ÂLI BEY / ESKi TÜRK OYUNLARI 2

BM kitaptaki oyunların Fikir ve Sanat Mitos&Boyut Tiyatro Yayınlan • Tiyatro/Oyun Dizisi 121
Eserleri Yasasından ve yasalardan
kaynaklanan tüm hakları uyarlayana aittir.
Yayınlanan oyunların sahnelenmesi,
oynanması, herhangi bir amaçla
eserlerden yararlanılması ancak ÂLİ BEY
eser sahibinin iznine bağlı olduğundan, ,
kişi veya kurumlarla, kuruluşların
bu kitaptaki günümüz Türkçesine uyarlanmış
oyun metinleri için
uyarlayana doğrudan (veya yayınevimiz aracılığı ile)
ESKİ TÜRK OYUNLARI 2
başvurmaları zorunludur.

AYYAR HAMZA
[Moliere'in Leş Fourberies de Scapin adlı oyunundan]

KOKONA YATIYOR
[Eugene Grange ve Vıctor Bernard'ın
Madame esi couchee adlı oyunundan]

MitosBoyut Tiyatro Yayınlan

Oyun Dizisi 121 Eski Türk Günümüz Türkçesine Uyarlayan:
Oyunları 2 / Âli Bey 1. Basım: T. Yılmaz Öğüt
Ekim 2001

Baskı: Yeni Güven Matb.-Topkapı-İstanbul; Tel 567 69 20

ISBN 975-8106-98-3

TEM. Yapım Yayıncılık Ltd. Şti. Mitos

B OYU
Ağa Çırağı Sok. 7/2 Gümüşsuyu-80090 İstanbul T
Tel: 212. 249 87 37-38; Fax: 212. 249 02 18
 "ESKi TÜRK OYUNLARI DİZİSİ"
ÜZERİNE...
T. Yılmaz Öğüt
"Eski Türk Oyunları" adlı yeni dizide, tiyatro edebiya-
tımızın günümüzden ne yazık ki 150 yıl kadar bile geriye
gitmeyen başlangıç dönemiyle, Cumhuriyet dönemimizin
iÇiNDEKiLER 'Eski Türk ilk yıllan arasındaki kısa bir zaman aralığında yazılmış
eserler yayınlanacaktır.
Oyunları Dizisi" Üzerine, ...5
Sözü edilen bu sürece ilişkin oyunlar. Cumhuriyet dö-
nemi ve çağdaş tiyatromuzun gelişmesini hazırlamış ve
Ayyar Hamza,... 7
günümüz Türk tiyatro edebiyatının kişiliğinin oluşmasına
yardımcı olmuş, edebiyat tarihi açısından göz ardı edile-
Kokana Yatıyor,... 67
meyecek çalışmalardır. Ne yazık ki, bir iki istisna dışında,
Âli Bey'in Yaşamı-Oyunları,... 93 artık en azından 60 yıldır bu oyunlar yayınlanmamakta-
dır. Eski baskılar bulunup yararlanılmak istendiğinde ise,
dil nedeniyle, okunma ve sahnelenme zorluklan ortaya
çıkmaktadır. Böylece, genç kuşaklar bu eserleri okuyama-
makta, yakından tanıyamamakta ve izleyememekte, an-
cak varlıklarını bilmekle yetinmektedirler.
Bugün, yaklaşık 2500 yıllık bütün dünya tiyatro edebi-
yatına ait eserleri, günümüz Türkçesiyle okuyup izleyebi-
lirken, 150 yıllık kendi tiyatro edebiyatımızın geçmişinden
uzak kalmaktayız. Yeni diziye, işte bu eksikliğin gideril-
mesine yardıma olmak amacıyla başlandı.
Bu yayınla, eski oyunlanmızın tiyatro yaşamımızda
tekrar gündeme geleceğini, bunlardan çağdaş uyarlamalar
yapılarak, yepyeni oyunlann ortaya çıkanlması yolunun
deneneceğini umut ediyoruz.
Oyunlan günümüz Türkçesine uyarlama çalışmamız-
da şu ana ilke göz önünde tutulmuştur:
Özeün yazımında olmayan hiçbir diyalog, sahne, rep-
 lik bu oyunlara eklenmemiş ya da özgün metinden her-
hangi bir pasaj çıkarılmamıştır. Sadece, o döneme ilişkin
konuşma biçimi, cümle kuruluşu ve sözcükler, günümüz
konuşma ve sahne diliyle sözcüklerine uyarlanmıştır.
Özetle, oyunun konusunda, gerek anlam gerek eylem ba-
kımından hiçbir sapma, boşluk ve fazlalık yaratılmamıştır.
Yayınlanacak oyunlar, bu dönem yazarlarımızın özgün
oyunlarıyla, Batı'dan, genellikle Moliere'den alınmış eser-
lerden yaptıkları ve Türk yaşam biçimine oturtulmuş
uyarlama oyunlan olacaktır. (Yazarların oyun çevirileri AYYAR* HAMZA
yayınlanmayacakhr.)
Bu yeni dizinin ilk oyunlan olarak, Ahmet Vefik Paşa'-
dan Zoraki Tabip, Âli Bey'deh Ayyar Hamza ve Kokona Yatı- Üç Bölüm
yor, Recaizade Ekrem'den Çok Bilen Çok Yanılır, Teodor Ka-
sap'tan İşkilli Memo ve Pinti Hamit, Feraizcizade Mehmet
Şakir'den İlk Göz Ağrısı adlı eserlerin basımı kararlaştırıl-
mıştır.
Türk tiyatro sanatçılarının, genç tiyatro oyuncu ve yö-
netmenlerinin, geleneksel tiyatromuza yakınlık duyan bü-
tün tiyatroseverlerin bu diziye gösterecekleri ilgi, yayıne-
vimizin bu döneme ilişkin oyunların yayınını sürdürme-
sinde etkili ve yönlendirici olacaktır.
 Ayyar Hamza

BiRiNCi BÖLÜM

SENA İşte bu kötü bir haber! Demek babam geliyor ha?

YAVER Evet efendim.
SENA Bu sabah mı?
KiŞiLER YAVER Bu sabah.
SENA Beni de evlendirecek öyle mi?
MUHTEREM : Sena ve Eda'nın babası. YAVER Evet efendim.
ZUHURİ : Nimet ve Ziba'nın babası. SENA Zuhuri Efendinin kızını mı almak istiyor?
SENA : Muhterem'in oğlu, Ziba'nın sevgilisi. YAVER Evet, Zuhuri Efendinin kızını.
NİMET : Zuhuri'nin oğlu, Eda'nın sevgilisi. SENA Kızı Mısır'dan geliyor mu dedin?
EDA : Muhterem'in kızı, Nimefin sevgilisi. YAVER Evet efendim; özellikle bu iş için.
ZİBA : Zuhuri'in kızı, Sena'mn sevgilisi. SENA Bunları sana amcam söyledi, öyle mi?
HAMZA : Nimefin uşağı. YAVER Evet efendim, amcanız söyledi.
YAVER : Sena'ran uşağı. SENA Babam kendisine yazmış demek.
HALİME : Ziba'nın sütninesi.
YAVER Evet efendim.
ZİVER : Esirci'nin adamı.
SENA Amcam bizim işleri duymuş ha?
YAVER Evet efendim, olan biteni biliyor.
Olay İstanbul'da geçer.
SENA (Kızarak) Sen de söz söylemeye nazlanıyorsun!
Hepsini anlatsana!
YAVER Başka anlatacak bir şey yok ki, siz hepsini söyle-
diniz, her şeyi benden iyi biliyorsunuz.
SENA (Kaygıyla) Aman Yaver! Ben şimdi ne yapayım? Ba-
na bir akıl ver.
YAVER Vallahi efendim, ben de sizin gibi ne yapacağımı
bilmiyorum, şaşırdım kaldım. Biri olsa da ikimize
akıl verse.
SENA Babamın bu dönüş haberi çok kötü oldu.
YAVER Bir de bana sorun!
SENA Babam yaptıklarımı duyunca kim bilir nasıl azar-
layacak bizi.
YAVER Yalnız azarlasa canıma minnet! Allah vere de o
 ne iş olursa olsun elimden zor kurtulur. Ama ne
10 Ayyar Hamza var ki, insanlar bu becerimin değerini doğru takdir
kadarla yakayı kurtarsak! Çocuklan için yaptığım edemediklerinden benim hakkımda ileri geri
görevin karşılığı biraz acı olacak her halde. Yiyeceğim konuşuyor-
sopaların aasıru sırtım şimdiden hissediyor.
SENA Aman yarabbi! Bu beladan yakayı nasıl kurtaraca-
ğım ben!
YAVER Bunu önceden düşünseydiniz de yakayı ele ver-
meseydiniz siz de...
SENA Canımı sıkıp durma sen de şimdi! Araba bozul-
duktan sonra yol gösteren çok olur.
YAVER Daha çok sizin sevgililerinizin durumu canımı sı-
kıyor benim.
SENA Şimdi ben ne yapayım? Ne halt edeyim?
(Hamza girer)
HAMZA Hayrola Sena Beyefendi, ne var, ne 'oluyor? Si-
zi üzüntülü görüyorum.
SENA Ah Hamza'ağım sorma! Aklım başımda değil, ne
yapacağımı şaşırdım. Ne şanssız adamım ben...
HAMZA Ne oldu?
SENA/ Başıma gelenlerden haberin yok mu?
HAMZA Hayır.
SENA Zuhuri Efendi ile babam geliyormuş Mısır'dan;
beni evlendireceklermiş.
HAMZA İyi ya. Bunda üzülecek ne var?
SENA Ah, sen benim neden üzüldüğümü bilmiyorsun.
HAMZA Bilmiyorum, ama söyleyin bakalım ne var? Bir
çaresini buluruz herhalde. Bilirsiniz, ben sizin gibi
genç beylerin işlerini halletmeyi severim.
SENA Ah Hamza, eğer sen benim derdime çare bulursan,
bana büyük bir iyilik yapmış olursun.
HAMZA Allah bana zorluklan çözme becerisini vermiş,
 Ayyar Hamza insanlar alınıp satılırdı; bu işleri yapanlara da "esirci" denirdi.
11
lar. Bu yoldaki ustalığım sayesinde birçok zorda
kalmış insanın işlerini yoluna koydum. Yani,
övünmek gibi olmasın, benim hallettiğim işleri
becerecek kimse yok gibidir. Ama ne yazık ki, artık
zamanımızda böyle şeylere değer veren kalmadı.
Geçende böyle bir iş yüzünden bayağı canımı sıktılar;
o günden beri hiç kimsenin işine bakmıyorum artık.
SENA Ne zaman? Nasü iş?
HAMZA Resmi daireye bir işim düşmüştü de...
SENA Resmi daireye mi?
HAMZA Evet, nasıl olduysa bir kargaşaya gelmiştik.
SENA Sen mi?...
HAMZA Evet, hokkabazlık yapalım derken, nerdeyse
hokkanın altında kalıyorduk; bu yüzden o günden
beri artık dünyaya küstüm. Her neyse... sözünüzü
kestim, affedersiniz. Buyrun bakalım, derdiniz ne
imiş anlayalım...
SENA Biliyorsun, babamla Zuhuri Efendi ticaret amacıyla
Mısır'a gitmişlerdi.
HAMZA Evet, biliyorum.
SENA Zuhuri Efendi, oğlu Nimef in gözetimini sana, ba-
bam da benim gözetimimi Yaver'e bıraktı.
HAMZA Evet, ben görevimi hakkıyla yerine getirdim.
SENA Onlar gittikten kısa bir müddet sonra Nimet, nasıl
olduysa, Esirci* Emine Molla'nın evinde bir Çerkeş
kız görüp ona abayı yakti değil mi?...
HAMZA (Öksürerek) Evet, öyle oldu.
SENA Onunla nasıl teklifsiz görüştüğümü, birbirimizi
çok sevdiğimizi bilirsin. Bir gün derdini bana açtı; beni
Emine Molla'nın evine götürüp kızı gösterdi. Güzel
sayılır; ancak ben onun kadar güzel bulmadım kı-
* Esirci: Osmanlılar döneminde, başka ülkelerden getirilen
 gibi görünürdü. Sırtında bin yerinden yamalı
12 Ayyar Hamza rengi atmış bir elbise, ayağında yırtık yün
zı. Her neyse, ondan sonra her gün, başka laf yok çoraplar, başında ise paçavra gibi bir yemeni...
hep bu kızdan söz eder olduk. "Bana bunu dedi, öyle iken bile, ona bakanın
•'-;i-_.
şunu söyledi," filan gibi konuşmalar işte...
Anlayacağın, gece gündüz hep o konuştu, bana kafa
sallattı. Bazen de, "Can kulağıyla dinlemiyorsun,
beni baştan savu-yorsun, sen aşk, sevgi nedir
bilmiyorsun," diye sitem
ederdi.
HAMZA Buraya kadar üzülecek bir şey görmedim;
sonucunu anlayalım hele.
SENA Bir gün yine her zaman yaptığımız gibi esirci
Emine Molla'nın evine giderken, yolda
Şehzadebaşı'nda Acemoğlu Sokağındaki evlerin
birinden gelen acı bir ağlama sesi işittik. Yandaki
komşusu, yaşlı kadına sebebini sorunca, kadın içini
çekerek, "Ah evladım, bu zavallıların halini Allah
kimseye vermesin. Pek acınacak haldeler, istersen
gidip görün," deyince ben de merak ettim.
HAMZA Bakalım sonu nereye varacak, Eee? SENA
Nimef i zorladım, eve girdik. Bir de baktık ki, yaşlı bir
kadın can çekişiyor. Yanında bir yaşlı bakıcı ka-
. _ dmla bir kız ağlayıp duruyorlar. Bizi görünce
başlan-
m örttüler; çok üzüntü içinde olduklarından fazla
örtünmediler. Kıza dikkat ettim. Bir de ne göreyim?
Kız bir dünya güzeli, bir afet!... Üzüntüden
güzelliği ve çekiciliği azalacağına aksine artmış!
Bunu görünce aklım fikrim karıştı, ne yapacağımı
şaşırdım kaldım.
HAMZA Eeee?
SENA Ancak o kadar fakirdiler ki, anlatması mümkün
değil. O perişanlık içinde melek olsa cadaloz biri
 Ayyar Hamza
şıyordu.
HAMZA Bela baş göstermeye başladı.
SENA Ah Hamza'ağım, onu görsen, benim anlattıkla-
rımdan fazlasını görürdün onda.
HAMZA Gerek yok, görmüş kadar oldum.
SENA Göz yaşlan onun güzelliğini örtemesi gerekirken,
tam tersi, ağladıkça inci gibi dökülen o gözyaşlan
adeta onu süslüyordu.
HAMZA Evet, tahmin edebiliyorum.
SENA "Ah anacığım," diye can çekişen yaşlı kadının üs-
tüne kapandıkça, yüreğim parça parça oluyordu.
Böyle bir durumu kim görse üzülmez ki?
HAMZA Evet, oldukça dokunaklı bir durum. Gördükleriniz
acıma duygularınızı o kadar uyandırmış ki, kızı adeta
sevmişsiniz.
SENA Ah Hamza, en duygusuz, kaba adam bile onun du-
rumunu görseydi, ona sevgi duymaktan başka bir
şey yapamazdı.
HAMZA Elbette.
SENA Her neyse, bir iki söz söyleyip kızı teselli ettikten
sonra evden çıkak. Yolda bizim Nimet'e, "Kızı nasıl
buldun," dedim. Ne cevap verse beğenirsin, "Ah, yü-
züne bakılmaz değil, oldukça güzel," demesin mi! Bir
gücüme gitti ki, tarif edemem. Ben de, bir daha ağzımı
açıp ona bir şey söylemedim.
YAVER Ama beyefendi siz böyle bütün ayrıntılarıyla an-
latmaya kalkarsanız, bu sabaha kadar bitmez. İzin ve-
rirseniz, gerisini ben iki kelime ile anlatayım. (Hanı-
za'ya) İşte o günden beri beyefendi fitili aldı; her gün
gidip üzgün kızcağızı teselli etmedikçe rahat edemez
oldu; sonunda adeta kendi teselliye muhtaç duruma
düştü. Ancak annesinin ölümünden sonra, kıza karış-
maya başlayan dadısı, bu beyin ardı arası kesilmeyen
13
14 Ayyar Hamza
ziyaretlerinden illallah demeye, sonunda onu tersle-
meye başladı. Beyimiz dadıya hoş görünmek için şi-
rinlikler yaptıysa da fayda etmedi. Bir gün ona kızın
yakınları, "Kız her ne kadar yoksulsa da ailesi na-
muslu kimseler; evlerine sıkça girip çıkması doğru
değil, eğer seviyorsa nikâhla alsın/' dediler. Bizimki
işin zorluğunu görünce tam anlamıyla fitili aldı; bir
hayli süre düşündü, taşındı; çıkar yol olarak sonunda
Allahm emriyle kızı almaya karar verdi, işte üç gün-
den beri de güvey girdi ve muradına erdi. Anladın
mı şimdi?
HAMZA Anlaşıldı.
YAVER Şimdi de, daha iki ay sonra geleceğini
sandığımız babası da bugün çkageldi. Üstelik, Zuhuri
Efendi, Mısır'dan aldığı ikinci karısından olan kızını
onunla evlendirmek istemiyor mu? Oysa adam daha üç
gün önce evlenmiş... Aman durumu babasından sakla,
ancak amcası işi duymuş, olanı biteni biliyor. SENA Bu
belaların üstüne bir de kızın yoksulluğu ile benim
güçsüzlüğümü düşün.
HAMZA (Bir süre sessiz kalır) Bu kadar mı? Vay canına, o
kadar telaşınız bu kadar küçük, önemsiz şeyler için
hs? Geçin, geçin beyim! Bense sorunun çıkmaz nok-
tası var diye düşünmüştüm. Ah, ah Yaver! Ben seni
bir şey sanırdım, meğer pek kararsız ve tabansız
mış-sın sen. Şu kalıbına bak da utan, utan! Hiç senin
gibi bir adam, böyle çocuk oyuncağı şeyleri
halletmek için çare bulamaz mı! Yazık, yazık! Beni
bilmez misin, nice şeytan gibi akıllı geçinen herifleri
parmağımın ucunda oynatırım.
YAVER Ne yapalım? Allah bana o gücü vermemiş. Zorla
olmaz ya. Olsaydı, benim de senin gibi Adliye'de
si- Ayyar Hamza 15

SENA Ha işte, benim Ziba'cığım geliyor.

(Ziba girer)
ZİBA Ah Sena Bey, Yaver Ağanın söyledikleri doğru mu
acaba? Babanız geliyormuş; hem de sizi evlendirmek
istiyormuş?
SENA Evet Ziba'cığım; bu haberi duyunca ne hale geldi-
ğimi anlatmaya gerek yok, çok iyi bilirsin...Ne oluyor,
ağlıyorsun! Niçin? Sevgime güvenmiyor musun yoksa?
Sana olan bağlılığımdan kuşkun mu var? ZİBA Hayır,
beni sevdiğinizi çok iyi biliyorum, ancak bu
aşkın süreceğini pek sanmıyorum da... SENA Sana âşık
olan, bu dünyayı senin sevginle yaşamak için âşık olur;
seni sevmemek elde midir ki böyle söylüyorsunuz.
ZİBA Küçüklükten beri duyarım, erkekler, kadınlar ka-
dar aşklarına sadık olmaz derler. Erkeğin ateşi ani
parlar, ama çabucak sönermiş.
SENA Hayır Ziba, öyle değil; erkeklerin karakteri böyle
bile olsa, ben değilim. Beni kaplayan aşk ateşi o kadar
güçlü ki, ancak benimle toprağa gömüldüğünde sö-
necek.
ZİBA Ah ne bileyim! Ne söyleyeyim! Sözünüze, aşkınıza
inanmak isterim, ama iradeniz elinizde değil ki. Sizi
tamamen etkisi altoda tutan bir babanız var; o da si-
zi başka biriyle evlendirmek istiyor. İşte bu aklıma
geldiğinde...
SENA Yok Ziba'ağım korkma, babamın etkisi, hiçbir za-
man size verdiğim sözü bana bozduracak güçte ola-
maz. Sizden ayrılmamak için, gerekirse ailemi de
memleketimi de terk ederim ben. Bana almak istedik-
leri kızın adını bile bilmiyorum. Babamın bu niyeti,
benim onu o kadar düşman görmeme neden oluyor
A ıı_L ı_:ı:
 yeceğim sanırım.
16 Ayyar Hamza - ~ u-,o,nrian çnffukkanlı olma-
rA u

sın diye dua ediyorum. Allah aşkına, artık ağlamayın,

rica ederim. Gözyaşlannız bana çok dokunuyor, her
damlası adeta yüreğime iniyor.
ZİBA Madem ki endişelenmemi istemiyorsunuz, ben de
kendimi tutarım, ağlamam. Bakalım Allah ne göstere-
cek.
SENA Allah elbette yardımcımız olacak... ZİBA Tabii,
hareketleriniz sözünüz gibi doğru oldukça,
bundan kuşku duyulmaz. SENA İnşallah öyle
olduğunu ispat ederim. HAMZA (Kendi kendine) Eh, öyle
sıradan bir kız değilmiş,
hem oldukça da güzel!
SENA (Hamzn'yı göstererek) Bak bu adam, eğer isterse bizi
bu beladan kurtarır.
HAMZA Ben de, bir daha başkalarının işine karışmaya-
cağım diye yemin etmiştim. Ancak ikiniz de biraz
yalvarm bakalım, belki beni merhamete getirirsiniz...
SENA Öyleyse şu halimize acı da bizi bu beladan çıkara-
cak bir çare bul Hamza! HAMZA (Ziba'ya) Siz bir şey
demiyorsunuz... ZÎBA Ne diyeyim, sevdiğinizin başı için
bizi murada er-
dirin derim.
HAMZA Eh, baslca çare yok demek; insanlığımızı yapa-
lım yine, yardımcı olmaya çalışalım.
SENA Şunu bil ki...
HAMZA Susun! (Ziba'ya) Hadi siz gidin, gönlünüz rahat
olsun. (Ziba
çıkar)
Şimdi siz babanızı gayet soğukkanlı karşılamahsınız.
SENA Doğrusunu söyleyeyim mi, babamı karşılamak ak-
lıma geldikçe tirtir titriyorum; bu korkuyu yeneme-
 Ayyar Hamza 17

lısımz; sonra baskı yaparak sizi çocuk gibi kullanmaya

kalkışır. Mutlaka biraz cesur olmalısınız ki, size ne derse
desin, kekelemeden cevabını vermeyi başarabi-lesiniz.
SENA Bakalım, elimden geldiğince çabalarım.
HAMZA İsterseniz bir deneme yapalım, bakalım yapabilecek
misiniz? Yüzünüzün ifadesi cesur, başınız yukarda,
bakışlarınız kararlı olmalı...
SENA Böyle mi?
HAMZA Biraz daha...
SENA Böyle?
HAMZA Hah öyle! Çok güzel... Şimdi beni babanız kabul
edin de cesaretle cevap verin bakalım: "Seni utanmaz,
serseri, alçak... benim gibi bir babanın hayırsız evladı!
Burada olmadığımı fırsat bilip birtakım ahlaksızlıklar
yaptıktan sonra nasıl karşıma çıkıyorsun bakayım? Sana
verdiğim emeklerimin karşılığı bu mu? Haylaz! Senin
söz dinlemen bu kadarmış demek? Alçak! Cevap
versene... Babanın olurunu almadan, kendi başına sen
kalk, adı sanı belli olmayan bir kızı al! Bir de nikâh
kıydır! Cevap versene yüzsüz, cevap versene! Görelim
bakalım ne bahane gösterip ne yalan söyleyeceksin..."
Ama ne yapıyorsunuz... Diliniz mi tutuldu? Böyle olur
mu ya!
SENA Tpkı babam söylüyor sanki... Şaşırdım kaldım.
HAMZA îyi ya işte... Cevap vermeye çalışın... haydi bakalım.
SENA Yok yok... Hele ben kendi kendime bir çalışayım,
mutlaka cesur olurum, sen korkma.
HAMZA Mutlaka mı?
SENA Evet, mutlaka.
HAMZA Ha işte babanız da geliyor!
SENA Gerçek mi? Aman ben kaçayım. (Hızla çıkar)
18 Ayyar Hamza
HAMZA Durun, durun! Bana bakın hele... Kaçü, gördün
mü! Böyle erkeklik mi olur?
YAVER Ben ne cevap vereceğim?
HAMZA Sen sus, ben konuşurum. Sen benim sözlerime
uygun konuşursun.
MUHTEREM (Kendini yalnız sanarak) Hiç dünyada işitil-
miş şey midir bu?
HAMZA (Yaver'e) İşi duymuş! Hem de onu çok etkilemiş
ki kendi kendine söyleniyor.
MUHTEREM (Kendi kendine konuşması ötekilerini görene
kadar sürer) Bu ne cesaret!
HAMZA (Yaver'e) Biraz dinleyelim bakalım.
MUHTEREM Bakalım şimdi bana rie cevap verecekler?...
HAMZA Korkma biz orasını düşündük...
MUHTEREM Benden saklayıp inkâr mı edecekler?
HAMZA Bu olasılık mümkün.
MUHTEREM Ya da masal uydurup beni atlatmak mı is-
teyecekler?
HAMZA O da olabilir, mümkün...
MUHTEREM Ne söyleseler hiç fayda etmez.
HAMZA Görürüz bakalım.
MUHTEREM Ben öyle çapkınlık numaralarını yutmam.
HAMZA Ne olur ne olmaz, sen yine de yeminsiz konuş.
MUHTEREM Bu azgın oğlanı sağlam bir kazığa bağla-
manın yollarını bilirim ben...
HAMZA Biz de onu düşünüyoruz.
MUHTEREM Hele önce Yaver köpeğinin kemiklerini bir
kırayım da görsün...
YAVER Beni unuttu diye hayret ediyordum...
MUHTEREM (Hamza ile Yaver'i görerek) Maşallah, maşal-
lah! Akıllı uslu adamlar...
HAMZA Efendim, teşrifinizden ne kadar mutluluk duy-
Ayyar Hamza 19
MUHTEREM Merhaba Hamza Ağa. (Yaver'e) Doğrusu
benim uyanlarımı çok güzel tutmuşsunuz; hele oğ-
lum, benim öğütlerime uygun hareket etmiş, Allah
var ya!
HAMZA Efendim, inşallah sağlığınız yerindedir?
MUHTEREM Çok şükür. (Yaver'e) Senin sesin çıkmıyor,
şeytan! Sesin çıkmıyor!
HAMZA Seyahatinizde sıkıntı çekmediniz ya efendim?
MUHTEREM Hayır, çok rahat ettim... Yalnız sen de beni
bırakmıyorsun ki şu çapkını biraz paylayayım.
HAMZA Paylıyacak mısınız?
MUHTEREM Evet paylayacağım, belki de pataklayaca-
ğım!
HAMZA Kimi?
MUHTEREM (Yaver'i gösterir) İşte bu alçak haini.
HAMZA Niçin efendim?
MUHTEREM Niçin olacak, ben burada yokken olan bite-
ni duymadın mı?
HAMZA Evet, gerçi bazı önemsiz şeyler duydum ama...
MUHTEREM Nasü önemsiz? Bundan daha önemli ne
olabilir?
HAMZA Belki başka nedenleri vardır...
MUHTEREM Bu ne cesarettir]
HAMZA Orası öyle.
MUHTEREM Bir oğul babasının iznini almadan nasıl ev-
lenir, nasıl hanım alır! •
HAMZA Gerçi bu işte bir küçük yanlışlık var, var ama bu
kadar da gürültüye değecek şey değil.
MUHTEREM Bence kıyameti koparak şeydir. Ne demek!
Vay! Sen bu işte öfkelenecek bir şey göremiyor mu-
sun?
HAMZA Hakkınız var efendim. Ben bile, ilk işittiğimde

20 Ayyar Hamza
beye bazı acı sözler bile söyledim. Kendisine sorun
da bakın, sizin gibi gece gündüz varlığına dua edile-
cek bir babanın isteğinin tersi davrandığı için neler
söylemedim; yani benim söylediklerimi siz bile söyle-
yemezsiniz. Ancak sonradan hak verdim ona, çünkü
sanıldığı kadar haksız değilmiş..-:
MUHTEREM Ne diyorsun sen! Kendi başına adı sanı
belli olmayan bir kızla evlenecek de haklı mı olacak?
HAMZA Ne yapılır? Kısmeti buymuş. Kader...
MUHTEREM Kısmet mi? Doğrusu güzel bir özür! Öyley-
se, dünyanın cinayetini işle, hırsızlık yap, adam öl-
dür, dolandır herkesi, sonra da "Kader böyleymiş,
kaderim yaptırdı," diye özür dile ha. Oh, nerede bu
bolluk!
HAMZA Siz de efendim, sözümden bilgece anlamlar çı-
karıyorsunuz. Amacım o değil. Kendisi nasıl olduysa,
bu işe mecbur kaldı demek istiyorum.
MUHTEREM Eee, niçin mecbur oldu peki?
HAMZA Şaşılacak gibi konuşuyorsunuz. Sizin gibi aklı
başında mı olsun yani, onlar genç adamlar... Öyle
her şeyi akıla, hesaba uyduracak kadar becerileri ol-
maz ki onların, işte size bir örnek daha, bizim Nimet
Bey...-QJcadar nasihat, o kadar paylamışken o da bir
şey yaptı ki, sizin oğlunuzun yaptığı onun yanında
hiç kalır. Hem Allanınız severseniz, bir kez de size so-
rayım, siz genç olmadınız mı? Şimdikiler gibi gençli-
ğinizde hiç havailik yapmadınız mı? Benim duydu-
ğuma göre siz gençliğinizde az hovardalık yapma-
mışsınız... Bütün gün kadınların yanından ayrılmaz,
nerede güzel görseniz, ele geçirmek için peşini bırak-
mazmışsınız. MI IHTEREM Doğru, orası öyle, ancak
benim yaptıklarım
Ayyar Hamza 21
yanlış bir şey halt etmedim.
HAMZA Ne yapsın? Genç bir kız karşısına çıkıyor, ken-
disine güzel güzel davranıyor, kadınlar tarafından
beğenilmesi size çekmiş, o da kızı kendine uygun bu-
lur, sıkça gidip gelmeye başlar, bu arada içini çeker,
gözünü süzer, yani ne yapılmak lazımsa onu yapar,
kızın gönlünü çeler, kız bunu görünce uçkurunun ba-
ğı çözülecek hale gelir, yazılır, çizilir, bozulur... So-
nunda kızın ailesi duyar ve tabii kıyamet kopar...
YAVER (Kendi kendine) Vay geveze şeytan vay!
HAMZA O zaman oğlanın üzerine gelsinler de onu öl-
dürsünler miydi? Durup dururken ölmektense evlen-
mek evladır elbet.
MUHTEREM Ya, öyle mi, bana işi böyle anlatmadılar...
HAMZA (Yaver 'i göstererek) İşte buna da sorun isterseniz,
beni doğrulayacaktır.
MUHTEREM (Yaver'e) Sahiden böyle mi oldu?
YAVER Evet efendim.
HAMZA Size yalan mı söyleyeceğim?
MUHTEREM Güzel, ama kendisini öldürmeye kalkıştık-
larını gidip zaptiyeye bildirebilirdi.
HAMZA İşte bunu yapmak istemedi.
MUHTEREM Eğer o zaman öyle yapmış olsaydı, şimdi
onu boşatmak benim için daha kolay olurdu.
HAMZA Boşatmak mı?
MUHTEREM Evet.
HAMZA Boşatamazsınız.
MUHTEREM Boşatamaz mıyım?
HAMZA Evet, boşatamazsınız.
MUHTEREM Ne demek! Oğlumu öldürmeye kalkışsın-
lar da ben babalık görevimi yapmayayım?
HAMZA İyi ama, o istemez ki...
22 Ayyar Hamza Ayyar Hamza 23

HAMZA Evet. HAMZA Evet, bu gaddarlığı yapmaya gönlünüz izin ver-

MUHTEREM Oğlum mu?
HAMZA Evet oğlunuz, öyle bir şey yapsın da, o zaman
kızı korkusundan aldığını mı itiraf etmiş olsun. Hayır
hiçbir zaman olmaz! Bu, hem kendini küçük düşür-
mek, hem de sizin gibi bir insanın evlatlığına layık ol-
mamak demektir.
MUHTEREM Benim de çok umurumdaydı...
HAMZA Hayır efendim... İkinizin de namusu için oğlu-
nuz, kendi istediğiyle kızı aldığını herkese gösterme-
lidir.
MUHTEREM Tam tersi... ben ikimizin namusu için bu-
nun tam tersini söylemesini istiyorum.
HAMZA Hayır söyleyemez.
MUHTEREM Dedirttinceye kadar uğraşırım ben de.
HAMZA Diyemez diyorum ben de size!
MUHTEREM Der, yoksa mirasımdan yoksun bırakırım
onu!
HAMZA Siz mi?
MUHTEREM Evet, ben.
HAMZA Oh!
MUHTEREM Nâsüoh?
HAMZA Hiçbir şekilde mirasçı olmasını önleyemezsiniz.
MUHTEREMN.Mirasçı olmasını önleyemez miyim?
HAMZA Evet önleyemezsiniz.
MUHTEREM Evet mi?
HAMZA Evet.
MUHTEREM Allah'akıl versin sana! Ben oğlumu mira-
sımdan mahrum bırakamazmışım!
HAMZA Bırakamazsınız diyorum.
MUHTEREM Beni kim engelleyecek be herif?
HAMZA Siz kendiniz.
mez.
MUHTEREM Korkma, verir.
HAMZA Şaka yapıyorsunuz.
MUHTEREM. Ben şaka yapmam.
HAMZA Babalık duygulan sonunda etkisini gösterir.
MUHTEREM Hayır, bir şeyin etki yapacağı yok.
HAMZA Evet, evet...
MUHTEREM Sana yapacağım diyorum.
HAMZA Boş söz bence.
MUHTEREM Sen hiç durma, işin yoksa boş söz de!
HAMZA Efendim, ben sizi bilirim; siz kendinize iftira
ediyorsunuz. Kıyamazsınız, tabiatınız böyle değil.
MUHTEREM Görürsün, gerektiğinde kıyıcılığı nasıl ele
alıyörmüşüm, anlarsın... Tamam artık bu konuyu ka-
payalım. Canımı sıkıyor, bak kanım başıma sıçradı.
(Yaver'e) Haydi edepsiz herif, git şu hayırsız oğlanı
buraya çağır. Ben de gideyim, Zuhuri Efendiye işi an-
latayım.
HAMZA Efendim, bir işiniz varsa kulunuza da emir bu-
yurun.
MUHTEREM Hayır yok, teşekkür ederim. (Kendi kendine)
Ah, ah... ne olurdu, yüce Allanın elimden aldığı kız-
cağızım sağ olsaydı da, şu alçak oğlanı mirastan yok-
sun bırakabilseydim. (Çıkar)
YAVER Şenin gibi biri daha var derlerse, sakın inanma!
Aşk olsun doğrusu! Şöyle böyle herifi yumuşattın.
Ancak, bir taraftan da para sıkıntısı var, buna ne çare
bulacaksın?
HAMZA Sabret sen. Önce herifin zayıf noktasını bulmak
gerekiyordu, buldum. Şimdi bana bir adam lazım,
onu düşünüyorum... Dur bakayım, sen olur musun?
• *• l*.«^L--*«rı*>t C o v-ıL-<-» m L"i*î1Vıoı-ıî rriVvi *7*a_
24 Ayyar Hamza Ayyar Hamza 25

na ey, tek ayağının üstünde dur, eline belini koy; göz-

lerine şöyle öfkeli bir bakış yerleştir, tiyatrodaki kral-
lar gibi yürü... ha şöyle. Tamam gel arkamdan... Şim- iKiNCi BÖLÜM
di ben senin suratını ve sesini değiştirmenin çaresini ZUHURİ Evet, geçen hafta Mısır'dan gelmiş birini gör-
de bulurum. düm, bu vapurla gelmelidir diyordu. Hava uygun,
YAVER Ancak bana bak, sakın kendiri gibi benim de ya- Mısır vapuru bugün gelir. Ancak onlar bizim arka-
kamı zaptiyeye kaptirmayasın! mızdan çıkacaklardı. Oysa biz Mısır'dan çıkalı üç ay
HAMZA Korkma, korkma; bir tehlike olursa kardeş payı oluyor; ancak bugün İstanbul'da olabildik. Yolda o
bölüşürüz. Kodes üç yıl çok olmuş az olmuş diye, in- malum iş için Rodos'ta, İzmir'de epey kalıp sürün-
sanlıktan vazgeçmeye değmez. Gel benimle... dük. Eğer gelmişlerse beni nasıl bulacaklar? Çünkü
biliyorsunuz, bazı nedenlerden Mısır'da adımı Niha-
PERDE
li Efendi diye kullanmıştım... hatta bizimkiler de bi-
lirler bunu. Yanlarına, buradan götürdüğüm adam-
lardan birini bırakmadığıma çok hata ettim. Allah ve-
re de, o adamın dediği gibi, şimdiye kadar orada ge-
cikmiş olsunlar. Hem bundan başka, sizin oğlunuz
hakkında verdiğiniz haber de bizim kararı alt üst
edecek.
MUHTEREM Bunun için hiç merak etmeyin, işi yine es-
ki duruma getireceğime söz veriyorum. Ben şimdi gi-
der, yaptıklarını onların burunlarından getiririm.
ZUHURİ Vallahi birader, size bir şey söyleyeyim mi? Şu
evlat terbiyesi gibi güç şey yoktur. Çok dikkat gerek-
tiriyormuş, ben onu bilir, onu söylerim.
MUHTEREM Elbette öyledir.
ZUHURİ Bütün suç babalarında. İyi terbiye etseler, böy-
le yanlışlar yapmazlar.
MUHTEREM Çaresiz, ara sıra böylesi de oluyor, olmu-
yor demek yanlış. Peki bununla ne demek istiyorsu-
nuz?
ZUHURİ Ne demek mi istiyorum?
MUHTEREM Evet.
•7i IHI İRİ Ne olacak, eğer küçük beyin terbiyesine dikkat
 26 Ayyar Hamza
etmiş olsaydınız, bu oyunu oynayamazdı size!
MUHTEREM Çok güzel, siz küçük beyinizi daha iyi ter-
biye ettiniz demek.
ZUHUREİ Ona ne şüphe! Hiç böyle haltlar karışlıyor mu
o?
MUHTEREM Ya bu kadar terbiyesine güvendiğiniz kü-
çük bey, bizimkinin yaptığının iki katını yapmışsa!...
Buna ne buyurursunuz, ha?
ZUHURİ Ne demek oluyor bu?
MUHTEREM Ne demek mi?
ZUHURİ Ne anlatmak istiyorsunuz sanki?
MUHTEREM Anlatmak istediğim şu ki, insanın iyiliğine
kötülüğüne öyle çarçabuk karar vermemelisiniz. Meş-
hur sözdür, buria, "Karşısındakinin gözündeki çöpü
görüp de kendi gözündeki merteği görmemek," der-
ler.
ZUHURÎ Ben bu karışık laflardan bir şey anlamadım.
MUHTEREM Sonra duyar anlarsınız.
ZUHURİ Yoksa, oğlum için bir şeyler mi duydunuz?
MUHTEREM Olabilir.
ZUHURİ Peki neymiş, ne olmuş?
MUHTEREM Sizin Hamza Ağa, kızgınlığım arasında öy-
le bir şeyler çıtlattı, ama ayrıntılarım öğrenemedim.
Artık ister kendine, ister işi bilen birine sorup öğrene-
bilirsiniz. Hele şu işi yola koymak için bir avukata gi-
deyiıfbsŞ imdilik hoşça kalın. (Çıkar)
ZUHURİ (Yalnızdır, kendi kendine) Bu ne demek? Kendi
oğlunun yaptığından daha kötü ne olabilir? Doğrusu
bundan çirkinini görmedim. Bir adam babasının izni-
ni almadan nasıl evlenir? Bundan kötü başka ne var
ki..
Ayyar Hamza 27
ZUHURİ (Gülerek) Maşallah sen misin?
NiMET (Babasının elini-öpmek ister) Efendim, apansızın
teşrif buyurdunuz da...
ZUHURİ (Elini vermez, yavaşça iter) Öyle telaş etme. Ön-
ce bir parça işten konuşalım.
NİMET (Yine elini öpmek ister) Elinizi öpmek borcunu...
ZUHURİ (Engel olarak) Yavaş diyorum sanat..
NiMET (Utanarak) Ne demek, elinizi öpmemi istemiyor
musunuz efendim?
ZUHURİ Evet, önce seninle görülecek bir hesabım var.
NİMET Nedir efendim?
ZUHURİ Hele şöyle dur, yüzünü göreyim.
NİMET Ne var efendim?
ZUHURİ Gözlerim içine bak bakayım!
NİMET Peki, baktım?
ZUHURİ Bu olanlar nedir?
NiMET Ne olanlar?
ZUHURİ Ben yokken olan bitenleri soruyorum.
NiMET Ne olsun istersiniz?
ZUHURİ Ben bir şey olsun istemiyorum, yaptıklarınızı
soruyorum.
NİMET Ben mi yapmışım? İsteğiniz dışında hiçbir şey
yapmadım.
ZUHURİ Hiçbir şey?
NİMET Hiç, zerre kadar bile.
ZUHURİ Çok emin konuşuyorsun.
NİMET Çünkü, yanlış bir hareket yapmadım.
ZUHURİ Ya Hamza bana söylediyse?
NUİMET Hamza mı?
ZUHURİ Bak Hamza lafını işitir işitmez kızardın!
NİMET Hamza benim için size bir şey mi söyledi?
ZUHURİ Şimdi bu işi burda halledemeyiz, hele bir eve
de konuşuruz. Seni gidi utanmaz, seni. Yap-
28 Ayyar Hamza
hklann namusa dokunacak ölçüdeyse başına çorap
öreceğimi bilirsin. Bak düşün, kaçıp gitmek senin için
kurtulmak olacaksa, hadi hiç durma öyie yap.
(Çıkar)
NİMET (Kendi kendine) Yaa, sen beni böyle ele verirsin ha!
Sırrımı benden bile çok saklı tutacağını söyle, sonra
git herkesten önce babama anlat! Seni alçak herif! Ben
de senin hakkından gelmezsem Allah canımı alsın!
(Sena ile Hamza girer)
SENA Ah Hamza'ağım! Seni bana Allah gönderdi. Sen
olmasaydın benim halim ne olurdu? Bana yeni bir ha-
yat verdin doğrusu!
NİMET (Hamza'ya) Maşallah! Çapkın bey hazretleri buy-
run bakalım.
HAMZA Estağfurullah! Efendim iltifatınızla beni azarlı-
yorsunuz adeta. Ben sizin kulunuzum.
NİMET (Cebinden bir hançer çıkarıp saldırır) Seni iki yüzlü
hain! Ben sana ihanet etmeyi göstereyim de...
HAMZA (Diz üstü çöker) Aman efendim!
SENA (Aralarına girip karşı koyar) Ne yapıyorsun?
NİMET Hayır, bırak beni!
HAMZA Günahım ne?
SENA (Karşı durur) Bana bağışla...
NİMET Bırak diyorum, şu alçaktan alayım öcümü!
SENA Sevdiğinin başı için...
HAMZA .Efendim, ben size ne yaptım?
NİMET (Vurmak için yine üzerine yürür) Daha ne yapacak-
sın!
SENA (Engel olmaya çalışır) Yavaş!
NİMET Hayır, yaptığı ihaneti kendi ağzıyla açıklayacak!
Söyle bakayım nankör köpek, söyle! Sen benim habe-
rim olmaz mı zannettin, alçak herif! Söyle bakayım
Ayyar Hamza 29
HAMZA Bu kadar merhametsiz misiniz?
NİMET Söyle diyorum!
HAMZA Ben size bir şey mi yaptım efendim?
NİMET Yaptığın saçmalıkları bilmiyor musun, yüzsüz!
HAMZA Eğer biliyorsam Allah canımı alsın.
NİMET (Yine üzerine saldırır) İnkâr mı ediyorsun?
SENA (Engel olur) Nimet!
HAMZA Madem ki açıklamamı istiyorsunuz, durun söy-
leyeyeyim. Geçen gün gelen Ağustos şarabını birkaç
arkadaşla ben içtip bitirmiştim; sonra da size fıçı de-
linmiş diye yalan söyledim. Gerçi hata ettim ama
doğrusu böyleydi.
NİMET Vay! O şarabı içip, sonra aşçıyı azarlamama ne-
den olan sendin ha?
HAMZA Evet efendim, affatmenizi dilerim.
NİMET Pekâlâ, bunu öğrendiğime de memnun oldum.
Ancak benim sorduğum o değil!
HAMZA Vay, bu değil mi?
NİMET Değil! Bundan daha büyük olan ihanetini soruyo-
rum ben alçak herif!
HAMZA Efendim, bunlardan başka bir şey yapmadım ki
ben.
NİMET (Üzerine saldırır) Söylemeyecek misin?
HAMZA Aman!
SENA (Nimet'i önleyerek) Aklını mı kaçırdın sen!
HAMZA Ha! Bir de hani Esirci Emine Mollanın evine gö-
tür diye geçen gece bir saat vermiştiniz. Ben üstüm
başım çamur içinde geri geldim de, size "Yolda giderken
viranenin birinde beni hırsızlar soydu," demiştim; işte
bunun da aslı yok. Saati ben kullanmak için kendim
alıkoydum. NİMET Vay! Saati çaldırdığımın aslı da mı
yoktu?
30 Ayyar Hamza
da...
NiMET Yaaa! Birtakım bilmediğim şeyleri öğrendiğimi
memnun oldum. Doğrusu bana çok sadık bir uşağa
sahipmişim. Ancak, ne yazık ki, benim sorduğum bu
da değil.
HAMZA (Telaşla) Vay! Bu damı değil?
NİMET Yok, namuzsuz köpek, bu da değil! Asıl saçmala-
ğının en büyüğünü soruyorum.
HAMZA (Kendi kendine) Hay Allah cezamı versin!
NİMET Çabuk söyle bakayım edepsiz!
HAMZA Efendim, bunlardan başka bir şey yapmadım
ben.
NİMET f Yine üzerine saldinr) Bak, hâlâ inkâr ediyor!
SENA (Engel olarak) Eee, yeter artık!
HAMZA Durun efendim, söyleyeyim. Hani, hatırlar mı-
sınız, geçenlerde bir hayalet çıkmıştı da karşınıza sizi
dövmüştü. Siz de kaçayım derken mahzene düşmüş-
tünüz, az kalsın başınız yarılıyordu?
NİMET Eee!
HAMZA İşte o hayalet kıyafetine giren bendim.
NİMET Vay! Hayalet diye sen miydin beni döven alçak?
HAMZA Evet efendim, korksun da bir daha bizi gece ya-
rılarında kadınların evlerine koşturmasın diye.
NİMET Seni gidi utanmaz seni! İnşallah bütün bunların
acısını da birer birer burnundan getiririm. Ben sana
şimdi, babama yaptığın boşboğazlığı soruyorum.
HAMZA Babanıza mı? Vallahi ben daha onun yüzünü
görmedim.
NiMET Bak, daha görmedim diyor!
HAMZA Evet, görmedim efendim.
NiMET Ne halt ediyorsun, beni mi atiacaksın?
HAMZA Kör olayım görmedim. İsterseniz onun yanında
Ayyar Hamza 31
NİMET Yaptığın boşboğazlığı kendisi söyledi ama bana.
HAMZA Affedersiniz ama babanız adeta başından bü-
yük. . . yalan söylemiş size. (Ziver girer)
ZİVER (Nimet'e) Efendim, size kötü bir haber getirdim.
NİMET Hayrola, nedir?
ZlVER Sizin sevdiğiniz esir kıza müşteri çıktı. Mısır'a gö-
türmek için satın alacaklar, bugün vapurla götürecek-
ler. Esirci Emine Molla beni onun için gönderdi. Sela-
mı var, eğer iki saate kadar beş yüz altın gönderip kı-
zı aldırmazsanız yediyüz elli altına alıp götürecekler,
haberiniz olsun.
NİMET İki saate kadar mı dedin? ZİVER Evet efendim,
iki saate kadar. (Çıkar) NİMET Aman Hamza' ağım,
duydun ya! Şimdi ben ne
yapacağım? Bana bir çare... HAMZA (Yerden kalkar,
göğsünü gererek ve öksürerek Ni-
met'in önünde aşağı yukarı dolaşmaya başlar) Şimdi
aman Hamza'ağım ha! Galiba şimdi ihtiyaç duydu-.
nuz da Hamza'ağım oldum, öyle mi? NİMET Bak,
bütün bana yaptıklarını affettim, aman ne
olur! HAMZA Hayır, hayır istemem efendim,
affetmeyin, bana
lazım değil. Öldürün, bağırsaklarımı dışan dökün,
bağışınız olur! NİMET Hayır, bu işimi becer de,
yeniden beni yaşama
döndür, ne olur. HAMZA Yok efendim, öfkeniz
boşa gitmesin, vurun öl-
dürün. NİMET Şimdi benim hayatim senin elinde,
seni nasıl öl-
dürebilim? HAMZA Hayır,
öldürün diyorum.
rr, . — r. nl anı l mi lf Ha SU
32 Ayyar Hamza
derdime bir çare bul.
SENA Hamza Ağa, artık bu işin çaresini bulmak gerek.
HAMZA Bu kadar hakaretten sonra mı?
NİMET Aman Hamza'ağım, ocağına düştüm, bak yalva-
rıyorum.
SENA Hamza Ağa ben de rica ediyorum, hadi...
HAMZA Ben bana yapılanı hiç unutmam; ok gibi ciğeri-
me işledi.
SENA Unut arak, görüyorsun aman diyor, sana yalvarı-
yor işte.
NİMET Beni bu ateşin içinde bırakıp gitmek mi istiyor-
sun? İnsafın merhametin yok mu?
HAMZA Hiç aslı yokken bana çok kötü davrandınız ama.
NİMET Hata ettim, suçluyum, kabul ediyorum.
HAMZA Ne çapkınlığım kaldı, ne alçaklığım, ne köpek-
liğim, ne edepsizliğim ne de hainliğim...
NİMET Şimdi köpek gibi pişman oldum bak...
HAMZA Yok öldürürüm, yok keserim, bağırsaklarını dı-
şarı dökerim...
NİMET Aman diyorum, daha ötesi var mı bunun? Vet eli-
ni eteğini öpeyim. Affet, eşeklik ettim işte...
HAMZA f Yarım ağızla) Estağfurullah...
SENA Ehh, Hamza Ağa... Bundan daha ötesi yok artık...
HAMZA Bir daha böyle tamı tamına emin olmadığınız
bir şey için, insanların günahına girmeyin.
NİMET Peki, şu işin altından kalkacağına söz veriyorsun
değil mi?
HAMZA (Ciddi) Bakalım, bir çaresine bakarız elbet
NİMET Ama duydun bak, hiç zaman yok.
HAMZA Merak etmeyin. Şimdi ne kadar para lazım size.
NİMET Beş yüz altın.
HAMZA (Sena'ya) Size?
Ayyar Hamza 33
HAMZA Bakın, ben bu paralan babalarınızdan alacağım.
(Sena'ya) Sizinkinin hemen tuzağını kurdum. (Ni-
tnet'e) Sizinkine gelince, her ne kadar cimrinin biriyse
de, diğeri kadar zor olmayacak; bilirsiniz ya, Allaha
şükür, akıldan yana sermayesi biraz kıttır. Kavrama
yeteneği hiç semtine uğramadığından, onunla olan
işi çözmek çocuk oyuncağı kadar kolay benim
için...Ancak bu sözden de alınmayın sakın... Her ne
kadar babamzsa da, onunla sizin aranızda dağlar ka-
dar fark var; bunu herkes bilir. Sanki sizin babanız
değilmiş gibi, sanki sözde babanız gibi biri o...
NİMET Sağ ol, var ol Hamza'cığım, eksik olma...
HAMZA Boşver, bırak şimdi bunlan, gerek yok... Bakın
Sena Beyin babası geliyor, önce ondan başlayalım.
Çabuk ikiniz de kaybolun. (Sena'ya) Hemen sizin Ya-
ver'e söyleyin, tarif ettiğim kıyafeti giysin de gelsin,
dediğim şeyi yapsın, hemen gelsin... (Sena ve Nimet
çıkar)
HAMZA (Kendi kendine) Yine kendi kendine homurdanı-
yor!
MUHTEREM (Kimse yok sanarak) Bu kadar da düşünce-
sizlik duyulmuş mu hiç? Sen git, kendi kendine başı-
nı belaya sok! Bu aptallık... Ah gençlik, ah gençlik iş-
te!
HAMZA Efendim.
MUHTEREM Ooo, merhaba Hamza Ağa.
HAMZA Küçük beyin işini düşünüyorsunuz galiba.
MUHTEREM Doğrusu, aklımı karmakarışık etti.
HAMZA Efendim, dünyanın hali bu, böyle şeyler olağan-
dır. Allah rahmet etsin, büyük babamın bir sözü var-
dı hiç unutmam.
MUHTEREM Nasüdı?
34 Ayyar Hamza
dünyada ne kadar kötü şey varsa çoluğunun çocuğu-
nun başına o şeylerin gelmiş olacağını farz etmelidir
derdi. Mesela, evleri yanmış, paralarını hırsıza kap-
tırmışlar, karısı ölmüş, oğlunun bir yeri kırılmış, kızı
baştan çıkmış...gibi. Eğer bunlardan biri olmamışsa,
kendini kazançlı saymalıdır derdi. İşte ben de daima
bu söze göre hareket ederim. Eve gireceğim zaman,
efendilerimden sövüp sayma, sille tokat, yumruk,
tekme, süpürge sopası, yani her şey beklerim. Bunlar-
dan biri eksik olursa, şansım varmış diye şükreder,
otururum.
MUHTEREM Söylediklerin çok güzel, diyecek yok da,
ama şu yanlış evlenme işi, Zuhuri Efendiyle verdiği-
miz karan bozuyor, bu gücüme gidiyor. Avukata sor-
dum, şimdi onun yanından geliyorum.
HAMZA Vallahi efendim, bana sorarsanız, işi öyle mah-
kemeye falan düşürmeden düzeltseniz iyi edersiniz.
Böyle avukat işlerinin zorluklarını çok iyi bilirsiniz.
MUHTEREM Hakkın var, orası öyle ama ben ne yapa-
yım?
HAMZA Ben bir yol buldum gibi sayılır. Biraz önceki te-
laşınız, bu konuya bir çare bulmak için beni düşün-
meye zorladı; zira sizin gibi saygıdeğer birini üzüntü-
lü görmeyi hiç istemem. Allah biliyor ya, bu iş, sizden
çok benim gücüme gitti.
MUHTEREM Eksik olma Hamza Ağa.
HAMZA Biraz önce özellikle gittim, kızın erkek kardeşi-
ni buldum. Bu herif eski külhanbeyler gibi beli piş-
tovlu zirzopun biri. Adam öldürmek onun için sinek
öldürmek gibi bir şey. Ordan burdan konuşarak bu işi
açtım. "Tatlılıkla işi bitirmek yolunu seçmezseniz, si-
ze dava açmaya kalkışacak, eğer iş mahkemeye dü-
Ayyar Hamza 35
nında kızımızı baştan çıkardı lafı para etmez.
Ayrıca onlar zengin insanlar, para kuvvetiyle her işi
gördürürler," filan diye biraz gözdağı verdim.
Sonuçta kendisine biraz para verilirse, dava açmaya
gerek kalmadan kızı boşatmaya razı oldu.
MUHTEREM Eee, ne diyor?
HAMZA Ona kalırsa anasının nikâhım istiyor.
MUHTEREM Peki, ne diyor?
HAMZA Olmayacak şeyler işte...
MUHTEREM Yani neler?
HAMZA Beş altı yüz altın etfrafmda geziniyor.
MUHTEREM Ne dedin?! Aklını mı kaçırmış o?
HAMZA işte ben de onu söylüyorum ya... Nerede bu
bolluk? Sizin öyle kuru gürültüye pabuç bırakmaya-
cak bir adam olduğunuzu anlattım ona; herifi kandı-
racak daha bir yığın şey de söyledim. Sonunda, bu-
günlerde Edirne'ye gidecekmiş, yol masrafına razı ol-
du. Bunun için de bir at satın almak istiyor, o da alt-
mış liraya halledilir.
MUHTEREM Eh, altmış lira ise veririm.
HAMZA Altmış lira ama ata eyer lazım, adam yola gidi-
yor, Kâğıthane'ye gider gibi olmaz ya, bir çift de ta-
banca istiyor. Bunlar da en aşağıdan yirmi lira eder.
MUHTEREM Peki, yirmi altmış daha seksen lira.
HAMZA Evet, seksen lira.
MUHTEREM Çok ama hadi neyse veririz, çare yok, ne
yapalım.
HAMZA Bir de yeğenini götürüyormuş, onun için de
otuz liralık bir hayvan istiyor.
MUHTEREM Yok artık, devenin başı! Cehenneme kadar
yolu var! On para bile vermem ben.
HAMZA Aman efendim...
MUHTEREM Havır olmaz, ne derdi varsa görsün.
36 Ayyar Hamza bile, mahkeme ilamını yazan yanlış yapar; yani anla- Ayyar
HAMZA Efendim, yeğeni yaya mı gitsin? Hamza
37
MUHTEREM Nasıl giderse gitsin, ben para vermem.
HAMZA Aman efendim, böyle küçük bir şey için gürül- d
tü çıkarmak size hiç yakışır mı? tşi mahkemeye dü- ü
şürmek mi iyi, yoksa küçük bir şeyle tatlıya bağla- ş
mak mı? ü
MUHTEREM Peki, peki haydi öyle olsun. Otuz daha ve- n
ririz. (Kendi kendine) Ne Allanın belası adammış! d
HAMZA Bir de eşyalarını taşıtmak için bir katır... ü
MUHTEREM (Kızgınlıkla) Yoo, artık tam halt ediyor! Para k
mara vermem ben. İşi mahkemeye düşürmek daha ç
iyi... Ne bu canım? e,
HAMZA Aman efendirh, bu işi bozmayın... d
MUHTEREM Hayır, olmaz, ne halt edecekse etsin, beş e
kuruş vermem... ği
HAMZA Bir tane, küçük dolap döndüren katırlardan l
efendim... d
MUHTEREM Bir eşek bile almam. a
HAMZA Ama... v
MUHTEREM Hayır dedik ya! Bu işi artık mahkeme te- a
mizler. a
HAMZA İyi arta bir kez düşünsenize, böyle bir dava açı- ç
lılırsa ne zahmetlere gireceksiniz. Davası olanların m
halini görmüyor musunuz? Küçük bir işi nasıl da bü- a
yütüyorlar. Bre mübaşirdi, bre avukattı, bilmem zabıt k,
kâtibiydi, yazı işleri memuruydu, şahitti, bilirkişiy- bi
di... Bu kadar gürültünün içinde haklı olduğunuzu r
kime anlatacaksınız? Dünya bu, her şey olur. Bakarsı- d
a
nız avukat ters bir halt eder, kabak sizin başınıza pat-
v
lar; ya da karşı tarafla anlaşır, sizi haksız çıkanverir-
a
ler; zabıt kâtibi karan yanlış yazar; o doğru yazmışsa
iç
 in mecbur kalsa bırakıp Hindistan'a kadar kaçmayı
bile göze alır. Bakın, bir düşünün hele...
-: :r-l
MUHTEREM Peki, peki... Kanr için ne verilecek?
HAMZA Vallahi efendim, katır, kendisiyle yeğeninin
hayvanları, eyer, silah filan, bir de burada ufak tefek
borçlan için toplam iki yüz alhn istiyor.
MUHTEREM İki yüzaltm mı?
HAMZA Evet.
MUHTEREM (Kızgın halde gezinerek) Anlaşıldı, bu işi
mahkemeden başkası temizlemeyecek...Boşuna yo-
rulmayalım.
HAMZA Ama efendim, bir kez daha düşünün...
MUHTEREM Anlaşıldı, dedik ya!.. . ,--•
HAMZA Boşu boşuna birtakım serseri...
MUHTEREM Dava açacağım diyorum, anlatamadık mı?
HAMZA Peki, dava açınca para harcayacak mısınız? Mü-
başire, kâtibe, avukata para vermiyecek misiniz? Ha-
ni bunun mahkeme harcı, kâtibin, mübaşirin bahşişi,
bilirkişi ücreti, ilam hara, posta ücreti, tebliğ masra-
-
fı?... Aynca, kodamanlara şöyle el altından hediye gi-
bi vereceğiniz şeyleri de düşünün bir...Görüyorsu-
nuz ya, iki yüz altını verip de kurtulmaktan daha uy-
gunu ve ucuzu yok.
MUHTEREM Nasıl ikiyüz altın? Ne söylüyorsun sen de?
HAMZA Evet, hem Allah bilir ya bu işten siz kârlı çıka-
bilirsiniz. Ben hesabımı yaptım, böylelikle yüz elli al-
nn kadar kazanmış olacaksınız. Birtakım can sıkıntı-
lanyla, oraya buraya koşuşturma yorgunluklan da
caba... İnsanın bunları düşündükçe, değil iki yüz, üç
yüz lira bile vereceği geliyor.
MUHTEREM Dava açanlann canı yok mu? Madem ki.
 38 Ayyar Hamza
HAMZA Siz bilirsiniz. Ben size dostça söylüyorum, ister
yapın ister yapmayın; orası sizin bileceğiniz şey. Ama
yine de söylüyorum, ben sizin yerinize olsam, böyle
iki yüz lira için dava açmam.
MUHTEREM Siz bilirsiniz... Ha kendisi de buraya geli-
yor işte.
(Yaver, Hamza'nm önceden istediği küllıanbeyi kıyafette
gelir)
YAVER Hamza Ağa, Sena Beyin babası Muhterem Efen-
diyi bana göstersene. HAMZA Niçin, ne yapacaksın?
YAVER Kardeşimi boşatmak için dava açacakmış diye
işittim de, kendisiyle bir görüşmek isterim. HAMZA
Öyle bir niyeti olup olmadığını bilmiyorum,
ama istediğin iki yüz altına çok fazla diyor. YAVER İyi
halt ader! Bizi kim sanıyor o? Şimdi ben ona gösteririm,
nerde o, söyle hadi! (Muhterem, kendini görmesin diye
titreyerek Hamza'nm arkasına gizlenmiştir)
HAMZA Sena Beyin babası öyle bildiğiniz adamlardan
değildir, öyle gürültüye pabuç bırakmaz o, bunu iyi
bilmiş ol...
YAVER Kim? O herif mi? Hele bir elime geçsin, pabuç gü-
rültüsü mü, gerçek mi anlar. Sen galiba benim kim ol-
duğumu tam bilmiyorsun. Ben öyle pabuç gürültüsü filan
bilmem, düpedüz adamı öldürürüm. (Muhte-
rem'igörerek) Bu adam kim? HAMZA O değil efendim, o
değil... YAVER Akrabasıdan biri mi yoksa? HAMZA
Hayır, tam tersi, onların düşmanı sayılır. YAVER Düşmanı
mı? HAMZA Evet.
Ayyar Hamza 39
herifin düşmanı mısın? —
HAMZA Evet, evet; bulsa bir avuç suda boğar onu. -
YAVER (Muhterem'in omzuna kuvvetle vurarak) Memnun
oldum be! öyleyse gözlerimin içine bak, eğer ben de ,.
onun kanını sana bugün içirmezsem erkeklik bana
haram olsun! Sen korkma, akşama kalmaz onun canı- - --
nı cehenneme göndereceğim.
HAMZA Yahu, neredeyiz? Dağ başında mı? Burası İstan- 93?
bul, öyle kaz boğar gibi, kolayca adam öldürtmezler
burada.
YAVER Ben öcümü alayım da, sen artık işin yoksa bura-
sı İstanbul de dur.
HAMZA Vay, size onu kolayca öldürttürler mi sanıyor-
sun. Onun bu kadar uşakları, adamları, dostları var...
Onun tırnağına bile dokundurtmazlar size...
YAVER İyi ya, iyi ya işte, benim de istediğim bu.fBıçağmı
çeker) Gelsin bakalım, isterse bir ordu asker alsın ya-
nına, o zaman belli olur her şey. Ben öyle ne akraba
dinlerim, ne de ordu. (Bıçağını iki yana sallayarak) Ba-
kalım akrabası, adamları, uşakları elimden kurtara-
cak mı onu? Öyle bir köpeği benim için öldürmek im-
kânsızmış! (Dişlerim sıkarak konuşur) Alimallah yemin
billah ederim ki, topunu ayağımın altına alıp ezmez-
sem (Bıyığını tutar) şunları tıraş edip kan diye geze-
rim! Görürsün bugünden tezi yok, ben ona benim gi-
bi bir adamla eğlenmeyi gösteririm. (Çıkar)
HAMZA İşte efendim, gördünüz değil mi? Şu iki yüz al-
tın için, kaç kişinin kanı akacak, anladınız mı?Hadi
Allah yardımcınız olsun!
MUHTEREM Hamza Ağa.
HAMZA Buyrun efendim.
> -. T. Trr-r>r?\ ı ti,: .,„••,„ -,!».,„, ,,oı-movp ra71 oldum ben.
 40 Ayyar Hamza
HAMZA Ha şöyle! İşte gördünüz, işi tatlıya bağlayıp bi-
tirmekten başka çare yok, dediğim gibi... MUHTEREM
Yanımda o kadar para var. Haydi gidelim
şu herifi bulalım.
HAMZA Gerek yok, ben veririm. Hem sizi gördü, baş-
kası dedik. Şimdi bunun üstüne gidip parayı siz ve-
rirseniz çok çirkin bir şey olur. Aynca, sizi görürse daha
çok para koparmaya da kalkışır, başınız belaya girer.
MUHTEREM Evet, ama böyle bir ödemeyi kendi elimle
yapmak isterim.
HAMZA Yoksa bendenize güveniniz mi yok?
MUHTEREM Hayır, öyle değil, ancak... HAMZA
Durun efefıdim, beni ya namuslu biri kabul edersiniz ya
da dolandırıcı. Ben, benim efendime hısım olacaksınız
diye böyle bir iş üstlenmiştim. Madem bana güveniniz
yok, artık ne yaparsanız yapın. Gidin, o herifi bulun,
parayı verin, vermeyin, bir daha hiçbir işinize karışmam.
MUHTEREM Hayır canım, onun için değil... Tamam, al
sen götür parayı.
HAMZA Hayır efendim, boşuna güven duyup bana ver-
meyin, başkasıyla gönderirsiniz, daha memnun olu-
rum.
MUHTEREM Hayır, al şunu diyorum, sen götüreceksin.
HAMZA Hayır, hayır bana güvenmeyin diyorum. Kim
bilir, belki paranızı alır kaçarım?
MUHTEREM Hadi günaha sokma beni şimdi, al diyo-
rum sana! Ancak dikkat et, herif başka terslik yapma-
sın. (Parayı verir)
MUHTEREM Merak etmeyin, ben bilirim ne yapacağımı.
MUHTEREM Seni evde bekliyorum.
Ayyar Hamza 41
HAMZA Peki efendim, verdikten sonra doğru size gelir
haber getiririm. (Muhterem çıkmıştır. Hamza, kendi ken-
dine) Hele birini becerdik! iş ötekine kaldı... İşte o da
geliyor. Yahu bunları buraya şeytan mı gönderiyor?
(Zuhuri girer)
HAMZA (Zuhuri'yi gömezliğe gelerek telaşla aklını şaşırmış
gibi dört tarafa koşmaya başlar) Aman yarabbi! Adamın
yüreğine inecek...
ZUHURİ Buna ne oluyor?
HAMZA (Görmezliğe devam eder) Acaba nereye gitti? Ne-
rede bulacağım ben onu şimdi?
ZUHURİ Ne var? Ne oluyor Hamza?
HAMZA (İşitmezliği oynayarak sağa sola koşar) Bu belayı
naşı anlatmalı?
ZUHURİ (Hamza'ya yaklaşarak) Canım ne oluyor? Ne be-
lası?
HAMZA (Aynı şekilde) Neredesin? Yerin dibine mi girdin?
Gel de başına gelen belayı öğren!
ZUHURİ Oğlum, bak ben bundayım, söylesene ne var?
HAMZA (Aynı şekilde) Ara ki bulasın adamı! Zavallı ihti-
yar! Nedir bu başına gelenler!
ZUHURİ (Hamza'yt tutarak) Hey oğlum, görmüyor mu-
sun? Kör mü oldun?
HAMZA (Telaşlı, sık sık nefes alarak) Aman efendim sizi
araya araya helak oldum!...
ZUHURİ Yarım saattir sana sesleniyorum! Ne var, ne olu-
yor?
HAMZA (Heyecanlı) Sizin...
ZUHURİ Eee?
HAMZA Küçük bey...
ZUHURİ Peki?...
HAMZA Bir büyük... kazaya uğradı!
ZUHURİ Ne? Nasıl kaza?
42 Ayyar Hamza
HAMZA Bugün neden bilmiyorum, kendisini azarlamış-
sınız, çok üzgündü. Galiba işin içine beni de karıştır-
mışsınız. Belki biraz kendine gelir eğlenir diye, kalk-
tık birlikte Sarayburnu'na Yalı Köşk'ünün oraya do-
laşmaya gittik. Oradaki Akdeniz'den gelen kayıkları
seyredip dururken, kaptanın biri Kefalonya mı Malta
Adası mı bilmiyorum, kılık kıyafetinden Ege adala-
rından olmalı, bizi geminin içine davet etti. Biz de gir-
dik. Kamarada meyveler, kahveler, şerbetler ikram
ederek bizi onbeş yirmi dakika alıkoydu.
ZUHURİ İyi ya, bunda telaş edecek ne var?
HAMZA Sonra yukarda gezinmeler çoğaldı, merak etme-
ye başladım. Bir aralık kamaranın dışına çıkıyım de-
dim, bir de bakayım ne göreyim? Kumkapı açıklarm-
dayız. Aman! Hemen telaşla kaptanın yanma gittim,
bizi nereye götürüyorsunuz der demez, beni tuttuk-
ları gibi bir sandalın içine koydular ve "Hadi git, bu
beyin babasına söyle, seninle iki saate kadar beş yüz
altın göndermezse, oğlunu alıp gideceğiz," diyerek
beni karaya çıkardılar.
ZUHURİ Neee? Beş yüz altın mı?
HAMZA Evet efendim, hem de iki saate kadar...
ZUHURİ Aman yarabbi! Ne bela bu başımıza gelen! Ye-
rin dibine gecesi kaptan! Yüreğime mi indirecek?
HAMZA Aman efendim, ne yaparsanız yapın işte, oğlu-
nuzu kurtarmaya bakın.
ZUHURİ Peki siz ne halt etmeye gemiye bindiniz!
HAMZA Kim bilirdi ki böyle olacağını?
ZUHURİ Haydi çabuk Hamza koş, o kaptan olacak hay-
duda söyle, şimdi hemen oğlumu bıraksın, yoksa
zaptiyeye haber veririm.
HAMZA Zaptiye mi? Tuhaf konuşuyorsunuz! Denizin
Ayyar Haınza 43
ZUHURİ O da ne halt etmeye gemiye bindi ha?
HAMZA Ne bilsin? Başına gelecek varmış.
ZUHURİ Beni dinle Hamza, işte şimdi efendine göstere-
ceğin bağlılığın zamanı geldi.
HAMZA Nasıl efendim?
ZUHURİ Sen şimdi gider kaptana söylersin, istediği para-
yı bulup gönderene kadar oğlumu serbest bıraksın,
onun yerine de seni rehin alsın, seni alıkoysun gemi-
sinde. Korkma, ben inşallah parayı bulup seni ordan
kurtarırım.
HAMZA Düşünmeden konuşuyorsunuz! Herif deli mi?
Bal alacağı çiçeği bırakır da benim gibi herifi rehin
alır mı hiç?
ZUHURİ Off... O da ne halt etmeye gemiye bindi ki?
HAMZA İşte bir kaza oldu dedik ya... Ancak zaman ge-
çirecek sıra değil şimdi, iki saate kadar müsaadesi ol-
duğunu söyledik ya...
ZUHURİ Ne istiyor dedin?
HAMZA Beşyüzalbn.
ZUHURİ Beş yüz altın! Bu herifte hiç insaf yok mu?
HAMZA Tamam, korsanda insaf ara... Ondan ne kadar
uzak şey...
ZUHURİ İyi ya, kolayca istediği beş yüz altın ne kadar
para, onu biliyor mu?
HAMZA Evet efendim, elli bin kuruş ettiğim elbet bili-
yor.
ZUHURİ Bu kadar para, ha dediğinde bulunur mu zan-
nediyor o?
HAMZA Hiç böyle haydutlar orasını düşünür mü?
ZUHURİ Ne halt etmeye bindi o gemiye peki?
HAMZA Hakkınız var, ama oldu bir kere. Buna görün-
mez kaza derler. Çare yok! Aman çabuk olun, vakit
44 Ayyar Hamza
ZUHURİ (Cebinden bir anahtar çıkarır, Hamza'ya uzatır) Al
şu dolabın anahtarını.
HAMZA Verin.
ZUHURİ Gider açarsın.
HAMZA Peki.
ZUHURİ Sol tarafta bir büyücek anahtar duruyor, sandık
odasının anahtarı.
HAMZA Evet.
ZUHURİ Onu ahr, sandık odasını açarsın; içinde benim
çok sayıda eski giyeceklerim var, onları alır, ya bir es-
kiciye, ya bir Yahudiye ya da Bitpazar'ında mezatta
satıp parasıyla oğlumu kurtarırsın. Anladın mı?
HAMZA (Anahtarı geri verir) Efendim rüya mı görüyor-
sunuz siz? Sizin eskileriniz elli kuruş etmez. Ayrıca
böyle satış yapacak vaktimiz de yok.
ZUHURİ Off! Ne halt etmeye gemiye bindi ki?
HAMZA Ne halt etmeye! Ne halt etmeye! Şimdi bunun
sırası mı? Oğlunuzu kaybedeceksiniz. Benim zavallı
beyim! Bu gidişle galiba senin yüzünü bir daha göre-
meyeceğim ben. Kim bilir belki şu an seni götürüyor-
lar. Ancak bende hiç suç yok. Ne yapayım? Allah da
biliyor ya, ben yapacağımı yaptım, Eğer götürürlerse
seni, suçu babana bul.
ZUHURÎ Dur Allahım seversen! Gideyim de para bula-
yım.
HAMZA Aman! Acele edin, çünkü vakit geçiyor.
ZUHURİ Dört yüz altındı değil mi?
HAMZA Hayır, beş yüz altın.
ZUHURÎ Beş yüz altın mı!
HAMZA Evet.
ZUHURİ Şu oğlan, ne halt etmeye bindi o gemiye?
HAMZA Hakkınız var, ama acele edin.
Ayyar Hamza 45
HAMZA Çok doğru, aman acele edin. ZUHURİ Ah,
yerin dibine gecesi gemi! HAMZA (Kendi kendine) Gemi
adamın yüreğine demir attı.
ZUHURİ Al işte Hamza, biraz önce bana beş yüz altın
getirmişlerdi, hâlâ cebimde duruyor. (Cebinden bir ke-
se çıkarıp Hamza'ya uzatır) Al da çabuk git, kurtar oğ-
lumu.
HAMZA (Almak için elini uzatır) Peki efendim. ZUHURİ
(Kese elindedir, vermez) Ancak o korsan olacak hain herife
söyle, kendisi edepsiz haydutun biriymiş. HAMZA Evet
efendim. ZUHURİ Gaddarın biriymiş. HAMZA Peki
efendim. ZUHURİ İmansızın biriymiş! HAMZA Peki
efendim, bırakın ben onları söylerim. ZUHURİ Benden
haksız yere beşyüz lira almak! Bu ne
büyük haksızlık!
HAMZA Evet efendim.
ZUHURİ inşallah haynnı görmez! Haram olsun! Yarın
ahirette on parmağım yakasında olacak dedi dersin,
anladın mı?
HAMZA Peki efendim.
ZUHURİ Ah bir kezo korsanı ele geçirsem, ben bilirim
öcümü almanın yolunu! Böyle söyle kendisine, unut-
ma!
HAMZA Evet efendim.
ZUHURİ (Keseyi cebine koyar ve arkasını dönüp çıhnaya
davranır) Haydi kuzum, çabuk koş, oğlumu al da gel.
HAMZA (Zuhuri'nin ardından koşarak) Efendi, durun, bir
baksanıza!
ZUHURİ Ne var?
HAMT1. A Hani nara?
46 Ayyar Hatnza Ayyar Hatnza 47

ZUHURİ Vermedim mi? HAMZA Ne gezer! Gene bir oyun oynayacağım. Çünkü söylediği lafların
cebinize koydunuz. ZUHURİ Yahu ben yüreğimin acısını ondan çıkarmam gerek.
acısıyla ne yaptığımı biliyor muyum ki? HAMZA Evet, NİMET Ne istersen yap.
gözüküyor. HAMZA Sena Bey şahit olsun mu?
ZUHURİ (Parayı verir) Ah, ah ne halt' etmeye o gemiye NİMET Olsun.
bindi ki! Yerin dibine gecesi gemi! İnşallah giderken HAMZA Öyleyse, alın işte istediğiniz beş yüzalnnı.
yolda batar da verdiğim paranın hayrını görmez o NİMET Koşayım, Eda'çığımı kurtarayım.
haydut! (Çıkar)
HAMZA (Yalnız) Beş yüzü kolay hazmedemiyor. Ama ne PERDE
ye yarar? Ben hâlâ kendi öcümü alamadım. Oğlunun
yanında bana bu kadar ileri geri konuşsun! Yanına bı-
rakmam ben onun. (Sena ve Nimet girerler)
SENA Eee, nasıl hallettin Hamza Ağa?
NİMET Nasıl? Beni bu beladan kurtaracak bir şeyler yap-
tın mı?
HAMZA (Sena'ya) Alın efendim siz, bu, babanızdan aldı-
ğım iki yüz altın.
SENA Şimdi sana nasıl teşekkür edeyim Hamza'çığım?
HAMZA (î\iıııet'e) Sizin için bir şey yapamadım.
NİMET Onu söyleyeceğine, desene git kendim surdan
denize at diye; (Giderken) Artık bundan sonra bana
yaşamak lazım değil.
HAMZA Yahu! Beyefendi, nereye gidiyorsun? Telaş et-
me, dur hele!
NİMET Gitmeyeyim de ne yapayım?
HAMZA Korkma, korkma... seninkini de kopardım, bo-
şuna üzülme.
NİMET (Hatnza'nın boynuna sarılır) Ah Hamza, bana ye-
niden can verdin!

48 Ayyar Hamza
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
YAVER Evet, kocalarınız sizin birlikte arkadaşlık etmeni-
zi uygun gördüler, onun için bizde sizi biraraya getir-
dik.
ZİBA (Eda'ya) Doğrusu buna ne kadar memnun olduğu-
mu anlatamam. Beylerin birbirlerini ne kadar sevdiklerini
bilirsin; inşallah biz de onlar gibi iyi geçiniriz. EDA
İltifatınıza teşekkür ederim. Benim gibi esirci evinden
kurtulmuş birine bundan büyük nimet olmaz. Bu
dostluğunuz karşılığında benden dostluk göreceğinize
kuşkunuz olmasın. Çünkü bana nasıl davramlırsa ben de
öyle davranırım.
HAMZA Ya seni seven olursa, karşılık verir misin? EDA
O başka, aşk konusu biraz incedir. O konuda biraz
ağır davranmak gerekir.
HAMZA Peki, benim beyime ağırca davranmâdınız sa-
nırım. Doğrusu da böyle olmalıdır ya... Özellikle size
yaptığı bu iyiliğe karşılık kendisini son derecede sev-
meye mecbursunuz.
EDA Doğrusunu isterseniz, ben şansıma pek güvene-
mem. Onun için bu yaptığı iyilik bana tam olarak daha
güven vermiyor. Görünüşte memnunum, çünkü, neşeli
biriyim; ancak çok zaman da gülerken ağlarım. Eğer
Nimet Bey beni satın aldığı gibi gönlümü de aldım sanırsa
yanılır. Bunun için daha başka özverilerde bulunması
gerekir. Bana istediği gibi davranması için, Allanın
emriyle isteyip benimle evlenmesi gerekir. HAMZA
Korkmayın, onun da düşünceleri öyle. Eğer öy-
Ayyar Hamza 49
EDA Madem ki böyle olduğuna söz veriyorsunuz, ben de
buna inanırım. Ancak babasının güçlük çıkaracağını
çok iyi biliyorum.
HAMZA Korkmayın, ona da bir çare bulunur.
ZİBA Bu durum benim de başımda... Şanssızlıktan yana
hiç farkımız yok.
EDA Hakkınız var, ama siz hiç olmazsa ananızı babanızı
biliyorsunuz, onlar meydana çıkına korkunuz kal-
maz. Ben ne yaparım? Benim hiç kimsem yok. Nimet
Beyin babası, oğluna zengin bir şehir kızı almak dü-
şüncesinde; hiç esir bir kıza nikâh kıydırır mı?
ZİBA Öyle ama hiç olmazsa Nimet Beye daha kimi almak
istedikleri belli eğil. Oysa bizim beye söz kesilmiş bi-
le.
EDA Bir erkek, âşığının sevgisinden korkmamalı, çünkü
o sevgiyi kaybetmemek kendinin elinde sayılır. An-
cak babanın yetkileri araya girerse, ona karşı gelecek
bir şey olmaz.
ZİBA Aman yarabbi! Birbirlerini sevenler neden bu kadar
sıkıntı çekerler? Sevmek tatlı bir şey, birbirine bağlan-
mak isteyen iki gönül arasına anlamsız engeller gir-
mese...
HAMZA Çok yanlış bir düşünce. Sıkıntısız sevgide de
lezzet olmaz. Adamın içini sıkar. Sıkıntı ve engel gör-
meyen adam yaşamın lezzetini duyamaz ki... Ara sı-
ra evdeki pazar çarşıya uymamalıdır ki, sevgide hırs
ve ateş çoğalsın. Böyle gerçekleşen sevginin tadı da
çok olur.
EDA Aman Hamza Ağa, benim için bu cimri adamdan
beş yüz altını nasıl aldın? Anlatsana. Böyle komik, tu-
haf şeylere çokgülerim ben.
HAMZA Yaver anlatsın. Şimdi benim işim var, birinden
inHWam almavı rlıisıiniivorum. aldım karışık.

50 Ayyar Hamza
YAVER Böyle intikam alacağım diye insanların canını
yakman doğru değil ki...
HAMZA Bu bir hastalık... Böyle şeyler için her türlü be-
layı göze alırım ben. Elimde değil, ne yapayım...
YAVER Sana söyledim, beni dinlersen bu düşünceden
vazgeç, iyi olur.
HAMZA Doğru ama ben yalnız kendimi dinlerim.
YAVER Peki ama bu eğlenilecek bir şey değil.
HAMZA İyi de bu senin üstüne vazife değil ki?
YAVER Senin için söylüyorum ben; kendine süpürge so-
pasıyla dayağı zorla çağınyorsun.
HAMZA Bu işte süpürge sopası da olsa onu ben yiyece-
ğim, sana ne oluyor? ,
YAVER Gerçekten öyle! Madem canın istiyor, afiyet ol-
sun, Allah sırtına kuvvet versin.
HAMZA Böyle şeyler benim gözümü korkutmaz. Öyle
senin gibi, her şeyin önünü ardını düşünüp de hiçbir
şeyle başa çıkamayanları, elimden gelse dünyadan
kaldırırım.
EDA Biz artık gidelim. Ancak bu işleri böyle yüz üstü bı-
rakmak olmaz, desteğine muhtacız.
HAMZA Peki eîendim, ben gelir sizi tekrar görürüm. Ba-
kın ihtiyar da geliyor. (Diğerleri çıkar)
(Zuhuri girer. Hmnza kendi kendine) Gel bakalım şaşkın
ihtiyar! Sana benim sırlarımı ortaya dökmenin ne ol-
duğunu göstereyim.
ZUHURİ Nasıl oldu oğlumun işi, ne yaptın Hamza?
HAMZA Oğlunuz yakayı kurtardı, ama şimdi başınızda
bir bela var. Bir an önce eve kapağı atmanın kolayına
baksanız iyi ola-ak, çünkü iş çok kötü!
ZUHURİ Ne oluyor, ne var gene?
• ' ı • • __1-------
Ayyar Hamza 51
ZUHURİ Benimi?
HAMZA Evet.
ZUHURİ Kim arıyor, niçin?
HAMZA Sena Beyin aldığı kızın erkek kardeşi. Çünkü
kız kardeşi yerine sizin kızınızı alacaklarını, kız kar-
deşinin boşanması için de herkesten çok sizin uğraş-
tığınızı işitmiş; bu yüzden açıktan açığa sizi öldürece-
ğini söyleyip geziyor. Bütün ipten kazıktan kurtul-
muş ne kadar arkadaşı varsa hepsi birlikte sizi arıyor-
lar. Biraz önce birkaçına rastladım, sizi tanıyanları
sorguya çekiyorlardı. Bundan sağ salim eve kapağı
atabilseniz iyi olur, artık hiçbir yere çıkmazsınız.
Çünkü dört tarafı fena sarmışlar.
ZUHURİ Aman Hamza söyle, ben ne yapayım şimdi?
HAMZA Vallahi bilmem efendim, iş kötü! Şaşırdım kal-
dım, her tarafım titriyor. Hem de... aman durun! (İle-
riye doğru gider, biri gözüne ilişmiş gibi etrafa bakmır)
ZUHURİ (Telaşla ve yavaşça) Kim o?
HAMZA (Geri gelir) Hayır, hayır, kimse yokmuş.
ZUHURİ Eee, Hamza, bu beladan şimdi yakayı nasıl
kurtaracağız?
HAMZA Vallahi efendim, bir çare düşünüyorum, ama
sonra arılarlarsa ikimizin de canına okurlar.
ZUHURİ Kuzum Hamza, bana olan bağlılığını şimdi gös-
ter, beni şu belanın içinden çıkar.
HAMZA Elimden geleni hiç esirger miyim? Ama ne ya-
payım bilmiyorum. Sizin uğrunuza canımı fede ede-
ceğimi bilirsiniz, ancak bela çok güçlü!
ZUHURİ Aman! Umduğundan çok seni memnun ede-
rim. Allah canımı alsın yalan söylüyorsam! Bak, bu
üzerimdeki hırkayı biraz daha eskiteyim sana veri-
rim.
UA\/f7A Dnnın pfpnrlim aklıma hir rare eeldi. Simdi siz
52 Ayyar Hamza
şu çuvalın içine girin, ben... (Birini görmüş gibi çevre-
sine bakar)
ZUHURİ Ha? Biri mi var?
HAMZA Hayır, hayır kimse yok... Şu çuvalın içine girin,
hiçbir tarafa kımıldamaz, içinde ölü gibi durursunuz.
Ben çuvalı sırtıma alır, sizi öldürmek isteyenlerin
önünden geçip eve götürürüm; sorarlarsa içinde ken-
di öteberim var derim. Bir kere eve kapağı attık mı,
artık korkmayın. Sonra zaptiyeye haber verir, nasıl
olsa heriflerin hakkından geliriz.
ZUHURİ Hah! Bu iyi bir yol...
HAMZA Elbette! Bundan başka çaresi yok gibi. (Kendi
kendine) Dur bak şimdi senin hakkından naşı gelece-
ğim.
ZUHURİ Ne dedin?
HAMZA Heriflerin hakkından kolayca geliriz diyorum.
Ancak dikkat edin, aman! Hiç kımıldamamalısmız.
Sakın başınızı dışarı çıkarmaya kalkmayın, sonra iki-
miz de yakayı ele verirsek okkanın altına gideriz ha!
ZUHURİ Korkma, nefes bile almam.
(Çuvala girer)
HAMZA Amah, aman, saklanın! İşte heriflerden biri...
(Külhanbeyi ağzıyla) Ne demek Zuhuri Efendinin işini
bir bıçakla halletmemek! Hele nerde olduğunu bir
göstersinler!
- (Kendi sesiyle) Aman kımıldamayın.
- (Taklitle) Alimallah, ben bilirim ne yapacağımı! El
bette ele geçireceğim seni! Yerin yedi kat dibine insen
de bulur çıkarırım ben!
- Amanın kendinize dikkat!
- Ey bana bak çuvallı adam! Sana bir lira, şu Zuhuri
dedikleri köpek nerde bulunur?
Ayyar Hamza 53
- Evet, onu dedik ya...
- Ne yapacaksınız?
- Ne mi yapacağım?
- Evet.
- Bu sopa ile kemiklerini kırıp cehenneme gönderece
ğim onu.
- Efendim yanlışınız olmalı, o öyle dayak atılacak bir
adam değildir; ona böyle davranılmaz.
- Kim, şu alçak, yüzsüz, namussuz herif mi?
- Affedersiniz, Zuhuri Efendi ne alçaktır, ne yüzsüz,
ne de namuzsuz... Sözünüzü bilerek söyleyin.
- Ne dedin, ulan kim oluyorsun sen bakalım?
- Ben kim olursam olayım, öyle şerefli adamlara ha
karet edersen benden böyle cevap alırsın.
- Vay, o senin tanıdığın mı?
- Evet, ne olacak?
- Ya! Al öyle ise! (Çuvala sopayla birkaç kez vurur) Al ba
kalım onun yerine sana!
- (Bağırır) Ay, ay, ay! Yavaş, aklını mı kaçırdın sen?
- Haydi git de yediğin sopayı ona hediye et! Eyval
lah!
- Hay yerin dibine batası, eli kırılası köpek!
ZUHURİ (Başını çuvaldan çıkarır) Aman!... Aman!... Ölü-
yordum!... Nefesim kesildi! HAMZA Kör olasıca
herif! Az daha belimi kırıyordu.
Omuzlarım yara bere içinde. ZUHURİ Sen ne
diyorsun, herif beni de dövdü, kemikle-
rimi kırıyordu.
HAMZA Nasıl sizin kemikleriniz? Herif beni dövdü.
ZUHURİ Oğlum, hâlâ acısını duyuyorum. HAMZA Ne
gezer, dayağı ben yedim, ama besbelli bana
vuran sopanın ucu size dokunmuş. •71 TUT TPİ c<ar. AO
hiraT nt-pvp oiHpvHitv hpnim vanutıa so-
54 Ayyar Hamza
kulacak ne vardı?
HAMZA (Zuhnri'nin başım çuvalın içine iter) Aman!... Bi-
ri daha geliyor! (Yine takîite başlar)
- Bu kadar arayayım da, şu Zuhuri denen köpeği ele
geçiremeyeyim!
- Aman, anlamasın, dikkat!
- Bana bak ahbap, Zuhuri Efendi nerdedir, bilir mi
sin?
- Hayır efendim, nerde olduğunu bilmiyorum.
- Doğru söyle, eğer bilirsen sakın saklama benden.
Bir şey yapacak değilim; yalnızca beş on süpürge so
pası vurduktan sonra şu kamayı karnına sokacağım,
o kadar.
- Yemin ederim ki bilmiyorum efendim, bilsem söy
lerdim.
- Bu çuvalın içinde ne var? Kımıldıyor gibi geldi ba
na.
- Bir şey yok.
- Yok, yok, mutlaka bir şeyler olmalı.
- Hayır efendim, öyle kımıldayacak bir şey yok.
- Şeytan bana ne diyor biliyor musun? Git de şu çu
vala bir kama sapla diyor.
- Öyle şey mi olur, çuvalımı mı deleceksiniz?
- Öyleyse göster bakalım içinde ne var, merak ettim.
- Eee, bu kadar da olmaz.
- Ne olmaz!
- Ne hakla çuvalımı yoklamak istiyorsun?
- Ne hakla mı? İstiyorum o kadar...
- İstiyorsan ben de göstermem o kadar...
- Ne halt var onda.
- Bana ait bazı eşyalar var. Sana ne? Anamın örekesi
Ayyar Hamza 55
çaksın?
- Göreceğim diyorum sana!
- Hayır göremeyeceksin.
- Göremeyecek miyim?
- Evet, göremezsin.
- Ama bak bu sopayı sırtında parçalarım.
- Herhalde korkacağımı sanıyorsun ha?
- Ya! Al öyleyse, al!
(Çuvalı döver. Kendisi de dayak yiyonnuuş gibi bağırır) -
Ay, ay, ay! Aman! Çıldırdın mı! Ayy...
- Aldın mı şimdi payını? Hadi eyvallah!
- Allah belanı versin, elin kinisin! Yerin dibine bat
haydut herif!
ZUHURİ f Başını çuvaldan çıkarır) Aman!... Öldüm!...
HAMZA Aman!... Kemiklerim!...
ZUHURİ Canım bu herifler niye çuvala vururlar, onu an-
lamıyorum.
HAMZA (Yine Zuhnri'nin başını çuvalın içine iter) Sus
aman! İşte bu kez de birkaçı birden geliyor. (Birkaç
kişinin sesini taklit ederek)
- Haydin bakalım, muhakkak ele geçirmeliyiz. Hay,
hay... Ne demek yok olsun. Bize böyle oyun oyna
mak istesin ha, arar buluruz. Hay hay! İstanbul kazan
biz kepçe, gene arar buluruz. Şuradan mı gitsek. Ha
yır hayır, sağa gidelim. Yok, soldan daha kestirmedir.
Evet sağa. Hayır sola sap. Yok yok, evet.
- (Znhııri'ye yavaşça) Aman, sakın kımıldama!
-Tamam arkadaşlar, işte uşağı. Vay, uşağı bu mu? Gel
bakim buraya. Çabuk söyle, efendin olacak herif ner
de?
- Benden ne istiyorsunuz?
- Söyle diyorum, nerde?
^-.ı ---- „„„ M«,,0iim Hav Vıav Relini kıranz. Elbet-
 56 Ayyar Hamza
te.
- Ben ne bileyim efendim.
(Zuhuri başını çuvaldan çıkarıp şaşkın şaşkın seyreder)
- Eğer şimdi bize efendin olacak o herifin nerde oldu
ğunu haber vermezsen kemiklerini kırarız, bilmiş ol.
- Ne yaparsanız yapınız, ben efendimi ele vermem.
- Ama seni öldürürüz.
- İstediğinizi yapın.
- Kaşınıyorsun galiba.
- Söyledim ya, ben efendimi ele veremem.
- Ya öyle mi, al öyleyse...
(Vurmak isterken Zuhuri'nin kendini seyrettiğini görür,
"vay" deyip duraklar)' ZUHURİ (Çuvaldan çıkar,
Hamza kaçar) Seni gidi yalana!
Seni gidi hain! Seni gidi utanmaz köpek! Sen beni
böylece öldürmek istiyorsun ha?
(Eda girer) EDA (Zuhuri'yi görmeden kendi kendine
gülerek) Hah,
hah,hah, biraz hava alayım. ZUHURİ (Eda 'yi
görmemiştir, kendi kendine) Dur bak, senin
hakkından nasıl gelirim ben! Seni gidi alçak, edepsiz
herif seni! EDA (Hâlâ görmemiştir) Hah, hah, hay!
Aklıma geldikçe
güleceğim geliyor. Vah zavallı ihtiyar! Kurt kocayın-
ca köpeklerin maskarası olur derler, doğruymuş. ZUHURİ
Affedersiniz hanımefendi! Böyle insanın yüzüne alay
edilmez. Ayıp denen bir şey var. EDA Ne dediniz, bana
mı söylüyorsunuz? ZUHURİ Evet, size söylüyorum,
öyle herkesin yüzüne
karşı eğlenmek ayıptır. EDA Kimin yüzüne
karşı? Anlayamıyorum. ZUHURİ Benim, işte...
Ayyar Hamza 57
ZUHURİ Evet.
EDA Tuhaf şey! Ben sizinle mi eğleniyorum yani...
ZUHURİ Burada benden başka biri mi var?
EDA Birine bir oyun oynamışlar da... şimdi anlattılar,
ben ona gülüyorum. İşin içinde ben olduğumdan mı
bilmem, çok hoşuma gitti. Biri, babasından para ko-
parmak için bir gülünç hile yapmış da...
ZUHURİ Babasından para koparmak için mi?
EDA Evet. İsterseniz size anlatayım. Ben böyle gülünç
şeyleri anlatmayı çok severim.
ZUHURİ Buyur, zahmet olmazsa anlat bakalım.
EDA Niçin zahmet olsun? Hem bu öyle bir şey ki, yarın
mutlaka İstanbul'da duymadık kimse kalmaz; bari
şimdiden duyunuz. Ben küçükken her nasılsa Cer-
kesler'in eline düşmüşüm. Beni esir diye satmışlar.
Döne dolaşa Esirci Emine Molla'nın eline geçtim. Bir
gün bir genç bey esircinin evine gelip beni gördü; na-
•
sıl olduysa sevdi beni. Ancak serbest, kendi kararı ile
hareket eden biri olmadığımdan, yalnızca benim kal-
bimi kazanmakla bana kavuşamazdı; para verip beni
satın almak zorundaydı. Ancak hiç parası yoktu.
Çünkü İstanbul'daki hemen bütün küçük beyler, ken-
dileri kazanmaya başlayıncaya kadar, babalarının eli-
ne bakmak zorundalar; babalar da onlara hep sıkıntı
çektirirler. İşte bu da onlar gibi. Ayrıca da babası ol-
dukça cimri. Oğluna öyle para vererek kız almak şöy-
le dursun, zengin olmayan şehir kızı bile almayan
cinsinden biri. Dur hele, adı aklıma geliyor mu? Hay
Allah cezasını versin! Dilimin ucunda ama... Canım,
İstanbul'da ondan daha cimri başkası yokmuş. Hatır-
ladınız mı?
ZUHURİ Hayır.
T T ____l _____ •7..U.... »H 7ı ı-
58 Ayyar Hamza
huri! Evet, Zuhuri Efendi, tamam, tamam... Kendi gi-
bi de ters bir adı var. Her neyse, biz sözümüze baka-
lım. Ne diyordum? Ha, evet. Bu sabah bana bir müş-
teri çıkmış. Mısır'a götürmek için satın almak istiyor-
muş. Ancak Emine Molla, beni seven beye, "Başkası-
na satmam, merak etme," diye söz vermişmiş. Bu
yüzden hemen ona çabucak haber göndermiş. Bu ha-
beri alan beyin etekleri tutuşur. Şansı var ki, Hamza
adında gayet becerikli, şeytan gibi kurnaz bir uşağı
varmış. Yoksa değil almak, bir daha hiç göremeyecekti
beni.
ZUHURİ (Kendi kimdi) Yerin dibine gecesi haydut!
EDA Ama bakın nasıl bir hile bulmuş. (Güler) Aklıma gel-
dikçe gülmekten kınlıyorum... (Güler) Adama, "Oğ-
lunuzla birlikte Sarayburnu'nda Yalı Köşkü'ne doğru
gezerken bir gemi kaptanı bizi gemisine davet etti,"
der. (Güler) "Biz de gemiye bindik. Kamarada meyve
filan ikram ederek ordan burdan konuşurken gemiyi
hareket ettirmişler. Bir de bakalım ki, Kumkapı açık-
larmdayız. Aman demeye kalmadan kaptan beni bir
sandala bindirerek, git küçük beyin babasına söyle,
eğer iki saate kadar beş yüz altın göndermezse oğlu-
nu götüreceğiz, diyerek karaya çıkardı," dediğini ih-
tiyara anlatır. (Güler) Biçare ihtiyar bu haberi işitince,
ne yapacağını bilemez, şaşırır kalır. Çünkü oğlunu
sevdiği kadar parayı da seven biridir. Serden mi geç-
sin yardan mı? (Güler) Ondan beşyüz altın istemek,
kafasına beş yüz kurşun sıkmak gibi bir şey... Bu ka-
dar parayı kasadan çıkarıp vermeye eli varmaz. Oğ-
lunu kurtarmak için, bin türlü saçma düşünceye ka-
pılır... (Güler) Mesela, denizin orta yerine zaptiye
göndermeye kalkışır. Bakar ki olmayacak, uşağına,
Ayyar Hamza 59
hin kal," der. (Güler) Uşak bununla dalga geçer. Bu
kez, tutar hepsini toplasan otuz kuruş etmez dört beş
pantolon, yelek gibi eski giyeceklerini verip, bunları
sat da parasıyla oğlumu kurtar der. (Güler) Sonunda
böyle saçma şeylerle işi halledemeyeceğini anlar, bu
sefer de ağzım açıp kaptana sövüp saymaya başlar.
Asıl tuhafı, bulduğu çarelerin hiçbiri işe yaramayaca-
ğını uşak kendine söyledikçe, kızgınlığından durma-
dan, "Ne halt etmeye o gemiye bindi ki," der durur-
muş... (Güler) Zavallı adam, yüzünü ekşite ekşite, içi-
ni çekerek, bu arada kaptana epeyce sövdükten son-
ra beş yüz altını... Ama siz gülmüyorsunuz... Nasıl
buldunuz hikâyeyi, komik değil mi?
ZUHURİ Nasıl mı buldum? O bey her kimse çapkının bi-
riymiş, muhakkak babasına oynadığı oyunun cezası-
nı çekecektir. O kız da terbiyesiz şıllığın biriymiş ki,
Zuhuri Efendi gibi onurlu, şerefli bir adamı diline do-
lamış orda burda konuşuyor. Zuhuri Efendi ona, mil-
letin bir evladını baştan çıkarmanın ne olduğunu öğ-
retecektir. Hele o uşak, bugünden tezi yok prangaya
vurulmayı hak etmiş demektir. Allaha ısmarladık!
(Çıkar. Yaver gelir)
YAVER Niçin dışarı çıktınız siz? Konuştuğunuz adam
kimdi biliyor musun? Sizin beyin babası...
EDA Sahi mi? Aklıma da gelmişti. Bilmeyerek kendi hi-
kâyesini kendine anlattım demek.
YAVER Nasıl kertdi hikâyesini?
EDA Aklıma geldikçe kendimi tutamıyor gülüyorum,
kendine gülüyorum sandı. Tabii doğrusu, kendine
ama o olduğunu nerden bileyim. Dayanamadım, an-
lattım. Ne yapayım, kıyamet kopmadı ya! Aslında bi-
zim işimiz başından beri bozuk zaten; bu boşboğaz-
1.U1« no ',•,,', r»lıır np Hp kfttü.
60 Ayyar Hamza
YAVER Tamam da, insan dilini tutamaz mı?
EDA Ne zaran var? Nasılsa başkasından duyup öğrene-
cek değil mi? (Muhterem'in sesi kulisten gelir)
MUHTEREM Yaver! Yaver!.
YAVER (Eda'ya) Aman, bizimki geliyor! Çabuk eve girin!
(Eda çıkar)
MUHTEREM (Sahneye girmiştir) Oğlum, siz Hamza'yla
beni soymak için birlik mi oldunuz?
YAVER Ne demek efendim, asla! Eğer Hamza öyle bir şey
yapmışsa ben ne karışayım? Bana ne yaran olur ki?
MUHTEREM Görürüz, köpek, görürüz. Ben size dolan-
dırıcılığı gösteririm. (Zuhuri girer)
ZUHURİ Ah kardeşim, başıma gelenleri sorma!
MUHTEREM Ya benim başıma gelenler... aman hiç sor-
mayın.
ZUHURÎ Hamza olacak köpek, beni beş yüz altın dolan-
dırdı.
MUHTEREM Yaa, o Hamza olacak köpek beni de iki yüz
altın dolandırdı ya...
ZUHURİ Yalnız beş yüz altında kalsa yüreğim... gene de
yanar tutuşur ya... neyse. Ancak fazla olarak bir şey
daha yaptı ki söylemekten utanıyorum...
MUHTEREM Bana oynadığı oyunu asla onun yanına bı-
rakmayacağım.
ZUHURİ Ben de istediğim gibi öcümü almazsam, bana
da adam demesinler!
YAVER (Kendi ketıdine) Allah vere de işin içine ben girme-
sem.
ZUHURİ Daha kötüsü var. Bela geldi mi adamın başına
yalnız gelmiyor. Ben bugün kızım gelecek diye se-
Ayyar Hamza 61
üç ay olmuş. Bugün bizim ortaktan bir mektup aldım,
yazdığına bakılırsa bunlar, geçende kazaya uğramış olan
İskenderiye vapuruna binmişler. MUHTEREM Siz de
gelirken birlikte neden getirmediniz? Bırakmanızın
anlamı yoktu.
ZUHURİ O zaman öyle gerekti. Çünkü Mısır'da evlendi-
ğimi bazı nedenlerle saklamıştım. (Halime gelir)
Aman! Bizim Sütnine mi o? Evet, evet ta kendisi. Ner-
desiniz? Aklım başımdan gitti, çabuk söyle.
HALİME (Zuhııri'nin eteğini öper) Ah Nihali Efendi, bizi
böyle...
ZUHURİ Benim adım burda Zuhuri, artık bir daha Nihali
deme, Mısır'da adımı öyle değiştirmem gerekiyordu,
unut onu.
HALİME İlahi yerin dibine geçsin bu ad değişikliği. Biz
de Nihali Efendiyi bulacağız diye neler çektik!
ZUHURİ Kızımla ninesi nerde?
HALİME Uzakta değiller, ama önceden üç aydır çektiği-
miz sıkıntı yüzünden onu kocaya verdiğim için affı-
nızı istiyorum.
ZUHURİ Ne!? Kızım kocaya mı vardı?
HALİME Evet efendim.
ZUHURİ Eee, kime verdiniz peki?
HALİME Muhterem Efendi adında tüccardan bir adamın
oğluna, Sena Beye.
ZUHURİ Aman!
MUHTEREM Bu ne tuhaf bir rastlantı!
ZUHURİ Haydi çabuk, bizi onların yanına götür!
HALİME İşte efendim, şu karşıdaki evde oturuyoruz,
buyrunuz.
ZUHURİ Düş önüme. Muhterem Efendi, siz de gelin pe-
şimden bakalım
 62 Ayyar Hamza
(Çıkarlar) YAVER (Kendi kendine) Ne tuhaf şey,
adeta rüya gibi...
(Hamza girer)
HAMZA Bizimkilerden ne haber Yaver? YAVER Sana
verecek iki haberim var. Birincisi, bizim Sena Beyin işi
yoluna girdi; Ziba Hanırrt Zuhuri Efendinin kızı çıktı.
Babalan bu işe razı. İkinci haber, bizim ihtiyarların ikisi
de sana fena halde kızgınlar, hele seninki küplere binmiş.
HAMZA Olsun, hiç zaran yok. Sen korkma, hiçbiri diş
geçiremez bana. Umurunda olmasın.
YAVER Aklım başına al. Senin güvendiğin küçük beyler
yarın babalarıyla uzlaşırfar, sen açıkta kalırsın, kabak
senin başında patlar sonra.
HAMZA Sen hiç tele$ etme. Ona da bir çare bulurum ben,
görürsün. Hem de...
YAVER Ha işte geliyorlar. Kaç, sakın gözlerine görünme.
(Hamza çıkar. Zuhuri, Muhterem ve Ziba gelir)
ZUHURİ Haydi kızım eve gidelim. Ah anneni de dünya
gözüyle bir kerecek görmüş olsaydım o kadar üzül-
mezdim.
MUHTEREM İşte oğlum da geliyor.
(Yaver, Sena, Eda ve Halime gelirler)
MUHTEREM Gel oğlum, gel. Kısmetin ayağına dolaşmış
da haberimiz olmamış. Mısır'dan...
SENA Hayır efendim, artık benim evlendiğimi öğrendi-
niz, ne yapsanız boşuna. Ben kısmetimi buldum. Uğ-
raşınız boşuna, gerçekleşmeyecek.
MUHTEREM İşte iki gözüm, ben de...
SENA Evet efendim, babamsınız, sizi dinlemek boynu-
mun borcu, ancak bu konuda haksızlık ediyorsunuz.
MUHTEREM Canım bilmiyorsun...
Ayyar Hamza 63
MUHTEREM A oğlum, işte bu Zuhuri Efendinin kızı...
SENA Zuhuri Efendinin kızı değil, Sultan olsa boşuna...
ZUHURİ Canım benim kızım...
SENA Hayır efendim... Belki kabalık olacak ama ben si-
zin damadınız olmayacağım.
YAVER Beyefendi, dinleyin bir kere...
SENA Hayır dinlemem, hem sen karışma.
MUHTEREM Canım, işte senin karın...
SENA Hayır efendim, ne deseniz boş. Ölürüm de ben Zi-
ba'mdan ayrılmam. (Ziba'nın yanına gider) Evet, işte
benim aklım fikrim, hayatım bunun elinde. Boşuna
başka bir hanım alacağım diye kendinizi üzmeyin.
MUHTEREM İyi ya işte, sersem çocuk, biz de sana bu kı-
zı veriyoruz; ne aptal olmuş be!
ZİBA Sonunda kaybettiğim babamı buldum; artık üzüle-
cek bir şeyimiz kalmadı.
ZUHURİ Haydi, bizim eve gidelim de orada rahat rahat
konuşuruz.
ZİBA (Eda'yı gösterir) Ama baba, ben bu arkadaşımdan
ayrılmak istemiyorum. Kendisini benim kadar tanışa-
nız, onu siz da kızınız gibi seversiniz.
ZUHURİ Maşallah, yüzüme karşı bana hakaret eden kar-
deşinin sevgilisini evime mi sokmak istiyorsun?
EDA Efendim affınızı rica ederim, eğer sizin olduğunuzu
bilseydim öyle kabalık eder miydim?
ZİBA Babacığım, kardeşimin bu arkadaşa olan sevgisi,
Allah biliyor ya, namusuna leke getirecek sevgiler-
den değil. İffetini koruduğuna ben kefilim.
ZUHURİ Tamam! Yani şimdi kalkıp da oğluma bunun gibi
adı sanı bilinmeyen, namusu belirsiz bir hanım
alacağım, öyle mi? Yağma yok! (Nimet girer)
nt^Aim hana alaraöın.17 hanımın şehirli olması-
64 Ayyar Hamza
tu düşünüyorsanız, Eda da şehirli, anasa babası da
belli, yeni haberini aldım. Ancak kim olduğunu kimse
bilmiyor. Onu dört yaşındayken çalmışlar; kendi de
hatırlamıyor. Ancak o zaman kolunda bir bilezik
varmış, elime geçti, işte... Belki bununla bulabiliriz...
MUHTEREM Aman! Bakayım! Dört yaşındayken benim bir
kızımı kaçırmışlardı, kolunda da bu bilezik vardı!
ZUHURİ Aman! Bu sizin kızınız mı yoksa?
MUHTEREM Bakayım iyice, ta kendisi! Ta kendisi! Ah
evladım!... (Eda 'ya sarıltr)
ZİBA Aman yarabbi, bu ne iyi bir rastlantı böyle!
(Ziver girer)
ZlVER (Zuhuri'ye) Ahh efendim, sizin adamlardan biri
büyük bir kaza geçirdi!
ZUHURİ Kim? Ne kazası?
ZİVER Hamza Ağa'ya...
ZUHURİ Hamza Ağa mı? Yerin dibine batsın, haydut! Zaten
ben onu prangaya vuracaktım.
ZİVER Artık o zahmete girmenize gerek kalmadı. Şu köşe
başında yapılan ev inşaatının altından geçerken, nasıl
olduysa, en üstteki taşçının çekici Hamza'nın başına
düşmüş, bütün beyni dışarı fırlamış. Zavallı şimdi can
çekişiyor. Beni özellikle gönderdi, ölmezden önce sizi
görmek istiyor.
MUHTEREM Nerde şimdi?
ZİVER Hah işte getiriyorlar.
(Hamza, başı bezle sarılmış, iki kişinin taşıdığı bir sedye
içinde getirilir)
HAMZA Ay! Aman... Ay! Halime bakın!... Ölüyorum...
Aman, hakkınızı helal edin... İçinizde kalbini kırdığım
kişiler var. Kusurlarımı ne olur affedin... Ah, aman...
özellikle Zuhuri Efendi ve Muhterem Efen-
Hamza 65
olur... Ah!
MUHTEREM Ben kendi adıma affettim, helal olsun.
HAMZA (Zuhuri'ye) Efendim, sizin hakkınız bende çok-
tur. Zira, süpürge, sopa ... ZUHURİ Geçmiş
olaylardan söz etmeyelim şimdi, ben
de affettim. HAMZA Allah bilir ya, içimde bir
büyük dertti, size el
kald...
ZUHURİ Bırak artık, geçmiş şey onlar... HAMZA Can
çekişirken, aklıma geliyor, sizi nasıl döve. . . ZUHURİ
Canım sus artık... HAMZA Ah, ah o süpürge sopası ne
olaydı ben. . . ZUHURİ Sus dedik ya, unuttuk hepsini
işte ... HAMZA Allah ömrünüzü artırsın! Ancak canı
gönülden
mi affediyorsunuz? Zira o süpürge sopalan...
ZUHURİ Tamam dedik yahu, kes sesini artık. Ne kadar
hakkım varsa hepsi helal olsun, affettim.
HAMZA Allah evladınıza bağışlasın. ZUHURİ
Evet affettim, ama ölmen şartıyla. . . HAMZA
Nasıl olur efendim?
ZUHURİ Eğer iyileşirsen, bütün sözlerimi geri alırım.
HAMZA Ay! Ay! Ay! Bakın yine canım çıkacak gibi olu-
yor! MUHTEREM Zuhuri Efendi, artık hepimizin
bugünkü
sevinci hürmetine şartsız affet canım... ZUHURİ
Peki, öyle olsun hadi . . . MUHTEREM Haydi, gidelim,
gönül hoşluğu ile hep be-
raber güzel bir yemek yiyelim. HAMZA Artık canım
çıkıncaya kadar beni de bu sofranın
bir kenarına oturtursunuz herhalde...
SON