LOKALNE ŚRODOWISKA WYCHOWAWCZE

prof. UAM dr hab. Agata Matysiak-Błaszczyk

Wykład 5.
Czas wolny dzieci i młodzieży zamieszkującej na terenach miejskich

Obecnie:
- występuje deficyt i kurczenie się czasu wolnego (M. Castells)
- brak czasu stał się normą, stylem życia
- panuje paradoks czasu wolnego jako czasu obowiązkowej kulturowo
konsumpcji, zabawy, rozrywek i ekscytujących wrażeń (forma przymusu
społecznego P. Bourdieu, A. Lipski)
- mamy kulturę nadmiaru i przesytu wielkomiejskiego dziecka (G. Simmel) z
jednoczesnym nienasyceniem (konsumpcyjny aspekt czasu wolnego)

Czas wolny dzieci i młodzieży w interpretacjach pedagogiki społecznej:

● środowisko życia - dialektyczny związek jednostki ze światem
● środowisko przyrodnicze - kontakt dzieci i młodzieży z przyrodą
● środowisko kulturowe - korzystanie przez dzieci i młodzież z dóbr kultury i
dziedzictwa narodowego
● środowisko społeczne - rodziny, grupy rówieśnicze, instytucje edukacyjne i
mass media mają znaczący wpływ na formy i sposoby spędzania czasu
wolnego przez dzieci i młodzież

Czynniki wpływające na organizację czasu wolnego dzieci i młodzieży:

+ poziom wykształcenia rodziców
+ pochodzenie społeczne
+ tradycje rodzinne
+ warunki socjalno-bytowe
+ moda

“Im mniej czasu, tym wyższy status; im więcej masz czasu, tym mniej jesteś ważny”
~J. Gleick
Trudności:
- brak dostępności i różnorodności terenów i urządzeń
- brak przemyślanego organizowania czasu wolnego przez rodzinę
- brak racjonalnie przemyślanej organizacji czasu pozalekcyjnego ucznia
- niedostateczna troska instytucji wychowawczych o stwarzanie warunków do
pożytecznego spędzania czasu wolnego
- niezrozumienie przez dorosłych roli czasu wolnego w rozwoju i wychowaniu
młodych ludzi
- przeciążenia psychiczne i fizyczne dzieci i młodzieży
Miasto jako środowisko spędzania czasu wolnego:
● miasto oferuje wiele opcji pozwalających na zaspokojenie podstawowych, jak
i rekreacyjnych i rozrywkowych potrzeb
● dzieci i młodzież miejska jest zależna od codziennego funkcjonowania
instytucji organizujących ich czas wolny (zajęcia odbywają się w godzinach
popołudniowych i wieczornych)
● miasto oferuje dzieciom i młodzieży bogatą ofertę do spędzania czasu
wolnego: cechuje się nagromadzeniem dóbr kulturalnych i rozmaitych
instytucji, w których młodzi ludzie mogą rozwijać swoje hobby, pasje,
zainteresowania

Wybrane wyniki badań:

- Małgorzata Prokosz: kultura wyższego rzędu jest zastępowana przez kulturę
popularną
- raport “Dzieci po szkole - wolne czy zajęte”: 39% młodszych dzieci
szkolnych poświęca ok. 1-2h dziennie na odrabianie lekcji. Starsze dzieci
poświęcają już 3-4h
- Anna Martyka: najpopularniejszą formą spędzania czasu dzieci z klas IV-VI
szkoły podstawowej jest oglądanie telewizji i granie w gry komputerowe
- 26% dzieci w wieku przedszkolnym i z klas I-III szkoły podstawowej nie
spędza czasu wolnego poza domem

Wnioski dla praktyki pedagogicznej:

● organizowanie przestrzeni miejskiej dla potrzeb dzieci i młodzieży
● przybliżanie dzieciom miejskiej mapy możliwości kreatywnego spędzania
czasu wolnego
● partycypacja dzieci i młodzieży w tworzeniu miejskich miejsc spędzania czasu
wolnego
● wychowanie dzieci i młodzieży do czasu wolnego
● wsparcie finansowe nauczycielskich projektów, których celem jest kreatywne
spędzanie czasu wolnego dzieci i młodzieży poza obiektami miejskimi