1

„Odkryć fizykę”, klasa 2

Zakres podstawowy
Odpowiedzi do Kart pracy ucznia z dziennikiem laboratoryjnym
(rozdział 4 od s. 4, rozdział 5 od s. 34, rozdział 6 od s. 76)

4. Elektrostatyka

1. Ładunki elektryczne

s. 4
1.
I. A (ciała naelektryzowane ładunkami przeciwnych znaków się przyciągają)
II. D (ciała naelektryzowane ładunkami tego samego znaku się odpychają)

2.
I. P, E II. P III. E IV. P, N V. N
VI. E VII. P, N, E VIII. E IX. P, N X. E

3. B, D

4. Grzebień i słomka się odepchnęły, zatem znaki ich ładunków były jednakowe, ujemne. Ciała
naładowane ujemnie: grzebień, słomka, balon. Ciała naładowane dodatnio: włosy, wełniany sweter.
1F, 2P, 3F, 4P, 5P, 6F, 7F

5. Podróżny elektryzuje się w wyniku pocierania jego ubrania o fotel w samochodzie. Samochód
elektryzuje się w wyniku pocierania karoserii o opływające go powietrze i opon o asfalt.
Elektryzowanie pasażera można zmniejszyć przez przykrycie foteli materiałem, który jest mniej
podatny na elektryzowanie lub założenie ubrań o podobnych właściwościach. Pomaga także
stosowanie płyny antyelektrostatyczne do prania ubrań i tapicerki samochodu. Elektryzowanie
nadwozia samochodu zmniejsza się przez stosowanie luźno wiszących pasków, które w czasie jazdy
co jakiś czas dotykają asfaltu i odprowadzają ładunek z karoserii. Aby zlikwidować nieprzyjemne
uczucie pojawiające się w czasie dotykania samochodu, można też dotknąć karoserii nie palcem,
ale metalowym przedmiotem przez który przepłyną ładunki elektryczne.

6. A

2. Zasada zachowania ładunku

s. 7
1. a) zmniejszyła się, 3·103.
b) A, B

2. a) dodatnim,
b) ujemnym,

3. B, E ( )
 2

4.

5. a) T (liczba elektronów: ,N( ,T( ,N(

b) Ładunek naelektryzowanego ciała jest zawsze równy całkowitej wielokrotności ładunku
elementarnego.

6. a) Tak, dodatnia, większa

b) Tak, ujemna, mniejsza

c) Tak, równa zero, przeciwnych

7. Wypowiedź Pawła nie jest poprawna. Futro nie wytwarza ładunku. Elektryzowanie futra polega
na przepływie ładunków między nim a ciałem, o które jest ono pocierane. Wypowiedź Marty nie
jest poprawna. Ładunek elektryczny nie znika. Jest jedynie wymieniany z otoczeniem (przepływa,
np. z futra do powietrza). Zgodnie z zasadą zachowania ładunku nie może on powstać z niczego
ani zniknąć.

3. Prawo Coulomba

s. 11
1. Dotyczy tylko siły elektrycznej: D, I
Dotyczy tylko siły grawitacji: E, H
Dotyczy zarówno siły grawitacji jak i siły elektrycznej A, B, F
Nie dotyczy ani siły elektrycznej ani siły grawitacji: C, G

2. A - tak, B - nie, C - tak, D - nie. Wzór można zastosować, gdy rozkład ładunków ma symetrię
sferyczną lub gdy odległość między oddziałującymi ciałami jest znacznie większa od ich rozmiarów.

3. a) Linijki przyciągają się (zmniejszyło się wskazanie wagi, a zatem także siła nacisku pierwszej linijki
na wagę).
 3

b) W pierwszej linijce doszło do rozsunięcia się ładunków dodatnich i ujemnych (naelektryzowania

przez indukcję).
c) Wskazania wagi zmniejszyły się o 0,2 grama, więc siła nacisku pierwszej linijki na wagę zmniejszyła
się zatem o 0,002 N ( ). Tyle samo wynosiła siła przyciągania między linijkami.

4. B. 2 razy większa odległość, taki sam iloczyn ładunków, czyli 4 razy mniejsza siła, ,
odpychanie
C. taka sama odległość, 2 razy mniejszy iloczyn ładunków, czyli 2 razy mniejsza siła, ,
odpychanie
D. 2 razy większa odległość, 8 razy większy iloczyn ładunków, czyli 2 razy większa siła, ,
przyciąganie

5. Po zetknięciu ładunki kulek się wyrównały i wyniosły: . Siła odpychania (prawo

Coulomba): .

4. Pole elektryczne

s. 15
1. a) Wektor siły działającej na ładunek jest styczny do linii pola. Zwrot siły jest zgodny ze zwrotem
linii, jeśli umieszczony ładunek jest dodatni, i przeciwny – jeśli jest ujemny.

b) rys. A – ładunek C, rys. B – ładunek D (większa wartość siły odpowiada większej gęstości linii pola
elektrycznego)

2. a) Zwrot linii pola jest zgodny ze zwrotem siły działającej na ładunek dodatni.

b) pole jednorodne (linie pola są równoległe, pole ma w każdym punkcie to samo natężenie)
c) dodatnio – dolna, ujemnie – górna (na ładunki dodatnie działa siła zwrócona w stronę płyty
naładowanej ujemnie i na ładunki ujemne – zwrócona przeciwnie)

3. 1F. Ruch ładunku zależy od sił działających na niego i wektora jego prędkości początkowej.
2F. Jest polem centralnym.
3P. Przecinanie oznaczałoby, że styczny do linii pola wektor natężenia ma w takim punkcie dwa różne
kierunki.
 4

4P. Pole elektryczne to własność przestrzeni polegająca na tym, że na ładunki elektryczne działa siła.
5F. Siła elektryczna jest styczna do linii pola elektrycznego.

4. Linie pola elektrycznego rozpoczynają się w ładunkach dodatnich i kończą w ujemnych. Większa
liczba wychodzących z ładunku (lub wchodzących do ładunku) linii pola odpowiada większej jego
wartości.

5. Na ładunku o większej wartości kończy się więcej linii pola niż na ładunku o mniejszej wartości.

6. a) C, b) D

7.
a)
 5

b)

Korzystam z informacji

s. 19
1. B

2. Silnik jonowy zapewnia siłę ciągu o bardzo niewielkiej wartości. Tak mała siła nie byłaby w stanie
pokonać sił tarcia działających na samochód i go poruszyć. W przestrzeni kosmicznej, gdzie
praktycznie nie ma sił oporu, nawet niewielka siła ciągu może nadawać sondzie przyspieszenie.
Silnik jonowy ma możliwość działania przez bardzo długi czas, co jest ważne w misjach kosmicznych
trwających lata, a nawet dziesięciolecia.

3. Silnik jonowy działa siłą na rozpędzane i wyrzucane jony. Zgodnie z III zasadą dynamiki jony działają
na silnik (a więc i na całą sondę) siłą o tej samej wartości i takim samym kierunku, ale o przeciwnym
zwrocie.

4. 1F, 2P, 3P

5. Od naelektryzowanego ostrza odrywają się jony. Odpychane przez ostrze, poruszają się one w
stronę płomienia. Oddziałują z atomami we wnętrzu płomienia i pchają je naprzód, co powoduje
odchylenie płomienia.

5. Klatka Faradaya

s. 21
1. D. Ładunek elektryczny zgromadzi się tylko na zewnętrznej powierzchni czaszy wykonanej
z przewodnika.

2. A, D. Linie pola elektrycznego nie mogą wnikać do wnętrza przewodnika.

3. 1F. Piorunochron powinien mieć ostrze na końcu.

2P. Dzięki temu może odprowadzać ładunki elektryczne.
3P. Dzięki temu jest bliżej chmury niż inne elementy budynku i skuteczniej chroni go przed
wyładowaniem atmosferycznym.
 6

4F. Musi być połączony, aby móc odprowadzać ładunki do ziemi.

5P. Piorunochron elektryzuje się przez indukcję, a zgromadzone na nim ładunki wytwarzają pole
elektryczne.

4. a)

b) Nie jest to do końca poprawne stwierdzenie, mówi się tak tylko potocznie. Piorunochron nie
wywołuje uderzenia pioruna, nastąpiłoby ono i bez niego. Ma jednak wpływ na miejsce, w którym
pojawi się błyskawica. Biorąc pod uwagę, że piorunochron odprowadza ładunek i powoduje
stopniowe rozładowywanie chmury, można nawet stwierdzić, że zmniejsza liczbę wyładowań: nie
ściąga piorunów, ale je neutralizuje.

5. a) na czubku anteny na wieży nadawczej

b) Antena jest wykonana z przewodnika, a jej koniec jest ostro zakończony i znajduje się najbliżej
chmury. Najsilniej ze wszystkich konstrukcji na rysunku jonizuje też powietrze wokół siebie, przez co
ułatwia przepływ prądu elektrycznego.

6. A. Elektrony mają znacznie mniejsze masy niż jony dodatnie i to ich ruch jest zwykle prądem
elektrycznym. Ładunki dodatnie pozostają praktycznie nieruchome. Powierzchnia ziemi ładuje się w
czasie burzy dodatnio, a chmura ujemnie, zatem elektrony przepływają z chmury do ziemi.

7. Giewont jest oddzielony od sąsiednich szczytów głębokimi przełęczami i dolinami, co czyni go

punktem położonym najbliżej chmur. Dodatkowo na jego szczycie został umieszczony metalowy
krzyż, działający jak piorunochron, a w rejonie wierzchołka znajdują się metalowe łańcuchy dobrze
przewodzące prąd w czasie wyładowania. Turysta może zostać porażony przez wyładowanie
trafiające w szczyt lub przez przepływ prądu, gdy trzyma się łańcucha.
 7

6. Kondensator

s. 25
1. Lewa ramka: potencjalna, woda
Prawa ramka: ładunek, pewnej pracy, elektryczna, ładunek elektryczny

2. Między kolejnymi ramkami: >, =, <. Praca jest równa iloczynowi wartości przenoszonego ładunku
i napięcia między punktem końcowym i początkowym. Należy zwrócić uwagę na zwrot działających sił
oraz wiążący się z tym znak wykonywanej pracy.

3. a) II. 6 J, 6 J. Praca jest proporcjonalna do wysokości, na jaką jest podnoszona piłka bądź z jakiej
ona spada. Praca siły zewnętrznej podczas podnoszenia piłki ruchem jednostajnym i praca siły
grawitacji w czasie jej spadania są równe.
IV. ujemnie, 5 mJ, 5 mJ. Praca jest proporcjonalna do napięcia między punktami A i B. Praca siły
zewnętrznej i praca siły elektrycznej są równe.
b) II. 12 J, 12 J. Praca jest proporcjonalna do masy piłki. Praca siły zewnętrznej podczas podnoszenia
piłki ruchem jednostajnym i praca siły grawitacji w czasie jej spadania są równe.
IV. dodatnio, 0,09 J, 0,09 J. Praca jest proporcjonalna do wartości przenoszonego ładunku. Praca siły
zewnętrznej i praca siły elektrycznej są równe.

Uporządkuj swoją wiedzę

s. 28
 8

Dziennik laboratoryjny

s. 30
2. 1P. Pole elektryczne między okładkami kondensatora można uznać za jednorodne.
2F. Elektryzuje się dodatnio.
3F. Elektryzuje się przez indukcję.
4P. Elektryzuje się przez indukcję.

3. 3, 5, 1, 2, 6, 4

Karta powtórzeniowa

s. 31
1. 1P. Różnią się znakami.
2P.
3P. Na tyle jednak dobrym, że porażenie prądem może być niebezpieczne.
4F. Uzyskują ładunki przeciwnych znaków.
5P. Samochód jest rodzajem klatki Faradaya.
6F.
7P.

2. Atom jest elektrycznie obojętny. W jego skład wchodzą protony i neutrony, tworzące jądro, oraz
elektrony. Liczba protonów jest taka sama jak liczba elektronów. Protony mają ładunek dodatni,
a elektrony – ładunek ujemny. Neutrony są elektrycznie obojętne. Elektrony walencyjne, czyli
elektrony z ostatniej powłoki elektronowej, mogą przepływać na inne ciała podczas pocierania. W ten
sposób ciało z niedoborem elektronów ładuje się dodatnio, a ciało z nadmiarem elektronów ładuje
się ujemnie. Ładunki różnoimienne się przyciągają, a ładunki jednoimienne – odpychają.

3. C ( )

4. C (siła jest odwrotnie proporcjonalna do kwadratu odległości)

5. Linie pola elektrycznego między dwiema przeciwnie

naładowanymi okładkami kondensatora są do siebie
równoległe. Siła działająca na daną cząstkę jest taka
sama w każdym punkcie. Im pole elektryczne jest
silniejsze, tym bliżej siebie leżą jego linie. Zwrot linii
pola umownie oznaczamy od okładki dodatniej do
okładki ujemnej, czyli w stronę, w jaką poruszałby się
ładunek dodatni.
 9

6. A, D

7. 1-D, 2-C, 3-E, 4-A, 5-F, 6-B

8. D ( )

9. C ( )

10. Przed zetknięciem kulki przyciągają się siłą .

Po zetknięciu ładunki kulek się wyrównały: . Z drugiej kulki na pierwszą przepłynął
ładunek –6 nC. Kulki się odpychają.

11.
a)

b) Przyczyna: Wokół gwoździ istnieje pole elektryczne. Skutek: Ziarenka pieprzu ustawiają się wzdłuż
linii pola elektrycznego.

12.

5. Prąd elektryczny

7. Obwody elektryczne

s. 34
1. A, III. Jony dodatnie tworzą w metalach nieruchomą siatkę krystaliczną (która może jedynie drgać).
W tym przypadku za przepływ prądu elektrycznego jest odpowiedzialny uporządkowany ruch
elektronów swobodnych.
 10

2.
- W pilocie nie ma baterii.
- Baterie w pilocie są wyczerpane.
- Baterie w pilocie są nieprawidłowo podłączone.
- Telewizor jest niepodłączony do sieci elektrycznej.
- Promieniowanie wysyłane przez pilota nie dociera do odbiornika w telewizorze z powodu
przeszkody pomiędzy nimi.

3. a) po lewej stronie: włącznik (wyłącznik, przełącznik), żarówka, po prawej stronie: bateria

b) Zadanie ma 6 rozwiązań. Każdy z elementów może być narysowany w każdym wolnym polu.

4. 1F. Brak przepływu prądu przez element układu może oznaczać, że napięcie pomiędzy jego
końcami jest równe zero.
2F. Prąd nie popłynie nawet po włożeniu baterii, jeśli obwód jest otwarty.
3F. Umowny kierunek przepływu prądu to ruch od bieguna dodatniego przez obwód elektryczny do
bieguna ujemnego, a elektrony poruszają się od bieguna ujemnego do dodatniego.
4F. Prąd może płynąć w niektórych cieczach, gazach i niemetalach (np. graficie).
5F. Może nie być wyłącznika. Źródłem prądu nie musi być bateria.

5. a) A – Nie świeci żadna żarówka

B – Nie świeci żadna żarówka
C – Nie świeci żadna żarówka
A oraz B – Świeci tylko żarówka I
A oraz C – Świeci tylko żarówka II
B oraz C – Nie świeci żadna żarówka
Włączone – Świecą obie żarówki
b)

6. I-A, II-C – Żarówka świeci (obwód jest zamknięty)

I-A, II-D – Żarówka nie świeci (obwód jest otwarty)
I-B, II-C – Żarówka nie świeci (obwód jest otwarty)
I-B, II-D – Żarówka świeci (obwód jest zamknięty)

8. Napięcie i natężenie prądu

 11

s. 38
1. a) A – II, III; B – I, III; C – I, IV; D – II, IV
b) A – niewielkie natężenie prądu, duże napięcie elektryczne
B – duże natężenie prądu, duże napięcie elektryczne
C – duże natężenie prądu, niewielkie napięcie elektryczne
D – niewielkie natężenie prądu, niewielkie napięcie elektryczne

2. a) katody, anody. Ładunek elektronów jest ujemny, więc poruszają się one od bieguna ujemnego
do dodatniego.
b) C, A. Natężenie prądu informuje o ilości ładunku przepływającego w jednostce czasu, a napięcie
elektryczne – o energii, jaką niesie jednostkowy ładunek.

3. a) A. Natężenia: telefon , laptop .

b) C
c) A. Równość natężeń oznacza równość ładunków przepływających w jednakowym czasie, a więc
także – liczby elektronów.

4. 20, 800

5. Dla wybranego punktu wykresu obliczamy iloczyn natężenia prądu i czasu działania baterii. Wykres
jest obrazem odwrotnej proporcjonalności, zatem ten iloczyn jest taki sam bez względu na wybór
punktu, np. .

6.

7. 1F. Natężenie prądu zależy także od szybkości pobierania energii przez odbiornik (jego mocy).
2P. Przepływający ładunek, a więc i liczba elektronów, jest proporcjonalny do natężenia płynącego
prądu.
3F. Taką samą pracę wykona przepływający mniejszy ładunek: .
4P. Wykonana praca jest proporcjonalna do napięcia: .

8. a) 18 m – 9000 J; 15 m – 7500 J; 12 m – 6000 J; 9 m – 4500 J; 6 m – 3000 J. Energia potencjalna

grawitacji jest proporcjonalna do wysokości: .
b) 1,5 V – 0,3 J; 3 V – 0,6 J; 4,5 V – 0,9 J; 6 V – 1,2 J. Energia uzyskiwana przez ładunek jest
proporcjonalna do napięcia: .

Korzystam z informacji

s. 41
1. Ciągły przepływ prądu: końcowa faza uderzenia pioruna, przepływ prądu podczas zabiegu
galwanizacji, przepływ prądu w obwodzie latarki zasilanej baterią
Przepływ prądu w postaci krótkich impulsów: początkowa faza uderzenia pioruna, przepływ prądu
z tasera

2. B, F
 12

3. kilku dziesiątych miliampera, średnia

4. , , ,A

9. Pomiar napięcia i natężenia

s. 44
1. Od lewej: pierwsza ramka – D, F, druga ramka – C, F, trzecia ramka – C, E, czwarta ramka – D, E
Jeśli nie znamy szacunkowej wartości mierzonej wielkości, to ustawiamy miernik na maksymalny
zakres pomiarowy. Jeśli znamy szacunkową wartość, to miernik ustawiamy na najmniejszy zakres
pomiarowy, który na pewno jest większy od oszacowanej wartości. Woltomierz włączamy
równolegle, a amperomierz – szeregowo do badanego elementu układu.

2. 200 mA, mógłby doprowadzić do uszkodzenia miernika, 20 V, nieprecyzyjny odczyt

3. a) A, II
b) D, III
c) C, I
d) E, III
Miernik ustawiamy na najmniejszy zakres pomiarowy, który na pewno będzie większy od mierzonej
wartości. Napięcie mierzymy z przewodami podłączonymi jak na zdjęciu III. Wybór opcji I oraz II w
przypadku pomiaru natężenia zależy od zakresu pomiaru (dla natężeń mierzonych miliamperami
właściwe jest podłączenie I, a dla pomiarów w amperach – podłączenie II).

4. a) ;
b) ;

5. Woltomierz podłączamy równolegle do badanego elementu układu, a amperomierz – szeregowo

z tym elementem.

6. 1P. Woltomierz wskaże napięcie na zaciskach żarówki (równe napięciu baterii).

2P. Amperomierz będzie wtedy włączony szeregowo z żarówką.
3P. Woltomierz wskaże napięcie na zaciskach żarówki (równe napięciu baterii).
4F. Woltomierz byłby włączony szeregowo z żarówką. Przez układ nie płynąłby prąd.
5F. Amperomierz byłby połączony równolegle z żarówką, doszłoby do zwarcia zacisków baterii.
6P. Amperomierz będzie włączony szeregowo z żarówką.
7P. Woltomierz wskaże napięcie na zaciskach żarówki (równe napięciu baterii).
 13

10. Połączenie szeregowe i równoległe

s. 48

1. A. szeregowo, równolegle
B. szeregowo, szeregowo

2. (4 baterie w układzie są połączone szeregowo)

3. a) 0,3 A, oba amperomierze i obie żarówki połączone są szeregowo i płynie przez nie prąd o tym
samym natężeniu
b) 2,7 V, żarówki połączone są szeregowo z baterią i napięcie na zaciskach baterii równe jest sumie
napięć na końcówkach żarówek

4. a) A. Amperomierze 1, 2, 4 i żarówki I, II, IV połączone są szeregowe. Przez każdy z tych elementów

płynie prąd o tym samym natężeniu.
b) B. Amperomierze 3, 4 i żarówki III, IV połączone są szeregowe. Przez każdy z tych elementów
płynie prąd o tym samym natężeniu.
c) B. Natężenie prądu płynącego przez amperomierz 4 jest równe sumie natężenia prądu płynącego
przez amperomierz 3 i natężenia prądu płynącego przez amperomierze 1, 2.

5. 1F. W obwodzie 2 ładunek wykonuje 2 razy większą pracę, ponieważ przepływa między punktami,
pomiędzy którymi napięcie jest 2 razy większe.
2P. Żarówki połączone są szeregowo.
3F. Identyczne żarówki są połączone równolegle z baterią, więc przez każdą z nich przepływa taka
sama liczba elektronów (natężenia prądów są równe).
4P. W obwodach 1 i 3 ładunek przepływa między punktami, pomiędzy którymi jest takie samo
napięcie.

6.
a) A. Napięcie na baterii oznaczamy . Spełniony jest układ równań:
; ; . Jego rozwiązanie (spadki napięć na żarówkach):
; ; .
b) B. Z warunków dla (napięcia na żarówkach są dodatnie) wynika, że
.
c) D. Z warunku wynika, że: , zatem: .
d) C. Woltomierz wskazałby napięcie . Skoro , to zawiera się w
przedziale .

7.
Napięcie [V] Napięcie [V] Napięcie [V] Napięcie [V]
Położenie
wskazane przez wskazane przez wskazane przez wskazane przez
przełącznika
woltomierz 1 woltomierz 2 woltomierz 3 woltomierz 4
0 6V 0V 0V 9V

I 6V 9V

II 6V 0V 9V
 14

W położeniu 0 prąd nie płynie przez żadną z żarówek. Napięcia na nich (wskazywane przez
woltomierze 2 i 3) są zerowe.
Spadek napięcia na każdej z żarówek połączonych szeregowo (w położeniach I i II) jest taki sam.
Woltomierze 1 i 4 bez względu na położenie przełącznika pokazują łączne napięcie na bateriach.

11. Pierwsze prawo Kirchhoffa

s. 52
1. Objętość wody wpływającej w jednostce czasu strumieniami po lewej stronie równa jest objętości
wody wypływającej w jednostce czasu strumieniami po stronie prawej: , czyli:
.

2. A1: 0,10 A (natężenie A6 równe sumie natężeń A1 i A2)

A2: 0,25 A
A3: 0,15 A
A4: 0,15 A (równe natężeniu A3)
A5: 0,20 A (natężenie A6 równe sumie natężeń A3 i A5)
A6: 0,35 A

3.

Prawidłowe są również rozwiązania z wszystkimi prądami płynącymi w przeciwne strony.

4. 200 mA, 200 mA

Suma natężeń prądów płynących przez amperomierze A3 i A4 wynosi
(I prawo Kirchhoffa). Nie można stwierdzić, w jaki sposób ta suma rozkłada się na składniki.
Ustawienie obu amperomierzy musi być większe od wartości 29,8 mA. Oba urządzenia należy zatem
ustawić na zakres 200 mA.

5. 1P. Ilość ładunku wpływającego w jednostce czasu do węzła jest równa ilości ładunku
wypływającego z węzła w tym samym czasie.
2F. W połączeniu równoległym występują węzły, dla których może być zapisane pierwsze prawo
Kirchhoffa. W połączeniu szeregowym natężenie w każdym punkcie obwodu jest takie samo.
3P. Praca wykonywana przez baterię zastępczą (przy przenoszeniu ładunku na wyższy potencjał)
równa jest sumie prac wykonywanych przez pojedyncze baterie.
4F. W połączeniu szeregowym suma spadków napięć na elementach jest równa napięciu baterii.

6. a) Świetlówki są połączone równolegle (pozostałe nie gasną przy wykręceniu dowolnej z nich).
Natężenie prądu płynącego przez przewody jest równe sumie natężeń prądów płynących przez
świetlówki: .
 15

b) Podane natężenie może być uzyskane tylko w jeden sposób:

. Świecą zatem dwie żarówki słabsze i jedna mocniejsza.

12. Prawo Ohma

s. 55
1. I, II, III, V, VI. W tabeli IV iloraz drogi i czasu nie jest stały. Wykres VII nie jest linią prostą
przechodzącą przez początek układu współrzędnych.

2. B, C. W sytuacji A natężenie prądu nie jest proporcjonalne do przyłożonego napięcia.

3. B, H. W przypadku elementu spełniającego prawo Ohma natężenie prądu jest proporcjonalne do

przyłożonego napięcia.

4. Iloraz napięcia i natężenia jest stały (element spełnia prawa Ohma). Brakujące liczby: w pierwszym
wierszu natężenia: 0,15; 0,18, w drugim wierszu napięcia: 2,7; 3,6.

5. a) Natężenie płynącego prądu jest proporcjonalne do przyłożonego napięcia:

b) kolejne napięcia: 2 V; 4 V; 4 V; 8 V

6.
A1 [mA] A2 [mA] A3 [mA] V1 [V] V2 [V]
5 10 15 0,25 1,5

10 20 30 0,5 3

25 50 75 1,25 7,5

40 80 120 2 12

60 120 180 3 18
 16

Natężenie mierzone przez amperomierz A3 jest równe sumie wskazań amperomierzy A1 i A2.
Napięcia mierzone przez woltomierze V1 i V2 są wzajemnie proporcjonalne.
Napięcie mierzone przez woltomierz V1 jest proporcjonalne do natężenia wskazywanego przez
amperomierz A1. Analogicznie dla urządzeń V2 i A2.

7. a)
b)

c) W granicach błędu można przyjąć, że punkty pomiarowe układają się wzdłuż linii prostej
przechodzącej przez początek układu współrzędnych. Natężenie płynącego prądu jest zatem
proporcjonalne do przyłożonego napięcia. Można stwierdzić, że element spełnia prawo Ohma.
d) Natężenie prądu dla napięcia 1 V to ok. 5 mA.

13. Opór elektryczny

s. 59
1. mniejszym, większym. Opór elektryczny jest proporcjonalny do przyłożonego napięcia i odwrotnie
proporcjonalny do natężenia płynącego prądu ( ).

2. D, I, VI. Dolne i górne ograniczenia oporu wynoszą: ; .

Pokrętło ustawiamy na zakres, który jest większy od obu obliczonych wartości.

3. . Należy obliczyć opór każdego z urządzeń, czyli podzielić napięcie przez natężenie.

4. Opór jest większy od każdego z wypróbowanych zakresów, jest więc bardzo duży. Spirala jest
prawdopodobnie przerwana i w ogóle nie może przez nią płynąć prąd (co jest warunkiem zmierzenia
oporu elektrycznego). Opornik odbiera to jako nieskończenie duży opór.

5. a) C ( ) b) A ( ) c) C ( ).

6. 1P.
2F.
3P. Natężenie prądu płynące przez każdy element jest proporcjonalne do przyłożonego do niego
napięcia.
 17

4P. Dla dowolnego (dodatniego) napięcia prąd płynący przez element III ma większe natężenie niż
prądy, które płyną przez elementy I i II. Opór elementu III jest zatem najmniejszy spośród wszystkich
trzech oporów.

7. Kolejno w tabeli: 5; 10; 15; 20; 25; 30. Natężenie obliczamy ze wzoru: .

I(U)
40
35
30
25
I [mA]

20
15
10
5
0
0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 1,2 1,4 1,6 1,8 2,0
U [V]

8. a)

Przez żarówki i opornik płynie prąd o natężeniu 0,75 A.

b)

14. Opór a temperatura

s. 63
1. Element A wykonano z półprzewodnika (opór maleje z temperaturą), element B – z przewodnika
(opór rośnie z temperaturą).

2. izolatory: D, E, H, J
półprzewodniki: A, D, F, I, K
przewodniki: B, C, D, G

3. 1F. Wykres dla niklu nie jest linią prostą.

2F. Opór miedzianego przewodu wzrasta z 1 Ω do ok. 1,9 Ω.
 18

3F. Najmniej zmieni sie opór platyny.

4F. Wynosiłby ok. 0,25 Ω.
5P

4. Wynik 153 Ω otrzymano przed włączeniem grzałki, a 162 Ω – tuż po jej wyłączeniu. W pierwszej
sytuacji grzałka była zimna, w drugim – gorąca, a opór przewodnika, z którego jest ona wykonana,
rośnie wraz ze wzrostem temperatury.

5. a) Kolejne puste pola tabeli: 92,2; 100; 115,6. Z danych w tabeli wynika, że wzrost temperatury o
10°C powoduje zwiększenie oporu opornika o 3,9 Ω. To rozumowanie jest potwierdzane przez fakt,
że dla temperatury 0°C otrzymujemy wynik 100 Ω, zgodny z treścią zadania.
b)

c) Opór będzie mniejszy niż 200 Ω. Z otrzymanych wcześniej wyników wnioskujemy, że wzrost
temperatury o 100°C spowoduje wzrost oporu o 39 Ω. Wyniesie on zatem 139 Ω.

15. Energia elektryczna i moc prądu elektrycznego

s. 66
1. wzrasta, wzrasta, 10 razy większa, wzrasta, wrasta, 20 razy większa. Energia jest proporcjonalna do
natężenia prądu, napięcia na żarówce i czasu.

2. a) Do pomiaru mocy wystarczą: miernik uniwersalny ustawiony w tryb woltomierza, miernik

uniwersalny ustawiony w tryb amperomierza.
Do pomiaru energii wystarczą: miernik uniwersalny ustawiony w tryb woltomierza, miernik
uniwersalny ustawiony w tryb amperomierza, stoper.
b) Watomierz mierzy napięcie na końcówkach urządzenia oraz natężenie płynącego przez urządzenie
prądu. Podawana moc jest iloczynem tych wielkości.
c) Możemy np. sprawdzić, czy zamiana zwykłych żarówek na energooszczędne rzeczywiście przynosi
zysk, ustalić, czy pozostawienie na noc uchylonych okien zwiększa ilość energii elektrycznej
zużywanej do ogrzewania mieszkania, dowiedzieć się o ile mniej zużywamy prądu, jeśli wyłączamy na
noc komputer.

3. a) Drugi wiersz tabeli, wolne pola: 0,15; 0,2; 0,25; 0,3; 0,35; 0,4 (prawo Ohma, ).
Trzeci wiersz tabeli, wolne pola: 0,45; 0,8; 1,25; 1,8; 2,45; 3,2 ( .
b) C, B. , moc jest proporcjonalna do kwadratu natężenia prądu

4. a)
1F. Prąd o największym natężeniu płynie przez czajnik (największa moc).
 19

2F. Największy opór ma lampa (najmniejsza moc, najmniejsze natężenie prądu przy tym samym
napięciu).
3P. Suma mocy kuchenki i opiekacza jest mniejsza od mocy czajnika.
4P. Lampa zużyje energię: , natomiast kuchenka mikrofalowa:
.
b) Łączna moc wszystkich urządzeń jest 5 razy większa niż moc opiekacza, a czas ich pracy jest 2 razy
dłuższy. Koszt użytkowania: .

5. Włókno żarówki bardzo rozgrzewa się po włączeniu prądu. Wzrost temperatury powoduje wzrost
oporu elektrycznego włókna (prawo Ohma nie jest spełnione). Prąd płynący przez nie ma natężenie
znacznie mniejsze niż natężenie obliczone przez Wojtka. Moc wyznaczona w opisany sposób jest więc
zawyżona.

Uporządkuj swoją wiedzę

s. 70

Dziennik laboratoryjny

s. 72
2.
 20

4. W obwodzie płynie prąd. Jego nośnikiem są elektrony. Umowny kierunek przepływu prądu – od
dodatniego do ujemnego bieguna baterii (w zbudowanym układzie elektrony poruszają się
w przeciwną stronę).

Karta powtórzeniowa

s. 73
1. 1P. Płynie przez nią prąd o natężeniu 2 razy większym od natężenia prądu płynącego przez żarówki
2 i 3.
2F. Prąd płynący przez te żarówki ma natężenie mniejsze niż prąd płynący przez żarówkę 1.
3P. Obwód w tej gałęzi zostanie przerwany.
4P. Żarówka 1 jest połączona równolegle z pozostałymi.
5F. Żarówka 2 zgaśnie.

2. 1, B.

3. 1-E, 2-C, 3-A, 4-D, 5-B

4. D.

5. natężenie prądu, amperomierzem, napięcie elektryczne, woltomierzem, miernika uniwersalnego

6. B. , oporniki połączone szeregowo

7. C. , oporniki połączone równolegle

8. B.

9.

10. ; (I prawo Kirchhoffa)

11. A, C, F

12. Energia zużyta w ciągu 2 godzin wynosi: .

W ciągu 4 cykli pracy pralka zużyje: . Cena energii: .
 21

6. Elektryczność i magnetyzm

16. Prąd przemienny i domowa sieć elektryczna

s. 76
1. a) stałe napięcie: B, C
zmienne napięcie: A, D
b) Częstotliwość prądu można zmieniać w dynamie rowerowym. Im większa prędkość pojazdu, tym
szybciej kręci się prądnica. Częstotliwość prądu w gniazdku sieciowym jest narzucona przez
elektrownię.

2. C (prąd przemienny, zakres większy niż 230 V), skuteczną (wartość maksymalna jest razy
większa niż skuteczna)

3. Okres prądu przemiennego w sieci elektrycznej wynosi . Napięcie (a z nim moc żarówki)
maleje od maksymalnej do zerowej wartości w czasie , a następnie w takim samym czasie
wzrasta do wartości maksymalnej. To bardzo krótki czas. Temperatura i jasność włókna żarówki
zmniejszają się tylko nieznacznie w czasie, gdy moc prądu jest niewielka (żarówka stygnie
stosunkowo wolno). Oko ludzkie nie jest w stanie zarejestrować tak niewielkich i szybkich zmian
jasności.

4. 1P. Urządzenia podłączone są do takich samych źródeł prądu.

2F. Największe jest natężenie prądu płynącego przez komputer (ponieważ pobiera on największą
moc), a najmniejsze – płynącego przez ładowarkę (najmniejsza moc).
3P. Urządzenia są połączone równolegle. W takim przypadku natężenia prądów się sumują (I prawo
Kirchhoffa).
4F. Urządzenia są połączone równolegle.
5P. Całkowita moc jest równa sumie mocy poszczególnych urządzeń.

5. a) C, B, H ( ), F ( )
b) w Japonii
c) Jeśli odbiornik prądu zamiast do źródła napięcia przemiennego podłączono by do źródła prądu
stałego o podanym napięciu skutecznym, to zużywałby on energię elektryczną z taką samą mocą (nie
dotyczy to urządzeń, które muszą być zasilanie prądem przemiennym, ale dotyczy na przykład
żarówek).

6. czerwony wykres: bateria, akumulator (prąd stały)

niebieski wykres: prądnica, gniazdko podłączone do sieci elektrycznej (prąd przemienny)

7. a) USA, Kanada, Japonia (napięcie spoza zakresu 220 V-240 V)

b) (dla napięcia 230 V, środek przedziału, w którym zawiera się moc)
c)
d)
 22

17. Bezpieczeństwo sieci elektrycznej

s. 80
1. a) pierwsze zdanie: C, D; drugie zdanie: A; trzecie zdanie: B
b) A, B. Konsekwencją zwarcia jest przepływ prądu o bardzo dużym natężeniu. Grozi to pożarem
instalacji elektrycznej.

2. Należy wykreślić:
Uczeń I: „Dzięki wyłącznikowi różnicowoprądowemu możemy uniknąć pożaru w sytuacji, gdy
w instalacji elektrycznej płynie prąd o zbyt dużym natężeniu”.
Uczeń II: „nastąpi porażenie prądem człowieka”.

3. A. Prąd o dużym natężeniu płynący przez urządzenie 2 nie miał wpływu na natężenia prądów
płynących przez urządzenia 1 i 3, połączone równolegle.

4. Po podłączeniu czajnika suma natężeń prądów płynących przez 4 urządzenia przekroczyła 10 A,

maksymalną dopuszczalną wartość. Spowodowało to wyłączenie prądu przez bezpiecznik
(przepalenie bezpiecznika) i odłączenie wszystkich urządzeń. Czajnik należy podłączać do osobnego
gniazdka (w biurach – zwykle w pomieszczeniu kuchennym).

5. 1 – N. W przypadku każdego pożaru należy najpierw wyłączyć bezpieczniki sieci elektrycznej.

2 – B. Nie należy stosować wody. Jej użycie grozi porażeniem.
3 – N. Najpierw należy odłączyć prąd płynący do porażonej osoby. Do tego czasu nie wolno jej
dotykać niezabezpieczonymi rękami.
4 – B. W przypadku zalania suszarki wodą nawet krótkotrwałe zwarcie i przepływ prądu przez ciało
człowieka mogą być niebezpieczne.
5 – N. Przewód uziemiający zabezpiecza przed porażeniem w razie awarii urządzenia.

18. Pole magnetyczne

s. 83
1. magnes trwały, fragment stalowego gwoździa, który został przyciągnięty do magnesu,
przewód, przez który płynie prąd, elektrony poruszające się w próżni
Źródłem pola magnetycznego mogą być magnesy trwałe, namagnesowane ferromagnetyki lub
przepływ prądu (poruszające się ładunki elektryczne).

2. 1F. Przewód, przez który płynie prąd, jest źródłem pola magnetycznego, więc oddziałuje także
z magnesem trwałym.
2F. Przewody mogą się przyciągać (gdy prąd elektryczny płynie w nich w tę samą stronę) lub
odpychać (gdy prąd płynie w przeciwne strony), gdyż są źródłami pola magnetycznego.
3F. Przepływ ładunku elektrycznego każdego znaku jest źródłem pola magnetycznego.
4P. Stalowe przedmioty mogą wytwarzać własne pole magnetyczne i zniekształcać pole magnetyczne
Ziemi.
5P. Pole magnetyczne to własność przestrzeni polegająca na tym, że na magnesy działają siły.

3. b) Stalowe przedmioty mogą zakłócić działanie kompasu, gdyż będąc źródłem własnego pola
magnetycznego zniekształcają pole wytwarzane przez Ziemię.
 23

4. A, C. Za pomocą magnesu możemy oddzielić ferromagnetyki (żelazo, stal) od substancji

nieferromagnetycznych (miedzi, aluminium).

5. 1 – przyciągają się; 2 – przyciągają się; 3 – przyciągają się; 4 – odpychają się; 5 – nie odpychają się
ani nie przyciągają; 6 – odpychają się

6. I. B. W pobliżu północnego bieguna geograficznego znajduje się południowy biegun magnetyczny.

II. C

Temat dodatkowy. Magnetyzm i materia

s. 86
1. Przed namagnesowaniem należy chronić zegarek mechaniczny (jeśli jego elementy zostaną
namagnesowane, będą się przyciągać, a urządzenie może działać niewłaściwie) oraz dysk twardy
(jego namagnesowanie może uszkodzić dane zapisane z wykorzystaniem pola magnetycznego).
Namagnesowanie śrubokręta może być pomocne (pomoże w czasie umieszczania stalowej śruby
w trudno dostępnym miejscu). Namagnesowanie łyżeczki jest bez znaczenia.

2. 1P. Domeny magnetyczne występują tylko w ferromagnetykach.

2F. Domeny na zdjęciu mają rozmiary 20-30 mikrometrów.
3F. Gdyby tak było, domeny byłyby ustawione w taki sam sposób, zgodnie z kierunkiem
zewnętrznego pola magnetycznego.
4P. W substancji trwale namagnesowanej domeny są ustawione w taki sam sposób.

4.

Domeny magnetyczne w obu płytkach są zorientowane pionowo. Orientacja biegunów jest taka
sama.

5. a) B, b) A. Zachodzi zjawisko lewitacji diamagnetycznej.

 24

6.
a)

b) I. B. Magnes to ferromagnetyk trwale namagnesowany. II. C. Niektóre ferromagnetyki zachowują

swoje namagnesowanie po zniknięciu zewnętrznego pola magnetycznego, a niektóre częściowo je
tracą. III. B

19. Linie pola magnetycznego

s. 89
1.
a), b)

Linie pola magnetycznego biegną z bieguna północnego (N) do południowego (S).

2. 1P. Linie pola magnetycznego wychodzą z bieguna północnego magnesu po lewej stronie
i wchodzą do bieguna południowego magnesu po prawej stronie.
2F. Magnesy są zwrócone do siebie biegunami północnymi (z tych biegunów wychodzą linie pola
magnetycznego).
3F. W punkcie 1 wartości sił pochodzących od magnesów należy dodać, a w punkcie 2 – odjąć
(aby uzyskać wynik równy 0).
4P. Biegun północny igły byłby zwrócony w prawą stronę.

3. a) B
b) prostopadle
 25

4.

Zwrot linii pola wokół prostoliniowego przewodnika, w którym płynie prąd, jest określany przez
regułę prawej ręki.

5.

Zwrot linii pola określamy np. za pomocą reguły prawej ręki (istnieją też inne, łatwe do zapamiętania
metody).

6. I–M,E; II–żadna; III–M,E; IV–M; V–E; VI–E

7. Rację miała Monika. Namagnesowana kula ma dwa bieguny magnetyczne, a pole wokół niej
przypomina pole magnesu sztabkowego. Kształt linii z rysunku A pojawia się wokół przewodnika,
w którym płynie prąd. Kształt z rysunku B nie występuje w ogóle, gdyż linie pola magnetycznego
tworzą zawsze pętle zamknięte.

8. B. Pole magnetyczne w pobliżu bieguna magnesu sztabkowego najbardziej odbiega od

narysowanego wcześniej pola jednorodnego.

20. Siła w polu magnetycznym

s. 93
1. Aby określić kierunek i zwrot siły magnetycznej, korzystamy z reguły lewej ręki.
a)
 26

b) Nie. Zadanie ma dwa rozwiązania:

2. 1-D; 2-C; 3-C (kierunek i zwrot siły Lorentza w polu magnetycznym są określone przez regułę lewej
ręki, siła jest prostopadła do linii pola i do wektora prędkości cząstki), 4-A; 5-A (w polu elektrycznym
siła jest styczna do linii pola)

3. a) 1P, 2F. Zorza polarna jest najlepiej widoczna w rejonach biegunów magnetycznych Ziemi (czyli
raczej w dużych szerokościach geograficznych). 3F. Cząstki poruszają się zwykle po liniach śrubowych,
„okrążają” linie pola magnetycznego Ziemi i „dryfują” wzdłuż nich. 4P
b) A-3

4. a) Pasy radiacyjne powstają w wyniku oddziaływania cząstek naładowanych (protonów

i elektronów) z ziemskim polem magnetycznym. Cząstki zostają uwięzione w tym polu i poruszają się
wokół jego linii po liniach śrubowych. Powstawanie dwóch pasów jest związane z dużą różnicą mas
pomiędzy protonami i elektronami.
b) Osią symetrii pasów jest oś symetrii ziemskiego pola magnetycznego, czyli prosta przechodząca
przez bieguny magnetyczne planety. Nie pokrywa się ona z osią obrotu Ziemi.
c) W obszarze pasów radiacyjnych znajduje się większa niż w innych rejonach liczba cząstek
posiadających ładunek elektrycznych. Mogłyby one uszkadzać urządzenia elektroniczne satelitów.

21. Indukcja elektromagnetyczna

s. 96
1. B, D, E, F (zmiana liczby linii pola magnetycznego przenikającego przez pętlę)

2. Silnik elektryczny: II, III, IV, VI, VIII

Prądnica: I, II, III, V, VII

3. W sytuacji A energia potencjalna grawitacji ciężarka zamieni się częściowo w jego energię
kinetyczną, a częściowo w energię elektryczną świecącej żarówki. W przypadku B ta sama energia
potencjalna zamieni się w całości w energię kinetyczną ciężarka. Znajdujący się na dole ciężarek
w sytuacji B będzie miał większą energię kinetyczną niż w sytuacji A, a zatem również większą
prędkość.

4. 1: B, C; 2: A, E; 3: B, D; 4: A, F
Przez amperomierz płynie prąd, gdy zmienia się liczba linii pola magnetycznego przenikających przez
pętlę.

5. C, E, A, D.
Zdanie B jest fragmentem opisu działania głośnika.
 27

6. a) Pętla oddziałuje magnetycznie ze zbliżanym i oddalanym magnesem. To oznacza, że jest źródłem

pola magnetycznego. Musi ono powstawać ono w wyniku przepływu przez pętlę prądu elektrycznego
(miedź nie jest ferromagnetykiem, więc bez przepływu prądu nie wytwarza pola magnetycznego).
W czasie zbliżania magnes odpycha pętlę, a w czasie oddalania – przyciąga. Czyli bieguny
magnetyczne pętli zamieniają się miejscami. Aby tak się stało, musi zmieniać się kierunek przepływu
prądu w pętli.
b) W przeciętej pętli nie popłynie prąd, więc nie pojawi się wokół niej pole magnetyczne. Zjawisko
przyciągania i odpychania przez magnes nie będzie obserwowane.

Korzystam z informacji

s. 99

1. 1P, 2F. Przetwornik swoim działaniem przypomina mikrofon. 3P, 4F. Przetwornik gitary działa bez
zasilania, ale zasilanie jest potrzebne do wzmacniacza, który odbierze sygnał z przetwornika. 5F.
Przetwornik działa jak mikrofon, nie jak głośnik. 6F. W uzwojeniu przetwornika płynie prąd zmienny
odpowiadający drganiom strun.

2. A, E

3. C, 3

4. XX, min, archeologii, podczas kontroli bezpieczeństwa na lotniskach

5. gitara elektryczna, mikrofon, wykrywacz metali, prądnica

22. Transformator

s. 102
1. a) A, D. Przez żarówkę płynie prąd, gdy w uzwojeniu pierwotnym (podłączonym do zasilania) płynie
prąd przemienny.
b) B – Obwód jest otwarty, przez uzwojenie pierwotne nie płynie prąd. C – Przez uzwojenie
pierwotne płynie prąd stały.

2. A-V; B-II; C-IV; D-III

3. W kolejnych sytuacjach: ↓, ↑, ↓, ↓

4. 1P. Rdzeń musi zwiększać indukcję pola magnetycznego i właściwie kształtować jego linie.
2F. Rdzeń ma zwiększać liczbę linii pola magnetycznego przenikających między uzwojeniami.
3P
4F. Jeśli pole magnetyczne przenikające uzwojenia nie będzie się zmieniać w czasie, transformator nie
będzie działał.

5. a) obniża, zwiększa, b) podwyższa, wyjściu, wejściu

Transformator obniża natężenie, więc jednocześnie podwyższa napięcie.

6. Moc w uzwojeniu wtórnym jest równa: .

Moc w uzwojeniu pierwotnym jest równa: .
 28

Po przekształceniu wzoru na moc otrzymujemy natężenie prądu: .

7. Wykreślamy: obniżamy, zwiększamy, zwiększenie, 100

8. I. A, II. B, III. D

23. Dioda

s. 106
1. III. Prąd płynie jedynie zgodnie z ruchem wskazówek zegara, przez odbiornik z góry na dół rysunku.
IV Prąd płynie jedynie przeciwnie do ruchu wskazówek zegara, przez odbiornik z dołu do góry
rysunku.

2. I-C; II-A; III-B; IV-D

3. a) ujemne, dodatnie, ujemne, dodatnie

b) Elektrony wyemitowane przez żarzącą się spiralę mogą podążyć jedynie od elektrody ujemnej do
dodatniej, zatem spirala musi być elektrodą ujemną.

4. a)

b) Takie ustawienie nie jest możliwe. Jeśli prąd ma płynąć przez układ, musi płynąć przynajmniej
przez jedną z żarówek 3 lub 4 oraz przynajmniej przez jedną z żarówek 1 lub 2. Zatem prąd musi
płynąć przez przynajmniej dwie żarówki.

5. 1F. Na rysunkach A i B diody zielona i żółta są podłączone w kierunku, w którym przewodzą prąd, a
na rysunku C co najmniej jedna z nich jest podłączona w kierunku zaporowym. To oznacza, że
przynajmniej jedna z nich działa poprawnie.
2F. Być może obie diody na rysunku C są sprawne i podłączone w kierunku zaporowym. Obrócenie
jednej z nich nie spowoduje, że przez układ zacznie płynąć prąd.
3F. Prąd nie może płynąć tylko przez jedną z diod połączonych szeregowo.
4P.
 29

6. Przyjęto, że cena 1 kWh energii elektrycznej wynosi 60 gr.

Źródło światła

Pobierana moc
10 W = 0,01 kW 16 W = 0,016 kW 100 W = 0,1 kW
elektryczna
Moc emitowanego
4W 4W 4W
światła
Ilość energii
elektrycznej
zużywanej w ciągu
0,01 kW · 180 h = 0,016 kW · 180 h = 0,1 kW · 180 h =
180 h świecenia
= 1,8 kWh = 2,88 kWh = 18 kWh
(30 dni w miesiącu
po 6 godzin
dziennie) w kWh
Koszt zużytej
energii
elektrycznej

Temat dodatkowy. Budujemy lepszy prostownik

s. 110
1.

2. a) I-A; II-C; III-D; IV-A

b) Najpierw analizujemy tylko obwody I i IV, w których świecą obie żarówki. Większa średnia moc jest
dostarczana w obwodzie I. Prąd płynie w nim przez obie żarówki przez cały czas, bez względu na
biegunowość źródła. Także w obwodzie IV prąd płynie przez obie żarówki, ale jedynie przez połowę
okresu zmienności prądu.
Teraz uwzględnimy również obwód II, w którym prąd płynie przez cały czas, ale tylko przez żarówkę 2.
Do tej żarówki podłączone jest napięcie 2 razy większe niż do każdej z żarówek w obwodach I i IV
(żarówki połączone są tam szeregowo). To oznacza, że moc, z jaką świeci żarówka w obwodzie 2, jest
4 razy większa niż moc każdej z żarówek w obwodzie I. Czyli do obwodu II jest dostarczana największa
moc.
c) 1P, 2F. Bez względu na bieguny zasilania prąd popłynie jedynie przez żarówkę 2. 3F. Bez względu
na bieguny zasilania prąd nie popłynie przez żadną z żarówek. 4P
 30

3.
Czynność/zdarzenie dioda 1 dioda 2 dioda 3 dioda 4 dioda 5
Wyjmujemy z obwodu diodę 2 N N N N N
Zamieniamy bieguny baterii T N T N T
Wyjmujemy z obwodu diodę 5 N N N N N
Wyjmujemy z obwodu diodę 5
N N N N N
i zamieniamy bieguny baterii
Wyjmujemy z obwodu diodę 3 N T N T T
Wyjmujemy z obwodu diodę 1
N N N N N
i zamieniamy bieguny baterii

4. , , ,

24. Tranzystor

s. 112
1.
a), b), c)

Zdjęcie

Nazwa kondensator tranzystor dioda LED

Symbol

gromadzenie ładunku wzmacnianie sygnału źródło światła,

Zastosowanie elektrycznego, lampa lampka kontrolna
błyskowa

2. 1, 2: wejście, słaby sygnał

3, 4: tranzystor, wzmacniacz
5, 6: wyjście, wzmocniony sygnał

3. a) natężenie prądu wpływającego do kolektora + natężenie prądu wpływającego do bazy =

= natężenie prądu wypływającego z emitera
b) (I prawo Kirchhoffa)

4. C, D, F, H

5. 1P. Dzielimy natężenia prądu odczytane z wykresu: .

2F. Jest 50 razy mniejsze.
3P. Obu natężenia prądu są do siebie proporcjonalne.
4P. Punkt o podanych współrzędnych należy do wykresu.

6. Siatka spełniała podobną rolę jak baza w tranzystorze, ponieważ sygnał podawany na siatkę
sterował prądem płynącym między katodą i anodą, podobnie jak sygnał podany na bazę tranzystora
steruje prądem płynącym pomiędzy kolektorem i emiterem.
 31

7. I. C, II. A

8. a) B.
b) Jest to model bramki AND. Aby przez oba kolektory, oba emitery i żarówkę płynął prąd, sygnał
musi być podany na bazy obu tranzystorów.

Uporządkuj swoją wiedzę

s. 116

Dziennik laboratoryjny

s. 118
1. W czasie potrząsania rurką dioda świeci.

2. 1F. Zachodzi zjawisko indukcji elektromagnetycznej, ale dioda świeci tylko w przypadku ruchu
magnesów w jedną stronę. 2P, 3P. Prąd płynie tylko podczas ruchu magnesów w jedną stronę,
ponieważ w obwód jest włączona dnioda. 4P, 5F. Szybszy ruch magnesów to szybsze zmiany liczby
linii pola magnetycznego przechodzących przez zwojnicę.

3. 1-A

Karta powtórzeniowa

s. 119
1. 1F. Zmienia się 50 razy na sekundę (50 pełnych cykli w ciągu sekundy).
 32

2P. Wyłączenie jednego z nich nie wpływa na działanie pozostałych.

3F. W bezpiecznikach topikowych zbyt duże natężenie prądu powoduje przepalenie cienkiego drucika
i przerwanie obwodu.
4P. Porównują natężenie prądu wpływającego i wypływającego z obwodu.
5F. Te urządzenia pobierają znaczną moc. Ich wspólne podłączenie spowodowałoby wyłączenie
obwodu przez bezpiecznik (lub nawet pożar w przypadku awarii bezpiecznika).
6P. Da się ją podłączyć do gniazdka bez uziemienia, jednak wpływa to na bezpieczeństwo
użytkowania włączonego urządzenia.
7P. Szczególnie niebezpieczna jest sytuacja, gdy prąd płynie przez okolicę serca.

2. Pobierana moc:
Czas użytkowania:
Zużyta energia:
Koszt:

3. odpychają, przyciągają, mogą, nie mogą, magnesy, każdy z dwoma biegunami

4. 1-C; 2-G; 3-F; 4-A; 5-D; 6-E; 7-B

5.

6.

Zwrot linii pola jest określony przez regułę prawej ręki. Igła magnetyczna ustawia się stycznie do linii
pola.

7. Możliwe rozwiązania: 1-A, 2-B

Położenie biegunów magnetycznych można określić za pomocą reguły prawej ręki. Należy zwrócić
uwagę na to, w którą stronę są nawinięte cewki.

8. Siła magnetyczna: silnik elektryczny, galwanometr, głośnik

Indukcja elektromagnetyczna: prądnica, mikrofon, gitara elektryczna, transformator, wykrywacz
metalu

9. 1, 3, 6

10. A. , czyli:
 33

11. C. Diody są włączone w kierunku, w którym nie przewodzą prądu.

12. B