما و مجنون ه ره اد ه هم تگ بود م‬
PK:1059, BQ:503
PK:1059, CH:374 (‫ف‬ ) ‫ق ــدمــی چ ـن ــد زه ـم ـراهــی ما دور اف ـتــاد‬
BQ, MO, IC:1372
sem: same ‫ همان‬،‫هم‬ ham 1: with, also NOTE- Teku may be related to
PK:902,904 PK:902-904 "Tek, Tač: to reach, receive"
2200
۲‫ وار‬+ ‫هم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫هموار‬ ‫ا اتان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫همدان‬

‫هم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫همه‬
zone :‫هم شه‬ ‫ پ اهن‬،‫ جامه‬:‫هم شه‬ ‫م ند‬ :‫هم ان‬

yôs: to gird, belt ‫مر س‬ yâsta, yânhaeiti: belted hamyân: belt, long
PK:513 money bag wrapped
Indo-European Avestan ham-yân: belt around the waist
sem: same ‫ همان‬،‫هم‬ ham 1: with, also PK:513, KL:1770, BK:434 ‫هم ان‬
PK:902,904 PK:902-904 BQ:2373, CH:210
2201
391
َ َ
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫هم س‬
َ َ
dismiss, omit :‫هم شه‬ ‫ رق ب‬،‫دشمن‬ : ‫هم س‬
smeit: to throw, send maêth: to send, throw hamêstâr: hamîstar: enemy
forward enemy َ
hamista: thrown down, ‫هم س‬
‫ ه جلو فرستادن‬،‫پرتاب کردن‬ oppress hamêstagân:
awkward situation
hamîstakân: a place
PK:968 hamaêstar: oppressor TV:53
between hell and heaven
PK:968, KL:988 ‫هم ست ان‬
.‫این لغت ا م وک شده و ا استفاده از آن س ار محدود می اشد‬ PH:279, MO:5185
2202
َ َ َ َ
‫هم س‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ برزخ‬:‫هم ست ان‬
‫هم شه‬
Pahlavi Persian
hamêšak: always ‫دائما‬ hamîšeh: always ‫هم شه‬
BQ:2374 BQ:2374
2203
ُ
‫اندام‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫هنام‬ ‫هام‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫هم‬
َ
‫هنج دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ کش دن‬:‫هنج‬ ‫ان ان‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫هن ان‬
tone :‫هم شه‬ ‫راه‬ :‫هنجار‬

ten 1, tenu: to stretch, pull thang, hanč, â- hanjâr: path (‫هنجار )ناهنجار‬
‫کش دن‬ thax: to pull ‫ز ه ـن ـجــار د ـگــر درآمــد ـه روم‬
PK:1064,1067, AD BQ:1481,2376, 2381, TV:7 (‫فروماند گنج اندرون مرز و بوم )نظا گنجوی‬
BQ, MO, PH, TV, AG3
2204
tone :‫هم شه‬ ‫ ه خ‬:‫هم شه‬ ‫کش دن‬ :‫هنج دن‬

ten 1, tenu: to stretch, pull thang, hanč, â- hanjîdan: to pull or dig out
‫کش دن‬ thax: to pull (‫ آهنج دن‬،‫هنج دن )هنج‬
PK:1064,1067, AD BQ:1481,2376, 2381, TV:7 BQ, MO, PH, TV, AG3
2205
‫هند‬
Sanskrit Av/Old Pers Persian English
syand: to flow hend: India (a name due Hend: India ‫هند‬ Hindu,
to the river Indus in India) tamarind
‫ج ان داش‬ hendevâneh:
watermelon "from India"
sindhu: the sea ‫در ا‬ hendî: Indian AD, ED*
‫هندوانه‬
SK:260, YB:433
KL:787 ED*
2206
392
‫هندسه‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ اندازه‬:‫هم شه‬ "‫"اندازه گ ی‬ :‫هندسه‬
Indo-European Avestan Avestan Pahlavi Arabic
tekw: to run, flow tak, taka, ham-tač, handâxtan: throw
tač: to run ham-tak: to together
‫جاری شدن‬
PK:1059, throw together
PK:1059, CH:374
BQ:503
handâčak: throw
Indo-European together (yardstick and a
BQ:128, PH:27 subject) for measurement
sem: same ‫ همان‬،‫هم‬
PK:902,904 Persian BQ
NOTE- the root "Teku: to flow" may be hendeseh: the science of "measurements" ‫هندسه‬
related to "Tek, Tač: to reach, receive" BQ:2379, PH:27
2207
‫هند‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫هندوانه‬

"‫" ار ز ا‬ : ‫ه‬
su 1: well, good ‫خوب‬ hu 1: good hu-nara: good hunar honar: "nice work"
virtue, art
PK:1037, KL:548 PK:1037
BQ:2381 ‫ه‬
Indo-European PK:780,1037,
BQ
PH:111, HM:57
ner 1: vital energy, man ‫ مرد‬، ‫انرژی ح ا‬
PK:765
2208
‫آهنگ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫هنگ‬
same, come :‫هم شه‬ ‫ زمان‬:‫هم شه‬ ‫هن ام‬

sem: same ‫ همان‬،‫هم‬ han-gama: hangâm, hengâm: time (‫هن ام )ان ام‬
PK:902,904 at the same angâm
Indo-European time, during ‫ای ه ان ام شدا د کرمت عدت من‬
Av/Old Pers BQ:2383
BQ:172 ‫وی بهر حال مر و و نعمت من‬
gwa: to walk, gam: to
step (‫) مال اسماع ل‬
come, step
‫قدم زدن‬ PK:463, KL:318 BQ, MO, CH
PK:463,CH:98
2209
ُ
‫ شش‬:‫هم شه‬ ‫هوا‬
kwes: to pant, to breathe fast ‫نفس نفس زدن‬ havâ: air ‫هوا‬
PK:631, GT6:284, CH:369 GT6:284
2210
ُ
‫ صنعتگر ـ رج ع شود ه اهنوخو‬:‫هوتخش‬
voice :‫هم شه‬ ‫گفتار ن ک‬ : ‫هوخت‬

wekw: voice ‫صدا‬ ux: word hûxt: good words,
PK:1135 prayer, prayer house
hu-ux-tay: good words
Indo-European Av/Old Pers ‫هوخت‬
AG2:72
su 1: well, good ‫خوب‬ hu 1: good AG2:72, BQ:2388
PK:1037, KL:548 PK:1037
2211
393
َ َ َ ُ
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫هوخش‬
َ َ ُ
augment, authority :‫هم شه‬ ‫شاه ماد‬ ‫ نام سوم‬،"‫"خوب رشد کرده‬ : ‫ه َوخش‬
Indo-European Old Persian Old Persian Persian
su 1: well, good ‫خوب‬ hu, u, uv: good u-vaxštra: Hovaxšatar: a
PK:1037, KL:548 KT:175 well grown, former king of Media
former king of
Indo-European Old Persian Media ‫هوخش‬
aweg, wôg, waxš*: to grow ‫رشد کردن‬ vaxš: grow KT:175,176,177 KT:177
PK:84-85, CH:428 KT:177
2212
‫ فا ده‬،‫ درست‬،‫حق‬ :‫هوده‬

Pahlavi Persian
sut, sut-ak: good, right ‫ حق‬،‫راست‬ hûdeh: just, useful (‫هوده )بیهوده‬
JS1:171 JS1:171
NOTE- Compare with Pahlavi "sût", Persian "sûd"
2213
‫ِح ا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫هور ان‬ ‫خور‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫هور‬

‫اهواز‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫هوز‬ ‫اهورامزدا‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫هورمزد‬
‫ َ س‬،‫ س ار‬:‫هم شه‬ ‫هوس‬
wek, was*: to wish, desire ‫ خواس‬،‫آرزو کردن‬ vas: to wish havas: desire, wish ‫هوس‬
PK:1135, KT:207, CH:427 vašna: desire JS1:394
KT:207
2214
ear :‫هم شه‬ ۱‫هوش‬

ôus 1: ear ‫گوش‬ ûši: two ears, hôš hûš: intelligence ۲‫هوش‬
PK:785, KL:126,494 intelligence, mortal life BQ:2393
hûš-yâr: intelligent ‫هوش ار‬
Indo-European Avestan ûši-dâta: intelligent
dô: to give, dâ 1: to (‫ هشیوار‬،‫ هشومند‬،‫)هوشمند‬
give PK:785
‫ خلق کردن‬،‫دادن‬ BQ:121, PK:785
PK:223 PK:223,225
2215
east :‫هم شه‬ ‫صبح‬ :۲‫هوش‬

aus: to shine ‫درخش دن‬ usaiti: to light up huš: morning hûš 2: morning ۲‫هوش‬
ušâ: east, dawn
ausus: dawn ‫س ده دم‬ TV:67 PH:281, TV:67
ušas-tara: east
PK:86, KL:495 PK:86, BK:871
2216
۱‫هوش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫هوشمند‬
394
‫هوشنگ‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
َ
‫ شن‬:‫"خوش خانه ا معمار خوب" مقا سه‬ :‫هوشنگ‬
su 1: well, good ‫خوب‬ hu 1: good hav-sivanga, Hûšang: "good
PK:1037, KL:548 PK:1037 hao-šyangh: builder", with good
Indo-European Av/Old Pers good builder, with household
gwhen 3, kan*: to dig and fill šan, šyangh: good household ‫هوشنگ‬
‫کندن و ُپر کردن‬ house, household BQ, DG:708, FJ:48
BQ, DG:708, FJ:48
CH:232, PK491
FJ:49-51 COGNATE- "kan 1: to dig out"
2217
۱‫هوش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫هوش ار‬
soak, suck :‫هم شه‬ ‫پر ش ه و مقدس نزد اقوام آرا‬ ‫نام گ ا‬ :‫هوم‬
seu 2, hau* 1: to juice, hau 1: to press, squeeze hôm howm: a juicy plant which
squeeze was considered very holy by
haoma: ephedra plant, BQ:2398
the ancient Aryan people
‫ ف دن‬، ‫عصاره گرف‬ mahuang shrub
PK:912, CH:134, ED*
PK:912, KT:211
‫هوم‬
PH:249, BQ:2398
2218
mind :‫هم شه‬ "‫"ن ک رفتار‬ :‫هومن‬

su 1: well, good ‫خوب‬ hu 1: good hu-mana: Hûman: "well
well mannered mannered"
PK:1037, KL:548 PK:1037
Indo-European Avestan BQ, DG:708, ‫هومن‬
FJ:48
men 1: to think ‫فکر کردن‬ manah: mind, manners
BQ, DG:708, FJ:48
PK:726 PK:726,727, BQ
2219
‫ه دا‬
su 1: well, good ‫خوب‬ hu 1: good hu-vaeda: hovaydâ:
well known "well apparent"
PK:1037, KL:548 PK:1037
Indo-European Avestan PK:780,1037,
‫هو دا‬
PH:111, HM:57 BQ
weid: to see, to know ‫ دا س‬،‫د دن‬ vaeda, vîdada: I
know
PK:1125
PK:1125, 1126
2220
‫هیچ‬
Indo-European Indo-European Av/Old Pers Pahlavi
i 2 : pronominal stem Au 1: one, this aiva-čiy: nothing hêč: nothing
‫ر شه ضم‬ one PK:73,286, KT:164 BQ, TV:91
PK:281, KT:203 PK:73,286 Persian
Indo-European hîč: nothing (‫هیچ )ایچ‬
kwo: stem of interrogative and relative pronouns
‫ز رستم ب س د افراس اب‬
‫ر شه ضمایر سئوا و س‬ ( ‫نکرد ایچ بر جنگ جس شتاب )فردو‬
PK:644,646
BQ, TV:86,91
2221
395
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫هخ‬
tension :‫هم شه‬ ‫ آه خ‬،‫ هنج دن‬:‫هم شه‬ ‫کش دن‬ ‫هخ‬
ten 1, tenu: to stretch, pull ‫کش دن‬ thang, hanč, â-thax: to pull hîxtan: to pull ‫هخ‬
PK:1064,1067, AD BQ:1481,2376, 2381, TV:7 BQ, PH, TV
2222
‫ُد‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ه د‬
year :‫هم شه‬ ‫چه حیوانا نظ بز و گوسفند‬ :‫ه ک‬

i 1, ei, ai*: to go ‫رف‬ Yero: year yâr, yâra: yâirka: one hîrak: a baby animal
year year old.
PK:293,501, KL:825, CH:154 PK:296, KL:1761 ‫هک‬
PK:296, KL:1796
PH:249 BQ:2406
2223
anneal :‫هم شه‬ ‫ه م‬

aidh: to burn ‫سوزاندن‬ aesmo: heat hêzam, êsim hîzom: firewood ‫ه م‬
PK:11, CH:157, KL hêzum: fire wood BQ:2407 hîmeh: firewood ‫ه مه‬
PK:11 BQ:2407, PH:249
2224
‫ بتخانه‬،‫مع د‬ :‫ه ل‬
egal, ekal: temple ekalu: haikal: temple, statue haykal: temple, idol house ‫ه ل‬
temple
‫مع د‬ NOTE- through Hebrew ‫چنان دان که این ه ل از پهلوی‬
BQ:2408, AR:40 AR:40 BQ:2408, AR:40 (‫بود نام بتخانه ار شنوی )لغت فرس‬
BQ:2408, AR:40
2225
‫ زمستان‬:‫هم شه‬ "‫"خانه پرف‬ :‫ه مال ا‬

ghei 1: winter ‫زمستان‬ hima: snow hîmâlâyâ: "home of snow" ‫ه مال ا‬
PK:425 hima-alaya: home of snow MO6:2320
PK:425
2226
‫ه م‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ه مه‬
sill :‫هم شه‬ ‫ ماده‬،‫ ما ه‬، ‫عن‬ :‫هیوﻻ‬

swel, sel: wood, beam, board hulê, hylê: wood, hayula: matter hayulâ: matter
matter, raw material
‫ تخته‬،‫چوب‬ AR:41 ‫ هیو‬،‫هیوﻻ‬
PK:898 AR:41, ED* MO, AR:41
2227
396
‫ی‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫ ه ا ز دل‬،‫ه ل‬ ‫این حرف ا‬

.‫شود‬
‫ آ‬، ‫ آه‬، ‫ای س ت مانند چو‬ :‫ـ ـ ی‬

Pahlavi Persian
- ik, - ikâ: like ‫ مانند‬،‫ش ه‬ - î: a suffix for making adjectives like Fars-î
JS1:418 ‫ ارا‬، ‫ خا‬، ‫سوند " ی " برای شان دادن س ت مانند چو‬
JS1:418
2228
one, none, any :‫هم شه‬ ‫ا‬

i 2 : pronominal stem Uê: or va, vâ: or ayâb, ayâ, ayâo: or yâ: or ‫ا‬
‫ر شه ضم‬ PK:73,286 PK:73,286, KT:164 BQ, TV:91 BQ, TV:86,91
PK:281, KT:203
2229
‫اف‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اب دن‬
even :‫هم شه‬ ‫اد‬

yem: hold together (pair) yata, yâta, ya: yât, âyât yâd: memory ‫اد‬
remember
PH:250 BQ:2412, TV:85, AG1:22
‫ جفت کردن‬،‫جفت‬ PK:505
PK:505
2230
‫ار‬
Pahlavi Persian
âyâr, âyârih: friend, help ‫ مک‬،‫دوست‬ yâr: friend, helper ‫ار‬
BQ:2413 BQ:2413
2231
‫ازده‬
Indo-European Indo-Euro. Av/Old Pers Avestan Pahlavi
i 2 : pronominal stem Au 1: one, this ava 2, aeva: aeva-dasa: yâc-dah
one one one - ten
‫ر شه ضم‬
PK:73,286 PK:73,286, KT:164 BQ:2417 BQ:2417
PK:281, KT:203
dekm: ten ‫عدد ده‬ dasa: ten or "plus ten" yazdah: eleven ‫ازده‬
PK:191 PK:191 BQ:2417
2232
397
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫از دن‬
‫ قصد کردن‬،‫ال دن‬ :‫ازدن‬
yat*, yet: to go, reach, take position yat: to take yâzîdan: to stretch, desire, intend ‫از دن‬
one's position
‫چه سازی ه زن ای س نج‬
‫ جا گرف‬،‫ رس دن‬، ‫رف‬ CH:214 ( ‫چه نازی ه نام و چه ازی ه گنج )فردو‬
CH:214
MO, BQ,CH:215
2233
jealous, zeal :‫هم شه‬ ‫ جادو‬:‫هم شه‬ ‫آرزو‬ :‫اسه‬

yâ: to be excited ‫ه جان داش‬ yâsâ: wish yâsak: wish yâseh: wish ‫اسه‬
PK:501 PK:501 BQ:553,2419 BQ, PH:92, HM:107
2234
couple :‫هم شه‬ ‫ وام‬:‫هم شه‬ ‫اف‬

ap: to take, receive, reach ap 1, af, ab: to receive ayâf, ayâb: to find yâftan: to find
‫ دست آوردن‬، ‫گرف‬ abi-âp, abi-âf: to detain âyaft: request (‫اف ) اب دن‬
PK:50, CH:162 PK:50, TV:14, AG3:82 AG3:82: BQ:73 BQ:73,2419, AG3:82
2235
‫ا ند‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫اقوت‬
hyacinth :‫هم شه‬ ‫ا ند‬

Greek Pahlavi Persian
hyakinthos: a bulbous plant with fragrant yâkand: ruby yâkand: ruby (‫ا ند ) اقوت‬
flowers.
TV:299 BQ:2420, MO:5247, TV:299, DG:712
.‫ک گ اه پ ازدار ا لهای س ار معطر‬ NOTE- "Hyakinthos" is apparently a pre-
KL:752 Hellenic word of the Mediterranean origin.
2236
ُ
‫ابزار خرد کردن غﻼت‬ :‫اور‬
Avestan Persian
yâvarenâ: a stone or tool for beating and crushing grains yâvar: stone or other objects used for
crushing grains
‫سنگ برای خرد کردن گندم‬ ‫اور‬
PH:252 BQ:2422
2237
ice :‫هم شه‬ ‫یخ‬

eis 2: ice ‫یخ‬ isav: frosty yah: ice yax: ice ‫یخ‬
PK:301 aêxa: ice BQ:2427 BQ:2427
COGNATE- Old Persian "viyaxna: ice" (GR:452) PH:252, PK:301
2238
398
‫یرقان‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
"‫"م غ زردی که اور م شد د د ش یرقان را عﻼج کند‬ :‫یرقان‬
ikteros: jaundice, named after a yellow bird (oriole) whose sight yaraqan: yaraqân:
was believed to help heal jaundice jaundice jaundice
‫پرنده ای زرد رنگ که تصور م شد د دارش ب ماری یرقان را عﻼج م کند‬ ZV1:185 ‫یرقان‬
ED*, EE* MO
2239
‫ایزد‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ یزدان‬،‫یزد‬
hagios :‫هم شه‬ ‫ ار‬+ ‫ایزد‬ :‫یزدگرد‬

yag: to worship ‫ستا ش کردن‬ yazatanam: God Yazdgerd:
Indo-European "God's creation"
Old Persian
PK:501 yazato-kerata:
kwer, kar* 2: to do, make God's creation
‫یزدگرد‬
krta: creation, city PK:501, PH:95,252,
‫انجام دادن‬ KL:1759 BQ:2432
PH:201
PK:641, CH:236
2240
hagios :‫هم شه‬ ‫ مزد سنا‬:‫مقا سه‬ ‫سنا‬

yag: to worship yesnya, yasna: yasn, yašt: yasnâ: worship ceremony ‫سنا‬
worship worship
‫ستا ش کردن‬ BQ, AG2
PK:501, PH:95,252, KL:1759 AP:540
PK:501
2241
jasper :‫هم شه‬ ‫ن مه ق م برنگ ما ل ه س‬ ‫سن‬ :‫شپ‬

Hebrew Arabic Persian
yâšfa, yâšfeh: polished, glossy, a type of quartz yašb: a kind yašm: a grayish green quartz
of quartz
(‫ نو کوارتز ) شم‬،‫ شفاف‬،‫ص ق شده‬ ( ‫ ش‬،‫شم ) شپ‬
BQ:2434, KL:826 BQ:2434 BQ:2434
2242
hagios :‫هم شه‬ ‫ سنا‬:‫هم شه‬ ‫ستا ش کردن‬ : ‫ش‬

yag: to worship yesnya, yasna: yasn, yašt: yaštan: to worship ‫ش‬
worship worship
‫ستا ش کردن‬ ‫ز ب م ارزار و قحط و کش‬
PK:501, PH:95,252, AP:540
PK:501 KL:1759 (‫)ارداو راف نامه‬ ‫ن د پروای دین و اژ و ش‬
BQ, AG2
2243
‫شپ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫شم‬
one :‫هم شه‬ ‫ک‬

i 2 : pronominal stem Au 1: one, this ava 2, aeva: êvak, yak: yak, yek: one
one one one
‫ر شه ضم‬ ‫ک‬
PK:281, KT:203 PK:73,286 PK:73,286, KT:164 BQ, TV:91 BQ, TV:86,91
2244
‫ ان‬+ ‫ک‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫انه‬ ‫تای‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫کتا‬
399
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ ‫ـ ل‬
‫سوند مع خدا‬ :‫ـ ل‬
Semitic / Syriac Hebrew Arabic Persian
layh: to be high ‫اﻻ بودن‬ Eloh, - el, êl: (a) suffix - îl: a suffix referring to God
Elohim, meaning "pertaining
‫ـ ل‬
a.l.h: to worship ‫ع ادت کردن‬ Ěl: God
to God"
،‫ ا ائ ل‬،‫ اسماع ل‬،‫ج ئ ل‬
KL:505, BR, BR:125 KL:505,510 BR
‫ ا ل‬،‫ م ائ ل‬،‫عزرائ ل‬
BR, MO
2245
‫ ارد‬+ ‫یوز دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫یوز لنگ‬ ‫یوز دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫یوز‬
enzyme, juice :‫هم شه‬ ‫ فعال بودن‬،‫جستجو کردن‬ :‫یوزدن‬

yeu 3: to yeu-dh: shaken, yaoz, yaozaiti: yûzîdan: to be active, to search ‫یوز دن‬
mix, blend active, fight search, fight
‫ز ـه ــر طﻼ ه ک ــی کینه توز‬
‫مخلوط کردن‬ yeug: ready to
PK:506 fight
KL:833, PK:512, ( ‫فرس ـتـاد الشــکری رزم ـوز )فردو‬
IC:446
KL:833, PK:512 BQ, MO
2246
yoke :‫هم شه‬ ‫یغ‬

yeu 1, yauj*: to join, harness yaoj, yuj: I harnessed yûğ: yoke (‫ ُجغ‬،‫ی غ )ج غ‬
‫ مهار کردن‬،‫جفت کردن‬ BQ:577,1228,2458, PK:509 BQ
PK:509, CH:217
2247
ّ
‫ حنان‬:‫هم شه‬ ‫یونان‬
Semitic Hebrew Greek Greek Old Persian Persian
h.n.n: to have grace hânan: Iwannos: Ion: Hellenic yauna: yûnân:
and kindness was gracious people who Greece Greece
gracious settled in the
‫شکوه و مح ت داش‬ KL Mediterranean KL:813, KT:204 ‫یونان‬
KL:701 KL:701 islands in 1100
KL:813 BQ:2549
2248
400
‫نمودارهای‬ ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
‫نمودارهای ناتمام‬
own :‫هم شه‬ 1
aik: to possess, own ‫بودن‬ ‫مال‬ îs, îše, îšti, âêšâ 1: wealth, power ?
PK:298, KL:1106 îsvan, išvan: wealthy
PK:298, KL:1106, BK:771,772
2249
on, upon :‫هم شه‬ 2

an 3: on, upon, above, to ‫ اﻻی‬،‫روی‬ ana: on, upon ?
PK:39 anu, anuv: to, after, along
anu-i: going along
PK:39, KL:67, KT:164
2250
umbrella :‫هم شه‬ 3

andho: blind, dark ‫ تارک‬،‫کور‬ anda, ando: blind ?
PK:41 PK:41, BK:323
2251
best :‫هم شه‬ 4

bhad: good ‫خوب‬ badra: good fortune, luck ?
PK:106 hu-badra: (with) good luck, lucky
PK:106, KL:167
2252
5
bhen: to strike ‫ه زدن‬ ban: to be sick ?
PK:126 banta: sick
banay: to make sick
KL:145, BK:304
2253
to :‫هم شه‬ 6
de: demonstrative stem ‫ا ر شه اشاره‬ ‫ضم‬ dim: him, her, he, she ?
PK:181 dit: it
-da 5: toward, to
PK:183, KL:1622
2254
401
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ 7
et cetera :‫هم شه‬ 7

eti: above, beyond ‫ ورا‬،‫اﻻ‬ aiti 1: over, beyond ?
PK:344, KL:545 KL:545, KT:166
COGNATE- Old Persian "ati: beyond" (KL:545, KT:166)
2255
go :‫هم شه‬ 8
ghê: to go, also to go without (lack) ‫ فاقد بودن‬،‫ رها کردن‬، ‫رف‬ zâ 1: to go ?
ghi-ghe-me: i reach, meet with ‫ مﻼقات م کنم‬،‫م سم‬ zazâmi: I dismiss
PK:418, KL:666
PK:418, KL:666
2256
gnat :‫هم شه‬ 9

ghen: to bite, chew ‫ ج دن‬،‫از زدن‬ gnixta: chewed ?
PK:436 aiwi-gnixta: eaten up, eroded
PK:436,
2257
horror :‫هم شه‬ 10

ghers 2: to be horrified, to stare zrš, zarš: to be horrified ?
‫وحش ده بودن‬ zaršayamna: ruffling one's feathers
PK:445 PK:445, KL:744
2258
quiver :‫هم شه‬ 11

gwebh 2: slime, sliminess, toad ‫ وزغ‬، ‫لج‬، ‫لجن‬ gabawo: toad ?
PK:466 PK:466
2259
12
gwelbh: womb ‫رحم‬
ِ garewa: womb ?
PK:473 garebuš: young animal
PK:473, KL:483
2260
he, his, her :‫هم شه‬ 13

ki 2: this ‫این‬ zî: for, because, indeed ?
PK:417,609, KL:710 nôit-zî:
KL:735, PK:417
2261
14
krei: shine, glow, beauty ‫ ز ا‬،‫درخش دن‬ srî, srayan: beauty ?
PK:618 srîra: beautiful
PK:618, KL:371
2262
402
15 ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
15
ksei 3: to settle ‫ تصف ه کردن‬،‫مق م شدن‬ šaêiti, shiti: living place ?
PK:626 šôithra: land
PK:626
2263
16
lakti: stick, club ‫ گرز‬،‫چوب‬ yaxšti, yaxštay: branch, twig ?
WD2:443 thri-yaxštay: with three branches
WD2:443, BK:525, BT:1236
2264
17
maghos: young ‫جوان‬ mağava: unmarried ?
maghu: boy, unmarried ‫ مجرد‬، PK:696, KL:924
PK:696
2265
18
meih: to exchange mithô: exchanged, incorrect, false ?
‫ معامله کردن‬،‫عوض کردن‬ mithwara, mithwara: paired, coupled
PK:710,715 PK:710,715, KL:953
2266
mud :‫هم شه‬ 19

meu: damp, dirty ‫ آلوده‬، ‫نمنا‬ mûthra: dirty liquid, urine ?
PK:741 PK:741, PH:285, KL:1008
2267
move :‫هم شه‬ 20

mew: to push away, move mivâmahi: (we) eliminate mûtak: move ?
‫ حرکت دادن‬، ‫دور کردن‬ a-muyamnô: not movable parmûtan: to move
PK:743 PK:743, BL1:331 BL1:331
2268
brief :‫هم شه‬ 21

mreğu: short ‫کوتاه‬ merezu, marazu: short ?
PK:750 merezu-jîti: short lived, fast
berez: in short time, fast
berez-čaxra: with fast wheels
PK:750, KL:188
2269
night :‫هم شه‬ 22

noktis: night ‫شب‬ naktin: night ?
PK:762, IC:850, BK:992 IC:850
2270
403
‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬ 23
23
pak: to fasten, repair ‫ تعم کردن‬، ‫س‬ pas: to tie, fetter ?
PK:787 PK:787, KL:1110
2271
room :‫هم شه‬ 24

rewe: to open, open space ravah: space ?
‫ گشا ش‬،‫از کردن‬ ravas-čarât: moves in free space (freely)
PK:874 PK:874, BK:465, KL:1356
2272
sketch :‫هم شه‬ 25

segh: to hold, overrule ‫ رد کردن‬، ‫نگه داش‬ haz: to gain ?
PK:888 hazah: violence
PK:888
2273
sincere :‫هم شه‬ 26

seni: apart, separated, without ‫ فاقد‬،‫جدا شده‬ hanare: without ?
PK:907 PK:907
2274
seethe :‫هم شه‬ 27

sew: to boil ‫جوشاندن‬ hâvayan: they boil, roast ?
PK:914 hâvayeiti: roasts
PK:914, KL:1411
2275
nuance :‫هم شه‬ 28

sneudh, neudh: mist, cloud ‫ ابر‬،‫ِمه‬ snaoda: cloud ?
PK:978 PK:978
2276
stone :‫هم شه‬ 29

stâi 2: stone ‫سنگ‬ stâ 2, stây: heap ?
PK:1010 PK:1010, KL:1518
2277
sarcasm :‫هم شه‬ 30

twerk: to cut ‫ قطع کردن‬،‫ب دن‬ thwares: to cut ?
PK:1102 PK:1102
2278
uterus :‫هم شه‬ 31

udero: abdomen, stomach, womb ‫ رحم‬،‫ معده‬،‫ش م‬ udara: abdomen ?
PK:1104 PK:1104
2279
404
32 ‫فرهنگ اشتقاق واژ ان فار‬
ox :‫هم شه‬ 32
uks: wet ‫خس‬ uxšan: ox, bull, ?
inseminating animal
uksen: to make wet, inseminate ‫ تلقیح کردن‬، ‫مرطوب کردن‬
PK:1118, KL:1106, BK:153
PK:1118
2280
wipe, vibrate :‫هم شه‬ 33

weip, weib: to go back and forth ‫س و پ ش رف‬ vip: to send, dispatch ?
PK:1131 PK:1131
2281
405
‫فهرست ها‬
‫فهرست لغات در ز انهای مختلف‬
‫فهرست ر شه ها همراه الغات‬

‫فار مشتق از آنها‬
Index of Words
nir-vanah /375 tanuka /131 ğ'r /12, 13, Tamil
pakša /114 tittibha /134 276 čellem /150
parvan /96, tulâ /125 ğ'yr /12, 13, tôkei /264
109 tulya /125 276
parvata /96, ucca /57 k`s /292 Turkish
109 učča /57 kang /240 amač /17
pâtila /96 varj /383 kanp /240 ata-bak /93
patra /101 vatin-ganah krty` /367 bad-rak /92
pattra /101 /64 krw` /300 bak /93
pippalî /281 vihâra /274 n`-krtk /367 barut /66
pra-jan /274 vrâj /317 pd /112 bayraq /92
pra-marš /273 Vrihi /77 pwt /71 boqčâ /82
pra-nač /277 xac /289 Tien /135 čapar /146
prdâku /98 xanda /287 xara-tara /283 čâv /144
pulâka /112 yâna /141 xr /283 čelek /150
račana /202 yantra /141 xšae-wan /45 čelpek /149
râk /335 čubûq /146
rakšâ /335, Semitic Spanish dolmak /186
337, 338 a.q.r /267 canario /287 dolman /186
râkšâ /335 ab 2 /25, 87 lima /339 gumrook /326
ranga /204 b.r.k /76, 300 mascara /341 ijlak /140
rašanâ /202 barq /76, 212, real /208 kagaz /293
sakah /224 215 kay-guk /283
šakala /254 d.b.r /216 Sumerian kayik /283
šâli /249 daqal /186 ašgab /39 kiošk /331
saman /255 diglat /177 dub /176, 186, lâjîn /334
sarat /387 ğ.w.l /270, 351 256 limon /339
sarkarah /225, h.n.n /400 dumuzi /129 maghazeh
242, 253 h.y.y /154 egal /396 /350
satti /21 n.b.b /63 ekal /396 ordu /29
šavala /249 n.w.r /370 guza /299 pudra /66
sindhu /392 r.f.a' /203 mana /352 qhve' /293
šiphâ /253 rabba /199 seku /238
srgâla /252 saq /225
sringa-vera
Syriac sirke /234
ardeba /29 šîš /245
/216, 256 Sogdian tob /132
srnga /216, hûzâyê /59
`xš`y /45 karkedânâ top /132
256 `xšnk /285 uğur /41
stupa /132 /299
b`m /271 summaq /239 ul /47
sukra /220 bnš /81 ulak /47
šûlaka /257 šypwr /258
brğ`r /274 zamargada xân /156
sunyâ /261 gašnaka /285 /212 xân-umm /156
sunyâh /261 yelek /140
syand /392
A69
Index of Words
xurram /161 yavê-tân /138 zûr /128, 218 bêlûr /77, 84 kandrak /241,
xušk /164 yaztân /61 zût /218 bhağa /89 307
xušnût /164 yôî /142 zuzag /222 bhaga-dhara kankarta /307
xvaf-s-îyan yš /22, 365 žužag /222 /89 kapî /297
/167 yyš /22, 365 bhay /94 karpâsah /298
xvâ-har /168 zaenik /214 Pali bhî-ma /94 karpurah /293
xvâi /170 zafar /215 sakkara /225, brahman /78 kart /290
xvân /167 žafr /222 242, 253 brhant /78 kâtara /289
xvântan /166, zahn /216 singivera /216 bûdha /86 kram /159
168 zahr /219 bûdhati /86 krmi /284
xvar /169 zalug /211 Parthian cabattra /144 krmi-ja /284
xvâr /167 zam /215 gr'mg /268 cad /144 krosa /300
xvar-âsân /159 zamân /215 gzn /141, 162, cad-tra /144 kršna /299
xvarreh /169 žamân /215 307 cal /150 krtsa /290
xvar-šêt /169 zamîk /216 gzn /327, 350 candrah-râga kulanjâ /165
xvart /159, zanjîr /216 padyâg /117 /241 kundruka
160 zânûg /211 paiti-dihta capayati /249 /241, 307
xvartan /169 zânûk /211 /117 catur-anga kunthah /306
xvâstag /167 zar /213 tndwr /130 /252 lâk /335
xvastan /2, zâr /26, 210 čiphâ /253 lâkša /335
162 zart /213 čîxâ /245 lâkšâ /335,
xvâstan /167 zartak /213
Portuguese čodatî /148 337, 338
xvat /168 zâtan /210 comercio /326 dhar /89 limû /339
xvatây /158 žatan /212 kable /289 dhi /138 maccum /341
xvêš /171 žâtûk /137 dhyânah /138 manâ /352
xvêš-kâr /171 zên /2, 25, 221 Russian dîp /193 mâš /342
xwâb /167 zên /275 assignatsia /39 druna /182 mašakah /349
xyâr /170 zîk /221 čoti /147 ğanâ /287 mâstu /341
yâc-dah /397 zîn /9 drožki /180 ğar /276 mauča /354
yah /398 zindakih /220, kaljaska /294 gâuh /373 mêšâ /349
yâirka /396 221 mazut /341 gôpâ /373 mûkti /351
yak /399 zindân /217 samo-war gô-pâ-h /373 mus /349
yâkand /398 zînhâr /217 /239 gôtra /331 muska /349
yam /140 zivandak /143, scetka /147 granth /321 nadah /359
yâm /137 220 gunj /328 nakhâ /359
yâmak /65, 96, zivastan /220, Sanskrit hâra /387 nana /369
138 221 a- satta /21 hima /396 naranga /360
yam-šît /140 ziyân /220 â-gar /276 hima-alaya nârikelah /359
yâsak /398 zôr /218 agaruh /267, /396 nâša /277
yask /140 zôt /218 282 jangalah /142 naxâ /359
yasn /399 zrê /213 amalaka /18 jaratê /210 nêkš /290, 375
yašn /140 zrêh /214 â-marš /156 jasyati /212 nilah /376
yašt /399 zrih /214 angam /252 kâca /289 nili /376
yât /397 zufar /222 asva-tara /36 Kâča /295, 311 nîlotpala /376
A68
Index of Words
tâk /121 ud /378 varg /76 vîgrâs /91 xanak /68, 69,
tan /129 uparô-kušta- varhrâm /89, vil-ak /93 156
tanâ-puhr pâma /76 385 vîmâr /94 xanak /307
/131 upâyat /71 varišn /378, vinâh /141, xand /166
Tan-parth urine /145 379 327 xand-ak /166
/130 urmut /49 vârîtan /65 vinâs /141, xandan /156,
tanûr /131 urtvahišt /30 varm /77 327 166, 268
tapâh /123 urvar /58 varrak /78, vîr /73, 385 xandan /307,
tar /124 uskâr /239 383 virinj /77 308
târ /129 uskârd /239 vars /319 vîsag /91, 93 xânîg /157
tarak /128 ustr /40 vart /325, 382 vîsak /91, 93 xapak /165
tarih /124 uzvân /212 vartak 1 /75 visastan /323 xar /159, 161
tarr /124 vac /83 vartak 2 /382 višâtan /324 xâr /155, 159,
tarsâk /127 vâcak /380 varvâra /78 vi-starak /80 167
tarsîtan /127 vâ-čar /67 varzâ /383 vi-startan /323 xar-bâra /161
tâšîtan /125 vâê /381 varzîtan /383 vistâxv /323 xarbûcak /159
tâxl /129 vaf- /68 vas /80, 81 vi-tâxtan /315 xarbuz /159
tâxr /129 vafr /76 vassz /381 vitgârtan /316 xarîtan /161
taxtan /122 vah-âk /89 vâstr /379 viyâpân /90 xarmâ(v) /161
têr /135 vahânak /89 vastriuš /379 vôi /386 xastak /162
têrak /129 vahâr /89 vas-yâr /80, 81 v-rextan /321 xâstan /155
têx /135 vahišt /90 vat /73 vurkân /320 xast-ôk /36
tihîk /134 vahuman /90 vâtâk /380 vûšn /324, 325 xâyak /157
tišn /128 vajarg /79 vâtâm /64 wâd /64 xâyak-bar
tišnak /128 valg /76 vât-âs /64 war /74 /157
titar /124 vâmîtan /380 vât-rang /64 warr /381 xâyak-bâr
tôhm /124, van /85 vâvar /70 warzâg /383 /157
345 vana-vašak vaxš-war /381 wastar /10 xayû(k) /171
tôrag /134 /85 vây /386 waxš /278 xešm /164
tôxm /124 vang /70 vâyandak /386 waxšidan /382 xêzistan /155
tôxtan /132 vanjišk /327 vazağ /384 wêjak /108, xîm /171, 184
tûfek /129 varâğ /383 vazîtan /384 386 xirs /160
tuhîk /134 vâra-ğna /383 vâzîtan /67 wêz /90, 91 xišt /163
tum /129 vârân /65 vazr /318 wiğrâd /91 xôn /170
tumik /129 varavistan veh /88 wi-hîrîh /332 xorsand /160
tund /130 /321 vên-âg /94 winj /327 xrafstar /160
tûrak /133, varâz /382 vên-âk /94 wîzârdan /322 xrâm /159
134 vard /15, 69, vênîk /94 wizôh /109 xrat /160
turftag /127 325 vêš /92 wizôy /109 xros /161
turuš /127 vard /382 vêt /91, 93 xadûk /171 xrusîten /161
tuwân /132 vardâ /325, vhat-čak /72 xâk /156 xûb /166, 168
tuxš /59, 124 382 vičir /381, 384 xâk-astar /156 xuft /167
tuxšak /59, vâren-žar /383 vicîtan /322, xâm /156 xumbak /166
124 varezâ /383 381 xurag /28
A67
Index of Words
raftan /203 rôp 1 /199 sapûk /226 šîp /258 stân /229
rag /203 rôp 2 /203, sapz /226 sirištan /234 stapr /36, 37,
râg /207 336 sar /232, 336 siyâh /245 230
râh /35, 128, ropâs /204 sâr /224 siyâk /245 star /229
198 rôpet /203, sarb /235 škâftan /253 stârag /229
rahg /203 336 sargîn /234 škâr /253 stârak /229
rai /207 rošn /206 šarm /252 skarw /253 stâtan /229
râk /207 rôspîk /205 sarmâk /233 škastan /253 stawr /36, 37,
râm /198 rôstâk /205 sart /233 škêb /254 230
ramak /204 rôt 1 /205 sartak /234 škôh /254 stâyîtan /42,
rân /198 rôy /207 sarûk /236 šmah /254 162, 229
rand /204 rozig /200 sarv /235 šnâxtan /255 stâyîtan /230
randîtan /204 rrz /337 šaš /252 snâz /255 stêğ /231
rang /204 rûn /205 sâsân /225 sôk /241, 243 stôr /231
ranj /204 rustan /201 sâstâr /225 sôxtan /242 stûn /231
ranz /204 rût 2 /205, 206 šât /248 soxvan /232 sturg /230
râs /35, 128, ruvân /56, 204 šatr /257 sôzan /243 šubân /152
198 ruž /6, 208 šatri-var /258 spâh /227 sûcan /243
rasan /202 sacâk /236 šâturvân /248 spandâr-mat suft /237
rasîtan /202 šâd /248 sawsan /243 /35 sûftan /237
râst /198 sag /239 saxt /232 spand-yât /39 sûk /241, 243
rastan /201 šağâl /252 sâxtan /224 spar /227 sukur /236
rasug /198 šâh /250, 259 sâyak /226 sparm /34 sûlâk /243
rât /197 sahestan /244 šayfur /258 spâs /227 sumb /237,
ratak /200 sahm /244 šâyîtan /250 spêg /34 239
râyînitan /198 sak /239 saz /224 spêt /229 šupân /152
râyomand šâk /248 šêb /258 spihr /228, sûr /213, 235,
/199 sâl /225 sêj /245 229 242
râz /197 sâlak /225 šêpâk /258, spiš /251 sûrâk /243
rêg /209 šâm /250 260 spôxtan /228 suš /252
rêman /209 šaman /255 sêr /245 spož /228 sûsan /243
reš /209 samarkand šêr /259 spôzed /228 sust /236
rêš /208 /240 šêt /258 spur /227 šustan /252
rêšak /209 samôr /240 šêvan /260 spurîk /227 sut /394
rextan /2, 208 šamšêr /255 šfšyr /255 spynj /228 sût /242
rist /201 šân /21, 255, sî /244 srešk /234 sut-ak /394
rist-axez /201 256 šîb /259 sriš /236 sûtan /242
rîtan /208 šânag /250 sighr /245 srôsh /235 šutan /251
roc /200, 205 šânak /250 sîh /244 srpîn /233 suxr /233
rôcan /205 sang /232, 241 šikênjak /254 srubên /233 šypšyr /255
rôd /207 šanga-vîr /256 sîm /246 srûtan /235 tâb /123
rôdîk /207 šanôšag /256 simôr /240 sruv /235 tabrak /123
rôğn /206 šap /250 singiber /256 stahm /230 tabûrâk /130,
rôn /206 sapahân /41 sîp /245 stâk /229 264
A66
Index of Words
nâdh /362 ni-bag /101, pa /88, 89, parmûtan pây /1, 96, 213
nâf /360 370 181 /403 paydâg /117
nâfak /360 nibêg /371 pa /372 parr /104 pâyêd /101
nâm /360 nibištan /371 pâcin /99 parrak /113 paymōz- /354
namač /368 nîc /375 pad /88, 89, parrkân /113 pay-ôs /95
namâč /368 niğâyišn /374 181 parvânak /107 paz /102, 257,
namat /369 ni-ğôšâg /366 pad /372 parvâr /107 361
namb /368 niğôšîtan /377 pa-dâm /113 parvartan pêcîtan /117
namr /363, ni-hân /372 pad-en-dâštan /107 pêrâhan /118
369 ni-hanj /373 /113 par-war /107 pêrôž /118
namrak /369 ni-hâtan /372 pa-dit /103 pas /110 pêš /73, 118,
nân /361 nihuftan /373 pa-drût /181 pa-saxt-ak /10 273
napîrak /362 ni-kâr /367 pahlûg /116 pâsbân /227 pêsak /118
nar /363 nikâs /367 pahn /116 pa-sij-ak /81 pešâmân /109
narkis /363 nikîrîtan /367 pahrêzišn /108 pasin /110 pest /110
narm /363, nîlôpal /376 paikân /119 pâšin /99 pêtâm /116
369 ni-part /362 paitâk /117 pašm /111 pîh /120, 274
narmak /369 nipêk /371 paiti-dâhišn pâšnak /99 pîr /117
nasâ /364 nipištan /371 /97 passaxv /99 pistân /110
nasây /364 nîrang /374 paitiš /73, 118, pasux /99 pl-dp /279
nask /365 nîrôk /363 273 pat /73, 89, pl-dptk /279
naum /372 niš /365 pâk /24, 100 118 porsitan /106
navak /369, nišêp /365 pakhšag /112 pat /273 pôš /115
370 nîtan /368 pand /113 pâtaxšâ /97 pôst /115
navîrak /362 nivâk /369 pa-ni-hân /372 pat-dit /103 pound /310
nax /362 ni-vêdh /372 panj /113 pâtêč /101 pôy /114
nâxun /359 niyâk /373 panum /113 patêt /101 pûdag /115
nâz /360 niyâkân /373 pâp /63 pâtêz /101 puhl /112
nê /359 niyâz /374 Pâpak /63 patgriftan puhr /110
nêm /376 nizâr /364 pârak /99 /103 pûlâfat /115
nêš /375 nôk /369, 370 par-ant /104 pâtî-frâs /97 pûlâft /115
nêš-kârt /290 noxvat /363 parastâtan patîrak /103 punduk /282
nêst /375 nûn /370, 371 /106 patkar /119 pur /103
nêš-tar /375 ôbâr /24 pardag /105 patkâr /119 pus /110
nêv /376 ôftâtan /42 pardâxtan pat-lutan /100 pusag /80
nêv-ak /51, ok-nu /371 /105 patrâstan /117 pusar /110
207, 375 omand /353 par-daz- /105 patvâcak /101 pûsîtan /115
nêv-ak /376 ômêd /49 pargantan patvihîtan pušt /111
nêvak‫ـ‬-šâh- ônây /270 /104 /109 pûtak /115
puhr /375 ôštâftan /251 par-hêxtan patwand /85 puxtan /102,
nêzak /375 ôstâm /58 /108 patyâk /117 257
ni-aš /365 ôstât /36 Parîk /108 patyârak /102 rad /199
ni-âyišn /374 ožan /58 paristôk /105 pavak /100 radag /200
pay /96, 213 râdh /147
A65
Index of Words
hêč /395 kaf /303 kart /139 lwn /205 mêhan /358
hêlîdan /390 kafš /304 kârt /290 mâ /340 mêhmân /358
herz /389, 390 kâgad /293 kas /301 madh /356 mênîšm /353
hêzam /396 kah /295, 311 kaš /301, 302 madhax /352 merv /345
hišm /164 kâhitan /292 kâstak /292 mâdiyânag mêš /358
hišmin /164 kah-rupâti katak /298 /340 mêz /340, 348,
hištan /390 /311 kavi /311 mağ /350 351
hôm /395 kal-pâd /293, kavi-kvâdh magas /351 mêzîtan /357
hôš /394 294 /283 magu /350 micîtan /340,
hôstubâr /37 kam /305 kay /311 mâhîg /343 348, 351
hôxšîtan /310 kâm /294 kayos /311 mâhik /343 mîğ /355
hu /166, 168 kamand /306 kê /311 mai /356 mij(gan) /348
hûavrank /25, kamâr /306 kêš /311 maig /352 mithr /357
58 kân /313 kilîsyîâk /305 makas /351 mitr /357
hu-čir /389 kânak /313 kištan /292 man /352 mîvak /358
Hujîstân /59 kanâr /298 kîšvar /303 mân /342 miyân /356
hu-mânâk kanašya /307 kôf /310 mand /353 mizd /347
/391 kandak /68, kôftan /309 mang /86 mô /355
hunar /393 69, 156 kôîk /311 mân-stan /343 môdh /355
hu-ni-vâk /166 kandak /307 kôr /309 mâr /341 môr /354
hup /166, 168 kaničak /308 korâčak /317 mart /345 môrčag /354
hu-rust /154 kanik /308 kôs- to beat mart-tôhm môy /348, 355
huš /394 kantan /156, /310 /345 môyak /348,
hušk /164 166, 268 kost /76, 301, marz /342 355
hu-srov /163 kantan /307, 302 maša /349 môzag /354
hu-tôxš /59, 308 kôtâh /309 mašk /349 mûčak /354
124 kapast /296 kôtak /309 mast /348 mudar /356
huxvân /212 kapcak /303 krpwk /298 mašyânag mudrâk /356
im /61, 62 kapîč /311 kulâf /304 /349 muhr /356
jagar /140 kapik /297 kulang /305 mašyôi /349 murdyânag
jakar /140 kapôt /296 kundurûk matak /340 /349
jâm /137 kapôtar /296 /241, 307 mâtar /340 murğ /345
jân /138 kâpûr /293 kurpak /304 matax /352 murtan /345
jav /142 kar /316 kurrag /301 maxš /351 murvârît /346
jav-az /142 kâr /290 kuštan /302 mâyag /340 mušk /349
jôî /142 kar-cang /159 kvâdh /283 mayân /356 must /348,
jôyšn /139 kârecâr /291 kvart /159, mayazd /343, 349
jud /139 kârejâr /291 160 357 mûtak /403
jujag /222 kârezâr /291 kws /13, 51, mâz /343, 357 mutrâk /356
junbîtan /141 karic /147, 300 270 mazax /352 myc /340, 348,
juvân /142 kark /299 kyn /312 mazd-êsnîh 351
juxt /140 karm /300 lab /336 /347 na-âp /359
kac /301, 313 karpu /298 lâbag /334 mazg /347 nab /372
kač /301, 313 karšift /303 larz /337 mêh /355 nâčuk /360
A64
Index of Words
diz /183 êsim /396 ganj /327, 350 gort /317 ham-êmâl
dô /188 êstâtan /61 gantum /328 gôš /330 /391
dôš /190 êtar /60 gar /316 gôy /332 hamêšak /392
dôšaxv /190 êton /60 gar 1 /316 grây /317 hamêstagân
dost /190 êvak /399 gar 2 /316 grd /318 /392
dôxtan /189 ê-var /7, 20 garaftan /320 grih /321 hamêstâr /392
drafš /180 farsang /106 garâmîk /317 grivak /321 hammôz- /18
drai-âp /183 farvahr /278 garân /317 griy /322 ham-tôxtan
drâj /178 frač /273 garčak /319 groh /321 /53
dram /180 frâh /272 garm /320 guftan /325 hanbân /50
draxt /179 frahât /279 gartan /318 gugâridan hanbâr /103
drâyî /178 framân /277 gartitan /318 /328 handâčak /52,
driyôš /182 frâmûštan garûk /325 gukâs /329 393
drôg /182 /273 garzak /319 gumân /326 handak /52
drôš /181 fra-pîh /274 garz-îšn /319 gumârtan handâm /52
društ /179, frârôn /272 garzitan /319 /326 handarz /53
180 frasp /275 gâs /314 gumbat /327 handâxtan
drût /179, 181 frastâtan /275 gasta /323 gumêc /326 /52, 393
druvand /182 frâsyâk /42 gat /315 gûmîxtan /326 handêš /54
dûd /189 fratâk /274 gâtan /314 gunâh /141, handôh /54
duk /191 fravâra /277 gat-var /315 327 han-dôzh /53
dum(b) /187 frâx /272 gâv /314, 383 gund /327 handûtan /53,
dûr /189 frây /278 gavâl /329 gung /328 54
durmân /181 fraz /273 gavâzan /330 gurbak /317 hangâm /393
durust /179, fražâm /274 gaz- /313, 323 gurg /320 hangârtan /55
181 frazânak /274 gazit-ak /322 gursak /319 han‫ـ‬-gêzitan
dûšitan /190, frê-bêd /279 gazîtan /323 gursakîh /319 /56
191 frê-ftag /279 gêhân /332 gurt /317 hanjâm /51
duš-man /185 frêh /278 gês /333 gurtak /318 hanjaman /51
duš-nâm /185 frêh-but /273 gêtê /332 gûšn /324, 325 har /388
du-srav /256 frêh-est /278 gêtîk /332 gûšn-asp /325 harêh /388
duš-xvâr /185 frêp /279 gez /333 gust /13, 51, harêv /388
dût /189 frêtôn /280 gilak /326 270 harg /332
dûtak-mân friyât /279 gird /318 gw'zn /330 harz-ag /389
/189 frogîh /43 giv-ak /333 gyân /138 harz-rut /389
duxt /177 frôt /277, 278 givâk /137, hadiš /388 hâsar /387
dûxtan /189 frôxtan /278 143 haft /390 hâsr /387
duz /183 fr-wxš /278 giyâk /137, h-agarc /47 hast /37
dužax /190 funfuk /282 143 halak /48 hašt /389
dvêst /191 gac /315 gôhar /331 ham /390 hât /387
ên /62, 113 gâm /313 gôn /331 hamahl /391 hâvan /388
êr /60, 220 gandag /328 gônak /331 hamak /390 haxt /388
eran /60 ganj /141, gôr /330 hambâğ /50 hâyîk /157
êrwârag /7 162, 307 gorgân /320 ham-bak /50 hazâr /389
A63
Index of Words
avêrân; ruined balût /84 bigâr /93 cang /151 dân /175
/385 balx /83 birinj /77 čâpûk /144 dânak /175
avestâk /58 bân /69, 70 bîrôn /92 câr /144 dânastan /175
avr /24 band /85 bistak /110 čâr /148, 210 dandân /188
avrang /25, 58 bandak /85 bôb /86 čârak /144 dâng /175
av-sud /43 banjak /86 bôt /71 čarb /147 dard /179
av-xur /2 bânôy /70 bôt-katak /298 čarbišn /147 darîtan /183
av-zâr /26 bar /74 bôxtan /115 cark /147 darn /178
âwanos /3 bâr 1 /65, 74 bôzišn /115 čark /147 dart /179
âwarzog /6 bâr 2 /65 brahnak /78 čâšišn /149 dârûk /181
awd /42 bâr- jâmak /65 brîdan /79 čašîtan /149 dâs /91, 173
awdum /14 bârag /66 brijan /79 čašm /148 dašn /185
awêžak /108, bâr-ak /66 brištag /75, 79 catrang /252 dâsr /174
386 barâtar /74 brûk /25 čêčist /153 dast /184
awr /24 barbut /74 buc /79 čehil /152 dâštan /113,
awsartan /44 bârig /66 bûcak /159 čêlân /153 174
âwutan /20 barsum /75 buf /88 čêlânkar /153 dast-war /184,
a-xrâm /159 barzax /75 bûjîna /159 cêr /153 185
axtar /27, 64 bašn /81 buj-it /86 čêrîh /153 dât /172
ayâ /397 bastan /80 bujitan /86 cigôn /331 dat(ik) /177
ayâb /23, 397, bâtak /65 bûm 1 /88 cîm /150 dâtan /97,
398 bavarak /71 bûm 2 /88 čînar /151 172, 174
ayâf /23, 398 bâxr /83 bûmahan /88 čine /153 dâtastân /173
âyaft /23, 398 baxšîtan /72 bun /85 čîrâğ /147, dât-war /176
ayâo /397 baxt /72 bun-dât /85 233, 251 davîtan /191
âyâr /397 bâxtan /67 burtan /74, 79 čirk /148 daxmak /174
âyârih /397 bâxtri /83 bûšâsp /87 čiš /153 dâyag /176
âyât /397 bâž /66 butan /86, 370 čitan /153 dêbâg /193
âz /7 bâza /66 bûy /88 čop /151 deh /192
azak /34 bazm /79 bûž /79 čop-gân /151 denâr /195
âzâr /8 bazurk /79 bw /86, 370 cy /312 dêpâk /193
âzarm /8 bê /90, 91 bwd /87 d(i)bir /176 dev /195
âzât /8 becašk /108 cačak /72 d(i)pir /176 dêvâr /195
azg /34 bêgânak /93 čâdur /144 dâdâr /172 dih /192
azir /220 bêh /88 čâh /146 daftar /186 dîk /193
azmâyîšn /8 bekâr /93 čahâr /152 dâğ /174 dîl /186
bačak /80 bel /93 ča-kar /145 dagr-and /194 dilêr /187
bağ /82 bênîk /94 čakât /149 dah /191 dîn /194
bâğ /67 benješk /327 cakôč /145 dahân /192 dînkart /194
bahr /74, 90 bêš 2 /92 cambar /151 dâhišn /174 diram /180
bahrak /74, 90 bešazak /108 čamiš /145 dâlman /174 Dirang /181
bâl-ak /68 bêvar /94 čamišn /145 dam /17, 187 dirâz /178
bâlên /68, 69 bêvar-asp /94 cand /151 dâm /174 dîtan /193
bâlîšn /68, 69 bhâyaka /94 čand /151 dâmât /175 ditî-kar /188
A62
Index of Words
ža 3 /315 afgandan /45 amâg /340 apâxtar /27, a-sâyag /144
zahr /220 af-kâr /46 amâh /340 64, 83 asbâr /242
zam /15, 167, âfrîn /14 âmatan /17 â-pây /1 âsîn /21
216 âfrîtan /14 am-bak /50 apd /42 âškârâg /11
zan 2 /217 af‫ـ‬-rôxtan /43 ambarôt /49 apêčak /108, aškôp /11
zânâ /217 afšântan /45 âmon /18, 25 386 aškumb /40
zânu-ka /211 afšârdan /44 âmôxtan /18 ape-kâr /46 âs-mân /10
zaošô /190 afsârtan /44 amrôt /49 apêrân /385 ašmuğ /12
zar 1 /8 afsôs /44 ân /18 ap-genak /3 ašmuk /12
zar 2 /210, af-sun /43 anâr /49 âpilak /3 ašnûdan /256
213 aftâp /13 anârgîl /359 âp-rex /2, 25 ašôg /41
zara /220 af-zâr /26 anbân /50 apšâr /44 asp /34, 35
zara-uštra âğ /4, 14, 27 an-buh /50 apspurtan aspast /15, 35,
/213 agarč /47 ančîtan /51 /227 280
zarmân /213 agereft /47 and /52 a-purn-ây /77 aspasti /15,
zarwân /8 â-ğol /13 andarvây /53 âpustan /3 280
zaurva /8 âgur /4 an-er /57 ârâstan /6 Âspiyan /2
zav 1 /212 â-gust /13 ang /55 ârd /6 asp-râs /35
zbâ /212 â-guxt /13 angâm /393 arešk /32 ast /37
zem /215 âhang /22 angubin /55 arg /32 ašt /389
zimô /215 âhên /21 angust /55 arga-badh /32 astag /36
zûrah /128, ahrav /41 anîran /57 arj /28 astak /36
218 ahru /41 ânîtan /368 ark-pat /32 astar /36
zuštô /190 âhûg /22 anjihr /52 armâv /161 âštîh /11
zyâ 1 /215 ahûk /22 anôšak /56, arrak /33 astô-bân /231
zyâo /215 âhûk /22 371 ars /40 âstôbân /162,
âî /22 anôšak-ruvân aršt /164 230
Pahlavi aj /33 /56 art /29 astô-bâr /37
- ik /397 -ak /289 âp /1, 2, 21 ârt /6 astuxan /36
- ikâ /397 âk /4, 14, 27 apâc /67 artapân /30 âstvân /162,
(ni)humb /237 âkandan /14 a-pâč /67 artaxšîr /29 229, 230
abaxšay /72 âkâsihâ /15 apa-kienak /3 arte-štar /28 âšûp /11, 12
abaxšâyîd /72 ak-nen /371 apâm /380 arthang /31 âšûptak /302
âbilag /3 akostan /14 apar /25, 73, arûs /15, 16, âšûp-t-an /11
abr /24 akustan /14 108 266 aš-vah-išt /30
abr-âmûn /25 âlag /16, 390 apar /275 â-ruž /6, 208 âtur /4
abzâr /26 a-lâlak /335, apârôn /379 arzan /30 âtur-pât /5
abzû- /43 336, 337 apar-vêž /108 ârzôg /6, 208 avâ /57, 61
âdênak /23 almâs /48 apar-wêz /108 ârzôk /6 âvâc /19
adhvênak /5, âlu /16, 390 apastâk /58 arzyz /30 avâm /380
23 alûh /16 â-pât /1 âs /9, 64 -avand /20
aêrmân /61 âluk /16, 390 â-pât-ân /1 âšânak /12 avâ-šâm /61
afd /42 â-lutan /16 ap-avand /21 âs-âp /9 avê /90, 91
afdom /14 alvend /33 a-saxt-ak /10
A61
Index of Words
tû /132 va /397 varnak /78, Vtra /317 xšača /375,
tûm /132 vâ /397 383 Vurt /317 376
tuš /134 vačah /19, 70, vart /318, 370 vyâi-mâra /94 xšad* /72
tusen /134 101 vas /80, 81, 95 vyâxa /21 Xšaivan /260
tussya /134 vačah /109, vas /394 vyâxman /21 xšathra /97,
tuvam /132 166, 278 vašna /80, 81, wai /94 257, 258
tvâm /132 vačah /329, 95 waig /21, 56 xša-thra /97,
u /15, 167, 369, 380 vašna /394 waix /21, 56 257, 258
394 vačah /381 vaxš /394 wâk /70 xšây /163,
uiti /378 vâe /94 vaxš 1 /19, 70, wânk /70 250, 257
upa /3, 49, 71 vâe-na /5, 94 101 wars /318, 370 xšây /259, 375
upa /76, 89, vahâna /89 vaxš 1 /109, wi /91, 92, 94 xšaya-aršan
95 vaina /5, 94 166, 278 wi /141, 313, /163
upa /102, 103, vak /19, 70, vaxš 1 /329, 315 xši /163, 250,
111 101 369, 380 wi /316, 321, 257
upa /112 vak /109, 166, vaxš 1 /381 322 xši /259, 375
upâ /3, 49, 71 278 vazraka /79 wi /323, 324, Xšî /260
upâ /76, 89, vak /329, 369, vi /141, 313, 326 xšip /258, 259,
95 380 315 wi /327, 328, 365
upâ /102, 103, vak /381 vi /316, 327, 329 xšnâ /255
111 var 1 /66, 78, 328 wi /332, 381, xšvaepâ /258,
upâ /112 107 vi /329 384 365
upâ-aitiy /71 var 1 /195, vî /91, 92, 94 wi /385, 386 xšvaš /250,
upâ-ay-a /71 277, 278 vî /141, 313, wi-kâr /328 252
upa-mati /49 var 1 /378 315 wi-sâ /324, xšvaš-dasa
upa-sard /3 vara /66, 78, vî /316, 321, 386 /250
urvarâ /58 107 322 xan /14, 45, 68 xšvaš-ti /250
urvinj /77 vara /195, vî /323, 324, xan /69, 104, xšwaif /258,
uška /164 277, 278 326 106 259, 365
us-kar /239 vara /378 vî /327, 328, xan /119, 156, xšwaip /258,
us-pari /227 vâra 2 /66, 78, 329 157 259, 365
uštra /40, 213 107 vî /332, 381, xan /166, 240, xumba /166
uš-tra /40, 213 vâra 2 /195, 384 268 xvîsat /155,
uta /378 277, 278 vî /385, 386 xan /283, 287, 201
utâ /378 vâra 2 /378 vi-hây /324, 295 yad /374
uv /15, 167, varâza /382 386 xan /307, 308 yâh 2 /65, 138
394 vardana /75 vi-nath /141, xaôda /169 yâhma /65,
u-vâra-zmi varešna /31, 327 xaudâ /169 96, 138
/15, 167 163, 245 vi-saiti /92 xâya /157 yânhaeiti
u-vaxštra /394 varešna /324, Višta-aspa xram /159 /118, 391
ux /393 325 /386 xrî /161 yâsta /118,
uz-dâvayati varet /318, vištaspa /386 xšača /29, 97, 391
/212 370 vriz /77 250 yauna /400
uz-dû /212 varkana /320 Vrsa /319 yauviya /142
A60
Index of Words
ni 1 /362, 364, paiti-kara /119 puthra /110, sâs /99, 225, šyangh /21,
365 paiti-sahva /99 281, 375 232 255, 256
ni 1 /366, 367, paiti-xšathra pu-thra /110, sâsnâ /99, 232 šyangh /395
368 /97 281, 375 sâsta /225 šyâtî /248
ni 1 /370, 371, paity-âra /102 ra /102, 103, sâstar /225 syâva-aršan
372 pa-nâh /113 198 sat /92, 152, /245
ni 1 /373, 374, pant /113 ra /202 244 tačara /123
377 panta /113 rad /201, 207 šaw /251 taêğa /135
ni 2 /266, 359, pârsa /98, 111 râd /147 sax /232 taêža /135
366 parth /98 radh /201, 207 sâxvan /99, taiy /132
ni 3 /51, 207, parthava /98 râdiy /147 232 tanj /126, 131,
375 parti /98 raika /209 sfard /126 134
ni 3 /376 partia /98 raodah /205, šim /61 tanj /201
nî-gaona /368 paru-zana /75 206 sinkadruš /256 taoš /134
niğây /374 pasâ /110 ras /202 sipari /227 tap-stana /121
ni-jan /364 pasca /110 ras 2 /201, sipithra /229 tarê /124
ni-pais /371 pasča /110 207 siyaman /246 tâta /42, 110
ni-pîta /362 pastô /115 rasa /202 šiyav /251 tava /132
ni-vart /370 pâta /1, 5, 30 râu /16, 100 skuba /238 tâvant /121
nyâka /373 pâta /76, 97, rautah /205, spâ /239 tâvat /121
pa /1, 5, 30 100 206 spânam /239 taxma /126,
pa /76, 97, pâta /101, rikša /202 sparda /126 131, 134
100 113, 154 riš /209 srâd /233 taxma /201
pa /101, 113, pâta /321 rîz /209 srâda /233 taxma-urupa
152 path /113 rû /16, 100 sta /9, 11, 36 /134
pa /154, 321, pathâ /113 rup /199, 311 sta /61, 82, taxš /59, 124
370 pathi /113 rupâ /199, 311 106 taxša /123
pad /96, 116, pathra /116 sâ 1 /324 sta /111, 121, thamân /215
213 pati-ara /103 šâ 2 /12, 248 229 thard /3
pâd /96, 116, pati-baus /95 sâh /99, 225, sta /231, 246, thrah /244
213 pati-daiza 232 251 thrah-man
pada /96, 116, /101 saiti /92, 152, sta /275 /244
213 patiy /97, 100, 244 stâ /11 thras-man
pairi-vâra 101 šâiti /248 šta /11 /244
/107, 277 patiy /116, sakâ /239 stamb /230 thrâyô /244
pairi-yân /118 231 saka 1 /246 stambaka /230 thri /244
paiti 1 /97, pavasta /115 saka-stâna stan /229 thri-sat /244
100, 101 peleštuk /105 /246 stâna /229, thwaxš /59,
paiti 1 /116, pîta /362 šâm /61 246 124
231 pitu /362 šan /21, 255, stata /11 -ti /250
paiti-aok /99 ptâta /42, 110 256 šti /11 tigrâ /177
paiti-grab /103 pu 1 /110, šan /395 stuna /231 tiğra /135,
paiti-jathra 281, 375 sang /232 stûnâ /231 177, 231
/97 sard /3 šyâ /12, 248 tiğra /312
A59
Index of Words
ges /333 hu /15, 167, kah /292 karem /300 mazant /355,
gesuk /333 394 kai /153 karš /302, 303, 356
grâ /317 hu 1 /19, 22, kâm 2 /294 312 mazaxa /352
grab /103, 320 154 kâma /294 karši-ptan maz-išta /356
gratha /321 hu 1 /158, kamna /305 /303 megan /344,
gravatha /321 161, 163 kamnô /305 karšvar /303 350
gub /325 hu 1 /164, kan 1 /14, 45, kâs /292 mithra /357
hâ 1 /324 166, 168 68 kaša /302 moğu /344,
hâ 2 /311 hu 1 /272, kan 1 /69, 104, kasu /289, 292 350
haiz /155, 201 389, 390 106 kava /310 muš /273
ham /50 hu 1 /391, kan 1 /119, kaz /301, 313 na 1 /266,
ham-basta /80 393, 395 156, 157 kaž /301, 313 359, 366
ham-dais-a huška /164 kan 1 /166, kerma /300 nada /213,
/54 hu-ux-tay /393 240, 268 kermi /300 235, 300
ham-dû /53, hya /311 kan 1 /283, kirsman /299 nada /362
54 ima /61, 62 287, 295 krta /139, 173, Naêma /376
ham-gmatana imam /61, 62 kan 1 /307, 334 nagan /361
/46 išta /30, 90, 308 krta /399 nağan /361
ham-taug /53 278 kanpa /146, mâ 1 /8, 120, naiba /51,
ham-tauj /53 išta /292, 356, 149, 150 277 207, 375
ham-taux /53 363 kanpa /151, mâ 1 /343, naiba /376
ham-taxš /124 -iti /250 166 356, 368 naiy /266, 359,
ham-yân /391 jam /51, 215, kaofa /310 mâ 2 /340 366
han-du /53, 54 274 kapastay /296 madhaxa /352 naktin /403
hangmatâna jam /314 kapautaka maeg /344, nam /368
/46 jamâna /215 /296 350 nâma /185,
han-jâma /51 jan. /58, 364, kapithe /311 magus /344, 360
han-jâmana 383 kâr /290, 291, 350 namaiti /368
/51 jantu /51, 215, 300 maguš /344 nâman /185,
hapta /390 274 kâr /304 mâh /343, 356 360
haraiva /388 jantu /314 kar 2 /46, 253, mâhya /343, napâ /362,
hareva /388 jatara /54, 219 288 356 372
hâu 2 /311 jathra /97, 219 kar 2 /290, maixa /357 napât /362,
hauš /164 jîta /143, 220, 316, 337 man 2 /49, 372
hauš-a /164 221 kâra /290, 343 naptis /362,
hauv /311 jîta /312 291, 300 manâ /352 372
hây /324 jiva /143, 220, kâra /304 mard /352 nard /360
hend /392 221 kara 1 /46, mard-una nath /141, 327
hendî /392 jiva /312 253, 288 /352 nâu /361, 362
hêzum /396 jutan /143 kara 1 /290, mâ-tya /340 nâv-dân /361
hizû /212 jva /143, 220, 316, 337 mayûxa /357 nâviya /361,
hizvâ /212 221 kara-manah maz /355, 356 362
hô /311 jva /312 /288 mazah /348 nemah 2 /368
kâ 2 /294 Karana /298 mazan /348
A58
Index of Words
arjana /31 ava-hya /57, bûta /86, 370 dî /94 fravata /277,
aršan /31, 61 čakra /147 dipi /176 278
163, 245 ava-jan /58 čam /150, 166 dr /81, 113, fra-vaxš /278
aršan /324, avaranga /25, čapu-ka /144, 174 gabawo /402
325 58 226 dr /181 gač /315
aršan-aspa /31 ava-stâman čatvare-sat drayah /183 gad /315
aršti /164 /58 /152 dû /53, 54, gaêsa /333
arta 1 /6 âvaya /157 caxra /147 212 gaêsu /333
arta 2 /28, 29, awa /57, 61 čaxra /147 dûra /189 gaêtha /332
30 ay /71 či /153 dûraê /189 gaêtha-nâm
arta 2 /376 â-zâr /8 čifsati /148 duš /183 /332
arta-pa /30 baešaza /108 čirya /153 duva /92, 188, gam /17, 46,
arta-xšathra baga /50, 82, cišciy /153 191 51
/29, 376 91 čitčiy /153 duvara /178 gam /116,
as /9, 10, 64 baga /93, 281 dahyu /192 duvariya-ûn 138, 215
âs /159 bağa /50, 82, daika /194 /92 gam /274,
âsa /159 91 dainhu /192 duvitya-kara 313, 314
aša 1 /6 bağa /93, 281 dais /54 /188 gam /374, 393
asan /9, 10, 64 bandaka /85 dan /175 duž /183 gan /14, 45,
asan /232, 241 baoidi /88, 95 dânâ /175 dva /92, 188, 68
asenga /232, bar /20, 37, 65 Dânavo /175 191 gan /69, 104,
241 bar /66, 74, 79 danâxe /175 dvar /178 106
as-man /10 bar /125, 157, dânô /175 dvarya-ûn /92 gan /119, 156,
ašta /389 161 dânu /175 êna /62, 113 157
â-stana /9 bar /176, 184, danuvatiy fa(n)j? /47 gan /166, 240,
aštrâ /164 185 /175, 188 fra /277 268
â-šyâ /12 bar /242, 314, dâr /81, 113, fra-â-muš /273 gan /283, 287,
athagaina 347 173 fra-ardha /272 295
/232, 241 bar /379, 381 dâr /174, 181 frâhuva /272 gan /307, 308
âthanga /232, bard- /73 dârayat-vahu fra-jâma /274 gar 3 /116,
241 Bardiya /73 /173 fra-ma-na 222, 325
athangaina basta /80 darš /179, 187 /277 garah /222,
/232, 241 batiaxê /65 daršam /179, frârdha /272 325
aurva /33, 339 bav /86, 370 187 frârdha-van gaš /324
aurvant /33, bax-ta /72 dasa /191, /272 gasta /323
339 baxto-dâta /72 250, 397 fra-sanga /106 gât /138, 314
aurvat-aspa bhe /90, 91 dauša /190 frathah /272 gâthu /138,
/339 biš /92 dauštar /190 frava /277, 314
ava 1 /24, 42, bišazka /108 dav 2 /53, 54, 278 gâtu-bar /314
58 braij /75, 79 212 fra-vahr /278 gâtuš /138,
ava 1 /160 brîzi /77 daw /191 fra-var /278 314
ava 2 /36, 397, bûmî /88 dây /94 fra-var-tinam gaub /325
399 bûmî-mathan dêğa-vâra /278 gaud /13
â-vač /19, 278 /88 /195 fravaši /278 gâv /138, 314
A57
Index of Words
feudum /271 re-staurare nukar /371 Old Persian aiwiš-kar /253
figere /282 /202 urdu /29 a- /1, 8, 18 âmâd /156
filum /282 rex /208 urmak /29 a- /19, 22, 48 an- /1, 8, 18
fluere /19 risecum /208 xan /156 a- /49, 56, 57 an- /19, 22, 48
fundere /203 saccharon xitai /158 a- /77, 164, an- /49, 56, 57
genius /141 /242 226 an- /77, 164,
gradi /308 saccus /225 Old English a- /371 226
gradus /308 sâpô /261 pea /264 â- /1, 8, 18 an- /371
in-fluentia /19 scâlae /39 â- /19, 22, 48 ana /401
insula canaria secare /208 Old French â- /49, 56, 57 an-âhita /19
/287 se-mitita /240 bille /84 â- /77, 164, an-tar /52, 53
levis /291 senior /240 billette /84 226 antara /52, 53
licjen /41 serere /236 bougette /86 â- /371 an-tare /52,
lôtus /334 serum /234 estrique /128 ab /23, 380, 53
malus persica sigillatus /232 fichier /282 398 anu /401
/111 signum /39, momie /355 abâ /67 anu-i /401
mamma /342 232, 238 tricoter /128 abi /25, 58 anuv /401
mantil /353 situla /236 abi-âf /23, 398 anya /18
mâter /342 sodanum /232 aok /99
medi- stabulum /37
Old Iranian abi-âp /23, aorâ /24, 42,
anta /52 398
terrâneous staurare /202 58
/344 sterilis /37 čam /151, 294 abi-ranga /25, aorâ /160
kar /239 58
melancholia strata /261 abiš /25, 58 ap 1 /23, 380,
/342 terra /125 kâr /239 398
lakata /338 abiy /25, 58
merx /326 trachôma /125 adhi-vaina /5, apa-ardha
modus /305 tunica /131 nâz /360 /379
paud /114 23
muskus /349 turcus /127 adi /61 apa-gaudaya
ne /55 veterinarius paud-a /114 /13
rakata /338 adi-sta /61
negâre /55 /93 adi-var /7, 20 apa-jan /58
numerus /369 vetus /93 rarz /337 apa-vasta /115
skaip /254 adyi /61
orchis /32 villa /386 apa-xšad-a /72
pâuo /264 vitrum /385 sraîš /234, 236 aesmo /396 ar /102, 103,
pâvô /264 srîš /234, 236 aêta /62, 113 198
suxra-vard aeva /36, 397,
pollen /66, Medit /382 399 ar /202
114 pard /98 aradra /28, 29
prae-coquô thrapu /144, af /23, 380, arašn /31
parnas /98 226 398
/76 arašni /31
praecox /76 us-kâr-a /239 â-gard-ayatiy arata /28, 29
Mid. Latin varedha /200, /12
quadrâgintâ billia /84 â-gaud /13 ardha /272,
/285, 290 325, 382 379
talcum /122 wrda /200, aguru /4
quadrus /285, aimya /18 areta /28, 29,
290 325, 382 30
Mongolian Xšarta /44 aina /62, 113
regere /5, 201 aita /62, 113 areta /376
čapar /146 arj /31
aiva-čiy /395
A56
Index of Words
werg 2 /277, Wropal /309, var /77 mazazzino camminus
278, 332 330 vata /73 /350 /294
wes 1 /40, 70, xšai* /260 xad /2, 162 numero /369 Campania
yau 1 /142 quadratina /284
170 yâ /137
zi /193, 220 /285 campus /284
wes 1 /213 yag /61, 140, scalo /39 canalis /295
wes 2 /89 347 Iranian traffico /125 candidâtus
wes 3 /10, 69, yamb* /141 daux /189, /295
70 yaš* /22 190, 191 Japanese candidus /295
wes 3 /89, 115 yau* 2 /139 dauxš /189, shôyû /244 canis /287
Wes 5 /89, yauj* /140, 190, 191 canopeum
davč /189 Latin /295
274 149, 218
dhauğ /189, agêns /9 carni-levâre
wet /72, 93 yauj* /285 /291
190, 191 agere /9
wetos /72, 93 yekwer /140 duč /189 carricare /291
alchymia /259,
wi /80, 91, 92 yem /140, 186 duk /189 carrus /291
260
wi /94, 141, yes /139 gabbah /284, aqua /16 carta /290
313 yeu 1 /140, 296 aquilus /16 castellum /285
wi /315, 316, 149, 218 kaftân /165 ara /5, 390 caucasus /286
lap /336 arceo /266 cedrus /232
321 yeu 1 /285
marga-ahri-itaarchi-tectus /6 classis /304
wi /322, 323, yeu 2 /142 com /305
/344, 346 archivum /7
324 yeu 3 /139 partaka /105 comerx /326
arêre /5, 390
wi /326, 327, yeu 4 /139 taxra /129 atomus /26, commodus
328 yeu-dh /139 vasa /72 38 /305
wi /329, 332 yôs /65, 96, vata /73 augur /41 concilium /307
vawža /381 augurium /41 coquere /92
wiač /327 118
vâz /67, 79, Aug-41 crassus /321
Wiros /73 yôs /138, 216 crî-bellâre
318 berillus /77
Wlkwo /320 yu /254 /269
wâz /67, 79, bis /92, 189
Wlp /134, 204, zgwes /212 318 cuppa /47,
bis-coctus /92
317 bitumen /72 262
wôg /41, 85, Indo- Italian boronzium /77 cymbalon
118 Scythian bronzo /77 bucca /87 /262
calibro /294 bûcina /87 dên-ârius /195
wôg /278 bûnai /78
caricatura bulga /86 duo /92, 189
word /200, byûrru /94
/291 caedere /246, duo-decem
325 gan /214
commerci 288 /189
gûysna /330
wordos /69 esse /34
kavûta /296 /326 caementum
wrais* /209 cuffia /310 /246 eurôpa /33
mûrâ /356
wreg /317 doccione /190 calamus /290 ex- /266
raup 1 /203,
wreik /209 fascismo /271 camisia /286 ex-ercitus
336
Marocco /344 /266
Uysgani /214
fascis /271
A55
Index of Words
tebus /132, tenu /131, trei /244 war* /19, 75, wekw /109,
241, 243 132, 133 trenk /127 319 166, 278
teig /135, 177, tenu /134, trep /144, 226 war* /320 wekw /329
231 278, 279 tres /127, 244 warš* /319 wel 1 /7, 20,
teig /312 tenu /332 trp /133 warz* /107 70
tek /105 tep /13, 104, tu /132 was* /80, 81, wel 1 /258,
teks /6, 125, 121 tuer /133 95 321
135 tep /123, 251, tulupos /126 waxš* /41, 85, wel 2 /19, 75,
tekw /52, 105, 356 tund* /130 118 319
122 ter 1 /53, 124, tur /133 waxš* /278 wel 2 /320
tekw /123, 125 turd /126 wd /8, 40, 41 wel 3 /65
315 ter 1 /233, 316 tuxš /59, 124 wd /57, 212, Welâ /319
tel /41, 125 ter 2 /8, 74, 91 ulk /134, 204, 217 wen /85
tem /129 ter 2 /102, 317 wd /219, 227, wep /76
temh /122 168, 175 ulkos /134, 228 wer 1 /70, 277
ten 1 /3, 4, 19 ter 2 /177, 204, 317 wd /230, 231, wer 2 /284,
ten 1 /22, 78, 197, 340 uper /3, 25, 49 239 300, 309
112 ter 3 /230 uper /70, 71, wê /53, 64 wer 2 /318,
ten 1 /121, terd /42 73 webh /68 330
122, 124 terp 2 /127, uper /76, 78, wed /65 wer 3 /66, 75,
ten 1 /126, 128 89 wedh 1 /95 78
129, 130 ters /125, 128, uper /95, 102, wedh 2 /331 wer 3 /89,
ten 1 /131, 344 103 weg 2 /67, 79, 107, 195
132, 133 teter /124 uper /108, 318 wer 3 /277,
ten 1 /134, têu /124, 132, 111, 112 wegh /66, 107 278, 332
278, 279 133 uper /275 wegwh /99 wer 4 /65
ten 1 /332 têu /134, 136, upo /3, 25, 49 wei 1 /91, 93 wer 5 /239
ten 2 /130 231 upo /70, 71, wei 2 /73 werd /15, 69
tenk /126, têu /345 73 weid /38, 58, werdh /329
131, 134 Teud /130 upo /76, 78, 109 weren /78
tenk /201 Teuk /124, 89 weidh /90, 95 werg 1 /15,
tenu /3, 4, 19 345 upo /95, 102, weik 1 /21, 56, 32, 54
tenu /22, 78, teus /134 103 91 werg 1 /107
112 thrah* /127, upo /108, 111, weis /92 werg 2 /66,
tenu /121, 244 112 wek /80, 81, 75, 78
122, 124 thranč* /127 upo /275 95 werg 2 /89,
tenu /126, tiegu /245 urigh /77 wekw /19, 70, 107, 195
129, 130 titi /134 uroiks /209 101
A54
Index of Words
seiku /111, skel /254, 287, spereg /34, steg /121, 122, su(m)b /237,
170 304 35, 38 123 242, 243
seip /261 Skêl /239 sphê /282 steig /135, su(m)b /261
seks /250, 252 sker 1 /298 sphel /226, 177, 231 suîğ /155, 201
sekw /33, 39, sker 2 /47, 227 steig /312 sup /237
232 148, 170 spher /4, 227, ster 1 /80, svas /162
sekw /238, sker 2 /208, 228 156, 261 swâd /167,
249 234, 239 spheud /114 ster 1 /323 168
selh /332 sker 2 /242, spongo /38, ster 2 /229 swei /258, 260
selp /147 246, 253 228 ster 3 /127, sweib /258,
sem /46, 47, sker 2 /269, spyeu /129 128 260
50 290, 295 srau* /163, ster 4 /37, 230 sweid /170,
sem /51, 52, sker 2 /298, 233, 235 Stern /128 171
53 323 srau* /256 sterp /127, swekwo /27
sem /54, 55, skeu /254, srêm /204, 128 swel /2, 169
56 283, 311 205, 234 steu 1 /42, swen /45, 166,
sem /103, 239 skêu /256 srêno /198 162, 229 168
sen 1 /46 skeud /109, sresk /234 steu 1 /230 swep /167
sen 2 /19, 240 148 sreu /204, steu 2 /123 swer /155,
senh /46 skhai /153, 205, 206 stewe /132 162, 165
ser 1 /204, 246, 288 sreu /234 stoigh /37 swer /169
205, 206 skordh /160 srisâ /33 stomen /37 swerd /167
ser 1 /234 sku /169, 238, stâ /9, 11, 28 storos /224 Swe-sor /168
ser 2 /217 291 stâ /36, 37, 58 Streyg /128 tač* /105
ser 3 /236 sku /309 stâ /61, 82, su 1 /15, 19, tâl /122
sernh /33 smer /17, 255, 106 22 tamh* /122
seu 1 /158, 326 stâ /111, 121, su 1 /30, 52, tanûr /131
168 smer /344 202 58 tar /8, 74, 91
seu 3 /205 snâ /41, 255 stâ /229, 230, su 1 /59, 88, tar /102, 168,
skabh /102 sneigwh /241 231 90 175
skai /152, 226, Sneu /241 stâ /246, 251, su 1 /154, 158, tar /177, 197,
353 so /57, 61, 311 275 161 340
skai /354 solo /137, 160 stâ /323 su 1 /163, 164, tarp /127
skaivos /256 spek /39, 227, stâi /229 166 Tât /177
skand 1 /39 238 Staurus /231 su 1 /167, 168, Tâta /177
skand 2 /253 spelgh /227 stebh /36, 37, 173 tauj /53
skarf /253 spen /120 230 su 1 /272, 324 Tauro /136
sked /144 sper /105, 224 stebh /231 su 2 /170, 237 Taurus /231
A53
Index of Words
Pa-ter /102 per 1 /76, 98, Per-per-os raič* /208, reg 2 /204,
pauk /112 103 /276 301, 321 335
paus* /115 per 1 /104, pers /98, 99 raip /279 rei 1 /197, 199
pe /96, 362 105, 106 persna /99 raiš* /208 rei 2 /208
ped /96, 112, per 1 /107, pestêno /110 raj* /25, 58, rek /202
116 109, 111 pet 1 /42, 101, 201 rekph /202
ped /173, 213, per 1 /117, 110 raj* /204, 335 rem /102, 161,
293 118, 272 pet 1 /303 rand* /204 198
ped /294 per 1 /273, pet 2 /116 ranj /204 rêp /203
peg /114 274, 275 peu /100 raš* /202 resg /203
peî /55, 114, per 1 /276, peud /114 raub /16 ret /28, 35,
120 277, 278 peuk /228 rauč* /6, 208 128
peî /184, 187, per 1 /279, pikho /117 raud 2 /154, ret /198, 200
274 281 piko /117 201, 205 rêu /338
peig /118, 119 per 2 /65, 104, pilo /120 raud 2 /206, reudh /206,
peis /110 112 pin /282 207 207
pek /111, 152, per 2 /272 plat /105, 272 raud* 1 /338 reug /7
271 per 3 /20, 73, plou /112 rauh* /205 reuğmen /206
peku /111, 85 pô /96, 362 raup 2 /199, reuto /40, 205
152, 271 per 3 /88, 95, pod /96, 112, 311 rezg /203
pekw /24, 76, 96 116 rauxšn* /6, 43, rk-tho /31,
92 per 3 /97, 99, pod /173, 213, 57 160
pekw /102, 101 293 rauxšn* /180, rup /237
257, 361 per 3 /102, pod /294 199, 200 sač /10, 81,
pel 1 /24, 77, 103, 108 pôl /100, 240 rauxšn* /205, 224
103 per 3 /109, Porkwos /98 206 sač /232, 236
pel 1 /108, 116, 117 Pos /110 rauž* /6, 208 sâd /144
130, 131 per 3 /118, pôu /3, 110, raxš /337 sâi /241, 324
pel 1 /227, 119, 120 281 raz* /197, saka /246
273, 278 per 3 /181, prî /14, 266, 201, 207 saus /164
pel 2 /98, 117 273, 362 279 redh /197, sâwel /154,
pel 3 /66, 114 per 4 /99 pu 1 /115 201, 207 157, 159
pelpel /107 perd /98, 99 pu 2 /115 reg 1 /5, 43, sâwel /169,
Pelu /108, 273 Perg /362 puk 1 /80 198 272, 273
pend /120 perk 1 /97, puk 2 /112 reg 1 /200, sâwel /279
penkwe /113 106 Qusêro /155 201, 208 sê /236
pent /113, 282 perk 2 /116 raič* /2, 25, reg 2 /25, 58, sed /21, 111,
108 201 160
A52
Index of Words
mač* /340, me 2 /352 men 1 /358 mûk /355 nî /362
348, 351 mê 3 /340 men 2 /49, mus /351 nobh /360
mad /341, Med /305 343 nâ /113 nôğ /360
342, 343 medhyo /356 Men-dh /59, nas /94 nogh /359
mad /348 meg /348, 347 nâs /94 nogw /78, 223
magh /344, 355, 356 Mênôt /343, nau /361, 362 nomn /185,
350, 353 mehdhu /352, 356 ndheros /220 360
mai* 2 /326 353, 356 menth 1 /350 ndhos /220 oies /171
maič* /340, Mehlit /353 menth 2 /353 ne 1 /1, 8, 18 ôku /22, 303
348, 351 mei 1 /343, mer 1 /17, ne 1 /19, 22, om /156
maiša* /349, 357 255, 326 26 ome /31
358 mei 2 /357 mer 1 /344 ne 1 /38, 48, ong /55
mait* 1 /358 mei 3 /240 mer 2 /48, 49, 49 op /168
mait* 2 /358 mei 4 /357 94 ne 1 /55, 56, opop /114
mako /351 mei 6 /326 mer 2 /109, 57 orghi /32
mân /10, 33, meig /18 156, 273 ne 1 /77, 164, ost /36
343 meigh 1 /326, mer 2 /312, 226 ôus 1 /11, 56,
Manu /354 357 341, 345 ne 1 /231, 298
Marš /156, meigh 2 /348, mer 2 /346, 266, 359 ôus 1 /330
273 355 349, 352 ne 2 /340 ôus 2 /219
marz? /18, meit 1 /358 merg /345 nebh /24, 25 Ow /157
106, 273 meit 2 /358 merk /326 nedo /213, ozgho /34
marz? /342, mel 1 /342 Mers /156, 235, 300 pa /1, 5, 30
345, 349 mel 2 /341 273 nedo /359, pa /63, 76, 82
mat /17 mel 3 /346, meug /351 362 pa /97, 100,
Mâ-ter /340 352 meuk 1 /349 nei 1 /51, 207 101
mauč* /18 mêlg /18, 106, meuk 2 /354 nek /141, 277, pa /102, 113,
maud* /348, 273 miždho /347 327 116
355 mêlg /342, moisos /349, neku /11 pa /152, 154,
maug* /12 345, 349 358 nem 1 /360 231
maz* /341 men 1 /35, 59, Mor-to /48, nembh /24, 25 pa /321
me 1 /8, 10, 61 345 nepôt /154, pad- /81
17 men 1 /90, morwi /354 261, 263 pais /110
me 1 /33, 107, 109, 185 moudh /348, neptis /154, paita /105,
120 men 1 /288, 355 261, 263 272
me 1 /277, 326, 343 mozgo /347 ner 1 /40 parîkâ /83,
305, 343 men 1 /347, mu /349, 354 nes /361 108
me 1 /356 353, 354 mû /351 neu /217, 360 Part /362
A51
Index of Words
kert /290 kormo /252 kû 1 /286, kwer /119, lêb /336
kes /163, 164, koro /119, 293, 294 139, 144 legwh /291,
250 290, 291 kû 2 /243 kwer /173, 334
kes /257 koro /298, kuâtos /295, 239, 249 lehk /338
ket /298 300, 304 311 kwer /253, lêi /336
keu 1 /213, Kor-ôna /298 kuei /229 288, 290 leig /16, 339
235, 242 Koros /298 kund /306 kwer /316, leigh 1 /41,
keu 2 /237, koruos /298 kung /306 322, 328 339
242, 243 kost /76, 296, kûp /297 kwer /334, leigh 2 /2, 25,
keu 2 /261 301 kur /310 337 108
keu 3 /254, kost /302 kûr /309 kwermi /284, leigh 2 /208,
283, 311 krep /160 kut /309 300, 309 301, 321
keuk /44, 220, kreu /286, 305 Kut-no /169, kwermi /318, leip /279
233 Krsos /291 291, 309 330 leith /201
keuk /242, ksei 1 /29, 45, kwal /300 kwes /252 lek 1 /338
243, 244 97 kwei 1 /312 kwetwer /146, lek 2 /338
keuk /286 ksei 1 /163, kwei 2 /51, 152, 173 leng /338
khâd /157 250, 257 104, 117 kwetwer /252, lep /334
ki* 1 /146 ksei 1 /258, kwei 2 /132, 285, 290 lêsos /334
kiês /225 259 153, 322 kweye /12, letro /337
kiph /246, 253 ksei 2 /140, kwek /15, 148, 248 leu /16, 53,
klei /46 164, 169 149 kwo /151, 100
klem /255 ksei 2 /180, kwek /329 152, 153 leubh /16
klêu /305, 351 199, 206 kwel /67, 147, kwo /301, 308 leudh /154,
kleu 1 /163, ksei 2 /258 148 kwon /239, 201, 205
233, 235 ksen /250 kwel /150, 287 leudh /206,
kleu 1 /256 ksengio /142, 210, 264 kwri /161 207
kleu 2 /286 217 kwel /291, kwsep /250, leuh /205
klis /234, 236 ksero /47 292, 294 251 leuk /6, 43, 57
klou-ni /236 kseubh 1 /11, kwel /303, 322 lâ /335 leuk /180,
Koi-to /33 12, 302 kwem /11, lâiô /336 199, 200
koksâ /302 kseubh 2 /258 151, 294 lak /337 leuk /205, 206
kolemos /286, kseud /60, kwen /35, 38, lakš /337 leup /199, 311
290 252, 257 39 lakt /337 lithra /202
kom /305 ksîp /258, 259 kwen /44, 49, lal 1 /335 lohrk /198
korkâ /225, ksîro /259 330 lalla /335 longos /338
242, 253 ksudros /159 kwer /46, 55, lanğ /204 lrğ /337
Kormen /240 106 lap-aro /334 mâ /340, 342
A50
Index of Words
hauš* /164 Kai-Ko /309 kand /307 kau 2 /296, keng /151,
herk /32, 266 kâk /248, 254 kap /144, 148, 310 262, 297
hmar* /17, kak 1 /10, 81, 285 kauč* /13, 47, kens /43
255, 326 224 kap /311 51 ker 1 /43, 44,
hmar* /344 kak 1 /232, kapho /237, kauč* /166, 216
huaid* /170, 236 239 214, 234 ker 1 /232,
171 kak 2 /293 kapolo /305 kauč* /262, 235, 256
huan* /45, kak 3 /289, kaput /305 270, 297 ker 1 /288,
166, 168 292 kar 1 /155, kauč* /310, 336
huar* /155, kakis /239 159, 160 327, 328 ker 2 /47, 148,
162, 165 kakka /304 kar 1 /161, kauč* /331, 170
huar* /169 kam 1 /306 283, 307 332 ker 2 /208,
hwar* /167 kam 2 /146, kar* 2 /46, 55, kaus /310 234, 239
i 1 /71, 101, 149, 150 106 Ke /44, 226, ker 2 /242,
137 kam 2 /151, kar* 2 /119, 280 246, 253
i 1 /141, 143 166, 284 139, 144 keg /151, 262, ker 2 /269,
i 2 /36, 60, 61 kam 2 /306 kar* 2 /173, 297 290, 295
i 2 /62, 113 kamma /305 239, 249 kei 1 /225, ker 2 /298,
iaš* /22 kamp /146, kar* 2 /253, 244, 245 323
iâtom /137 149, 150 288, 290 kei 1 /247 ker 3 /161,
ies /139 kamp /151, kar* 2 /316, kei 2 /251 234, 299
ieuo /142 166, 284 322, 328 kei 3 /33 ker 3 /300
isto /30, 90, kamp /306 kar* 2 /334, keku /145, 149 ker 4 /117,
278 kan* /14, 21, 337 kel 1 /3, 44, 147, 240
isto /292, 356 40 kard* /293 225 ker 4 /260,
jai* /9, 143, kan* /45, 68, karš* /302, kel 1 /233 299, 300
220 69 303, 312 kel 2 /304 ker 4 /312
jai* /221, 312, kan* /104, kas /285 kel 3 /305 ker 5 /310
332 106, 119 kas 2 /289, kel 4 /148 kerd 1 /186
jai* /346 kan* /156, 292 kel 5 /292 kerd 2 /234
jan* /9, 54, 58 157, 166 kâs 3 /99, 225, kel 6 /304, kerdh /160
jan* /89, 97, kan* /240, 232 305, 306 kerk /319, 320
212 255, 256 kas* 1 /15, kel 6 /307, 308 kers 1 /117,
jan* /219, 323 kan* /283, 148, 149 kelewo /297, 147, 240
jiau* /143 295, 307 kas* 1 /329 300 kers 1 /260,
kâ /294 kan* /308 kâu 1 /302, kem 1 /246 299, 300
kâd /224 kand /241, 309, 310 kem 2 /286 kers 1 /312
kai /309 287, 295 ken /308 kers 2 /291
A49
Index of Words
geph /192, ghebh-el /288, ghrebh 1 /103, gwa /193, 215, gwhen 1 /268,
215 310 320 274 287, 301
ger 1 /321 ghei 1 /192, ghrebh 2 /330 gwa /313, 314 gwhen 2 /9,
ger 2 /8, 210, 215 ghrem /269 gwag /211, 54, 58
213 ghei 2 /2, 25, ghu 1 /158, 215, 222 gwhen 2 /89,
ger 2 /221, 26 325 gwebh 1 /222 97, 212
328 ghei 2 /216, ghu 2 /212 gwedh /323, gwhen 2 /219,
ger 3 /91 217, 221 ghuel /128, 328 323
ger 4 /210, ghei 2 /238, 218 gwei /9, 143, gwhen 3 /14,
269 275, 319 ghûk /270 220 21, 40
gerbh /346 ghêi 3 /271 Ghu-to /158 gwei /221, gwhen 3 /45,
gêu 1 /13, 47, gheidh /12 gieu /143 312, 332 68, 69
51 gheis /214 glei /183, 213 gwei /346 gwhen 3 /104,
gêu 1 /166, ghel /213, gnô /175, 217, gweie /220, 106, 119
214, 234 214, 220 255 314 gwhen 3 /156,
gêu 1 /262, ghel /342 gnô /274 gwel /12, 13, 157, 166
270, 297 gheled /222 gogel /322 276 gwhen 3 /240,
gêu 1 /310, ghengh /142, gong /327 gwel 1 /26, 255, 256
327, 328 217 gram* /269 319 gwhen 3 /283,
gêu 1 /331, gher 1 /8, 139, gras /268 gwel 2 /115, 295, 307
332 284 grath* /321 281 gwhen 3 /308
geu 2 /26, 43, gher 2 /210 gredh /308, gwen /216 gwher /320
218 ghers /324 317 gwer 1 /317 gwhi /219, 282
geu 3 /143 gherto /13, ğreîos /183, gwer 2 /9, gwou /133,
Geuga /332 276 213 119, 317 309, 314
Geulo /196, ghesto /10, grnom /8, 210, gwer 2 /318, gwou /329,
238 184 213 320 330
Geulos /332 gheu /203, grnom /221, gwer 3 /116, Gwôu /133,
geus /190 218, 259 328 222, 269 309
ghâgwh /211 gheu /312 Gulgul /269 gwer 3 /321, had* /21, 111,
ghaido /211 Gheu-bh /325 Gumnos /223 325, 328 160
Ghaise /26, gheugh /13 gurdos 1 /317 gwer 4 /316 hai* /241, 324
217 ghlâd /213, gurdos 2 /331 gwet /72 haič* /111,
ghait /333 214 gwa /12, 17, gwhder /248 170
ghans /268 Ghordho /139 46 gwhedh /158, har* /217
gharš* /324 Ghosh /330 gwa /51, 116, 315 harh* /332
ghdies /193 ghou-ro-s /330 138 Gwheh /12 harn* /33
hau* 2 /205
A48
Index of Words
der 1 /179, Dhe-mnâ /176 dô /39, 82, 97 ekwos /34, 35, fraih /14, 266,
180, 181 dhen /175, dô /172, 174, 36 279
der 1 /182, 188 192 ekwos /41, fšan /250
183 dher 1 /53, 81, Dont /188 134, 138 fšar* 1 /252
der 2 /182 89 dous /190 ekwos /227, Gahz /12
derk /126 dher 1 /103, drau* /178 242, 280 gaip /333
deru /173, 113, 173 drauh* /180, ekwos /320, gal /319, 322,
179, 181 dher 1 /174, 181, 182 324, 325 326
deru /182 179, 181 drauš* 1 /181 ekwos /339 gang /328
deu 1 /190 dher 2 /125 drauš* 2 /180 el 1 /7, 31 gar* /12, 13,
deu 2 /189 dheu 1 /191 dregh /182, el 2 /15, 16, 276
deuk /189, dheu 2 /54, 183 266 Gargelos /269
190 189, 265 Drep /180 embhi /54, 55 garz 1 /319
dhars /179, dheu 3 /54, dumb /130, êmos /340 garz* 2 /319,
187 212 187, 188 en /7, 20, 52 322, 326
dhê 1 /175, dheugh /8, 91, dû-ro-s /189 en /53, 61 ğaulos /218
176 177 dus /183, 184, ens /59 ğdhem /15,
dhê 2 /3, 41, dheugh /189, 185 epi /39 167, 216
52 190, 191 dus /186, 187, er /32, 33, 102 gêi /45, 314
dhê 2 /59, dheye /5, 23, 190 er /103, 198, geibh /333
113, 172 54 dus /222 202 gel 1 /301,
dhê 2 /173, dheye /94, dwo /26, 92, er /208, 209, 325, 332
175, 176 103, 117 188 339 gel 2 /211
dhê 2 /184, dheye /138, dwo /189, ere /32 Gelt /301
217, 219 193, 194 191, 195 erek /202 Gelu /211
dhê 2 /347, dheye /246 ed /11, 15, 35 eres 1 /31, ğem /15, 167,
361 dhîs /192 ed /160, 188, 203, 209 216
dhedh /178 dhragh 1 /180 251 eres 2 /164 geme /175
Dhêdh /177 dhragh 2 /125 ed /280, 299 Ergh /32 gene /8, 141,
dhegh /174, dhreu /178 Ed-ont /188 ersen /31, 210
177, 196 dhreugh /182 eg(n)is /28 163, 245 gene /275,
dhegh /238, Dhugh-tar /8, eghs /266 ersen /324, 284, 357
281, 316 91, 177 ei /71, 101, 325 geng /327
dheigh /105, dhûs /191 137 es-ti /34, 37 genu 1 /211,
183, 194 dhwer /178 ei /141, 143 êter /167 331
dheigh /195 Dkm-tom eis 1 /164, 275 eueguh /99 genu 2 /145,
dheigw /282 /191, 261, 287 ekwos /15, 29, Farzîn /275 216
dhem /17, 187 Dnt /188 31
A47
Index of Words
ar 1 /35, 41, baba /71, 74 bhendh /80, Bhra-ter /74 darz* /53, 81,
117 bâd* /80 85, 178 bhreus /74 89
ar 1 /147, 197, bamb /84 bhendh /271 bhru 1 /25 darz* /103,
199 banz* /66, 176 bhengh /66, bhru 2 /71 113, 173
ar* 2 /32, 33, Barbarah /71, 176 bhugo /79 darz* /174,
102 74 bher 1 /20, 37, bhun /85 179, 181
ar* 2 /103, baru /24 50 blou /112 dau /191
198, 202 beu 1 /86, 88 bher 1 /65, 66, bu /87 dauh 1 /16,
ar* 2 /208, beu 2 /87, 100 74 čai* /51, 104, 53, 100
209, 339 bhâ 1 /69, bher 1 /79, 117 dauh* 2 /54,
areg /32, 266 271, 272 125, 157 čai* /132, 153, 189, 265
arg /30 bhâ 2 /108 bher 1 /161, 322 daxš* /177,
ario /7, 29, 57 bhabhâ /68 176, 184 čap* /144, 185
ario /60, 61 bhag /50, 67, bher 1 /185, 148, 285 dê /174, 195
ark /32, 266 72 242, 314 čap* /311 debh /279
arš /32 bhag /73, 74, bher 1 /347 čaud* /109, dei /193, 195,
aryo /7, 29, 57 79 bher 2 /75, 79 148 211
aryo /60, 61 bhag /82, 89, bher 3 /79, 93 čiah* /12, 248 deik /194
as /5 90 bher 4 /71, 87 čîah* /248 dek /177, 185
asksâ /10 bhag /91, 93, bhereg /26, 74 čîam /11, 151, dekm /92,
ater /4, 5 281 bheregh /6, 294 152, 189
âtos /2, 177, bhâghu /67 68, 69 čiau* /251 dekm /191,
280 Bhag-los /73, bheregh /73, čih* /146 195, 244
au /24, 42, 58 79 75, 78 dâ 1 /91, 173, dekm /250,
au /160 Bhag-mos /73, bheregh /81, 176 261, 287
Au 1 /36, 61, 79 84, 279 dâ 1 /192 Deks /185
62 bhê /63, 84 bheru /84 dâ 2 /175 del /178, 181,
Au 1 /113 bhedh /80 bheu /58, 72, Dabh /176 193
aulos /7 bheğh /67, 72, 86 Dâbh /176 del /194
aus /89, 274 90 bheu /88 dah 1 /175, dem /48, 189,
ausus /89, 274 bheğh /91 bheudh /86, 176 318
aw /157 Bheğh-iks /72 88, 95 dah 2 /174, dem /342
awe /65 bhel /19, 68, bheug /115 195 dema /48, 174
aweg /41, 85, 69 bhilo /237, danh* /185 denk /177,
118 bhel /75, 76, 281 dânu /175 188
aweg /278 83 bhôi /94 darb* /180 dens /185
ayer /98 bhel /84, 86, Bholyo /84 darf /180 deph /186
az* /7, 142 285 bhôu /88 darh* /179
A46
Index of Words
phôs /271, sûs-philos Ěl /48, 139, agh(lo) /4, 14, Ambhô-Bhor
272 /237 400 27 /50
phôs-phoros syndochion Eloh /48, 139, agh(lo) /42 an 1 /59, 75,
/272 /262 400
ai* /71, 101, 190
phyllon /285 taranjîdan Elohim /48,
pinakx /282 /127 139, 400 137 an 2 /18, 53
pistake /110 telesma /264 gabhar /139 ai* /141, 143 an 3 /1, 8, 18
pistakion /110 telos /264 Gabhri-êl /139 aidh /27, 163 an 3 /19, 22,
pontikos /282 tiara /122 hânan /400 aig- /34 26
Pontos /282 toranj /127 kânas /307 aios /21, 60 an 3 /38, 48,
pous /173 tourxoi /127 keneseth /307 aiw /77, 138, 49
psallein /240 tra-peza /173 kerûbh /300
158 an 3 /55, 56,
purgos /74 traxus /125 kuttoneth
pyrgos /74 tuphos /265 /131 ak /9, 10, 44 57
rhodon /200 tuphun /265 nither /366 ak /46, 64, 226 an 3 /77, 164,
sakkaron /242 xêma /260, peliz /281 ak /232, 241, 226
sakkos /225 312 qâter /232 280 an 3 /231,
salamandra xêros /47 šâbat /226, akos /289 266, 359
/240 xiphos /246 256 akru /40 ang /55, 222,
sandarak /241 xolê /342 yâšfa /399
aksas /10 252
sapôn /261 xronos /284 yâšfeh /399
sema /246 xymeia /259, akwa /16 ang /339
sêma /246 312 Hindustani al 1 /7, 15, 29 angh /7, 142
sês /243 zaghrafia /346 bâl /83 al 1 /57, 60, 61 angwhi /34
skhelos /304 Zeus /211 čelem /150 al 2 /6 anôr /49
skopos /39, ziggiberis /216 champo /249 âlêiô /20 ansu /59, 75,
238 zoe /346 jangal /142 alek /40, 335, 190
smaragdos zografia /346 pankâ /114
/212, 215 zoion /346 337 An-teros /53
sâgun /224
sndochion zonarion /216 alek /338 ap /23
/262 zônê /216 algwh /28, 29, apo /1, 3, 4
Indo-
sophisma /237 zugon /218, 31 apo /6, 12, 13
sophos /237, 285 European ambhi /10, 25, apo /14, 17,
281 ab 1 /1, 2, 9 42 20
spairen /4, Hebrew ab 1 /13, 21, ambhi /43, 44, apo /22, 46,
228 èrebh /33 25
sphallein /38, 45 72
abh /25 ab 1 /26, 51, ambhi /50, 58,
215 Abh-raham apo /110, 115,
183 209 227
spinakion /38 /25
spongos /38, ab 1 /219, 359 ambhi /251, apo /266
âdam /5
228 âdhâmah /5 abar-zîn /25 253, 280 ar 1 /6, 28, 29
stoa /37 bâsam /83 ag /9, 125, 329 Ambhô /50 ar 1 /30, 32,
stoixeion /37 berâkah /300 33
A45
Index of Words
risque /208 asphaltos /38, ek-leipsis /301 kapsa /285 malagma
sac /225 215 epi /39 Karuo-phulon /346, 352
saccharine a-tlâ /41 epi-skopos /39 /285 maraino /346
/242 Atlas /41 ergon /15, 54 karyo-phylon margaretês
seinat /240 atmos-sphaira eu-angelos /285 /344, 346
se'rie /236 /4, 228 /52 kata-holos marmaros
se'riel /236 a-tomos /26 europa /33 /137 /346
sucre /225, authentes /46 ev-angelion katholicos mastixê /350
253 autos /46 /52 /137 maxanikon
Syphilis /237 axatis lithos gangraina kau /286 /353
talc /122 /267 /268 kau-casos melan-xolia
terrasse /125 bainein /193 gônia /331 /286 /342
trafic /125 balsamon /83 graphia /346 keanos /46 moumia /355
tricot /128 bamia /69 ğr-on-os /284 Kedrus /232 mousa /354
vitre /385 barbitos /74 gumnazein kellos /304 mustax /350
vitrine /385 beryllos /77, /223 kentmnarion naphta /366
84 gumnos /223 /287 nardos /359
Greek čartês /161, hektaton /390 kephalê /288, narkê /363
a- /26, 48 284, 290 helios /387 310 narkissos /363
a-damas /48 chronos /284 hentês /46 keras /288 natron /366
aithêr /27 daman /48 Heracles /389 kerasos /285 nomos /360
akakiâ /46 Dânao /175 heros /389 keration /288 obolos /115,
alex-andros di /26, 195 histôr /38 kêros /288 281
/40 dia /26, 195 holos /137 khalkos /28 o-keanos /46
alexein /40 dia-bainein hulê /396 kithara /332 opion /27
allos-ergon /193 hyakinthos kleidos /305, opos /27
/15 dia-ballein /26 /398 351 organon /32
an- /26, 48 diabolos /26 hylê /396 klîma /46 oruza /30
andros /40 dia-dein /195 ikteros /399 klysma /286 orxis /32
angelos /52 dia-dêma /195 Ion /400 koite /33 patri /82
ankura /339 diphtera /186 istoria /38 kôkôpein /295 patriarkhês
apsinthion /44 dis /26, 195 Iwannos /400 kôlon /287 /82
ari-koite /33 drakoon /126 kaisar /288 kônôs /295 persis /111
ariza /30 drassoman kalamos /286, ksniô /250 peza /173
arkh /6, 7 /180 290 ku-klos /264 phânôs /271,
arkhein /82 draxmon /180 kalix /292 kuknos /286 272
arsenikon ebnos /3 kalo-podein lâdon /334 philos /237,
/214 ek-kalein /305, /293, 294 leichen /41 281
ârtâbe /29 306, 307 kalo-podion litra /202 philo-sophos
arx /6, 7 ek-kalein /308 /293, 294 lonče /203 /281
asia /10 ekklesia /305, kamision /286 lonche /203 phlağma /83
asparagos /38 307, 308 kandhêla /287 lôtos /334 phlegô /83
a-sphallein ek-leipein kanon /283 mağnêtes pholis /115,
/38, 215 /301 kapparis /296 /350 281
A44
Index of Words
yuxta /140, zar 1 /8 zûrah /128, kiosk /331 candidat /295
149 zar 2 /210, 218 lacquer /335 caramel /290
yvan /142 213 zuštô /190 lime /339 caravane /291
zâ 1 /402 zara /220 žyâ /219 lotus /334 caricature
zâ 2 /219 zara 2 /210 zyâ 1 /215 mummy /355 /291
ža 3 /315 zara-uštra zyâ 2 /220 musk /349 carnaval /291
zâ-dhana /219 /213 zyam /192 nard /359 carte /290
zaem /192 zarayah /213 zyâni /220 pajamas /96 chemin /294
zaêna 1 /2, 25, zaredaya /186 zyâo /215 peacock /264 chimie /259,
26 zareta /213, zyô /193 scimitar /255 260
zaêna 1 /216, 214 shampoo /249 commode
217, 221 zarmân /213 Caribbean shellac /335 /305
zaêna 1 /238, zarš /324 tabaco /129 sign /39 congres /308
275, 319 zarwân /8 spikenard cotelette /296
zaêna 2 /216, zasta /10, 184 Chinese /359 douzaine /189
217 zâta /357 č'a /146 spinach /38 europe /33
zaêna-dana žata /9, 89, čao /144 sugar /253 fascism /271
/217 212 chiang-yu /244 tamarind /392 fiche /282
zaenô-hâra žata /323 chou-shu /257 tiara /122 fil /282
/217 zaurva /8 tien /135 tire /122 filet /282
zaêša /214 zauša /218 tu-kûe /127 turk /127 flute /282
zaêšta /214 zav 1 /212 xalen /158 Turkey /127 gaze /313
zafan /192, zav 2 /218 turquoise /127grade /308
215 zava /43, 218 van /291 guitare /332
zafar /192, zavah /26, 218
Dutch zirconium hectare /390
215 zavaiti /158 soja /244 /214 jargon /214
zahr /220 zâvar /26, 218 kâbl /289
žaini /216 zaxya /212 Egyptian Ethiopian kiosque /331
zairita /213, zaya /2, 25, 26 elu-ephas kaffa /288, limon /339
214 zaya /221, /120 293 limonâd /339
zam /15, 167, 238, 275 hebni /3 luth /282
216 žayâi /220 khem /260, masque /341
312
French
zâmâ-tar /175 zayan /216, alcool /48 Mediterranee
zan 1 /8, 210, 217 šôšen /243
algorisme /15 /344
364 zbâ /212 architecte /6 musique /354
zan 2 /217 zd /365, 388 English archive /7 pêches /111
zânâ /217 zem /215 alfalfa /15 are /5 pêches melba
zanga /217 zered /186 candy /287 assignat /39 /111
zangô /217 zimô /215 caravan /291 beton /72 poudre /66,
zânu /145, 216 zinât /220 carboy /284 cafe' /293 114
zanva /145, žîra /9, 221 čeft /149 camion /294 refuse /203
216 zrâdha /213, galingale /165 canape' /295 restaurant
zaošô /190 214 grease /321 canari /287 /202
zaothra /218 zrayah /213 Hindu /392 restaurer /202
A43
Index of Words
vyâi-mâra /94 xaôda /169 xši /259, 375 xvan /45, 166, yâkara /140
vyâxa /21 xara /159, Xšî /260 168 yâma /137
vyâxman /21 161, 283 xšip /258, 259, xvan-har /168 yânhaeiti
waig /21, 56 xar-bâra /379 365 xvâothra /158, /118, 391
waix /21, 56 xas /2, 162 xšîra /259 168 yaod /139
wâr /65 xaudâ /169 xšnu /163, xvap /167 yaoj /400
ward /380 xava /170, 171 233, 235 xvar 1 /154, yaošti /139
wars /318, 370 xâya /157 xšnu /256 157, 159 yaôxaôra /118
wi /91, 92, 94 xerpta /170 xšôithmi /164, xvar 1 /169, yaoz /400
wi /141, 313, xrafs-tra /160 169, 206 373 yaozaiti /400
315 xram /159 xšôithmi /258 xvar 2 /2, 169 yâr /396
wi /316, 321, xraos /161 xšudra /257 Xvara /155, yâra /396
322 xratu /160 xšudram /159 162 yâsâ /398
wi /323, 324, xrî /161 xšufsan /11, xvara /165 yaska /140
326 xšača /29, 97, 12 xvarenah yasna /140,
wi /327, 328, 250 xšusta /60 /169, 272, 273 399
329 xšača /375, xšvaepâ /258, xvarenah /279 yâsta /118,
wi /332, 381, 376 365 xvareta /159, 391
384 xšad* /72 xšvaewa /258, 160 yat /398
wi /385, 386 xšae-ta /164, 260 xvasta /162 yata /186, 397
wi-čâr /322 169, 206 xšvaš /250, xvâsto /168 yâta /186, 397
wi-jasta /315 xšae-ta /258 252 xv-âthra /167 yâtem /137
wi-kâr /328 xšâfniya /250 xšvaš-dasa xvîsat /155, yâ-tu /137
wi-sâ /324, Xšaivan /260 /250 201 yava /142
386 xšaob /11, 12 xšvaš-ti /250 xwâd /167, yava-az /142
wi-sis /323 xšaod /60, 252 xšvipata /259 168 yâvarenâ /398
wi-star /80, xšap /250, 251 xšvira /258, xwaf /167 yave /138
323 xšar /248 260 xwafsa /167 yaz /61, 347
wrda /200, xšathra /97, xšwaif /258, xwan /45, 166, yazatanam
325, 382 257, 258 259, 365 168 /61, 399
xâ /157 xša-thra /97, xšwaip /258, xwap /167 yazato-kerata
xad 1 /157 257, 258 259, 365 xwar /2, 169 /399
xad 2 /2, 162 xšatra-vairya xumba /166 xwarô /169 yemâ /140
xaema /171 /258 xva /158, 168 xwâs /167, yemô /140
xan /14, 45, 68 xšaub /302 xvadâya /158 168 yesnya /140,
xan /69, 104, xšaud /60, 252 xvaê-paithya xwa-tam /168 399
106 xšâudra /257 /168 xwa-tô /168 yîma /140
xan /119, 156, xšây /163, xvaê-pati /168 ya /186, 397 yima-xšaetem
157 250, 257 xvaeza /170, yâ /137, 143 /140
xan /166, 240, xšây /259, 375 171 yaešyaiti /139 yu /139
268 xšaya-aršan xvafna /167 yah 1 /139 yuj /400
xan /283, 287, /163 xvaini /167 yâh 2 /65, 138 yûš /254
295 xši /163, 250, xvâjo-ayâo yâhma /65, yûšmat /254
xan /307, 308 257 /158 96, 138 yuvan /142
A42
Index of Words
va /397 vana-vaxša varena /70, vaxšaiti /85, vîdada /109,
vâ /397 /85 258, 321 382 385, 395
vačah /19, 70, vanhâr /89 varenâ /19, vaxš-ô-bara vi-dâz /316
101 vanhna /10, 381 /381 vidhavâ /95
vačah /109, 69, 70 varesa /319 vay /91, 93 vidya /385
166, 278 vanhu /170 varešna /31, vayôi /381 vi-hây /324,
vačah /329, vanri /89 163, 245 vayu /386 386
369, 380 vant /353 varešna /324, vaz /66, 107 vî-jainti /323
vačah /381 vâr /65 325 vaza 1 /66 vi-kâs /329
vada /331 var 1 /66, 78, varet /318, vaza 2 /384 vi-kay /322,
vadhu /95 107 370 vazaghâ /384 381
vadhu-upa /95 var 1 /195, vareta /75 vâzišta /384 vi-kaya /329
vadû /95 277, 278 varethra /89, vazra /318 vi-maik /326
vaêc /90, 91 var 1 /378 385 vehrka /320 vi-manah /326
vaeda /109, var 2 /70, 258, varethra-jan ver 1 /70, 258, vi-mar /326
385, 395 321 /89 321 vi-minašti
vaêiti /91, 93 var 3 /65 varez- /107 ver 2 /277, /326
vaenâ /94, 364 var 4 /378 vareza /383 382 vîra /73, 385
vaêna /23, 193 var 5 /379 varnak /78, verdeka /318 vi-radh /385
vaênâ /94, 364 vara /66, 78, 383 veredka /318 vi-raeč /321
vaeša /92 107 vart /318, 370 vherka /320 vi-râiti /385
vafra /76 vara /195, vas /80, 81, 95 vi /141, 313, viš 1 /92
vah /10, 69, 70 277, 278 vas /394 315 vîš 2 /386
vah-išta /90, vara /378 vasar /89 vi /316, 327, viša /92
324 vâra 1 /65 vašna /80, 81, 328 vi-saêd /323
vahna /10, 69, vâra 2 /66, 78, 95 vi /329 vi-saiti /92
70 107 vašna /394 vî /91, 92, 94 višta-aspa
vahu /30, 58, vâra 2 /195, vasri /89 vî /141, 313, /324
59 277, 278 vasta /10, 69, 315 Višta-aspa
vahu /88, 90, vâra 2 /378 70 vî /316, 321, /386
173 varah /74 vastra /379 322 vi-stâ-ka /323
vahu /324 Varaka /76 vâstra /379 vî /323, 324, vištaspa /386
vahu-man /90 varang /74 vâta /64, 283 326 vi-tar /316
vâiti /64 varaša /91, 93 vawža /381 vî /327, 328, vitâra /315
vak /19, 70, varâza /382 vawžaka /381 329 vi-taxti /315
101 vard /380 vaxš 1 /19, 70, vî /332, 381, vi-vačah /329
vak /109, 166, vardana /75 101 384 vîvâp /90
278 varecah /28 vaxš 1 /109, vî /385, 386 vi-vard /329
vak /329, 369, vared /380 166, 278 vi-čay /322 vohnua /170
380 varedha /200, vaxš 1 /329, vi-či /329 vohu /30, 58,
vak /381 325, 382 369, 380 vîčiča /315 59
vam /380 varejah /28 vaxš 1 /381 vi-čir /322, vohu /90, 173
vanâ /85 Varekahe /76 vaxš 2 /278 381, 384 vohuni /170
vriz /77
A41
Index of Words
suš /252 tanj /201 tav /132, 133, traxtanam uruthwan /40
suši /252 tanu /3, 129, 134 /127 uruthwara /40
suwrâ /243 130 tav /231 tû /132 uruthwasča
suxra /233, tanu /131, tava /132 tûm /132 /40
382 132, 373 tavant /132 tum-âspa /134 urvan /56, 204
suxra-vard tanu-paratha tavIšî /133 tuš /134 urvarâ /58
/382 /131 taxma /126, tusen /134 urvata /277,
sya /242 tanûra /131 131, 134 tussya /134 382
šyâ /12, 248 taoš /134 taxma /201 tuvam /132 urvinj /77
syâ-maka /244 taoxman /124, taxma-urupa tvâm /132 us /8, 212, 217
šyangh /21, 345 /134 tvant /132 us /219, 230,
255, 256 tap 1 /123 taxš /59, 124 ubdaena /68 231
šyangh /395 tap 2 /13, 104, temah /129 udra /382 ušâ /394
šyâtî /248 121 thamân /215 uiti /378 usaiti /394
syâva /244, tap 2 /123, thang /4, 22, unâ /384 ušas-tara /394
245 251, 356 78 ûna /384 ûši /56, 298,
syâva-aršan tapayati /121 thang /278, upa /3, 49, 71 371
/245 tap-stana /121 279, 392 upa /76, 89, ûši /394
tab /13, 104, tar /124, 125, thang /396 95 ûši-dâta /394
121 316 thrâ /233 upa /102, 103, uška /164
tab /123, 251, tara-âz /125 thraêtaona 111 us-kan /40
356 tara-âzu /125 /280 upa /112 us-kar /239
tač /52, 105, tarê /124 thrafda /133 upâ /3, 49, 71 us-pari /227
122 tarep /133 thrafza /133 upâ /76, 89, us-snâ /41
tač /315, 391, taro /124, 125, Thranc /127 95 us-spar /228
393 316 thrâsa /127 upâ /102, 103, us-tavah /231
taêğa /135 taršna /128 thrâya /233 111 uštra /40, 213
taêža /135 taršta /127 thrâyô /244 upâ /112 uš-tra /40, 213
tafnu /13, 104, taršu /128 thri /244 upa-diti /103 uta /378
121 tarya /124, thri-sat /244 upa-gâh /112 utâ /378
tafnu /123, 125, 316 thri-thatra upairi /25, 73, u-vâra-zmi
251, 356 taš /125, 135 /332 78 /15, 167
taiy /132 taša /135 thwaxš /59, upairi /108, ux /393
tak /52, 105, tašta /135 124 275 uxs /278
122 tât /160 -ti /250 upairi-vâra /78 uyamna /384
tak /315, 391, tâta /42, 110 tigrâ /177 upa-mati /49 uz /8, 212, 217
393 tathra 1 /122, tiğra /135, upa-sad /111 uz /219, 230,
taka /52, 105, 332 177, 231 upa-skambem 231
122 tathra 2 /129 tiğra /312 /102 uz-ah /219
taka /315, taug /132 tkaeša /311 upa-var /70 uz-ah-âp /219
391, 393 tauruna /124, trap /127 urpa /134, uz-dâvayati
tan /121 126, 133 tras /127 204, 317 /212
tanj /126, 131, tauruna /134 traš /125, 135 urupis /134, uz-dû /212
134 taux /132 trâš /125, 135 204, 317 uz-mâ-ta /8
A40
Index of Words
razah /197 sak /10, 81, sata /191, 261 spânam /239 sta /61, 82,
râzar /5 224 satam /191, spar /227, 228 106
razma /200 sakâ /239 261 spâra /227 sta /111, 121,
rêh /339 saka 1 /246 sauk /44, 242, spareğa /34, 229
rêxt /2, 25, saka-stâna 243 38 sta /231, 246,
208 /246 sauk /244 spas /227 251
rêz /2, 25, 208 šam /11 saux /44, 242, spasânô /227 sta /275
rî /208, 209 šâm /61 243 spasyeiti /227 stâ /11
ris /201 sâma /225 saux /244 spâtha /41 šta /11
riš /209 šan /21, 255, Sav /242 spenta /35, staman /37
rith /201 256 savah /213, 38, 44 sta-mba /230
rîz /209 šan /395 235, 242 spenta /49, stâna /229,
rû /16, 100 sâna /242 savahi /242 330 246
rup /199, 311 sand /111, 160 sax /232 Spentâ-arem- staoiti /42,
rupâ /199, 311 sang /232 sâx /10, 81, mati /35 162, 229
sâ 1 /324 saoč /44, 242, 224 spento-dâto staoiti /230
šâ 1 /248 243 sâxvan /99, /39 staora /231
sâ 2 /242 saoč /244 232 sperezan /227 star 1 /80,
šâ 2 /12, 248 saoka /243, sčand /253 spiš /251 156, 323
sač /10, 81, 244 scapti /253 spiti-doithra star 2 /229
224 saokenta /244 sid /323 /229 stata /11
sačaiti /232, saokenta-vant šim /61 spôz /228 staura /231
236 /244 simâ /246 sraêš /234 stav /42, 162,
sad /111, 160 sarah /43, 44, sipari /227 sraoni /236 229
šâdayeiti /365 232 skairya /196, sraosha /235 stav /230
sâdra /224 sarah /336 238 sraothra /235 stawra /36,
saêna /247 sârah /43, 44, skambem srask /234 37, 230
saêna-mereğa 232 /102 srav /163, 233, stawra /231
/247 sârah /336 skarana /196, 235 sta-xma /230
saêni /44, 226, sareda /225 238 srav /256 sta-xra /36
280 saredha /234 skarna /236 sravah /235 šti /11
saêniš /44, sarethâ /44, smer /17, 255, sraw /233, 235 stuna /231
226, 280 233 344 srâw /233, 235 stûnâ /231
safa /237, 239 sarez /225 snâ /41, 255 srîra /245 stûra /230
sah /43 sari /323 snaêj /241 srîš /236 sufrâ /237
sâh /99, 225, sâri /323 snaêž /241 sru /163, 233, sufrâka /237
232 sâs /99, 225, snaêža /241 235 sûirya /242
said /323 232 snaithiš /231 sru /256 sû-ka /243
sairi-gaona šas /365, 388 snâvar /241 srû /235 sukurna /236
/234 sâsnâ /99, 232 spâ /239 srû-ta /233, supti /237
saiti /92, 152, sâsta /225 spadâ /227 235 sûr /213, 235,
244 sâstar /225 spâda /41 srva /233 242
šâiti /248 sat /92, 152, spaêta /229 srvâ /235 surâ /243
244 spâma /129 sta /9, 11, 36 sûram /242
A39
Index of Words
paiti-jathra pari /103, 104, patta /110 pu 2 /115 raocana /205
/97 105 paurva /98 pûiti /115 raoč-xšaema
paiti-kan /119 pari /106, 107, paurvatâ /96, pusâ /80 /206
paiti-kara /119 109 109 puša /115 raoč-xšaena
paiti-kâra /119 pari /111, 117, paurvatâ-vac pusâ-ka /80 /199
paiti-ma /120 118 /109 pûtay /115 raod 1 /154,
paiti-man /109 pari /274, 277 pav /115 puthra /110, 201, 205
paiti-raeč /108 pari-aužah pâvaka /100 281, 375 raod 1 /206,
paiti-râman /118 pavasta /115 pu-thra /110, 207
/102 pari-xana /106 pax /24, 102, 281, 375 raod 2 /338
paiti-sahva /99 parô /98 257 pûttika /100 raodah /205,
paitiš-mauc parô-ayare /98 payah /55, puyeiti /115 206
/354 par-šta /106 120 ra /102, 103, raodha /154,
paitiš-vaêd par-šti /111 perana /24, 198 201, 205
/109 paršuya /99 77, 103 ra /202 raodha /206,
paiti-vac /101 paru-zana /75 perana /130, râ /197 207
paiti-xšathra parya /117 131 ra(x)ša-kara raodha-taxma
/97 pasâ /110 perana-âyu /337 /201
paity-âra /102 pasca /110 /77 rad /35, 128, raoğna /206
-pâka /24, pasča /110 pere-sa /106 198 raoidhita /206,
102, 257 pašman /111 peresu /116 râd /117, 197, 207
-pâka /361 pâšna /99 peret /362 385 raopias /134,
pa-nâh /113 pastô /115 perethu /116 rae /208, 209 204
panca /113 pasu /111 peretu /112, raec /208, 209 raoxšna /199,
pancâsas /113 pâta /1, 5, 30 272 raeš /208 206
pant /113 pâta /76, 97, pešô-tanu raeša /209 rap /203
panta /113 100 /112 raesah /208 ras /202
paoiry-aêini pâta /101, pišant /110 raêth /201 râš /202
/108 113, 154 pištra /119 raêvant /199 rasa /202
paourus /273 pâta /321 pîštra /110 raêvas /209 râšah /202
par 1 /24, 77, pataiti /303 pîta /362 raêz /339 râsta /43, 198,
103 path /113 pi-tar /102 rah /197 200
par 1 /130, pathâ /113 pithwa /120, râiti /197 ratha /28, 198,
131 pathana /116 274 rak /281 200
par 2 /65 pathi /113 pitu /120, 274, râman /102, ratha-eštra
para /98 pathra /116 362 161, 198 /28
parâ /98 pati-ara /103 pixa /117 râna /198 rathiya /198
pâra 1 /99 pati-baus /95 pouru /273 ranhâ /203 ratu /199
pâra 2 /65 pati-gâra /116 pouruša /117 ranj /204 râu /16, 100
para-kan /104 pati-râd /117 prô-ayare /98 raočah /6, 43, rautah /205,
para-tab /104 patiy /97, 100, prs-sa /106 57 206
parena /104 101 ptâta /42, 110 raočah /180, ravan /206
pareš /99 patiy /116, pu 1 /110, 199, 200 rax /281
paresu /116 231 281, 375 raočah /205 râza /5
A38
Index of Words
masya /343 nâf /360 nâviya /361, ni-vak /166, pairi-aojastara
mâtar /340 nafa /360 362 369 /118
mâ-tya /340 nâfah /360 nay /368 ni-vart /370 pairi-čayeti
maxši /351 nâfô /360 nayeiti /368 ni-xšvaepâ /104
mayazda /343, nâh /94, 364 nazdištâ /363 /365 pairi-daeza
357 naire-manâw nazd-îštâ /363 ni-zâti /364 /105
maz /355, 356 /363 nazdyô /363, nmâna /189, pairikâ /108
mazah /348 nâirî /363 364 318, 342 pairi-kara /106
mazan /348 nairya /363 nemadhka nû /371 pairî-mâ- /107
mazant /355, nairyava /363 /369 nûrem /371 pairi-marz
356 naiy /266, 359, nemah 1 /368 nyâka /373 /106
mazaxa /352 366 nemah 2 /368 pa /1, 5, 30 pairi-tak /105
mazda-yasna nam /368 nemata /369 pa /76, 97, pairi-vâra
/347 nâma /185, nî /368 100 /107, 277
mazga /347 360 ni 1 /362, 364, pa /101, 113, pairi-vaza /107
maz-išta /356 namaiti /368 365 152 pairi-yân /118
megan /344, nâman /185, ni 1 /366, 367, pa /154, 321, paiti 1 /97,
350 360 368 370 100, 101
mereğa /247, namra /363, ni 1 /370, 371, pač /24, 102, paiti 1 /116,
345 369 372 257 231
mereza /345 napâ /362, ni 1 /373, 374, pačaiti /24, paiti 2 /73, 85,
mit /358 372 377 102, 257 88
mith /358 napât /362, ni 2 /266, 359, pad /96, 116, paiti 2 /95, 96,
mithra /357 372 366 213 97
mîto /326 napta /366, ni-az /374 pâd /96, 116, paiti 2 /99,
mîžda /347 368, 369 ni-dâ /372, 213 101, 102
mîžda-vare naptis /362, 373 pada /96, 116, paiti 2 /103,
/347 372 ni-gama /374 213 108, 109
moğu /344, nar /363 nî-gaona /368 padâtaka /116 paiti 2 /116,
350 nard /360 ni-gaoša /366, padika /116 117, 118
môy /348, 355 nas 1 /364 377 paei-mar /109 paiti 2 /119,
mrz /342, 345, nas 2 /11 ni-gôp /373 paêman /114 120, 181
349 nasayeti /364 ni-kar /367 paes /118, paiti 2 /273,
muš /273 nashta /364 ni-kasa /367 119, 371 372
mušti /349 naska /362, ni-mâ /368 paeš /118, paiti-band /85
muxtâ /354 365 ni-pâ /370 119, 371 paiti-dâma
na 1 /266, nasu /364 ni-pais /371 paêsah /119 /113
359, 366 nâu /361, 362 ni-part /362 pairi /103, paiti-frasna
na 2 /340 nauma /372 ni-pîta /362 104, 105 /97
na-asti /375 nava 1 /372 ni-šâdaiti /365 pairi /106, paiti-gama
nab /366, 368, nava 2 /369, ni-us-tavah 107, 109 /116
369 370 /231 pairi /111, paiti-gar /119
Naêma /376 nâv-dân /361 ni-vaedh-ayeni 117, 118 paiti-grab /103
naêza /375 /372 pairi /274, 277 paiti-ita /101
A37
Index of Words
jîta /143, 220, kan 1 /69, 104, kas-išta /292 mâ 1 /8, 120, mainyu /59,
221 106 kasu /289, 292 277 358
jîta /312 kan 1 /119, kasyapa /302 mâ 1 /343, mairya /341
jiva /143, 220, 156, 157 kat /308 356, 368 mân /189,
221 kan 1 /166, kata /298 mâ 2 /340 318, 342
jiva /312 240, 268 katama /308 mad /342 man 1 /33, 61,
jva /143, 220, kan 1 /283, katâra /308 madha /348, 343
221 287, 295 ka-tha /308 352, 356 man 1 /363,
jva /312 kan 1 /307, kau-kušati madhaxa /352 388, 391
jyâ /219 308 /310 madhu /352, man 2 /49,
ka 1 /308 kan 2 /308 kaurva /297 353, 356 343
kâ 2 /294 kan-yâ /308 kaurvô /309 madz-dha /59, manâ /352
kâ 3 /308 kaofa /310 kautaka /309 347 manah /35,
ka-da /308 kapastay /296 kava /310 maeg /344, 61, 90
kaênâ /312 kar 1 /292 kâvâ-usân 350 manah /109,
kaeš /51, 104, kar 2 /46, 253, /311 maeğa /355 185, 288
117 288 kavi /283, 311 maêkant /340, manah /326,
kaeš /132, kar 2 /290, kây /312 348, 351 343, 353
153, 322 316, 337 kay 1 /51 maêkva /358 manah /363,
kaeša /292 kara 1 /46, kay 2 /104, mâêša /358 388, 395
kaf /295 253, 288 117, 132 mâêšî /358 mant /353
kâf /295 kara 1 /290, kay 2 /153, maêt /358 manuš-čitra
kafa /303 316, 337 322 maêth /392 /353, 354
kah /292 kara 2 /300 kerefs /160 maêthanam maoč /354
kahrkâ-asa kara-manah keresa /319, /358 maoirî /354
/299 /288 320 maêthman mar. 1 /17,
kahrkatât /299 Karana /298 keresa-aspa /358 255, 344
kahrpu /298 karaya /292 /320 maêz /357 mar. 2 /49,
ka-hya /308 karem /300 keresa-vazda mağa /350 341, 345
kaimyâ /308 kareman /148 /319 mağna /78 mar.2 /94, 109
kaine /308 karena_oša kereta /148, mağnâ /78 mar-aiti /255
kain-ika /308 /298 290 magus /344, marathyu
kainîn /308 karš /302, 303, kerma /300 350 /312, 345
kakuš /145 312 kermi /300 maguš /344 mard /342,
kam 1 /308 karši-ptan kharpuna /298 mâh /343, 356 345, 349
kâm 2 /294 /303 kô /308 mahrka /312, mareğâ /346
kâma /294 karšvar /303 kôš /302 345 mareta /49,
kamarâ /306 kas /148, 149, ku /309 mâh-tab /356 345, 349
kam-čit /308 301 kû /308 mâhya /343, marez /342,
kamna /305 kas /367 kutaka /309 356 345, 349
kamnô /305 kâs /292 kû-thra /308 maidyâna marz /342,
kan /40 kaša /301, 302 kva /309 /356 345, 349
kan 1 /14, 45, kašâ /302 kvataka /309 maii /380 maša /49, 345,
68 kas-čit /301 leiš /339 349
A36
Index of Words
gouru /317 ham-dû /53, haši /388 hu 1 /166, hvare-varân
grâ /317 54 hâthra /387 168, 272 /157
grab /103, 320 hamista /392 hau- /388 hu 1 /324, hvare-xšâeta
gram /269 ham-par /103 hau 1 /395 389, 390 /169
grîvâ /321 ham-tač /52, hâu 2 /311 hu 1 /391, hvô-îstâ /36
grîvâ-pân /321 393 haurva 1 /160, 393, 395 hya /311
gunda /328 ham-tak /52, 388 hu 2 /170 îs /401
gutha /133, 393 haurva-tât hu 3 /205 isav /398
309 ham-taxš /124 /160, 388 hu-apah /168 îše /401
hâ /387 ham-yân /391 hauš /164 hu-badra /401 išta /30, 90,
hâ 1 /324 hana /19 hauš-a /164 hu-čitra /389 278
hâ 2 /311 hanâ /19 hauv /311 hufsa /167 išta /292, 356,
hačâ /33 hanč /4, 22, 78 hav /205 hu-jasta /158 363
had /365, 388 hanč /278, hava /158, 168 hu-kehrpta îšti /401
haeč /170 279, 392 Hâvana /388 /170 ištya /163
hâek /2, 25, hanč /396 hava-rd /154 hu-mana /395 išvan /401
208 han-dâma /52 hav-sivanga hu-mâyâ /390 îsvan /401
haem /171, han-dareza /395 hunâmi /205 ita /101
184 /53 haxa-maniš hu-nara /393 itha /60
haema /171 han-davathe /388 hunuš /205 ithyajah /245
hâiti /387 /54 haxay /388 hu-parathwa ithyejah /245
haiz /155, 201 han-du /53, 54 haxti /388 /272 -iti /250
ha-keret /47 han-gama hây /324 hu-rama /161 itta /60
ham 1 /46, 47, /393 haya /171, 184 huška /164 iza /34
50 han-jâma /51 hazangra /389 hu-šnûta /164 jafra /222
ham 1 /51, 52, han-jâmana hazanrem hu-srav /163 jaiti /9, 89,
53 /51 /389 hu-ux-tay /393 212
ham 1 /54, 55, han-kar /55, hd /365, 388 hu-vaeda /58, jaiti /323
56 367 hend /392 395 jaiwi /222
ham 1 /103, han-kareyemi hendî /392 hu-xerpta jam /51, 215,
367, 378 /367 herezaiti /389, /170 274
ham 1 /390, han-keretha 390 hu-xšnuta jam /314
391 /367 hêzum /396 /164 jâma /175
ham 2 /387 hanuharena /7 hiš-mar-aiti hva /158, 168 jamâna /215
hama 1 /387 haoma /395 /255 hvare /154, jâm-âspa /138
hama 2 /387 hao-šyangh hizû /212 157, 159 jan /9, 89, 212
hama-bağa /395 hizvâ /212 hvare /169, jan /323
/50 hapta /390 hô /311 373 jâni /216
hamaêstar har /217 hu 1 /19, 22, hvare-âsân jantu /51, 215,
/392 haraiva /388 88 /159 274
ham-basta /80 hareva /388 hu 1 /90, 154, hvarenah jantu /314
ham-či /51 harz /389, 390 158 /169, 272, 273 jaraiti /328
ham-dais-a haša-kerta hu 1 /161, hvarenah /279 jatara /54, 219
/54 /249 163, 164 jathra /97, 219
A35
Index of Words
dî /23, 193, duš-nâma fra-â-marz gainti /328 gar 4 /319
194 /185 /273 gairi /316 garah /222,
dim /401 duš-pithwa fra-â-muš /273 gam /17, 46, 325
dit /401 /184, 187 fra-daxšanâ 51 gard /9, 119,
dr /81, 113, duš-vâre /185 /281 gam /116, 317
174 duš-yâta /186 fra-êšta /278 138, 215 gard /318
dr /181 duva /92, 188, frâhuva /272 gam /274, garema /320
drafša /180 191 fra-jâma /274 313, 314 garenu /316
drafšâ /180 duvara /178 fra-muxti /354 gam /374, 393 garez /319,
drafšô /180 duvitya-kara fran(g)rasyan gâman /17, 322, 326
drâjah /178, /188 /42 313 garô-demâna
181, 193 duye-saite frank /273 gan /14, 45, /318, 342
drâjah /194 /191 fra-pithwa 68 garo-gar /320
drang /181, duž /183, 184, /274 gan /69, 104, gât /138, 314
193 185 fras /97, 106 106 gâtâ /45, 314
draoga /182 duž-aka /222 fra-šaêkam gan /119, 156, gâthu /138,
draonah /182 duždâo /183, /111 157 314
drauga /182 184, 185 fra-sanam gan /166, 240, gâtu-bar /314
drauša /181 dva /92, 188, /242 268 gâtu-bâra
draxta /173, 191 fraspât /275 gan /283, 287, /379
179 dvaidi /189 fra-sta /275 295 gâtuš /138,
dregu /182, dvar /178 frathah /272 gan /307, 308 314
183 dve-sate /191 fra-vahr /278 gantay /328 gâuš /314,
drigu /182, -emô /340 fra-var /278 ganti /328 329, 330
183 eredva /380 fra-var-tinam Gantuma /328 gâuš /383
driwi /182, ereğant /32 /278 gao /314, 329, gâv /138, 314
183 ereš /32 fravaši /278 330 gavasna /330
dru /173, 179 erezata /30 fra-vaxš /278 gao /383 gav-âza /329
drva /179, 181 erezu /32, fra-zaintiš gaona /214, gave /314,
dû /53, 54, 198, 200 /275 234, 331 329, 330
212 farnah /169, frya /279 gaona /368 gave /383
duğdâr /91, 272, 273 fšân /45 gaoša /330, gâvô /314,
177 farnah /279 fšarema /252 366, 377 329, 330
dugeda /91, farnavant fštâna /110 gaošaka /331 gâvô /383
177 /169, 272 fšu /111, 152 gaoša-vare gayô-maretan
duma /130, far-thang /279 fšu-pait /152 /379 /312
187, 188 fra 1 /278 gâ 1 /45, 314 gao-spenta genâ /216
dûra /189 frâ 1 /278 gâ 2 /314 /330 gereda /139
dûraê /189 fra 2 /272, gad /315 gar 1 /91 geredho /139
duš /183, 184, 274, 275 gaêsa /333 gar 2 /9, 119, ges /333
185 fra 2 /276, gaêsu /333 317 gesuk /333
duš-manah 277, 278 gaêtha /332 gar 2 /318 ğnâ /216
/185 fra 2 /279, 281 gaêtha-nâm gar 3 /116, gôh /373
fra-aêš /275 /332 222, 325 gôp /373
A34
Index of Words
bazah /66, 176 čâna /44, 226, čiš-ca /152 dâman /174 dâtar /39, 172,
bâzâu /67 280 cit /152 dan /175 192
bazda /280 cang /151, 262 čithra /152, dânâ /175 dâthra /39,
bâzu /67 car /67, 148, 353, 354 Dânavo /175 172, 174
bê /63, 84 210 čithra /389 danâxe /175 dâthra /192
beî /63, 84 car /291, 322 čitra /152, danh /185 dathuš /192
bereg /6 čâr /67, 148, 353, 354 dânô /175 dâtô /172,
berenža /77 210 čitra /389 danta /177, 173, 176
berezant /68, čâr /291, 322 čû /152 188 dâtô /184
69, 75 čâra /144, čvant /151 dantan /177, dâtô-vare
berezant /81, 322, 381 dâ 1 /39, 82, 188 /176, 184
84, 279 čâra /384 97 dânu /175 dâuru /173,
biš /92 čarana /144, dâ 1 /172, daoš /190 179
bišazka /108 322, 381 174, 192 daoš-ahva dauša /190
bowra /71, 87 čarana /384 dâ 1 /394 /190 dâuš-sravah
brâ-tar /74 čareman /148 dâ 2 /172, dar /179, 183, /163, 235, 256
brây /79, 93 čas /148, 149, 173, 176 375 dauštar /190
brâz /26, 74 367 dâ 2 /184, dâr /81, 113, dav 1 /54
brîzi /77 čaš /148, 149, 372, 373 174 dav 2 /53, 54,
brvat /25 367 dâ 3 /23, 193, dâr /181 212
bučahin /86 čašman /148 194 daraga /178, daw /191
bûiti /72 čât /146 dâ 4 /174 181, 193 daxma /174
buiti daevo čatvare-sat -da 5 /401 daraga /194 daxš 1 /177
/72 /152 dab /279 darağa /178, daxš 2 /281
bûiti-kata /298 čatwârao /152 daêman /194 181, 193 daxša /177
bûmî /88 caxra /147 daêna /194 darağa /194 dây /23, 193,
bûmî-mathan čaxra /147 daenu /176 darêna /182 194
/88 čay /51, 104, daês /194 dareta /179, dažaiti /174,
bûnâ /85 117 daêv /195 183, 375 316
bunja /115 čay /132, 153, daêvoh /195 darez /103 dêğa-vâra
bûnô /85 322 daeza /105, darš /179, 187 /195
bûšyastâ /87 čâyâ /226 183 daršam /179, demâna /189,
bûta /86, 370 čayeiti /104, dağa /174, 187 318, 342
buxti /86 117, 153 177, 281 dârug /179, dereta /181
buza /79 čeč /152 dâğah /174, 181 deretô /181
bûza /79 čî 1 /51, 104, 177, 281 dasa /191, dereza /53,
č- /152 117 dahâka /263 250, 397 179
čaêčasta /153 čî 1 /132, 153, dahyu /192 dašina /185 derežda /173,
cağ /149 322 dâi /23, 193, dasta /10, 184 179
ča-hyâ /152 čî 2 /152 194 dâta /172, dhana /41,
čaiti /151 činaiti /104, dainhu /192 173, 176 175, 217
čakra /147 117, 153 dais /54 dâta /184, dhana /219,
čakuš /145 čirya /153 daitika /177 372, 373 361
čiš /152 dam /17, 187
A33
Index of Words
aršan /31, aspa /134, aurvant /33, âyu /77, 138, banda /85,
163, 245 138, 227 339 158 178
aršan /324, aspa /242, aurvat-aspa az /125, 329 bangha /86
325 280, 320 /339 âz /7 banha /86
aršan-aspa /31 aspa /324, ava 1 /24, 42, azaehê /142, banta /401
aršti /164 325, 339 58 374 baod /87
aršya /32 aspa-asa /15, ava 1 /160 â-zâr /8 baog /115
arta /30, 41 35, 280 ava 2 /36, 397, â-zarema- baoidi /88, 95
arta 1 /6 aspa-bâra 399 dugedâ /8 baoj /86
arta 2 /28, 29, /242, 379 â-vač /19, 278 â-zâta /8 baoxtar /115
30 aspa-dâna /41 avaeza /108, â-ža-ta /9 bar /20, 37, 65
arta 2 /376 asraka /40 386 ažayô bar /66, 74, 79
arta-pa /30 asrû /40 ava-hya /57, xšvaewânho bar /125, 157,
arta-vah-išta ast /36 61 /258 161
/30 ašta /389 -avant /20, 21, aži /34 bar /176, 184,
arta-xšathra â-stana /9 187 âzi /7 185
/29, 376 asti /37, 375 ava-par /24 aži-dahâkô /34 bar /242, 314,
arva /16 aštrâ /164 ava-pat /42 â-žîra /9, 221 347
arvâ /16 âsu /22, 303 avara-sad /160 âzûtay /218 bar /379, 381
as /9, 10, 64 ašyâ /10 â-vare /20, bâ /63, 69, 84 bara- /76
asa 1 /11, 15, â-šyâ /12 176 bâ /271 bara-s-man
35 âtarš /4, 5 ava-stata /36 bâdha /80 /75
asa 1 /251, athagaina âvaya /157 badiriia /24 barašnav /68,
280, 299 /232, 241 aviš /11 badra /401 69
aša 1 /6 âthanga /232, avišiya /11 baešaza /108 baraziš /68, 69
asa 2 /11 241 avô-xvarena baevar /94 bareš /68, 69,
aša 2 /30, 41 athangaina /2 baevare /94 75
aša-gerd /249 /232, 241 âvôya /381 baga /50, 82, bareš /81, 84,
asan /9, 10, 64 â-thax /4, 22, awa /57, 61 91 279
asan /232, 241 78 awar /24, 25 baga /93, 281 bareša /81
asânam /44, â-thax /278, awra /24, 25 bağa /50, 82, barez /75
280 279, 392 awrem /24, 25 91 bâru /71
asaya /226 â-thax /396 âxš /22, 365 bağa /93, 281 barz-ahva /6,
asča /36 âthoya- /2, a-xšae-na /164 bâga /67 75
ascu /36 280 â-x-stâ /11 bağa-dugdâr basta /80
ašemoğa /12 âthra /4, 5 axštî /11 /91 bav /86, 370
asenga /232, âthur-pât-gan ay /77, 138, bağa-puthra bawraini /71,
241 /4, 5 158 /281 87
as-man /10 âthwya- /2, ayah /21, 60 bama /69, 271 bawri /71, 87
ašnaoiti /11 280 ayanh /21, 60 bâmya /69, baxadra /74,
aspa /15, 29, auruša /15, ayare /98 271 90
31 16, 266 ayô /21, 60 ban /401 bax-ta /72
aspa /34, 35, aurva /33, 339 ayoxšusta /60 banay /401 baxto-dâta /72
41 bay /94
A32
Index of Words
â- /77, 164, â-frî-nami /14, â-kand /14, antara-vâyu apa-spar /227
226 266 301 /53 apatama /14
â- /371 âfritan /14 âkâsa /15 an-tare /52, apa-vasta /115
â-aiti /101 ağâ /4, 14, 27 â-kasat /15 53 apa-xšad-a /72
ab /23, 380, ağalâ /4, 14, ama /31 anu /401 apa-xšîra /259
398 27 â-mâ- /17 anu-i /401 apâxtara /27,
â-bar-a /20, a-gam /17 â-mar /17 anuv /401 64, 83
176 â-gand /14, â-marz /18, anya /18 api-zâwar /26
abda /42 301 273 aogah /118 ap-tab /13
â-bereg /6 âgerepta /47 amaša /48 aorâ /24, 42, a-puthra-tanu
abi /10, 42, 43 ağô /4, 14, 27 a-mayavâ 58 /3
abi /44, 45, ağra /57 /348, 355 aorâ /160 ap-vêcak /108,
209 âh /219 a-mereta /48 aošta /219 386
abi /251, 253, âhita /19, 22 a-mesha- aoštra /219 ar /102, 103,
280 ahma /340 spenta /49 âp /1, 2, 9 198
abi-âf /23, 398 ahmâka /340 a-minašti /18, âp /13, 21, 25 ar /202
abi-âp /23, ahra-manyu 326 âp /26, 51, â-râd /6
398 /59 an- /1, 8, 18 183 aradra /28, 29
abi-čâna /44, ahu /59, 75, an- /19, 22, 48 âp /219, 359 araeka /209
280 190 an- /49, 56, 57 ap 1 /23, 380, a-râiti /197
abi-dasta /10 a-hu /19, 22 an- /77, 164, 398 aram /33, 35
abi-xwan /45 ahura /59, 75, 226 ap 2 /1, 3, 4 â-râs /6
adâ /220 190 an- /371 ap 2 /6, 12, 13 araska /32
adairi /220 âi /22 ana /401 ap 2 /14, 17, arata /28, 29
adâiti /11, aimya /18 an-ağra-raoca 20 a-raxša /6
160, 251 airiyava /60 /57 ap 2 /22, 46, arej /28, 29
a-dasta /10 airya-man /61 an-âhita /19 72 arejah /28, 29
adi-sta /61 aiti 1 /402 an-aoša /56, ap 2 /227, arejat-aspa
a-dsta /10 âiti 2 /101 371 266, 379 /29
aeš /275 aiva-čiy /395 anda /401 apa /1, 3, 4 arem /33, 35
aeša /171 aiwi-fšân /45 ando /401 apa /6, 12, 13 arema /32
âêšâ 1 /401 aiwi-kand /45 ang /54, 55 apa /14, 17, areša /31, 160
aes-ma /164 aiwi-reg /43 angra /59 20 areša-ama /31
aêš-ma /164 aiwi-ruč /43 angu /54, 55 apa /22, 46, areta /28, 29,
aesmo /396 aiwi-saoka /44 angu-paêna 72 30
aêta-vant /60 aiwi-sara /44 /55 apa /227, 266, areta /376
aeva /36, 397, aiwi-sâra /43 angušta /55 379 arethna /7
399 aiwiš-kar /253 anku /222 apa-dâna /3 ari /209
aeva-dasa aiwiš-tap /251 anra /59 apak /67 arika /209
/397 aiwi-zâvayeiti anra-mainyu apâk /67 arj /31
aêxa /398 /43 /59 apama /14 arjana /31
af /23, 380, âiz-mâ /8 an-tar /52, 53 apânk /67 ar-maiti /33
398 aka /222 antara /52, 53 â-part /20 arš /32
apaš /67
A31
Index of Words
masjid /348 qertâs /284 sifr /261 xandaq /166 lagînâ /338
mastakî /350 qîfaleh /288 sîma /246 xarita /161 lakan /338
masxarah /341 qintar /287 siqillat /238 xîyal /342 mağšîsa /346
matmûrah qîr /288 sîrâj /233 xusûf /301 masgdâ /347,
/350 qirât /288 sirât /261 yaraqan /399 348
mauz /354 qirbah /284 soffeh /262 yašb /399 naftâ /366
maxzan /162, qirrâbah /284 sôq /243 z.b.d /212 pîlâ /120
350 qist /285 suda` /232, za`farân /214 pliza /281
miqlâd /351 qulzum /286 261 zabarjad /212 qîra /288
mousim /40 qutun /297 sukkar /225, zanzabîl /216 salîbâ /150,
mûmiyah /355 r.b.b /199 253 zarâfah /213 262
muzaxraf /346 r.z.m /200 summaq /239 zard /213 šarwainâ /235
n.f.r /131 rafû /203 surâdiq /233 zarrâd /213 šâtân /259
naft /366 raonaq /207 sus /243 zawj /218 šêdâ /259
naker /55 ratl /202 tabûl /264 zîbaq /220 šuša /243
namraq /369 rauza /206 tafrîq /125, zobd /212 šypwr /258
namûs /360 rawaj /203 276 zobdeh /212 temar /350
nâr /370 rizmeh /200 talq /122, 264 zuhra /220 tûrgemânâ
nasx /365 rizq /200 tammuz /129 zumurrud /126
natrûn /366 rumh /203 tanafur /131 /215
navûs /361 s.b.t /226 tanbûr /130 zunbûr /216 Armenian
numrah /369 s.d.a` /232, tarjama /126 zûr /128 čatvar /146
nûr /370 261 tarxûn /126 zuxruf /346 maccum /341
q.l.y /286 s.f.r /214 tawoos /264 mâstu /341
qabbah /284 s.k.r /341 thwr /136 Aramaic xâč /155
qafas /285 s.r.f /261 tilism /264 abâr /2
qahwah /288, saboun /261 timara /350 agurru /4 Avestan
293 safîneh /238 tûfan /265 bucina /87 - dar /197
qalam /286 safsatah /237 turrahat /128 busmâ /83 - har /197
qâlib /294 saj /224 umm /48, 156, dappa /186, - tar /197
qamîs /286 salîb /262 351 256 a- /1, 8, 18
qanah /283, samt /240 ummî-ğîlan dîn /195 a- /19, 22, 48
287, 295 sanduq /262 /351 g.d.d /327 a- /49, 56, 57
qanat /283, sanj /262 uqyanûs /46 habl /154, 289 a- /77, 164,
287, 295 santîr /240 ušneh /41 isrâta /261 226
qandat /287 sarad /213 usquf /39 j.b.r /138, 139, a- /371
qandîl /287 sarrâf /261 ustûreh /38 314 â /1, 6, 12
qânun /283 sarw /235 ustuwana /37 jabra /138, â /13, 14, 17
qaqus /286 satl /236 wasama /40 139, 314 â /20
qaranfil /285 sausan /243 wazîr /384 kenušta /307, â- /1, 8, 18
qarantîna /285 sayf /246 wazu /384 308 â- /19, 22, 48
qarn /284 šaytân /259 wudu /384 kittunâ /131 â- /49, 56, 57
qaysar /288 sejell /232 xalanj /165 kubrîtâ /296
qaz /301, 313 sendarûs /241 xalanjan /165 kûrkema /299
A30
Index of Words
Akkadian Altaic alqaliy /286 f.r.q /125, 276 jaselîq /137
agaru /27, 52 amča /17 al-qasr /285 fals /281 jaurab /143
agurru /4 čali /149, 249 Al-Xârazmî /15 falsafah /281 jaurb /143
âsû /10, 384 dim /406 aqîq /267 fan /113 Jebraîl /139
bâb-ilu /63 payda /92 aqrab /267 filfil /281 jenazeh /141
bâbu /63 sik-ke /238 arîkeh /33 findiq /282 jinn /141
dînu /195 sure /234 artaba /29 flizz /281 junah /141
duppu /186, arz /30 fostoq /110 jund /327
256 Arabic asîr /27 fustug /110 k.h.l /48, 297
du'uza /129 - el /400 askar /266 ğ.r.b /268, 344 k.n.s /306
ekalu /396 àwar /266 awja /57 ğarâma /268 ka`k /293
erêbu /33, a'.m.r /357 az-zarnîx /214 ğarbala /269 kada /315
268, 344 a`jara /27 b.r.k /76 ğazal /269 kahhâl /297
eskopo /11 ab /87 badinjan /64 ğûl /270, 351 kanîseh /308
gassu /315 ab-baha /26 baitari /93 h.š.š /154 kannas /306
imbûbu /63 abboha /26 balğam /83 habl /154, 289 kanz /162,
kânûnu /295 abû /87 balšam /83 haikal /396 307, 350
kîru /288, 321 abû-zînia /87 bamia /69 hašîš /154 karbas /298
kitu /131, 297 adam /5 barakat /76 haššašîn /154 karkadan /299
kupriti /296 afandi /46 barq /76, 212, hawwa /154 karûbiyy /300
kurkana /299 afsantîn /44 215 hayat /154 kibrit /296
kurkanû /299 ajur /4 barquq /76 hayula /396 koab /47
kurkizannu akwab /47 bašam /83 herba' /154 kohl /48, 297
/299 al-anbîq /51 batraq /82 hûr /154 korkom /299
kussu /299 al-fesfeseh Bilqîs /83 iblis /26 kûfiyyah /310
ladunu /334 /15, 280 bulûr /84 îbrahîm /25 kursi /299
laqalaqa /338 al-iksir /47 bûq /87 ibriq /25 kusûf /301
liginnu /338 al-ixlat /28 burj /74 ifrît /266 la`l /337
lubbu /339 Al-Jabr-w'al- d.v.r /172, injîl /52 lajj /337
mânu /352 Muqâbalah 190, 192 iqlîd /351 laqan /338
nabatu /366 /138 dabbûr /216 iqlîm /46 laqlaq /338
nabtu /366 al-kahl /48 daf /186, 256 isbanax /38 laqlaqeh /338
naptu /366 al-kîmîya /260, daftar /186 isfanj /38 lîmah /339
nitiru /366 312 dahr /192 isferâj /38 lobelia /339
šabatu /226, al-kimya /259, daîrah /190 iskaf /39 mâ`da /343
256 312 daqal /186 Iskandar /40 mağreb /344
sarâpu /261 alkoûl /48 dar /172 iskileh /39 Mağreb-al-
sarpu /261 Allah /48 dar-bezin /173 îšrâğ /251 aqsâ /344
šedû /259 Al-lah /48 dawr /190 istabraq /76, majûs /344
šurmênu /235 al-malagma dayn /195 212, 215 manarih /370
tammuz /129 /352 dijlat /177 istuqus /37 mandil /353
targumânu al-oud /267, dîn 2 /195 J.b.r /138 Marâkiš /344
/126 282 dumal /187 j.n.z /141 marham /346
êl /400 jah /138 marjan /344
A29
Index of Words
in different Languages
A28
Roots of Persian Words
xâč: cross yâ: to be excited yeu 3: to mix
‫خاج‬ ‫ اسه‬,‫جادو‬ ,‫ یوزلنگ‬,‫ یوز‬,‫ ج دن‬, ‫ُجس‬
‫یوزدن‬
xad: to beat yad*: ask
َ yeu 4 > see yau* 2
‫ خسته‬, ‫ خس‬,‫آ خست‬ ‫ناش‬
yôs: to gird
xaf*: cough yag: to worship
,‫ پ امه‬,‫ پ اهن‬,‫ اجامه‬,‫ارجامه‬
‫خف دن‬ ,‫ یزدان‬،‫ یزد‬,‫ مزد سنا‬,‫ جشن‬,‫ایزد‬ ّ
‫ هم ان‬,‫ زنار‬,‫ چمدان‬,‫جامه‬
‫ ش‬,‫ سنا‬,‫یزدگرد‬
xâk: dust yu: you
yâma: cup
‫ خا س‬, ‫خا‬ ‫شما‬
‫جام‬
xalen: birch tree zauša: raising a noise
yamb*: to move
‫خدنگ‬ ‫زوش‬
‫جن دن‬
xan: ruler z.b.d: to extract butter
yantra: tool
‫ خانم‬,‫خان‬ َ from milk
‫َجندره‬ ُ
xand: laughter ‫ز ده‬
yaš*: to show appear
‫خنده‬ zgwes: to extinguish
‫ شان‬,‫ ا شه‬,‫ ا ش‬,‫آ شه‬
xand-ak > see xand ‫زخم‬
yaska: sickness
xapak: suffocate zi: to adorn
َ ‫َخ‬ ‫َجسک‬ َ
,‫ ز ب‬,۲‫ زوار‬,‫ دی ه‬,‫ دی اج‬,‫دی ا‬
‫ خفه‬,‫ خ ه‬،
yau 1: move ‫ ز ور‬,‫ ز دن‬,‫ ز نده‬,‫ز ا‬
xarmâ(v) > see armâv
‫ ج ار‬,‫ جوی‬,‫ جوب‬,۱‫ جو‬zîk: calendar
xâz*: fight
yau* 2: to separate ‫زگ‬
‫ خاش‬,‫پرخاش‬
‫جدا‬
xitai: name of a tatar
dynasty that ruled beijing yauj* > see yeu 1
936-1122. they were from yekwer: liver
xitan
‫جگر‬
‫خ‬
yelek > see ijlak
xšad*: to forgive
yem: hold together (pair)
۲‫ خش دن‬,‫خشودن‬
‫ اد‬,‫ دش اد‬,‫ جمش د‬,‫جم‬
xšai*: weep
yes: to boil
‫شیون‬
‫ جوش دن‬,‫ جه دن‬, ‫َجس‬
`xšnk: nice
yeu 1: to join
‫قشنگ‬
,‫ زوج‬,‫ ِچفت‬,‫ ج غ‬,‫ جفت‬,‫ُجغ‬
xvaini: cover ‫ ی غ‬,‫ قسطاس‬,‫قسط‬
‫ خوانچه‬,‫ خوان‬yeu 2: young
xyâr: cucumber ‫جوان‬
‫خ ار‬
A27
‫‪Roots of Persian Words‬‬
‫‪weik 1: to shake‬‬ ‫‪wer 2: to turn‬‬ ‫‪wet: year‬‬
‫آونگ‪ ,‬آو خ ‪ ,‬آو ز‪ ,‬انگ خ ‪,‬‬ ‫ب غ‪ ،‬برغاب‪ ,‬قرمز‪ِ ,‬کرم‪ ,‬ک ال‪,‬‬ ‫ّچه‪ ,‬ب طار‬
‫انگ ه‪ ,‬ب زن‪ ,‬ب خ ‪ ,‬ب ‪ ،‬ب ش‪,‬‬ ‫‪ِ wetos > see wet‬گرد‪ ,۲‬گرد‪ ,۳‬گردان دن‪ ,‬گردن‪,‬‬
‫پرو زن‪ ,‬و خ‬ ‫گرده‪ ,‬گرده‪ ,‬گردو‪ ,‬گرد دن‪ ,‬گش ‪,‬‬
‫َ‬
‫‪weik 2: clan‬‬ ‫‪ wi: part‬گ ال‪ ,‬نورد دن‪َ ,‬وردنه‪ ,‬ورغ‬
‫‪ wer 3: to cover‬و ﻼ‬ ‫س ‪ ,‬ب دار‪ ,‬ب ست‪ ,‬ب مار‪ُ ,‬جناح‪,‬‬

‫اره‪ ,۲‬ارو‪َ ,‬برزن‪َ ,‬برواره‪ ,‬ب رام‪,‬‬
‫‪weis: to rot‬‬ ‫َ‬ ‫گ ــ‪ ,‬گجسته‪ ,‬گداخ ‪ ,‬گدار‪,‬‬
‫پروار‪ ,‬دیوار‪ ,‬فردین‪ ,‬فروار‪,‬‬
‫َ َ َ‬ ‫گداز دن‪ ,‬گذار‪ ,‬گذاردن‪ ,‬گذاش ‪,‬‬
‫ب ش‪۱‬‬ ‫روهر‪ ,‬گیج‪ ,‬وار‪,۱‬‬ ‫فروردین‪ ,‬ف‬
‫وهرام‬ ‫گذر‪ ,‬گذش ‪ ,‬گ خ ‪ ,‬گ ز‪,‬‬
‫‪wek: to wish‬‬ ‫گزاردن‪ ,‬گزارش‪ ,‬گزند‪ ,‬گ دن‪,‬‬
‫‪ َ wer 4 > see awe‬س‪ ,‬سنده‪ ,‬س ار‪ ,‬بیوس دن‪,‬‬ ‫گ دن‪ ,‬گ ر‪ ,‬گ ش‪ ,‬گستاخ‪,‬‬
‫‪ wer 5: to burn‬پیوس دن‪ ,‬نابیوسان‪ ,‬هوس‬ ‫گس دن‪ ,‬گسس ‪ ,‬گس خ ‪,‬‬
‫گس ل‪ ,‬گشادن‪ ,‬ماردن‪ ,‬ماش ‪,‬‬
‫‪wekw: voice‬‬ ‫سماور‬
‫مان‪ ,‬م خ ‪ ,‬گناه‪ ,‬گهول دن‪,‬‬
‫‪ wer 6: squirrel‬آوا‪ ,‬آواز‪ ,‬اج‪ ,۲‬انگ‪َ ,‬پتواز‪,‬‬ ‫گوارا‪ ,‬گواردن‪ ,‬گوارش‪ ,‬گواژه‪,‬‬
‫ُ‬
‫پژوا ‪ ,‬خن ا‪ ,‬فروخ ‪ ,‬گواژه‪,‬‬ ‫َو َ‬
‫روره‬ ‫گواژدن‪ ,‬گوال‪ ,‬گوال دن‪ ,‬گواه‪,‬‬
‫َ‬
‫گواژدن‪ ,‬نوا‪ ,۱‬هوخت ‪ ,‬واج‪ ,‬واژ‪,‬‬ ‫گوه دن‪ ,‬نا ر‪ ,‬وچر‪ ،‬وچرگر‪,‬‬
‫‪ werd: raised point‬واژه‪ ,‬وا ‪َ ,‬وخشور‪َ ,‬ونگ‪۲‬‬ ‫وز ر‪ ,‬و راس ‪ ,‬و را ش‪ ,‬و شتاسپ‬
‫‪wel 1: to wish‬‬ ‫‪ wiač: to contain‬آل الو‪ ,‬الو‬
‫‪ werdh: to grow‬آری‪ ,‬آور‪ ,‬آوری‪ ,‬اور‪ ,‬شه ور‪,‬‬ ‫گنج‪ ,‬گنجا ش‪ ,‬گنج دن‪ ,‬و را ش‪,‬‬
‫گرو دن‬ ‫ال دن‪ ,‬گوال‪ ,‬گوال دن‪ ,‬واﻻ‬ ‫و شتاسپ‬
‫‪wel 2: to tear‬‬ ‫‪weren: lamb‬‬ ‫‪win: wine‬‬
‫آوار‪َ ,۱‬برده‪ ,‬گرس‪ ,۱‬گرگ‪ ,‬گر ان‪,‬‬ ‫ّبره‪ ,‬ﻼغ‪ ,‬ورغنه‬ ‫ون‬
‫واﻻنه‪ ,‬وﻻنه‬
‫‪werg 1: to work‬‬ ‫‪wôg > see aweg‬‬
‫‪wel 3: to turn‬‬
‫ار‪ ,۲‬در ار‪ ,‬هموار‪ ,‬وار‪ ,۲‬وار‪,۳‬‬ ‫‪ wok: to let go‬آلرژی‪ ,‬ارغنون‪ ,‬انرژی‪َ ,‬برز‪ ,‬برزه‬
‫َو َ ر‬ ‫او‪ ,‬ورز‪ ,‬ورزاو‪ ,‬ورزش‪ ,‬ورزدن‬ ‫واخ دن‬
‫‪wem: spit‬‬ ‫‪werg 1: nourished‬‬ ‫‪word: thorn‬‬
‫وام دن‪ ,‬وم دن‬ ‫پروردن‬ ‫ُرز‪ ,۲‬ل‪ ,‬ل ‪ ,‬لخن‪ ,‬لشن‪,‬‬
‫‪werg 2 > see wer 3‬‬ ‫َورد‪َ ,۲‬ول‪ ،‬ول‪ُ ،‬ول‪ ,‬ولغونه‬
‫‪wema > see wem‬‬
‫‪wes 1 : wet‬‬ ‫‪wortoko: quail‬‬
‫‪wen: to wish‬‬
‫ودخ ‪ ,‬وردیج‬
‫ـ ُبن‪ ,۲‬بنفش‪ ,‬بنفشه‬ ‫اش ‪ ,‬اه‪ ,‬خون‪ ,‬زر شت‪ ,‬ش‬
‫‪wes 2: to buy‬‬ ‫‪wrais* > see wreik‬‬
‫‪wep: to throw‬‬
‫برف‬ ‫‪ wreg: to push‬بها‬
‫‪wes 3: to wear‬‬ ‫گرازدن‬
‫‪wer 1: to speak‬‬
‫‪ wreik: to turn‬آس ‪ ,‬ایوان‪ ,‬ام‪ ,۲‬ان‪ ,۲‬انو‪,‬‬
‫اور‪ ,‬فرمان‪َ ,‬ور‬
‫بهانه‪ ,‬پوست‬ ‫اب شم‪ ,‬رش ‪ ،‬رشته‪ ,‬ر سمان‪,‬‬
‫‪wes 4: eat‬‬ ‫ر س دن‪ ,‬ر ش‬
‫‪ xac: shine through‬واس‪ ,‬واس ‪ ,‬واس وش‪ ,‬واش‬
‫اچ‪ ,‬ا ‪ ,‬ا‬
‫‪A26‬‬
tulupos: lump vant*: an ownership suffix waxš* > see aweg
ُ
‫ت ُرب‬ ‫ ـ وند‬,‫ دماوند‬,۲‫ آوند‬,۱‫ آوند‬wd: up
tund* > see Teud var: to cover ,‫ اس دن‬,‫ ازدودن‬,‫ آزمودن‬,‫آزما ش‬
tur > see tuer ‫ برم‬,‫ زاه دن‬,‫ زاب‬,‫ اوج‬,‫ اشنان‬,‫سکنه‬
َ ِ ِ‫ا‬
,‫ زن دن‬,‫ زن ه‬,‫ زنودن‬,‫زدودن‬
turd: hard varâza: boar (animal) ,‫ زه دن‬,‫ زهدان‬,‫ زهاب‬,۲‫زه‬
ُ
‫ترد‬ ‫ ُوراز‬,‫گراز‬ ,‫ ِس ال‬,‫ ستوه‬,‫ س دن‬,‫س ی‬
َ
tuxš: to be busy vata: small ‫ستوه‬
,‫ تخش دن‬,‫ تخشا‬, ‫اهنوخو‬
ُ ‫ َود‬,‫ َ د‬we > see wâ
‫هوتخش‬
vâta: popular wê: to blow
ul: to go
‫ ک ق اد‬,‫ق اد‬ ‫ ن وانا‬,‫ ادآس‬,‫ اد‬,‫اندروا‬
‫اﻻغ‬
vâtâm: almond webh: to weave
ulk: wolf (with fiery eyes)
‫ادام‬ ‫ َو ز‬, ‫ اف‬,‫ ا فت‬,‫ آ فت‬,‫آ افت‬
‫ گ ه‬,‫ رو اه‬,‫تهمورث‬
vatin-ganah: eggplant wed > see awe
ulkos > see ulk
‫ادنجان‬ wedh 1: to marry
umm: mother vât-rang: a kind of citrus
‫ بیوگ‬,‫بیو‬
‫ ُمغ ﻼن‬,‫ خانم‬,‫ خان‬, ّ ‫ ا‬,‫ ا ّمل‬,‫ ا ّم‬plant
uper > see upo wedh 2: to slay
‫ النگ‬,‫ادرنگ‬
upo: to ‫گوه‬
َ
vitâra: wood boards
,‫ اور‬,‫ ام د‬,‫ ابرز ن‬,‫ ابر‬,‫آ سال‬ weg 1: to weave
‫گداره‬
,‫ برگستوان‬,‫ برد ه‬,۲‫ َبر‬,‫ا د‬
‫وا س‬
,‫ بیو‬,‫ ه‬,‫ َبرواره‬, ‫ بره خ‬,‫ برم ش‬vîvâp: without water
,‫ پرو ز‬,‫ د د‬,‫ ِ چ م‬,‫بیوگ‬ ‫ب ا ان‬
weg 2: to be lively
َ
‫ فرز ن‬,‫ َز ر‬,‫ اه‬,‫ ِ ش م‬,‫سند دن‬ ‫ گرز‬,‫ بزرگ‬,‫ ازدن‬,‫ ازنده‬, ‫اخ‬
wâ: to be empty
urigh: rice wegh: to go
۱‫َونگ‬
‫ ور زه‬,۲‫ برنج‬,‫ارز‬
‫ وزدن‬,‫ واشه‬,‫ پرواز‬,‫ اشه‬,۲‫از‬
urine > see čamiš wač > see wok
wêğo: lizard?
urmak: to strike wai: alas َ َ
‫ وزغه‬,‫ َوزغ‬,‫َب غ‬
‫اردو‬ ۱‫وای‬
wegwh > see eueguh
urmut > see amrôt wakâ > see wâka
wei 1: to bend
uroiks: twist wâka: cow
‫ ب شه‬,‫ب د‬
‫ ر شه‬,۲‫ر ش‬ ‫ ورزاو‬,‫برزه او‬
urvan: spirit wei 2: vital force
war* > see wel 2
۲‫ روان‬,‫ انوش وان‬warš*: to be hungry ‫ و ر‬,‫ ـ ـر‬,۱‫َبر‬
vac: frog weid: to see
‫ گشنه‬,‫ گرسنه‬,۲‫گرس‬
‫ َو‬, َ ,‫ اوستا‬,‫ اسطوره‬, ‫اساط‬
warz* > see werg 1 ‫ و دا‬,‫ ه دا‬,‫پژوه دن‬
vanjišk: sparrow
was* > see wek weidh: to select
‫گنجشک‬
wasama: he marked ,‫ بیوه‬,‫ ب ش‬، ‫ ب‬, ‫ ب خ‬,‫ب زن‬
‫ وسمه‬,‫ موسم‬,‫ ِس َمت‬,‫اسم‬ ‫پرو زن‬
A25
‫‪tât: a suffix for making‬‬ ‫‪ten 1: to stretch‬‬ ‫‪têu: to swell‬‬
‫‪abstract nouns‬‬ ‫ُ‬
‫تخم‪ ,‬تند‪ ,۲‬ت ماسب‪ ,‬توان‪ ,‬ت ره‪ ,‬آ س ‪ ,‬آخ ‪ ,‬آن ‪ ,‬آهخ ‪,‬‬
‫خرداد‬ ‫آهنج دن‪ ,‬آهنگ‪ ,‬آه خ ‪ ,‬اخته‪,‬‬ ‫توده‪ ,‬توش‪ ,‬ثور‪ ,‬ستوه‪,‬‬
‫َ‬
‫بره خ ‪ ,‬شوتن‪ ,‬تاب دن‪ ,۱‬تار‪,۱‬‬ ‫طهماسپ‪ ,‬مردم‪ ,‬ستوه‬
‫‪tau*: to throw‬‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫‪ Teud: push‬تاف ‪ ,۱‬تـر‪ ,۲‬ترانه‪ ,‬تن‪ ,‬تنافر‪،‬‬
‫پرت‪ ،‬پرتاب‬ ‫ُُ‬
‫تنافور‪ ,‬ت ل‪ ,‬ت ش‪ ,‬تنفر‪ ,‬تن ‪,‬‬ ‫ُ‬
‫َ‬ ‫تند‪۱‬‬
‫‪tauj: to gather‬‬ ‫ت دن‪ ,‬توره‪ ,‬توله‪ ,‬فرهنگ‪,‬‬
‫اندوخ ‪ ,‬اندوزدن‪ ,‬توخ ‪,۲‬‬ ‫‪ teus: empty‬فره خ ‪ ,‬فروه خ ‪ ,‬گیتار‪,‬‬
‫دوخ ‪۳‬‬ ‫ناهنجار‪ ,‬نفرت‪ ,‬نهنگ‪ ,‬هنج‪,‬‬ ‫َ‬
‫ته‪ ,‬ت‬
‫‪tâvant > see tâvat‬‬ ‫هنجار‪ ,‬هنج دن‪ ,‬هنگ‪ ,‬ه خ‬
‫‪thrah* > see tres‬‬
‫‪tâvat: so much‬‬ ‫‪ten 2: to thunder‬‬
‫‪ُ thranč* > see trenk‬‬
‫تا‪ ,‬تک‬ ‫تندر‬
‫‪thwanj*: to get‬‬
‫‪tenk: to become firm and‬‬
‫‪taxra: bitter‬‬ ‫الفاخ ‪ ,‬الفنج دن‬
‫‪thick‬‬
‫تلخ‬ ‫َ‬
‫‪ tiegu: to approach shyly‬ترخینه‪ ,‬تلخینه‪ ,‬تنج دن‪ ,‬تنگ‪,‬‬
‫َ‬
‫‪tebus: side‬‬ ‫تهم‪ ,‬تهم ‪ ,‬تهمورث‪ُ ,‬رستم‬ ‫سیج‬
‫‪ tenu > see ten 1‬تو‪ ,۲‬سو‪ ,‬سوق‪ ,‬سوی‬ ‫‪tien: store‬‬
‫‪teig > see steig‬‬ ‫‪tep: to be warm‬‬ ‫ت م‪ ,‬ت مچه‬
‫آفتاب‪ ,‬پرتو‪ ,‬تاب‪ ,‬تا ان‪ ,‬تا ستان‪,‬‬
‫‪tek: to stretch‬‬ ‫‪titi: imitation of a bird‬‬
‫تا ش‪ ,‬تا ه‪ ,‬تاب دن‪ ,۲‬تاف ‪ ,۲‬تب‪,‬‬
‫پرداخ ‪۲‬‬ ‫‪song‬‬
‫ت دن‪ ,‬تفت‪ ,‬تفس دن‪ ,‬شتاب‪,‬‬
‫‪teks: to build from wood‬‬ ‫شتاف ‪َ ,‬مه‪ ,‬مهتاب‬ ‫ت تو‪ ,‬ط طو‬
‫‪ ter 1: to cross over‬آرش تکت‪ ,‬تاس‪ ,‬تخته‪ ,‬تراش دن‪,‬‬ ‫‪tôkei: peacock‬‬
‫َ‬
‫ش‪ ,‬شت‪ ,‬ت شه‪ ,‬طاس‬ ‫اندر‪ ,۲‬دراندر‪ ,‬اندر‪ ,‬ـ تر‪,۱‬‬ ‫طاووس‬
‫‪tekw: to run‬‬ ‫‪ trei: three‬ترابری‪ ,‬ـ ت ن‪ ,‬دخ اندر‪ ,‬ـ ـ سار‪,۱‬‬
‫انداخ ‪ ,‬اندازه‪ ,‬پرداخ ‪ ,۱‬تاخ ‪,‬‬ ‫ا‪ِ ُ ,‬ادق‪ ,‬ای‪ ,‬کوهسار‪,‬‬
‫گدار‪ ,‬گذار‪ ,‬گذاردن‪ ,‬گذاش ‪,‬‬ ‫سه‪ ,‬سوم‪,‬‬
‫تاز انه‪ ,‬تازدن‪ ,‬تخش‪ ,‬تک دن‪,‬‬
‫گداخ ‪ ,‬مهندس‪ ,‬هم تک‪,‬‬ ‫گذر‪ ,‬گذش ‪ ,‬مادراندر‬ ‫‪trenk‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪to‬‬ ‫‪compress‬‬
‫هندسه‬ ‫َ‬
‫‪ter 2: a kinship term‬‬ ‫ترنج دن‬
‫‪tel: to lift‬‬ ‫‪ trep: to tremble‬آزرم دخت‪ ,‬برادر‪ ,‬ب دخت‪ ,‬در‪,‬‬
‫اطلس‪ ,‬تراز‪ ,‬ترازو‪ ,‬طراز‬ ‫خواهر‪ ,‬داماد‪ ,‬دخ ‪ ,‬ـ َ ر‪ ,‬مادر‪,‬‬ ‫چا ک‪ ,‬س ُ‬
‫مادراندر‪ ,‬ماده‪ ,‬ماد ان‪ ,‬ما ان‪,‬‬
‫‪tem: dark‬‬ ‫‪ tres: to tremble‬ما ه‬
‫َ‬
‫تار‪ ,۲‬تارک‪ ,‬تم‪ ,‬ت ه‬ ‫ترسا‪ ,‬ترس دن‪ ,‬سهس ‪ ,‬سهم‪,‬‬
‫‪ter 3: to rub‬‬
‫‪temar: he concealed‬‬ ‫سهمنا‬
‫اس دن‪ ,‬س دن‬
‫مطموره‬
‫‪trp: to satisfy‬‬
‫‪terd: to pierce‬‬
‫‪temh: to be tired‬‬ ‫تولف‬
‫افتال دن‪ ,‬فتال‬
‫‪ terp 2 > see ster 3‬تاس دن‬
‫‪tu: you‬‬
‫تو‪۱‬‬
‫‪ters: dry‬‬
‫‪tuer: to hurry‬‬
‫تراس‪ ,‬شنه‪ ,‬مدی انه‬
‫توردن‪ ,‬تول دن‬
‫‪teter: chatter‬‬
‫‪tu-kûe: strong people‬‬
‫تذرو‬
‫ترک‪ ,‬ترمن‬
‫‪A24‬‬
steg: to cover su 2: wild boar swep: to sleep
ُ َ ُ َ
ََ َ
‫ تزر‬,‫ ت َجر‬,‫ تایر‬,‫ تاجور‬,‫تاج‬ ‫ سفل س‬,‫خوک‬ , ‫ خف‬, ‫ خفت‬,‫ خس دن‬, ‫َ خت‬
َ
‫ خواب‬,‫ خفس دن‬,‫خفج‬
steig: sharp su(m)b > see keu 2
,‫ د اله‬,‫ دجله‬,‫ تیغ‬, ‫ ت‬, ‫ ت‬,‫ ترکش‬su(m)p*: to beautify swer: to press
َ
۳‫ ک ش‬,۲‫ ک ش‬,‫ ست ه‬، ‫ست‬ ,‫ خل ان‬,‫ خسته‬, ‫ خس‬,‫خاراندن‬
‫سفره‬ َ َ
۱‫ خوره‬,‫ خل دن‬,‫خ ِله‬
ster 1: to spread
sub* > see su(m)p* swerd: dirty
‫ گس دن‬,‫اط‬ , ‫ خا س‬, ‫س‬
suîğ: jump ‫خوال‬
ster 2: star
‫ رستاخ‬,‫ خ دن‬,‫ خ دن‬, ‫ خاس‬syndochion > see
‫ستاره‬ sndochion
sukurna: porcupine
ster 3: stiff ُ
ُ ‫ ُسگر‬,‫ ُسغر‬šypšyr > see šfšyr
‫ ت کو‬,‫ تره‬,‫ترش‬ šypwr: trumpet
šûlaka: wild horse
ster 4: barren ‫ش پور‬
َ ‫شول‬
‫ َس َون‬,‫اس ل ه‬ tabaco: a pipe for
summaq: red
sterp > see ster 3 smoking
‫سماق‬
steu 1: to praise ‫ت او‬
َ
,‫ ستا ش‬,۲‫ خستو‬,‫ افدستا‬sup > see rup tabrak: ax
‫ ستودن‬,۱‫ ستوان‬,‫ ستای دن‬sure: acid
‫ت‬
steu 2: to push ‫ سکنجب‬,‫که‬
tabûrâk: a drum
‫ ت اه‬šurmênu: cypress tree
‫ ط ل‬,‫ت بور‬
stewe: to cluster ‫َ و‬
tač* > see tek
‫ توپ‬sust: soft
tâl: to grow
stoigh: to stride ‫ُسست‬
ُ ُ ‫تاﻻر‬
‫ اسطقس‬svas: thresh
ُ ُ tâl: to grow
stomen: mouth ‫ خوست‬,‫خست‬
َ ‫تاﻻر‬
‫ استم‬swâd: sweet
talk: a mineral
storos: a type of bird ‫ خوای‬,‫ خواهش‬, ‫خواس‬
(sparrow?) ‫ طلق‬, ‫تال‬
swei: to bend
۳‫سار‬ tamh* > see temh
‫ شیوا‬,‫ش ا‬
su 1: well tanûr: fire
sweid: to sweat
,۲‫ آهو‬,‫ آناهیتا‬,‫آل ور تم‬ ‫تنور‬
, ‫ اهنوخو‬,‫ انج ل‬,‫اردیبهشت‬ ‫ خیوه‬,‫ خیو‬,‫ خ ساندن‬,‫ِخوی‬
َ tar > see ter 2
,‫ حور‬,‫ بهمن‬,‫ بهشت‬,‫ ه‬,‫ اوستا‬swekwo: resin
ُ ُ tarê: to humiliate
,‫ خ و‬, ُ ‫ خ‬,‫ خ ّرم‬,‫خجسته‬ ‫ افیون‬,‫اپیون‬ َ
ُ ُ ُ
,‫ خشو‬,‫ خشنود‬,‫ خسوره‬,‫خسور‬ ‫ ترم ش‬,‫ تردست‬,‫ تردامن‬,۳‫تـر‬
ُ
,‫ خوش‬,‫ خوب‬,‫ خوارزم‬,‫ خن ا‬swel: to eat ُ targumânu: interpreter
ٰ ُ ,‫ خوردن‬,‫ آخور‬، ‫ آخر‬,‫آ خور‬
,‫ ک خ و‬,‫ ک ی‬,‫ فرات‬,‫دار وش‬ َ َ
ُ
,‫ همانا‬,‫ هما‬,‫ ه ر‬,‫ ناه د‬, ‫گشتای‬ ‫ خورن اه‬,‫خ َورنق‬ ‫ترجمه‬
ُ tarp: to lie
,‫ هوتخش‬, ‫ ه‬,‫ همایون‬,‫ همانند‬swen: to sound
َ َ ُ َ
,‫ هوشنگ‬, ‫ ه َوخش‬, ‫هوخت‬ ,‫ خواندن‬,‫ خن دن‬,‫ افغان‬,‫آخوند‬ ‫ تروند‬,‫ترفند‬
‫ ه دا‬,‫هومن‬ ‫فغان‬
A23
skaivos: sinister snaithiš: weapon spinakion: spinach
‫شخ‬ ‫َس‬ ‫ اسفناج‬,‫اس ناخ‬
skand 1: to climb sndochion: shelter spiš: an insect
‫اس له‬ ‫صندوق‬ ‫شش‬
skand 2: to break sneigwh: snow spongo : fluffy
‫شکس‬ ‫ِس ِنهر‬ ‫ س نج‬,‫اسفنج‬
skarf: to stumble so: this spyeu: to spit
ُ
‫شکرف دن‬ ‫ که‬,‫ ا شان‬,‫او‬ ‫ تفنگ‬,‫تف‬
skarna > see sukurna soffeh: seat srau* > see kleu 1
ّ
sked: to cover ‫ ُصفه‬srêno: thigh
‫ چ‬,‫ چادر‬solo: whole ‫ران‬
skel: bent ‫ هر‬,‫ خرداد‬,‫ جاثلیق‬sresk: to drip
َ َ َ
,‫ شلنگ‬,‫ شلپوی‬,‫ شل‬,‫ شکپوی‬sophos: skilled ‫شک‬
‫ ل‬,‫ قولون‬,‫ قولنج‬,‫شلوار‬
‫ ف لسوف‬,‫ فلسفه‬,‫ سفسطه‬sreu > see ser 1
sker 1: to turn
šôšen: lotus srgâla: howler
‫ کنار‬,‫کران‬
‫سوسن‬ ‫ ش ال‬,‫ ش ال‬,‫شغال‬
sker 2 > see ker 2
spek: to look srîra: satisfied
skeu > see keu 3 ,‫ س اس‬,‫ اس ان‬,‫ اس‬,‫اسقف‬ ۱ ‫س‬
skêu: to sneeze ‫سک ا‬
srisâ: file
‫ شنوشه‬,‫ سنوسه‬,‫ اشنوسه‬spelgh: spleen
‫ّاره‬
skeud: to throw ‫ِس ُ ز‬
sru: lead (metal)
‫ ُچست‬,‫ پژوه دن‬spen > see pend
‫ب‬
skhai: to cut sper: sparrow
srva > see sru
,‫ س مان‬,‫ سمنت‬,‫ چ لنگر‬,‫چ ﻼن‬ ۳‫ سار‬,‫پرستو‬
‫ق‬ stâ: to stand
spereg: to swell ,‫ اِ ستاخ‬,‫ ار ش‬, ‫ آش‬,‫آستان‬
skordh: small ,‫ اسفرود‬,‫ اسفراج‬,‫ اس ود‬,‫اس غم‬
ُ ,‫ استاندارد‬,‫ استان‬, ‫ استا‬,‫استاد‬
‫خرد‬ ‫شاه اس َ َ م‬ ,‫ اوستام‬,‫ اسط ل‬,‫ استوانه‬,‫استخر‬
s.k.r: he ridiculed sphallein: cause to fall ,‫ غستان‬,‫ ا ستادن‬,‫اوستان‬
‫ماسک‬ ‫ زفت‬,‫ اسفالت‬,‫آسفالت‬ ,‫ شت‬,‫ پرس دن‬,‫ پرستار‬,‫ب ستون‬
, ‫ ِستا‬,۱‫ ساس‬,‫ رستوران‬,‫تا ستان‬
sku: to cover sphê: long flat piece of ُ
,‫ ستون‬,‫ ستور‬,‫ ستم‬,‫ ُس گ‬,‫ستان‬
,‫ ازه‬،‫ از‬,‫ سکوره‬,۲‫ خود‬wood ,‫ فرستادن‬,‫ ش ستان‬,‫ س ستان‬,‫س ا‬
َ
‫ ک چ‬,‫ﻼهخود‬ ‫ ف ه‬,‫فه‬ ‫ گستاخ‬,‫ فغستان‬,‫فرشته‬
skweht*: tremble sphel: to split stâi: to steal
‫چندش‬ ‫ س‬,‫س ار‬ ‫ستادن‬
smer > see mer 1 spher: move stebh: support
snâ: to flow ,‫ س دن‬,‫ س اردن‬,‫ اسپهر‬,‫آتمسفر‬ ,‫ استوار‬,‫ است ک‬,‫است ق‬
‫ شنا‬,‫اشنان‬
‫ سپهر‬,‫س ی‬ ۲‫ ُستوان‬,‫ س ن ه‬, ‫ ست‬,۲‫استوان‬
spheud > see peud
A22
‫‪salîbâ: cross‬‬ ‫‪šedû: devil‬‬ ‫‪ser 1: to flow‬‬
‫چلی ا‪ ,‬صل ب‬ ‫ش دا‪ ,‬ش طان‬ ‫َرم‪ ,‬رمه‪ ,‬رم دن‪ ,‬رود‪ ,۱‬روضه‪,‬‬
‫رون‪ ُ ِ ,‬م‪ ,‬هرات‬
‫‪sam: summer‬‬ ‫‪seiku: to flow‬‬
‫‪ser 2: to protect‬‬
‫هام ‪ ,‬هم‬ ‫شنج دن‪ ,‬شنج دن‪ ,‬خ ساندن‬
‫زنهار‪ ,‬ز نهار‪ ,‬هرکول‬
‫‪sam*: to agree‬‬ ‫‪seip: to pour out‬‬
‫‪ser 3: to line up‬‬
‫سامه‬ ‫صابون‬
‫ِ ی‪ ,‬هار‬
‫‪šamšêr > see šfšyr‬‬ ‫‪seks: six‬‬
‫َ‬ ‫‪sernh > see srisâ‬‬
‫‪sapz: green‬‬ ‫شانزده‪ِ ,‬شش‪ ,‬شصت‬
‫‪sês: moth‬‬
‫س‬ ‫‪sekw: to follow‬‬
‫ّ‬
‫از‪ ,‬اسکناس‪ ,‬سجل‪ ,‬سقرﻻت‪,‬‬ ‫سوس‬
‫‪saq: sack‬‬
‫‪ seu 1: self‬شا رد‪ ,‬هخام ش‬
‫سا‬
‫‪selh: to earn‬‬ ‫خدا‪ ,‬خدیو‪ ,‬خو‪ ,‬خواجه‪ ,‬خواهر‪,‬‬
‫‪sarâpu: to melt‬‬ ‫َ‬ ‫خود‪ ,۱‬خ ش‪ ,‬ناخدا‬
‫گهول دن‪ ,‬گوه دن‬
‫ّ اف‬ ‫‪seu 3: to give birth‬‬
‫‪selp: fat‬‬
‫‪sâsân: dervish‬‬ ‫رود‪۲‬‬
‫چرب‬
‫ساسان‬ ‫‪s.f.r: (to be) yellow‬‬
‫‪sem: same‬‬
‫‪šâturvân: carpet‬‬ ‫ا اتان‪ ,‬ا ر‪ ,‬ان ـ ‪ ,۱‬ان ار‪ ,‬ان از‪,‬‬ ‫زعفران‬
‫ُ‬
‫شادروان‬ ‫‪ šfšyr: sword‬ان اش ‪ ,‬ان اغ‪ ,‬انبوه‪ ,‬انجام‪,‬‬
‫‪saus: dry‬‬ ‫انجمن‪ ,‬انج خ‪ ,‬انجوخ ‪ ,‬انج غ‪,‬‬ ‫شمش‬
‫انج دن‪ ,‬انداخ ‪ ,‬اندازه‪ ,‬اندام‪,‬‬
‫خشک‪ ,‬خوش دن‬
‫‪ sighr: garlic‬اندرز‪ ,‬اندوخ ‪ ,‬اندودن‪,‬‬
‫‪šavala: (a fabric) marked‬‬ ‫اندوز دن‪ ,‬اندوه‪ ,‬اند ش دن‪,‬‬ ‫س ‪۲‬‬
‫‪with colors‬‬ ‫‪ šikênjak: torture‬ان اردن‪ ,‬ان اش ‪ ,‬ان ام‪ ,‬انگ خ ‪,‬‬
‫شال‪ ,۱‬شال‪ ,۲‬شالنگ‬ ‫انگ ه‪ُ ,‬پر‪ ,‬توخ ‪ ,۲‬دوخ ‪,۳‬‬
‫شکنجه‬
‫‪sâwel: sun‬‬ ‫سماور‪ ,‬مگر‪ ,‬مهندس‪ ,‬نگرش‪,‬‬
‫نگ دن‪ ,‬نگ س ‪ ,‬هامون‪ ,‬هرگز‪,‬‬ ‫‪sik-ke‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪detail‬‬ ‫‪of‬‬ ‫‪the‬‬ ‫‪house‬‬
‫ِح ا‪ ,‬خاور‪ ,‬خراسان‪ ,‬خور‪,‬‬
‫َ َ‬ ‫خورش د‪َ ,‬خ َ‬ ‫‪ entrance‬هم‪ ,‬هم تک‪ ,‬همال‪ ,‬همان‪,‬‬
‫وره‪ ,۲‬فر‪ ,‬ف ُ د‪،‬‬
‫ُ‬
‫ف ود‪ ,‬ف ّ خ‪ ,‬فرخ ِ‬
‫نده‪ ,‬فرزاد‪,‬‬ ‫همدان‪ ,‬همه‪ ,‬هموار‪ ,‬هم ان‪,‬‬
‫ُ‬
‫سکو‬
‫فرشاد‪ ,‬فرش د‪ ,‬فرناز‪ ,‬ف ز‪,‬‬ ‫‪ sinkadruš: the red ore of‬هنام‪ ,‬هندسه‪ ,‬هن ام‪ ,‬وار‪۲‬‬
‫ُ‬
‫نهور‪ ,‬هاله‪ ,‬هور‪ ,‬هور ان‬ ‫‪sêma: marked‬‬ ‫)‪mercury (mercuric sulfide‬‬
‫‪used as a pigment‬‬
‫‪scetka: counter‬‬ ‫س م‪ ,۲‬هن ام‪ ,‬وار‪۲‬‬
‫زنجرف‪ ,‬شنگرف‬
‫چرتکه‬ ‫‪sêmi: half‬‬
‫‪sîp: apple‬‬
‫‪s.d.a`: to split‬‬ ‫نم‬
‫سب‬
‫سد م‪ ,‬صداع‬ ‫‪sen 1: to prepare‬‬
‫‪sê: to sift‬‬ ‫‪skabh: to support‬‬
‫افندی‬
‫ِ چ م‪ ِ ,‬ش م‬
‫سطل‬ ‫‪sen 2: old‬‬
‫‪sed: to sit‬‬ ‫‪skai: shining‬‬
‫آنا‪ ,‬سنا‪ ,‬هان‬ ‫ُ‬
‫‪ senh > see sen 1‬آهسته‪ ,‬سند دن‪ ,‬خرسند‪,‬‬ ‫چهره‪ ,‬سا ه‪ ,‬منوچهر‪ ,‬ه ر‬
‫نخست‪ ,‬نزد‪ ،‬نزد ک‪ ,‬شس ‪,‬‬ ‫‪skaip: to wait‬‬
‫َ‬
‫ش م‪ ,‬ش من‪ ,‬هد ش‬
‫شکی ا‪ ,‬شکی دن‬
‫‪A21‬‬
pûlâfat: steel rauh*: to pluck reudh: red
‫پوﻻد‬ ‫رودن‬ ‫ رو‬,‫ رو گر‬,۲‫ روی‬,‫روناس‬
pûlâft > see pûlâfat raup 1: to sweep away reug: to vomit
pulâka: ball of rice ‫ ﻻی‬,‫ رو دن‬, ‫ ُرف‬,‫جاروب‬ ‫ ُرغ‬,‫آروغ‬
‫لو‬ raup 2 > see leup reuğmen: oil
purgos: tower rauxšn* > see leuk ‫روغن‬
‫ ب ج‬rauž*: to please reuto: intestines
pwt: Buddha ‫ ر ژ‬,۱‫ رز‬,‫آرزو‬ ‫ ش م‬,‫ روده‬,‫اش م‬
‫ُت‬ raxš > see lakš rezg: to plait
pyrgos > see purgos raz* > see redh ‫َرغزه‬
qâter: smoke redh: to escape r.f.a': to repair
‫ِسدر‬ ,‫ ره دن‬, ‫ َرس‬,‫ رست ار‬,‫راز‬ ‫رفو‬
‫وارس‬
qirbah: a leathern bottle rk-tho: bear (animal)
‫قرا ه‬ّ ,‫ َقراب‬reg 1: straight ‫ خرس‬,‫ ارشام‬,‫آرشام‬
,‫ افراز‬, ‫ افراخ‬,‫ آرازش‬,‫آدرس‬
qirrâbah > see qirbah ,‫ رژه‬,‫ رزم‬,‫ رده‬,‫ رج‬,‫ راست‬, ‫افراش‬ rôspîk: prostitute
q.l.y: to roast in a pan ‫ فرازدن‬,‫ ر ال‬,‫رژ م‬ ‫روس‬
‫ قل ه‬,‫ قل ا‬reg 2: to dye rup: shoulder
,‫ اورنگ‬,‫ اورنجن‬,‫ افرنگ‬,‫نجن‬ َ ‫ا َبر‬
rabba: to be great ‫ُسفت‬
‫ ﻻ‬,‫ رنگ‬,‫ رزدن‬,‫َرج دن‬
‫ م ّ ا‬، ّ ‫ مر‬,‫ ُرب‬,‫ َر ّب‬,‫ت ت‬ r.z.m: to bundle up
rei 1: possession
ragâ: city of "ray" in the ‫رزمه‬
south of tehran. ‫ رای‬,۲‫راد‬
šabatu: to cut
‫ ری‬,‫ رازی‬, ‫ راز‬، ‫ راز‬rei 2: to hurt
‫ ش ه‬,‫َس ۟ ت‬
rağâ > see ragâ ۱‫ ر ش‬,‫ ر زه‬،۲‫ر ز‬
sač > see kak 1
raič* > see leigh 2 rek: to tie
sâd > see sked
raika: sand ‫َر َسن‬
sâen: to be late
‫ ر گ‬rekph > see raš* ‫ها‬
raip > see leip rem: to rest
,‫ درام‬,‫ آرم دن‬,‫ آرامش‬، ‫ آرام‬sâi: to bind
raiš* > see rei 2 ُ َ
‫ شهرام‬, ‫ رام‬،‫ رامش‬,‫ رام‬,‫خ ّرم‬ ‫ و شتاسپ‬,‫ گشادن‬,‫سن َور‬
raj* > see reg 2 rêp: to crawl saka: an Aryan tribe in
rand*: to scrape ,‫ رواج‬،‫ روا‬, ‫ َرف‬,‫ رایج‬,‫ ترو ــج‬Iran
‫ رنده‬،‫رند دن‬ ‫ روند‬,‫ روش‬,۱‫روان‬ ‫ س ستان‬,‫ س ا‬,۱‫ساس‬
raš*: to harm resg > see rezg sakah: teak wood
‫رش دن‬ َ ret : to roll ‫ساج‬
,‫ اس س‬,‫ ار ش‬,‫ ّاراده‬,‫ ّارا ه‬salamandra: salamander
raub > see leubh ّ
,‫ رده‬,‫ را ان‬,‫ راهب‬,‫ راه‬,‫ترهات‬
rauč* > see rauž* ‫ م راه‬,‫رژه‬ ‫سمندر‬
raud 2 > see leudh rêu: to cry šâli: grains
َ
raud* 1 > see rêu ‫لند دن‬ ‫ شلتوک‬,‫ شال ار‬, ‫ شا‬,‫چلتوک‬
A20
‫‪pel 1: to fill‬‬ ‫‪per 2: to lead or fly across. peud: to press‬‬
‫ا اردن‪ ,‬ا اش ‪ ,‬ان ار‪ ,‬ان اش ‪,‬‬ ‫ـ ار‪َ ,۳‬پر‪َ ,‬پرند‪ ,‬پرن ان‪ ,‬پ دن‪ ُ ,‬ل‪,‬‬ ‫پو‪ ,‬پود‪ ,‬پ ا‪ ,‬پ ان دن‪ ,‬پ دن‪,‬‬
‫ُ‬
‫او اردن‪ ,‬او اش‪ ,‬برنا‪ُ ,‬پر‪ ,‬پرو ن‪,‬‬ ‫فرات‪ ,‬فرغر‪ ,‬فرغردن‪ ,‬فرغن‪,‬‬ ‫ت اپو‬
‫ُ‬ ‫َ َ‬
‫تنافر‪ ،‬تنافور‪ ,‬ت ل‪ ,‬تنفر‪ ,‬س ی‪,‬‬ ‫‪ peuk: to prick‬فرغنده‪ ,‬فرفر‪ ,‬فرمان‪ ,‬فرهنگ‪,‬‬
‫َ َ‬ ‫َ‬
‫فراوان‪ِ ,‬فره‪ ,‬فرهست‪ ,‬نفرت‬ ‫فره خ ‪ ,‬فرو‪ ,‬فروار‪ ,‬فروتن‪,‬‬ ‫سپوخ ‪ ,۱‬سپوخ ‪ ,۲‬سپوزار‪,‬‬
‫َ َ َ‬
‫‪pel 2: pale‬‬ ‫فروخ ‪ ,‬فرود‪ ,‬فروردین‪ ,‬فروهر‪,‬‬ ‫سپوزدن‬
‫فروه خ ‪ ,‬ف اد‪ ,‬ف رون‪ ,‬فﻼخن‪,‬‬
‫ارسا‪ ,‬پ‬ ‫‪ pikho > see piko‬ف ون‬
‫‪pel 3: dust‬‬ ‫‪per 3: oppose‬‬ ‫‪piko: lump‬‬
‫اروت‪ ,‬پودر‬ ‫آورد‪ ,‬ادافره‪ ُ ,‬د‪ ِ ،‬د‪ ,‬درود‪ ,‬بند‪,‬‬ ‫پخ‬
‫‪pelpel: butterfly‬‬ ‫‪ pilo: hair‬ه‪ ,‬ب غاره‪ ,‬بیوس دن‪ ,‬پ ـ ‪ ,‬اداش‪,‬‬
‫َ‬
‫ادافراه‪ ,‬ادزهر‪ ,‬اسخ‪ِ ,‬پ ت‪,‬‬
‫پروانه‬ ‫پ له‬
‫َپتواز‪ ,‬پ اره‪ ,‬درام‪ ,‬درود‪,‬‬
‫‪pend: twist‬‬ ‫‪ pin: wood‬ذیرف ‪ ,‬ذیره‪ ,‬پره خ ‪ ,‬پره ‪,‬‬
‫پ نه‬ ‫پژمان‪ ,‬پژوه دن‪ ,‬ش مان‪ ,‬پنهان‪,‬‬ ‫َپن ان‪ ,‬فنجان‬
‫پ اله‪ ,‬پ ام‪ ,‬پیچ‪ ,‬پ چ دن‪ ,‬پ دا‪,‬‬
‫‪penkwe: five‬‬ ‫‪pippalî: pepper‬‬
‫پ ش‪ ,‬پ شا ‪ ,‬پ شوا‪ ,‬پ غاره‪,‬‬
‫پنج‬ ‫پ غاله‪ ,‬پ غام‪ ,‬پ ار‪ ,‬پ ان‪ ,‬پ کر‪,‬‬ ‫ل ل‪ ,‬فلفل‬
‫‪pent: to go‬‬ ‫‪ plat > see paita‬پ مان‪ ,‬پ مانه‪ ,‬پ مودن‪ ,‬پیوس ‪,‬‬
‫َ‬ ‫ُ‬
‫َ‬ ‫پیوس دن‪ ,‬درود‪ ,۲‬ف ُ د‪ ،‬ف ود‪,‬‬
‫پند‪ ,‬فن‪ ,‬فندق‬ ‫‪pliza: metal‬‬
‫نابیوسان‪ ,‬ن د‪ ,‬نهادن‪ ,‬نهان‬
‫‪per 1: around‬‬ ‫فلز‬
‫َ‬ ‫‪per 4: to give‬‬
‫َ درزه‪ ,‬برقوق‪ ,‬شنج دن‪ ,‬ار‪,‬‬ ‫‪plou: flea‬‬
‫ََ‬
‫ارسال‪ ,‬ال ‪ ,‬درزه‪ ,‬پرا ندن‪,‬‬ ‫اره‪ ,‬نهادن‪ ,‬نهان‬
‫پرت‪ ،‬پرتاب‪ ,‬پرتو‪ ,‬پرچ ‪,‬‬ ‫شه‬
‫‪perd: speck‬‬
‫پرداخ ‪ ,۱‬پرداخ ‪ ,۲‬پرد س‪,‬‬ ‫ارد‪ ,‬ارس‪ ,۲‬اش دن‪ ,‬لنگ‪,‬‬ ‫‪pô‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪to‬‬ ‫‪drink‬‬
‫پرستار‪ ,‬پرس دن‪ ,‬پر ار‪َ ,‬پرگنه‪,‬‬ ‫یوزلنگ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ات ل‪ ,‬ن د‪ ,‬ن ذ‬
‫َپرماس دن‪َ ,۱‬پرماس دن‪,۲‬‬
‫َپ َرندوش‪ ,‬پروار‪ ,‬پرواز‪ ,‬پروردن‪,‬‬
‫‪perk 1 : to ask‬‬ ‫‪pod > see ped‬‬
‫َپ ر‪ ,‬پ روز‪ ,‬پژمردن‪ ,‬شت‪,‬‬ ‫ادافره‪ ,‬ادافراه‪ ,‬پرس دن‬ ‫‪pôl : to touch‬‬
‫شنج دن‪ ,‬پ ار‪ ,‬پ اس ‪ ,‬پ امون‪,‬‬ ‫‪perk 2: rib‬‬ ‫ال دن‪ ,۲‬س تور‬
‫پ اهن‪ ,‬پ ا ه‪ ,‬پ وز‪ ,‬جال ‪ ,‬فرا‪,‬‬
‫‪ pôu: small‬پهلو‪۱‬‬
‫فرارون‪ ,‬فرامرز‪ ,‬ف ه‪ ,‬فرجام‪,‬‬
‫‪pers > see perd‬‬ ‫‪ ,‬پور‪ ،‬پوران‪ ,‬فغفور‪,‬‬ ‫آس ‪,‬‬
‫فردوس‪ ,‬فردین‪ ,‬فرزانه‪ ,‬فرزند‪,‬‬
‫ن شابور‬
‫فرستادن‪ ,‬فرشته‪ ,‬فرغار‪,‬‬ ‫‪persna: heel‬‬
‫فرغار دن‪ ,‬فرغر‪ ,‬فرغردن‪ ,‬فرغن‪,‬‬ ‫‪prî: to love‬‬
‫َ َ‬ ‫اشنه‬
‫فرغنده‪ ,‬فرفر‪ ,‬فرمان‪ ,‬فرهنگ‪,‬‬ ‫آف دن‪ ,‬آف ن‪ ,‬عف ته‪ ,‬فری‬
‫َ‬ ‫‪pestêno: breast‬‬
‫فره خ ‪ ,‬فرو‪ ,‬فروار‪ ,‬فروتن‪,‬‬
‫َ َ َ‬ ‫‪pu 1: to blow‬‬
‫روهر‪,‬‬ ‫فروخ ‪ ,‬فرود‪ ,‬فروردین‪ ,‬ف‬ ‫ستان‬
‫فروه خ ‪ ,‬ف اد‪ ,‬ف رون‪ ,‬فﻼخن‪,‬‬ ‫پوک‬
‫‪pet 1: to fly‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ف ون‬ ‫‪ pu 2: to decay‬افتادن‪ ,‬پ ‪ ,‬ست‪ ,‬ک َسک‪ ,‬کشک‪,‬‬
‫َ‬
‫کشکرک‬ ‫پوده‪ ,‬پوس دن‬
‫‪pet 2: to spread‬‬ ‫‪puk 1: bundled together‬‬
‫َپهن‬ ‫َ سا ‪ َ ,‬سا‬
‫‪peu: to purify‬‬ ‫‪puk 2: puff‬‬
‫ا‬ ‫ُف‬
‫‪A19‬‬
nizâr: weak ost: bone parth: the name of a tribe
in khorâsân who rose to
‫نزار‬ ‫ هسته‬,۱‫ خستو‬,‫ استخوان‬,۲‫است‬
power and pushed the
nobh: nave ôus 1: ear greeks out of iran in 250
‫ نافه‬،‫ناف‬ ,‫ کر‬,‫ انوش وان‬,‫ انوشه‬,‫ آش ار‬bc.
,‫ نغوشا‬,‫ گوشواره‬,‫گوش‬
nôğ: whim ‫ پ لوی‬,۲‫ َپهلو‬,‫ پهل ُ د‬,‫ارت‬
, ‫ نوش‬,‫ نوش‬,‫نغوش دن‬
‫ نازک‬،‫ناز‬ ,۱‫ هوش‬,‫ هشومند‬,‫ نیوش دن‬parti > see parth
nogh: nail ‫ هوش ار‬,‫ هوشمند‬parvan: knot
‫ناخن‬ ôus 2: mouth ‫ پژوا‬,‫ َپژ‬,‫اپژ‬
,‫ زهدان‬,‫ زهاب‬,۲‫ زه‬,‫ زاه دن‬,‫زاب‬
nogw: naked pâšin > see pâcin
َ ‫زه دن‬
‫ نغام‬,‫ ژ مناس ک‬,‫برهنه‬ pati-daiza: to gather
ozgho: branch
nomn: name ‫ای‬
‫ ازم‬,۱‫ ازگ‬,‫ازغ‬
‫ نامه‬,‫ نام‬,‫دشنام‬ pauk > see puk 2
pa: to protect
noxvat: pea ,‫ اردوان‬,‫ آذر ا جان‬,‫ آ ادان‬,‫ آ اد‬paus*: to dress
‫نخود‬ ,۱‫ ان‬,‫ ا ک‬,‫ ا ا‬,۲‫ اب‬,۲‫استوان‬ ‫پوش دن‬
nukar: comrade ,‫اده‬ ,‫ادشاه‬ ,‫ق‬ ‫ط‬ ,‫گستوان‬ ‫بر‬ payda: to spread
,‫ الونه‬,‫ الوده‬,‫ الودن‬,‫اﻻ ش‬
‫نوکر‬ ,‫ ای دن‬,‫ اینده‬, ‫ ا س‬,۱‫ال دن‬ ‫ب ق‬
n.w.r: to shine َ
,‫ ِح ا‬,‫ چ ان‬,‫ پهره‬,‫ پناه‬,‫ پنام‬,‫ در‬pe > see pô
‫ نور‬,‫ نار‬,‫منار‬ ,‫ ش ان‬,‫ وان‬,۲‫ ُستوان‬,‫ در ان‬ped: foot
nyâka: grand parent
,‫ م ان‬,‫ گ وه‬,‫ گ ان‬,‫فالوده‬ ,‫ َ ل‬, ‫ ای‬,‫ ای‬,‫ اجامه‬,‫ اپژ‬,‫ا‬
‫ هور ان‬,۲‫ نوا‬, ‫نهف‬ ,‫ داراب ن‬,‫ پ ک‬,‫ پ امه‬,‫ پ اده‬, ِ
‫ ن ا ان‬,‫ ن ا‬pâcin: male goat ,‫ ال د‬,‫ الب‬,‫ اﻻ‬,‫ قالب‬,‫ّزرافه‬
oies: pole ‫ازن‬ ‫الی‬
‫ خ ش ار‬,‫ خ ش‬pad-: duck peg: breast
ôku: swift ‫َط‬ ‫پنکه‬
َ َ
‫ کشکرک‬,‫ کشک‬,‫ ک َسک‬,۱‫ آهو‬pais: crush peî: sap
om: raw ,‫ پ ه‬,‫ پ نو‬,‫ ِ ه‬, ‫ پن‬, ‫ انگب‬,۲‫انگ‬
‫ِ ست‬ ُ ُ ُ ُ
,‫ دن ل‬,‫ د َمل‬,‫ دش ه‬,‫ دش ل‬,‫دژ ه‬
‫ خام‬paita: to spread
‫ گزانگب‬,‫ ف ه‬, ‫سکنجب‬
ome: to move with energy ‫ فراخ‬,‫ پرده‬peig: to mark
‫ ارشام‬,‫ آرشام‬parîkâ: sweet heart ُ
‫ نوش‬,‫ نـ ـی‬,‫ پ شه‬,‫پ سه‬
ong > see ang ‫ پری‬,‫لق س‬ peis > see pais
op: work parrak: step pek: wool
‫خوب‬ ‫له‬ ‫ فئودال‬,‫ ش ان‬,‫ چ ان‬,‫شم‬
opop: a bird sound pârsa: name of an Aryan pekw: to cook
‫ پ و‬,‫( پ ک‬indo-european) tribe who , ‫ خ‬,‫ ب سک ت‬,‫ برقوق‬,‫ ا‬,‫ا ا‬
orghi: testicle migrated to Persia (iran) ‫ وا‬,‫ نانوا‬,‫ شور ا‬,‫ َپ دن‬,‫َپز‬
about 4000 years ago.
‫ارک ده‬
‫ فارس‬,‫ شمل ا‬,‫ اسار اد‬,۱‫ارس‬
oruza > see ariza
A18
‫‪mûk: pile‬‬ ‫‪ndheros > see ndhos‬‬ ‫‪nemata: straw‬‬
‫‪ ndhos: under‬موک‬ ‫نمد‬
‫‪mûm: wax‬‬ ‫‪ nembh > see nebh‬ز ر‬
‫‪ ne 1: no‬موم‪ ،‬موم ا‬ ‫‪nepôt: grandson‬‬
‫َ‬
‫‪mûrâ: seal‬‬ ‫آ ـ ‪ ,۲‬آزرم دخت‪ ,‬آسفالت‪ ,‬آن ‪-‬‬
‫ُ‬ ‫ح‪ ,‬ص‪ ,‬ض‪ ,‬ن َ س‪ ,‬نب ه‪ ,‬نوه‬
‫‪ ,۱‬آناهیتا‪ ,‬آهو‪ ,۲‬ا ـ ‪ ,‬اتم‪,‬‬
‫ُمهر‪ُ ,‬مهره‬ ‫‪ner 1: vital energy‬‬
‫اسفالت‪ ,‬الماس‪ ,‬امرداد‪,‬‬
‫‪mus > see mû‬‬ ‫امشاس ند‪ ,‬ان ـ ‪ ,۲‬ان ار‪ ,‬انوشه‪,‬‬ ‫اسکندر‪ ,‬نر‪ ,‬ن مان‪ ,‬ن و‪ ,‬ه‬
‫‪nâ: to help‬‬ ‫انوش وان‪ ,‬ان ‪ ,‬ان ان‪ ,۱‬ان ان‪,۲‬‬ ‫‪ner 2: to turn‬‬
‫َ َ‬
‫برنا‪ ,‬خشن‪ ,‬خش سار‪ ,‬خش ‪,‬‬
‫پناه‬ ‫نرگس‬
‫سا ه‪ ,‬ستوه‪ ,‬عف ته‪ ,‬مرداد‪ ,‬نا ــ‪,‬‬
‫‪nabatu: to shine‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫‪nes: to join‬‬
‫ناب‪ ,‬ناه د‪ ,‬ستوه‪ ,‬نغام‪ ,‬نقره‪,‬‬
‫نفت‪ ,‬نفتال‬ ‫نوش‪ ,‬نوش ‪ ,‬ن ست‬ ‫ناووس‬
‫‪nabja: beak‬‬ ‫‪ne 2: our‬‬ ‫‪neu: to cry‬‬
‫نوک‪ ,‬نول‬ ‫ما‬ ‫زنودن‪ ,‬زن ه‪ ,‬زن دن‪ ,‬نال دن‪,‬‬
‫ُ‬
‫نوا‪ ,۳‬نوسته‪ ,‬ن دن‪ ,‬ن ه‬
‫‪naêza: sharp point‬‬ ‫‪nebh: cloud‬‬
‫‪newn: nine‬‬
‫ن ه‬ ‫ابر‪ ,‬ابرآمون‪ ,‬نفت‪ ,‬نم‪ ,‬نمک‬ ‫ُ َ‬
‫نه‪ ,‬نود‪ ,‬نوزده‬
‫‪nagan: bread‬‬ ‫‪ned: to bind‬‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫‪newo: new‬‬
‫نان‪ ,‬نانوا‬ ‫سخه‪ ,‬سک‬
‫ا نون‪ ,‬کنون‪ ,‬نو‪ ,‬ن اوه‪ ,‬نون‬
‫‪nağan > see nagan‬‬ ‫‪nedo: reed‬‬
‫ّ‬
‫‪ nî: down‬زرافه‪ ,‬نا‪ ،‬نای‪ ,‬ارنای‪ ,‬کرنا‪,‬‬
‫‪namra: soft‬‬ ‫ُ‬
‫نارد‪ ،‬ناردین‪ ,‬نال‪ ,‬نای‪,‬‬ ‫پنهان‪ ,‬ن د‪ ,‬نـ ـی‪ ,‬نژند‪ ,‬شان‪,‬‬
‫نرم‪َ ,‬ن َ‬
‫مرق‬
‫َ‬
‫شس ‪ ,‬ش ب‪ ,‬ش م‪ ,‬ش من‪,‬‬
‫‪nei 1: to shine‬‬ ‫َ‬
‫‪nana: a child word for‬‬ ‫نغوشا‪ ,‬نغوش دن‪ ,‬ن اس‪ ,‬ن ار‪،‬‬
‫آب ک‪ ,‬ان یق‪ ,‬رونق‪ ،‬رون ک‪,‬‬
‫‪mother‬‬ ‫َ‬ ‫ن اردن‪ ,‬ن اه‪ ,‬نگون‪ ,‬نما‪ ,‬نما ش‪,‬‬
‫نرد‪ ,۱‬ن شابور‪ ,‬ن ک‪ ,‬ن ل‪ ,‬ن لوفر‪,‬‬
‫ننه‬ ‫نماینده‪ ,‬نمودار‪ ,‬نمودن‪ ,‬نمونه‪,‬‬
‫نیو‪ ,‬نیو اردش‬
‫نهادن‪ ,‬نهان‪ ,‬نهف ‪ ,‬نهنگ‪,‬‬
‫‪naranga: orange tree‬‬ ‫‪nei 2: to lead‬‬ ‫نورد دن‪ ,‬نوش ‪ ,‬ن از‪ ،‬ن ازی‪ ,‬ن ام‪,‬‬
‫َ‬
‫نارنج‪ ،‬نارنگ‬ ‫نما‪ ,‬نما ش‪ ,‬نماینده‪ ,‬نمودار‪,‬‬ ‫ن ا ش‪ ,‬نیوش دن‪َ ,‬وردنه‬
‫نمودن‪ ,‬نمونه‬
‫‪nârikelah: coconut‬‬ ‫‪nîc: also‬‬
‫نارگ ل‬
‫‪nek: to destroy‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ن‬
‫‪ nîrang: a Zoroastrian‬برناس‪ُ ,‬جناح‪ ,‬فرناس‪ ,‬گناه‪ ,‬سا‬
‫‪nas: nose‬‬
‫ُ‬ ‫‪nêkš: to pierce‬‬ ‫‪religious ceremony‬‬
‫بی ‪ ,‬س‬
‫شگرده‪ ,‬ن ش‪ ,‬ن ش ‪,‬‬ ‫ارد‪ ,‬کرت‪ِ ِ ,‬‬ ‫ن نگ‬
‫‪nâs > see nas‬‬ ‫ن شدر‬
‫‪nask: twist‬‬ ‫‪nis: off‬‬
‫‪neku: to reach‬‬
‫ن وانا‬
‫نخ‬ ‫آس دن‬
‫‪nitiru: natron; carbonate‬‬
‫‪nau: boat‬‬ ‫‪nem 1: to assign‬‬ ‫‪of soda‬‬
‫ناخدا‪ ,‬ناو‪ ,‬ناو دن‪ ,‬ناودان‪َ ,‬‬
‫ناو ‪,‬‬
‫ناموس‪ ,‬نماز‪ ,‬نمره‬ ‫نطرون‬
‫ناو ان‪ ,‬ناوه‬
‫‪n.b.b: to make hollow‬‬ ‫‪nem 2: to bend‬‬ ‫‪ni-vaedh-ayeni: i inform‬‬
‫نماز‬ ‫ن د‬
‫انبوب‪ ,‬اب‪ ,۱‬ا ِ ل‬
‫‪A17‬‬
‫‪mauča: banana‬‬ ‫‪meig: to mix‬‬ ‫‪mer 2: to rub away‬‬
‫موز‬ ‫آم خ ‪ ,‬آم ش‬ ‫امرداد‪ ,‬امشاس ند‪ ,‬ب مار‪ ,‬پژمردن‪,‬‬
‫خاموش‪ ,‬فراموش‪ ,‬فراموش دن‪,‬‬
‫‪maud* > see moudh‬‬ ‫‪meigh 1: to sprinkle‬‬ ‫کیومرث‪ ,‬مار‪ ,‬مرد‪ ,‬مرداد‪ ,‬مردم‪,‬‬
‫‪maug*: to err‬‬ ‫م خ ‪ ,‬م خ ‪ ,‬م ‪ ,‬م راه‬ ‫مردن‪ ,‬مرگ‪َ ,‬م َ‬
‫رمر‪ ,‬مش ا‪ ,‬مش انه‪,‬‬
‫‪ meigh 2: to blink‬آسم غ‪ ,‬آشم غ‬ ‫ُمل‬
‫‪maz*: to break‬‬ ‫‪ mereğa: a large bird‬مژ ان‪ ,‬مژه‪ِ ,‬مه‪ ,۱‬میغ‬
‫‪ meit 1: to stay‬ماز‬ ‫س م غ‪ ,‬شاه ‪ُ ,‬م غ‪۱‬‬
‫‪mazaxa > see madhaxa‬‬ ‫‪ merg: mark‬مهمان‪ ,‬میهمان‪ ,‬میهن‪۱‬‬
‫‪mazut: black oil‬‬ ‫‪meit 2: to throw‬‬ ‫مرز‪۱‬‬
‫مازوت‬ ‫‪ merg: mark‬میهن‪۲‬‬
‫‪me 1: to measure‬‬ ‫‪mel 1: black‬‬ ‫مرز‪۱‬‬
‫آرمئی ‪ ,‬آزما ش‪ ,‬آزمودن‪ ,‬آسمان‪,‬‬ ‫خ ال‪ ,‬مال خول ا‬ ‫‪merk: to take‬‬
‫آمادن‪ ،‬آماده‪ ,‬ا َرم ‪َ ,‬پرماس دن‪,۲‬‬ ‫مرک‬
‫‪mel 2: small‬‬
‫پ مان‪ ,‬پ مانه‪ ,‬پ مودن‪ ,‬فرمان‪,‬‬
‫مد‪ ,‬مان‪ ,۱‬ما س ‪ ,‬مانند‪ ,‬ماه‪,‬‬ ‫ُ‬ ‫مار‬ ‫‪meug: wet‬‬
‫‪َ mel 3: soft‬مه‪ ,‬مهتاب‪ ,‬مهش د‪ ,‬نما‪ ,‬نما ش‪,‬‬ ‫مفت‬
‫نماینده‪ ,‬نمودار‪ ,‬نمودن‪ ,‬نمونه‪,‬‬ ‫‪meuk 1: scratch‬‬
‫مرهم‪ ,‬ملغم‬
‫همانا‪ ,‬همانند‬
‫‪mêlg: to wipe off‬‬ ‫مشت‪۱‬‬
‫‪me 2: me‬‬
‫آمرز دن‪َ ,‬پرماس دن‪ ,۱‬فرامرز‪,‬‬ ‫‪meuk 2: stocking‬‬
‫من‪۱‬‬ ‫مال دن‪ُ ,‬مرز‪ُ ,۲‬مشت‪ُ ,۲‬مش‬ ‫پ موز دن‪ ,‬موزه‪ ,‬موق‬
‫‪mê 3: no‬‬ ‫‪men 1: to think‬‬ ‫‪miždho: reward‬‬
‫َم ـ‬ ‫اس ندارمذ‪ ,‬اسفندارمذ‪ ,‬اه من‪,‬‬
‫اهورا‪ ,‬اهورامزدا‪ ,‬اورمزد‪ ,‬ایرمان‪,‬‬ ‫ُمزد‪ ,‬مزدور‪ ,‬مژده‬
‫‪medhyo: middle‬‬
‫برم ش‪ ,‬بهمن‪ ,‬پژمان‪ ,‬ش مان‪,‬‬ ‫‪mô > see môdh‬‬
‫م ان‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫دژم‪ ,‬دژمان‪ ,‬دژوان‪ ,‬دشمن‪,‬‬ ‫‪môdh: hair‬‬
‫‪meg: great‬‬ ‫س ندارمذ‪ ,‬سفندارمذ‪ ,‬قهرمان‪,‬‬
‫َ‬ ‫کهرمان‪ ,‬مان‪ ,‬ـ مان‪ ,۳‬مزدا‪,‬‬ ‫مو‪ ,‬موی‬
‫ِمزنا‪ِ ,‬مه‪ِ ,۲‬م ست‬
‫مزد سنا‪ ,‬مزقان‪ ,‬ـ من‪ ,۳‬م ش‪,‬‬ ‫‪moisos: sheepskin‬‬
‫‪mehdhu: honey‬‬ ‫منوچهر‪ ,‬موزک‪ ,‬موس ‪ ,‬مینا‪،‬‬ ‫َمشک‪َ ,‬مشکو‪ ,‬م ش‬
‫ُمل‪َ ,‬منج‪ِ ,‬مـی‬ ‫مینو‪ ,‬ن مان‪ ,‬هخام ش‪ ,‬هرمز‪,‬‬
‫‪morwi: ant‬‬
‫‪mei 1: soft‬‬ ‫هورمزد‪ ,‬هومن‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫مور‪ ,‬مورچه‪ ,‬مور انه‬
‫ما ده‪ ,‬م ان‪ ,‬م د‬ ‫‪men‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪to‬‬ ‫‪remain‬‬
‫‪moudh: to mourn‬‬
‫‪mei 2: to fix‬‬ ‫ام د‪ ,‬ماندن‬
‫ُمست‪ُ ,۲‬مستمند‪ ,‬م ه‪ ,‬م دن‬
‫‪ menth 1: mouth‬میخ‪ ,‬م خک‬
‫‪mozgo: marrow‬‬
‫‪mei 3: to go‬‬ ‫مصط‬
‫م غ‪ ,‬مغز‬
‫‪َ menth 2: to turn‬سمت‬
‫‪mu: a mouse‬‬
‫‪mei 4: to bind‬‬ ‫ـ مند‬
‫ماه چه‪ُ ,‬مشک‪ِ ,‬مشک‪ِ ,‬مش ‪,‬‬
‫‪ِ mer 1: to remember‬مهر‪ ,‬می ا‬ ‫موش‬
‫آمار‪ ,‬شماره‪ ,‬شمردن‪ ,‬ماردن‪,‬‬
‫‪mei 5 > see mai* 1‬‬ ‫َ‬ ‫‪mû: fly‬‬
‫ماش ‪َ ,‬مر‪ ,‬همار‬
‫‪mei 6 > see mai* 2‬‬ ‫مگس‬
‫‪A16‬‬
lehk > see lek 1 leuk: light magh: might
lêi: slime ,۲‫ ان ان‬, ‫ افروخ‬,‫ آرش‬,‫آذرخش‬ ,‫ منجنیق‬,۱‫ َمغ‬,‫ ُمغ‬,‫مجوس‬
,۱‫ درفش‬,‫ درخش دن‬,‫درخش‬ ‫ م د‬,‫منجن ک‬
‫ﻻی‬ ,‫ رخشان‬,‫ رخش‬,‫ رازق‬,‫ دیروز‬mağnêtes: magnet
leig: to leap ,‫ روزنه‬،‫ روزن‬,‫ روز‬,‫ رزق‬,‫رخش دن‬
‫ لز‬,‫ آل دن‬, ‫ آل‬, ‫آل خ‬ ‫ ک ارش‬,‫روشن‬ ‫مغناط س‬
(‫) ازی‬ ,(‫ )رقص‬leup: to break mağšîsa: stone
leigh 1: to lick ‫ که ا‬,‫ر ودن‬ ‫مرقش شا‬
‫ ل س دن‬, ‫ ِلش‬,‫ اشنه‬liginnu: a pot for mai* 1: to change
leigh 2: leave measuring wheat ‫ وام‬,۲‫ فام‬,‫آوام‬
, ‫ پره‬, ‫ پره خ‬,‫ اِ ب ق‬,‫آب ز‬ ‫ل ن‬ mai* 2: to harm
, ‫ گ خ‬,‫ کسوف‬, ‫ رخ‬,‫خسوف‬
limû: lemon ‫م‬
‫گ ز‬
‫ ل موناد‬,‫ ل مو‬,‫ﻻ م‬ maič*: to suck
leip: to smear with oil
lithra: a scale ‫ مک دن‬,‫ م دن‬,‫ مزه‬,‫ماچ‬
‫ ف ف‬,‫ ف ا‬,‫ ف ب‬,‫ ر وه‬,‫رو‬
‫رطل‬ maiša* > see moisos
leith: to go forth
lohrk: weasel mait* 1 > see meit 1
‫رستاخ‬
‫راسو‬ mait* 2 > see meit 2
lek 1: joint
lonče > see lonche mako: house fly
‫ِلنگ‬
lonche: lance ‫مگس‬
lek 2: to leap
‫ ُرمح‬mana: an ancient unit of
‫ل د‬
longos: limp weight
leng > see longos
‫لنگ‬ ۲‫من‬
lep: soft mantil: cloak
lrğ: to tremble
‫ ﻻف‬,‫ﻻ ه‬
‫لرزدن‬ ‫مند ل‬
lêsos: place mareğâ: grass
lubbu: cowpea
‫ﻻخ‬
‫ل ا‬ ‫ مرغزار‬,۲‫َم غ‬
letro: skim marga-ahri-ita: "born
mâ: breast
‫لت‬ from shell"
,‫ ماد ان‬,‫ ماده‬,‫ مادراندر‬,‫مادر‬
leu: to smear ‫ ممه‬,‫ ما ه‬,‫ مامان‬,‫ما ان‬ ‫ مروار د‬,‫مرجان‬
,‫ اﻻ ش‬,‫ اندودن‬,‫ آلودن‬,‫آﻻی دن‬ marz? > see mêlg
mač* > see maič*
,۱‫ ال دن‬,‫ الونه‬,‫ الوده‬,‫الودن‬
‫ فالوده‬mad: wet
mâš: a kind of bean
leubh: to grow mad and , ‫ما‬ ,‫ماغ‬ ,‫دن‬ ‫ماس‬ ,‫ماست‬ ‫ماش‬
‫سکه‬ َ ,۱‫مست‬
‫م‬
be afflicted with love masgdâ: place of worship
‫ آلوف‬madhaxa: grasshopper ‫ مسجد‬,‫مزکت‬
leudh: to grow ‫ م گو‬,‫ م گ‬,‫ ملخ‬mat: ick
ُ ُ َ
,‫ روستا‬, ‫ رس‬,‫ رستم‬,۱‫ رز‬,‫ حور‬maêkva: fruit ‫آماج‬
,۱‫ روی‬,‫ رون ک‬،‫ رونق‬,‫روضه‬ ‫ میوه‬mauč*: to learn
‫رو دن‬
mağa: hole ‫آموخ‬
leuh > see rauh*
‫ مغا‬,۲‫َمغ‬
A15
‫‪kû 1: to burn (also‬‬ ‫‪kwei 2: to collect‬‬ ‫‪kwo: stem of interrogative‬‬
‫)‪firewood‬‬ ‫‪ and relative pronouns‬انج دن‪ ,‬پرچ ‪ ,‬پیچ‪ ,‬پ چ دن‪,‬‬
‫قالب‪ ,‬قفقاز‪ ,‬اﻻ‪ ,‬الب‪ ,‬ال د‪,‬‬ ‫ایچ‪ ,‬چگونه‪ ,‬چند‪ ,‬چه‪ ,‬چون‪ , ,‬توخ ‪ ,۱‬چ دن‪ ,‬چینه‪ ,۱‬گ دن‪,‬‬
‫الی‬ ‫گ ر‪ ,‬گ ش‪ ,‬نا ر‬ ‫چ ‪ ,‬کس‪ ,‬کو‪ِ ,‬کـی‪ ،۱‬کـی‪ ,۲‬هیچ‬
‫‪kû 2: spike‬‬ ‫‪kweis*: to assign‬‬ ‫‪kwon: dog‬‬
‫سوزن‪ ,‬سوک‪ ,۲‬سوگ‪۲‬‬ ‫ک ش‪۱‬‬ ‫سگ‪ ,‬قناری‬
‫‪kuâtos: straw‬‬ ‫‪kwek: to appear‬‬ ‫‪kwri: to buy‬‬
‫اه‪ ,۱‬ک ا‬ ‫آ اه‪ ,‬چاشت‪ ,‬چاش ‪ ,‬چشم‪,‬‬ ‫خ دن‬
‫َ‬
‫چش دن‪ ,‬گواه‪ ,‬نا اه‪ ,‬ن اس‪ ,‬ن اه‬
‫‪kuei: white‬‬ ‫‪kwsep: darkness‬‬
‫اسپهر‪ ,‬سپهر‪ ,‬س د‪ ,‬سف د‬
‫‪kwel: to move around‬‬ ‫شام‪ ,‬شب‪ ,‬ش دیز‪ ,‬ش ستان‬
‫ازار‪ ,‬ازر ان‪ ,‬چال‪ ,‬چاﻻ ‪,‬‬
‫‪kulanjâ: a plant (alpina‬‬ ‫َ‬ ‫‪lâ: roots of sound words‬‬
‫چالش‪ ,‬چال دن‪ ,‬چرا‪ ,‬چ خ‪,‬‬
‫)‪galanga‬‬ ‫‪including animal crys‬‬
‫چ دن‪ ,‬چل دن‪ ,‬ـ زار‪ ,۳‬طلسم‪,‬‬
‫خلنج‪ ,‬خلنگ‬ ‫ارزار‪ ,‬اش ‪ ,‬السکه‪ ,‬کشاورز‪,‬‬ ‫ﻻل‪ ,۱‬ﻻﻻ‪ ,‬ﻻﻻ‬
‫‪kund: blunt‬‬ ‫‪ ladunu: resin of a certain‬کش دن‪ ,‬گزاردن‪ ,‬گزارش‪ ,‬واچار‬
‫‪ kwem: to swallow‬کند‪ ,۱‬کند‪ ,۲‬کنداور‪ ,‬کندی‪,‬‬ ‫‪tree‬‬
‫گنداور‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫آشام دن‪ ,‬چمان‪ ,۲‬چمانه‪,‬‬ ‫ﻻدن‬
‫‪kung: corner‬‬ ‫‪ lâiô: roar‬چم دن‪ ,۲‬ام‪۲‬‬
‫‪ kwen: holy‬کنج‬ ‫ﻻی دن‬
‫‪ lâjîn: name of a Turkish‬اس نتا‪ ,‬اس ند‪ ,‬اس ندارمذ‪ ,‬اسفند‪,‬‬
‫‪kûp: to smoke‬‬
‫‪ tribe‬اسفندارمذ‪ ,‬اسفند ار‪ ,‬افس ت ‪,‬‬
‫ک‬ ‫امشاس ند‪ ,‬س نتا‪ ,‬س ندارمذ‪,‬‬
‫‪kupriti: sulfur‬‬ ‫سفندارمذ‪ ,‬گوسفند‬ ‫ﻻجورد‬
‫‪ kwer: to do‬ک ت‬ ‫‪lak: to tear‬‬

‫‪kur > see ker 5‬‬ ‫آهنگر‪ ,‬اف ار‪ ,‬ان اردن‪ ,‬ان اش ‪,‬‬ ‫لت‬
‫پر ار‪ ,‬پ کر‪ ,‬ـ ـ جرد‪ ,‬چار‪ ،‬چاره‪,‬‬ ‫‪lakš: to protect‬‬
‫‪kûr: dark‬‬ ‫دارا گرد‪ِ ,‬س ال‪ ,‬شا رد‪ ,‬ش ار‪,‬‬
‫کور‬ ‫لشگر‬
‫ِشکردن‪ ,‬ف ار‪ ,‬قهرمان‪ ,‬ار‪,۱‬‬
‫‪kûrb > see gûrb‬‬ ‫ار دن‪ ,‬کردن‪ ,‬کهرمان‪ ,‬گر‪,۲‬‬ ‫‪lal 1 > see lâ‬‬
‫گ دن‪ ,‬گ ر‪ ,‬گ ش‪ ,‬گوارا‪,‬‬ ‫‪lalla > see lâ‬‬
‫‪kurkana > see kurkanû‬‬ ‫گواردن‪ ,‬گوارش‪ ,‬ﻻجورد‪ ,‬لشگر‪,‬‬
‫‪kurkanû: saffron‬‬ ‫‪lanğ: to droop‬‬
‫نا ر‪ ,‬نقره‪ ,‬ن ار‪ ،‬ن اردن‪ ,‬نگرش‪,‬‬
‫کر م‬ ‫نگ دن‪ ,‬نگ س ‪ ,‬وچر‪ ،‬وچرگر‪,‬‬ ‫رنج‬
‫وز ر‪ ,‬یزدگرد‬ ‫‪lap-aro > see lep‬‬
‫‪kurkizannu: rhinoceros‬‬
‫‪kwermi > see wer 2‬‬ ‫‪laqalaqa: flamingo‬‬
‫کرگ‪ ,‬کرگدن‬
‫‪kwes: to pant‬‬ ‫لقلق‪ ،‬لقلقه‪ ,‬ل ل‬
‫‪kut: small‬‬ ‫ُ‬
‫‪ layh: to be high‬شش‪ ,‬هوا‬
‫کوتاه‪ ,‬کوچک‪ ,‬کودک‬
‫‪kwetwer: four‬‬ ‫ﷲ‪ ,‬ج ئ ل‪ ,‬ـ ل‬
‫‪kwal: a big fish‬‬ ‫َچ َ‬
‫تور‪ ,‬چهار‪ ,‬چهارم‪ ,‬چهل‪,‬‬
‫کرو‬ ‫‪lêb: lip‬‬
‫داراب ن‪ ,‬ش نک‪ ,‬شطرنج‪,‬‬
‫‪kwei 1: to pay back‬‬ ‫قرنطینه‪ ,‬ادر‪ ,‬ک نگ‬ ‫لب‬
‫‪ kweye: quiet‬ک‬ ‫‪legwh: light in weight‬‬

‫آش انه‪ ,‬شاد‬ ‫ارناوال‪ ,‬ﻻغر‬
‫‪A14‬‬
‫‪kes: to scratch‬‬ ‫‪klei: to lean‬‬ ‫‪kost: bone‬‬
‫َ‬
‫خس دن‪ ,‬خشنود‪ ,‬خوش‪ ,‬شانه‪,‬‬ ‫اقل م‬ ‫برگستوان‪ ,‬کتلت‪ ,‬کس ‪ ,‬کش‬
‫شور‪ ,۱‬شور ا‬
‫‪klem: tired‬‬ ‫‪kram: to walk‬‬
‫‪ket: living room‬‬ ‫َ‬
‫ش َمن‬ ‫خرام دن‬
‫کد ـ‬
‫‪klêu: hook‬‬ ‫‪krep: body‬‬
‫‪keu 1: to shine‬‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬
‫ل د‪ ,‬مقﻼد‬ ‫خراس ‪ِ ,‬خ َرفس ‪ ,‬خس‬
‫نای‪ ,‬سور‬ ‫نا‪،‬‬ ‫ّزرافه‪,‬‬
‫‪kleu 1: to hear‬‬ ‫‪kreu: blood‬‬
‫‪keu 2: to swell‬‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫اشنودن‪ ,‬خ ُ ‪ ,‬خ و‪ ,‬خسور‪,‬‬ ‫قفقاز‪ ,‬ل خ‬
‫ُسف ‪ُ ,‬سم ه‪ُ ,‬س ه‪ ,‬سود‪ ,‬سوراخ‪,‬‬ ‫ُ‬
‫خسوره‪ ,‬خشو‪ ,‬ای دن‪ ,‬وا‪،‬‬
‫ُ‬
‫صفر‬ ‫ُ‬
‫واد‪ ,‬ودن‪ ,‬وش‪ ,‬ش دن‪,‬‬
‫‪k`s‬‬ ‫‪: pig‬‬
‫‪keu 3: to watch‬‬ ‫ک ٰی‪ ,‬ک خ و‬ ‫اس‪ ,۲‬اسموی‬
‫ُ‬
‫شکوه‪ ,‬قابوس‪ ,‬ق اد‪ ,‬اووس‪,۳ ِ ,‬‬ ‫‪kleu 2: o wash‬‬ ‫‪ksei‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪possess‬‬
‫ک ا‪ ,‬ک ارش‪ ,‬ک ان‪ ,‬ک خ و‪,‬‬ ‫ُ ُ‬
‫قلزم‬ ‫اردش ‪ ,‬افش ‪ ,‬ادشاه‪َ ,‬چک‪,‬‬
‫ک ق اد‬ ‫خشا ار‪ ,‬شاه‪ ,‬شا د‪ ,‬شا س ‪,‬‬
‫‪keued: to yell‬‬ ‫‪klis: adhere‬‬ ‫شا سته‪ ,‬شا ان‪ ,‬شهر‪ ,‬شهرام‪,‬‬
‫شت‪ ِ ,‬ش‬ ‫شه ور‪ ,‬ش ‪ ,۲‬ش اوژن‪ ,‬لشاه‪,‬‬
‫نکوهش‪ ,‬نکوه دن‬ ‫َ‬
‫‪klou-ni: buttock‬‬ ‫نرد‪ ,۱‬ن شابور‪ ,‬نیو اردش‬
‫‪keuk: to shine‬‬
‫ُ‬
‫افسوس‪ ,‬زهره‪ ,‬خ‪ ,‬سهراب‪,‬‬ ‫ُ ون‪ َ ,۲‬ن‬ ‫‪ksei 2: bright‬‬
‫َ َ‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫آذرخش‪ ,‬جمش د‪ ,‬خشن‪,‬‬
‫‪ kôîk: wide road‬سهرورد‪ ,‬سوخ ‪ ,‬سوز‪ ،‬سوزا ‪,‬‬
‫خش سار‪ ,‬خش ‪ ,‬خورش د‪,‬‬
‫سوزان‪ ,‬سوزش‪ ,‬سوک‪ ,۱‬سوگ‪,۱‬‬
‫کوچه‪ ,‬کوی‬ ‫درخش‪ ,‬درخش دن‪ ,‬درفش‪,۱‬‬
‫سوگند‪ ,‬ققنوس‪َ ,‬ورد‪۲‬‬
‫‪koksâ: a part of body like‬‬ ‫رخش‪ ,‬رخشان‪ ,‬رخش دن‪ ,‬روشن‪,‬‬
‫‪khâd: to bite‬‬ ‫‪foot‬‬ ‫ش د‪ ,‬ش ده‪ ,‬مهش د‬
‫خای دن‬ ‫کشاله‬ ‫‪ksen: to card wool‬‬
‫‪khalkos: copper or copper‬‬
‫‪kolemos: reed‬‬ ‫شانه‬
‫‪alloy with tin‬‬
‫قلم‪ ,‬ار ِامل‬ ‫‪ksero: dry‬‬
‫اخﻼط‪ِ ,‬خلط‪ ,‬مخلوط‬
‫‪kom: with‬‬ ‫اس‬
‫‪kharpuna > see kahrpu‬‬
‫ُمد‬ ‫‪kseubh 1: to shake‬‬
‫‪k.h.l: to stain‬‬ ‫ُ‬
‫‪ kônôs: mosquito‬ال ل‪ّ ,‬‬
‫کحال‪ ,‬کحل‬
‫آشف ‪ ,‬آشوب‪ ,‬کشف‬
‫انا ه‬ ‫‪kseubh 2: move‬‬
‫‪ki* 1: to freeze‬‬
‫‪korâčak: a roll of‬‬ ‫ش ب‪ , ۱‬ش ب‬
‫‪ bread‬چای دن‬
‫‪kseud: water‬‬
‫‪kiês: bug‬‬ ‫گراس‬ ‫ُ‬
‫ا ُ خشت‪ ,‬شس ‪ ,‬شور‪ ,۲‬شوهر‪,‬‬
‫‪ korkâ: gravel‬ساس‪۲‬‬ ‫شوی‪ ,۱‬شوی‪۲‬‬
‫‪kiph: thin flexible twig‬‬
‫َ‬ ‫‪ ksîp: strike‬ساخار ن‪ ,‬سا ُارز‪ ,‬سوخاری‪ِ ,‬شکر‬
‫س ف‪ ,‬شفش‪ ,‬شفشاهنگ ‪,‬‬ ‫ش ب‪ ,۲‬ش ب‪ ,۳‬ش ب دن‪ ,‬ش ف‬
‫‪َ َ kormo: suffering‬‬
‫شفشف‬
‫م‬ ‫‪ksîro‬‬ ‫‪: milk‬‬
‫‪kîru: wax‬‬
‫‪koro: war‬‬ ‫ش ‪ ,۱‬ش ن‬
‫ق ‪,‬گ س‬
‫‪ ksudros: coarse‬پ ار‪ ,‬ار‪ ,۲‬ارزار‪ ,‬ارنای‪ ,‬اروان‪,‬‬
‫‪kitu: cotton clothing‬‬ ‫کرب‪ ,‬کرنا‪ ,‬لنجار‬ ‫ُ‬
‫ُ‬ ‫خرد‬
‫تنکه‪ ,‬کتان‬
‫‪A13‬‬
kar* 2 > see kwer kaz > see kaž ken: young
kard*: keep down kaž: inexpensive silk ‫کن‬
َ
‫ال‬ ,۲ ‫ژ‬‫ک‬ ,‫ز‬‫ک‬ ,‫اغند‬
‫ز‬ ‫ق‬ ,‫ز‬‫ق‬ ,‫غژغاو‬ ,‫غژ‬ keng > see keg
۱‫ از‬,‫کژا ند‬
karpâsah: cotton kens: to announce
keanos: to lie down
‫ک اس‬ ‫ افسون‬,‫افسانه‬
‫اق انوس‬
karpurah: camphor tree ker 1: head
keg: hook ,۴‫ سار‬,‫ زنجب ل‬, ‫ اف‬,‫افسار‬
‫افور‬
۱‫ کژ‬,‫ کج‬,‫ صنج‬,‫ سنج‬,‫ چنگ‬,۱‫ َ ون‬,‫ وان‬,‫ ُ و‬, ,‫ساﻻر‬
karš*: to drag ‫ ﻻله سار‬,‫ ق اط‬,‫ فسار‬,‫شنگب ل‬
,۲‫ ک ش‬,‫ کشکول‬,‫ کشاله‬,‫ ترکش‬kei 1: gray or black color
۳‫ک ش‬ ,‫ س اوش‬,‫ س اه‬,‫ س امک‬,‫سام‬ ker 2: to cut
‫ شاه‬,‫س م غ‬ , ‫ گ‬,‫ ر سک‬,‫ خوک‬,‫ چرم‬,‫ا ر‬
karšvar: a "circle" of land , ‫ ش اف‬, ‫ س‬,‫ سودن‬,‫ِس ال‬
kei 2: to set in motion
‫کشور‬ ,‫ فرسودن‬,‫ غ ال‬,‫ شگفت‬,‫شکوفه‬
‫شدن‬
kas: to cut ,‫ کر‬,‫ ُاوش‬,‫ او دن‬, ‫ اف‬,‫ارد‬
kei 3: to lie down , ‫ گس خ‬, ‫ گسس‬, ‫ کف‬,‫کرت‬
‫ق‬
‫ار که‬ ‫ هرگز‬,‫شگرده‬
ِ ِ ,‫ مگر‬,‫گس ل‬
kas 2 > see kak 3
keku: club ker 3: loud noise
kâs 3: to command ,‫فه‬ ,‫ خروش دن‬,‫ خروس‬,‫خروچ‬
‫ چکش‬,‫ چ اد‬,‫چاقو‬
‫ ُسخن‬,‫ ساستا‬,‫اسخ‬ ‫ ورتک‬,‫ کروه‬,‫ کرکس‬,‫کرک‬
kel 1: cold or warm
kas* 1 > see kwek ,‫ما‬ ,‫د‬ ,‫ سال‬,‫ اف دن‬,‫آ سال‬
ker 4: black
, ‫ ش‬,‫ سمور‬,‫ چرده‬,‫پ خال‬
kaša: arm pit ‫گوساله‬
,‫ کره‬,۲‫ کرسنه‬,۱‫ ِکرسنه‬,‫کرس‬
‫ کش‬kel 2: to cover ‫ ک م ا‬,‫ک موس‬
kasyapa: tortoise ‫ ل ه‬,‫ﻼه‬ ker 5: heat
َ
‫ کشف‬kel 3: to strike ‫کوره‬
kâtara: shy ‫ لنگ‬,‫لند‬ kerasos: cherry
‫اتوره‬ kel 4: light and dark spots ُ َ
‫قرنفل‬
kâu 1: to strike ‫ چرمه‬kerd 1: heart
,‫ کوشش‬,‫ ک دن‬, ‫ کش‬kel 5: cup
‫دل‬
‫ کوف‬,‫کوش دن‬
‫ کوزه‬,‫ اسه‬,۱‫اس‬ kerd 2: row
kau 2: to howl
kel 6: to shout ‫ده‬
‫ کوکو‬,‫ک ک‬ ّ
,‫ ک سول‬,‫ کناس‬,‫ ل سا‬,‫ﻼس‬
kerdh > see skordh
kauč* > see gêu 1 ‫ کن سه‬,‫ِک شت‬
kaus: to pound kelewo: lacking kerk: thin
‫ ل‬,‫ کروه‬,‫کچل‬ ‫ گرشاسپ‬,‫گرسیوز‬
‫کوس‬
kavûta: gray kem 1: stick kers 1 > see ker 4
‫ کف‬,‫ کبود‬,‫کبوتر‬ ۱‫ س م‬kers 2: to turn
kem 2: to cover ‫ار اتور‬
kay-guk: boat
‫قایق‬ ‫ قم ص‬kert: to twist
‫ارتنک‬
kayik > see kay-guk
A12
haya > see haem jangalah: wasteland kakis: spike
covered with wild growths
hebni: ebony tree ‫س‬
‫جن ل‬
‫آبنوس‬ kakka: to defecate
j.b.r: to reunite
herk > see ark ‫که‬
‫ گ‬,‫ ج ئ ل‬, ‫ج‬
herk > see hixra kam 1: to restrain
jiau* > see geu 3
hixra: filth ‫مند‬
kâ: to wish
‫چرک‬ kam 2: to bend
hmar* > see mer 1
‫ امه‬,۱‫ام‬ ,۱‫ َچمان‬,۱‫ َچم‬,‫ َچفته‬,‫ َچ ـه‬,‫چپ‬
َ
kâd: sorrow ,‫ خم‬, ‫ چن‬,۱‫ چم دن‬,‫چماندن‬
h.š.š: to dry vegetable ‫ مرا‬,‫ مر‬,‫ ک ان‬,‫ق ان‬
۲‫سار‬
‫حش ش‬ kamma: little
kafa: foam
huaid* > see sweid ‫ م‬,‫م‬
‫ کفچل‬,‫ کفچ‬,‫کف‬
huan* > see swen kamp > see kam 2
kaffa: the plant or drink
huar* > see swer coming from kaffa kân: belonging to a group
hûzâyê: name of a native ‫ افه‬,‫( قهوه‬of numbers)
tribe in southwest iran - ‫ انه‬- ،‫ان‬
(remnant of the elamite) kafš: shoe
‫کفش‬
kan* > see gwhen 3
‫ هوز‬,‫ خوزستان‬,‫ خوز‬,‫ حوز‬,‫اهواز‬
kaftân: a silk-filled war kânak > see kân
h.y.y: to live
ّ garment kand: to shine
َ
‫ ح ات‬,‫حوا‬
‫ خفدان‬,‫خفتان‬ ,‫ سندل‬,‫ َسندروس‬,‫ ُچندن‬,‫ُچندل‬
i 1: to go ‫ کندر‬,‫ اند د‬,‫ قند ل‬, ‫صند‬
َ kagaz: tree bark
,‫ َجن‬,‫ جاروب‬,‫ جا‬,‫ ِپ ت‬,‫ا د‬ kânûnu: fireplace
‫ ه ک‬, ‫جینا‬ ‫اغذ‬
۱‫انون‬
i 2 : pronominal stem kahrpu: lizard
,‫ ا دون‬,‫ ا در‬,‫ ایچ‬,‫ امروز‬,‫ اِ م‬,‫استاد‬ kap: grasp
‫ ک اسو‬,‫چل اسه‬
,‫ هیچ‬, ‫ پنداش‬,‫ پندار‬,‫ این‬,‫ ا مه‬kai: alone ,‫ چفس دن‬,‫ چس دن‬,‫چاپ دن‬
‫ انه‬,‫ ک‬,‫ ازده‬,‫ ا‬,‫ُو‬ ‫ ک ز‬, ‫ قف‬,‫قفس‬
‫ کور‬kapastay : poison
iaš* > see yaš*
kaiš* > see kweis* ‫ک ست‬
iâtom: going
ّ kâk: twig kapho: hoof
‫جاده‬ َ
ies > see yes
‫ ش له‬,‫ شاخه‬،‫شاخ‬ ‫ ُس ب‬,‫ ُسم‬,‫َسفل‬
kak 1: to enable kapolo > see kaput
ieuo: grain , ‫ ساخ‬,‫ سیج‬,‫ سغده‬,‫ آسغده‬kapparis: a
‫ گوازه‬,‫ ُجوازه‬,۲‫جو‬ ‫ دن‬،‫ ا‬,‫ سخت‬,‫ سازش‬Mediterranean shrub
ijlak: sleeveless coat kak 2 : a round object َ ‫ ک‬,‫َق ار س‬
‫جل قه‬ (loaf)
kaput: head
isto: most ‫ کعک‬, ‫ا‬
َ َ ‫له‬
,‫ فرهست‬,‫ ِفره‬,‫ بهشت‬,‫ اردیبهشت‬kak 3: to become thin
َ
‫ نخست‬,‫ ِمهست‬,‫است‬ ,‫ اهش‬,۲‫ اه‬, ‫ اس‬,‫ است‬,‫ ـ ک‬kar 1: hard
‫اه دن‬ ,‫ خ زه‬,‫ خر‬,‫ خار دن‬,‫ خارا‬,‫خار‬
jai* > see gwei ,‫ قاطر‬,‫ خروار‬,‫ ِخ َرد‬,‫خرچنگ‬
jan* > see gwhen 2 ۱‫کنگره‬
A11
‫‪gras: to eat‬‬ ‫‪gwel: to drip‬‬ ‫‪gwhen 3: to dig and fill‬‬
‫غانغرا ا‬ ‫آغار‪ ,‬آغاردن‪ ,‬آغار دن‪ ,‬آغر ‪,‬‬ ‫سکنه‪,‬‬
‫آ شن‪ ,‬آ ندن‪ ,‬آو شن‪ ,‬اِ ِ‬
‫آغردن‪ ,‬آغش ‪ ,‬فرغار‪ ,‬فرغار دن‪,‬‬ ‫افکندن‪ ,‬اﻻخانه‪ ,‬ال ن‪ ,‬پرا ندن‪,‬‬
‫‪gredh: to walk‬‬ ‫فرغر‪ ,‬فرغردن‪ ,‬فرغن‪ ,‬فرغنده‬ ‫َپرگنه‪ ,‬پ ان‪ ,‬خانقاه‪ ,‬خانه‪ ,‬خا ‪,‬‬
‫سان گراد‪ ,‬کنگره‪ ,۲‬گرای دن‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫‪gwel 1: to throw‬‬ ‫خن‪ ,‬خندق‪ ,‬سمرقند‪ ,‬شن‪,‬‬
‫َ‬
‫‪ğreîos > see glei‬‬ ‫شندف‪ ,‬قانون‪ ,‬اشانه‪ ,‬ان‪ ,‬انال‪,‬‬
‫ا ل س‪ ,‬گرز ن‬ ‫َ‬
‫انون‪ ,۲‬کندک‪ ,‬کندن‪ ,‬کندو‪,‬‬
‫‪gr'mg: possession‬‬ ‫‪gwel 2: to pierce‬‬ ‫َ‬
‫کنند‪ ,‬لشن‪ ,‬هوشنگ‬
‫غرامت‬ ‫َ‬
‫‪ gwher: warm‬پول‪ ,‬فلس‪ُ ,‬مفلس‬
‫‪grnom > see ger 2‬‬ ‫‪gwen: woman‬‬ ‫گرم‬
‫‪gûrb: stocking‬‬ ‫‪ gwhi: thread‬زن‬
‫‪ gwer 1: heavy‬جوراب‪ ,‬گوراب‪ ,۲‬گورب‬
‫زه‪ ,۱‬ف له‬
‫‪gurdos 1: brave‬‬ ‫‪ ğ.w.l: to take suddenly‬گران‬
‫‪ gwer 2: call loudly‬گرد‪ ,۱‬گردان‬
‫غول‪ُ ,۱‬مغ ﻼن‬
‫‪gurdos 2: sluggish‬‬ ‫‪ gwou: cow‬آژ ر‪ ,‬ب غاره‪ ,‬پ غاره‪ ,‬گرا ‪ ,‬گرزمان‪,‬‬
‫گول‬ ‫گروگر‬ ‫برزه او‪ ,‬توده‪ ,‬جواز‪ ,‬کود‪ ,‬او‪,‬‬
‫‪gûysna: deer‬‬ ‫‪gwer‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪to‬‬ ‫‪swallow‬‬ ‫گواز‪ ,‬گ ان‪ ,‬گوساله‪ ,‬گوسفند‪,‬‬
‫پ اله‪ ,‬پ غاله‪ ,‬خرخره‪ ,‬ژرد‪ ,‬غرغره‪,‬‬ ‫گوشت‪ ,‬گوه‪ ,‬نهف ‪ ,‬ورزاو‬
‫گوزن‬ ‫ُ ُ‬
‫‪ gzn: treasure‬غلغل‪ ,‬قلقل‪ ,‬گ ان‪ ,‬گ وه‪ ,‬ل‪,‬‬
‫‪guza: throne‬‬ ‫لو‪ ,‬گوارا‪ ,‬گواردن‪ ,‬گوارش‬ ‫جنازه‪ ,‬خزانه‪ ,‬ک ‪ ,‬گنج‪ ,‬مخزن‪,‬‬
‫‪ gwer 4: mountain‬کر‬ ‫مغازه‬
‫‪gwa: to walk‬‬ ‫گر‪ ,۱‬گرشاه‪ ,‬لشاه‬ ‫‪hâ: to join‬‬
‫آغاز‪ ,‬آمدن‪ ,‬آینده‪ ,‬ا اتان‪ ,‬انجام‪,‬‬
‫‪gwet: resin‬‬ ‫ها‬
‫انجمن‪ ,‬ان ام‪ ,‬پ ام‪ ,‬پ غام‪ ,‬جاه‪,‬‬
‫خانقاه‪ ,‬خورن اه‪ ,‬د ا ت‪ ,‬زمان‪,‬‬ ‫بتون‬ ‫‪habl: rope‬‬
‫‪ gwhder: to flow‬فرجام‪ ,‬ام‪ ,‬اه‪ ,۲‬گ واره‪ ,‬ن ام‪,‬‬ ‫ح ل‪ ,‬ا ل‬
‫همدان‪ ,‬هن ام‬ ‫آ شار‪ ,‬شار‪ ,‬شار‪ ,‬شار دن‪,‬‬
‫ُ ُ‬ ‫‪had* > see sed‬‬
‫‪gwag: cry‬‬ ‫‪ ِ ,‬دن‬
‫‪haem: character‬‬
‫‪ gwhedh: to ask‬زاغ‪ ,‬زک دن‪ ,‬ژاژ‪ ,‬ژ دن‬
‫َ ّ‬ ‫خ م‪ ,‬دژخ م‬
‫‪gwebh 1: to dip‬‬ ‫ت دی‪ ,‬خجسته‪ ,‬گجسته‪ ,‬گدا‬
‫‪hai* > see sâi‬‬
‫‪ gwhen 1: toَ fill‬ژرف‬
‫غانه‪ ,‬غژ‪ ,‬غژغاو‪ ,‬قز‪ ,‬قزاغند‪,‬‬ ‫‪haič* > see seiku‬‬
‫*‪gwed > see yad‬‬
‫قنات‪ ,‬قند‪ ,‬کز‪ ,‬کژ‪ ,۲‬کژا ند‬ ‫‪halak: mad‬‬
‫‪gwedh: to destroy‬‬
‫‪gwhen 2: to strike‬‬ ‫ال ‪ ,‬ال‬
‫آجدن‪ ,‬آزدن‪ ,‬آژدن‪ ,‬انغوزه‪ ,‬انگژه‪ ,‬گست‪ ,‬گند‪ ,‬گند دن‬
‫‪ham-bak: jam‬‬
‫‪gwei: to live‬‬ ‫اوژدن‪ ,‬اوژندن‪ ,‬بهرام‪ ,‬ادزهر‪,‬‬
‫َ‬ ‫ان ه‬
‫آژ ر‪ ,‬جهان‪ ,‬جیوه‪ ,‬زند ‪ ،‬زنده‪,‬‬ ‫زدن‪ ,‬زه‪ ,۳‬زهر‪ ,‬ژد‪ ,‬ژه‪ ,‬ش اوژن‪,‬‬
‫زبق‪ ,‬زرک‪ ,‬ز س ‪ ,‬ژ وه‪ ,‬کیهان‪,‬‬ ‫ﻼغ‪ ,‬گزند‪ ,‬گ دن‪ ,‬نژند‪ ,‬ورغنه‬ ‫‪hanbân > see anbân‬‬
‫کیومرث‪ ,‬گی ‪ ,‬مزخرف‬ ‫‪har* > see ser 2‬‬
‫‪gweie: to over power‬‬ ‫‪harn* > see srisâ‬‬
‫ز ان‪ ,‬ادن‪ ,‬ای دن‬ ‫‪hau* 2 > see seu 3‬‬
‫‪hauš* > see saus‬‬
‫‪A10‬‬
‫‪genu 2: chin‬‬ ‫‪gharš* > see ghers‬‬ ‫‪gheugh: to hide‬‬
‫‪ ghdies: yester‬چانه‪ ,‬زنخ‪ ،‬زنخدان‬ ‫آغال‪ ,۲‬آغل‪ ,‬غول‪۲‬‬
‫‪geph: mouth‬‬ ‫‪ ghlâd: to sound‬دی‪۲‬‬
‫‪ ghebh-el: head‬دهان‪ ,‬زفر‬ ‫ّزراد‪ ,‬زره‬
‫‪ger 1: curved‬‬ ‫‪ ghou-ro-s: terrifying‬ق فال‪ ,‬کوف ّ ه‬
‫‪ ghei 1: winter‬گره‪ ,‬گروه‬ ‫گور‪ ،‬گوراب‪۱‬‬
‫‪ger 2: ripe‬‬ ‫‪ِ ghrebh 1: seize‬دی‪ ,۱‬زم‪ ,‬زمستان‪ ,‬زم ر‪ ,‬ه مال ا‬
‫‪ ghei 2: to propel‬آزرم دخت‪ ,‬زار‪ ,۱‬زال‪ ,‬زر‪,۲‬‬ ‫ذیرف ‪ ,‬گرف ‪ ,‬گرو‪ ،‬گرو ان‬
‫زر شت‪ ,‬زرمان‪ ,‬زره‪ ,‬گندم‬ ‫‪ ghrebh 2: to dig‬آب ن‪ ,‬ابرز ن‪ ,‬ابزار‪ ,‬افزار‪ ,‬زنج ‪,‬‬
‫َ‬
‫‪ger 3: to awaken‬‬ ‫زندان‪ ,‬زنهار‪ ,‬زوار‪ ,۱‬زن‪ ,‬ز ن ار‪,‬‬
‫گور‬
‫ب دار‬ ‫سفینه‪ ,‬فرزن‪ ,‬گرز ن‬
‫‪ghêi 3: to yawn‬‬ ‫‪ghrem‬‬ ‫‪: to roar‬‬
‫‪ger 4: to cry hoarsely‬‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫غرش‪ ,‬غرن دن‪ ,‬غزم‪ ,‬غژم‬
‫ّ‬
‫زار‪ ،۲‬زاری‪ ,‬غ دن‬ ‫فاژ‪ ,‬فاژدن‬
‫‪gheidh: wish for‬‬ ‫‪ghu 1: to call for help‬‬
‫‪gerbh: to scratch‬‬ ‫خدا‪ ,‬خدیو‪ ,‬خواجه‪ ,‬گپ‪ ,‬گف ‪,‬‬
‫مزخرف‬ ‫آغال دن‬ ‫ناخدا‬
‫‪gêu 1: to bend‬‬ ‫‪gheis‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪to‬‬ ‫‪frighten‬‬ ‫‪ghu 2: tongue‬‬
‫آغوش‪ ,‬ابرقوه‪ ،‬ابرکوه‪ ,‬ا واب‪,‬‬ ‫زشت‬ ‫ز ان‪ ,‬هزوان‬
‫‪ ghel: to shine‬انج خ‪ ,‬انجوخ ‪ ,‬انج غ‪ ,‬چگونه‪,‬‬
‫ُ‬
‫آرس ک‪ ,‬خ ال‪ ,‬زر‪ ,۱‬زرد‪ ،‬زردک‪ ,‬چون‪ ,‬خم‪ ,‬خمره‪ ,‬زرگون‪,‬‬
‫‪ghuel: crooked‬‬
‫زرکون م‪ ,‬گ ‪ ,‬سنج‪ ,‬صنج‪,‬‬ ‫َ‬ ‫تزو ر‪ ,‬زور‪۳‬‬
‫زرگون‪ ,‬زرنیخ‪ ,‬زرر‪ ,‬زهره‪,‬‬
‫غوز‪ ,‬قوز‪ ,‬قوزک‪ ,‬کپ‪ ,‬کوژ‪,‬‬ ‫‪ ghûk: hoot‬زرکون م‪ ,‬مال خول ا‬
‫کوشک‪ ,‬کوه‪ ,‬کوهان‪ ,‬کوهسار‪,‬‬
‫غوک‬
‫‪ gheled: ice‬کیوسک‪ ,‬گن د‪ ,‬گنده‪ ,‬گوشه‪ ,‬گون‪,‬‬
‫گوی‪ ,‬نگون‬ ‫ژاله‬ ‫‪gieu‬‬ ‫>‬ ‫‪see‬‬ ‫‪geu‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪geu 2: to hasten‬‬ ‫‪ghengh: to proceed‬‬ ‫‪glei: to start‬‬
‫ابزار‪ ,‬افزار‪ ,‬افزودن‪ ,‬زاو‪ ,‬ز َاور‪,‬‬ ‫جنگ‪ِ ,‬خنگ‪ ,‬زنگ‬ ‫در ا‪ ,‬زراه‬
‫َ‬
‫زوار‪ ,۱‬زود‪ ,‬زور‪ ,۱‬فزون‬
‫‪gher 1: to grab‬‬ ‫‪gnauh*: to sleep‬‬
‫‪geu 3: to chew‬‬ ‫َ‬
‫آزار‪ ,‬آزردن‪ ,‬ـ ـ جرد‪َ ,‬رزده‪ ,‬قرن‬ ‫غنودن‬
‫ج دن‬
‫‪gher 2: to wish‬‬ ‫‪gnô‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪to‬‬ ‫‪know‬‬
‫‪geus: to love‬‬
‫آشنا‪ ,‬دا س ‪ ,‬دا ش‪ ,‬زند‪ ,‬زندیق‪ ,‬زار‪۴‬‬
‫دوست‬ ‫شناخ ‪ ,‬فرزانه‬
‫‪ghers: to be delighted‬‬
‫‪ghâgwh: young animal‬‬ ‫‪gogel‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪knob‬‬
‫گش‬ ‫َ‬
‫زاغ‬ ‫گزر‬
‫‪gherto: milk‬‬
‫‪ghaido: goat‬‬ ‫آغش ‪ ,‬فرغار‪ ,‬فرغار دن‪ ,‬فرغر‪,‬‬
‫‪gong: lump‬‬
‫زاق‬ ‫فرغردن‪ ,‬فرغن‪ ,‬فرغنده‬ ‫گند‪۱‬‬
‫‪ghait: wavy hair‬‬ ‫‪ghesto: hand‬‬ ‫‪gôtra: race‬‬
‫گس‬ ‫آست ‪ ,‬دست‪ ,‬دستار‪ ,‬دست اه‬ ‫جوهر‪ ,‬گهر‪ ,‬گوهر‬
‫‪ghans: goose‬‬ ‫‪gheu: to pour‬‬ ‫‪gram* > see ghrem‬‬
‫َ‬
‫غاز‬ ‫‪,‬‬ ‫رفوزه‪ ,‬زوت‪ ،‬زوتر‪ ,‬زور‪ ,۲‬ش‬
‫ک موس‪ ,‬ک م ا‬
‫‪A9‬‬
ens: meet with hostile frank: forward garz* 2 > see gal
intent
‫ فراز‬gassu: mortar
‫ اه من‬fra-sanga: a distance of
‫گچ‬
epi: at about five kilometers
gat: large
‫اسقف‬ ‫ فرسنگ‬,‫ فرسخ‬,‫َپرسنگ‬
‫گت‬
er: to move fraspât: carpet?
َ ğaulos: vessel
,‫ اروند‬,‫ ارغنده‬,‫ آر ــغ‬,‫آرغنده‬ ‫ف َرسب‬
,‫ راندن‬,‫ ذیره‬,‫ پ اره‬,‫الوند‬ ‫زورق‬
,‫ رمه‬،‫ ر م‬,‫ ر ــغ‬,‫ ردن‬,‫ رس دن‬fratâk: tomorrow gavâl: a rough cloth made
‫لهراسپ‬ ‫فردا‬ of wool
ere: to have bad will f.r.q: to split ‫ گوال‬,‫َجوال‬
‫ َرشک‬,۲‫ارشک‬ ‫ فرق‬,‫تراف ک‬ gaz*: to bite
erêbu: to enter fšân: spread ‫ گ دن‬,‫ گزند‬,۲‫از‬
‫ مرا ش‬,‫ غرب‬,‫ارو ا‬ ‫ افشون‬,‫ افشاندن‬ğazal: a new born deer
َ
erek: flea fšar* 1 > see kormo ‫غزال‬
‫ رشک‬fšar* 2: o press (for gazit-ak: tax
making an intoxicating
ereš > see arš ‫گ ت‬
drink)
eres 1: to flow g.d.d: to be strong
‫ فشار‬,‫ اف ه‬,‫افشاردن‬
،‫ رواس‬,‫ رگ‬,۱‫ ارشک‬,‫ارشان‬ ۲‫ گند‬,‫ُجند‬
‫ر وند‬ gabbah : dome
ُ ğdhem: earth
eres 2: to pierce ‫ کپ دن‬,‫ ک ّ ه‬,‫ ک ّ ه‬,‫ق ّ ه‬ َ
gah*: to have sexual ‫ زم‬، ‫ ز‬,‫ خوارزم‬,‫آل ور تم‬
۲‫ِخشت‬
intercourse gêi: to sing
erezu > see arš
‫ ای دن‬,‫ادن‬ ‫ ن ا ش‬,۱‫ اه‬,‫ ات‬,‫ فغان‬,‫افغان‬
ersen: ejector of semen
gaip > see geibh geibh: to spin thread
,‫ گشن‬,‫ س اوش‬,‫ خشا ار‬,‫ارشاسپ‬
‫ گش‬,‫ گش سپ‬,‫ گشناسب‬gaiz*: to excite ‫گیوه‬
eskopo: door threshold ‫ گیج‬,‫ انگ ه‬, ‫انگ خ‬ gel 1 : to form into a ball
‫آشکوب‬ gal : to shout ‫ گوی‬,‫ گوله‬,‫ لوله‬,‫ک ّره‬
es-ti: to be ‫ ِ له‬,‫ گ ه‬, ‫ گ س‬,‫ گرزدن‬,‫ گرزش‬gel 2: to swallow
,‫ ن ست‬, ‫ اس‬,۱‫ است‬,‫ اسا س‬gan: to seize ‫ زلو‬,‫زالو‬
‫ هس‬,‫هست‬ ‫ زغن‬ğem > see ğdhem
êter: internal
gang: to mock geme: to marry
(insignificant) organs
‫گنگ‬ ‫داماد‬
‫خوار‬
eueguh: to speak gar* > see gwel gene: to give birth to
solemnly garenu: scab on animal ,‫ فرزند‬,‫ زای دن‬,‫ زادن‬,‫ ِجن‬,‫آزاد‬
skin ‫ نژاد‬,‫ م زا‬,‫قرمز‬
‫اسخ‬
fraih > see prî ‫ گرِگن‬,۳‫ گر‬geng > see gong
garz 1: to bite genu 1: angle
fran(g)rasyan: scary
‫گرزه‬ ‫ گون ا‬,‫زانو‬
‫افراس اب‬
A8
‫‪dhen: to flow‬‬ ‫‪dô: to give‬‬ ‫‪dwo: two‬‬
‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫اسفند ار‪ ,‬غداد‪ ,‬اداش‪ ,‬دادار‪,‬‬ ‫ا ل س‪ ,‬ب ش‪ ,۲‬ب سک ت‪ ,‬دگر‪,‬‬
‫دان دن‪ ,‬دن‪ ,‬دنان‪ ,‬دن دن‬ ‫َ‬
‫دو‪ ,‬دوازده‪ ,‬دوج ‪ ,‬دوم‪ ,‬دو ست‪ ,‬دادن‪ ,‬داشن‪ ,‬دشت‪ ,۲‬دهش‪,‬‬
‫‪dher 1: to hold‬‬ ‫ِدی‪ ,۱‬هشومند‪ ,‬هوش‪,۱‬‬ ‫د گر‪ ,‬دیه م‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫اندرز‪ َ ,‬درزه‪ ,‬س ار‪ ,‬بهادر‪ َ ,‬درزه‪,‬‬ ‫‪ ed: to eat‬هوشمند‪ ,‬هوش ار‬
‫پندار‪ ,‬پنداش ‪ ,‬داراب‪ ,‬دارا گرد‪,‬‬
‫دارو‪ ,۲‬دار وش‪ ,‬داش ‪ ,‬درز‪,‬‬ ‫‪dolmak: to wind‬‬ ‫آش‪ ,‬آلفاآلفا‪ ,‬اس ست‪ ,‬خراس ‪,‬‬
‫َ َ َ‬
‫درزمان‪ ,‬درزن‪ ,‬درزی‪ ,‬درمان‬ ‫دلمه‬ ‫ِخ َرفس ‪ ,‬خس ‪ ,‬دندان‪ ,‬دنده‪,‬‬
‫س ست‪ ,‬شتا‪ ,‬فسفسه‪ ,‬فصفصه‪,‬‬
‫‪dher 2: to confuse‬‬ ‫‪dous: arm‬‬ ‫کرکس‪ ,‬ناشتا‬
‫تراخم‬ ‫دوش‪۲‬‬
‫‪eg(n)is: fire‬‬
‫‪dheu 1: to flow‬‬ ‫‪drassoman: as much as‬‬
‫اخگر‬
‫‪one can hold in the hand‬‬
‫دوک‪ ,‬دو دن‬
‫َ‬
‫ِدرم‪ِ ,‬درهم‬
‫‪eghs‬‬ ‫‪: out‬‬
‫‪dheu 2: to burn‬‬ ‫عسگر‬
‫‪drau* > see dhreu‬‬
‫اندوه‪ ,‬دود‪ ,‬دودمان‪ ,‬طوفان‬
‫‪drauš* 1: to make a mark‬‬ ‫‪ei > see i 1‬‬
‫‪dheu 3 : to shine‬‬ ‫‪eis 1: passion‬‬
‫ِدروش‬
‫ازدودن‪ ,‬اندودن‪ ,‬زدودن‬
‫شمن‪ ,‬فرستادن‪ ,‬فرشته‬
‫خشم‪ِ ،‬خ ِ‬
‫‪drauš* 2: to grind‬‬
‫‪dheugh: to milk‬‬ ‫‪ekwos: horse‬‬
‫آزرم دخت‪ ,‬ب دخت‪ ,‬دخ ‪,‬‬ ‫درشت‬
‫آلفاآلفا‪ ,‬ارجاسپ‪ ,‬ارشاسپ‪,‬‬
‫‪ dregh: unwilling‬دوخ ‪ ,۲‬دوش دن‪ ,‬دوش ه‪ ,‬دوغ‬
‫اسب‪ ,‬اس اه‪ ,‬اس س‪ ,‬اس ست‪,‬‬
‫‪dheye: to see‬‬ ‫درو ش‪ ,‬در ــغ‪ ,‬در وز‬ ‫اسپهان‪ ,‬اس ‪ ,‬اسوار‪ ,‬اصفهان‪,‬‬
‫آدینه‪ ,‬آذین‪ ,‬آینه‪ ,‬آی ‪,‬‬ ‫تهماسب‪ ,‬جاماسب‪ ,‬س اه‪,‬‬
‫‪dub: tablet‬‬
‫اند ش دن‪ ,‬ب نا‪ ,‬د د‪ ,‬پ دا‪ ,‬جان‪,‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫طهماسپ‪,‬‬ ‫س ست‪ ,‬سوار‪,‬‬
‫د ستان‪ ,‬دب ‪ ,‬دف‪ ,‬دیوان‪ ,‬شندف د دن‪ ,‬د م‪ ,‬د مه‪ ,‬دین‪ ,۱‬س ما‬ ‫فسفسه‪ ,‬فصفصه‪ ,‬گرشاسپ‪,‬‬
‫‪dhîs: village‬‬ ‫‪dumb: tail‬‬ ‫گشتاسپ‪ ,‬گشناسب‪ ,‬گش سپ‪,‬‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ ُ‬
‫ت ک‪ ,‬دم‪ ,‬د َمل‪ ,‬دنب‪ ,‬دن ک‪,‬‬ ‫لهراسپ‪ ,‬و شتاسپ‬
‫دخو‪ِ ,‬ده‪ ,‬دهخدا‪ ,‬دهقان‪ ,‬ده ان‬
‫‪ el 1 : to bend‬دن ل‪ ,‬دن ﻼن‪ ,‬دن ه‬
‫‪dhragh 1: to pull‬‬ ‫‪dumuzi: shepherd god‬‬ ‫آرنج‪ ,‬ارش‪۱‬‬
‫درشکه‬
‫‪ el 2: red or brown used in‬تموز‬
‫‪dhragh 2 > see dher 2‬‬ ‫‪dus: bad‬‬ ‫‪animal and tree names‬‬
‫‪dhreu: to call on‬‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫آل‪ ,‬آل الو‪ ,‬آل ‪ ,‬آل ونه‪ ,‬آله‪,۱‬‬
‫جوجه‪ ,‬دزد‪ ,‬دژ ــ‪ ,‬دژ ه‪ ,‬دژخ م‪,‬‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫عروس‬
‫درای‪ ,‬درای دن‬ ‫ـ‪,‬‬‫ـ‬ ‫ش‬ ‫د‬ ‫ژوان‪,‬‬ ‫د‬ ‫دژوار‪,‬‬ ‫ژمان‪,‬‬ ‫د‬ ‫ژم‪,‬‬ ‫د‬
‫ُ‬ ‫ُ‬
‫‪ elu-ephas: elephant‬دش ل‪ ,‬دش ه‪ ,‬دشخوار‪ ,‬دشمن‪,‬‬
‫‪dhreugh: to deceive‬‬ ‫ُ‬
‫دروغ‪ُ ,‬د َ‬ ‫دشنام‪ ,‬دشوار‪ ,‬دش اد‪ ,‬د َمل‪,‬‬
‫روند‬ ‫پ ل‪ ,‬پ ﻼس‪ ,‬ف ل‬
‫دن ل‪ ,‬دوزخ‪ ,‬ژوژه‬
‫‪dhûs: whir‬‬ ‫‪embhi: honey‬‬
‫‪duvariya-ûn: outside‬‬
‫انغوزه‪ ,‬انگ‪ ,۲‬انگب ‪ ,‬انگژه‪,‬‬
‫دوک‬ ‫ب ون‬ ‫سکنجب ‪ ,‬گزانگب‬
‫‪dhwer: door‬‬ ‫‪dvarya-ûn > see‬‬ ‫‪êmos: a suffix meaning‬‬
‫‪ duvariya-ûn‬بندر‪ ,‬در‪ ,‬درب‪ ,‬در ان‪ ,‬درند‬ ‫‪most or last‬‬
‫‪dînu: law‬‬ ‫‪d.v.r‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪to‬‬ ‫‪turn‬‬ ‫دوم‪ ,‬سوم‪ ,‬ـ ُ م‬
‫ّ‬ ‫َ‬
‫‪ en: in‬دار‪ ,۱‬دایره‪ ,‬دهر‪ ,‬دور‪ ,۲‬د ار‪،‬‬
‫تمدن‪ ,‬دین‪ِ ,۲‬دین‪۳‬‬
‫د ّ ار‪ ,‬مدار‬ ‫آری‪ ,‬آور‪ ,‬آوری‪ ,‬اندر‪ ,۱‬اندروا‪,‬‬
‫اندرون‪ ,‬ا ستادن‬
‫‪A7‬‬
‫‪čînar: poplar‬‬ ‫‪darz* > see dher 1‬‬ ‫‪der 2: to run‬‬
‫‪ dau > see dheu 1‬چنار‪ ،‬چنال‬ ‫درون‬
‫‪čine: grain‬‬ ‫‪dauh 1 > see leu‬‬ ‫‪derk: to see‬‬
‫‪ dauh* 2 > see dheu 2‬چینه‪۲‬‬ ‫ترخون‬
‫‪čîrâğ: lamp‬‬ ‫‪daxš* > see dek‬‬ ‫‪deru: wood‬‬
‫ق‬ ‫اج‪,‬‬ ‫‪ d.b.r: to buzz‬ا اق‪ ,‬چراغ‪,‬‬ ‫درود‪ ,‬درود‪ ,‬دار‪ ,۲‬دارکوب‪,‬‬
‫دارو‪ ,۱‬دار ه‪ ,‬درخت‪ ,‬درست‪,‬‬
‫‪čirya: brave‬‬ ‫زنبور‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫درواخ‪ ,‬درود‪ ,۱‬درود‪ ,۲‬درودگر‪,‬‬
‫‪ dê: to bind‬چ ه‬ ‫درونه‬
‫‪čîxâ : point‬‬ ‫‪ deu 1: to penetrate‬دام‪ ,۲‬دی م‬
‫‪ debh: to deceive‬سیخ‪ ,‬ش ش ک اب‪ ,‬ش شل ک‬ ‫دوش‪۱‬‬
‫‪člyk: hit by a blow‬‬ ‫‪ deu 2: going away‬رو‪ ,‬ر وه‪ ,‬ف ب‪ ,‬ف ا‪ ,‬ف ف‬
‫‪ dei: to shine‬چال ک‪ِ ,‬چل ک‬ ‫دور‪۱‬‬
‫‪čop: stick‬‬ ‫دیوانه‪,‬‬ ‫دیو‪,‬‬ ‫ه‪,‬‬ ‫دی‬ ‫اج‪,‬‬ ‫دی‬ ‫ا‪,‬‬ ‫دی‬ ‫‪deuk: to lead‬‬
‫زاوش‬ ‫دوخ ‪ ,۱‬دوزند ‪ ,‬دوز دن‪,‬‬
‫چوب‪ ,‬چو ان‬
‫‪deik: to show‬‬ ‫دوش‪۳‬‬
‫‪čoti > see scetka‬‬
‫‪čubûq: smoking pipe with‬‬ ‫‪ dhars: to dare‬ـ دیز‪ ,‬ـ د س‬
‫‪wooden stem‬‬ ‫‪dek: teach‬‬ ‫درشت‪ ,‬دل‬
‫َ‬
‫چپق‬ ‫‪ dhê 1: to suckle milk‬دخش‪ ,۱‬دشت‪ ,۱‬دشن‬
‫‪dâ 1: to divide‬‬ ‫‪dekm: ten‬‬ ‫دانگ‪ ,‬دانه‪ ,‬دا ه‪ ,‬دا ــی‬
‫َ‬
‫ب دس ‪ ,‬داس‪ ,‬داو‪ ,‬داوطلب‪,‬‬ ‫‪ dhê 2: to do‬ب ست‪ ,‬چهل‪ ,‬ده‪ ,‬دوازده‪ ,‬دوج ‪,‬‬
‫دهره‬ ‫دو ست‪ ,‬دینار‪ , ,‬شانزده‪,‬‬ ‫آ ادانا‪ ,‬اسپهان‪ ,‬اصفهان‪ ,‬اندام‪,‬‬
‫َ‬
‫‪dâ 2: to flow‬‬ ‫شصت‪ ,‬صد‪ ,‬قنطار‪ ,‬هکتار‪ ,‬ازده‬ ‫اهورا‪ ,‬اهورامزدا‪ ,‬اورمزد‪ ,‬پنام‪,‬‬
‫دانوب‬ ‫‪del: long‬‬ ‫پنهان‪ ,‬داد‪ ,‬داستان‪ ,‬ـ دان‪ ,‬داور‪,‬‬
‫دراز‪ ,‬درنگ‪ ,‬دیر‪ ,‬دیرند‬ ‫دستان‪ ,‬دستور‪ ,‬زندان‪ ,‬زهدان‪,‬‬
‫‪dah 1 > see dhê 1‬‬ ‫مزدا‪ ,‬مزد سنا‪ ,‬ناودان‪ ,‬نهادن‪,‬‬
‫‪dah 2 > see dê‬‬ ‫‪dem: house‬‬ ‫ُ‬
‫نهان‪ ,‬نهف ‪ ,‬هرمز‪ ,‬هنام‪ ,‬هورمزد‬
‫‪dahâka: an evil character‬‬ ‫‪ dhedh: nurse‬الماس‪ ,‬دودمان‪ ,‬گرزمان‪ ,‬مان‪۲‬‬
‫ّ‬ ‫‪dema: to tame and‬‬ ‫َ‬
‫ضحا‬ ‫دادا‪ ,‬دده‪۲‬‬
‫‪domesticate animals‬‬
‫‪dâlman: eagle‬‬ ‫الماس‪ ,‬دام‪۱‬‬
‫‪dhegh: to heat‬‬
‫دال‪ ،‬دالمن‬ ‫داش‪ ,‬داغ‪ ,‬دخش‪ ,۲‬دخمه‪ ,‬ذغال‪,‬‬
‫‪denk: to bite‬‬ ‫زغال‪ ,‬س ار‪ ,‬فﻼخن‪ ,‬گدازدن‬
‫‪danh* > see dens‬‬ ‫َ‬
‫‪ dheigh: to form out of‬دد‪ ,‬دندان‪ ,‬دنده‬
‫‪daqal: fruit of palm tree‬‬ ‫‪dens: to teach‬‬ ‫‪clay‬‬
‫َ‬
‫دقل‬ ‫ال ‪ ,‬پرد س‪ ,‬جال ‪ِ ,‬دز‪ ,‬دزفول‪,‬‬
‫دستور‬
‫‪darb*: to join‬‬ ‫ِدژ‪ ,‬دژ ان‪ ,‬دژ ل‪ ,‬دژدار‪ ,‬دیزی‪,‬‬
‫‪deph: to stamp‬‬ ‫د گ‪ ,‬دیوار‪ ,‬فردوس‬
‫درفش‪۲‬‬
‫‪ dheigw: to stick‬دف‬
‫*‪darf > see darb‬‬ ‫‪der 1: to split‬‬
‫ُ‬ ‫فش‬
‫‪darh*: to have pain‬‬ ‫َدرد‪ ,‬درفش‪ّ ,۱‬‬
‫دره‪ِ ,‬درو‪ ,‬درودن‪,‬‬
‫َ‬ ‫‪dhem: to make vapor‬‬
‫درد‬ ‫در دن‪ ,‬ن ش‪ ,‬ن ش ‪ ,‬ن شدر‬ ‫َ‬
‫آماس‪ ,‬دم‪ ,‬دما‪ ,‬دماوند‪ ,‬دم دن‬
‫‪A6‬‬
bheregh: high boqčâ: linen for wrapping čali: membrane
،‫ اﻻر‬,‫ اﻻخانه‬,‫ اﻻ‬,‫ َابر‬,‫ آرزو‬clothes in it ,‫ شال ار‬, ‫ شا‬,‫ چلتوک‬, َ ‫َچل‬
َ
,‫ ُبرز‬,‫ برد ه‬,۲‫ َبر‬,‫ ال ن‬,‫اﻻ ر‬ ‫غچه‬ ‫شلتوک‬
,‫ برهمن‬,‫ برم ش‬,‫ برزوی‬,‫ برزخ‬b.r.k: originally "to kneel". čamiš
َ
‫ ف ز‬,‫ َز ر‬,‫ لند‬,‫ ُ ش‬,‫ بروز ه‬eventually the root
‫ چام‬,‫چام دن‬
bheru: to boil developed the sense of "to
čamišn > see čamiš
‫ لوا‬bless".
ّ ,‫برکت‬
‫کرو‬ camminus: way
bheu: to exist
ُ َ َ
,۲‫ بوم‬,‫ بودن‬,‫ ت‬,‫ اورور‬,‫ ارور‬bu: lip ‫امیون‬
‫ ن اوه‬,‫بوم َهن‬
َ
‫بوس‬ čao: to print
bheudh: to be aware bûcak > see bûjîna ‫ چاو‬,‫چاپ‬
,‫ بیوس دن‬,۱‫ بوی‬,‫ بودا‬,‫بو‬ čap* > see kap
bûjîna: cucumber
‫ نابیوسان‬,‫پیوس دن‬
‫ خ زه‬čapar: wall
bheug: to purify َ ‫َچ‬
bûnai: naked
‫ پوزدن‬,‫ پوزش‬,‫ُ خت‬
‫ برهنه‬capayati: pound
bhilo: friendly
busmâ: perfume ‫شامپو‬
‫ ف لسوف‬,‫ فلسفه‬,‫سفل س‬
‫ لسام‬,‫َ شام‬ čark: a hunting bird
bhôi: to fear
bûšyastâ: the sleep ‫َچ غ‬
‫ ب مه‬,‫ ب م‬, ‫ا‬ demon čartês: leaf of papyrus
bhôu: joy ‫ گوشاسب‬,‫بوشاسپ‬ ‫ ارتون‬,‫ ارت‬,‫ قرطاس‬,‫خ طه‬
‫ ب ه‬,۲‫ بوی‬byûrru: ten thousand
čât: well
bhreus: swollen َ
‫بیور‬ ‫چاه‬
۴‫ َبر‬č'a: tea
čat* > see skweht*
bhru 1: eyebrow ‫ چای‬čaud* > see skeud
‫ ُبرو‬,‫ ابرو‬čaêčasta: bright
čellem: a small box
bhru 2: beam ‫ خنجست‬,‫چ چست‬ ‫ چل م‬,‫ِچ ِلم‬
۲‫اهو‬ cağ: seek chiang-yu: soybean oil
bhugo: male animal of
‫چغ دن‬ ‫س ا‬
various kinds
čag* > see čak*
‫ُبز‬ chou-shu: millet
čai* > see kwei 2 ‫شوشو‬
bhun: base
َ , ‫ ل‬,‫ ب اد‬,‫ ُبنه‬,۱‫ ُبن‬čaih*: to sew
‫ َون‬,‫نارون‬ čiah* > see kweye
‫ آژدن‬,‫ آزدن‬,‫آج دن‬ čîah*: to move
bigâr > see bekâr
bistak: pistachio čak*: to strike ‫شاش‬
ُ ُ ‫چا‬ čîam > see kwem
‫ فستق‬,‫سته‬
blou > see plou ča-kar: obedient čiau* > see kei 2
‫ چا ر‬čih* > see ki* 1
bôb: carpet
‫بوب‬ cîm: reason
۲‫َچم‬
A5
awe: water bârig: narrow bhag: to share out
,‫ وردیج‬, ‫ ودخ‬, ‫ ارگ‬,‫اران‬ ‫ار ک‬ ,‫ اغ‬,‫ اژ‬,۱‫ اج‬,‫ ان اغ‬,‫ ان از‬,‫اتا ک‬
‫و ن‬ ,‫ بزم‬,‫ َب خ‬,‫ ذله‬,۱‫ خش دن‬,‫َ خت‬
barq: shine ,‫ بهره‬,‫ بهادر‬,‫ غستان‬,‫ غداد‬,‫بغ‬
aweg: to grow
‫ زمرد‬,‫ زرجد‬,‫برق‬ ,‫ فغ‬,‫ ب م‬,‫ ب گ‬,‫ ب ستون‬,‫ب دخت‬
,‫ بنفشه‬,‫ بنفش‬,‫ اغور‬,۱‫آغال‬
َ َ َ َ ُ ‫ فغفور‬,‫فغستان‬
,‫ وخش‬, ‫ هوخش‬, ‫ فروخ‬,‫ پ وز‬baru: to chew
‫وخش دن‬ ‫ او اش‬,‫ او اردن‬, ‫ ا اش‬,‫ ا اردن‬bhâghu : elbow
axatis lithos: the stone of bašn: height ۱‫ اهو‬,‫ازو‬
akhatos (name of a river in َ
‫شن‬ bhê: indeed
sicily where agate was first
discovered) batiaxê: a bowl (of wine) ‫ ب ا‬,‫ له‬, ‫ِب ـ‬
‫عقیق‬ ‫ اط ه‬,‫ اد ه‬,‫اده‬ bhedh : to press
ayer: day baud*: to feel ۲ ‫س‬
,‫ َپ ر‬,‫ َپ َرندوش‬,‫ ارسال‬,‫ار‬ ‫ بوس‬bheğh: outside
‫ پ ار‬,‫پ روز‬
bazda: bad ‫ ُجز‬, ‫ ب دس‬, ,‫ جز‬,۳‫ از‬, ‫ا‬
âzarm: honor
‫ فژگند‬,‫ فژا ن‬، ‫ فژا‬,‫ فژاغند‬,‫ فژ‬bhel: to swell
‫آزرم‬ ,‫ برگ‬,‫رسم‬ َ ‫ َب‬, ‫ ال‬,‫ الش‬,‫آنفلوآنزا‬
bêgânak: stranger
baba: baby words ,‫ بودجه‬,‫ ل ت‬،‫ ل ط‬,‫ ل ه‬,‫لغم‬
‫ب انه‬ ُ َ
َ ‫قرنفل‬
‫ ب ط‬,‫ ب َ ه‬bekâr: forced labor? (not
bhendh: to bind
bačak: bad deed work?) , ‫ پیوس‬,‫ بنده‬,‫ بندر‬,‫ بند‬,۱ ‫س‬
‫ِبزه‬ ‫ ب اری‬،‫ب ار‬ ‫ فاش سم‬,‫درند‬
bâd* > see bhedh bêlûr: an indian city bhengh: to be thick
bâl: corn famous for its crystal َ
‫ دبز‬,۱‫از‬
‫ ُ لور‬,‫برل ان‬
‫ﻼل‬ bher 1: to carry
bâl-ak: wing benješk > see vanjišk ,۱‫ ار‬, ‫ ان‬,‫ اسوار‬,‫ استوار‬,‫آوردن‬
berenža : brass ,‫ بردن‬,‫ برادر‬,۳‫ َبر‬,۱‫ اره‬,‫ارجامه‬
‫ال‬
‫ برنز‬,۱‫برنج‬ ,‫ خاور‬,‫ خانقاه‬,‫ ترابری‬,‫َب د‬
balût: oak ,‫ داور‬,‫ خورن اه‬,‫ خروار‬,‫خاو ار‬
beu 1: root of muffled
‫لوط‬ ,‫ دشوار‬,‫ دشخوار‬,‫ دستور‬,‫دژوار‬
sounds
bamb: bang ,۴‫ ـ وار‬,‫ مزدور‬,‫ گ واره‬,۲‫ اه‬,‫سوار‬
۱‫ بوم‬,‫ بوف‬,‫بوت مار‬ ‫َوخشور‬
‫َم‬
beu 2: to swell bher 2: to cook
bamia: okra ‫ ا ت‬,‫بوق‬ ‫ ب َجن‬,‫ ب ان‬,‫برشته‬
‫ام ه‬
bhâ 1: to shine bher 3: to cut
bangha > see banha ,‫ فانتوم‬,۱‫ ـ فام‬,‫ فاز‬,‫ امداد‬,۱‫ام‬
‫ ب ل‬,‫ب دن‬
banha: hemp ‫ فسفر‬,‫ فتو‬,‫فانوس‬
bher 4 : bright
‫ منگ‬,‫ َبنگ‬,‫ َبنج‬bhâ 2: to speak
‫ بوره‬,‫ بور‬, َ ‫ َب‬, ‫ب‬
banz* > see bhengh ‫پزشک‬
bhereg: to shine
baoj: to rescue bhabhâ: bean
‫ برازدن‬,‫ برازنده‬, ‫ ا ل‬،‫ا لق‬
‫بوخ‬ ‫اقﻼ‬
A4
‫‪ang: to bend‬‬ ‫‪ap-vêcak: pure‬‬ ‫‪as: to burn‬‬
‫انگ‪ ,۱‬انگشت‪ ,‬انگور‪ ,‬انگول ‪,‬‬ ‫او ژه‪ ,‬ب ه‪ ,‬پرو ز‪ ,‬و ژه‬ ‫آر‪ ,‬هکتار‬
‫جوجه‪ ,‬ژوژه‪ ,‬ش نک‪ ,‬شطرنج‪,‬‬
‫‪ a.q.r: to sting‬ک نگ‪ ,‬لنگر‬ ‫‪âs: to arrive‬‬
‫عقرب‬ ‫خراسان‬
‫‪angh: compressed‬‬
‫‪ ar 1: to fit together‬آز‪ُ ,‬جوازه‪ ,‬گوازه‪ ,‬ن از‪ ،‬ن ازی‬ ‫‪âsa > see âs‬‬
‫آراس ‪ ,‬آرا ش‪ ,‬آرمئی ‪ ,‬ارتا‪ ,‬ارد‪,‬‬ ‫‪ašgab: leather worker‬‬
‫‪angwhi: snake‬‬ ‫اردش ‪ ,‬اردﻻن‪ ,‬اردوان‪,‬‬
‫اردیبهشت‪ ,‬ارم‪ ,‬ا َرم ‪ ,‬اس ندارمذ‪ ,‬اژدر‪ ,‬اژدها‬ ‫اس اف‬
‫‪anjihr: fig‬‬ ‫اسفندارمذ‪ ,‬اشو‪ ,‬پ اس ‪ ,‬پ ا ه‪,‬‬ ‫‪asksâ: axis‬‬

‫ِچرا‪ ,‬راد‪َ ,۱‬رد‪ ,‬س ندارمذ‪,‬‬ ‫آسه‬
‫انج‬ ‫َ‬
‫سفندارمذ‪ ,‬نرد‪ ,۱‬نیو اردش ‪,‬‬
‫‪anôr: watery‬‬ ‫‪âsû : to rise‬‬
‫و راس ‪ ,‬و را ش‬
‫‪ ar* 2 > see er‬انار‬ ‫آس ا‪ ,۲‬وضو‬
‫‪anta: little‬‬ ‫‪ardeba: a unit of volume‬‬ ‫‪ater: fire‬‬

‫‪ in ancient egypt‬اند‪ ,‬اندک‬ ‫آ ش‪ ,‬آذر‪ ,‬آذر ا جان‬
‫َ‬
‫‪ap: to take‬‬ ‫‪ âtos: father‬اردب‬
‫‪ ardha: swept‬آوام‪ ,‬آ فت‪ ,‬فام‪ ,۲‬وام‪ ,‬اب دن‪,‬‬ ‫آبت ‪ ,‬آتب ‪ ,‬دده‪ ,۱‬ف دون‬
‫اف‬ ‫فرارون‪ ,‬ف رون‪ ,‬ف ون‪ ,‬وارون‬ ‫‪au‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪away‬‬
‫‪apak > see apânk‬‬ ‫‪areg > see ark‬‬ ‫ا اردن‪ ,‬ا اش ‪ ,‬افتادن‪ ,‬او اردن‪,‬‬
‫‪apâk > see apânk‬‬ ‫او اش‪ ,‬اوژدن‪ ,‬اوژندن‪ ,‬خرسند‪,‬‬
‫‪arg: to shine‬‬ ‫ش اوژن‬
‫‪apa-kienak > see ap-‬‬ ‫‪ aulos: jaw‬ارز ز‬
‫‪genak‬‬
‫‪ariza: pine‬‬ ‫آرواره‬
‫‪apânk: again‬‬
‫‪ aus: to shine‬ارز‪۲‬‬
‫از‪۴‬‬
‫‪ark: to hold‬‬ ‫بهار‪ ,‬فرخار‪ ,‬هوش‪۲‬‬
‫‪apâxtara: north‬‬
‫‪ autos: self‬ارک‪ ,‬ارگ‪ ،‬ارگ ُ د‪ ,‬عسگر‬
‫ا اخ ‪ ,‬اخ ‪ ,‬اخ ‪ ,‬دخشان‪ ,‬لخ‬
‫‪arkh > see arx‬‬ ‫افندی‬
‫‪apêrân‬‬
‫‪arkhein: to rule‬‬ ‫‪avaeza > see ap-vêcak‬‬
‫و ران‬
‫ط ق‬ ‫‪avêrân; ruined > see‬‬
‫‪ap-genak: glass‬‬
‫‪armâv: date‬‬ ‫‪apêrân‬‬
‫آ گینه‬ ‫ُ‬
‫‪ av-sud: charm‬خرما‬
‫‪âpilak > see âbilag‬‬
‫‪arš > see ere‬‬ ‫افسانه‪ ,‬افسون‬
‫‪apo: off‬‬
‫‪arš: truth‬‬ ‫‪aw: bird‬‬
‫آ ـ ‪ ,۱‬آ ادانا‪ ,‬آخ ‪ ,‬آراس ‪,‬‬
‫آرا ش‪ ,‬آغار‪ ,‬آغاردن‪ ,‬آغار دن‪,‬‬ ‫ارش ا‬ ‫خاو ار‪ ,‬خا ه‪ ,‬وای‪ ,۲‬و ش‬
‫ُ‬
‫‪ aršya > see arš‬آغاز‪ ,‬آغر ‪ ,‬آغردن‪ ,‬آغش ‪ ,‬آفدم‪,‬‬ ‫‪àwar: he damaged‬‬
‫آ ندن‪ ,‬آمادن‪ ،‬آماده‪ ,‬آمدن‪,‬‬
‫‪arx: master‬‬ ‫عار‪ ,‬عوار‬
‫آهخ ‪ ,‬آه خ ‪ ,‬آورد‪ ,‬آینده‪,‬‬
‫ُ‬ ‫آرشیو‬ ‫تکت‪,‬‬ ‫آرش‬ ‫‪awd‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪strange‬‬
‫اخته‪ ,‬اف ار‪ ,‬افدم‪ ,‬خشودن‪,‬‬
‫‪ arzan: millet‬خش دن‪ ,۲‬س‪ ,‬پوست‪ ,‬س اردن‪,‬‬ ‫افدستا‬
‫س دن‪ ,‬عف ته‪ ,‬ف ار‪ ,‬وارون‬ ‫ارزن‪ ,‬ارژن‬
‫‪A3‬‬
‫‪ab 1: water‬‬ ‫‪aig-: goat‬‬ ‫‪algwh: worth‬‬
‫آب‪ ,۱‬آب‪ ,۲‬آ ان‪ ,‬آ خست‪,‬‬ ‫ازگ‪۲‬‬ ‫ارج‪ ,‬ارجاسپ‪ ,‬ارز‪ ,۱‬ارزش‪,‬‬
‫آ خور‪ ,‬آبرو‪ ,‬آب ز‪ ,‬آب ن‪ ,‬آ شن‪,‬‬ ‫ارز دن‪ ,‬ارژنگ‪ ,‬ورج‪ ،‬ورجمند‬
‫ُ‬
‫‪ aios: metal‬آب ک‪ ,‬آخر ‪ ،‬آخور‪ ,‬آس‪ ,‬آس اب‪,‬‬ ‫‪âlu > see âlag‬‬
‫ُ‬
‫آفتاب‪ ,‬آوند‪ ,۲‬آو شن‪ ,‬اِ ب ق‪,‬‬ ‫آهن‪ ,‬ا ُ خشت‬
‫ّ‬
‫‪ aiw: vitality‬ابهت‪ ,‬ان یق‪ ,‬در ا‪ ,‬زاب‪ ,‬زهاب‪,‬‬ ‫‪âluk > see âlag‬‬
‫برنا‪ ,‬جاو د‪ ,‬خدا‪ ,‬خدیو‪ ,‬خواجه‪ ,‬ناب‬ ‫‪amalaka: emblic tree‬‬
‫‪ab 2: father‬‬ ‫ناخدا‬ ‫آملج‪ُ ,‬‬
‫آمله‬ ‫ُ‬
‫‪ ak: sharp‬ابراه م‪ ,‬بوزنه‬ ‫‪am-bak > see ham-bak‬‬

‫‪abâ: to assemble together‬‬ ‫آس‪ ,‬آسمان‪ ,‬آس اب‪ ,‬ا سان‪,‬‬ ‫‪ambarôt > see amrôt‬‬
‫افسان‪ ,‬افسان دن‪ ,‬اقاق ا‪ ,‬ادآس‪,‬‬
‫سای دن‪َ ,‬سخ ‪ ,‬سنج دن‪ ,‬سنگ‪ ,‬ازار‪ ,‬ازر ان‪ ,‬واچار‬ ‫‪ambhi: around‬‬
‫نجن‪ ,‬اب شم‪ ,‬ا سان‪,‬‬ ‫آست ‪ ,‬ا َبر َ‬
‫‪abâr: lead‬‬ ‫سوهان‪ ,‬فسان دن‬
‫افتال دن‪ ,‬افراخ ‪ ,‬افراز‪ ,‬افراش ‪,‬‬
‫آ ار‬ ‫‪akos‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪suffix‬‬ ‫‪indicating‬‬
‫افرنگ‪ ,‬افروخ ‪ ,‬افزودن‪ ,‬افسار‪,‬‬
‫‪small size‬‬
‫‪âbilag: blisters‬‬ ‫افسان‪ ,‬افسان دن‪ ,‬اف ‪ ,‬افسوس‪,‬‬
‫ـک‬ ‫افشاندن‪ ,‬افشون‪ ,‬افغان‪ ,‬افکندن‪,‬‬
‫آ له‬
‫‪akostan > see akustan‬‬ ‫ان ‪ ,‬اورنجن‪ ,‬اورنگ‪ ,‬رش ‪ ،‬رشته‪,‬‬
‫‪âdhâmah: earth‬‬
‫‪akru: tear‬‬ ‫ر سمان‪ ,‬ر س دن‪ ,‬ر ش ‪ ,‬شتاب‪,‬‬
‫آدم‬ ‫شتاف ‪ ,‬ش ار‪ِ ,‬شکردن‪ ,‬فتال‪,‬‬
‫ارس‪ ,‬اشک‬ ‫فراز دن‪ ,‬فزون‪ ,‬فسار‪ ,‬فسان دن‪,‬‬
‫‪ag: to drive‬‬
‫‪ aksas > see asksâ‬آژا س‪ ,‬تراز‪ ,‬ترازو‪ ,‬جواز‪ ,‬طراز‪,‬‬ ‫فغان‬
‫‪ akustan: hang‬گواز‬ ‫‪amča: plough‬‬
‫‪agaru: to hire‬‬ ‫آ س‬ ‫آماج‬
‫‪ akwa: water‬اجاره‪ ,‬اجرت‪ ,‬انج ل‬ ‫‪âmon: full‬‬
‫‪agaruh: aloe wood‬‬ ‫آله‪۲‬‬ ‫آمودن‪ ,‬ابرآمون‬
‫‪ al 1: beyond‬عود‪ ,‬فلوت‬ ‫‪a'.m.r: to command‬‬
‫‪âgerepta: premeditated‬‬ ‫آرا‪ ,‬آلرژی‪ ,‬ارا ‪ ,‬اران‪ ,‬اردﻻن‪,‬‬ ‫م زا‬
‫‪crime‬‬ ‫ان ‪ ,‬ان ان‪ ,۱‬ایران‪ ,‬ایران ــج‪ ,‬ای ج‪,‬‬
‫ایرمان‬
‫‪amrôt‬‬ ‫‪: pear‬‬
‫ا رفت‬
‫امرود‬
‫‪agh(lo): fear‬‬ ‫‪al 2: to grind‬‬
‫آخ‪ ,‬آ ‪ ,‬آ ل‪ ،‬آ له‪ ,‬اخ‪ ,‬ا ِفد‪,‬‬ ‫آرد‬
‫‪an‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪breath‬‬
‫‪ âlag: a kind of plum‬افد دن‪ ,‬ا‬ ‫اهورا‪ ,‬اهورامزدا‪ ,‬اورمزد‪ ,‬برزخ‪,‬‬
‫دوزخ‪ ,‬هرمز‪ ,‬هورمزد‬
‫‪ağra: limit‬‬ ‫‪ an 2: other‬آلو‪ ,‬هلو‪ ,‬هل ک‬
‫‪ a-lâlak: red‬ان ان‪۲‬‬ ‫آن‪ ,۲‬اندر‪ ,۲‬دراندر‪ ,‬اندر‪,‬‬
‫‪agurru: baked clay‬‬ ‫آﻻله‪ ,‬ﻻل‪ ,۲‬ﻻلس‪ ,‬ﻻل ‪ ,‬ﻻله‪,‬‬ ‫دخ اندر‪ ,‬مادراندر‬
‫آجر‪ ,‬آ ور‬ ‫‪ an 3 > see ne 1‬ﻻله سار‪ ,‬لعل‬
‫‪âi: hay‬‬ ‫‪âlêiô: to wander‬‬ ‫‪anbân: a bag made of‬‬
‫آی‪ ,‬ای‬ ‫آواره‬ ‫‪,‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫آوار‬ ‫‪sheep hide‬‬
‫‪alek: to ward off‬‬ ‫ان ان‪ ،‬ان انه‬
‫‪ai* > see i 1‬‬
‫ّ‬
‫‪ ang: coal‬اسکندر‪ ,‬ﻻ ‪ ,‬لجه‪ ,‬ل‬
‫‪aidh: to burn‬‬
‫انگشت‬
‫ِ‬
‫اِ ِتر‪ ,‬اث ‪ ,‬خشت‪ ,۱‬ه م‪ ,‬ه مه‬
‫‪A2‬‬
Index of Roots
With derived Persian Words
Table of Contents
A Brief Description
Index of Roots A2-A27
Index of Words A29-A69
Persian Dictionary 400 – 1*
References
Guide for Reading the Charts
Persian Preface
* Reverse Pagination
Pagination of the Persian Dictionary is from right to left.
A Brief Description
This Persian Etymology book is arranged as a dictionary of Persian

words where the derivation of each word and the evolution of its
meaning from its Indo-European root(s) are displayed in a simple
chart as shown in the samples below. Persian words from Semitic
and other roots are also included.
This dictionary explains the etymology of over 3400 Persian words.

Their derivation paths pass through some 40 different languages. An
index of words is provided for each language. The original meanings
of words, if different from their current usage, are shown in
quotations.
mind :‫هم شه‬ "‫"روح عاقل‬ :‫اهورامزدا‬

men 1: to think ‫فکر کردن‬ Men-dh: to learn madz-dha: Ahurâmazdâ: "wise
PK:726 PK:730 done learning, spirit", God
wise
Indo-European (‫اهورامزدا )اهورا‬
dhê 2: to do, set ‫ چ دن‬،‫انجام دادن‬ AD, KL:1095
AD:1512, PK:235 ‫ هرمز‬،‫ هورمزد‬،‫ ارمزد‬،‫اورمزد‬

Indo-European
Avestan MO:400
an 1: breath ‫ دم‬،‫نفس‬
ahu, ahura: life, spirit, world
PK:48, KL:41,1095, TV:6
KL, PK:48
333
‫ا‬ ‫ اروا‬،‫ازار‬ :‫ت م‬

Chinese Sogdian Persian
tien: store, shop ‫ ازار‬،‫فروش اه‬ Tien: bazaar, inn tîm: bazaar, caravansary (‫ )ت مچه‬۱‫ت م‬
AG2:63 AG2:63, GR:394 AG2:63, MO, BQ:547
759
yoke :‫هم شه‬ "‫"عدل و م ان‬ :‫قسط‬

yeu 1, yauj*: to zugon: yoke, arm qist: balance, qest: justice, loan payment ‫قسط‬
join, harness of a pair of scale, justice
balances, scale qestâs: balance, scale ‫قسطاس‬
‫ مهار کردن‬،‫جفت کردن‬ BR:346
‫سنجــم راز م ـ ــد‬ ‫ــقس ــطا‬
PK:509, BR:346,
PK:509, CH:217 RB:498 ( ‫که جو سنگش بود قسطای لوقا )خاقا‬
MO:2674
1593
gypsum :‫هم شه‬ ‫گچ‬

Akkadian Avestan Old Persian Pahlavi Persian
gassu: mortar vîčiča: mortar, gypsum gač: chalk gac gač: chalk ‫گچ‬
‫ مﻼت‬، ‫ِ ل بنا‬ PH:199 PH:199 BQ:1776 TV:310
PH:199 NOTE- MO and HM:90 derive Old Persian "gač" through Arabic "jass" (same root)
1772
Persian Etymology
from Indo-European and other Roots
Copyright © 2024, Dr. Ali Nourai

ISBN Paperback 979-8-218-34167-1
Library of Congress Control Number: 2023924494
Rev. date: 2/4/2024
All rights reserved. No part of this book may be used or reproduced in any
manner without written permission from the author except for brief quotations.
Publisher’s Cataloging-in-Publication Data
Names: Nourai, Ali, 1953- .

Title: Persian etymology : from Indo-European and other roots / Dr. Ali Nourai.
Description: 2024 edition. | Dublin, OH : Lexis Books Publishing, 2024. |
Includes b&w language charts. | Includes indexes and bibliographic
references. | Summary: Displays the etymology of over 3400 Persian
words from Indo-European and other roots in simple charts. Their
derivation paths pass through 40 different languages. A word index is
provided for each language. The original meanings of words, if different
from their current usage, are shown in quotations.
Identifiers: LCCN 2023924494 | ISBN 9798218341671 (pbk.)
Subjects: LCSH: Persian language – Etymology – Dictionaries. | Iranian
languages – Etymology – Dictionaries. | Indo-European languages –
Etymology – Dictionaries. | BISAC: FOREIGN LANGUAGE STUDY / Persian.
Classification: LCC PK6363 N68 2024 | DDC 491 N--dc23
LC record available at https://lccn.loc.gov/2023924494
Lexis Books Publishing

Printed in the United States of America
Persian
Etymology
From
Indo-European and other
Roots
Dr. Ali Nourai

فرهنگ اشتقاق واژه های فارسی

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

فرهنگ اشتقاق واژه های فارسی

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

)‫ ترتیب صفحات کتاب در این فایل معکوس گشته (از آخر به اول‬،‫برای تسهیل استفاده از فایل‬

Persian Etymology from Indo-European and other Roots

Copyright © 2024, Dr. Ali Nourai

Library of Congress Control Number: 2023924494

Rev. date: 2/4/2024

Publisher’s Cataloging-in-Publication Data

Names: Nourai, Ali, 1953- .

Lexis Books Publishing

‫حروف داخل ] [ براي نوشتن لغات در متون انگليسي ميباشد‪.‬‬

.‫ه ی دل شود‬ ‫این حرف ا‬

‫از افعال‬ ‫پ شوند ع‬ ۱‫آـ‬

۱- ‫ آن‬:‫مقا سه‬ ‫پ شوند ن‬ ۲‫آـ‬

Punjab :‫هم شه‬ ‫مایع‬ :۱‫آب‬

‫آ اد‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آ ادان‬

۱‫آب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آ ان‬ ‫اف‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آ افت‬

‫ج ره‬ :‫آ خست‬

‫محل آب خوردن جانور و آد‬ :‫آ خور‬

۲‫آب‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آبرو‬

‫ ز ن‬،‫ آب‬:‫هم شه‬ ‫قایق‬ :‫آب ن‬

upon, calorie :‫هم شه‬ ‫بهار‬ :‫آ سال‬

contain :‫هم شه‬ ‫آس‬

‫آو شن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آ شن‬ ‫شاردن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آ شار‬

‫ گون‬+ ‫ آب‬:‫مقا سه‬ ‫ش شه‬ :‫آ گینه‬

ebony :‫هم شه‬ ‫آبنوس‬

‫ان یق‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آب ک‬

‫آبت‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آتب‬

atrium :‫هم شه‬ ‫آش‬

sphere :‫هم شه‬ ‫ سپهر‬:‫هم شه‬ "‫"کره خار‬ :‫آتمسفر‬

‫آژدن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آجدن‬

‫ز تها بر روی جامه ا نخ ا رشتۀ زر‬ ‫دوخ‬ :‫آج دن‬

tension, off :‫هم شه‬ ‫ آه خ‬:‫هم شه‬ ‫ب ون کش دن‬ : ‫آخ‬

right :‫هم شه‬ ‫ رژم‬،‫ راست‬:‫هم شه‬ ‫آدرس‬

"(‫) خ‬ ‫"از خا‬ :‫آدم‬

‫آش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آذر‬ ‫آذین‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آدینه‬

‫ رخش‬+ ‫آذر‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آذرخش‬

theater :‫هم شه‬ ‫ آینه‬:‫هم شه‬ ‫آذین‬

area :‫هم شه‬ ‫ هکتار‬:‫مقا سه‬ ‫آر‬

positive, order :‫هم شه‬ ‫ پ اس‬:‫هم شه‬ ‫آراس‬

‫آراس‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آرا ش‬ ‫رام‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫ آرامش‬، ‫آرام‬

burg :‫هم شه‬ ‫ لند‬:‫هم شه‬ ‫آرزو‬

‫ رژ‬:‫هم شه‬ ‫آرزو‬

‫زرنیخ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آرس ک‬

light :‫هم شه‬ "‫" اهوش‬ :‫آرش‬

‫ارشام‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آرشام‬

technique :‫هم شه‬ ‫ تخته‬:‫"ماهر در ار ساختمان" هم شه‬ :‫آرش تکت‬

archive, architect :‫هم شه‬ " ‫"پرونده های دول‬ :‫آرشیو‬

‫ا َرم‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آرمئی‬ ‫ارغنده‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آرغنده‬

elbow :‫هم شه‬ ‫آرنج‬

well :‫هم شه‬ ‫ آور‬:‫هم شه‬ ‫آری‬

Ireland :‫هم شه‬ ‫ ایران‬:‫هم شه‬ "‫ف‬ " :‫آر ا‬

‫ر ـ ــغ‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آر ــغ‬

anger :‫هم شه‬ ‫ ن از‬:‫هم شه‬ ‫آز‬

nation, Noel :‫هم شه‬ ‫آزاد‬

courtesy :‫هم شه‬ ‫آزار‬

‫آزار‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آزردن‬ ‫آژدن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آزدن‬

"‫"دخ هم شه جوان‬ :‫آزرم دخت‬

measure, parameter :‫هم شه‬ ‫آزما ش‬

‫آج دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آز دن‬ ‫آزما ش‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آزمودن‬

gun, offend :‫هم شه‬ ‫سوراخ کردن‬ :‫آژدن‬

‫آج دن‬ ‫ـ رج ع شود ه‬ ‫آژ دن‬

‫ پ غار‬:‫هم شه‬ ‫آژر‬

eager, edge :‫هم شه‬ ‫ سنگ‬:‫هم شه‬ ‫سنگ‬ :‫آس‬

stand :‫هم شه‬ ‫آستان‬

wear, vest :‫هم شه‬ ‫آس‬