GELENEKSEL TÜRK

TİYATROSU
  Halk arasında oynanan tiyatroya, geleneksel
Türk tiyatrosu (tuluat) denir.
 Eğitme amacı olmayan bu oyunlarda güldürme
esastır.
Genel
 Yazılı bir metne dayanmayan halk tiyatroları,
Özellikleri
doğaçlama oynanır.
 Güldürü genellikle ağız ve şive taklitlerine
dayanır.
  Oyun sırasında müzik kullanımı önemlidir.
 Geleneksel tiyatroların belli bir sahnesi yoktur.
Genel  Sanatçılar usta-çırak ilişkisi ile yetişir.
Özellikleri  Geleneksel Türk tiyatrosunun dört türü vardır.
 KARAGÖZ
Geleneksel
Türk ORTA OYUNU
Tiyatrosunun MEDDAH
Türleri
KÖY SEYİRLİK OYUNU
 KARAGÖZ
Deriden kesilmiş bazı şekillerin beyaz bir perde
üzerine yansıtılmasına dayanan gölge oyundur.
• Kaynağı hakkında kesin bir bilgi yoktur.

• Çin’den veya Hindistan’dan dünyaya yayıldığına dair görüşler

vardır.

• Evliya Çelebi de ünlü “Seyahatname”sinde Karagöz’le Hacivat’ın

II. Alaattin Keykubat zamanında (13. yy.) yaşadıklarını söylemiştir.

• Halk arasındaki bir söylentiye göre ise Karagöz ile Hacivat, Orhan
Bey zamanında Bursa’da bir cami yapımında çalışmış işçilerdir.
• Türk edebiyatında Karagöz oynatma geleneği Şeyh Küşteri ile
başlamıştır.

• Oyunu tek bir kişi oynatır. Karagöz oynatan kişiye hayali ya da

hayalbaz denir.

• Hayalinin, yardak adı verilen bir de yardımcısı bulunur.

• Karagöz oyunu, Osmanlı İmparatorluğu’nun tüm unsurlarını

bünyesinde barındırır. Bu nedenle Osmanlı’nın toplumsal yapısına
ayna tutar.
 KARAGÖZ:

 Toplumun cahil kesimini temsil eder.

 Öğrenim görmüş kimselerin gösterişli dillerini anlamaz,
anlayabildiklerini de anlamamış görünür.
 Cesur ve ağzı bozuktur.
KARAGÖZ
OYUNUN HACİVAT:

KİŞİLERİ  Toplumun aydın kesimini temsil eder.

 Medrese diliyle konuşur ve bu yüzden Karagöz’le sık sık
yanlış anlaşılmalar yaşar.
 Her zaman kişisel çıkarlarını ön planda tutar, nabza göre
şerbet verir.
 1) MUKADDİME (GİRİŞ):
 Genelde Hacivat sahneye çıkıncaya ve Karagöz’le Hacivat
kavga edinceye kadarki bölümdür.

2) MUHAVERE:
 Karşılıklı konuşmaların, atışmaların yaşandığı bölümdür.
KARAGÖZ 3) FASIL:
OYUNUN  Asıl oyunun başladığı bölümdür.
BÖLÜMLERİ  Oyuna diğer karakterler de katılır.

4) BİTİŞ:
 Oyunun son bölümüdür.
 Hacivat’la Karagöz, kısa bir konuşmanın ardından kavga eder.
 KARAGÖZ OYUNUNDAKİ DİĞER KİŞİLER

• Çelebi • Arnavut
• Tuzsuz Deli Bekir • Arap
• Zenne • Kürt
• Beberuhi • Kastamonulu
• Matiz • Kayserili
• Tiryaki • Acem
 ORTA OYUNU
Geleneksel Türk tiyatrosunun birçok bakımdan
Karagöz’e benzeyen ama canlı oyuncularla oynayan bir
türüdür.
 Yazılı bir metne bağlı kalınmaz ama her oyunda belli
bir konu vardır.

 Bir olay çerçevesinde örülmüş, sohbet, taklit, müzik,

şarkıdan meydana gelir.

 Palanga denen bir meydanda ve basit dekorlar

kullanılarak oynanır.
 KAVUKLU

 Karagöz oyunundaki Karagöz’ün karşılığı

gibidir.
 Orta oyunundaki başkomiktir.
ORTA
OYUNUN
KİŞİLERİ PİŞEKÂR

 Karagöz oyunundaki Hacivat’ın "Orta

Oyunu"ndaki karşılığı gibidir.
 Oyunu açar, yürütür ve kapatır.
 1) MUKADDİME (GİRİŞ):

 Zurna Pişekâr havası çalar, Pişekâr müzik eşliğinde ortaya

çıkar.
 İki eliyle dört bir yanı selamladıktan sonra zurnacıyla bir iki
cümle konuşur.

ORTA  Sonra Kavuklu’nun gelmesi beklenir.

OYUNUN 2) MUHAVERE (SÖYLEŞME):

BÖLÜMLERİ
 Oyuncuların, söz ustalıklarını gösterdikleri bölümüdür.
 Kavuklu ile Pişekâr’ın karşılıklı konuşmalarından,
tekerlemelerden oluşur.
 3) FASIL (OYUN):

 Oyunun asıl bölümüdür.

 Diğer karakterler de oyuna dâhil olur.
 Her oyunda başka bir olay canlandırılır.
ORTA
OYUNUN 4) BİTİŞ:
BÖLÜMLERİ
 Fasıldan sonraki kısa kapanış bölümüdür.
 Pişekâr, “sürç-i lisan” dolayısıyla seyircilerden
özür diler, gelecek oyunun adını ve yerini
duyurur, oyun biter.
 MEDDAH
Söyleşme, taklit, kişileştirme gibi kimi yöntemleri
kullanarak hikâye anlatan kişiye meddah denir.
• Meddah, “tek kişilik tiyatro” özelliği gösterir.

• Meddah, kahvehanelerde dinleyicilerden yüksekçe bir

yere konmuş iskemleye oturur, hikâyesini taklitlerle
canlandırır.

• Meddah” mendil (peşkir, havlu), sopa (asa, baston),

sandalye gibi eşyaları kullanır.
  Köylerde yılın belli günlerinde,
düğünlerde, bayramlarda, kutlama
KÖY törenlerinde oynanan oyunlardır.

SEYİRLİK  Bu oyunlarda da ana öge taklittir ve

yazılı bir metin bulunmaz.
OYUNU
 Köy Seyirlik Oyunları, oynandıkları
yörelerin özelliklerini taşır.