Yapı Statiği II

Bölüm1 Đzostatik-Hiperstatik-Elastik Şekil Değiştirme
ESOGÜ-MMF
1970
1 http://mizan.ogu.edu.tr.
Đzostatik-Hiperstatik-Elastik Şekil Değiştirme Bölüm1
ĐÇĐNDEKĐLER
SAYFA
BÖLÜM 1 2
1.1 Đzostatik sistemler ve Đşaret Kabulü……………………………………….
1.2 Mesnetler…………………………………………………………………….
1.3 Đzostatik Sistemlerin Çözüm ve Örnekler…………………………………
1.4 Hiperstatik Sistemler………………………………………………………..
1.5 Sistemlerin Çözümünde yapılan Kabuller………………………………..
BÖLÜM 2 57
2.1 Virtüel Đş……………………………………………………………………...
2.2 Betti Teoremi………………………………………………………………...
BÖLÜM 3 97
3.1 Mohr Metodu………………………………………………………………...
3.2 Castigliano I Teoremi……………………………………………………….
3.3 Castigliano II Teoremi………………………………………………………
BÖLÜM 4 136
4.1 Açı Metodu…………………………………………………………………..
4.2 Düğüm Noktaları Sabit Sistemlerde Açı Metodu………………………...
4.3 Ankastrelik Momentlerinin Bulunması…………………………………….
4.4 Düğün Noktaları Sabit Sistemlere Ait Örnekler…………………………..
4.5 Düğüm Noktaları Hareketli Sistemlerin Açı Metoduyla Çözümü……….
4.6 Simetrik Sistemler Açı Metoduyla Çözümü………………………………
4.7 Simetrik Sistem Simetrik Yükleme………………………………………...
4.8 Simetrik Sistem Antimetrik Yükleme………………………………………
4.9 Isı Etkisi………………………………………………………………………
BÖLÜM 5 229
5.1 Cross Metodu………………………………………………………………..
5.2 Düğüm Noktaları Sabit Sistemlerin Cross Yöntemiyle Çözümü…….....
5.3 Düğüm Noktaları Hareketli Sistemlerin Cross Yöntemiyle Çözümü……
BÖLÜM 6 272
6.1 Kuvvet Metodu………………………………..........................................
6.2 Simetrik Sistemler…………………………………………………………..
6.3 Üç Moment Denklemi……………………………………………………….
BÖLÜM 7 357
7.1. Matris Metodları……………………………………………………………..
7.2. Kafes Sistemlerin Matris Metodu Đle Çözümü …………………………….
7.2. Çerçeve Sistemlerin Matris Metodu Đle Çözümü………………………………
EKLER
EK1 Alan Çarpım Tablosu……………………………………………………..... 397
EK2 Ankastrelik Moment Tablosu……………………………………………… 398
EK3 Kaynaklar 399
BÖLÜM 1
1.1. ĐZOSTATĐK SĐSTEMLER VE ĐŞARET KABULÜ
Kolon ve kirişlerden oluşan yapı sistemlerinin boyutlandırılmasında esas olan,

a. Kesme kuvveti (V)
b. Moment (M)
c. Eksenel kuvvet (N)
kesit tesirleri yapı elemanının dolaysıyla sisteminin,
a. Kesit ve fiziksel
b. Mesnet
c. Yük
özelliklerine göre belirlenir. Kesit tesirlerinin işaretlerinin belirlenmesinde elemanların şekil
değiştirmeleri esas olmak üzere yapılmasına karşın değişik kabuller yapılarak değişik işaret
kabulleri kullanılabilmektedir. Literatürdeki mevcut kaynaklarda eksenel kuvvet işaretinde bir
farklılık olmamakla birlikte moment ve kesme kuvvetlerinin çizimlerinde değişik işaret kabullerine
rastlamak mümkündür. Bu notlarda kullanılan işaret kabulü aşağıdaki gibidir.
Yüksüz (kendi ağırlığı ihmal)
P
Yüklü (P) (kendi ağırlığı ihmal)
M M Çekme
Basınç
- + -
+ Basınç
M M V V V V
Çekme
EĞĐLME MOMENTĐ ĐŞARET KABULÜ KESME KUVVETĐ ĐŞARET KABULÜ
P - P
+ P
P
Basınç Çekme
EKSENEL KUVVET ĐŞARET KABULÜ
Çekme Bölgesi Basınç Bölgesi
Yukarıdaki şekillerden de anlaşılabileceği gibi, eğilme momentinden dolayı elemanının uzayan

yani çekme meydana gelen kısmı artı diğer kısmı ise basınç bölgesi olarak kabul edilmiştir. Bu
notlarda moment alanı elemanın çekme meydana getiren yüzüne çizilmiştir. Kesme kuvvetinde
ise kesiti saat yönünde döndürmeye çalışan kesme kuvveti artı tersi eksi olarak kabul edilmiştir.
Eksenel kuvvette ise kesitin boyunu kısaltmaya çalışan basınç kuvveti eksi kesitin boyunu
uzatmaya çalışan çekme kuvveti ise artı olarak kabul edilmiştir.
Diyagonal Diyagonal
Eğilmeden Kesme çatlağı Eğilmeden Kesme çatlağı Eğilmeden
Çekme çatlağı Çekme çatlağı Çekme çatlağı
Diyagonal
Kesme çatlağı
Basınç Bölgesi
Eğilmeden Eğilmeden
Çekme çatlağı Çekme çatlağı
NOT: Kısa kirişler (kesme kirişi), moment değerleri kiriş üzerinde olan yani kesitin alt kısmında eğilme etkisi
olmayan kirişler olarak tanımlanabilir. Bu tür kirişlerde kiriş boyunca etriye sıklaştırması yapılması uygun olur.
20 kN/m
19.80 3m 6m 50.1
89.7
59.4
-
M
+
62.5
ÖRNEK 1: Şekilde verilen 200 N’luk kuvvetin A noktasına taşınması. y

200 N
45o
4m
A
x
8m
Çözüm: 200 N A noktasına şekildeki gibi dik mesafe ile çarpımıyla taşınır [Varignon, 1654-1722].
y
200 N y y
2 2 0.5
200 N
o d=(2 +2 ) =2.828 m
45
45o
MA=200x2.828=565.6 kNm
B
B B 200 N
m
4
4m
A
4m
x A
4m x A
45o d x
565.6 kNm 565.6 kNm

VEYA 200 N birleşenlerine ayrılarak matris formatıyla moment ifadesi yazılarak taşınır.
y
200 N y
200 N
 i j k
 45o
MA =rxF= −8 4 0 =−565.6k 45o 141.4 N
 
B
−141.4 141.4 0 B
141.4 N
4m r 4m
A A
x x
m
8
565.6 kNm
1. MOMENT [BĐR KUVVETĐN DĐK BĐR EKSENE GÖRE]
Moment; bir kuvvetin bir noktaya dik mesafesi ile çarpımından oluşan kuvvet çiftine denir.
Düzlem kuvvetlerin momenti aşağıda kısaca örnek üzerinde açıklanmıştır.
P=4 kN m
y
m L2= 5 P=100N
L1=3
o
60
x A
B A B L= 6m
P=100N
M A = P x L = 4 x 5 = 20 kNm o Py=100sin60=86.6 N
60
Px=100cos60=50 N A
B L= 6m
MB = 4 x 3 = 12 kNm
MA = P xL = 86.6 x 6 + 50 x0 = 519.6Nm
y
My
Fy F y F
x z
rx Fx Fyj
ry
Fxi
Mo r
Fzk
yj
Mxi xi
Mz=rx Fy- ry Fx x
Myj
x zk
x’e paralel y’ye dik olanlar Mz oluşturur Mzk
r = xi+ yj+ zk
z
F =Fxi +Fyj +Fzk
y’ye paralel x’e dik olanlar Mz oluşturur
Mo =rxF
Mo =Mxi +Myj +Mzk
Momentin Đşaret: Vektörel çarpım işaret kuralından çıkar. Veya M=rxF olmasından dolayı F
kuvveti indis (x,y,z) eksenine bitiştirilir ve saat dönüşü + tersi – alınarak vektörel çarpım işaret
kuralı ile aynı olduğu görülür.
MOMENT,
1. Verilen kuvvet-kuvvetlerin eksenlerindeki birleşenleri
2. Kuvvet-kuvvetlerin uygulandığı nokta ile moment alınacak nokta arasındaki noktaların
yer vektörleri
i j k 
 
3. 1. ve 2. deki değerler kullanılarak M =  x y z  ile MOMENT-MOMENTLER hesaplanır.
F Fy Fz 
 x
4. Moment hesabı için gerekli olan matris tablodaki gibi oluşturulur.
i j k →Eksenlerin doğrultman kosinüsleri
M = x y z →F kuvvetinin uygulama noktası koordinatları
Fx Fy Fz →F kuvvetinin bileşenleri
i j k  y
 
M =  x y z  =  Fz y − Fy z  i − [ Fz x − Fx z ] j +  Fy x − Fx y  k Myj M y = −[ Fz x − Fx z ]
F F F 
 x y z
Mxi M x = Fz y − Fy z [ ]
Mx =  Fz y − Fy z  My = − [ Fz x − Fx z ] Mz =  Fy x − Fx y  x
Mzk [
M z = Fy x − Fx y ]
z
Mx, My ve Mz değerleri skaler olup F kuvvetinin O merkezinden geçen eksenlere göre

momentleridir. Bu momentler; F kuvvetinin rijit cisme eksenleri etrafında uyguladığı
döndürme uygulamalarıdır
i j k i j k i j k
Mo = 3 0 0 =0 MA = 3 5 0 =5x40 = 200Nm MB = 3 0 8 =−8x40 =−320Nm
    
     
40 0 0 40 0 0 40 0 0 y
A-
5m
Mx =[2x50 − 2x30]i= 40i 0

i j k
 3m F=40 N
x
Mo = 3 2 2 Nm = My =−[3x50 − 2x40]i =70 j

 
40 30 50  8m
-B
Mz =[3x50 − 2x40]i=70k z
Mx = 240i
i j k i j k i j k 

MB = 3 0 8 =My = −[8x40]j=−320 j+0 2 8 =Mx =[8x30]i= 240i+0 0 68−2  =0 = My = −320 j
     
40 0 0 
0 30 0 0 0 50 
Mz =0
y
F=300 N
2m
0 3m x
m
2 F=400 N
F=500 N
8m -
z B
Özellik 1: M momentinin Mx skaler birleşeni M ile x ekseni üzerindeki birim vektör i’nin skaler
çarpımından;
M .i = [M x i + M y j + M z k ] . i = [M x i.i + M y j.i + M z k.i ] = M x [1] + 0 + 0 = M x
olarak elde edilir. Buna göre M momentinin herhangi bir n eksenine göre Mn momenti n ekseni
üzerindeki un birim vektörü ile [Mn =M un] çarpımıdır.
Yukarıda klasik olarak momentler vektörel olarak aşağıdaki şekilde aynısının bulunduğu görülür.
y
P=4 kN m
m L2= 5 P=100N
L1=3
60o
x C
B A B L= 6m
M A = P x L = 4 x 5 = 20 kNm
P=100N Py=100sin60=86.6 N
o
60
MB = 4 x 3 = 12 kNm C
B L= 6m
MC = P x L = 86.6 x 6 + 50 x 0 = 519.6Nm
M = r xF r = xi + yj + zk F = Fxi + Fyj + Fzk M = M xi + M yj + M zk
i j k   i j k
  
MA = x y z  = − 5 0 0  = [0]i + [0] j + [[ −4 ] x [ −5 ] − 0]k = 20 kNm
F Fy Fz   0 − 4 0 
 x
i j k  i j k
  
MB = x y z  = 3 0 0  = [0]i + [0] j + [− 4 x3 − 0]k = −12 kNm
F Fy Fz  0 − 4 0 
 x
i j k   i j k
  
MC = x y z  = −6 0 0 = [0]i + [0] j + [[ −86.6 ] x [ −6 ] − 0]k = 519.6 Nm
F Fy Fz   50 − 86.6 0 
 x
ÖRNEK 2: Şekilde verilen sistemde;

a: x, y ve z eksenlerindeki momentleri, b: AD doğrultusundaki momenti hesaplayınız.
z
E 20
10 A
200 kN
B
20
400 kN
C
20
O y
12
8 D
a: Verilen kuvvetin eksenlerdeki birleşenleri,
x

rDE =[ −12i−18 j+ 40k] F = 200 [ −12i−18 j + 40k]=[ −52.77i−79.16 j+175.90k ]
122 +182 + 402

rMO =[12i+8 j + 20k] 24.66F = 400 [12i+8 j+ 20k]=[194.65i+129.77 j+324.41k ]
122 + 82 + 202

x, y ve z eksenlerine göre moment, DO =12i+ 8 j MO =12i+8 j+ 20k yer vektörleri ile hesaplanır.
 i j k   i j k  [1407.2 −0.12]i−[2110.8 −0.08] j+[ −527.76 + 0.04]k

   
M0 = 12 8 0 + 12 8 20  = 
   
−52.77 −79.16 175.90 194.65 129.77 324.41 [1407.08i− 2110.72j−527.72k]kNm
Eğer her eksenin momenti ayrı hesaplanırsa matristeki aranan eksen numarasına 1 diğerlerine
0 yazılarak ayrı ayrı aşağıdaki şekilde hesaplanabilir.
1x'momenti 0  1x'momenti
0 0 0 
   
Mx =  12 8 0 + 12 8 20  = 1[1407.2 −0.12]=1407.08kNm
 −52.77 −79.16 175.90  194.65 129.77 324.41
   
 0 1y'momenti 0   0 1y'momenti 0 
   
My = − 12 8 0  +  12 8 20  = − 1[2110.80 −0.08] = −2110.72kNm
−52.77 −79.16 175.90 194.65 129.77 324.41
   
 0 0 1z'momenti   0 0 1z'momenti
   
Mz =  12 8 0  +  12 8 20  = 1[ −527.76 + 0.04]= −527.72kNm
−52.77 −79.16 175.90  194.65 129.77 324.41 
   
b: AD doğrultusundaki momenti bulmak için tüm kuvvetler A noktasına taşınır ve sonra AD

doğrultman değerleri ile çarpılarak AD doğrultusundaki moment aşağıdaki şekilde hesaplanır.
z
E A
rAD=(0-12)i+(0-8)j+(40-0)k=-12i-8j+40k 20
10
200 kN
B
  i j k   i j k  20
M =  12 8 −40  +  0 0 − 40  = 400 kN
 A     C
 −57.77 −79.16 175.9200N 194.65 129.77 324.41400N 20
 O y
A moment 
=[ −1759.2i+200 j−487.76k ] +5190.8i−7786 j= 3431.6i −7586 j −487.76k 12
8 D
200

 x
MAD =MA irAD = 3431.6i −7586 j −487.76k  i 12i+8 j−40k =00

   42.52 

VEYA; AD doğrultusundaki momenti bulmak için tüm kuvvetler D noktasına taşınır ve sonra DA doğrultman değerleri
ile çarpılarak DA doğrultusundaki moment aşağıdaki şekilde yukarıda hesaplanan AD doğrultusuyla aynı olarak
hesaplanır.
  i j k   i j k 
M =  0 0 0  
+ −12 −8 0  =
 D    
 −57.77 −79.16 175.9200N 194.65 129.77 324.41400N

D moment 
=[0i+0j+0k ] −2595.28i+3892.92j−0.04k = −2595.28i +3692.92j −0.04k
200


MAD =MA irAD =  −2595.28i 3692.92 j +0.04k  i −12i−8j+ 40k =000
    42.52 
ÖRNEK 3: Şekilde verilen kuvvet (100 N, 200 N ve 400 N) ve momentin (600 Nm),
a) AB doğrultusunda oluşturacağı momenti (MAB)
b) Orjinden 14 m uzaktati S-S doğrultusundaki momenti (Mss) hesaplayınız.
Çözüm a: Eksenler üzerinde olmayan kuvvetlerin ve momentlerin birleşenleri bulunur.

y y
600 Nm
−6 j+ 4k
FAC =200   =−166.41j+110.94k 2m
 62 + 42  B
C
x
2m
 −2i+2j−2k  400 N z
MP =600   =−346.42i+346.42j−346.42k 100N 2m P
 22 +22 +22 
S
6m x
O 14m
4m
z 6m A 200 N
B noktasındaki momenti bulunarak AB doğrutusundaki birim vektörle çarpılarak MBA aşağıdaki şekilde
bulunur.
  i j k  i j k  i j k 
M =[ −346.42i+346.42j−346.42k] +  0 0 4 + 6 0 4 + 6 0 0 
 B P      
 100 0 0 0 −400 0 0 −166.41 110.94

B 100N 400N 200N


=[ −346.42i+346.42j−346.42k ]P + −−4 x100 j+ 4x400i−6x400k −6x110.94 j−6x166.41k

= 1253.58i +80.78 j −3744.88k
B noktasında bulunan MB = 1253.58i +80.78 j −3744.88k momenti hangi doğrultuya taşınacak
ise o yöndeki birim vektörle (dogrultman cosinüsleri) çarpılarak taşınır.
Örnekte AB doğrultusunda taşınması isteniğine göre bu yöndeki birim vektör;
−6i+ 6 j− 4k
uAB = =−0.64i+ 0.64 j−0.426k ise
62 + 62 + 42
MAB =MB iuAB =[ 1253.58i +80.78 j −3744.88k ]iskaler [−0.64i+ 0.64 j−0.426k ]
MAB =(1253.58x( −0.64))i.i+(80.98x0.64)j.j+( −3744.88x( −0.426))k.k =−802.29 + 51.83 +1596.79 = 846.20Nm
VEYA A noktasındaki moment bulunarak da M AB aşağıdaki gibi aynısı bulunur.
  i j k i j k i j k 
M =[ −346.42i+346.42j−346.42k] +  −6 6 0 + 0 6 0 + 0 6 −4 
 A P      
 100 0 0100N 0 −400 0400N 0 −166.41 110.94200N

A moment 

[ −346.42i+346.42j−346.42k ]P −600k +00+00= −346.42i +346.42j −946.42k


M AB =M A i uAB = −346.42i +346.42j −946.42k i[ −0.64i+0.64 j−0.426k ]=846.59 Nm
Çözüm b: Kuvvetlerin eksenlere göre analizleri yukarıda yapılmıştı. Burada S noktasında tüm
kuvvetlerden oluşan moment hesaplanır ve S doğrusu boyunca hesaplanan doğrulman
değerleri ile çarpılarak S doğrultusundaki moment aşağıdaki şekilde hesaplanır.
  i j k i j k i j k 
M =[ −346.42i+346.42j−346.42k] + −14 6 4 
+ −8 6 4  
+ −8 6 4 
 S P      
 100 0 0100N  0 −400 0400N  0 −166.41 110.94200N


S moment
[ −346.42i + 346.42j −346.42k]P +[ 00i + 400j + 600k]100 +[1600i + 00 j + 3200k]400

+[1331.28i + 877.52j +1331.28k]400 += 2584.86i +1623.94 j +4784.86k

M =M i u = 2584.86i +1623.94 j +4784.86k i[ j]=1623.94 Nm
 S A ss
ÖRNEK 4: Şekildeki çıkmalı kirişin kesme, moment ve normal kuvvet diyagramlarının çizimi.
10 kN
2 kN/m
45o
3m 6m
Çözüm: ilk önce sistemin mesnet tepki kuvvetleri bulunur ve sonra kesim yapılarak her noktanın
kesit tesirleri [V, M ve N] bulunur.
2 kN/m
7.07
7.07 kN
Ay=16.605 kN By=2.465 kN
7.07 V M
7.07
- 2.47 V V=-7.07 kN N=-7.07 kN M=-7.07x kN
- N
X=3
M=-21.21 kNm
x
+
9.54
21.21
7.07 V M
V=-7.07+2X+16.605 kN
N N=-7.07 kN
- 2
M=16.605x-7.07(3+x)-2x /2
M Ay=16.605 kN
+ 3
m
x
1.52
7.07 N
-
Yapı sistemlerinde yük, kesme kuvveti ve moment arasındaki ilişki
4.4. KESME KUVVETĐ ĐLE MOMENT ARASINDAKĐ ĐLĐŞKĐ

dx
A B A B T.E.
L x
Çekme Bölgesi Basınç Bölgesi
P Kesit
A B
q(dx) T.E.
L M+dM
Kesme
M
V s V+dV
+ V - V dx
M + M
Moment Çelik
Kesit
ΣFy=0 V - q (dx) – [V + dV]= 0 -q (dx) – [dV]= 0 dV=- q (dx) dV =−q

dx
(Kesme kuvvetinin türevi yayılı yükün değerini verir.)
ΣMs=0 V dx + M -q (dx) (dx /2) – [M + dM]= 0 Vdx = dM dM= V

dx
(Momentin türevi ise kesme kuvvetinin değerini verir.)

2
Not: dx küçük bir dilim olduğu için dx = 0 alınmıştır.
2
L
P
Kesme
V +
V
+ -
M M
Moment
q j M j
j V
dV=qdx dM=Vdx
i i i
x x x
dx dx dx
j
VEYA  Vj − Vi  = ∫ q dx Buna göre yayılı yükün alanı kesme kuvvetini verir.
i
j
Mj − Mi  = ∫ V dx Kesme kuvvetinin alanı momenti verir.
i
ÖRNEK 1.2: Şekildeki konsol kirişin kesme ve momet bağıntılarının elde edilmesi
4 kN/m
A
6m
Konsol kirişin A mesnedindeki kesit tesirleri aşağıdaki şekilde

bulunur.
12 kN 2x
4m
48 kNm 3 x2
48 kNm 4 kN/m
3
A A M
z
6m x
12 kN 12 kN V
x2 x2
ΣFy=0 12 − −V = 0 V = 12 −
3 3
x2 x x3
ΣMz=0 − 48 + 12 x − −M= 0 M = 12x − 48 −
3 3 9
x2 22 x3 23
x = 2⇒ V2 = 12 −
= 12 − = 10.67kN M2 = 12x − − 48 = 12x2 − − 48 = − 24.89kNm
3 3 9 9
x2 42 x3 43
x = 4 ⇒ V4 = 12 − = 12 − = 6.67kN M4 = 12x − − 48 = 12x4 − − 48 = − 7.11kNm
3 3 9 9
x2 62 x3 63
x=6 V6 = 12 − = 12 − =0 M6 = 12x − − 48 = 12x6 − − 48 = 0
3 3 9 9
2o
12 kN
A V
6m
48 kN 3o
A M
6m
ÖRNEK 4.3: Verilen kirişin kesme, moment ve normal kuvvet diyagramlarının çizimi.
6 kN/m
4 kN
6 kN
A B
3m 9m
b 36 kN
a
Çözüm: Sistemin mesnet tepki kuvvetleri 6 kN/m
hesaplanır. 4 kN
6 kN
A B Bx = 6
3m 9m
a A Y = 21.33 b B Y = 18.67
∑F x =0 6 − Bx = 0 Bx = 6 kN
q =[qx/ L]=0.5x
4 kN
M
 6 x12  6 kN
∑M A =0  2  x 5 − 4 x 3 − By 9 = 0 B y = 18.67 kN
 
x
N
a-a V
 6 x12 
∑M B =0  2  x 4 + 4 x12 − A y 9 = 0 By = 21.33 kN
 
a-a ve b-b kesitlerinde kesimler yapılarak kesit tesirleri aşağıdaki şekilde hesaplanır.
∑ Fx = 0 N+ 6= 0 N = −6 x = 3 m → N = −6 kN
∑F y =0 V − 4 − 0.5x[x / 2] = 0 V = 4 + 0.25 x 2 x = 3m → V = 6.25 kN
∑M = 0 M + 4 x + 0.5 x[0.5 x ][ x / 3 ] = 0 M = −[ 4 x + x 3 0.25 / 3 ] x = 3 m → M = −14.25 kNm
q =[qx/ L]=0.5x
4 kN M
6 kN
N
A
x V
A Y = 21.33
b-b
∑F x =0 N+ 6 = 0 N = −6kN x = 7.5m → N = −6kN x = 12m → N = −6kN
∑F y = 0 V + 4 − 21.33 + 0.5x[x / 2] = 0 V = 17.33 − 0.25 x 2 x = 3m + 4.5m = 7.5m → V = 3.27kN
∑M x =0 Mx + 4x − 21.33[x − 3] + 0.5x[0.5x][x / 3] = 0 Mx = −63.99 + 17.33x − x 3 0.25 / 3
b 36 kN
a
6 kN/m
4 kN
m
x = 7.5 → M x = 30.83 kNm 6 kN
A B Bx = 6
3m 9m
x = 12 m → M x = 0 a A Y = 21.33 b B Y = 18.67
6.25 [V]
- -
4
+
15.08
x=8.33
14.25
- 18.67
+ [M]
6.25
6 - [N]
Maksimum açıklık momenti V=0 da olduğuna göre,
[1/ 2]
 17.33 
Q=0 4 + [0.5x] x [0.5] − 21.33 = 0 x=  = 8.33
 0.25 
x = 8.33 →→ maxMaç = 21.33[x − 3] − 4x − 8.33 [0.5x][0.5][8.33 / 3] − 14.25 = 32.20kNm
Đstenirse sağ yönden de kesim yapılarak sonuçlar kontrol edilebilir.
∑F x =0 N+ 6 = 0 N = −6kN x = 9m → N = −6 kN x = 12m → N = −6kN
6[12 − x]
qx = = 6 − 0.5x
12
V + ([[6 − 0.5x] + 6] x) / 2 − 18.67 = 0 V = 18.67 + 0.25x 2 − 6x x = 4.5 ise V = 3.27kN
6 [12 − x ]
12
Mx + [6 − 0.5x] x x / 2 + 0.5xx[ 0.5][2x / 3] − 18.67x = 0
M 6 kN/m
N
Mx = 18.67 x − 3x + 0.5x / 6
2 3
x = 4.5 ise Mx = 30.86kN 6 kN
x=9 ise Mx = 14.22 kN V B

x
B Y = 18.67
ÖRNEK 1.3. V, M ve N diyagramları ile [açMmax=?] momentinin hesaplanması.

4 kN/m 4 kN/m
4 kNm 4 kNm
C D C D E
3m 3m
4 kN 4 kN Serbest cisim diyagramı
[uygulanan yükler ile
bulunması gereken
2m 2m mesnet tepkileri ]
A B B BX
m m
5 2
AY BY
Çözüm: Đlk önce mesnet tepki kuvvetleri hesaplanır.
∑ MA = 0 4 x 5 x 2.5 + 4 x 2 + 4 − 5 xB y = 0 B y = 12.40 kN
∑ Fx = 0 4 − B x = 0 B x = 4 kN
∑ MB = 0 4 x 5 x 2.5 − 4 x 2 − 4 − 5 x A y = 0 A y = 7.60 kN
VEYA: Kirişin E noktasında momentin sıfır (4 dış momenttir bu yüzden dikkate alınmaz veya bu noktada yazılan
moment bağıntısı bu dış momente eşitlenir) olacağından E noktasına göre moment alarak Bx tepkisi
bulunabilir. Yani momenti bilinen bir noktaya göre moment alınarak uygun mesnet tepki
kuvvetleri hesaplanabilir (B noktasına göre moment yazılarak Bx bilinmeyeni bulunamaz)
∑ ME = 0 7.6 x 7 − 4 x3 − 4 x 5 x 2.5 + 12.4 x 2 + 4 + 5 x B x = 0 B x = 4.00 kN
∑ ME = 0 7.6 x 7 − 4 x3 − 4 x 5 x 2.5 + 12.4 x 2 + 4 + 5 x B x = 4 B x = 4.00 kN
N N
M ∑ Fx = 0 N + 7.6 = 0 N = −7.60kN M
V V
∑ Fy = 0 V = 0 M=0
x
x
4 kN
AY=7.6
∑ Fx = 0 N + 7.6 = 0 N = −7.60kN ∑ Fy = 0 V + 4 = 0 V = −4 AY=7.6 N
M
V
∑ Mx = 0 M + 4x = 0 M = −4x x =1 m M = −4kNm x = 3m M = −12kNm
x
∑ Fx = 0 N + 12.4 = 0 N = −12.4kN ∑ Fy = 0 V − 4 = 0 V=4
B
∑ Mx = 0 M + 4x = 0 M = −4x x = 1m M = −4kNm x = 5m M = −20kNm BX=4
BY=12.4
4 kN/m M
N
C ∑ Fx = 0 N + 4 = 0 N = −4kN ∑ Fy = 0 7.6 − V − 4x = 0 V = 7.6 − 4x
x V
4 kN
x = 2m V = −0.4 kNm x = 5m V = −12.4kNm
∑ Mx = 0 7.6 x − 4xx[1/ 2] − M − 4[3] = 0 M = 7.6x − 2x 2 − 12
AY=7.6
x = 2m M = −4.8 kNm x = 5m M = −24kNm
∑ Fx = 0 N + 4 = 0 N = −4kN M 4 kN/m
4 kNm
N
D E
∑ Fy = 0 12.4 + V − 4x = 0 V = −12.4 + 4x V x
x = 2m V = −4.4 kNm x = 5m V = 7.6kNm
B
∑ Mx = 0 M + 4 + 4xx[1/ 2] + 4[5] − 12.4x = 0 M = 12.4x − 2x 2 − 24 BX=4
BY=12.4
x = 2m M = −7.2 kNm x = 5m M = −12kNm
Sistemin Q, M ve N diyagramları aşağıdaki şekilde elde edilmiştir.

24
5-x1 12.4
- 4.78
- 4.0 x - - -
12 4
C D 5-x
+ - 20
x1 -
- 7.6
- -
- 4 Kesme kuvveti
Eksenel kuvvet Moment
A B
7.6 12.4 4
Maksimum açıklık momentinin hesabı aşağıdaki gibi yapılabilir. [V=0’daki x benzer üçgen
bağıntılarından da bulunarak maksimum moment hesaplanabilir]
x 5−x
= x = 1.9 m max M aç = 7.6 [1.9 ] − 4 [ 3 ] − 1.9[ 4 ][1.9 / 2 ] = −4.78 kNm
7.6 12.4
x1 5 − x1
VEYA DĐĞER YÖNDEN = x1 = 3.1 m maxMaç = 12.4[3.1] − 4[5] − 3.1[4][3.1/ 2] − 4 = −4.78kNm
12.4 7.6
VEYA aşağıdaki formüller kullanılarak da aynı değerler aşağıdaki gibi bulunur.
V 7.6 V2 [7.6]2
SOL YÖNDEN ⇒ x = = = 1.9 max Maç = ± Mmesnet = − 12 = −4.78 kNm
q 4 2q 2x4
V 12.4 V2 [12.4]2
SAĞYÖNDEN ⇐ x1 = = = 3.1 max Maç = ± Mmesnet = − 24 = −4.78 kNm
q 4 2q 2x4
NOT: Maksimum açıklık momenti her zaman artı moment olacak diye bir yaklaşım olmamalıdır. Maksimum moment
artı işaretli en büyük olan moment veya sıfıra en yakın olan eksi işaretli momenttir.
ÖRNEK 1.4. Şekilde verilen çerçevenin V,M ve N kesit tesirlerinin çizimi.

2 kN/m 2 kN/m
C C
4m
E E
B B 1.78 m
4 kN 4 kN
3m
8 kNm 8 kNm
A F
F 3.12m
2m AY
D DX
D
m
4 4m DY
∑ Fx = 0 Dx = 4kN ∑ MD = 0 4 x 5 − 2 x 4 x 6 − 8 + 8A y = 0 A y = 4.5 kN
N ∑ MA = 0 4 x 3 + 2 x 4 x 2 − 8 + 4 x 2 + 8D y = 0 D y = 3.5 kN
M
Q
∑Fx =0 N+7.6=0 N=−7.6 kN
x
∑Fy =0 V =0 M=0
AY=4.5 N 45o
N [Yatay kuvvetlerin toplamı]H=4 M
M
V
V x
B
B
x 4 kN
4 kN V=4.5-2x [Düşey kuvvetlerin toplamı]
A
A
AY=4.5
AY=4.5
M x = 2 = 4.5 x 2 − 4 x 2 − 2 x 2 x 1 = −3 kNm α
Hcosα
α
Hsinα
α
α
Vsinα Vcosα
M x = 4 = 4.5 x 4 − 4 x 4 − 2 x 4 x 2 = −14 kNm kN
H=[4]
α V
x
B V=4.5-qx B
4 kN x 4 kN
AY=4.5 AY=4.5
 x = 0 ⇒ V = [4.5]cos 45 − [4]sin 45 = 0.354 kN


V = V cos α − Hsin α = [4.5 − 2x]cos 45 − 4 sin 45  x = 2 ⇒ V = [4.5 − 2x]cos 45 − 4 sin 45 = −2.48 kN
 x = 4 ⇒ V = [4.5 − 2x]cos 45 − 4 sin 45 = −5.30 kN

x = 0 ⇒ N = −6.01

N =− (Hcos α+ Vsinα)=− [4cos45 + [[4.5 − 2x]sin45] = 6.01−1.414x x = 2 ⇒ N = −3.17
x = 4 ⇒ N = −0.354
N
2 kN/m
66o M
C
H=4
V=3.5 V
66o
B
V V=3.5
4 kN H=4
M
[b]
N
8 kNm
[a]
AY
4
ME = 4.5 x [ 4 + 1.78 ] − 2 x 4 x [2 + 1.78 ] = −4.23 kNm [ a ]
3.5 D
ME = 3.5 x 2.22 − 4 x5 + 8 = −4.23 kNm [b ]
V = V cos α − Hsin α = [− 3.5] cos[−66] − 4 sin[−66] = −2.23 [a][b]
N = − [H cos α + V sin α ] = 4 cos[ −66 ] + [ −3.5 ] sin[ −66 ] = 4 cos[ −66 ] + [ −3.5 ] cos[ 90 − 66 ] = 4.82 [ a ][b ]
2 kN/m
C
N
66o M
B H=4
4 kN
V
4
8 kNm
V=3.5
V=3.5 3.5 D
66o V
AY H=4
M [b]
[a] N
MF = 4.5 x [4 + 3.12] − 2 x 4 x [2 + 3.12] + 4 x 3 − 8 = −4.92kNm[a] MF = 3.5 x 0.88 − 4 x 2 = −4.92 kNm [b]
V ve N Yük olmadığı için yukarıdakinin aynısı olur.
V = V cos α − H sin α = 3.5 cos 66 − 4 sin 66 = 3.5 cos 66 − 4 cos 24 = −2.23 kN
N = H cos α + V sin α) = 4 cos 66 + 3.5 sin 66 = 4 cos 66 + 3.5 cos[ 90 − 66 ] = 4.82
Çubuk üzerinde yük olmadığı için x’in değişimi ile sadece moment değişir. V ve N değişmez.
M = x[3.5 cos 66] − x[4 sin 66] N
x = 2.19 ⇒ MF = 2.19[3.5 cos 66] − 2.19[4 sin 66] = −4.89kNm 66o M

H=4
V
M = x[3.5 cos 66] − x[4 sin 66] + 8 4
x
V=3.5 3.5 D
x = 2.19 + 3.32 ⇒ MF = 5.51[3.5cos 66] − 5.51[4 sin66] + 8 = 4.29kNm
x = 2.19 + 3.32 + 4.34 ⇒ MF = 9.85[3.5 cos 66] − 9.85[4 sin66] + 8 = −13.97kNm

2 kN/m
N
C
66o M 4.34m
H=4
V B
4 kN E
3.32m
V=3.5 8 kNm
F
x
AY 2.19m
8 kNm
DX
DY
D 4
3.5
Sistemin V, M ve N diyagramları aşağıda verilmiştir.

5.30
14.00
0.35 4.82
+
C
C C
-
E
6.01 E
E
B 0.35 B B
2.23
V M 4.92 N
A A A
F 3.08 4.50 F
F
D
D D
2.23
ÖRNEK 1.4. Şekilde verilen 3 mafsallı çerçevenin V,M ve N kesit tesirlerinin çizimi.
C C
10 kN 10 kN
1.5m 20 kNm 20 kNm m
10 kN/m 3
m
10 kN/m 3
B B
D D
3m 3m
10 kN/m 10 kN/m
E EX
E
EY
2m 2m
A A
AX 4m 3m
4 m
2m 2m 3m 2m 2m
AY
Çözüm: Mesnet ve mafsalda moment ifadesi yazarak mesnet tepki kuvvetleri hesaplanır.
∑ MA = 0 5 ⋅ 10 ⋅ 2.5 − 20 + 10 ⋅ (4 + 2) + 10 ⋅ 3 ⋅ (1.5 + 8) − 2E X − 11E Y = 0 2EX + 11E Y = 450 






∑ MC = 0 2 ⋅ 10 + 10 ⋅ 3 ⋅ (1.5 + 4) + 6E X − 7E Y = 0 6EX − 7EY = −185



EX = 13.94 N E Y = 38.375 N
∑ ME = 0 5 ⋅ 10 ⋅ 0.5 − 10 ⋅ 5 − 20 − 10 ⋅ 3 ⋅ 1.5 + 11A Y − 2A X = 0 11A Y − 2A X = 90 




A Y = 1.625 N

A X = −36.063 N

∑ MC = 0 4 A Y − 8A X − 5 ⋅ 10 ⋅ (2.5 + 3) − 20 = 0 4A Y − 8A X = 295



C
20 kNm
V20kNmsol = − 13.94 kN N20kNmsol = − 1.625 kN
M20kNmsol = 1.625Ay ⋅ 4 + 36.063Ax ⋅ (5 + 1.5)
B
− 10 yayılı ⋅ 5 ⋅ (5 / 2 + 1.5) − 20dış = 40.91kNm
10 kN/m VBsol = [1.625cos51.34 − ( −36.063 + 10 ⋅ 5)sin51.34 = −9.87 kN

+ NBsol = − [( −36.063 + 10 ⋅ 5)cos51.34 + 1.625 sin51.34 ] = − 9.98 kN
- MBsol = 1.625 Ay ⋅ 4 + 36.063 Ax ⋅ 5 − 10yayılı ⋅ 5 ⋅ (5 / 2) = 61.82 kNm
VA = V cos α − Hsin α = [1.625cos51.34 − ( −36.063)sin51.34 = 29.18 kN

AX=36.063
NA = − (Hcos α + V sin α) = − [( −36.063)cos51.34 + 1.625sin51.34 ] = 21.26 kN
4m
AY=1.625 MA = 0
C
MC = 1.625Ay ⋅ 4 + 36.063Ax ⋅ (5 + 3) − 10 yayılı ⋅ 5 ⋅ (5 / 2 + 3) − 20 = 0.00 kNm
20 kNm
V20kNmsol = − 13.94 kN N20kNmsol = − 1.625 kN
B M20kNmsol = 1.625Ay ⋅ 4 + 36.063Ax ⋅ (5 + 1.5)
− 10 yayılı ⋅ 5 ⋅ (5 / 2 + 1.5) − 20dış = 40.91kNm
10 kN/m
VBsağ = V cos α − Hsin α = [ 1.625 cos90 − ( −36.063 + 10 ⋅ 5) sin90 = −13.94 kN
NBsağ = − (Hcos α + V sin α) = − [ ( −36.063 + 10 ⋅ 5) cos90 + 1.625 sin90 ] = − 1.625 kN
MBsağ 1.5m = 1.625 Ay ⋅ 4 + 36.063Ax ⋅ (5 + 1.5) − 10 yayılı ⋅ 5 ⋅ (5 / 2 + 1.5) = 40.91 kNm
AX=36.063
4m
AY=1.625
N
M
V
Vorta = V cos α − Hsin α = [1.625cos51.34 − ( −36.063 + 10 ⋅ 2.5)sin51.34 = 9.65 kN
10 kN/m
m
2.5 Norta = − (Hcos α + V sin α ) = − [( −36.063 + 10 ⋅ 2.5)cos51.34 + 1.625sin51.34 ] = 5.64 kN
Morta = 1.625Ax ⋅ (4 / 2) + 36.063Ay ⋅ 2.5 − 10Yayılı ⋅ 2.5 ⋅ (2.5 / 2) = 62.16 kNm
AX=36.063
4m C
AY=1.625 10 kN
m
F 10 kN/m 3
VDsağ = V cos α − Hsin α = [− 38.375 + 10q ⋅ 3]cos[−45] − 13.94 sin[ −45] = 3.94 kN D
NDsağ = − (Hcos α + V sin α ) = − [13.94cos( −45) + [ − 38.375 + 10q ⋅ 3] sin( −45)] = − 15.77 kN
MDsağ = 38.375Ey ⋅ 3 − 13.94Ex ⋅ 3 − 10 Yayılı ⋅ 3 ⋅ (3 / 2) = 28.305 kNm
- 3m
+ Ex=13.94
VEsol = V cos α − Hsin α = [ − 38.375]cos[ −45] − 13.94 sin[ −45] = −17.28 kN
NEsol = − (Hcos α + V sin α) = − [(13.94)cos( −45) + [ − 38.375]sin( −45)] = − 36.99 kN Ey=38.375
2m
MEsol = 0
2m 2m 3m
MDsol = 38.375Ey ⋅ 7 − 13.94Ex ⋅ 6 − 10 Yayılı ⋅ 3 ⋅ (3 / 2 + 2 + 2) − 10 ⋅ 2 = 0.000 C

10 kN
m
F 10 kN/m 3
VFsol = V cos α − Hsin α = [− 38.375 + 10q ⋅ 3 + 10]cos[−37] − 13.94 sin[ −37] = −9.69 kN
NFsol = − (Hcos α + V sin α ) = − [13.94cos( −37) + [ − 38.375 + 10q ⋅ 3 + 10] sin( −37)] = −10.17 kN D
MFsol = 38.375Ey ⋅ 5 − 13.94Ex ⋅ 4.5 − 10Yayılı ⋅ 3 ⋅ (3 / 2 + 2) = 24.145 kNm 3m
- Ex=13.94
VFsağ = V cos α − Hsin α = [− 38.375 + 10q ⋅ 3]cos[ −37] − 13.94 sin[ −37] = 1.70 kN
NFsağ = − (Hcos α + V sin α ) = − [13.94cos( −37) + [ − 38.375 + 10q ⋅ 3]sin( −37)] = −16.18 kN
+ Ey=38.375
2m
MFsağ = 38.375Ey ⋅ 5 − 13.94Ex ⋅ 4.5 − 10Yayılı ⋅ 3 ⋅ (3 / 2 + 2) = 24.145 kNm
2m 2m 3m
F noktasının sağındaki C
20 kNm 10 kN
kesit tesirlerinin diğer
yönden bulunuşu F
yandaki gibidir.
B
VFsağ = [−10 + 1.625] cos[ −37] − [ −36.063 + 10 ⋅ 5] sin[−37] = 1.66 kN

10 kN/m
NFsağ = − [[−36.063 + 10 ⋅ 5] cos( −37) + [−10 + 1.625] sin( −37)] = 16.16 kN
MFsağ = 1.625 ⋅ 6 + 36.063 Ax ⋅ 6.5 − 10 Yayılı ⋅ 5 ⋅ (5 / 2 + 1.5) − 20 = 24.16 kNm
AX=36.063
4m
AY=1.625
10.17
16.18 13.94
24.15 1.63 15.77

20.91
40.91 9.98 9.66
1.66 m
61.82 9.87 0.79
28.30 3.93
29.85
36.99
69.30 4.75
m
17.28
N alanı V alanı
V 2
17.28 2 
 = 2
= 29.85 
 2q 2 ⋅ (10 /(cos 45) ) 
M alanı 21.26
29.18
ÖRNEK 1.4. Şekilde verilen 3 mafsallı çerçevenin V,M ve N kesit tesirlerinin çizimi.
10 kN 10 kN
m
10 kN 1 10 kN 1m
6 kN m 6 kN G
1 1
m
1m II
III IV 1m
20 kNm 3m
20 kNm
8 kN 8 kN 3m
I
BX B
3m 3m
BY
A
2m 3m 3m 3m AX 2m 3m 3m 3m
AY
Çözüm: Mesnet ve mafsalda moment ifadesi yazarak mesnet tepki kuvvetleri hesaplanır.
∑ MA = 0 8 ⋅ 10 + 10 ⋅ 5 + 6 ⋅ 9 + 8 ⋅ 3 + 20 − 3BX − 8BY = 0 
3BX + 8BY = 228 

 
BX = 7.39 kN


BY = 25.73 kN

∑ MG
sağ
= 0 3 ⋅ 10 + 10 ⋅ 6 + 20 + 6BX − 6BY = 0 − 6BX + 6BY = 110



∑ MB = 0 6 ⋅ 6 − 10 ⋅ 3 + 20 + 8A Y − 3A X = 0 8A Y − 3A X = −26 
 A Y = −5.73 kNyön ters
 




sol


∑ MG = 0 2A Y − 9A X − 6 ⋅ 8 = 0 
2A Y − 9A X = 48 
 A X = −6.61kNyön ters

VGsol = [−5.73cos77.4 − 1.39 sin77.4 = −2.60 kN

G = − [ −5.73 sin77.4 + 1.39co s77.4 = 5.29 kN
Nsol 6 kN 10 kN
10 kN 1m
G
M sol
G = 6.61⋅ 9 − 5.73 ⋅ 2 − 8 ⋅ 6 = 0.03 kNm II 1m
III IV 1m
VI = [−5.73cos77.4 − 1.39 sin77.4 = −2.60 kN 20 kNm
8 kN 3m
NI = − [ −5.73 sin77.4 + 1.39co s77.4 = 5.29 kN I
BX=7.39 B
MI = 6.61⋅ 3 − 5.73 ⋅ 0.67 = 16.00 kNm
+ 3m
VI = [−5.73cos77.4 − ( −6.61)sin77.4 = 5.20 kN AX=6.61 A - BY=25.73

NI = − [ −5.73 sin77.4 + ( −6.61)co s77.4 = 7.03 kN 2 m
3m 3 m
3m
MI = 6.61⋅ 3 − 5.73 ⋅ 0.67 = 16.00 kNm AY=5.73
VAsağ = V cos α − Hsin α = [−5.73cos77.4 − ( −6.61)sin77.4 = 5.20 kN

Nsağ
A = − (Hcos α + V sin α ) = − [ −5.73 sin77.4 + ( −6.61)co s77.4 = 7.03 kN
VGsağ = V cos α − Hsin α = [−5.73cos18.43 − 7.39( − sin18.43) = −3.10 kN

Nsağ
G = − (Hcos α + V sin α ) = − [ −5.73 ( − sin18.43) + 7.39co s18.43 = −8.82 kN
6 kN VIIsağ = [−15.73cos18.43 − 7.39( − sin18.43) = −12.58 kN

10 kN
m
10 kN 1 NIIsağ = − [ −15.73( − sin18.43) + 7.39co s18.43] = −11.98 kN
G
1m
II
III IV 1m MIIsağ = 25.73 ⋅ 3 − 10 ⋅ 3 − 7.39 ⋅ 5 − 20 = −9.76 kNm
20 kNm 3m
8 kN
I
- BX=7.39 B
3m
VIIIsağ = [−25.73cos18.43 − 7.39( − sin18.43) = −22.06 kN
NIIIsağ = − [ −25.73( − sin18.43) + 7.39co s18.43] = −15.14 kN
AX=6.61 A + BY=25.73
MIIIsağ = −7.39 ⋅ 4 − 20 = −49.56 kNm
m
2 3m 3m 3m
AY=5.73
VIVsağ = − 25.73cos 45 − 7.39 sin 45 = −23.42 kN
VBsağ = − 25.73cos 45 − 7.39 sin 45 = −23.42 kN sağ
NIV = − [ −25.73sin 45 + 7.39cos 45] = 12.96 kN
NBsağ = − [ −25.73sin 45 + 7.39co s 45] = −12.96 kN sağ
MIV = −25.73 ⋅ 3 − 7.39 ⋅ 3 − 20 = −119.36 kNm
MBsağ = −20 kNm
22.06
3.10 12.58
9.76 49.56
2.60
119.36 8.82
5.29 11.98
V kesme 15.14
15.99
20.00 12.96
23.42
M alanı N eksenel
7.03
5.20
ÖRNEK 1.4. Şekilde verilen çerçevenin V,M ve N kesit tesirlerinin çizimi.

10 kN/m
∑ MA = 0 8 ⋅ 10 ⋅ 4 − 10 ⋅ 4 − 8BY = 0 BY = 35 kN 

C
10 kN


E


4m


∑ Fx = 0 A X = 10 kN 


A
D


2m 
∑ MB = 0 − 8 ⋅ 10 ⋅ 4 − 10 ⋅ 4 + 8A Y = 0 A Y = 45 kN


B
4m 4m
Çözüm: Mesnette moment ifadesi yazarak mesnet tepki kuvvetleri hesaplanır.
VCsol = V cos α − Hsin α = [45cos90 − 10 sin90] = −10 kN VCsağ = [45cos 45 − 10( − sin 45)] = 38.89 kN
C = − (Hcos α + V sin α ) = − [45 sin90 + 10co s90] = −45 kN
Nsol Nsağ
C = − [45( − sin 45) + 10co s 45] = 24.75 kN
M sol
C = −10 ⋅ 4 = −40 kNm MCsağ = −10 ⋅ 4 = −40 kNm
VDsol = [5cos 45 − 10( − sin 45)] = −10.61kN VDsağ = [5cos 45 − 10 sin 45] = −3.54 kN
NDsol = − [5( − sin 45 ) + 10co s 45] = −3.54 kN NDsağ = − [5 sin 45 + 10co s 45] = −10.61kN
M sol
D = 45 ⋅ 4 − 10 ⋅ 4 ⋅ 2 = 100 kNm MDsağ = 45 ⋅ 4 − 10 ⋅ 4 ⋅ 2 = 100 kNm
VEsol = [−35cos 45 − 10 sin 45] = −31.82 kN VEsağ = [−35cos90 − 0 sin 45] = 0 kN

Nsol
E = − [ −35sin 45 + 10co s 45] = 17.68 kN NEsağ = − [−35 sin90 + 0co s 45] = 35 kN
MEsol = 45 ⋅ 8 − 10 ⋅ 4 ⋅ 8 − 10 ⋅ 4 = 0 kNm MEsağ = 45 ⋅ 8 − 10 ⋅ 4 ⋅ 8 − 10 ⋅ 4 = 0 kNm
31.82 24.75 17.68
40
38.89
3.54
10 100 45.00 3.54 10.61
10.61
N eksenel
V kesme M moment 35.00
ÖRNEK 2.4. Şekilde verilen sistemin V, M ve N diyagramlarının belirlenmesi.

10 kN
H
10 kNm
10 kN 5 kN I
5 kN/m 3 kN/m 4m
B G C E
2m 5m
10 kN
5m
D F
A
m m m
2 6 6
10 kN 10 kN
H H
10 kN 10 kN 10 kNm
5 kN/m 5 kN/m
10 kN
I
5 kN
B B 3 kN/m m
20 kN 20 kN 4
10 kN G C E
2m 5
m
A A 10 kN m
5
2
m
4m 2m 4m
10 kN 10 kN F
5 kN
6m
24.33kN 19.67kN
Taşınan parçanın mesnet tepki kuvvetleri,
ΣFx= 0 Gx = 10 kN ΣFy= 0 Ay + Gy = 10 + 5 x 4 = 30
ΣMA= 0 6 Gy –5 x 4 x 4 +10 x 10 - 10 x 6 = 0 Gy= 20 kN
ΣMG= 0 6 Ay –5 x 4 x 2 – 10 x 6 + 10 x 4 = 0 Ay= 10 kN
Taşıyan parçanın mesnet tepki kuvvetleri,

V
ΣFx= 0 Dx = 10 –10 + 5 = 5 kN ΣFy= 0 Dy + Fy = 3 x 8 + 20 = 44 kN
H
ΣMD= 0 10 x 10 – 20 x 2 + 3 x 8 x 2 + 5 x 14 – 10 – 10 x 5 -6 Fy =0 Fy=19.67 kN
ΣMF= 0 -10 x 5 + 10x10 – 20x8-3 x 8 x 4 + 5x14-10+6 Dy =0 Dy=24.33 kN A

α=78.69
VAsağ = V cos α − Hsin α = 10cos78.69 − 0 sin78.69 = 1.96 kN 10 kN

10 kN
N sağ
A = − [0cos78.69 + 10 sin78.69] = −9.81 kN
10 kN
VBsol = V cos α − Hsin α = − 10 cos 63.43 − 10 sin( −63.43) = 4.47 kN

β=63.43
NBsol = − (Hcos α + V sin α ) = − (10 cos 64.43 − 10 sin( −64.43) = − 13.41kN
H
V
MBA= 10 x 2 = 20 kNm MBH= 10 x 4 – 10 x 2 = 20 kNm - 10
5
-
MBG= 10 x 2 –10 x 2+10 x 4 = 40 kNm + 19.67
MCG= -(20 x 2 +3 x 2 x 1)= -46 kNm 13.41
MCD= 10 x 5 +5 x 10 = 100 kNm + +

-
N alanı
MCE= 19.67x 6 –5 x 4 – 18 x 3 +10 = 54 kNm
MEC= -5 x 4 +10 = -10 kNm MEI= -5 x 4 +10 = -10 kNm 9.81 24.33
26.00 19.67 46 + 10
+ - +
1.67
-
100 10
+
5.00 +
4.47 20 54 10
+ 20
+ 40
V alanı + 25
15.00
M alanı
5.00
1.96 3.16
1.2. MESNETLER
Bir sistemin, mesnet reaksiyonları dahil bütün kesit tesirlerinin belirlenmesi için ΣFx=0, ΣFy=0 ve
ΣM=0 denge denklemleri belirlenebiliyor ise sistem izostatiktir. Đzostatik sistemlerde mesnet
şekilleri ve yükleme durumu etkin olduğu için burada kısa ve genel bir inceleme yapılmaktadır.
Tip Konum Menet şekli Reaksiyonlar Bilinmeyenler Moment Dönüş
Kenar
Rx=0
Ry Ry≠0
Kayıcı
Orta
α α
Ry=R cosα
Eğik α
R α
Rx=R sinα
M=0 ϕ≠0
Kenar
Rx≠0
Rx Ry Ry≠0
Sabit
Orta
α
Ry=R cosα
Eğik α
Ry α
Rx=R sinα
Rx M
Tam
Rx≠0
Ankastre
Ry Ry≠0
≠0
M≠ ϕ=0
Rx M
Kayıcı
Rx≠0
Ry=0
Labil Labil
Labil
1.3. ĐZOSTATĐK SĐSTEMLERĐN ÇÖZÜM ÖRNEKLERĐ
ÖRNEK 4.10: Şekilde verilen çıkmalı kirişin V,N ve M diyagramlarının çizimi.

6 N/m
1000 N 400 N 3 N/m
A B
3m 2m 3m 6m 3m 2m 6m
A ve B noktalarında ΣMA=0 ve ΣMB=0 yazılarak mesnet tepki kuvvetleeri bulunur.
ΣMA=0 -400x2-1000sin30x5+3x6x6+6+6x6x0.5x(3+6+3+2+6x2/3)-20By=0 By=-143.10 N
ΣMB=0 -400x22-1000sin30x25-3x6x14+6-6x6x0.5x(6/3)-20Ay=0 Ay=1079.10 N
6 N/m
500 400 N 3 N/m
6 Nm
866 A B
3m 2m 3m 6m 3m 2m 6m
1079.1 143.1
900
500
-
Kesme
+
179.1 161.1 143.10
2762.7
3300 1742.1
1500
2O 1258.8
930.6
1252.8
3O Moment
866 - Eksenel
ÖRNEK 2.1. Kirişin kesme kuvvet, moment ve normal kuvvet alanın belirlenmesi.
4 kN 4 kN
6 kN C 6 kN C
4m 4m
4m 4m
MA
A B B
AX
10m 10m
AY
VC= - 4 kN NC = -6 kN MC= 4 x 4 =16 kNm

VB= 6 kN NC = - 4 kN MB= 4 x 4 – 6 x 4 =-8 kNm
Ay= 4 kN Ax= -6 kN MA= -(8 + 4 x 10) = -48 kNm
4 6
- - 48 + 16
C C C
+
+ N - 4
V 6 -
8
B A B M
A
- 6 8
4 +
GERBER KĐRĐŞLER
Gerber kiriş,
1. Hiperstatik sistemlerin mafsallarla izostatik hale getirilmiş
2. Basit, çıkmalı ve konsol kirişlerin mafsallarla birbirine bağlanmış
Durumlarının,
a. Taşıyıcı
b. Đzostatik
sistemlere denir. Gerber kirişler uygulamada çatı aşıklarında ve köprü kirişlerinde kullanılır.
Gerber kirişlerin oluşturulmasında kirişlerin labil olmamasına dikkat edilmelidir. Aşağıda bazı
gerber kiriş çözüm örnekleri bulunmaktadır.
Aşağıda örnek olarak verilen hiperstatik mütemadi kirişin izostatik olarak (gerber) çözümü için
mafsallarla değişik durumlarda yapmak mümkündür.
4 kN/m 3 kN/m
6 kN
m m m
2 5m 6 6m 8
4 kN/m 3 kN/m 4 kN/m 3 kN/m

6 kN 6 kN
G G G G
2
m
5m 6m 6
m
8m 2m 5
m
6m 6
m
8m
ÖRNEK 2.3. Şekilde verilen mütemadi kirişi gerber kiriş haline getirerek kesme kuvvet ve
moment alanın belirlenmesi.
4 kN/m 3 kN/m
6 kN
m m
2m 5m 6 6
m
8
Bu mütemadi kiriş iki şekilde gerber kiriş haline getirilebilir.

4 kN/m 3 kN/m
6 kN
1. Durum
G G
2
m
5m 6m 6m 8m
Sistem bir taşınan ve 2 taşıyan izostatik sistem haline getirilmiştir. Taşınan sistem çözülerek
mesnet tepkileri taşıyan sistemlere yük olarak yüklenir.
6 kN 6 kN
G G
Taşınan
4 kN/m 3m 3 kN/m G1y=3 G2y=3
3m 4 kN/m
3m 3
m 3 kN/m
m G
G G
2m 5
m
3 3
m
8
m G
2m 5m 3m 3m 8
m
Taşıyanlar
10.20
ΣMA=0 5By –3 x 8 – 4 x 7 x 1.5 = 0 By= 13.20 kN 8 10.89
3 V
3
ΣMB=0 5Ay + 3 x 3 – 4 x 7 x 3.5 = 0 Ay= 17.80 kN 13.12
9.8
9.0
ΣMC=0 8Dy +3 x 3 – 3 x 8 x 4 =0 Dy= 10.88 kN 8.0 9.0
M
ΣMD=0 8Cy - 3 x 11 – 3 x 8 x 4=0 Cy= 16.12 kN
9.0 19.73
2 2
V 9.8 6x6
MAB = ± MA = − 8 = 4.01 kNm MGG = = 9.00kNm
2q 2x4 4
V2 13.122 V2 10.882
MCD = ± MC = − 9 = 19.69 kNm MDC = ± MD = − 0 = 19.73kNm
2q 2x3 2q 2x3
4 kN/m 3 kN/m
6 kN
2. Durum
2m 5m 6m 6m 8m
4 kN/m 3 kN/m
6 kN
G1 G2
2m 5m 6m 6m 8m
4 kN/m 3 kN/m
G1y=3.33 G2y=6
2m 3m 4m
4 kN/m 3 kN/m
G1y=3.33 6 kN
Devam edecek 2m 6m 6m 4m
ΣMA= 0 3 G1y –5 x 4 x 0.5 = 0 G1y= 3.33 kN ΣMG= 0 3Ay - 5x4x2.5 =0 Ay= 16.67 kN
ΣMD= 0 4 G2y –3 x 4 x 2 = 0 G2y= 6.00 kN Dy= 6.00 kN
ΣMC= 0 10 By +3 x 4 x 2 + 6 x 4 – 6 x 5 – 3.33 x 12 – 2 x 4 x 11 = 0 By= 11.00 kN
ΣMB= 0 10 Cy +3.33 x 2 +4 x 2 x 1– 6 x 14 – 6 x 5 – 3 x 4 x 12 = 0 Cy= 24.33 kN

11.33
8.00 6.33 6.00
0.33
V
8.67
18.00
48.00
16.31
14.66
8.00
M
1.40 6.00
V2 8.672
MAG1 = ± MA = − 8 = 1.40 kNm MB = −(3.33 x 2 + 4 x 2 x1) = −14.66 kNm
2q 2x4
MC = −(6 x 4 + 3 x 4 x 2) = −48.00kNm M6t = − (3.33 x 7 + 4 x 2 x 6) + 11x 5 = −16.51 kNm

2 2
V 6 V2 62
MDG2 = ± MD = − 0 = 6.00 tm veya MG2D = ± MD = − 0 = 6.00
2q 2x3 2q 2x3
Bazı sistemlerin moment ve kesme kuvvet alanları
L 2qL 7qL
qL 5 20
3 qL 3qL qL 3qL
qL
qL 2 8 10 20
2
6 5qL
qL qL
2 8
2
qL2 qL2
8 15
2 qL2
qL
12
8
2 qL2
qL qL2
12
3o 30
qL2 20
2o 3
o
2qL 24 9qL2
qL2 =s
8
= 9 3 128
2 2
ÖRNEK 1.8: Şekilde yükleme durumu, kesiti ve σemniyet=200 N/mm τem=50 N/mm olarak
verilen kirişin emniyetle taşıyabileceği q yükünün belirlenmesi.
q kN/m 70
20
40
8m 2m
30
∑ MA = 0 q x10 x 5 − 8B y = 0 B y = 6.25q ∑ MB = 0 q x10 x 3 − 8 A y = 0 A y = 3.75q

4.25q
Kesme kuvvet alanı
2q
70
3.75q 2q 20
Moment alanı y′ = y / 2 = 36.154 / 2 = 18.077
y = 36.154
30
(3.75q)2
max Maç = = 7.03q
2xq
70 x 20 x 50 + 30 x 40 x 20
Kesitin atalet momentinin hesaplanması y= = 36.154 cm
70 x 20 + 40 x 30
bh3 bh3 70 x 203

Ix = Ix1 + Ix2 = + A d2 + + A d2 = + 70 x 20 x (50 − 36.154)2
12 12 12
30 x 403
+ + 30 x 40 x (36.154 − 20)2 = 788205.13 cm4
12
M y 7.03 q(105 )
σem = = 36.154 = 200.......................................q = 6.2kg / cm
I 788205.13
V Ay′ 4.25 q(103 ) x 36.154 x 30 x (36.154 / 2)

τem = = = 50.........q = 14.2kg / cm
Ib 788205.13 x 30
Kirişin emniyetle taşıyabileceği q= 6.20 kg/cm olarak alınır. q= 14.2 kg/cm olarak alınması durumunda normal gerilme
emniyetle taşınamaz.
1.4. HĐPERSTATĐK SĐSTEMLER
Bir sistemin, mesnet reaksiyonları dahil bütün kesit tesirleri,

1. ΣFx=0 ΣFy=0 ΣM=0
denge denklemleri elde edilen sistemlere izostatik sistemler. Bu üç denge denklemleri ile
mesnet reaksiyonları ve kesit tesirleri bulınamayan sistemlere ise hiperstatik sistemler denir. Bu
üç temel denklem dışında yazılan ilave denklem sayısına sistemin hiperstatiklik derecesi
denir. Bir sistemin hiperstatiklik derecesi, verilen sistemi izostatik sistemlere ayırarak yazılan
denge denklemleri ile giderilir ve sistemin kesit tesirleri bulunur. Eğer bir sistemin hiperstatiklik
derecesi mesnet reaksiyonları kaldırılarak gideriliyor ise dıştan, bazı elemanlardaki kesit
tesirleri kaldırılarak gideriliyor ise içten ve her ikisi birlikte yapılarak gideriliyor ise hem içten
hem dıştan hiperstatik olarak aşağıdaki şekillerdeki gibi tanımlamak mümkündür. Yapı
sistemlerindeki hiperstatiklik derecesi çözüm yöntemine göre değişiklik göstermektedir. Bu
durum kuvvet ve açı metoduna göre aşağıda örnekler üzerinde açıklanmaktadır.
M1 M1 M1
M2
M3 M3
M1+ M2+ M3 M1+M3 M1
Mbilinmiyor
Vbilinmiyor b
Dıştan Nbilinmiyor Dıştan
hiperstatik c
hiperstatik
Đçten M=0 c
hiperstatik Vbilinmiyor
Mbilinmiyor M=0
Nbilinmiyor
Vbilinmiyor Vbilinmiyor a a
Nbilinmiyor Nbilinmiyor
a=6 b=2 c=2
h=a +b -3c=6+2-3x2=2o hiperstatik
a: Sistemdeki mesnet tepkisi sayısı c
b: Hiperstatik kısmın kesit tesiri sayısı a
c: Hiperstatik kısmın izostatik hale gelince ki parça sayısı Dıştan b
hiperstatik
h: hiperstatiklik derecesi c
c
olmak üzere, a a
a=8 b=3 c=3 (mafsal=mesnet)

h=a +b -3c h=a +b -3c=8+3-3x3=2o hiperstatik
h>0 sistem hiperstatik h=0 sistem izostatik h < 0 sistem labil

a=2 b=0 c=1 a=3
h=2+0-3x1=-1 b=0
sistem Labil (sadece c=1
çubuk-menet eksenine h=2+1-3x1=0
dik yük olması durumu
için taşıyıcıdır.) sistem izostatik
a=4 a=7
b=2 b=5
c=2 c=3
h=4+2-3x2=0 h=7+5-3x3=3
sistem 3. dereceden
sistem izostatik
hiperstatik
Mesnet ve Çubuk
Mesnet ve uç kuvvetleri
Verilen Sistem Serbest cisim diyagramı Serbest cisim diyagramı Serbest cisim diyagramı
a=6 b=0 c=1 a=6 b=3 c=2 a=6 b=9 c=4

h=3+0-3x1=3 [Dıştan] h=6+3-3x2=3 h=6+9-3x4=3
sistem 3. dereceden hiperstatik sistem 3. dereceden hiperstatik sistem 3. dereceden hiperstatik
a=6 b=0 c=1 a=6 b=3 c=2 a=6 b=9 c=4

h=3+0-3x1=3 [Dıştan] h=6+3-3x2=3 h=6+9-3x4=3
a=6 b=3 c=1 a=6 b=6 c=2 a=6 b=12 c=4

h=6+3-3x1=6 h=6+6-3x2=6 h=6+12-3x4=6
a=3 b=6 c=1 a=3 b=9 c=2 a=3 b=18 c=5

h=3+6-3x1=6 h=3+9-3x2=6 h=3+18-3x5=6
11. dereceden Yatay yüklerde labil

18. dereceden 17. dereceden 22. dereceden
Sistem 6.
dereceden
hiperstatik
15. dereceden hiperstatik a=4 b=6 c=2

h=4+6-3x2=4
a=3 b=18 c=3 sistem 4. dereceden
h=3+18-3x3=12 hiperstatik
sistem 12. dereceden
M=çubuk sayısı M=çubuk sayısı

a=mesnet tepkisi sayısı a=mesnet tepkisi sayısı
N=düğüm sayısı Dıştan N=düğüm sayısı
hiperstatik
C=mafsal sayısı C=mafsal sayısı
h=3M+a –(3N+C)=3x3+6-(3x4+1)=2o h=3M+a –(3N+C)=3x5+6-(3x6+2)=1o a=6 b=4 c=3
hiperstatik hiperstatik h=6+4-3x3=1o
Hiperstatik sistemlerin çözüm metodlarına göre hiperstatiklik derecelerin belirlenmesi;
1. Sistemdeki iki ucu mafsallı çubuk sayısı S1

2. Sistemdeki bir ucu mafsallı bir ucu rijit çubuk sayısı S2
3. Sistemdeki iki ucu rijit çubuk sayısı S3
4. Sistemdeki mesnet tepkisi sayısı a
5. Sistemdeki mafsallı düğüm noktası sayısı (mesnetler dahil) d1
6. Sistemdeki rijit düğüm noktası sayısı (mesnetler dahil) d2
olmak üzere aşağıdaki şekilde bulmak mümkündür.
Kuvvet metoduna göre, n = S1 + 2 S2 + 3 S3 + a – ( 2 d1 + 3 d2)
Şekil değiştirme büyüklükleri yöntemine göre, m = 2 d 1 + 3 d2 - a
Şekil değiştirme büyüklükleri yönteminin özel durumu olan AÇI yönteminde bilinmeyenler
açılardır. Eksenel kuvvet şekil değiştirmeleri ihmal edildiğinden hiperstatiklik derecesi olan m
değeri oldukca küçülür.
ÖRNEK 1.9: Şekilde verilen çerçevenin hiperstatiklik derecesini,

a) Kuvvet yöntemine göre
b) Şekil değiştirme büyüklükleri yöntemine göre belirleyiniz.
12 16
7 8 9
11 14
4 5 6
10 13
1 2 3
A B C
1. Sistemdeki iki ucu mafsallı çubuk sayısı S1=1 (11)

2. Sistemdeki bir ucu mafsallı bir ucu rijit çubuk sayısı S2=6 (3,13,14,8,10,4)
3. Sistemdeki iki ucu rijit çubuk sayısı S3=8 (1,7,12,16,9,6,5,2)
4. Sistemdeki mesnet tepkisi sayısı a=8
5. Sistemdeki mafsallı düğüm noktası sayısı (mesnetler dahil) d1=1
6. Sistemdeki rijit düğüm noktası sayısı (mesnetler dahil) d2=11
a. Kuvvet metoduna göre,
n = S1 + 2 S2 + 3 S3 + a – ( 2 d1 + 3 d2)
n = 1 + 2 x 6 + 3 x 8 + 8 – ( 2 x 1 + 3 x 11)= 10
b. Şekil değiştirme büyüklükleri yöntemine göre,
m = 2 d1 + 3 d2 – a m = 2 x 1 + 3 x 11 – 8 = 27
Yapılar yatay yüklere maruz kaldığı zaman yapının kirişleri döşemelerle birlikte diğer yapı
elemanı kolonlara göre oldukça rijit kalmaktadır.
Ikiriş =∞
Ikiriş = normal
Ikiriş =∞
Normal Çerçeve Kesme Çerçeve
Bundan dolayı kirişlerin rijitliğini kolon rijitliğinden çok büyük olduklarından sonsuz kabul ederek
(kirişlerin deformasyon yapmadığını kabul ederek) kolonların kirişlere ankastre bağlı olarak
(ϕ=0) alınmaktadır. Kabul edilen bu çerçevelere kesme çerçeveleri denir. Kesme çerçevelerinde
kolon rijitlikleri birim yüklemeler yapılarak bulunur. Çerçevelerin kesme çerçevesi olarak kabul
edilmesiyle bilinmeyen sayısı yatay deplasman sayısına inmektedir. Çünkü kolonlar kirişlere
ankastre bağlı olduğu kabul edildiği için buralardaki dönüş açıları sıfır (ϕ=0) olmaktadır. Yapılar
yatay yüklere maruz kaldığında yapının kirişleri döşemelerle birlikte diğer yapı elemanı
kolonlara göre oldukça rijit kalmaktadır.
Ι tüm kirişler=∞ ϕ5 ϕ10

δ5 I5 δ5
Ikiriş =∞ ϕ4 ϕ9
δ4 I4 δ4
Ikiriş = normal ϕ3 ϕ8
δ3 I3 δ3
ϕ2 ϕ7
δ2 I2 δ2
Ikiriş =∞
ϕ1 ϕ6
δ1 I1 δ1
Normal Çerçeve Kesme Çerçeve Kesme çerçevesi 5 Klasik çerçeve 15
bilinmeyen bilinmeyen
[5 δ [veya katsayısı kadar]] [5 δ, 10 ϕ]
Şekil 5.5.. Kesme ve klasik çerçevenin karşılaştırılması
Çerçeve sistemlerin şekil değiştirmesinde kiriş rijitliklerinin etkisi aşağıdaki gibidir.
F ∞
EI=∞ F F
EI=0 EI
Şekil 5.7. Kiriş rijitliğin çerçeve davranışına etkisi
1.5. HĐPERSTATĐK SĐSTEMLERĐN ÇÖZÜMÜNDE YAPILAN KABULLER
1. BERNOULLĐ (1705) hipotezi (h << L ) geçerlidir. L ≤ h ise geçersizdir. Eğilmeden önce

düzlem olan kesitler eğilmeden de sonra düzlem kalırlar prensibi geçerlidir.
. Kiriş dilimi
M M
. t (L/h)>> hassasiyet azalır.
Đlk durum Yüksek kirişlerde geçerli
t’ h olmayabilir.
L
dx ds≡dx alınır ve 1. mertebe
Bernoulli L etkisi geçerli olur.
(Düzlem kalması)
Eğilmiş hal
ds>dx
Navier
(Dik kalması)
Şekil
değiştirmemiş
ilk hal
Şekil
değiştirmiş hal
2. Bazı elastik cisimlerin belirli yük sınırları altında gerilme-şekil değiştirme bağıntıları lineer
olarak değiştiğini belirten HOOKE kanunları geçerlidir ( Robert Hooke, 1660).
σ1
Normal gerilme hali ε1 = Kayma gerilmesi τ1 = G γ 1
E τ
σ
σ1 τ1
tan α = G
tan α = E γ
ε1 ε γ1
3. Elemanların boyca uzama-kısalma durumlarının hesaba katılmadığı birinci mertebe teorisi
geçerlidir. Yani şekil değiştirmeler elamanın boyutları yanında oldukça küçükse denge
denklemlerinde şekil değiştirmemiş boyutlar kullanılır. Đkinci mertebe teorisi
kullanılmamaktadır.
q
5  ql 4 
δ=  
384  EI 
Elastik eğri L’ Deplasman δ
Bu elemanda yazılacak denge denklemlerin kiriş açıklığı şekil değiştirmeden sonraki L’

olmasına karşın L açıklığı kullanılmasıdır.
4. Yukarıda verilen 2. ve 3. maddelerin geçerli olması halinde süperpozisyon kuralları

geçerlidir. Eğer bir sistemin bir noktasındaki kesit tesirleri ve şekil değiştirmeler sistem
üzerindeki yüklerin her biri için bulunan değerlerin işaretleri ile toplamına eşittir. Aşağıdaki
örnekte kirişin orta noktasındaki deplasman için yapılan süperpozisyon görülmektedir.
5. Hook kanunun geçerli olmasından dolayı elemanlar lineer elastik olduğu için sistemdeki
şekil değiştirme üzerindeki yüke bağlıdır. Yani kuvvetler ve şekil değiştirmeler orantılıdır. Bu
2
durum aşağıdaki örnekte açıklanmaktadır. [Örnek q= 2 t/m L=10 m EI= 10080 tm ]
q 4q
Elastik eğri L’ Deplasman δ Elastik eğri L’ Deplasman δ

L L
5  ql  4
5  2 x 10 4  4 x 5  ql  5  ql 4 
4
δ=  =   = 0.0258 m δ=  =   = 0.1032
384  EI  384  10080  384  EI  96  EI 
1.6. ELASTĐK ŞEKĐL DEĞĐŞTĐRMELER
Sistemler kendi ağırlıklarından, üzerine uygulanan yüklerden ve servis süresince

karşılaşabilecekleri yüklemelerden (ısı, rüzgar ve deprem gibi) dolayı şekil değiştirirler. Bu şekil
değiştirmeler;
1. Sınır koşulları: mesnetlerde deplasmanın sıfır olması, ankastre mesnet dönmezken

sabit ve kayıcı mesnetlerde dönmenin olması
2. Uygunluk koşulları: aşağıdaki simetrik sistemin kendi ağırlığından dolayı açıklıklarda
teğet eğimlerinin sıfır olması, mesnetin sağı ve solundaki teğet eğimlerinin eşit ve ters
işaretli olması, uygulanan her bir kuvvetin şekil değiştirmiş durumda etki etmesi,
P
Olarak hesaplarda dikkate alınır.
L L L L
Kendi ağırlığından şekil değiştirme Tekil yükten şekil değiştirme
Sistemlerde şekil değiştirmeler en genel haliyle Eksenel kuvvetten, momentten ve kesme

kuvvetinden dolayı veya bunların karışımından oluşur. Đncelenen sistemlerde şekil
değiştirmelerin bilinmesi,
1. Hiperstatik sistemlerin çözümünde gerekli olan ilave denklemlerin elde edilmesinde

2. Rijitlik oranının belirlenmesinde
3. 2. mertebe ektilerin kontrolünde
Hesap hassasiyetini ve çözümü kolaylaştırmaktadır. Aşağıda şekil değiştirmeler herbir durum

için ayrı ayrı hesaplanmaktadır.
1. Eksenel kuvvetten dolayı oluşan şekil değiştirmeler EA= Eksenel Rijitlik

Yüksüz Yüklü
Yüksüz dL dL
N N
Yük uygulanmış EA
dL
dL ∆dLuzama
∆dL
∆dl σ N N
ε= ∆dl = ε . dl = dl = dl
dl E EA
ÖRNEK 1.10: Verilen çubuktaki birim uzamayı ve gerilmeyi hesaplayınız. (E=3.105 kg/cm2, N=200 t )
Yüksüz Yüklü
∆dl σ N 2.10 5
ε= ∆dl = ε .dl = dl = dl ∆dl = 500 = 1.667 cm dL=500 cm dL
20 cm
dl E EA 3.105.(20x10) EA 10 cm
kesit
∆dl 1.667 N
ε= = = 0.00333 σ = = ε .E = 0.00333 x 300.000 = 1000kg / cm2 ∆dL=???
dl 500 A
N=200 t
ÖRNEK 1.11: Kendi ağırlığından dolayı uç noktasındaki deplasman δC=? (ρρ: özgül ağırlık A: alan )
ρAL
Normal
kuvvet
diyagramı
EA
L +
Nx =Wx = ρ A x
ρAx
C Wx
Küçük x boyundaki uzama, x boyundaki normal kuvvet alanının eksenel rijitliğe bölünmesi sonucu,
L
NL N ρ Ax x L L
ρ Ax x L
ρx  ρ x2  ρ L2
dδ = = x dx = dx δC = ∫ dδ = ∫ dx = ∫ dx =   =
EA EA x EA x 0 0 EA x 0 E  2E  0 2E
olarak bulunur. Kısaca çubuğun ucundaki deplasman eksenel kuvvet alanın EA’ya bölümüdür.
Şekil koni olduğu zaman oluşan uç noktasındaki deplasman ise aşağıdaki şekilde
hesaplanır. y
ρ π ro2L
ρAL =
3
ro
L Nx
rx
x
x
δc
Wx
Koninin kesit yarıçapı ile boyu arasındaki bezerlik yazılır.
r x ro x ro
= rx = [rx: kesilen x boyundaki parçacığı kesitin yarıçapı]
x L L
π x rx2 π x 3 ro2
Kesilen x boyundaki parçacığın hacmi = V=
3 3L2
ρ π x ro
3 2
Kesilen x boyundaki parçacığın kütlesi W=

3L2
π ro2 x 2
Kesilen x boyundaki parçacığın kesit alanı A = π rx2 =
L2
Çubuk boyunca ağırlığından dolayı oluşan deplasman ise aşağıdaki şekilde hesaplanır.
ρ π ro2 3
x
W L 2 L
ρ L ρ L2
δ=∫ dx = ∫ 3L 2 dx = ∫ xdx =
0 EA 0 πr 3E 0 6E
E 2o x 2
L
ÖRNEK 1.12: Kademeli düşey çubuğun kendi ağırlığından dolayı uç noktasındaki δC=? (ρρ: özgül
ağırlık olup bütün çubuklarda eşittir.)
10MA
PN NN2 A ρ N 2 ρ
10EA M δ1 = = =
8ĐA EA 22EA 2E
8EA Đ
6ZA
 NA N2 
6EA δ 2 = ρ + 
Z
4AA  2E 2E 
 
4EA A
2NA Eksenel kuvvet diyagramı
 NZ 2 AZ Z 2 
2EA N δ 3 = ρ + + 
 3E 3E 2E 
C 
 NĐ AĐ 3ZĐ Đ 2   NM 2MA 3MZ 4MĐ M2 
δ 4 = ρ + + +  δ5 = ρ  + + + + 
 4E 2E 4E 2E   5E 5E 5E 5E 2E 
 
29 L2ρ
TOPLAM UÇ NOKTASI DEPLASMANI , M=Đ=Z=A=N=L δ C = δ1 + δ 2 + δ 3 + δ 4 + δ 5 = olarak bulunur.
4E
ÖRNEK 1.13: Kademeli düşey çubuğun uç noktasındaki δC=?. (E=2.103 kg/ cm2 ve kendi ağırlığı ihmal )
PL (15 + 15 − 7 − 15 + 45)103 x 50
δ1 = = = 0.1325 cm
0.5m EA 100 x 2.105
100cm2
PL (15 − 7 − 15 + 45)103 x 40
80 cm2 0.4 m δ2 = = = 0.095 cm
15kN EA 80 x 2.105
15kN
50 cm2 0.4m PL ( −7 − 15 + 45)103 x 40
7kN δ3 = = = 0.092 cm
EA 50 x 2.105
15kN
20 cm2 0.3m
PL ( −15 + 45)103 x 30
δ4 = = = 0.225 cm
10 cm2 0.3m EA 20 x 2.105
45kN PL (45)103 x 30
δ5 = = = 0.675 cm
EA 20 x 2.105
δ C = δ 1 + δ 2 + δ 3 + δ 4 + δ 5 = 0.1325 + 0.095 + 0.092 + 0.225 + 0.675 = 1.22 cm
2. Eğilme momentinden dolayı oluşan şekil değiştirme
ρ dϕ dϕ
1 ve 2 noktalarından
çizilen dikler (normaller)
t
1 x
t.e
2
M
dϕ12 ϕ2
Kiriş M
dilimi u y
ϕ1
dϕ
dl ∆dl
dl 1 dϕ ∆dl u dϕ u
dϕ = = ε= = =
ρ ρ dl dl dl ρ
u E EI EI dϕ M
M = ∫ [(σ dA)kuvvet u]moment = ∫ E u dA = [ ∫ u2 dA ]Atalet Momenti = = ise dϕ = dl
ρ ρ ρ dl EI
ϕt= eksen dönüş açısı, bu açı çok küçük olduğundan radyan değeri eğimine eşit alınabilir.
’ dϕ M dϕ d2 y dϕ M
ϕt ≅ y = EI =M y'' = = =− [elastik eğrinin diferansiyel denklemi]
dl EI dl dl dl EI
Dönüş yönü x
+
d2 y M d2M +
=− =−q
dx 2 EI dx 2 M
y : deplasman (elastik eğri) M α=400 α=400
yı :dönüş açısı y ıı = −M / EI :moment

α=200 α=00
yııı = − V / EI Kesme
y
y’ azalan y”< 0
y ıv = q / EI yük (kesmenin türevi – yüke eşit olduğu için – işareti + olur)
+
Uygulama: Tabloda verilen konsol kirişlerin uç deplasman ve dönüş açılarının hesabı
Konsol kiriş Yayılı yük Üçgen yayılı yük

q
A q
c
c x
x L
L
qx 2 qx 3
Moment Mx = Mx =
2 6L
M. D. M qx 2 M qx 3
yıı = − =− yıı = − =−
denklemi EI 2EI EI 6LEI
qx 3 qL3 M qx 4 qL3
yı = − + C1 [x = L yı = 0 ⇒ C1 = y' = − =− + C1 x = L ' de y ' = 0 ⇒ C1 =
6EI 6EI EI 24LEI 24EI
Dönüş
qx 3 qL3 qx 4 qL3
y' = − + y' = − +
6EI 6EI 24LEI 24EI
qx 4 qL3 x qL4 qx 5 qL3 x qL4
y=− + + C2 [x = L y = 0 ⇒ C2 = − y=− + + C2 x = L y = 0 C2 = −
24EI 6EI 8EI 120LEI 24EI 30EI
E. Eğri
y=− + − y=− + −
q q
A
ϕc c
δc
ϕc c
δc
x x
L L
3 4 3
x =0
qL x =0
qL x =0
qL x =0
qL4
x=0 ϕc = δc = − ϕc = δc = −
6EI 8EI 24EI 30EI
Konsol kiriş Tekil yük Moment

A P A
M*
c c
x x
L L
Moment Mx = Px Mx = M *
M. D. yıı = −
M
=−
Px M
yıı = − =−
M*
denklemi EI EI EI EI
M Px 2 PL2 M
y' = − = −
M* x
+ C1 x = L 'de y ' = 0 ⇒ C1 =
M*L
y' = − =− + C1 x = L 'de y ' = 0 ⇒ C1 =
EI 2EI 2EI EI EI EI
Dönüş
Px 2 PL2 M* x M*L
y' = − + y' = − +
2EI 2EI EI EI
Px 3 PL2 x PL3 M * x 2 M * Lx M * L2
y=− + + C2 x = L y = 0 C2 = − y=− + + C2 x = L y = 0 C2 = −
6EI 2EI 3EI 2EI EI 2EI
E. Eğri
Px 3 PL2 x PL3 M * x 2 M * Lx M * L2
y=− + − y=− + −
6EI 2EI 3EI 2EI EI 2EI
A P A
M*
ϕc c
δc
ϕc c
δc
x x
L L
x =0
PL3 x =0
PL3 x =0
M*L x =0
M * L2
x=0 ϕc = δc = − ϕc = δc = −
2EI 3EI EI 2EI
Konsol kiriş Yayılı yük Üçgen yayılı yük

q
c
x
L
Bazı sistemlerin momentleri uzun olmasından dolayı süperpozisyon yöntemini kullanmak daha kısa yoldan
çözüme ulaştırabilir. (3. bölümde Mohr yöntemi ile hesaplandı)
A q
q c
x
c
x
L
L
qx 2 qx 3
Moment Mx = Mx = −
2 6L
M. D. M qx 2 M qx 3
yıı = − =− yıı = − =
denklemi EI 2EI EI 6LEI
qx 3 qL3 M qx 4 qL3
yı = − + C1 [x = L yı = 0 ⇒ C1 = y' = − = + C1 x = L 'de y ' = 0 ⇒ C1 = −
6EI 6EI EI 24LEI 24EI
Dönüş
qx 3 qL3 qx 4 qL3
y' = − + y' = −
6EI 6EI 24LEI 24EI
y=− + + C2 [x = L y = 0 ⇒ C2 = − y= − + C2 x = L y = 0 C2 =
E. Eğri
y=− + − y= − +
δc
A q
ϕc
ϕc c
δc c
q x
x L
L
x =0
qL4 x =0
qL4 x =0
qL3 x =0
qL4
x=0 ϕc = δc = − ϕc = − δc =
6EI 8EI 24EI 30EI
x =0
qL3 qL3 qL3 x =0
qL4 qL4 11qL4
Toplam Toplam dönüş ϕc = − = Toplam deplasman δc = − + =−
6EI 24EI 8EI 8EI 30EI 120EI
2. Kesme kuvvetinden dolayı oluşan şekil değiştirme
Kesme kuvvetini maruz bir kirişte aralarında dx kadar mesafe bulunan iki nokta kesme kuvveti
doğrultusunda birbirine göre dy kadar bir yer değiştirme yaparlar. Bu aşağıda açıklanmaktadır.
V τ
x
τ1
y
γ dy
Kesme kuvvet diyagramı

tan α = G
dx V γ1 γ
γ
γ << 1 olmasından dolayı tanγγ ≅ γ alınabilir. (χ

χ: kesitin geometrisine bağlı katsayı olup aşağıdaki
tabloda bazı kesitler için verilmiştir.)
DĐKDÖRTGEN DAĐRE HALKA I PROFĐLĐ
KESĐT
χ 1.20 1.185 2.00 2.52 (NP 8)
dy τ  1  V  χ V χV
γ= = =    = dy = dx
dx G  G  A  GA GA
ÖRNEK 1.14: Şekilde yükleme durumu ve özellikleri verilen (EI= sabit) kirişin;
q
a) A ve B mesnetlerindeki dönüş açılarının
b) Kirişin ortasındaki deplasmanın
c) Elastik eğri denkleminin bulunması.
L
q q
qLx qx 2
M= −
2 2
qL qL qL x
A= B= A=
2 Elastik eğri L’ Deplasman δ 2 2
L
d2 y M d2 y 1  qx 2 qLx 
Elastik eğrinin diferansiyel denklemi; =− = y′′ =  −  ............1
dx 2 EI dx 2 EI  2 2 
1  qx 3 qLx 2 
Bu denklemin 1 defa integrali alınırsa, y′ =  −  + C1 ......................................2
EI  6 4 
olur. Buradaki C1 sabiti x değişkeni yerine eğimin sıfır olduğu x=L/2 sınır şartı yazılarak
aşağıdaki şekilde bulunur.
L 1  qL3 
x= ise C1 =  
2 EI  24 
1  qx 3 qLx 2 qL3 
C1 sabiti y’ denkleminde yerine yazılır ise; y′ =  − +  .......... ...........3
EI  6 4 24 
Bu denklemde x değişkeni istenilen noktanın değeri verilerek o noktanın eğimi bulunur. Örneğin
A mesnedindeki eğimini bulmak için x=0 verilirse,
1  qL3 
x = 0 ise θA = θB =   olarak bulunur. ( a nin cevabı)
EI  24 
3 denkleminin 1 defa daha integrali alınarak ise,
1  qx 4 qLx 3 qL3 x 
y=  − +  + C2 ........................................................................................4
EI  24 12 24 
Buradaki C2 sabiti ise deplasmanın sıfır olduğu x= 0 veya x=L sınır şartları verilerek bulunarak
( x = 0 veya x = L ise C2 = 0 ) yerine yazılır ise elastik eğri denklemi bulunur.
1  qx 4 qLx 3 qL3 x 
a) Elastik eğri denklemi; y=  − +  .......................................5
EI  24 12 24 
yı :dönüş açısı y ıı = −M / EI :moment yııı = −V / EI Kesme y ıv = q / EI yük ĐSE
qx 4 qLx3 qL3 x I 1 qx3 qLx2 qLx2  qx2 qLx qLx 

yIII = 1 qx − + 
qL qL
y= 1  − + y=  − + yII = 1  − + yIV = 1 [q ]
EI  24 12 24  EI  6 4 8  EI  2 2 4  EI  2 4 EI
b) Kirişin orta noktasındaki deplasman;
L 1  q(L / 2)4 qL(L / 2)3 qL3 (L / 2)  5  qL4 

x= ise f=  − +  =   olarak bulunur.
2 EI  24 12 24  384  EI 
Uygulama: şekilde verilen kirişin elastik eğri denkleminin elde edilmesi (EI= sabit).
q q
L x
Çözüm: Sistemin hiperstatik olmasından dolayı x mesafesindeki moment ifadesi

yazılamadığından bilinen en kesin sınır şartı yük ifadesi kullanılarak çözüm yapılmıştır.
d4 y
EI 4 = − q
dx
d3 y
EI = − qx + C1
dx 3
d2 y qx 2
Elastik eğrinin diferansiyel denklemi; EI 2
=− + C1x + C2
dx 2
dy qx 3 C1x 2
EI =− + + C2 x + C3 1
dx 6 2
qx 4 C1x 3 C2 x 2
+ + EIy = −
+ C3 x + C4 2
24 6 2
dy qx 3 C1x 2
Ankastre mesnette x = 0' da Dönüş = 0 olduğundan EI = − + + C2 x + C3 C3 = 0
dx 6 2
qx 4 C1x 3 C2 x 2
Ankastre mesnette x = 0' da Deplasman = 0 olduğundan EIy = − + + + C3 x + C 4 C4 = 0
24 6 2
 dy qx 3 C1x 2
 Dönüş EI = y ' = − + + C2 x 3
 dx 6 2
1 ve 2 denklemlerinde C3 = 0 C4 = 0 yazılırsa, 
 4 3 2
Deplasman EI y = − qx + C1x + C2 x 4
 24 6 2
dy qL3 C1L2 
x = L 'da Dönüş = 0 olduğundan EI = EIy ' = − + + C2L = 0 
dx 6 2  qL qL2
 C1 = C2 = −
 2 12
qL4 C1L3 C2L2 
x = L 'da Deplasman = 0 olduğundan EIy = − + + =0
24 6 2 
qL qL2 qx 4 qLx 3 qL2 x 2 

C1 = C2 = − 4 nolu denklemde yazılırsa Elastik eğri EIy = − + − 
2 12 24 12 24 
L qx 4 qLx 3 qL2 x 2 qL4

x= ⇒ EIy = − + − y=
2 24 12 24 384EI
qx 3 qLx 2 qL2 x L qx 3 qLx 2 qL2 x

x = L EIy ' = − + − y' = 0 x= ⇒ EIy ' = − + − y' = 0
6 4 12 2 6 4 12
Örnek: Şekilde verilen kirişin elastik eğri denkleminin bulunması. 6 kN

4 kN
2 kN/m
4 kN 6 kN
2 kN/m 3 kN/m
3 kN/m
A B C D A y = 16.33 D y = 19.67
m m m
2 2 2
4 kN 6 kN
2 kN/m
3 kN/m
Çözüm: Verilen sistemin mesnet tepki kuvvetleri hesaplanır.
x mesafesindeki moment ifadesi;
A y = 16.33 D y = 19.67
d2y 2 2⋅(x − 2)2 x

y'' = 2
=− M =16.33x − 3x − 4 ⋅(x − 2) − − 6 ⋅(x − 4)
dx EI 2 2
2 3 4 ⋅(x − 2)2 2 ⋅(x − 2)3 6 ⋅(x − 4)2

y' = 16.33x − 3x − − − + C1
2 6 2 6 2
3 4 4 ⋅(x − 2)3 2 ⋅(x − 2)4 6 ⋅(x − 4)3

y = 16.33x − 3x − − − + C1x + C2
6 24 6 24 6
x=0 ise C2=0 olur. (Not: yukarıdaki y ifadesinde x başlangıcında tekil yüklerin ve 2 kN/m yayılı
yükün etkisi olmadığı için terimlerini dikkate almıyoruz)
4 4 ⋅(x − 2)3 2 ⋅(x − 2)4 6 ⋅(x − 4)3

y = 16.33x3 − 3x − − − + C1x + C2
6 24 6 24 6
Yukarıdaki ifadeden x=L ise y=0’dan C1=-58.98 olarak bulunur. Yukarıdaki y elastik eğri
ifadesinde C1=-58.98 ve x=6 m alındığında C2=0 olduğu görülür.
2 3 4 ⋅(x − 2)2 2 ⋅(x − 2)3 6 ⋅(x − 4)2

Dönüş denklemi y' = 16.33x − 3x − − − − 58.98
2 6 2 6 2
4 4 ⋅(x − 2)3 2⋅(x − 2)4 6 ⋅(x − 4)3

Elastik eğri denklemi y = 16.33x3 − 3x − − − − 58.98x
6 24 6 24 6
Maksimum deplasmanın yeri bulunmak istenirse muhtemelen 2 ile 4 m arasında bir noktadadır.
ÖRNEK 1.15: Şekilde yükleme durumu ve özellikleri verilen (EI= sabit) kirişin;
L
a) Elastik eğri denklemini [y=?]
b) Kirişin ortasındaki deplasmanı [x=L/2 δ=?]
c) A ve B mesnetlerindeki dönmeyi bulunuz. [ϕ ϕA =? ϕB =?]
q qLx qx 3
M= −
6 6L
x
qx
qL
A=
qL q(x ) =
A= qL L
6 Deplasman δ B= 6
3
Elastik eğri L’
L
d2 y M d2 y 1  qx 3 qLx 
Elastik eğrinin diferansiyel denklemi; =− = y′′ =  − 
dx 2 EI dx 2 EI  6L 6 
Bu denklemin 1 defa integrali alınırsa,
1  qx 4 qLx 2  1  qx 5 qLx 3 
y′ =  −  + C1 y=  −  + C 1x + C 2
EI  24L 12  EI  120L 36 
buradan x=0 dan C2=0 ve x=L den C1 bulunur.
1  qL4 qL4  7qL3

x=L 0=  −  + C1L C1 =
EI  120 36  360EI
1  qx 4 qLx 2 7qL3 
olur. Buna göre dönüş açısı denklemi aşağıdaki şekli alır. y ′ = − + 
EI  24L 12 360 
Bu denklemde x değişkenine değer verilerek istenilen noktanın eğimi bulunur.
Örneğin A mesnedindeki eğimini bulmak için x=0 verilirse,
1  7qL3  1  8qL3 
x = 0 ise θA =   θB =   olarak bulunur. ( c nin cevabı)
EI  360  EI  360 
qL L qL
6 3
Denkleminin 1 defa daha integrali ise,

1  qx 5 qLx 3 7qL3 x 
ϕA ϕB y=  − +  + C2
EI  120L 36 360 
Buradaki C2 sabiti ise deplasmanın sıfır olduğu x=0 veya x=L sınır şartları verilerek bulunur ve
( x = 0 veya x = L ise C 2 = 0 ) yerine yazılır ise elastik eğri denklemi aşağıdaki gibi bulunur.
1  qx 5 qLx 3 7qL3 x 
a) y=  − + 
EI 120L 36 360 
L 1  q(L / 2)5 qL(L / 2)3 7qL3 (L / 2)  7  ql4 
b) Kirişin orta δorta=? x= ise δORTA =  − + =  
2 EI  120L 36 360  3840  EI 
olarak bulunur. Bu elastik eğri denkleminde istenilen noktadaki deplasmanı bulmak için x
değişkenine o noktanın değeri verilerek bulunur.
ÖRNEK 1.15.1: Şekilde yükleme durumu ve özellikleri verilen (EI= sabit) kirişin; q
L
qL4  
2 4
 x  x
y′ = 7 − 30 1 −  + 15 1 −  
360EI   l  l 
Elastik eğri denkleminin [y=?] olduğunu gösteriniz.
qL4   x   x 
3 5
 x
y= 7 1 −  − 10 1 −  + 3 1 −  
360EI   l  l  l  
ÖRNEK 1.16: Şekilde verilen (EI= sabit) kirişin Elastik eğri denkleminin elde edilmesi
L a
Kiriş 2 bölgeye ayrılır. I. Bölge A-B. Bu bölgede,

Elastik eğri
M= −
Pax M = P(x1 − a)
P P L
x
Deplasman Pa x Pa Pa
A=− Pa A=− B =P+
B =P+ Pa L
L L A=− L
L
d2 y M
I. Bölgede elastik eğrinin diferansiyel denklemi;
2
=−
dx EI
I. Bölge II. Bölge
d2 y 1  Pax  d2 y
= y ′′ = . = y ′′ =
1
[P(a − x1)] ..................1
dx 2 EI  L  dx 2 EI
 Px 2 
1  Pax 2  1 
y′ =   + C1 .. y′ = Pax 1 − 1 ) + CI −1 ................2
EI  2L  EI  2 
   
 2 3 
1  Pax 3  1  Pax1 Px1 
y=   + C1x + C 2 y= − ) + CI−1x1 + CII−1 .......3
EI  6L  EI  2 6 
   
olur. Buradan C1, C1-1, CII-1 ve CII-1 sabitlerin belirlenmesi ise,
3. denklemden (x=0 ve x1=0 da deplasmanın sıfır olduğu yazılarak)
C2=0 ve CII-1=0
1  Pax 3  PaL
y=   + C1x + C 2 denkleminde x=L de deplasmanın sıfır sınır şartından C1 = − olur.
EI  6L  6
 
CI-1 ise, B mesnedinin solundaki teğetin eğimi, B mesnedinin sağındaki teğetin eğimine eşit olması şartından,
 Px 2 
1  Pax 2  1 
y′ =   + C1 y′ = Pax 1 − 1 ) + CI −1
EI  2L  EI  2 
   
1  Pax 2  1 Px12 
x = L de   + C1 = Pax1 −  + CI−1 x1 = 0
EI  2L  EI  2 
C1 değeri ve sınır şartları yerini yazılır ve iki denklem eşitlenir ise CI-1 bulunur.
1  2 PaL 
CI−1 = Sabitler yerine yazılarak I. ve II. bölge için elastik eğri denklemleri,
EI  3 
I. Bölge II. Bölge
1  Pax 2  PaL 1 Px12  1  2PaL 

Dönüş açısı y′ =  +− y′ = Pax1 − ) +
EI  2L  6 EI  2  EI  3 
1  Pax 3  PaLx 1  Pax12 Px13   2PaLx1 

Deplasman y=  − y=  − ) +
EI  6L  6 EI  2 6   3 

ÖRNEK 1.17: Şekildeki (EI= sabit) kirişin Elastik eğri denkleminin belirlenmesi.
q ΣMB=0 q x L x L x 0.5 – bAy =0
B A
B y = qL −
qL2 qL2 qL2 qL2
2b Ay = Ay = B y = qL −
2b 2b 2b
q q
B A B A
b a Elastik eğri Deplasman
L
Sistemin şekil değiştirmiş hali
Kirişi 2 bölgeye ayırırız. I. Bölge A-C. Bu bölgede, ( 0 < x < a )
q x 2 d2 y 1  q x2  1  q x3  1  q x4 
M=− = y ′′ =  −  − − − − − y '
C − A =  −  + C1 y C − A = −  + C1x + C2
2 dx 2 EI  2  EI  6  EI  24 
II. Bölge A-B. Bu bölgede, ( a < x < L )
q x 2 qL2 d2 y 1  q x 2 qL2 
M=− + (x − a) 2
= y ′′ = − + (x − a)
2 2b dx EI  2 2b 
1  q x 3 qL2  (x − a)2   1  q x 4 qL2  (x − a)3  

y ′A −B = − +    + C 3 − − − − − − − y A −B =  − +    + C3 x + C 4
EI  6 2b  2  EI  24 2b  6 
C1, C2, C3, ve C4 sabitleri kirişi eğiminin ve deplasmanlarının sıfır ve eşit olması şartlarından
yararlanarak bulunur. Sınır şartları aşağıdaki şekilde bulunur.
1  q x4 
1. x=a ise deplasman sıfır olacağından y = −  + C1x + C2
EI  24 
1  qa 4  1  qa 4 
0=  −  + C1a + C 2 C 2 = − −  + C1a
EI  24  EI  24 
2. x=L ise deplasman sıfır olacağından
1  q x 4 qL2  (x − a)3  1  qL4 qL2  (L − a)3 

y= − +    + C3 x + C4 C4 = − − +    + C3L
EI  24 2b  6  EI  24 2b  6 
3. A mesnedinin sağındaki ve solundaki dönüş açılarının eşit olması şartından (x=a)
1  q x3  1  q x 3 qL2  (x − a)2  
y'C − A = −  + C1 = y ′A −B =  − +    + C3
EI  6  EI  6 2b  2 
1  q x3  1  q x3 
−  + C1 =  −  + C3 buradan C1 = C3
EI  6  EI  6 
4. mesnetler arasındaki bölgede x=a da deplasman sıfır olma şartından
1  q x 4 qL2  (x − a)3  1  qa 4 qL2  (a − a)3 

y A −B = − +    + C3 x + C 4 − − − − − − C 4 = − − +    + C3 a
EI  24 2b  6  EI  24 2b  6 
 q(L4 − a 4 )x qL2bx   qa 4 q(L4 − a 4 )a qL2ba 

Bu şartların ortak çözümünden C1 = C3 =  −  C2 = C 4 =  − + 
 24b 12   24 24b 12 
1  q x 4 q(L4 − a 4 )x qL2bx qa 4 q(L4 − a 4 )a qL2ba 

I. Bölge A-C. Bu bölgede, (0<x<a) y A −C = − + − + − + 
EI  24 24b 12 24 24b 12 
II. Bölge A-B. Bu bölgede, (a<x<L)
1  q x 4 qL2 (x − a3 ) q(L4 − a 4 )x qL2bx qa 4 q(L4 − a 4 )a qL2ba 

y A −B = − + − + − + 
EI  24 12b 24b 12 24 24b 12 
ÖRNEK 1.18: Şekilde yükleme durumu kirişinde,

M*
A
a. ϕA=? ϕB=? B
L
δorta=?] deplasmanın belirlenmesi
b. Kirişin orta noktasındaki [δ
Çözüm: Mesnet tepki kuvvetleri bulunarak moment alanı çizilir.
M*
x
A B M*
M*
M* B=
A= L L
L
d2 y 1 M * 
= y" =−  x ............................................................................................1
dx 2
EI  L 

1 M * x2 
y′ = −   + C1 ..........................................................................................................2
EI  L 2 
1  M * x3 
y= −   + C1x + C2 .................................................................................................3
EI  L 6 
Sınır şartları x=0 ise y=0 buna göre C2=0
M*L
x=L ise y=0 buna göre C1 = − olarak bulunur.
6
1 M * x2 M * L 
Buna göre dönüş açısı bağıntısı y′ = −  − 
EI  2L 6 
M*L M*L
x = 0 ⇒ ϕA = x = L ⇒ ϕB =
6EI 3EI
1  M * x 3 M * Lx 
Şekil değiştirme bağıntısı y= −  − 
EI  6L 6 
M * L2
x = 0 ve x = 0 ⇒ δ A = δ B = 0 x = L / 2 ⇒ δ orta = −
16EI
ÖRNEK: Şekilde verilen kirişin elastik eğri denklemini bulunuz.
50 kN 50 kN 50 kN 50 kN
A B A B
6m 16.67 6m 16.67
Çözüm: Kirişin moment alanı çizilerek moment ifadesi yazılır. x
50
100 50 50
Mx = 50 − x = 50 − x
6 3
Mx 1 50  1 50x 2  1  50x 2 50x 3 

y′′ = − = − 50 − x  − − − y ′ = − 50x − + C1  − − − y = −  − + C1x + C2 
EI EI  3  EI  2x3  EI  2 18 
Sınır şartları yazılarak sabitler, x=0 ve y=0 ise C2=0 olur. x=6 ise y=0 dan C1=50 olur.
1 50x 2  1  25x 3 50x 2 

Dönüş için y ′ = −  50x − + 50  Elastik eğri denklemi y = −  − + 50x 
EI  2x3  EI  9 2 
Bu denklemde hangi noktadaki deplasman veya dönüş isteniyorsa x yerine yazılarak aranan
deplasman bulunur.
ÖRNEK: Şekilde verilen konsol kirişin elastik eğri denkleminin bulunması.

y y
q q
k x k
i x
a b i δmax
L a b θmaxx
L
y q
M=qb[a+b/2] k
i
qb x
a b
L
1. Bölge 0≤x≤a M1 = [qb[ a + b / 2 ] − qbx ]

M 1
y1" = − = [ qbx − qb[a + b / 2]]
EI EI
1  qbx 2 qb2 x 
y1' =  − qbax − + C x = 0 [dönüş = 0] ise C = 0
EI  2 2 
1  qbx 3 qbax 2 qb2 x3 

y1 =  − − + D x = 0 [deplasman = 0] ise D = 0
EI  6 2 6 
2. Bölge a≤x≤b M2 = qb[a + b / 2] − qbx + qx 2 / 2 
M 1
y"2 = − = qbx − qb[a + b / 2] − qx 2 / 2 
EI EI 
1  qbx 2 qbx qx 3 
y '2 =  − qbax − − + E x = 0 [dönüş = 0] ise E = 0
EI  2 2 6 
1  qbx 3 qbax 2 qb2 x 2 qx 4 

y2 =  − − − + Ex + F x = 0 [deplasman = 0] ise F = 0
EI  6 2 4 24 
1  qbx 2 qb2 x qx3  qL3

y '2 =  − qbax − −  a = 0 ve b = L ise θmax =
EI  2 2 6  6EI
Kiriş tam yüklü ise
1  qbx 3 qbax 2 qb2 x 2 qx 4  qL3
y2 =  − − −  a = 0 ve b = L ise δmax =
EI  6 2 4 24  8EI
Bulunan değerlerin aşağıda verilen tabloda bulunan değerler ile aynı olduğu görülmektedir.
y
q qL3
θk = −
k 6EI qL4 Px 2 2
x δ max = − y=− [ x − 4Lx + 6L2 ]
i δmax 8EI 24EI
L θk = 0
θmaxx
1. ve 2. bölgelerdeki elastik eğri denklemi aşağıdaki şekilde elde edilir.
1  qbx 2 qb2 x  1  qbx 2 qb2 x qx3 

y1' =  − qbax −  y '2 =  − qbax − − 
EI  2 2  EI  2 2 6 
1. bölge 2. bölge
1  qbx 3 qbax 2 qb2 x 3  1  qbx 3 qbax 2 qb2 x 2 qx 4 

y1 =  − −  y2 =  − − − 
EI  6 2 6  EI  6 2 4 24 
Örnek 1.18: Şekilde yükleme durumu kirişinde, P

A c B
a. ϕA=? ϕB=? a b
L
δc=?] deplasmanın belirlenmesi
b. Kirişin c noktasındaki [δ
Çözüm: Mesnet tepki kuvvetleri bulunarak moment alanı çizilir ve kiriş 2 bölgeye ayrılır.
P
Pb c
1. Bölge 0≤x≤a M1 = x A=
Pb
a b B=
Pa
L L
L L
M 1  Pb  1  Pbx 2  1  Pbx 3 
y1" = − = − x y1' = − + C1  y1 = − + C1x + C2  Pab
EI EI  L  EI  2L  EI  6L  L
Pb Pax
2. Bölge a≤ x≤L M2 = x − p[x − a] [b = (L − a) ise] M2 = Pa −
L L
1  Pax  1  Pax 2  1  Pax 3 Pax 2 

y"2 =  − Pa  y '2 =  − Pax + D1  y2 =  − + D1x + D2 
EI  L  EI  2L  EI  6L 2 
PaL2 PaL2
Sabitlerin bulunması x = 0 ise y = 0 ⇒ C2 = 0 − − − − x = L ise y = 0 ⇒ − + D1L + D2
6 2
A: 1. bölge için x=a daki çökme 2. bölge için x=b’deki çökmeye eşit
PaL2 PaL2 Pba3

y1[a] = y 2 [b] − + D1L + D2 = − + C1a...................................1
6 2 6L
B: 1. bölge için x=a daki dönüş 2. bölge için x=b’deki dönüşe eşit
Pa3 Pba2
y1' [a] = y '2 [b] − Pa2 + D1 = − + C1....................................................2
2L 2L
Pab Pa a2 Pa 3
1 ile 2’nin ortak çözümünden, C2 = 0 C1 = [2b + a ] D1 = [2 + ] D2 = −
6L 6L L2 6
Sabitler bulunduktan sonra her iki bölge için elastik eğri bağıntıları aşağıdaki şekilde olur.
Pb Pa  x 3 x 2 x  2 a2  
0≤x≤a y1 = [ − x 3 + ax [2b + a]] − − − − − a ≤ x ≤ L y2 =  − +  2L + a −  
2
6LEI 6EI  6L 2 6L  6 
Pb Pb Pa2b2
δc = y1[a] = [ − x 3 + ax [2b + a]] = [ −a3 + aa[2b + a]] =
6LEI 6LEI 3LEI
1  Pbx 2 Pab  Pab

ϕA = y1' [0] = − + [2b + a]  = [2b + a]
EI  2L 6L  6LEI
1  PaL2 Pa a2  1  Pa3 Pa PaL 

ϕB = y '2 [L] =  − PaL + [2 + 2 ] =  3 + − 
EI  2L 6L L  EI  6L 3L 2 
1  PL2  PL3
a = b = x = L / 2 ise ϕB =   a = b = x = L / 2 ise δc =
EI  16  48EI
ÖRNEK: Şekilde yüklemesi verilen kirişin elastik eğri denkleminin bulunması.

q
A B
a b
L
Çözüm: Kirişin önce mesnet tepki kuvvetleri hesaplanır ve bir x başlangıç noktası belirlenir.
q
A qa2 B
qa − qa2
2L 2L
x
Kiriş yük bulunan ve yüksüz kısım olmak üzere iki bölgeye ayrılır her bölge için denklemler ayrı
ayrı elde edilir.
 qa2  qx 2
1. Bölge 0 ≤ x ≤ a M1 =  qa − x−
 2L  2
M 1  qx 2  qa2   1  qx 3  qa 2  x 2 
y1" = − =  −  qa −  x y1' =  − qa −  + C
EI EI  2  2L   EI  6  2L  2 
1  qx 4  qa2  x 3 
y1 =  −  qa −  + Cx + D 
EI  24  2L  6 
 qa 2   a  qa2 qa2 x
2. Bölge a≤ x≤L M2 = qa −  x − qa  x −  = −
 2L   2 2 2L
1  qa2 qa 2 x  1  qa2 x 2 qa 2 x  1  qa 2 x 3 qa 2 x 2 
y"2 = −  −  y '2 =  − + E  y2 =  − + Ex + F 
EI  2 2L  EI  4L 2  EI  12L 4 
Sabitlerin bulunması
1  qa2L3 qa2L2  1  qa2L2 qa 2L2 

x = 0 y1 = 0 D = 0 x = L y2 = 0 0 =  − + EL + F  EL + F =  − 
EI  12L 4  EI  4 12 
1  qa 2L2 
EL + F =   :::::::::::: 1
EI  6 
1  qa 4 qa3 qa3  1  qa 4 qa3 
x=a y1' = y '2 (Süreklilik denklemi) →→→  + − +C =  − +E
EI  4L 6 2  EI  4L 2 
1  qa3 
C−E = −   ..................2
EI  6 
x=a y1 = y 2 (Süreklilik denklemi)
1  qa 4  qa2  a3  1  qa5 qa 4   qa 4 
 − qa −   + Ca =  −  + Ea + F (C − E ) a − F = −   ......................3
EI  24  2L  6  EI  12L 4   8EI 
qa3 qa3 qa 4 qa 4
(C − E) = − − −F = − →→→ F = −
6EI 6EI 8EI 24EI
qa2L2 qa4 qa2L2 qa 4 qa2L

EL + F = EL − = →→ E= +
6EI 24EI 6EI 24EI 6EI
qa3  qa 4 qa 2L  qa 3 1  qa 4 qa2L qa3 

(C − E) = −  C − ( + )  = − >>>>> C =  + − 
6EI  24EI 6EI  6EI EI  24 6 6 
Bulunan sabitler yerine yazılırsa elastik eğri denklemi aşağıdaki şekilde elde edilmiş olur.
1  qx 4  qa2  x 3  qa 4 qa 2L qa3  
y1 =  −  qa −  + + −  x
EI  24  2L  6  24L 6 6  
1  qa2 x 3 qx 2a2  qa2L qa 4  qa 4 

y2 =  − + +  x − 
EI  12L 4  6 24L  24 
1  qx 4  qa 2  x 3  qa 4 qa2L qa3  
x = 0 deplasman = 0 y1 =  − qa −  + + − x
EI  24  2L  6  24L 6 6  
KONTROL
1  qx 4  qL2  x 3  qL4 qL2L qL3  
a = L ise y1 =  − qL −  + + −  x
EI  24  2L  6  24L 6 6  
q 1  qx 4 qx3L qxL3  qL4  x 4 2x 3 x 
y1 =  − + =  4 − 3 + 
EI  24 12 24  24EI  L L L
L
1  qx 4 qLx 3 qL3 x 
 − +  y=
EI  24 12 24 
ÖRNEK: Şekilde yüklemesi verilen kirişin elastik eğri denklemini ve x=4 m deki düşey
7 2 -5 4
deplasmanın hesaplanması. (E=2.10 kN/m I=1.10 m )
2 kN/m 2 kN/m
A B
A B
m m
4 5 6.222 1.778
Çözüm: Verilen kirişin önce mesnet tepki kuvvetleri hesaplanır.
1  qx 4  qa2  x 3  qa4 qa2L qa3   71.111 71.111

0 ≤ x ≤ a y1 = 
 − qa −  + + −  x x = 4m →→ y1 = = = 0.356 m
EI  24  2L  6  24L 6 6   EI 2.107 x1.10−5
ÖRNEK: Şekilde yüklemesi verilen kirişin elastik eğri denkleminin bulunması.
q q
A B A B
a b qa qa2 qa2
−
L 2 6L 6L
Çözüm: Sistemin mesnet tepki kuvvetleri ve sonra bir x başlangıç noktası alınarak şekil
değiştirme hesaplanır. Kiriş yüklü ve yüksüz olan kısım olmak üzere iki bölgeye ayrılır.
 qa qa2  q(a − x) x.x qx x 2x qax qa 2 x qx 2 qx 3

0≤x≤a M1 =  −  x − − = − − +
2 6L  a 2 a 2 3 2 6L 2 6a
M 1  qax qa2 x qx 2 qx3 

y1" = − = − + + − 
EI EI  2 6L 2 6a 
x
1.Bölge
q
1  qax 2 qa2 x 2 qx 3 qx 4  q [a − x ]
y = −
'
1 + + − + C a
EI  4 12L 6 24a  A B
qa qa2 qa2
−
2 6L 6L
1  qax 3 qa2 x 3 qx 4 qx 5 
y1 = − + + − + Cx + D 
EI  12 36L 24 120a 
 qa qa2  qa  a qa2 x qa2
a≤ x≤L M2 =  − x − x − = − +
2 6L  2  3  6L 6
1  qa2 x qa2  1  qa2 x qa2 

y′′2 = − + =  − 
EI  6L 6  EI  6L 6 
2. Bölge
1  qa2 x 2 qa2 x  x
y′2 =  − + E
EI  12L 6  q
A B
1  qa2 x3 qa2 x 2  qa qa2 qa2
y2 =  − + Ex + F  2
−
6L 6L
EI  36L 12 
Sabitlerin hesaplanması
x = 0 ' da y1 = 0 D = 0 olur.
qa2 x 3 qa2 x 2 qa2L2
x = L ' de y 2 = 0 − + EL + F = 0 EL + F = − − − − − − −1
36L 12 18L
qax 3 qa2 x 3 qx 4 qx 5 qa2 x3 qa2 x 2

x = a ' da y1 = y 2 − + + − + Cx + [D = 0] = − + Ex + F
12 36L 24 120a 36L 12
qa 4
[E − C]a + F = − − − − − − − −2
30
qax 2 qa2 x 2 qx 3 qx 4 qa2 x 2 qa2 x qa3
x = a ' da y1′ = y′2 − + + − +C = − + E ⇒⇒ [E − C] = − − − − − − − −3
4 12L 6 24a 12L 6 24
Denklem 3, denklem 2’de yerine yazılarak gerekli işlemler yapılırsa,
qa3 qa 4 qa 4 qa 4 qa 4
[E − C] = −−−−−3 [E − C]a + F = −−−−−2 +F = F=−
24 30 24 30 120
qa 4 qa 4 qa 2L2 qa2L qa 4
F=− denklem 1' de yerine yazılırsa EL − = E= +
120 120 18 18 120L
qa2L2 qa4 qa2L2 qa4 qa3 qa2L2 qa4 qa3

E= + denklem 3 ' de yerine yazılırsa, + −C = C= + −
18 120L 18 120 24 18 120L 24
1  qax 2 qa2 x 2 qx3 qx 4 qa2L2 qa4 qa3 

Dönüş y1' = − + + − + + − 
EI  4 12L 6 24a 18 120 24 
1.Bölge
1  qax3 qa2 x 3 qx 4 qx 5 qa2L2 x qa 4 x qa3 x 
Deplasman y1 = − + + − + + − 
EI  12 36L 24 120a 18 120 24 
1  qa2 x 2 qa2 x qa2L2 qa 4 

Dönüş y ′2 =  − + + 
EI  12L 6 18 120 
2. Bölge
1  qa2 x 3 qa2 x 2 qa2Lx qa 4 x qa4 
Deplasman y2 =  − + + − 
EI  36L 12 18 120 120 
KONTROL
1  qax 3 qa2 x 3 qx 4 qx 5 qa2Lx qa 4 x qa3 x 
x = 0 y1 = 0 olmalı y1 =  − + + − + + − =0
EI  12 36L 24 120a 18 120L 24 
1  qa 4 qa5 qa 4 qa5 qa 4 qa5 qa 4 

a = L x = a yB = 0 olmalı yB =  − + + − + + − =0
EI  12 36L 24 120a 18 120a 24 
qa4 qa4 qa 4
− + + =0 0=0
12 36L 18
3. Sıcaklık değişimi
∆dL= α . t . dl
3.1. Eşit sıcaklık değişimi,
t >0
α: birim ısı değişimindeki birim boy değişimi
dL ∆dL
3.2. Farklı ısı değişimi

tü
tü ∆t
d d tort
dϕ
ta
dL dL ta tort ∆t
αtort dL α∆tdL
∆dl α ∆t dl
∆ t = ta – tü > 0 tort = (ta + tü ) /2 dϕ = =
d d
4. Rötreden dolayı oluşan şekil değiştirme t >0 ∆dr = εr dl
dL ∆dr
Yapı elemanlarında sıcaklık azalması gibi hesaplanabilen rötre, zamana bağlı olarak meydana
gelen boy değişimidir. Malzemelerin rötre katsayısı (εr) deneysel olarak bulunmuş ve
-4
standartlarda verilmiştir. Betonun rötre katsayısı εr =6.10 .,
5. Sünmeden dolayı oluşan şekil değiştirme
ε P3>P2
P2>P1
EA
L
P1>0
εt
εo
t
Yapı elemanları yükler altında uzun süre kaldığı için şekil değiştirmesinde etkili olan parametrelerden biriside süredir,
yani zaman. Bu zaman içinde yapı elemanlarının boylarında meydana gelen artışa sünme denir. Sünme malzemenin
yapısına bağlı olup deneylerle belirlenir. Yukarıdaki şeklin incelenmesinden de görülebileceği gibi yük arttıkça ilk sünme
değeri (εo) artmakta ve sünme zamanı (0-t aralığı) azalmaktadır. Betonda normal hava şartlarında sünme olurken çelikte
ise 300-400oC derecede sünme olmaktadır.
Basit Kirişlerde Yükleme Durumlarına Göre Dönüş Açıları ve Deplasmanlar

Kirişin Yükleme Durumu Eğim Deplasman Elastik Eğri Denklemi
y P PL2
i k x θi = −
θi δmax θk 16EI
PL3 PL3
δ max = − y=− [3L2 − 4x 2 ]
L/2 L/2 48EI 48EI
PL2
L θk =
16EI
y P Pab[L + b ]
θi = − PL3 2
i
θi θk
k x 16EIL Pab 2 y=− [L − x 2 − b 2 ]
δa = − [L − b2 6EIL
6EIL
a b Pab[L + a ]
L θk = 0≤x≤a
16EIL
y
q
qL3 5qL4 qx
i k x θk = θi = − δ max = − y=− [ x 3 − 2Lx 2 + L3 ]
θi δmax θk 24EI 384EI 24EI
L
y − qx
y= [16x 3 − 24Lx 2 + 9L3 ]
3 384EI
q 3qL
i θi = − 6.563qL4 0 ≤ x ≤ L/2
θi
k x 128EI δ max = −
δmax θk 1000EI
x = 0.4598L − qx
L/2 L/2 7qL3 y= [8x 3 − 24Lx 2 + 9L2 x − L3
L θk = 384EI
384EI L / 20 ≤ x ≤ L
y
qa 2 [2L − a ]2
q θi = −
24EIL
i k x
θi θk
qa 2 [2L2 − a2 ]
θi = −
a b 24EIL
L
y
7qL3 0.00652qL4
q θi = − δ max =
360EI EI
qx
i k x y= [3x 3 − 10L2 x 2 + 7L4 ]
θi θk 360EI
qL3 [ x = 0.5193 ]
θk =
L 45EI
y 5qL3
q θi = −
192EI
qL4 qx  x 4 Lx 2 5L3 
i k x δ max = − y= − + − 
θi θk 120EI EI  15 6 48 
5qL3
θk =
L/2 L/2 192EI
y M' L
θi = −
M’ 3EI
M' L2 M' L 2
i δ max = y= [ x − 3Lx + 2L2 ]
k x 6EIL
θi θk M' L 243EI
θk =
L 6EI
y M' L2
θi = − M' x
M’ 36 12EI y= [ 4x 2 − L2 ]
δmax M' L 24EIL
i k x δmax =
θk 24EI
θi 2
M' L 0 ≤ x ≤ L/2
θk =
L/2 L/2 36 12EI
L
KONSOL Kirişlerde Yükleme Durumlarına Göre Dönüş Açıları ve Deplasmanlar

Kirişin Yükleme Durumu Eğim Deplasman Elastik Eğri Denklemi
y
q qL3
θk = −
6EI qL4 Px 2 2
k x δ max = − y=− [ x − 4Lx + 6L2 ]
i δmax 8EI 24EI
θk = 0
L θmaxx
y
q
q y=− [ 4ax 3 − 6a2 x 2 − x 4 ]
qa 3 24EI
θk = −
k x 6EI qa 3 0≤x≤a
δmax δ max = − [ 4L − a ]
i 24EI qa 3
y=− [a − 4x ]
a b θmaxx θk = 0 24EI
L a≤x≤L
y
qx 2 2
3 y=− [ x − 2Lx + 1.5L2 ]
q qL 24EI
θk = −
k x 48EI 7qL4 0 ≤ x ≤ L/2
δmax δ max = −
i 384EI qL3
θk = 0 y=− [ 4x − 0.5L ]
L/2 L/2 θmaxx 192EI
L 0 ≤ x ≤ L/2
y
P PL2
θk = −
2EI PL3 Px 2
k x δ max = − y=− [3L − x ]
i δmax 3EI 6EI
θk = 0
L θmaxx
y
P
Px 2
2 3
y=− [1.5L − x ] 0 ≤ x ≤ L / 2
k x PL 5PL 6EI
δmax θk = − δa = −
i 8EI 48EI PL2
y=− [3x − 0.5L ] L / 2 ≤ x ≤ L
L/2 L/2 θmaxx 24EI
L
y
P P
y=− [ x 3 − 3ax 2 ] 0 ≤ x ≤ L / 2
2 2
6EI
k x Pa Pa
δmax θk = − δa = − [3L − a ]
i 2EI 6EI
Pa 2
a b θmaxx y=− [ a − 3x ] a ≤ x ≤ L
6EI
L
y q
qL3   x 4 
θk = − 1−   
24EI   L  

qL4 qx 2
k x δ max = − y=− [10L3 − 10L2 x + 5Lx 2 − x 3 ]
δmax θk = 0 30EI 120EIL
i
L θmaxx
y
q
k x
i δmax
L θmaxx
y
M’
M′L M′L2 Px 2
k x θmax = δ max = y= [ x − 3L ]
i δmax EI 2EI 6EI
L θmaxx
TESĐR ÇĐZGĐSĐ ÖRNEKLERĐ
Yapı sistemlerinin maruz kaldığı temel yükler sabit ve hareketli yüklerdir. Sabit yükler için
çözümler önceki konularda yapılmıştır. Hareketli yükler için çözümlerde ise yükün şiddeti kadar
etkime noktası da önemlidir. Bilindiği üzere sabit bir kirişte yükün ortada ve kenarda olması şekil
değiştirmeyi etkilediği gibi hareketli yükünde sistem üzerinde konumu sistemin davranışını
etkiler. Özellikle hareketli yükün yoğun olduğu köprülerde bu etki daha büyüktür. Köprüler bu
etkilere göre boyutlandırılır. Đzostatik sistemlerin tesir çizgisi etkileri doğrusaldır. Hiperstatik
sistemlerin tesir çizgileri etkisi ise eğrilerden oluşur. Burada izostatik sistemlerin tesir çizgilerine
ait örnekler yapılmıştır.
Örnek: Verilen hareketli yük ve basit kiriş durumu için c ve e kesitlerindeki en büyük momenti
oluşturacak yükleme durumunu ve bu durumlara ait moment değerlerinin hesaplanması.
Pa Pb Pa Pb=0
60 20 80 kN
0.5m 1m 60 20 80P 60 40 60 20 80 60 40P
Pa 0.5m 1m 2m 2m P b Pa 0.5m 1m 2m 2m
A c e B
m m m
4 2 3
Çözüm: Bilindiği üzere c ve e kesitlerinde maksimum momentleri oluşturacak yükleme durumu

hareketli yüklerden bir tanesinin kesitin tam üzerine gelmesiyle oluştuğu için bu hareketli
yüklerden herhangi birisinin maksimum momenti aranan o kesite geleceği
Ra Rb
Pc = ? ⇒ < a ve < b bağıntıları ile kontrol edilir. Bu bağıntıların her ikisinin birlikte
P + Rb b P +R a a
sağlaması gerekir.
60 20 80 kN
0.5m 1m
Ra Rb
A c e B Pc = 80 ⇒ <a 80 < 4 <b 0 < 5
a b P + Rb b 80 + 0 5 sağlamaz P +R a a 80 + 80 4sağlar
4m 2m 3m
Yukarıdaki yükleme durumunda e kesitinde Pc=80 kN için bağıntılar sağlamadığından dolayı P

değiştirilerek yeniden bir yükleme durumu aşağıdaki şekilde seçilmiştir.
60 20 80 kN
0.5m 1m
Ra Rb
<a 60 < 4 < b 80 < 5
A
c e
B Pc = 20 ⇒
P + Rb b 20 + 80 5 sağlar P +R a a 20 + 80 4 sağlar
1.67 1.78
4⋅5 = 2.222
9
Mc =1.67⋅60 + 2.22⋅20 +1.78⋅80 = 287.04kNm
e kesiti için maksimum momentin bulunması için Pe=80 kN alınarak aşağıdaki yükleme durumu elde
edilerek gerekli kontroller yapılır.
60 20 80 kN
0.5m 1m
Ra Rb
A c e B
Pe = 80 ⇒ <a 80 < 6 <b 0 < 3
P +Rb b 80 + 0 3 sağlar P +R a a 80 + 80 6 sağlar
4m 2m 3m
Yukarıdaki yükleme durumunda e kesitinde Pc=80 kN için bağıntılar sağladığı görülmektedir. Bu duruma
göre maksimum moment değeri hesaplanır.
60 20 80 kN
m m
0.5 1
A B Me =1.67 ⋅20 + 2⋅80 +1.5⋅60 = 283.4kNm
c e
1.5 1.67
6⋅3 = 2
9
Örnek: Şekilde verilen hareketli yük durumunun verilen kirişte oluşturabileceği maksimum
yükleme durumunu ve yerini bulunuz.
60 20 80 kN
0.5m 1m
B
A
9m
Bileşke kuvvet ® ve etkime noktası bulunur.

0.813
R=160
0.813
R=160 60 20 80 kN
60 20 80 kN 0.5
m
1
m
m m B
0.5 1
B A
c 0.313/2=0.157 0.157
A
4.5m 4.5m
9m
Bileşke kuvvetin c noktasına uzaklığı=[20x0.5+80x1.5]/160=0.813 orta
Not: Bileşke R ile kabul edilen P kirişin tam ortasına getirilerek denklemler kontrol edilir.
Pc = 20 ⇒
Ra
<a 60 < 4.5 − 0.157 = 4.343 Rb
< b 80 < 9 − 4.343 0.813
R=160
P + Rb b 20 + 80 9 − 4.343 sağlar P +R a a 20 + 80 4.343 sağlar
60 20 80 kN
0.5m 1m
B
A 1.765
1.988
4.343 i 4.657 = 2.247

9
maxMmax =1.988⋅60 + 2.247 ⋅20 +1.765⋅80 = 305.42kNm
Not: Aynı kirişte bulunan c ve e kesitlerindeki moment maxMmax = 305.42kNm moment

değerinden daha küçüktür.
ÖRNEK: Verilen hareketli yüklerin sağdan ve soldan etkimeleri için maxMmax bulunması
400 400 200 400 kN 400 200 400 400 kN

m m m
1m 4m 2m 2 4 1
8
m
8m 8m 8
m
Bileşke kuvvetin etkime noktası bulunur.
e sol = [Pi ⋅ x i ]/Rbileşke = [ 400 ⋅1+ 200 ⋅5 + 400 ⋅7 ]/1400 = 3m e sağ = [ 400 ⋅1+ 200 ⋅5 + 400 ⋅7 ]/1400 = 3m
esol=3
m esağ=3m
R=1400 kN R=1400 kN
400 400 200P 400 kN 400 200 400 400 kN
m m m
1m 4m 2m 2 4 1
1 1 1 1
8m 8m 8m 8m
Ra Ra
Pe = 200 ⇒ <a 800 < 9
Pe = 400 ⇒ <a 400 < 7
P + Rb b 200 + 400 7sağlamaz P + Rb b 400 + 600 9sağlar
Rb Rb
<b 400 < 7 <b 600 < 9
P +R a a 200 + 800 9 sağlar P +R a a 400 + 400 7sağlar
R=1400 kN
400 200 400 400 kN
esol=3m R=1400 kN 2m 4m 1 m
400 400P 200 400 kN
1 1
1m 4m 2m m
8 8m
1 1
m m
8R 8 Ra
Pe = 400 ⇒ <a
a 400 < 7 Pe = 200 ⇒ <a 800 < 9
P + Rb b 400 + 600 9sağlar P +Rb b 200 + 400 7sağlamaz
Rb Rb
<b 600 < 9 <b 400 < 9
P +R a a 400 + 400 7sağlar P + Ra a 200 + 800 7sağlar
R=1400 kN R=1400 kN
400 400P 200 400 kN 400 200 400 400 kN
m m m
1 4 2 2m 4m 1m
1 1
1.75
2.19
3.375
orta 3.063 3.063
orta 7x9/16=3.94
7x9/16=3.94
R=1400 kN
maxMmax = ( 3.94 + 3.375 +1.75 )⋅400 + 2.19 ⋅200 = 4064 kNm
or
1 1
maxMmax = 3.063⋅Rbileşke = 3.063 ⋅1400 = 4288.2 kNm 3.94 3.94
sağdan soldan
orta
200 300 400 100 kN

1m 4m 2m 200 300 400 100 kN
m m m
1 4 2
m
8m 8m 2m e=3
R=1000 kN
200 300 400 100 kN
1m 4m 2m
1 1
e = [Pi ⋅ x i ]/Rbileşke = [ 300 ⋅1+ 400 ⋅5 +100 ⋅7 ]/1000 = 3m
e=3m
8m 8
m
2m
Ra Rb
Pe = 400 ⇒ <a 500 < 9 <b 100 < 7
P + Rb b 400 +100 7 sağlar P + Ra a 400 + 500 9 sağlar
e = [Pi ⋅ x i ]/Rbileşke = [ 300 ⋅1+ 400 ⋅5 +100 ⋅7 ]/1000 = 3m

R=1000 kN
200 300 400 100 kN
1m m m 4
m
2m
1 1
e=3m
8m 8m 2m
Ra Rb
Pc = 300 ⇒ <a 200 < 7 <b 500 < 9
P + Rb b 300 + 500 9 sağlar P +R a a 300 + 200 7 sağlar
1 2
A B
G G
2m 2m 3
m
6m 6m 8m
M1
2x3/5=1.2
0.4
T1
0.4
0.6
M2
R=1000 kN 1
200 300 400 100 kN

1m m m 4
m
2m
1 1 1
0.5
T2
0.5
8
m
8m 2
m 1
1.17 0.25
B mesnet tepkisi
3.00 1.94
orta
7 ⋅9 1
= 3.94 0.40
16
A mesnet tepkisi
1
1.25
60 240 240 kN
4.25m 9m
22.45m
3.53m R=540 kN 3.53m R=540 kN

60 240 240 kN 60 240 240 kN
m m
4.25 9
11.225m 11.225m
3.53/2=1.765 3.53/2=1.765
9.46m 12.99m
3.53m R=540 kN
60 240 240 kN
1.681
3.015
(9.46x12.99)/22.45=5.474
m
9.46 12.99m
maxMmax = 60 ⋅3.015 + 240 ⋅5.474 + 240 ⋅1.681=1898.10kNm
60 240 240 kN
m m
4.25 4.25
22.45m
1.42m R=540 kN 1.42m R=540 kN

60 240 240 kN 60 240 240 kN
m m
4.25 4.25
11.225m 11.225m
1.42/2=0.71 1.42/2=0.71
10.515m 11.935m
1.42m R=540 kN
60 240 240 kN
3.331 3.599
m
10.515 11.935m
(10.515x11.935)/22.45=5.59
maxMmax = 60 ⋅3.331+ 240 ⋅5.59 + 240 ⋅3.599 = 2405.22 kNm
60 240 240 kN 60 240 240 kN

m m
4.25 m
4.25 m
2 4.25 4.25m
22.45m
R=1080 kN R=1080 kN
10.92m 10.92m
60 240 240 kN 60 240 240 kN 60 240 240 kN 60 240 240 kN
m m
4.25 m
4.25 m
2 4.25 4.25m
11.225m 11.225 m
0.42/2=0.21 0.42/2=0.21
11.015m 11.435m
R=1080 kN
10.92m
60 240 240 kN 60 240 240 kN
0.262
2.427 1.439
4.591 3.525
11.015m 11.435m
(11.015x11.435)/22.45=5.61
maxMmax = 60 ⋅0.262 + 240 ⋅2.427 + 240 ⋅ 4.591+ 60 ⋅5.61+ 240 ⋅3.525 + 240 ⋅1.439 = 3228 kNm
BÖLÜM 3 Mohr-Castigliano Metodu
BÖLÜM 2
2.1. VĐRTÜEL ĐŞ
Elastik eksenel yüklü çubuklarda dış kuvvetlerin yaptığı iş aşağıdaki şekilde açıklanmıştır.
 Pδ 
 Ad =  yapılan iş taralı alana eşit
 2 
δ
δ
δ
yüksüz
P
Sonra Q yükleniyor
P ilk önce
Eğilmeye çalışan elastik kirişte dış yüklerin yaptığı iş
Deplasman δ1 (P)(L)
Deplasman δ2 (Q)(L’)
Elastik eğri L’
Pδ 1
A d = Pδ 2 +
2
Đç kuvvetlerin yaptığı iş
ϕ momentten oluşan dönüş açısı

M moment ve dϕ
Q kesme kuvveti ve du kesme kuvvetinden oluşan deplasman [dönüş]
N eksenel kuvvet ve dL eksenel kuvvetten kuvvetten oluşan deplasman
olmak üzere yapılan işler,
1
dA i = − (M dφ + Q du + N ∆dl) − M dφ − N ∆dl
2
M2 Q2 N2 Mα t
−Ai = ∫ dl + ∫ dl + ∫ dl + ∫ N α t dl + ∫ dl
2EI 2GA 2EA d
P M M+ dM
Virtüel iş q
Denge olan bir elemandan N+ dN

L
N alınan dilim
dl
Q dl Q+ dQ

Sistemin dengede olması için Fdış + Fiç = 0 δ gibi bir dış etki uygulanırsa (Fdış + Fiç )δ = 0


 Fdış δ = A dış dış kuvvetleri yaptığı iş 
(Fdış + Fiç )δ = 0   A dış + A iç = 0
Fiç δ = A iç iç kuvvetleri yaptığı iş 
Mohr- Castigliano Metodu BÖLÜM 3
c ve ϕ mesnet çökmeleri ve dönmeleri kabul edilerek, C M birim yüklemelerden, diğerleri şekil

değiştirmelerden olmak üzere dış ve iç kuvvetlerin yaptığı işler;
1
A dış =1δ + ∑ C.cmesnet çökmesi + ∑ M ϕmesnet dönmesi m
m
C Birim yükleme C
δm=? Esas yükleme
M α ∆t
(Kuvvetle deplasmanın ters olmasından dolayı eksi) − A iç = (M dϕ + Q du + Ndl + dl + N α t dl)
d
momentten MM kesmeden QQ eksenel NN eşit ısı

− A iç = ∫ dl + ∫ dl + ∫ dl + ∫ N α t dl
EI GA EA
farklı ısı Mα t mesnet çökmesi mesnet dönmesi

+ ∫ dl − ∑ C.c − ∑ M.ϕ
dkalınlık − yükseklik
Mαt
∑ C.c − ∑ M.ϕ
MM QQ NN
1δ =
∫ EI
dl +
∫ GA dl + ∫ EA dl + ∫ N α t dl + ∫ d
dl −
Eğer mesnet çökme, dönme, uzama ve normal kuvvet etkisi yok ise;
MM
1δ =
∫ EI
dl olur.
∫ ∫ EA dl + ∫ GA dl
MM NN QQ
GENEL DENKLEM δB = dl +
EI
Dış yüklerden M
i Dış yüklerden dolayı oluşan M alanını
xi xi xi yük kabul edip basit kirişte mesnet
i Qi = Mi = Ni = Li Li tepkileri bulunur. Birim yüklemeden
L L L 6 3
x dolayı oluşan moment alanı M ile
k çarpılarak her iki uç değerleri toplanır.
k
xk xk xk
Qk = Mi = Ni =
L L L L Birim yüklerden M
Li Li Lik
.0 + .k =
6 3 3
LM M 1 L xi xk L ik LQ Q 1 L xi xk L ik LN N 1 L xi xk L ik
δ = ∫ i k dx = ∫ . dx = δ = ∫ i k dx = ∫ . dx = δ = ∫ i k dx = ∫ . dx =
0 EI EI 0 L L 3EI 0 GA GA 0 L L 3 GA 0 EA EA 0 L L 3EA

MOMENTTEN KESMEDEN EKSENELDEN
Dış yüklerden M i
Qi = i Mi = i Ni = i
i Li Li
2 2
x
k k
xk xk xk
Qk = Mi = Ni =
L L L L Birim yüklerden M
Li Li Lik
.0 + .k =
2 2 2
LM M 1 L xk L ik LQ Q 1 L xk L ik LN N 1 L xk L ik
δ = ∫ i k dx = ∫ i. dx = δ = ∫ i k dx = ∫ i. dx = δ = ∫ i k dx = ∫ i. dx =
0 EI EI 0 L 2EI 0 GA GA 0 L 2 GA 0 EA EA 0 L 2EA

MOMENTTEN KESMEDEN EKSENELDEN
Bu çarpımlar değişik şekillerde de hesaplanabilir. Virtüel Đş Metodunda moment alanlarının

çarpımı aşağıdaki şekilde yapılmaktadır.
MM k X' k X Mk1X' Mk 2 X
∫ dx = ∫ M( 1 + 2 )dx = ∫ dx + ∫ dx = k1 A + k 2 B
dx EI L L L L
A B
(k2 X)/L
(k1 X’) / L
k2
k1
X X’
Esas yükleme M
Esas yükleme M
A ve B verilen dış yüklerin mesnet tepki kuvvetlerini göstermektedir.
2 trapezin alan çarpımı: Verilen trapezlerin çarpımında superpozisyon prensibi uygulanır. Yani
trapez geometrisi bilinen üçgen ve dikdörtgene ayrılarak çarpım yapılır. Đlk önce dikdörtgen
kısımlar sonra üçgen kısımlar çarpılır.
x( i2 − i1 )
Mi =
i2 L
Birim yükleme sonucu oluşan M alanı i1 Dış yüklerden M
L
x
x (k 2 − k1 )
Mk =
Dış yükler sonucu oluşan M alanı L
k1 Birim yüklerden M k2
LM M 1 L  i1 k1 (i2 − i1)x (k 2 − k1)x i1 (k 2 − k1 )x k1(i2 − i1)x  L

δ= ∫ dx = δ = + + +  dx = 6EI [ 2i1k1 + 2i2k 2 + i1k 2 + i2k1]
i k
∫
0 EI EI 0  1 1 L L L L 
Ters 2 trapezin alan çarpımı x( i2 − i1 )

Mi =
i2 L
i1 Dış yüklerden M
Birim yükleme sonucu oluşan M alanı L

x
(L − x)(k 2 − k1 )
Mk =
k1 L
k2
Dış yükler sonucu oluşan M alanı Birim yüklerden M
LM M 1 L  i1 k1 (i2 − i1)x  [(L − x)(k 2 − k1)]  i1 [(L − x)(k 2 − k1)] k 2 (i2 − i1 )x  L

δ= ∫ dx = δ = + + +  dx = 6EI [ 2i1k1 + 2i2k 2 + i1k 2 + i2k1]
i k
∫
0 EI EI 0  1 L 
 L  L L 
VEYA
Dış yüklerden M i2  Li L(i − i )   Li L(i − i )   Li Li   Li Li 

i1 k1  1 + 2 1  + k 2  1 + 2 1  = k1 1 + k1 2  +  k 2 1 + k 2 2 
2 6   2 3   3 6   6 3 
Dış yüklerden M L
Li1 L(i2 − i1 ) Li1 L(i2 − i1 ) L
+ = [2i1k1 + 2i2k 2 + i1k2 + i2k1 ]
2 6 +
2 3 6
Birim yüklerden M k1
k2
A q
Dönüş ϕ
Deplasman δ Elastik eğri L’
L
Mdış
+
qL2 L MdışMbirim  5Lik   5 ⋅ (L / 2) ⋅ (qL2 / 8) ⋅ (L / 4)  5qL4
8 δorta = ∫ dL =2   = 2 =
0 EI 12EI   12EI  384EI
1
Mbirim
L +
4
L MdışMbirim  5Lik 5Lik 
0.5 ϕorta = ∫ dL =  − =0
- 1 0 EI  12EI 12EI 
Mbirim
+
0.5
Mdış
dışMbirim  Lik   L ⋅ (qL / 8) ⋅ 1  qL 
LL 22 33
birim
ϕAA = ∫ dL =   =   =  
1
Mbirim 00 EI  3EI   3EI   24EI 
P
A
Dönüş ϕ
Deplasman δ Elastik eğri L’
L
P
Mdış
MdışMbirim  (L / 2) ⋅ (PL / 4) ⋅ (L / 4)  qL3
4
PL L
 Lik 
+
4 δorta = ∫ dL =2   = 2  =
0 EI  3EI   3EI  48EI
1
Mbirim
L +
4
0.5
L MdışMbirim  Lik Lik 
- 1 ϕorta = ∫ dL =  − =0
Mbirim 0 EI  3EI 3EI 
+
0.5
LL Mdış
M Mbirim
dışM birim Lik(3 2) LL ⋅⋅(PL
Lik(3 // 2) 4)⋅⋅11⋅⋅(3
(PL // 4) 2)  PL
(3 // 2) PL22 
ϕϕAA == ∫ dL == 
dL ==  ==  
16EI
1
Mbirim 
 
00 EI
EI  6EI6EI   6EI
6EI  16EI
P
A
Elastik eğri L’ Dönüş ϕ
Deplasman δ
L
PL
MdışMbirim  L ⋅ PL ⋅ L  PL
3
- L
 Lik 
Mdış
δA = ∫ dL =  =  3EI  = 3EI
0 EI  3EI   
L 1
Mbirim
Mdış
dışMbirim  Lik   L ⋅ PL ⋅ 1 PL
LL 22
birim
1 - ϕAA = ∫ dL =   =  =
Mbirim 00 EI  2EI   2EI  2EI
1
q
A
L LL Mdış M birim  Lik   L ⋅ (PL2 / 2) ⋅ L  PL4
2 4
dış birim
qL2/2 - δAA = ∫ dL =   = =
Mdış 00 EI  4EI   4EI  8EI
L 1
Mbirim
MdışMbirim  Lik   L ⋅ (PL / 2) ⋅ 1 PL
L 2 3
1 - ϕA = ∫ dL =   = =
1
Mbirim
0 EI  3EI   3EI  6EI
ÖRNEK 2.1: Şekilde verilen çıkmalı kirişin (EI oranında, Virtüel iş)
a. A ucundaki düşey deplasmanı [δA=?] 4 kN 3 kN/m 6 kNm
b. A noktasındaki dönüş açısının [ϕA=?] belirlenmesi

A
m
3 6m
Dış yüklerden oluşan
1 Birim yüklemeden oluşan
4 kN 3 kN/m 6 kNm
Ay=16.00 By=6.00 3m 6m
3
6 1
4
- -
V
+
12
12
-
M
+ 6
122
maxMaç = − 12 = 12
2x3
Çarpım aşağıdaki şekilde moment alanlarının geometrisi bilinen şekillere dönüştürülerek

bunların kendi aralarında çarpımlarıyla bulunur.
12 Konsol için çarpım
Mesnetler arası için çarpım
- 12 -
12
-
6
+ X 3 -
+ 6 +
- 3
12
+
qL2/8=13.5
MM1 6 x12 x 3 6 x 6 x 3 6 x13.5 x 3 3 x12 x 3 9.00

δA = ∫ dL = − − + =
EI 3EI 6EI 3EI 3EI EI

Veya - -12 - 6
12
-
6
+ X 3 -
+ +
2 - 3
12 qL /8=13.5
MM1 6 x 3 x [6 + 2 x ( −12)] 6 x13.5 x 3 3 x12 x 3 9.00

δA = ∫ dL = − + =
EI 6EI 3EI 3EI EI
ϕA nın hesabı için A noktasına birim moment uygulanarak moment alanı çizilir ve bu moment
alanı aşağıdaki şekilde dış yüklerden dolayı oluşan moment alanı ile çarpılarak bulunur.
1
m
3m 6
1
1
- 12 -
12
-
6
+ X 1 -
+ 6 +
- 1
12
+
qL2/8=13.5
MM1 6 x12 x1 6 x 6 x1 6 x13.5 x1 3 x12 x1 9.00

ϕA = ∫ dL = − − + =
EI 3EI 6EI 3EI 2EI EI
3 kN/m
ÖRNEK 2.23: Kirişte C ucundaki δC=? ϕC=? (EI=sabit)
m m
6 2
Çözüm: Dış ve birim yüklemelerden oluşan M alanları çizilerek aşağıdaki şekilde çarpım yapılır.
3 kN/m
C 1 1
6m 2m 6
m
2
m
6m 2m
2 1
+ - -
13.50
6 x 2 x13.5 54 6 x1x13.5 27
Deplasman δC = = Dönüş ϕC = =
3EI EI 3EI EI
100 kNm 250 kNm

ÖRNEK 2.23: δC=? ϕC=? virtüele iş yöntemiyle hesaplanması (EI=sabit) 10 kN/m
c
5m 5m
Çözüm: Verilen sistemin dış yüklerden ve birim yüklemelerden oluşan M alanları aşağıdaki şekilde çizilir.
100 kNm 250 kNm 10 kN/m
c
Ay=85 By=15
15
V
100 kNm momentinden oluşan M alanı
100 kNm
85 125 kNm
250 kNm momentinden oluşan M alanı
125 kNm
100 10 kN/m yayılı yükten oluşan M alanı
50
M
+ 125 kNm
11.25
2
200 15
maxMaç = = 11.25
2 ⋅ 10
C noktasındaki deplasmanı bulmak için C noktasına birim yük uygulanır ve M alanı çizilir.
Birim yükleme 1
100
c
20.83 50
2.5 2.5
2.5
200
20.83
 1 1  1 1 
Lboy  − .5.2,5.(100 + 2.50) − 3 .5.50.2,5  +  3 .5.125.2,5 − 3 .5.125.2,5  
Mbirim yüklemeden .Mdış 1  6    677,08
∫
yüklerden
yc = = yc = m
EI EI   5 5   EI
 +  .5.125.2,5 + .5.125.2,5 
0

  12 12  
Birim yükleme
1
100
c
0.5
20.83 50
0.5 0.5
200 0.5
20.83
 1 1 1  1 1 
Lboy  − .5.50.0,5 − 2 .5.50.0,5 + 3 .5.50.0,5  +  3 .5.125.0,5 + 3 .5.125.0,5  
Mbirim .Mdış 1  6    166,67
∫
yüklerden
ϕc = = ϕc = radyan
EI EI   5 5   EI
 +  .5.125.0,5 − .5.125.0,5 
0

  12 12  
ÖRNEK 2.2: Şekilde yüklemesi ve özellikleri verilen sistemde;
a. C noktasındaki deplasmanı
b. C noktasındaki deplasmanın [δ δc=0] olması için C noktasına uygulanması gereken
[Xc=?] kuvvetin bulunması [Bütün çubuklarda rijitlik 3EI]
25 kN/m 200
25 kN/m
B C 40 kN B C δC
40 kN
B
Dış yükler altında
4m 4m 160 240 kN
sistemin şekil
değiştirmesi Dış yükler altında
A A
40 kN sistemin moment
m 4m 4
m A alanı
4 4m
15 kN
Sistemin verilen yükler altında ve deplasman istenen noktaya yapılan birim yüklemeden dolayı
oluşan moment alanı aşağıdaki şekilde elde edilir.
4
1 kN
4x160 x4 4x4x200
δ c= − + 160 + B C
6[3I]E 3[3I]E
200 - 4 2 kN
-
Birim yük altında
2
4x50[ql / 8]x4 + A sistemin moment alanı
− +
3[3I]E qL2 25x42 1 kN
= = 50
8 8
4 x 4 x 200 391.11
= 4 -
4[3I]E EI 200
B-C çubuğunda çarpım aşağıdaki şekillerden birisiyle yapılabilir.
200
4x 200 x4 4x4x50
δ B −C =− − = 266.67 4 -
3[3I]E 3[3I]E
+ 4 -
4x 200 x4
veya δ B − C = − = 266.67 200
4[3I]E qL2 25x42
= = 50
8 8
C noktasındaki deplasmanın [δ δc=0] olması için C noktasına uygulanması gereken [Xc=?] kuvvet
aşağıdaki şekilde verilmiştir.
4
4Xo
C C C
1 kN
Xo Xo
2Xo 2 kN
C noktasına yapılan
yükleme C noktasına yapılan
C noktasına yapılan A
A A birim yükleme
birim yükleme
sonucu moment 1 kN sonucu moment
Xo alanı alanı
 4 x 4 x 4X c  14.22X c
C noktasında Xc yüklemesi sonucu oluşan deplasman δ Xc = 2  =
 3[3I]E  EI
568 .89
δc = Dış yüklerden dolayı C noktasında oluşan deplasman
EI
25 kN/m
568.89 14.22X c 40 kN B C
δ c − δ Xc = 0 − =0 X c = 40.01kN
EI EI 4m
A
NOT: Bu durum Xc=40.01 kN Yandaki hiperstatik çözümüdür. m
4 4m
ÖRNEK 2.2: ϕC=? ve δCYATAY=? vitüel iş yöntemiyle belirlenmesi [EI=sabit].
20 kN
35.2
C
+
2 kN/m
Cy=13.6
4m
54.4
2
2x4 /8=4
Dış yüklerden oluşan M

3m 3m 4m Ay=6.4
1. Đlk önce verilen sistemin dış kuvvetlerden oluşan moment alanı çizilir [a].
ΣFx=0 Ax = 8 kN ΣMA=0 2 x 4 x 2 + 20 x 6 –10 Cy = 0 Cy =13.60 kN

ΣMC=0 2 x 4 x 2 + 20 x 4 –8 x 4 - 10 Ay = 0 Ay =6.40 kN
2. Dönüş açısı istenen noktaya birim moment uygulanarak bu momentten dolayı oluşan
sistemde moment alanı çizilir [b].
0.30 - 1.0
1
+ Cy=0.40
Cy=0.10
2.8
M (birim momentten) Birim M alanı

[b] 1
Ay=0.40 [c]
Ay=0.1
3. Bu iki moment alanı çarpılarak istenen C noktasındaki dönüş açısı bulunur.
5x35.2x0.3 5x4x0.3 3x(2x0.3x35.2 + 2x0.6x54.4 + 54.4x0.3 + 35.2x0.6) 4x54.4x(2x0.6 + 1) 161.308

ϕc = + + + =
3EI 3EI 6EI 6EI EI
4. C noktasına birim kuvvet uygulanır ve moment alanı çizilir.
4x1.6x54.4 5x2.8x35.2 5x2.8x4 3x(2x1.6x54.4 + 2x35.2x2.8 + 54.4x2.8 + 35.2x1.6) 588.91

δ c= + + + =
3EI 3EI 3EI 6EI EI
2.2. BETTĐ TEOREMĐ
P1 P2
δ1 δ2
δ2 P2
δ11 δ21
M1 Q1 N1 M1 Q1 N1
δ1 P1
M1 M 1 Q Q N N
P kuvvetlerin yatığı iş ∑ P δ 12 = ∫ dl + ∫ 1 1 dl + ∫ 1 1 dl
EI GA EA
M1 M1 Q Q N N
P kuvvetlerin yatığı iş ∑ P δ 12 = ∫ dl + ∫ 1 1 dl + ∫ 1 1 dl
EI GA EA
bu çarpımların incelenmesinden görüldüğü gibi P lerin yaptığı iş, P kuvvetlerinin yaptığı işe
eşittir. Bu duruma ” P kuvvetlerinin, P kuvvetlerinden dolayı meydana gelen deplasmanlarından
dolayı yaptıkları iş δ),

( P xδ P kuvvetlerinin P kuvetlerinden dolayı meydana gelen
deplasmanlarından dolayı yaptıkları ( P x δ ) işe eşittir”.
∑ P δ 12 = ∑ P δ 12
Bu teoriye BETTĐ teoremi denir. Sistemlerin çözümünde çok kullanılan ve çözümü kolaylaştıran
bir teoremdir.
0.75
m
2 80 n 1 n
8 kN n n
8 kN + 0.25
20
80
10m Birim Moment Birim M1 alanı
Dış yük
M alanı
A
8
8m 10 0.125
10 0.125
2.3. MAXWELL PRENSĐBĐ
Betti teoreminin özel bir hali olan bu prensip, “Bir sistemde bir i noktasına 1 birimlik bir kuvvet
(moment) uygulanırsa, k noktasında meydana gelen deplasman (dönüş), birim yüklemenin k
noktasına yapılması halinde i noktasında meydana gelen deplasmana (dönüşe) eşittir. Bu
prensip aşağıda şekiller üzerinde geniş olarak açıklanmıştır.
1 1
i k
1-Deplasman için i k i
k
L δik δki
MM M M
δ ik = δ ki δki = ∫ i k dl δik = ∫ k i dl
EI EI
1 1
i k
i k k i
L Mk Mi
Bu prensip, bir noktaya (i) yapılan bir yüklemeden dolayı diğer bir noktada (k) oluşan deplasman
değeri, aynı yüklemenin diğer (k) noktaya yapılması durumunda da oluşan deplasmanın birinci
noktadaki (i) deplasmana eşit olmasına dayanmaktadır.
ÖRNEK 2.4: m noktasındaki deplasmanın Maxwell prensibine göre belirlenmesi.
7 kN 7 kN
m m
m m m
2m 3m 2m 2 3 2
7 kN 7 kN
m m
5 2 2 5
10 10
1 1
m m
0.28 1.42 0.72 0.72 0.28
1.44
Moment alanlarının alanların çarpımı aynı sonucu verecektir.
2-Dönüşler arasındaki ilişki 1 1 ϕki = ϕik

δi
ϕki k
i ϕik k
1
1 k k
δ (1)ϕ = (1)δ
δ δ i ϕik (boyutları eşit)
3-Deplasman-dönüş için
L/2 L/2
1
i i k
k
ϕ =0 δ =0
ÖRNEK 2.5: n noktasındaki dönüş açısını virtüel iş yöntemine göre bulunması. [EI=sabit]
0.75
2m 80 n
n
8 kN n 8 kN
20
0.25
80
10m
Mn1 alanı
Dış yük M alanı
10
8m 10 10 0.125 0.125
n noktasındaki deplasman önce sistemin dış yüklere göre moment alanı çizilir daha sonra n
noktasına birim moment uygulanır (n noktasındaki deplasman istenmiş olsaydı birim kuvvet
uygulanır) ve moment alanı çizilir ve bu iki moment alanı çarpılaraktan dönüş açısı bulunur.
6 x 0.75 x (2 x 20 + 80) 2 x 0.25 x 20 86.67

ϕn = − + =−
6EI 3EI EI
2m 80 n 1 n
8 kN n 8 kN 1
20
80
10m
Mn1 alanı
Dış yük M alanı
1
10
m
8 10 10
Burada iki noktanın birbirine göre dönüşü söz konusu olduğu için her iki noktaya da birim
moment uygulanarak elde edilen moment alanı dış yüklerden oluşan moment alanı ile aşağıdaki
şekilde çarpılarak söz konusu iki noktanın birbirine göre dönüş açısı bulunur.
10 x 1x 80 6 x 1x 80 640
n kesitinin A noktasına göre dönüş açısı ϕ n− A = − − =
2EI 2EI EI
r boyundaki değişimin bulunması için r boyunca olan m ve z noktalarına eşit ve zıt yönde birim
0
kuvvetler uygulanır. Bu kuvvetlerden oluşan moment alanı, r doğrusu yatay ile 32 derecelik açı
-1 0
yapmaktadır (tan (5/8)=32 ). Buna göre z=8 x sin (90-32)=6.784 ve m=3 x sin (90-32)=2.544
olarak bulunur. Moment alanları çarpılarak r boyundaki değişim hesaplanır.
2.544 80 n
m m
1 8 kN
3 20
7m 6.784 80
z r m
7m
z
2m 1 Dış yük M alanı
10
8m 10 10
Alanların çarpımı yatay çubukta trapez ile üçgen, düşey çubukta yine trapez ile üçgen çarpımı
bulunmaktadır.
8 x 80 x (2 x 6.784 + 2.544) 8 x 6.784 x (2 x 64 + 80) 3600.04

∆r = + =
6EI 6EI EI
ÖRNEK: Şekilde verilen aydınlatma direğinin uç noktasındaki yatay [δ δy] ve C

δx] düşey [δ
noktasına dik yöndeki deplasmanın hesaplanması [EI Eğilme rijitliğine bağlı olarak]
4 kN
δx x
C δy
4m
δ=?
2kN/m y
10m
8m
Çözüm: Đlk önce sistemin dış yükler altında moment alanı çizilir. Daha sonra deplasman
istenen yönlerde sisteme birim yüklemeler yapılarak moment alanları çizilir ve dış yükler altında
çizilen moment alanı ile çarpılarak istenen yöndeki deplasmanlar bulunmuş olur.
8.94 x 48 x 4 10 [ 2 x 4 x 48 + 2 x 14 x 228 + 4 x 228 + 14 x 48 ]

EI δ yatay = + = 13882.45 [a]x[b]
4 6
8.94 x 48 x 8 10 [ 48 + 228 ] x 8
EI δ düş = + = 11898 .24 [a]x[c]
4 2
1 δy
1 8
48 Yatay birim 4 40.60o

Yükleme sonucu Düşey birim
oluşan M alanı Yükleme sonucu
oluşan M alanı -
+ 49.40o
Dış yüklerden
-
δd
oluşan M alanı
14
228 [b]
[c]
[a]
Bileşke deplasman δ = δ 2y + δ 2d = 13882 .45 2 + 11898 .24 2 = 18283 .61
 13882 .45   11898 .24 

α = cos − 1   = 40.60
o
β = cos −1   = 49.40
o
 18283 .61   18283 .61 
1 1 ϕki = ϕik
0.45 8.92 δi
0.89
48 ϕki k
i ϕik k
δ=?
Birim M alanı Dış yüklerden
oluşan M alanı -
13.42 228
[a]
8.94 x 8.92 x 48 10[ 2 x 8.92 x 48 + 2 x13.42 x 228 + 8.92 x 228 + 13.42 x 48]
EI δC − dik = + = 3827.75 + 9653.76 = 13481.51
4 6
3 3
δB− yatay =  Birim M 30 ⋅ 3 ⋅ 3 30 ⋅ 4 ⋅ 3 540

 alanı δB− yatay = 2üçgen + =
ϕB =  3EI EI EI
? A B
δC − yatay =  1 1
δorta −düşey = 
1 1
Birim M 30 ⋅ 3 ⋅1 30 ⋅ 4 ⋅1 210
alanı ϕB− dönüş = 2adet + =
2EI EI EI
A B
30 30 1 1
DIŞ YÜK 1
M alanı
Birim M
30 ⋅ 3 ⋅ 3 45
alanı
δC − yatay = =
A B A
6EI EI
B
10 kN 10 kN 3
2 1
30 ⋅ 3 ⋅ 2 30 ⋅ 2 ⋅ 24/2 150
Birim Morta
alanı
δkiriş −orta = + =
C
2EI 2EI EI
3m B
A
A B 30 ⋅ 4boy ⋅ 3yüks
10 kN 30/EI 30/ EI δB− yatay = MB =
4m EI
Eşdeğer
30 ⋅ 3 ⋅ (1/ 2) 540
M alanı
+ 2adet ⋅ 3 ⋅ (2 / 3) =
A
EI EI
B
30 ⋅ 4L 30 ⋅ 3 ⋅ 0.5 210
30/EI 30/ EI ϕB− dönüş = VB = +2 =
EI EI EI
Eşdeğer
M alanı Eşdeğer
45/ EI M alanı 45/ EI 45 ⋅ 1 + 120 ⋅ 0 45
A B
δC − yatay − soldan = =
A B EI EI
45 ⋅ 1 45
δC − yatay − sağdan = =
EI EI
30x3x.5/EI=45/EI
30/ EI
45 ⋅ 2 + 30 ⋅ 2 ⋅ 1 150
δC − yatay − soldan = =
Eşdeğer EI EI
M alanı
A B
ÖRNEK 2.7: Şekilde verilen çerçevede B mesnedinin yatay deplasmanının hesabı.

q=4 kN/m
I E EI(tm2)
IA-C 777600 155520
5 kN IC-D 360000 2.10
7
72000
4m ID-B 93750 18750
5m
Sistemin dış verilen yükler ve deplasman yönünde yapılan birim yüklemeden dolayı oluşan
moment ve eksenel kuvvet alanları aşağıdaki şekilde çizilir.
4 4
5 kN 1
Birim M Düşey
12.5 alanı Birim
yükten N
Dış yüklerden
alanı
yüklerden 1 1 N alanı
5 kN M alanı 14 14
6 kN 14 kN
4 x 20 x 4 5 x20 x 4 2 x 12.5 x5 x 4
δA −C = = 0.00069 δ C −D = + = 0.00509
3 x155520 2 x 72000 3 x 72000
NN MM NN
δNkuvveti = ∫ dl = 0 δB(yatay) = ∫ dl + ∫ dl = δ A −B + δC −D + δN = 0.00069 + 0.00509 + 0 = 0.00578
EA EI EA
2 x5 x20 x 4
NOT: C-D çubuğunun çarpımını δ C − D = = 0.0037 4
3 x 72000 20
Alınması doğru değildir. Bu tür çarpımların doğru olması için kiriş boyunca maksimum moment
kenar moment olmalıdır, yani burada 20 kNm olmalıdır. Başka bir deyişle başlangıç
noktasından [20 kNm] çizilen doğruya teğet olmalıdır. Burada teğet değildir.
Çünkü oluşan moment alanında sadece yayılı yükten değil yatay kuvvetinde etkisi olmasıdır. Bu
durum bu tür şekillerin çarpımı için verilen çarpım tablosunda da görülmektedir. Bunun için bu
tür sistemlerde önce kesme kuvvet alanı çizilerek bunun kontrolü yapılmalıdır.
4
20 14
62
max Maç = + 20 = 24.5kNm
6 2x4
Bunun kesme kuvvet alanı çizilmesinden de görülebileceği gibi maksimum açıklık momenti
20’den büyük olduğu görülmektedir. Süperpozisyon yöntemi kullanılarak yatay [5 kN] ve yayılı
yük [4kN/m] için ayrı ayrı hesaplanarak toplanır. Bu işlemler aşağıda yapılmıştır.
q=4 kN/m
1 4 4
5 kN
Yatay Birim Birim M Düşey
20 yüklerden 12.5 yüklerden alanı yükten N
Yatay N alanı Düşey N alanı alanı
yüklerden 1 1
yükten
5 kN M alanı 4 4 M alanı 10 10
4 kN 4 kN 10kN
10kN
 4 x 20 x 4 5 x 20 x 4 2 x 5 x12.5 x 4
YÜK Tekil δ A −C = + = 0.00346 Yayılı δC −D = = 0.0023
 3 x155520 2 x 72000 3 x 72000
NN MM NN
δNkuvveti = ∫ dl = 0 δB(yatay) = ∫ dl + ∫ dl = δ A −B + δC −D + δN = 0.00346 + 0.00230 = 0.00576
EA EI EA
ÖRNEK 2.8: Şekilde verilen kirişte δE=? ve ϕE=? [Virtüel iş yöntemi].

q=3 kN/m
15 kN
A B C D E
m
1.5 1.0m 0.5m 1.0m
Çözüm: Sistemin mesnet tepki kuvvetleri ve M alanı aşağıdaki şekilde elde edilir.
q=3 kN/m 1.5
15 kN
A B C
7.125 2.825 13.375
7.125 13.375 10.69
E noktasına birim yükleme yapılarak moment alanı [M] elde edilir.
1.0 1
p
0.50 0.833 E
0.333 1.333
Dış yüklerden oluşan moment alanı ile birim yükleme sonucu oluşan moment alanı aşağıdaki
δE ] hesaplanır.
şekilde çarpılarak E noktasındaki deplasman [δ
1.5 x10.69 x0.5 1x (2x10.69 x0.5 + 2x0.833x2.825 + 10.69x0.833 + 0.5x2.825) 0.5x2.825x(2x0.833 + 1)

δE = − − − +
3EI 6EI 6EI
0.5x1.5x(2x1 + 0.833) 0.5x0.094x(0.833 + 1) 1x1x1.5 6.888
− + = −
6EI 3EI 4EI EI
E noktasındaki dönüş açısı için E noktasına birim moment uygulanarak moment alanı çizilir.
1.0
p
1
0.50 0.833 E
0.333 1.333
1.5 x10.69 x0.5 1x(2x10.69 x0.5 + 2x0.833x2.825 + 10.69x0.833 + 0.5x2.825) 0.5x2.825x(2x0.833 + 1)

φE = − − −
3EI 6EI 6EI
0.5x1.5x(2x1 + 0.833) 0.5x0.094x(0.833 + 1) 1x1x1.5 6.755
+ + + = −
6EI 3EI 3EI EI
ÖRNEK 2.12: C noktasındaki düşey deplasmanı (δC=?) ve A’daki dönmeyi bulunuz [EI=2.104 tm2].
C 9 kNm
A m
3 3m 3m
Çözüm: Önce verilen sistemin dış yüklerden ve deplasman istenen noktaya yapılan birim yüklemeden dolayı oluşan
M alanı çizilir.
6
-
Düşey yüklerden oluşan M alanı
1.0 3 1.0
1
C noktasına yapılan birim yüklemeden oluşan M alanı
+
0.67 1 0.33
2
Yukarıdaki moment alanları çarpılarak C noktasındaki deplasman aşağıdaki şekilde bulunur.
Alanların çarpımı ∫ MdüşeyMbirim / EI
3
Mdış - 3
6
yükten 3
1
Mbirim + 2
2 1
yükten
Topla − 3 ⋅ 3 ⋅ 2 = − 6 3(2 ⋅ 2 ⋅ 3 + 2 ⋅ 6 + 1 ⋅ 3 + 2 ⋅ 1 ⋅ 6) 19.5 3 ⋅ 3 ⋅1 3

= −
22.5
= 0.001125 m
+ − =− + =
m 3EI EI 6EI EI 3EI EI 2.104
4 2
A noktasındaki dönmenin bulunması (EI=2.10 tm ) için A noktasına birim moment uygulanarak
moment alanı çizilir. Bu birim moment alanı ile dış yüklerden oluşan moment alanı çarpılarak A
noktasının dönüş açısı aşağıdaki şekilde hesaplanır.
1 -
1/9 1/9 MM 1  6 ⋅ 6(1 + 2 / 3) 3 ⋅ 3 ⋅ (1/ 3)  9

1.δ = ∫ dx = − = = 0.00045 m
2.10 4 
6 4
EI 6 3  2.10
-
+
1.0 3 1.0
ÖRNEK 2.9: Şekilde verilen sistemde yüklemeden sonraki şekil değiştirme halinde α ve β
α ve dβ
açılarındaki değişim miktarı dα β nın bulunması.
50 n
2EI n 2EI n
4m 4m 50 35 4m
3EI α
m β
m
5 kN 5 kN 5 kN
EI EI
Dış yüklerden
2EI 6m 2EI 6m oluşan M0 alanı 6m
5 kN
3m 3m 3m 3m
5 kN 3m 3m 5 kN
ÇÖZÜM: Önce sistemin verilen yükler altında mesnet kuvvetleri ve moment alanı elde edilir.
α açısındaki değişim olması için m ve n noktaları arasında bir değişim olması gerektiğinden bu
noktalara birim ve ters yönde moment uygulanır.
1 - 1 -
n
n
- 4m - 4m
α β
m m 1
α için birim β için birim
yükleme M1 6m yükleme M1 6m
alanı alanı
3m 3m 3m 3m
Sonuç birim moment alanı ile dış yüklerden oluşan moment alanları çarpılarak bulunur.
MM1 4 ⋅1⋅ (30 + 50) 3 ⋅1⋅ (50 + 35) 223.75

dφ = ∫ dl = − − =− rad
EI 2(EI) 2(2EI) EI
MM1 4 ⋅1⋅ (30 + 50) 3 ⋅1⋅ (50 + 35) 5 ⋅1⋅ 35 252.92

dβ = ∫ dl = − − − =− rad
EI 2(EI) 2(2EI) 2(3EI) EI
8
ÖRNEK 2.13: Şekilde verilen gerber kirişin,
C G B A
m 4m 8m 2m
a. A noktasındaki deplasmanın
b. C noktasındaki dönüş açısının
c. A noktasındaki dönüş açısının
d. G noktasındaki dönüş açısının
e. G noktasındaki deplasmanı
Virtüel iş yöntemine göre belirlenmesi.
1. Verilen sistemin dış yüklerden dolayı oluşan moment alanı çizilir.

16
A
8 Gy=2 By=10
C G B A Birim yükleme
m m 8 + moment alanı
m 4m 8 2
ΣMB=0 8 x 2 – 8 Gy = 0 Gy = 2 t ΣMG=0 8 x 10 - 8 By = 0 By = 10 t
2. Deplasman istenen noktaya birim yükleme yapılır ve moment alanı çizilir.

2
1
Bu birim moment alanı ile dış yüklerden dolayı oluşan moment alanları çarpılarak istenilen
noktadaki deplasman bulunur.
 2 x 16 x 2 8 x 16 x 2 4 x 8 x 1  117.33
δA =  + + + =
 3EI 3EI 3EI  (EI)
A noktasındaki dönüş açısının bulunması için A noktasına birim bir moment uygulanır ve
moment alanı çizilir. 1
A
Gy=0.125 By=0.125
1 Birim yükleme
+
0.50 moment alanı
C B A
m G m 16
4m m 8m 2m
ΣMB=0 1 – 8 Gy = 0 Gy = 0.125 t ΣMG=0 1 - 8 By = 0 By = 0.125 t
Birim momentten dolayı oluşan moment alanı ile dış yüklerden dolayı oluşan moment alanları
çarpılarak istenilen noktadaki dönüş açısı bulunur.
 4 x 8 x 0.5 8 x 16 x 1 2 x 16 x 1 64
ϕA =  + +  =
 3EI 3EI 2EI  (EI)
G noktasındaki dönüş açısının bulunması için G noktasına birim bir moment uygulanır ve
moment alanı çizilir.
1 +
G A
1 0.5 By=0.125
+
C B A Birim yükleme
G moment alanı
m 4m 8m 2m 16
8
Dış yüklerden oluşan moment alanı
ΣMB=0 1 – 8 Gy = 0 Gy = 0.125 t ΣMG=0 1 - 8 By = 0 By = 0.125 t
Birim momentten dolayı oluşan moment alanı ile dış yüklerden dolayı oluşan moment alanları
çarpılarak istenilen noktadaki dönüş açısı bulunur.
 4 x 8 x 0.5 1x 8 x 16  16
ϕG =  − =
 3EI 6EI  (EI)
G noktasındaki deplasmanı bulmak için birim momenti G mafsalının soluna yapılması halinde
sonucun değişmediği aşağıdaki gibi görülebilir.
1 + 1
C B A C B A
G G
m 4m 8m 2m m 4m 8m 2m
Birim yükleme moment alanı
16
 4 x 8 x 1 16
ϕG =  =
 2EI  (EI)
8
olarak aynısı bulunur.
G noktasındaki deplasmanın bumak için G noktasına birim yük uygulanır ve moment alanı çizilir.
1 4 1
C G B A C G B A
m 4m 8m 2m m 4m 8m 2m
16
8
8 x 4 x 0.5 x 4 x 2 42.67
G noktasındaki deplasman, δ G = = olarak bulunur.
3(EI) (EI)
ÖRNEK 2.14: Şekilde verilen kirişin C noktasının

B C
a. Yatay deplasmanın
4 kN/m
4m
b. Dönüş açısının
A
8m
Virtüel iş yöntemine göre belirlenmesi.
a. Deplasman (deplasmanı istenilen noktaya birim bir kuvvet uygulanır.)
ΣFx=0 Ax = 4 x 4 = 16 t 32
4
ΣMA=0 4 x 4 x 2 – 8 Cy = 0 Cy = 4 t
Dış yüklerden oluşan
16
Birim yükleme durumu için moment alanı
ΣMC=0 4 x 4 x 2 – 8 Ay – 4 Ax = 0 Ay = -4 t 4 4
1
Cy=0.5
ΣFx=0 Ax = 1 ΣMA=0 1 x 4 – 8 Cy = 0 Cy = 0.5 Birim yüklemeden
AX=1
oluşan moment alanı
Ay=0.5
ΣMC=0 1 x 4 + 8 Ay = 0 Ay = -0.5
32 x 4 x 8 5 x 4 x 32 x 4 554.67
δCYATAY = + =
3EI 12EI EI
b. Dönüş açısı (dönüş açısı istenilen noktaya birim bir moment uygulanır.)
1 Birim yükleme durumu için
0.125
ΣFx=0 Ax = 0 ΣMA=0 1 – 8 Cy = 0 Cy = 0.125
0 Birim momentten
oluşan moment 32 x 1x 8 42.67
0.125 alanı ΣMC=0 1 + 8 Ay =0 Ay = -0.125 ϕ CDÖNÜŞ = = rad.
6EI EI
ÖRNEK 2.15: Şekilde verilen sistemde
a. C noktasındaki yatay, düşey deplasmanı ve dönüş açısını MOHR yöntemiyle bulunması (EI=1000 tm2),
2
b. D noktasındaki düşey deplasmanı MOHR yöntemiyle bulunması [EI=1000 tm ],
5kN
20 20/EI
B C
6
m - Eşdeğer -
sistem
4m
20 2 x 4 20
a. C noktasının düşey deplasman MC = δC = 4 x 0.5 + x 6 x 3 = 0.467m
1000 3 1000
C noktasının yatay deplasmanı ise B noktasının yatay deplasmanına eşittir.

20
MB = δByatay = δCyatay = x 6 x 3 = 0.360m
1000
20 20
ϕc C noktasındaki kesme kuvveti olacağından, ϕCdönüş = 4 x 0.5 + x 6 = 0.16 rad
1000 1000
D noktasındaki düşey deplasman çubukların boyca uzama kısalmaları ihmal edildiğinden C
noktasının deplasmanına eşittir.
20 2x4 20
MC = δC = 4 x 0.5 + x 6 x 3 = 0.467m
1000 3 1000
2 5kN
ÖRNEK 2.16: Şekilde verilen sistemin [EI=1000 tm ],
B C
1. B noktasındaki yatay ve düşey deplasmanı ve dönüş açısını 6m

a. Mohr
b. Virtüel iş 4m
2. C noktasındaki yatay ve düşey deplasmanı ve dönüş açısını
a. Mohr
b. Virtüel iş
1. a. Mohr metoduyla B noktasındaki yatay deplasmanın bulunması

20 20/EI
20 2x4 20
MC = 4 x 0.5 + x 6 x 4 = 0.587 tm - M Dış
yükten
-
Eşdeğer
1000 3 1000
20 4
B’nin solundan hesaplanır ise 4 ⋅ 0.5 + 0.587 − 0.16 ⋅ 4 = 0.36m δB =
1000 3
20
B’nin sağından hesaplanır ise δB = 6 ⋅ 3 = 0.36m
1000
1. b. Virtüel iş metoduyla B noktasındaki yatay deplasmanın bulunması

5kN
5
B C
1
6m - N Dış
yükten
Mbirim
Lik 6 x 20 x 6
δByatay = = = 0.36m
4m 6 2EI 2 x1000
ÖRNEK 2.17: C noktasının A-C doğrultusu üzerindeki düşey deplasmanın hesabı.

1xcos33.7=0.832
5kN 0.832x4=3.328 1
20 20/EI
B C
33.70
1xsin33.7=0.555
6 m - M Dış
yükten
3.328-0.555x6=0.002
4m
MB=1x cos 33.7 x 4 = 3.328 tm MA= 0.555 x 6 – 0.832 x 4 = 0.002 tm
Lik L ik L ik 3.328 x 20 x 4 6 x 20 x 3.328 6 x 20 x 0.002

δCyatay = + − = + − = 0.288m
3EI 2EI 2EI 3 x1000 2 x1000 2 x1000
Uygulama: Şekilde verilen sistemin uç noktasındaki deplasman ve dönüş değerlerini bularak

üzerinde gösterilmesi.
5kN 5kN
20 1 1 1
4 1 1
B C
10 kN/m
10 kN/m
6
m a b c d e
1980/EI
-
1980/EI
A -
4m 180 6
2026.67/EI
6 ⋅ 180 ⋅ 4 6 ⋅ 20 ⋅ 4 4 ⋅ 20 ⋅ 4 2026.67 520/EI

δCdüşey = + + =
3EI EI 3EI EI
6 ⋅ 180 ⋅ 1 6 ⋅ 20 ⋅ 1 4 ⋅ 20 ⋅ 1 520 6 ⋅ 180 ⋅ 6 6 ⋅ 20 ⋅ 6 1980

ϕC = + + = δCdüşey = + =
3EI EI 2EI EI 4EI 2EI EI
Örnek: Şekildeki çıkmalı kirişin C ucundaki düşey deplasmanı [δ δC] ve kirişin orta noktasındaki
-3 4 8 2
dönüş açısının [ϕ ϕorta] hesaplanması [I=3.125.10 m E=2.10 kN/m ].
2 kN/m
A 10 kNm
B C 3 kNm
5m 5m 3m
Çözüm: Kirişin dış yüklerden oluşan moment alanı ve birim moment alanı çizilir.
3
2 kN/m 1.5
1
C 3 kNm C
10 kNm
7.80 18.2 0.30 1.3
12
- 3
+
14
24
Çizilen dış yük moment alanı ile C noktasına yapılan birim yükleme sonucu oluşan moment
alanın çarpımı aşağıdaki şekilde geometrisi bilinen şekillere ayrılarak yapılır.
5 x14 x1.5 5 x 6.25 x1.5 50.625
δ=− − =−
14 3EI 3EI EI
1.5
-
+
2
qL / 8 = 50
- 12 5 x12 x[1.5 + 2 x3] 5 x 24 x [2 x1.5 + 2]
δ=− + +
6EI 6EI
24 + 1.5
+ 3
5 x 6.25[1.5 + 3] 71.875
=
+ 3EI EI
qL2 / 8 = 6.25
9
3 x 3 x 3 3 x 9 x 3 33.75
3 - δ= + =
3 - 2EI 4EI EI
−50.625 + 71.875 + 33.75

δcTOPLAM = = 8.810−3 m
2.108 x3.125.10−3
Orta noktadaki dönüş açısı
1 2 kN/m
0.10
C 3 kNm
0.10 10 kNm
7.80 18.2
0.50
1 12
- 3
0.50
+
14
24
Çizilen dış yük moment alanı ile kirişin orta noktasına yapılan birim moment sonucu oluşan
moment alanın çarpımı aşağıdaki şekilde geometrisi bilinen şekillere ayrılarak yapılır.
+ 14 5 x14 x 0.5 5 x 6.25 x 0.5 16.875

0.5 ϕ=− − =−
- 3EI 3EI EI
+
qL2 / 8 = 50
- 12
5 x12 x 0.5 5 x 24 x 0.5 5 x 6.25 x 0.5 20.208

0.5 ϕ= − − =−
24 + - 6EI 3EI 3EI EI
qL / 8 = 6.25
2
−20.208 − 16.875
ϕORTA = = 5.93.10−5
2.108 x 3.125.10 −3
ÖRNEK 2.22: Şekilde verilen sistemde δC=? [a] Virtüel [b] Mohr
10 kN
C B
2m
A 4 kN
5m 4m
Çözüm [a] Virtüel; Sistemin mesnet tepki kuvvetleri bulunarak moment alanı elde edilir.
10 kN 18.67
4.00
C B
18.67 +
4.67
4 kN
A
+ 26.67
Mesnet tepki kuvvetleri Dış yükler M alanı
5.33
Deplasman istenen C noktasına birim yükleme yapılarak moment alanı elde edilir.
1 2.22 2.22
2.22 2.22
+ + Birim M alanı
Birim M alanı
2.22 2.22
1
2.22 x 5x 26.676 2 x 2.22 x (26.67 + 18.67) 2.22 x 4x 18.67 254.826
δC = + + =
3EI 2EI 3EI EI
Çözüm [b] Mohr Sistemin mesnet tepki kuvvetleri bulunarak moment alanı elde edilir.
10 kN 18.67
C B
2m 18.67 +
A 4 kN
+ 26.67
5m 4m
Dış yükler M alanı
Elde edilen moment alanı eğilme rijitliğine (EI) bölünerek sisteme yük olarak yüklenir.
18.67
18.67 + [45.34]/EI
[45.34]/EI Alan
[26.67]/EI
18.67 [26.67]/EI 26.67
[18.67]/EI
+ [18.67]/EI
+ 26.67
C
Dış yükler M alanı
[73.20]/EI
73.20 x 5 5 x 26.67 1  5  254.826

MC = δC = − .  =
EI EI 2  3  EI
ÖRNEK 2.22: Şekilde verilen sistemde MI momenti ve δI düşey deplasmanın ve kuvvetin
ϕ] bulunması.
uygulandığı noktadaki dönüş açısının [ϕ
ÇÖZÜM: ∑ Fx = 0 Bx = 10 kN ∑ MA = 0 10 x 2 + 16 x B y = 0 B y = −1.25 kN
∑ MB = 0 10 x 2 − 16 x A y = 0 A y = 1.25 kN
M sol
I = 1.25 x 2 + 10 x 2 = 22.5kNm MIsağ = − 1.25 x14 + 10 x 4 = 22.5 kNm
Deplasman istenen noktaya [I] birim yükleme yapılarak moment alanı çizilir.
Sistemin dış yüklerden dolayı moment alanı çizilir.
1.75 x4.47 x (20 + 2 x 22.5) 6.32 x (1.75 (2 x 22.5 + 50) + 1(22.5 + 2 x 50))
δI = +
6EI 6EI
6.32 x (1(2 x 37.5 + 50) + 0.25 (37.5 + 2 x 50)) 4.47 x 37.5 x 0.25 570.74
+ + =
6EI 3EI EI
Kuvvetin uygulandığı noktadaki dönüş açısını bulmak için bu noktaya birim moment
nuygulanarak moment alanı çizilir. Bundan sonra bu moment alanı ile dış yükten dolayı elde
edilen yukarıdaki moment alanı çarpılarak söz konusu noktadaki dönüş açısı hesaplanır.
Bu iki moment alanı çarpılarak dönüş açısı bulunur.
2.4. KAFES SĐSTEMLERDE DEPLASMAN HESABI [VĐRTÜEL ĐŞ YÖNTEMĐ]
Kafes sistemlerde deplasman hesabı, eğilmeye maruz sistemlerde olduğu gibi,
1. Deplasman istenen nokta ve yönde kafes sisteme birim eksenel kuvvet uygulanarak
çubuk kuvvetleri bulunur [N1 ] .
2. Kafes sisteme uygulanan dış yüklerden dolayı çubuk kuvvetleri hesaplanır [N].
3. Yukarıda bulunan birim ve dış yüklemelerden bulunan değerler ile çubuk boyları çarpılır
[ LNN1 ]
4. 3. maddede bulunan değer çubuk eksenel rijitliğine bölünerek istenen nokta ve yöndeki
 [ L N N1 ] 
deplasman hesaplanır  fi =
 EA 
ÖRNEK 2.18: Şekilde verilen kafes kirişin orta noktasındaki (C) düşey deplasmanı virtüel iş
metoduyla bulunuz. (EA=240000 kN)
40 kN 20 kN
4 4
7 m 7
1 3 5 2.4 1 3 5 2.4m
A 2 6 A 2 6
C B 1 B
3.6m 3.6m 3.6m 3.6m
Dış yükleme durumu (N) Birim yükleme durumu (Ň)
Çözüm: Đlk önce dış yüklerden dolayı oluşan çubuk kuvvetleri [N] hesaplanır. Daha sonra
deplasman istenen noktaya birim yükleme yapılarak çubuk kuvvetleri [N1] hesaplanır.
Çubuk N N1 L (m) N1 NL
1 7
1 -43.75 -0.625 3.0 82.03 fC = ∑ NNL
EA Đ=1
2 26.25 0.375 3.6 35.44
3 -6.25 0.625 3.0 -11.72
262.12 kN.m
4 -22.50 -0.750 3.6 60.75 fC =
240000 kN
5 6.25 0.625 3.0 11.72
6 18.75 0.375 3.6 25.31
fC = 0.001092 m = 1.092mm
7 -31.25 -0.625 3.0 58.59
Toplam 262.12
o
ÖRNEK 2.19: :Şekilde verilen kafes kirişin 1,4 ve 7 nolu çubukları 30 C ısıtıldığında, orta
noktasındaki (C) düşey deplasmanı virtüel iş metoduyla bulunuz.
7
4 Çubuk α N1 L (m) N1 L fC = ∑ NLα t
Đ =1
7
1 3 5 2.4m 1 11.7 10-6 -0.625 3.0 -1.875
−6
2 6 4 11.7 10-6 -0.750 3.6 -2.700 fC = − 6.45 x11.710 x 30

A
f = −2.26mm
1 B 7 11.7 10-6 -0.625 3.0 -1.875 C
3.6m 3.6m
Toplam -6.450 Deplasman yukarı doğru (-)
Birim yükleme durumu (Ň)
ÖRNEK 2.20: Şekilde verilen kafes kirişin (C) noktasındaki

4
a. Düşey deplasmanı virtüel iş metoduyla bulunuz. (EA=2.10 t )
4
b. 1 çubuğu doğrultusundaki deplasmanı virtüel iş metoduyla bulunuz. (EA=2.10 t )
4 3 1
3m
4 3 1
60 kN 5 2 C 60 kN
5 2 C
6 8 6 7 8
3m
7 200 kN
200 kN
60 kN
B B
A 9 Mesnet tepki kuvvetleri
9
446 kN 660 kN
3m 6m
Önce mesnet reaksiyonları bulunur.
ΣFx = 0 dan Ax = 60 kN ∑MA =0 dan 3B y −60x3− 200x9=0 By =660kN

∑MB =0 dan 3A y −60x 3−200x6=0 A y = 460kN Deplasman istenen yönde birim yükleme
yapılarak çubuk kuvvetleri hesaplanır.
3m
4 3 1 4 3 1
5 5
2 C 1 2 C 1
6 8 6 7 8
3m
7
Birim yükleme
Mesnet tepki kuvvetleri
A B B
9 9
2 kN 3 kN
3m 6m
Birim yükleme hali için mesnet reaksiyonları bulunur ve çubuk kuvvetleri hesaplanır.
∑ MA = 0 dan 3B y −1x 9 = 0 B y = 3 kN
∑ MB = 0 dan 3 A y − 1x 6 = 0 A y = 2 kN ΣFx = 0 dan Ax = 0
Çubuk N N1 L (m) N1 N L
1 7
1 447.210 2.236 6.708 6707.74 fC = ∑ NN1 L
2 -340.000 -2.000 6.000 -4080.00 EA Đ=1
3 -600.000 3.625 3.000 -6525.00
13629.08 kNm
4 565.766 2.829 4.240 6786.34 fC =
5 -400.000 -2.000 3.000 2400.00 240000 kN
6 400.000 2.000 3.000 2400.00
fC = 0.0568m = 56.80mm
7 84.866 0.000 4.240 508.31
8 -660.000 -3.000 3.000 5940.00
9 0 -1.000 3.000 0
Toplam 13629.08
4 3 1
Birim yükleme durumu için önce mesnet reaksiyonları bulunur.

5 2 C
∑ M A = 0 dan 3 B y − 1x cos 26.6 x 3 − 1x sin 26.6 x 9 = 0 B y = 2.236 kN 1 kN
6 8
∑ MB = 0 dan 3 A y − 1x cos 26.6 x 3 − 1x sin 26.6 x 6 = 0 A y = 1.789 kN 7
Birim yükleme sonucu
0.894kN Mesnet tepki kuvvetleri
B
9
1.789 kN 2.236 kN
ΣFx = 0 dan Ax = 1 x cos 26.6= 0.894 kN
Çubuk N N1 L (m) N N1 L 1 7
fC = ∑ NNL
1 447.210 1.000 6.708 2999.88
EA Đ=1
2 -340.000 0.000 6.000 0 E = 200.106 kN / m A = 1.210−3 m2
3 -600.000 -1.342 3.000 2414.82
13332.04kN2 .m
4 565.766 1.265 4.240 3034.54 fC =
5 -400.000 -0.894 3.000 1073.23 200.106 kN / m1.210−3 m2
6 400.000 0.894 3.000 -1073.23
7 84.866 1.266 4.240 455.52 fC = 0.0556m = 55.60mm
8 -660.000 -2.236 3.000 4427.28
9 0 0 3.000 0
Toplam 13332.04 N1 :birim yükleme normal kuvvetleri
δx] ve düşey [δ
ÖRNEK: Kafesin C noktasının yatay [δ δy] deplasmanın bulunması [EA=80000 kN/m2].
D E
10 kN
6m
B C
A
6m 6m
Çözüm: Kafes sistemin dış yüklerden oluşan çubuk kuvvetleri hesaplanır.
No Dış Yüklemesi C noktasına →1 yükleme C noktasına ↑1 yükleme
E E E
10 kN D
D D
A C
B C B
B C A B C
A A
10 kN 1 1 1
10 kN 10 kN
Çubuk L (m) N [A] N1C Y [C] Nx N1C Y L[AxCxL] N1C X [B] Nx N1C X L[AxBxL]
AB 6 10 0 0 1 60
BC 6 0 1 0 1 0
AD 6 10 -1 -60 0 0
DB 8.485 -14.14 1.414 -169.65 0 0
DE 6 0 -1 0 0 0
EB 6 0 1 0 0 0
EC 8.485 0 -1.414 0 0 0
Σ -229.65 60
−229.65 60
δCY = δCx =
EA EA
−229.65 60
δCY = δCx =
80000 80000
δ CY = −0.00287m δ Cx = 0.00075m
C noktasına yatay ve düşey yönde yapılan birim yüklemeler yapılarak çubuk kuvvetleri aşağıda
şekiller üzerine yazılmıştır. Dış yüklerden oluşan çubuk kuvvetleri de benzer şekilde
bulunmuştur. Bulunan çubuk kuvvetleri birbirleriyle çarpılarak aranan deplasmanlar yukarıdaki
tabloda bulunmuştur.
δx] ve düşey [δ
ÖRNEK: Verilen kafes sistemde tepe noktasının yatay [δ δy] deplasmanın
bulunması [EA=50000 kN].
10 kN
30o
30o
2m 2m
Çözüm: Verilen yatay yükten dolayı çubuk kuvvetleri hesaplanır.
10 kN 1
Çubuk L [m] N [kN] N1X Nx N1X L
S1 2.31 8.66 0.866 17,324

S2 4.00 5.00 0.500 10,000
S2 S3 S3
S3 2.31 8.66 0.866 17,324 S2
S4 4.00 -15 -1.500 90,000 S4 S4
S5 2.31 8.66 0.866 17,324 o
30 30o
Σ 151.972 S1 S1
30o S5 S5
151.972 30o
δx =
50000
Yatay deplasman 2m 2m 2m 2m
8.66 kN 8.66 kN 0.866 kN
δ x = 0.00304 m 0.866 kN
Verilen dış yükleme Yatay birim yükleme
1
Çubuk L [m] N [kN] N1X Nx N1X L 10 kN
S1 2.31 8.66 0.500 10,002
S2 4.00 5.00 -0.866 -17,320
S3 2.31 8.66 0.500 10,002 S3 S3
S2 S2
S4 4.00 -15 -0.866 51,960
S4 S4
S5 2.31 8.66 0.500 10,002
Σ 64.646 30 o
30 o
S1 S1
64.646 o S5 S5
δx = 30 30o
50000
Düşey deplasman
2m dış yükleme
Verilen 2m 2m 2m
δ x = 0.0013 m 8.66 kN 8.66 kN 0.866 kN 0.866 kN
Düşey birim yükleme
A- HĐPERSTATĐK SĐSTEMLERĐN VĐRTÜEL ĐŞ YÖNTEMĐ ĐLE KESĐT TESĐRLERĐ
a. Mütemadi hiperstatik sistemlerde şekil değiştirme hesabı
Çözüme esas olan hiperstatik sistemin mesnetleri kaldırılarak izostatik hale getirilir. Bu izostatik
sistem çok değişik şekilde elde edilebilir. Bu izostatik sistemin dış yükler altında moment alanı
elde edilir. Sistemden kaldırılan mesnet tepki kuvvetleri yerine birim yüklemeler yapılarak
moment alanları elde edilir. Bu moment alanları ile dış yüklerden oluşan moment alanları
δ] hesaplanır.
çarpılarak kaldırılan mesnet noktalarındaki deplasmanlar [δ
ÖRNEK 2.11: Şekilde yüklemesi verilen birinci dereceden hiperstatik mütemadi kirişin (M)
moment alanını çiziniz [virtüel iş yöntemi ile].
q=4 kN/m
A C
B
m m
5 5
B mesnedi kaldırılınca tek açıklıklı kiriş olur. Bunun ortasındaki deplasman önceden biliniyor (δ).
B mesnedinden dolayı oluşan deplasman hesaplanarak toplamı sıfıra eşitlenerek By bulunur.
Yayılı yükten oluşan deplasman By mesnet tepkisinden oluşan deplasman

q=4 kN/m δB
By
δ
1 1
δ δ
5 qL4 5 4 x10 4 520.83 1 qL3 1 1x103 20.83By

δ= = = δ' = = =−
384 EI 384 EI EI 48 EI 48 EI EI
δ+δδ’=0 bağıntısından; 520.83 = By 20.83 By= 25 kN olarak bulunur ve buna göre V ve M

alanları aşağıdaki gibi elde edilir..
q=4 kN/m
A C
B
12.5
7.5
7.5
12.5
12.5=7.5x5-4x5x2.5
7.03=7.5x(7.5/4)x0.5 7.03
ÖRNEK 2.11: Şekilde verilen birinci dereceden hiperstatik sistemin (M) moment alanını,
aa. MA değerini bularak, q
A B
bb. By değerini bularak
L
çiziniz [virtüel iş yöntemi ile].
Çözüm aa: A mesnet momenti kaldırılınca sistem basit kiriş olur. MA mesnet momentinden
dolayı dönüş oluştuğu için A mesnedinde dış yüklerden MA mesnet momentinden dolayı oluşan
2 dönüş hesaplanır. Bu dönüşlerin toplamının sıfır edeceği ankastre mesnedin bir özelliğidir
Yayılı yükten oluşan dönüş MA mesnet momentinden oluşan dönüş

A q =0
ϕA 0lmalı yani A mesnedinde dış
ϕA + MA yüklerden oluşan dönüş ile MA
L mesnet momentinden oluşan
dönüş toplamı sıfır olmalı
A q MA
qL2/8
1 1
 Lik   L ⋅ (qL2 / 8) ⋅ 1  qL3   Lik   L ⋅ MA ⋅ 1  MA L  =0 dan M =  qL  bulunur

2
ϕA =   = −  = −  + ϕA =  = =  A  
 3EI   3EI   24EI   3EI   3EI   3EI   8 
q
qL2 q
A B
L 8 B
A
3qL L
8
5qL
8 q ⋅ L ⋅ L qL2 3qL
∑ MA = 0 − − L ⋅ By = 0 By =
2 8 8
qL2
8 q ⋅ L ⋅ L qL2 5qL
9qL2 ∑ MB = 0 − − + L ⋅ Ay = 0 Ay =
128
2 8 8
Çözüm bb: By mesnet tepkisi sistemden kaldırılırsa sistem konsol kiriş olur. By mesnet
tepkisinden dolayı B noktasındaki deplasman ile dış yüklerden B noktasında oluşan
deplasmanın mesnet şartından dolayı sıfır olur. Buna göre 2 deplasman hesaplanır.
Yayılı yükten oluşan deplasman By mesnet tepkisinden oluşan deplasman
q B BY =0
0lmalı yani A mesnedinde dış
δB + B yüklerden oluşan dönüş ile MA
L mesnet momentinden oluşan
L dönüş toplamı sıfır olmalı
qL2/2 BYL -
- Mdış
Mdış
L 1 L 1
Mbirim Mbirim
 Lik   L ⋅ (PL / 2) ⋅ L  PL  Lik   L ⋅ BYL ⋅ L  BYL

2 4 3
δB =  = δB =  = = =0 dan B =  3qL  bulunur
 = +   Y  8 
 4EI   4EI  8EI  3EI   3EI  3EI  
Yukarıda bulunan B mesnet tepkisinin aynısının bulunduğu görülmektedir.
ÖRNEK 2.11: Şekilde yüklemesi verilen hiperstatik sistemin moment alanını, A noktasındaki,
cc. ϕA=ϕϕA (q yükünden)+ϕϕA MA(mesnet momentinden)+ϕϕA MB(mesnet momentinden) bularak çiziniz.

q
A B
L
Çözüm cc: Sistem eksenel yük olmadığı için 2. dereceden hiperstatiktir olduğu için 2 adet
bilinmeyen bulmamız gerekir. Sistem simetrik olduğu için mesnet momentleri (MA= MB) eşittir.
Bilinmeyenler bu momentler seçilerek aşağıdaki tabloda bulunmuş ve moment alanı çizilmiştir.
Yayılı yükten oluşan dönüş MA mesnet momentinden oluşan dönüş MA mesnet momentinden oluşan dönüş
ϕA (q yükünden) ϕA MA(mesnet momentinden) ϕA MB(mesnet momentinden)
A q
MA
ϕA ϕB MB
ϕA +
+
L L
ϕ=ϕ
A masnedindeki dönüşϕ ϕq yükü+ϕ
ϕA mesnet momentinden+ϕ
ϕB mesnet momentinden=0 olmalı
A q MA MB
qL2/8
1 1 1
 Lik   L ⋅ (qL2 / 8) ⋅ 1  qL3 

ϕA =   = −  = −   Lik   L ⋅ MA ⋅ 1  MA L   Lik   L ⋅ MB ⋅ 1  MBL 
 3EI   3EI   24EI  + ϕA =  = =  + ϕA =  = = 
 3EI   3EI   3EI   6EI   6EI   6EI 
 qL3   MAL   (M = MA )L   qL2 

MB = MA olduğundan ϕA = −  +  + B  = 0 ise MA = MB =  
 24EI   3EI  A mesnet M'den  6EI B mesnet M'den  12 
qL2 q q
qL2
12 B A B
A 12
L L
qL
2
q ⋅ L ⋅ L qL2 qL2 qL qL qL
∑ MA = 0 − + − L ⋅ By = 0 By = Ay =
2 12 12 2 2 2
qL2 qL L 1 qL2 qL2

maxMaç = − =
12 2 2 2 24 12
qL2
24
ÖRNEK 2.11: Şekilde yüklemesi verilen birinci dereceden hiperstatik mütemadi kirişin (M)
moment alanını çiziniz [virtüel iş yöntemi ile].
q=20 kN/m
A C
B
6m 6m
Çözüm: Sistemin önce hangi mesnedinin kaldırılarak izostatik hale getirilmesine karar verilir. Bu
sistem için C mesnedi kaldırılmıştır.
q=20 kN/m
A
B Cy=1
m m
6 6
q=20 kN/m
A B
+
2
qL /8=90
6 δdış yüklerden C de oluşan
- 1
A
B
δC mesnet tepkisinden C de oluşan
A
B + Cy
6Cy
6 x 90 x 6 1080
Dış yük olan momentten dolayı C’de oluşan deplasman δ = − =−
3EI EI
 6Cy x 6 x 6  144C y
Cy mesnet tepkisinden dolayı C’de oluşan deplasman δC = −2  =−
 3EI  EI
C mesnedindeki deplasmanın sıfır olması şartından
1080 144C y
δ + δC = 0 − − =0 C y = −7.5kN [C y 'nin yönü ters alınmış]
EI EI
q=20 kN/m
A C
B
67.5
7.5
52.5
7.5
45=7.5x6
-
+
68.9=52.52/(2x20)
ÖRNEK 2.3: Hiperstatik kirişin By mesnet tepkisini virtüel iş yöntemiyle bularak moment alanını çiziniz.
10 kNm
A B
6m 2m
Çözüm 1: Sistem önce izostatik hale getirilerek sistemden kaldırılan etkiler izostatik sisteme yüklenerek
şekil değiştirmelerin sınır şartları yazılır. Burada B mesnedi kaldırılmış ve bu mesnetteki deplasmanın sıfır
olma şartı kullanılarak çözüm yapılmıştır.
Esas sistem Mdış yük Mbirim yük

10 kNm
- 6
- 1
10 kNm
6m
6 x10 x 6 180
Dış yük olan momentten dolayı B’de oluşan deplasman δB = =
2EI EI
6
- 1
BY 6BY BY
6By x 6 x 6 72By
By mesnet tepkisinden dolayı B’de oluşan deplasman δBy = − =−
3EI EI
180 72B y 180
B mesnedindeki deplasmanın sıfır olması şartından: δB + δBy =0 − = 0 By = = 2.5 kN
EI EI 72
- 10
+
5 By=2.5
Ay=2.5
Çözüm 2: Burada A mesnedindeki dönüş açısının sıfır olma şartı kullanılarak çözüm yapılmıştır.
10 kNm 10 kNm 10 kNm
A B
6m 2m 6m 6m
10 kNm
- 1 -
10 kNm
6m 6m
6m
6 x 10 x 1 10
Dış yük olan momentten dolayı A de oluşan dönüş açısı ϕA = =
6EI EI
MA - MA
1 -
6m
6m 6m
MA x 6 x 1 2MA
MA mesnet tepkisinden dolayı A da oluşan dönüş açısı ϕA = =
3EI EI
10 2MA
A mesnedindeki dönüş açısının sıfır olması şartından ϕ A = ϕ A = = MA = 5 kNm
EI EI - 10
+
5
Uygulama: Hiperstatik kirişin çözümü.

P
A B C D
HĐPERSTATĐK SĐSTEM
P P
A D A B
Đzostatik esas sistem

P P
A δB δCC D A B δC
δD
Dış yüklerden dolayı izostatik esas sistemde B ve C mesnetlerinde oluşan Dış yüklerden dolayı izostatik esas sistemde C ve D mesnetlerinde
deplasman oluşan deplasman
δBB δCB δCD

A D δCC
BY
B
A CY
B mesnet tepkisinden dolayı izostatik esas sistemde B ve C mesnetlerinde C mesnet tepkisinden dolayı izostatik esas sistemde C ve D
oluşan deplasman mesnetlerinde oluşan deplasman
δBC δCC
A D δDD
CY δDC
B
A DY
C mesnet tepkisinden dolayı izostatik esas sistemde B ve C mesnetlerinde D mesnet tepkisinden dolayı izostatik esas sistemde C ve D
oluşan deplasman mesnetlerinde oluşan deplasman
Daha sonra kaldırılan mesnet tepki kuvvetleri başta kabul edilen izostatik sisteme uygulanarak
δBB, δCC] hesaplanır. Ayrıca bu mesnet
bu mesnet tepki kuvvetinden dolayı oluşan deplasman [δ
δBC, δCB] hesaplanır.
tepki kuvvetlerinden dolayı diğer mesnetlerde oluşan deplasmanlarda [δ
Yani mesnet tepki kuvvetlerinin birbirinde oluşturduğu deplasmanlar. Sonuç olarak kaldırılan
mesnet etkisine göre bir denge yazılır. Burada mesnet tepki kuvvetleri yazıldığı için mesnetlerde
oluşan deplasmanların toplamının,
δB + δBC + δBB = 0
δC + δCB + δCC = 0
olduğu elde edilir. Bu denklem sisteminin çözümünden mesnet tepki kuvvetleri hesaplanır.
Mesnet tepki kuvvetleri hesaplandıktan sonra sistemin kesme
ÖRNEK: Şekilde verilen hiperstatik mütemadi çıkmalı kirişin B ve C mesnet tepki kuvvetlerini
bilinmeyen seçerek moment alanının elde edilmesi.
P q
A B C D
2m 2m 4m 4m 1.5m
Çözüm: Sistemde B ve C mesnetleri kaldırılarak aşağıdaki izostatik basit kiriş elde edilir.
P q
Bu izostatik kirişin mesnet tepki kuvvetleri
D
bulunarak dış yüklerden oluşan moment bulunur.

P q
D
5P + 4q P + 20q
6 6
Dış yük Mo alanı
5P + 4q qL2
3 4P + 8q = 2q
8
3 2P + 16q
3
Sistemin geneli dikkate alındığında B ve C mesnetlerinde düşey deplasmanlar [δB=0 δC=0] sıfır
olur. Bu mesnetlerin bulunduğu noktalarda dış yüklerden dolayı oluşan deplasmanlar aşağıdaki
şekilde hesaplanır. Önce B mesnet noktasındaki deplasman [δB] hesaplanır.
2.68
1.34 1.34 Dış yük Mo alanı
A D
1
0.67 0.33 5P + 4q qL2
3 4P + 8q = 2q
8
3 2P + 16q
3
 2  5P + 4q  2.68 1.34 2 x 2.68  

 −  2 x 1.3 4   + 3 [5P + 4q ] + 3 [ 4P + 8q ] + [ 4P + 8q] 
 6   3  3  
 
 
1 4  4P + 8q  2.68 1.34  2P + 16q  
δB = − 2 x 2.68   + 3 [ 2P + 16q ] + 3 [ 4P + 8q ] + 2 x 1 .34   
EI  6  3   3  
 
 
 4 x 1.34  2P + 16q  4 x 2q x 1.3 4 2 x 1.34  5P + 4q  
− 3 
 3 −
 3
−
3 
 3 
 
 
 50.92P + 160.80q  1
δB = −  = [ − 16.9 7P − 53.60 q]
 3 EI  EI
C mesnedindeki deplasman ise aşağıdaki şekilde hesaplanır.

2.68
1.34
0.67
A D
1
0.33 0.67
Dış yük Mo alanı
5P + 4q qL2
3 4P + 8q = 2q
8
3 2P + 16q
3
   5P + 4q  0.67 2.68  
 2 x 0.67 x   3 [ 2P + 16q] + 3 [5P + 4q] 
  6  
 − 2 x 0.67  5P + 4q  6  

1  6  − 6  
  1
3  
δC =   +2 x 2.68 x  2P + 16q    = [−13.85P − 64.32q]
EI       EI
   3   
 4 x 2.68  2P + 16q  4 x 2.68 x 2q 
 −  − 
 3  3  3 
B mesnet tepki kuvveti By olarak uygulandığında B mesnet noktasında oluşan deplasman [δBB]
aşağıdaki şekilde hesaplanır.
2.68By 2.68
A D A D
By 1
0.67By 0.33By 0.67 0.33
2.68 x 2.68B y x [ 4 + 8 ]
δ BB = = 28.73B y Benzer şekilde C mesnedi için [δCC] hesap yapılır.
3EI
2.68Cy 2.68
A D A D
Cy 1
0.33Cy 0.67Cy 0.33 0.67
2.68 x 2.68C y x [ 4 + 8 ]
δ CC = = 28.73 C y
3EI
B mesnet tepki kuvvetinden dolayı C mesnedinde oluşan deplasman [δBC] aşağıdaki gibi
hesaplanır.
2.68By 2.68
A D A D
By 1
0.67By 0.33 0.67
0.33By
1.34 x 0.67x 4 2[2 x1.34 x 0.67 + 2 x 2.68 x1.34 + 1.34 X1.34 + 2.68 X 0.67] 
 + +
3EI 6EI 25.14
δ BC = δ CB =  =
 4[2 x1.34 x 2.68 + 2 x 2.68 x1.34 + 1.34 X1.34 + 2.68 x 2.68] + 1.34 x 2.68x 4  EI
 6EI 3EI 
2.68 2.68 Cy
A D A D
1 Cy
0.67By 0.33 0.67
0.33By
Betti teoremi gereği δBC=25.14By δCB=25.14C
δBB + δBC = δB 28.73By + 25.14C y = 16.97P + 53.60q

By = 0.720P − 0.399q
SONUÇ
Cy = −0.148P + 0.588q
δBC + δ CC = δ C 25.14By + 28.73C y = 13.85P + 64.32q
Mütemadi kirişin mesnet tepki kuvvetleri aşağıdaki şekilde bulunur.
P q
A B C D
2m 2m 4m 4m 1.5m
0.403P 0.720P −0.148P 0.025P
0.070q −0.399q 2.588q 1.741q
P ve q’ya değerler verilerek moment ve kesme kuvvet diyagramları elde edilir.

b. Hiperstatik çerçeve sistemlerde şekil değiştirme hesabı
ÖRNEK: Şekilde verilen hiperstatik çerçevenin

a. Kirişin orta [C-D] noktasındaki deplasmanın
b. C noktasının dönüş açısının hesaplanması.
6
10 kN C 4I D 10 kN
6 B mesnedi
kaldırıldığında
2I dış yüklerden
3I 4m
oluşan M
A B
By 40
m
1 By
6
40 x 6 x 4 240
B mesnedinde dış yükten oluşan deplasman δB = − =−
2[2EI] EI
6By 6
6By 6
B mesnet
tepkisi By
olarak
alınır
By 1
6B y x 6 x 6 6By x 6 x 4 90B y
B mesnedinde By tepkisinden dolayı oluşan deplasman δBy = + =
3[4EI] [2EI] EI
B mesnedinin özelliği gereği düşey deplasman sıfır olmalı.

16.02
90By 240
δB + δBy = 0 − =0 By = 2.67kN bulunur. M alanı
EI EI
23.98
Bu tepki kuvveti kullanılarak sistemin moment alanı çizilir. 2.67
2.67
VEYA A mesnedindeki MA mesnet momenti bilinmeyen seçilerek aşağıdaki şekilde sistemin M

alanı çizilebilir.
MA 1
MA 1
MA
MA/6 1/6 1/6

MA/6
M A x 1x 4 M A x 1x 6 5M A
A mesnedinde MA tepkisinden dolayı oluşan dönüş ϕ MA = + =
[2EI] 3[ 4EI] 2EI
40
10 kN
40 1
6.67 6.67 1/6 1/6
40 x 1x 4 40 x 1x 6 60
A mesnedinde dış yükten oluşan dönüş φ A = + =
2[2EI] 3[4EI] EI
16.02
A mesnedinin özelliği gereği DÖNÜŞ sıfır olmalı.

M alanı
5MA 60
φ A + φMA = 0 + =0 MA = −24kNm 23.98
2EI EI 2.67
2.67
NOT: Başlangıçta bilinmeyen hangi kesit tesiri seçilirse sonuçta o kesit tesirinin kendisi bulunur.
Birinci çözümde bulunan A mesnedi momenti ile aynı sonuç bulunmuştur. Sonucun eksi olması
dönüş yönünün ters olduğunu gösterir.
NOT-NOT-NOT: Sonuç moment alanı ile hiperstatik bilinmeyen seçilen birim moment alanı ile
çarpımı sıfırdır.
M sonuç Mbirim Msonuç Mbirim 23.98 x 6 x 4 6 x16.02 x 6 16.02 x 6 x 4

=0 = − − =0
EI EI 2[2EI] 3[4EI] 2[2EI]
M sonuç Mbirim 23.98 x 6 x 2.4 6 x 16.02 x 6 16.02 x 6 x 1.6

= − − =0
EI 2[2EI] 3[ 4EI] 2[2EI]
6
16.02 16.02
1
6
M alanı M alanı
1
23.98 23.98
2.67 1 2.67 1/6 1/6
2.67 2.67
Msonuç Mbirim 23.98 x1x 4 1x16.02 x 6 16.02 x1x 4

VEYA = − − =0
EI 2[2EI] 3[4EI] 2[2EI]
23.98 x 3 x 4 3 x16.02 x 4 3 x 3 x [8.01 + 2 x16.02] 8.86

δORTA = − − =
2[2EI] 2[2EI] 6[4EI] EI
1
1
3
16.02 16.02
1.50
M alanı M alanı
23.98 23.98
2.67 2.67
3 2.67 0.50
2.67 1.00 0.50
1.5 x 8.01x 3 3 x 1.5 x [2 x 8.01 + 16.02 ] 9.01

δ ORTA = + =
3[ 4EI] 6[ 4EI] EI
SONUÇ: Hiperstatik bir sistemde şekil değiştirmeleri bulmak için sistemin önce moment alanı
δ=?] için
çizilir [Msonuç] ve sonra şekil değiştirmesi istenen noktaya birim yükleme [deplasman [δ
ϕ=?] için M=1 yüklemeleri yapılır] yapılarak moment alanı [Mbirim] çizilerek
P=1 ve dönüş açısı [ϕ
iki moment alanı çarpılarak δ ϕ =[Msonuç][Mbirim] istenilen şekil değiştirme bulunur.
c. C noktasının dönüş açısının hesabı
1 1 Mc 1
10 kN
B mesnedi
C kaldırıldığında C C
noktasına dış yüklerden noktasına noktasına
yapılan oluşan M yapılan M yapılan
birim moment birim
moment moment
40
40 x 1x 4 40
C noktasında dış yükten oluşan dönüş açısı ϕ C = − =−
2[2EI] EI
M C x 1x 4 M C x 1x 6 5M C
C noktasında oluşan dönüş açısı ϕ C = + =
[2EI] 3[ 4EI] 2EI
5M C 40
Toplam dönüş açısı = M c = 16
2EI EI
AÇI metodu ile çözüm aşağıdaki şekilde yapılır. 10 kN C 4I D 10 kN C k=1.33 D
2I k=1
3I 4m k=1.125 4m
A B A B
m
6m 6
3 x1
2[1 + 1.333]ϕC + 1.333ϕD − δ=0 4.666ϕC + 1.333ϕD − 0.75δ = 0
4
2 x1.125
2[1.125 + 1.333]ϕD + 1.333ϕC − δ=0 4.916ϕD + 1.333ϕC − 0.563δ = 0
4
 6 x1 2 x1.125 
[ −3ϕC / 4] + [−2x1.125ϕD / 4] + δ  +  = 0 − 0.750ϕC − 0.563ϕD + 0.516δ = 10
 42 42 
ϕ C = 3.76 ϕ D = 2.09 δ = 27.13
o o
Örnek: Şekilde verilen sistem içeride 5 C ve dışarıda 35 C bir ısıya maruzdur. Bu sıcaklık
değişiminden dolayı oluşan moment alanının elde edilmesi.[∆t=30oC α=10-5 kesit 30x60 cm E=2.106 t/m2]
2m
3 3
3m
A B
1
3m 3m
Çözüm: Sistem birinci dereceden hiperstatiktir. Bx yatay mesnet tepkisi hiperstatik bilinmeyen
seçilmiştir. Farklı sıcaklık değişiminden dolayı oluşan moment değeri,
Mαt
1δ =
∫ d
dl bağıntısıyla hesaplanır. [Buradaki M değeri birim moment değeridir]
M α ∆t 10 −5 30  3 x 3 3.61 x [3 + 5 ] 
δ 1t =
∫ d
dL =
0.60 ∫ M dL = 0.005 2
 2
+
∫
2  = 0.24

Bx yatay mesnet tepkisinden dolayı oluşan deplasmanın sıfır olduğu bilindiğine birim yükleme
moment değerleri ile Bx moment değerleri çarpılarak B mesnedindeki olması gereken
deplasman aşağıdaki şekilde hesaplanır.
2 3 x 3 x3 3.61 x [2 x 3 x 3 + 2 x 5 x 5 + 5 x 3 + 3 x 5 ]  135.92B x
δ 1B = B x 
 EI ∫ 3
+
6 =
 EI
95.35
5 Bx
3 Bx 3Bx 57.21 57.21
Bx 19.07
19.07
135.92B x 135.92Bx
δ1t + δ1B = 0 0.24 + =0 0.24 + =0 B x = −19.07
EI 2.10 [0.3x0.63 / 12]
6
c. Hiperstatik kafes sistemlerde şekil değiştirme hesabı
ÖRNEK: Verilen kafes sistemde çubuk kuvvetlerinin virtüel iş yöntemiyle bulunması.

D E D E
10 kN
AE
6m
B C B C
A A
Cy
6m 6m
Çözüm: Kafes sistem hem içten hem de dıştan olmak üzere 2. dereceden hiperstatik olduğu
için sistem önce izostatik hale getirilir. Sistem C mesnedin düşey tepkisi ve AE çubuk kuvveti
kaldırılarak izostatik hale getirilir.
No Dış Yüklemesi
10 kN E
D
A B C
10 kN
10 kN 10 kN
Şimdi izostatik sistemde AE çubuk kuvveti ve birim yüklemesi ve Cy mesnet tepkisi ve birim
yüklemeleri yapılarak çubuk kuvvetleri aşağıdaki tabloda bulunmuştur.
2 2
Çubuk L (m) N N1C N1C L N1AE N1AE L N1C N1AE L N1AE N1C L N N1C L N N1AE L
AB 6 10 0 0 -0.707 3 0 0 0 -42.42
BC 6 0 1 6 0 0 0 0 0 0
AD 6 10 -1 6 -0.707 3 4.242 4.242 -60 -42.42
DB 8.485 -14.14 1.414 16.97 1 8.485 12.00 12.00 -169.65 -119.98
DE 6 0 -1 6 -0.707 3 4.242 4.242 0 0
EB 6 0 1 6 -0.707 3 -4.242 -4.242 0 0
EC 8.485 0 -1.414 16.97 0 0 0 0 0 0
Σ 57.94Cy 20.485AE 16.242 Cy 16.242 AE -229.65 -204.82
E E D -1 E
D D
-0.707
AE 1
0 -1.414 1
-0.707 -1.414
-0.707 -1
A B D
1
B C B C 0 B 1 C
-0.707 0 A
A A
Cy 1
D E D E
-0.707AE -1 Cy
AE -1.414 Cy
-0.707AE
-1.414 Cy 1 Cy
-0.707AE
1AE C 0 -1 Cy E
B 0 C
A
0 B 1 Cy C
A
-0.707AE CY
Bu bilinmeyen [AE, Cy] yönlerindeki birim yüklemeler bu bilinmeyenlerden dolayı o noktalardaki

2 2
deplasmanların sıfır olmalarına [ N1C L ve N1AE L] karşılık gelmektedir. Burada bilinmeyenlerin
2 2
yüklemeleri de 1 kabul edilerek N1C ve N1AE alındı.
N1C N1AE L:Cy mesnet tepkisinden AE çubuğunda oluşan deplasman N N1C L: Dış yükten dolayı C mesnedinde oluşan deplasman
N1AE N1C L: AE çubuğundan dolayı C y mesnedinde oluşan oluşan deplasman N N1AE L: Dış yükten dolayı AE çubuğunda oluşan deplasman
AE çubuk kuvvetinden dolayı [FAE] çubuklarda oluşan çubuk kuvvetleri ve bu AE çubuğundaki

deplasman hesaplanır. Sonra,
1. Dış yüklerden dolayı C noktasında düşey ve AE çubuk boyunca oluşan

δC0 ve δAE0]
deplasmanlar hesaplanır [δ
2. C mesnet tepkisinden dolayı C noktasında düşey ve AE çubuk boyunca oluşan
δCC ve δCEA]
deplasmanlar hesaplanır [δ
3. AE çubuk kuvvetinden dolayı [FAE] C noktasında düşey ve AE çubuk boyunca
δAEAE ve δAEC]
oluşan deplasmanlar hesaplanır [δ
C mesnedinde δ C + δ CAE + δ CC = 0 20.485AE+16.242Cy=204.82 Cy=1.49 Kn

AE çubuğunda δ AE + δ AEC + δ AEAE = 0 16.242AE+57.93Cy=229.65 AE=8.82 kN
Bağıntılarından Cy mesnet tepkisi ve AE çubuk kuvveti bulunur. Bulunan bu değerlerle bu etkilerden dolayı oluşan
çubuk kuvvetleri çarpılarak sistemin çubuk kuvvetleri hesaplanır.
Çubuk N Cy N1C AE N1AE Çubuk kuvveti=N+ Cy N1C + AE N1AE

AB 10 + 0 + -0.707 x [8.82] = 3.76 kN
BC 0 + 1 x [1.49] + 0 = 1.49 kN
AD 10 + -1 x [1.49] + -0.707 x [8.82] = 2.27 kN
DB -14.14 + 1.414 x [1.49] + 1 x [8.82] = -3.21 kN
DE 0 + -1 x [1.49] + -0.707 x [8.82] = -7.73 kN
EB 0 + 1 x [1.49] + -0.707 x [8.82] = -4.75 kN
EC 0 + -1.414 x [1.49] + 0 = -2.11 kN
AE 0 + 0 + 8.82 = 8.82 kN
BÖLÜM 3
3.1. MOHR METODU
ρ) aşağıdaki şekilde elde edilmiştir.

Dış yükler altında eğilmeye maruz bir elemanda eğrilik (1/ρ
dl 1 dϕ ∆dl u dϕ u
dϕ = = ε= = =
ρ ρ dl dl dl ρ
ρ ϕ
dϕ
1 M
=
t.e ρ EI
M
M Kiriş u
dilimi
dϕ
dL ∆dlL
u E EI EI dϕ
M = ∫ (σ dA)u = ∫ E udA = ∫ u2 dA = =
ρ ρ ρ dl
Mohr metodu ile bir noktadaki deplasman ve dönüş açılarının bulunması “dış yüklere maruz bir
elemanın eğilmeden dolayı oluşan eğriliğin yük olarak alınması sonucu oluşan kesme kuvveti o
noktadaki dönüş açısı, moment ise o noktadaki deplasman” ilkesine dayanmaktadır. Yani dış
yüklere maruz bir sistemin herhangi bir noktadaki deplasman aranıyor ise sistemin ilk önce dış
yüklerden oluşan moment alanı daha sonra eğriliğin yük kabul edilmesi sonucu oluşan moment
alanı çizilir ve o noktadaki son moment değeri deplasmanı verir. Ancak, başlangıçta momentin
ve kesme kuvvetinin sıfır olduğu çubuk ucunda, eğrilik yükü dönüş açısının ve deplasmanın sıfır
olduğu bir sisteme (eşdeğer sistem) yüklenmelidir.
P
Verilen sistem Eşdeğer sistem
a b
a b
Pa M alanının eşdeğer sisteme yük Pa/EI

-
Verilen sistemin M alanı olarak yüklenmesi
a b a b
B noktasındaki dönüş açısı ve deplasmanın bulunması isteniyor ise bu noktadaki şekil

değiştirmeleri sıfır yapan bir mesnet seçilir. Bu şartlar ancak B noktasının ankastre bir mesnet
olmasıyla sağlanır. Eşdeğer sisteminde izostatik olması koşulu ile A noktası ise serbest uç olur.
Bu yönteme MOHR veya MOMENT ALANI metodu denir. Dış yüklerden dolayı eğilmeye
uğrayan elemanın boy değişimi küçük olasından dolayı eğriliğin yük olarak alınmasında da
sistemin ilk boyu yani şekil değiştirmemiş boyu kullanılır. Aşağıdaki sistemlerde mohr metoduyla
deplasman ve dönüş açılarının bulunması geniş olarak açıklanmaktadır.
d2 y M
Momentin 2 defa int egrali elastik eğriyi verir y " = =−
dx 2 EI
d2M dy
Yükün (q) 2 defa int egrali momenti verir = −q = tan ϕküçük olduğundan ≡ ϕ
dx 2 dx
dM
Kesme kuvvetinin 1 defa int egrali momenti verir =V
dx
q
P Q
EI
Verilen sistem EI
2EI
Verilen yüklerden oluşan M

1o 1o alanı
M o MP 1
o
MQ
2
M/EI MP/EI MQ/EI
Verilen yüklerden oluşan M MP/2EI
alanının eşdeğer sisteme yük
olarak yüklenmesi YANĐ
ELASTĐK YÜK
Eşdeğer sistemin kesme alanı

ϕ]
[ϕ
Eşdeğer sistemin moment alanı

3o 3o [elastik eğri δ] 3o 3o
4o
Bir izostatik sistemin mohr metoduyla çözümde izlenen yol;
1. Verilen dış yükler altında sistemin moment alanı çizilir.

2. Eşdeğer esas sistem belirlenir.
3. Dış yüklerden dolayı oluşan moment değerleri çubuk elemanların eğilme rijitliği olan EI ya
bölünerek eşdeğer esas sisteme yük olarak yüklenir.
4. Bu yükleme sonucu eşdeğer sistemin moment alanı elastik eğriyi
5. Kesme kuvvet diyagramı ise dönüş açılarını verir.
6. Eğer bir noktadaki deplasman isteniyor ise o noktaya göre (q=M/EI) moment alınır.
7. Eğer bir noktadaki dönüş açısı isteniyor ise o noktadaki kesme kuvveti (q=M/EI) dönüş
açısını verir.
Kenar Mesnet Orta Mesnet
ESAS SĐSTEM
EŞDEĞERSĐSTEM
Örnek 3.1: Şekilde verilen kirişlerin eşdeğer sistemlerinin belirlenmesi
Esas sistem
Eşdeğer sistem
Esas sistem
2m 3m 2m 5m 5m 4m 4m
Eşdeğer sistem
2m 3m 2m 5m 5m 4m 4m
Örnek: Şekilde verilen basit kirişlerin mesnet dönmelerini ve orta noktalarının deplasmanlarının
bulunması
P
A corta B A corta B
Çözüm;
1. Verilen kirişlerin dış yüklerden dolayı oluşan moment alanları çizilir,
2. Bu moment alanları basit kirişlere EI’ya bölünerek yük olarak yüklenir,
3. Bu moment yüklerinin KESME kuvvet diyagramı DÖNÜŞ eğrisini verir,
4. Bu moment yüklerinin MOMENT diyagramı ELASTĐK EĞRĐYĐ verir,
Bu işlemler aşağıda sırayla yapılmıştır.
q P
A c B A corta B
qL2
PL
8
3 2 4
4
qL L qL  2 L   3 L  5qL
MC = δC = − =
qL2 24EI 2 8EI  3 2   8 2  384EI
PL
8EI
4EI
c
qL3 qL3 c
A y = ϕA = B y = ϕB = PL2 PL2
24EI 24EI A y = ϕA = B y = ϕB =
16EI 16EI
ϕA δC
PL2 L PL  L  1  1 L  PL3 ϕA δC
MC = δC = − =
16EI 2 4EI  2  2  3 2  48EI
Örnek 3.7: Şekildeki kirişte B ucundaki çökmenin belirlenmesi.(Mohr yöntemi EI=sabit)

4 kN
A B
m 4m 2m
4 kN
A δB
Elastik eğri
m
16 4 kN
A B
m 4m 2m
Moment alanı
16/EI
A B
m 4m 2m
Eşdeğer sistem ve yükleme
16 x 4 x 0.5 x (2 + 4 x2 / 3) 149.33 kN
MB = δ B = =
EI EI
Örnek 3.2: Şekilde verilen kirişde δa=? ϕa=?
10 kN
A a B
m m
2 8
Çözüm: Sistemin önce verilen yük altında M alanı çizilir.
10 kN
8 kN m m
2 8 2 kN
10 kN
16 kNm
Moment alanı
Çizilen moment alan değeri EI eğilme rijitliğine bölünerek eşdeğer sisteme aşağıdaki şekilde
yük olarak yüklenir.
16/EI
8/3
48/EI 2/3 32/EI
Bu sistemde kesme kuvvet değerleri dönüş açılarını moment değerleri ise deplasmanı verdiği
için a noktasındaki kesme kuvveti ve moment değerleri bulunur.
16 1 2 ⋅ 2 16 1  1⋅ 8  32
∑ MA = 0 2⋅ + 8⋅ + 2  − 10By = 0 B y = = ϕB
EI 2 3 EI 2  3  EI
16 1 2 ⋅ 8 16 1  1⋅ 2  48
∑ MB = 0 8⋅ + 2⋅ + 8  − 10A y = 0 A y = = ϕA
EI 2 3 EI 2  3  EI
48 16 32
a noktasındaki kesme kuvveti ϕa = − ⋅ 2 ⋅ 1/ 2 =
EI EI EI
48 16 85.33
a noktasındaki moment (soldan) δa = ⋅2 − ⋅ 2 ⋅ 1/ 2 ⋅ (2 / 3) = rad.
EI Ay EI EI
32 16 85.33
a noktasındaki moment (sağdan) δa = ⋅8 − ⋅ 8 ⋅ 1/ 2 ⋅ (8 / 3) = rad.
EIBy EI EI
VEYA
16/EI
M
alanı
EI
2/3 8/3
[10+2]/3=4 toplamın
ϕA M
δa alanının M alanı
2ϕA EI
δAa
ϕa
m
2 ϕaA
1 1 1 2
16 ⋅ 2 ⋅ ⋅ (8 + 2 ⋅ ) 16 ⋅ 8 ⋅ ⋅ (8 ⋅ )
2 3 2 3 480
δAB δ AB = + =
EIB noktasına göre moment EIB noktasına göre moment EI
δAB 480 48
ϕA = = =
L 10EI EI
m
10 1 1
16 ⋅ 2 ⋅ ⋅ 2 ⋅
2 3 10.67
δ Aa = =
EI EI
16 16 48 16 32
ϕ Aa = x 2 x 0.5 = kNm2 ϕa = ϕ A − ϕ Aa = − =
EI EI EI EI EI
48 10.67 85.33
δa = ϕA ⋅ 2 − δ Aa = ⋅2 − =
EI EI EI
Uygulama: Şekilde verilen konsol kirişte, ϕk=? Ve δk=?
y
y
q
q
M=qb[a+b/2] k x
k
i
x
i δmax
a b
a b θmaxx
L
L
y q
k
i a b
L
qL2/2 -
qL3/6EI
y q 2
qL /2EI - 3L/4
k
i a b y
q
L
k
i
a b
L
2 +
qa /2
+
qa2/2EI
b+3a/4
qa3/6EI
qL3 qa3 qL3 q(l − b)3

k noktasındaki dönüş açısı ϕk = − = −
6EI 6EI 6EI 6EI
qL3 3L qa3  3a  qL4 qa3  3a 

k noktasındaki deplasman δk = − b + = − b+
6EI 4 6EI  4  8EI 6EI  4 
Uygulama: ϕA=? δc=? ϕc=?

A c B
2m 6m 3m
Çözüm: Verilen sistemin moment alanı çizilir. Yanda çizilen moment alanı geometrik şekil
olarak tam bilinmeyen bir şekil olmasından dolayı süperpozisyon prensibini uygulanır.
10 kN/m
A c B A B
2m 6m 4m 2m 6m 4m
35 25 35 25
10 kN/m
θA δc Elastik eğri
δAc
θc δAB
500/EI
θAc
-
10 kN/m
70/EI
+ 80/EI 100/EI
Moment alanı 131.25/EI
35 + 420/EI
-500/EI+80/EI+420/EI=Üçünün toplamından
δAB deplasmanı, çizilen moment alanlarının B noktasına göre momentleri olup aşağıdaki şekilde hesaplanır.
1  500 ⋅ 10 10 80 ⋅ 4 4 420 ⋅ 12 12  6020 6020 1505

δ AB = − ⋅ + ⋅ + ⋅ = θA = =
EI  3 4 3 4 2 3 EI 12BOY EI 3EI
70 ⋅ 2 ⋅ 1/ 2 70 1505 70 1295
θ Ac = = θc = θA − θAc = − = rad.
EI EI 3EI EI 3EI
70 ⋅ 2 ⋅ 1/ 2 ⋅ (2 / 3) 140 1505 140 2870

δ Ac = = δc = 2θAorantıdan − δ Ac = 2 − =
EI 3EI 3EI 3EI 3EI
Örnek 3.4: Şekilde verilen kirişin
a. A-B açıklığında deplasmanın maksimum olduğu yeri ve değerinin

b. C noktasındaki deplasmanı
c. C noktasındaki dönüş açısının bulunması (Mohr),
10 kN
o
30
2EI EI 4EI B C
A m m m m
2 4 2 4
Verilen yükleme altında sistemin şekil değiştirmesi, moment alanı ve eşdeğer sistemi aşağıdaki
gibidir.
5 15 20
5
8.66 5
8.66
δaçıklık δC 2EI EI 4EI B C
ϕB Eşdeğer sistem
Sistemin şekil değiştirmesi Moment alanı
Dış yüklerden dolayı oluşan moment değerleri çubuk elemanların eğilme rijitliği olan EI ya
bölünerek eşdeğer esas sisteme yük olarak yüklenir ve gerber sistem çözülür.
20/EI
15/EI 15/EI
5/EI 5/EI 5/EI
2.5/EI 5/EI 2.5/EI
3.75/EI 3.75/EI
29.792
21.458 By =
Ay = EI
EI
2+X
21.458/EI 18.958/EI
X 15/EI
5/EI 5/EI
2o 2.5/EI
29.792 3.75/EI
By =
21.458 EI 29.792
Ay = 21.458 By =
EI Kesme alanı Ay = EI
EI
+
3o Moment alanı
66.69
EI
Q = 0 21.458 − 2.5 x 2 x 0.5 − 5 x X − 10 x X x X /(2L) = 0 X = 2.378 m
A mesnedinden hesaplanır ise,
2 + X de Q = 0 ise
10
5.945
1
max M = δmax = (2 + 2.378)x21.458 − 2.5x2x0.5x((2 / 3) + 2.378)
EI 5
66.59 2.378 1.622

− (2.378x10 / 4)x2.378x0.5x(2.378 / 3) − 2.378x5x2.378x0.5 =
EI
B mesnedinden hesaplanır ise,
2 + (4 − 2.378) = 2 + 1.622 de Q = 0 ise

1
max M = δmax = (2 + 1.622)x29.792 − 3.75x2x(1 + 1.622) − 1.25x2x0.5((2x2 / 3) + 1.622)
EI
66.59
− (10.945x1.622x1.622x0.5 − (10 − 5.945)x1.622x0.5x(2x1.622 / 3) =
EI
1. Kesme kuvvet diyagramı ise dönüş açılarını verir.

29.792
B noktasındaki dönüş açısı B mesnet tepkisine eşit olduğundan. ϕB = By = rad
EI
olarak hesaplanır. C noktasındaki deplasman ise C noktasındaki momente eşit olacağından,
2. Bölünerek eşdeğer esas sisteme yük olarak yüklenir ve gerber sistem çözülür.
29.792
15/EI By =
20/EI 5/EI 5/EI EI 20/EI
15/EI
2.5/EI
5/EI 3.75/EI
2.5/EI 5/EI
3.75/EI 29.792
21.458 By =
Ay = EI
EI
29.792 x 4 20 x 4 x 0.5 x 4 x 3 359.168
MC = δ C = + =
EI EI (2) EI
Örnek 3.5: Şekildeki çıkmalı kirişin C ucundaki düşey deplasmanı [δ δC] ve kirişin orta
-3 4 8 2
ϕorta] hesaplanması [I=3.125.10 m E=2.10 kN/m ].[MOHR]
noktasındaki dönüş açısının [ϕ
2 kN/m
A 10 kNm
B C 3 kNm
5m 5m 2m
Çözüm: Kirişin dış yüklerden oluşan moment alanı aşağıdaki şekilde çizilir.
2 kN/m
C 3 kNm
10 kNm
7.80 18.2
12
- 3
+
14
24
12
3
-
Kirişin eşdeğer sistemi
+
14
24
47.49/EI
12/EI
12
3
+ -
14/EI 47.49/EI
59.17/EI
24/EI
12 ⋅ 5 1 24 ⋅ 5 2 2 ⋅ 5 ⋅ 6.25 14 ⋅ 5  1  2 ⋅ 5 ⋅ 6.25 59.17

∑ MB = 0 10A y + 5
2 3
−5
2 3
− 2⋅ 5
3
− 
2  3 
5 + 5  − 7.5
3
=0 Ay =
EI
59.17 12x 5 24 x5 2x5 x6.25 14 x5 2x 5x6.25 59.17

∑Y = 0 By +
EI
+
2EI
−
2EI
−
3EI
−
2EI
−
3EI
= 0 By =
EI
C noktasındaki deplasman C noktasındaki momente eşittir.

47.49/EI
3x 47.49 3 x3 x1.5 3x9 3 108.72 108.72 12

δC = − − 3 = = −3
= 1.74.10−3 m = 0.174mm -
3
EI EI 3EI 4 EI 2.10 + 3.125.10
8
Kirişin orta noktasındaki dönüş açısı orta noktadaki kesma kuvvetine eşittir.
14/EI 59.17 14 1 2 x 5 x 6.25 3.337 3.337

59.17/EI ϕorta = − 5 − = = = 5.34.10−6
EI EI 2 3EI EI 2.108 + 3.125.10−3
Örnek 3.6: Şekilde verilen gerber kirişin
f. A noktasındaki deplasmanın
g. C noktasındaki dönüş açısının 8 kN
C
h. A noktasındaki dönüş açısının G A
4m 8m 2m
i. G noktasındaki dönüş açısının

j. G noktasındaki deplasmanı
MOHR yöntemine göre belirlenmesi 16
G - 8 kN
1. Verilen sistemin moment alanı çizilir. A
2 10
C
8 +
ΣMB=0 8 x 2 – 8 Gy = 0 Gy = 2 t ΣMG=0 8 x 10 - 8 By = 0 By = 10 t
2. Eşdeğer sistem seçilerek 1. maddede çizilen moment alanı (M/EI) yük olarak yüklenir.
16/EI
8/EI
m
4 8m 2
m
Eşdeğer sisteme yük olarak yüklenen (M/EI) moment alanın moment alanı elastik eğriyi
vereceğinden deplasman istenen noktadaki moment o noktadaki deplasmanı verir.
16/EI
8/EI
16 x 8 x 0.5 x 8 x 2 8 x 4 x 0.5 x 4 x 2 48 48/EI

∑ MG = 0 + − 8By = 0 By = Gy=0
3(EI) 3(EI) EI
16 x 8 x 0.5 x 8 x 0.333 8 x 4 x 0.5 x [( 4x2 / 3) + 8] A

∑ MB = 0 − − 8Gy = 0 Gy = 0
(EI) (EI)
16 x 2 x 0.5 x 2 x 2 48 x 2 117.33
∑ MA = δ A = + = 8/EI
16/EI
3(EI) (EI) (EI)
c. C noktasındaki dönüş açısının 4m 8m 2m
Eşdeğer sisteme yük olarak yüklenen (M/EI) moment alanın kesme diyagramı her noktadaki
dönüş açısını vereceğinden dönüş istenen noktadaki kesme kuvveti o noktadaki dönüş açısını
verir. Buna göre C noktasındaki kesme kuvveti sıfır olduğu görülür, yani C noktasındaki dönüş
açısı ankastre mesnet olmasından dolayı sıfırdır.
16 x 2 x 0.5 48 64
A noktasındaki dönüş açısı, QA = ϕA = + = rad.
(EI) (EI) (EI)
8 x 4 x 0.5 16
G noktasındaki dönüş açısı, QG = ϕG = = rad.
(EI) (EI)
8 x 4 x 0.5 x 4 x 2 42.67
G noktasındaki deplasman, ∑ MG = δG = =
3(EI) (EI)
Örnek 3.8: Şekilde verilen konsol kirişin
a. A, B ve C noktalarındaki dönüş açılarının,

b. A, B ve C noktalarındaki deplasmanların MOHR yöntemine göre belirlenmesi.
8 kN
Elastik eğri Moment alanı
2
2 EI1=5000 kNm
EI2=10000 kNm δC
m
4m 6
80 kNm
Moment alanın eşdeğer sisteme uygulanması
48 48
= = 0.0096 m−1
80 80 EI1 5000
= = 0.008 m −1
EI1 10000
48 48
= = 0.0048 m−1
EI1 10000
Çözüm: a. Dönüş açılarının hesabı
ϕC=0.0096 x 6 x 0.5 + 0.0048 x 4 + (0.008-0.0048) x 4 x 0.5 = 0.0544 rad
ϕB=0.0048 x 4+ (0.008-0.0048) x 4 x 0.5 = 0.0256 rad ϕA= 0 (ankastre mesnet)
Çözüm: b. Deplasmanların hesabı
δC=0.0096 x6x0.5x4 + 0.0048 x 4 x (2 + 6) + (0.008-0.0048)x4x0.5x (8/3 + 6 = 0.324 m
δB=0.0048 x 4 x (2 + 6) + (0.008-0.0048) x 4 x 0.5 x (8/3 + 6 = 0.209 m
δA=0 (ankastre mesnet)
3.2. MOHR METODUNUN BAZI ÖZELLĐKLERĐ
d2 y M
1. 2
=− momentten dolayı oluşan şekil değiştirmedir.
dx EI
2. Bu yöntemle Eksenel kuvvet (N), Kesme kuvveti ve Eşit sıcaklık ektilerinden oluşan
şekil değiştirmeler hesaplanamaz.
α ∆t M M α ∆t
3. Farklı sıcaklık değişmesi durumunda dϕ = dx dϕ = dx =
d EI EI d
olmasından dolayı oluşan şekil değiştirmeler hesaplanabilir.
0 -5
Örnek 3.9: Şekilde verilen konsol kirişin uç (A) noktasındaki [∆t= 60 , d=20 cm, α=10 ]
a- Deplasmanı M/EI= 3.10-5

A
b- Dönmeyi bulunuz. 2m Eşdeğer sistem
α ∆t 10 −5 60 M 200 2
a- = = 3.10 − 5 = olduğundan fA = 3.10 − 5 = 0.60 cm
d 20 EI 2
-5
b- ϕA = 200 x 3.10 = 0.006 rad.
4. Mohr yönteminde sadece çubuk eksenine dik deplasmanlar bulunur.
. .
δ δ
5. Hiperstatik sistemlerde Mohr metodunun uygulanabilmesi ise;
Mohr metoduna göre eşdeğer sistem iki ucu boş taşıyıcı olmayan bir çubuktan ibaret olur (A).
Bu durum bu kirişin çözümü olmadığı anlamına gelmez. Bu kirişin çözümü için yandaki şekilde
iki ayrı yüklemesi olan kiriş alınır ve süperpozisyon prensibinden yararlanılarak 1 ve 2 nin elastik
eğrileri toplanarak verilen kirişin elastik eğrisi 3 çizilir.
Mohr yöntemi ile çubukların yüklerine göre ankastrelik momentleri aşağıdaki şekilde hesaplanır.
L
Bu alanlar eşit
X qL2 - X X olsun ki sistem 2L qL2 qL2 Ankastrelik
8 - qL2
+ − XL = ⇒X= −
dengede olsun 8 3 8 12 Momenti
+ 20
L Bu alanlar eşit
X X olsun ki sistem L PL PL Ankastrelik
PL -
- PL
+ − XL = ⇒X= −
X X dengede olsun 4
2 4 8 Momenti
4
q
ϕ Elastik eğri
2
ϕ 1 qL2 qL2
M= M=
12 12 3
A
q qL2 M=
qL2
M= ϕ Elastik eğri 12
ϕ
12 2
1 M yük olunca e.eğri
önceden
qL2
+ q=M=
bilinen
δ 12EI
δorta
qL4 M yük olarak yüklenir

δ=
384EI qL2 L qL3
By = =
12EI 2 24EI
5q L4
δ1orta = qL3 L qL2 L L qL4
384EI δ2orta = ⋅ − ⋅ ⋅ =
24EI 2 12EI 2 4 96EI
5qL4 qL4 qL4

δ1orta + δ2orta = − =
384EI 96EI 384EI
P P PL
PL M=
M= ϕ Elastik eğri 8
ϕ
8 2
1
M yük olunca e.eğri
δ
önceden
PL
q=M=
bilinen
PL3 8EI
+
δorta
δ=
192EI M yük olarak yüklenir
= By =
PL L PL2
=
PL 3 8EI 2 16EI
δ1orta = PL2 L PL L L PL3
48EI δ2orta = ⋅ − ⋅ ⋅ =
16EI 2 8EI 2 4 64EI
PL3 PL3 PL3

δ1orta + δ2orta = − =
48EI 64EI 192EI
6 2
Örnek 3.10: Hiperstatik kirişin orta noktasındaki (c) deplasmanı (Mohr) bulunuz. (EI= 2.10 tm )
δc=? P=4 kN
2 kN/m
ϕ=?
c
4m 4m
Süperpozisyon uygulayarak tekil yük ve yayılı yük için ayrı ayrı şekil değiştirmeler hesaplanıp toplanmıştır.
TEKĐL YÜK (P) için çözüm YAYILI YÜK (q) için çözüm
P=4 kN
c
16 / EI qL2 16 / EI
16 / EI 16 / EI = 16
qL2 8
= 16 1 106.72
8
Mc = [42.68 x 4 − 16 x 4 x [2 / 3] x [3 x 4 / 8]] =
P=4 kN 2 kN/m EI EI
1 42.688
Mc = [16 x 4 − 8 x 4 x 0.5 x 4 x [1/ 3]] =
c EI EI
c
4m 4m 4m 4m 2
Mankastre=qL /12=10.67
PL/8=4 PL/8=4
c c
10.67/EI Ankastrelik M -
4/EI Ankastrelik M -
c
c 42.68/EI 42.68/EI
16/EI 16/EI
1 32.00 1 85.36
Mc = δcP = [−16x 4 + 4x 4x2] = − Mc = δcq = [−42.68x 4 + 10.67x 4 x2] = −
EI EI EI EI
Mankastre=4 P=4 kN Mankastre=4 2 kN/m
c
Mankastre=10.67 c
Mankastre=10.67
16 16
ϕ= − =0 42.68 42.68
EIP EIAnkastre ϕ= − =0
EIP EIAnkre
42.688 32.00 10.688 106.72 85.36 21.36

McP = δcP = − = Mc = δcq − =
EI EI EI EI EI EI
P=4 kN
2 kN/m
10.688 21.36 32.048
δc = δcP + δcq = + =
EI EI EI δc
4m 4m
6. Eğik çubuklardaki momentler eşdeğer sisteme aşağıdaki şekildeki gibi uygulanır.
Örnek 3.11: Şekilde verilen kirişin (Mohr),

a) A noktasındaki dönüş açısını
b) C noktasındaki düşey deplasmanı
7 2
c) D noktasındaki düşey deplasmanı M=100 tm ve EI=10 kg/cm için bulunuz.
M
C
EI 2EI B
m
3
E
2EI m
3
A
m
3m 3
m
3m 4m 2
ÇÖZÜM 1. Verilen dış yüklerden dolayı mesnet reaksiyonları bulunarak moment alanı çizilir.
M M
∑ MA = 0 M − 13By = 0 By = ∑ MB = 0 M + 13 Ay = 0 Ay = −
13 13
6M
13
M
7M 13
13
EŞDEĞER SĐSTEM A
M
ÇÖZÜM 2. Eşdeğer sistem seçilir. 13
ÇÖZÜM 3. Yukarıda 1. Adımda çizilen sistemin moment alanı aşağıdaki gibi eşdeğer sistem
0 0
(M/EI) yük olarak yüklenir. AC çubuğundaki açı 45 derecedir (cos 45 =0.707). Buna göre
moment değerleri;
ACçubuğunun ortasının solunda, 3M/(13xcos45x2EI)=0.163M/EI

AC çubuğunun ortasının sağında, 3M/(13xcos45xEI)=0.326M/EI
C noktasının solunda 6M/(13xcos45xEI)=0.653M/EI
C noktasının sağında 7M/(13xEI)=0.538M/EI
CB çubuğunun kesitinin değiştiği noktanın solunda, 4M/(13xEI)=0.308M/EI
CB çubuğunun kesitinin değiştiği noktanın sağında, 4M/(13x2EI)=0.154M/EI
0.653M/EI
0.538M/EI 0.653M/EI
0.326M/EI 0.538M/EI
0.163M/EI 0.308M/EI 0.326M/EI
0.163M/EI 0.308M/EI
0.154M/EI
0.154M/EI
0.364M
0.534M
EI
EI
M 
 ( −0.163x3x0.5x11 − 0.326x3x8.5 − 0.326x3x0.5x8  0.534M
∑ MB = 0}  EI  Ay = 0.653M/EI
  EI
 + 0.308x3x5.5 + 0.23x3x0.5x6 + 0.154x4x0.5x(0.333x 4) − 13A y = 0 
0.326M/EI
0.534 M 0.163M/EI
a. A noktasındaki dönüş açısı Ay mesnet tepkisine eşittir. A y =
EI
b. C noktasındaki deplasman C noktasındaki momentte eşit olacağından, 0.534M
M 0.27M EI
δC = (0.534x6 − 0.163x3x0.5x4 − 0.326x3x1.5 − 0.326x3x0.5x1) =
EI EI 0.364M
c. D noktasındaki deplasman, D noktasındaki momentte eşit olacağından, EI
200x0.364M 200x0.364 x 106
δD = = = 7.28cm D
EI 107
2t
2
ÖRNEK 3.10: Şekilde verilen çerçevede (EI=3360 t/m Mohr),
C D
a. A noktasındaki dönüş açısını 1.8 m
b. B noktasındaki dönüş açısını Bütün elemanlarda EI sabit
c. D noktasındaki düşey deplasmanı A B
Çözüm 1. Adım, verilen sistemin mesnet kuvvetlerinin bulunarak 5m 3m

moment alanının çizimi.
2kN
∑M A =0 2 x 5 − 8B y = 0 B y = 1.25 t A y = 0.75 t t
3.75 1.8
m
EI
cosα=0.86
A B
0.75 kN
1.25 kN
3.75 4.36
=
3.75 0.86EI EI
EI
M
7.83
10.92
EI
EI
Çözümde 2. Adım, Çizilen moment alanı moment değerinin EI eğilme rijitliğine bölünerek
eşdeğer sisteme yük olarak yüklenmesi aşağıdaki gibi yapılmıştır. Bu çerçevede eşdeğer sistem
her iki mesnedinde sabit mesnet olmasından dolayı aynı kalmaktadır.
DC çubuğunun D ucunda, 3.75/(EI)=3.75/EI

DB çubuğunun D ucunda, 3.75/(0.86xEI)=4.36/EI
1  2 5  8.70
∑ MB = 0 ϕA = A Y =
8EI  6.25 x 3 x 0.5 x 3 x + 4.36 x 5 x 0.5 x (3 + ) =
3 3  EI
= 2.5910 −3 rad
1  3 2  11.57
∑ MA = 0 ϕB = B Y = 8EI 6.25 x 3 x 0.5 x (5 + 3 ) + 4.36 x 5 x 0.5 x (5 3 ) = EI = 3.4410−3 rad
 
3.75 5 6.25 3
fD = ϕA x 5 − x 5 x 0.5 x = 6.99mm Veya fD = ϕB x 3 − x 3 x 0.5 x = 6.96 mm
EI 3 EI 3
Örnek 3.12: Şekilde yükleme durumu verilen kirişin c noktasındaki düşey deplasmanı Mohr
5 2
yöntemiyle bulunuz (EI= 2.10 tm cosα = 0.89).
5 kN
3EI
2EI 2m
2m
EI C
4 kN
4m 4m 6m
Çözüm: Verilen sistemin dış yükler altında moment alanı aşağıdaki gibi çizilir ve bu moment
alanı eşdeğer sisteme yük olarak yüklenir.
24
Moment
Alanı
20
20
Düşey çubuktaki
moment alanı
20x2=40
95.834/EI 20/EI
24/3EI= 8
20/(2xEIx0.89) =11.23 24/(2xEIx0.89) =13.48
Moment alanının eşdeğer sisteme (M/EI) yük olarak
NOT: Düşey çubukta cosα=0 olduğundan bölüm ∞ olur. Bundan dolayı bu tür çubukların
alanları tekil yük olarak alınır (P= Alan/EI).
B mesnedinde moment alınarak A noktasındaki kesme kuvvetini (dönüş açısını) bulabiliriz.

ϕ A = [(8 ⋅ 6 ⋅ 0.5 ⋅ 4 + 11.23 ⋅ 4 ⋅ 8 + (13.48 − 11.23 ) ⋅ 4 ⋅ 0.5 ⋅ ( 4 / 3 + 6 ) + 40 ⋅ 10 + 20 ⋅ 4 ⋅ 0.5 ⋅
( 4 / 3 + 10 )] / (14 x 2.10 ) = ( 96 + 359.36 + 32.99 + 400 + 453.33 ) / 28.10
5 5
= 4.79 10 −4 rad.
5
δc= ϕAx 4 – (20x4x0.50x(4/3))/2.10 = 0.00165 m =1.65 mm
Örnek 3.13: C noktasındaki dönüş açısını ve yatay deplasmanın Mohr yöntemiyle bulun [EI=sabit].
20 kN
2 kN/m C
4m
3m 3m 4m
1. Đlk önce verilen sistemin mesnet tepki kuvvetleri hesaplanarak dış kuvvetlerden oluşan
moment alanı çizilir [a].
ΣFx=0 Ax = 8 kN ΣMA=0 2 x 4 x 2 + 20 x 6 –10 Cy = 0 Cy =13.60 kN

ΣMC=0 2 x 4 x 2 + 20 x 4 –8 x 4 - 10 Ay = 0 Ay =6.40 kN
35.2
+ Cy=13.6
54.4
2x42/8=4
Ay=6.4
35.2/0.6=58.67
54.4
4/0.6=6.67
35.2
2. Yukarıda çizilen moment alanı eğilme rijitliğine (EI) bölünerek eş değer sisteme yük
olarak yüklenir. [b].
3. Bu yük etkisi altında istenen noktadaki kesme kuvveti bulunarak
EIϕC = C y = [6.67 x3 x(2 / 3)x1.5 + 58.67 x 3x0.5 x2 + 35.2x 3x 4.5

+ (54.4 − 35.2)x 3x1.5 x(3 + 2) + 54.4 x 4 x0.5 x(6 + 4 / 3)] / 10 = 161.308
Bazı geometrik şekillerin alan ve ağırlık merkezi değerleri
h2 x x
h1
x 2o x h xn x h 2o x h h h
2o xn
b b b b b b
3b b[n + 1] x =b/2 b
b[2h2 + h1] x= x= x= x=
b
x= 8 2[n + 2]
3[h2 + h1] 4 n+2
2bh
2bh nbh A= bh bh
b[h2 + h1] A= A= 3 A= A=
A= 3 [n + 1] 3 n +1
2
4. KISALTMA TEOREMĐ (HĐPERSTATĐK SĐSTEMLERDEKĐ ŞEKĐLDEĞĐŞTĐRME HESABI)
Daha önce izostatik sistemlerin şekil değiştirmelerinin çeşitli yöntemlerle [vitüel iş, mohr vb]
hesabı açıklanmıştı. Kısaltma teoremi ile ise hiperstatik sistemlerin şekil değiştirmeleri
hesaplanır. Verilen hiperstatik kirişin m noktasındaki düşey deplasmanın bulunması istenirse
sistemin önce şekil değiştirmesi belirlenir. Sistemin şekil değiştirmesi yaklaşık olarak kesik
çizgilerle gösterildiği gibi oluşur. q
P
n B C
Verilen sistem ve yüklemesi
A
P q
A n B C Verilen sistemin elastik eğrisi

δn=?
MA MB
n
Verilen sistemin moment aklanı
A B C
n
Verilen sistemin eşdeğer izostatik sistemi
A By C
Bu durumda dış kuvvetlerin işi yazılırsa, Ad = MA . ϕA + 1.δ

δn + By . δB
Elde edilir. Bu denklemde mesnet şartları gereği ϕA =0 ve δB = 0 olduğundan Ad = 1.δ δn olduğu

görülür. Buna göre hiperstatik sistemlerde birim yükleme istenilen herhangi bir izostatik sisteme
yapılabilir sonucu ortaya çıkmaktadır. Bu teoreme kısaltma teoremi denir.
Örnek 3.30: Şekilde verilen hiperstatik kirişin düşey deplasmanı Kısaltma teoremini kullanarak
bulunuz.
P m
a.) m noktasındaki m
Şekil değiştirme hali
δm=? 1
P m
1
Moment alanı
1
b.) orta noktasındaki deplasmanı
q=2 kN/m X1 q=2 kN/m X1= 1 q=2 kN/m
+ qL2
6m 6m m =9
6 8
1
q=2 kN/m
1
Veya
Veya
6
m 1
1
Veya 1
Veya 1
Sistemin dış yükler olan P ve q yüklerine göre çizilen moment alanıyla, şekil değiştirmesi aranan
noktaya yapılan birim yüklemeden elde edilen moment alanları çarpımı sonucu elde edilir. Birim
yükleme ve dış yükler izostatik ve hiperstatik sistemlerden herhangi birine yapılabilir. Yani birim
yükleme hiperstatik sisteme yüklenmiş ise dış yükler izostatik sisteme yapılabilir veya terside
olabilir. Bununla ilgili örnekler 5. ve 6. bölümlerde mevcuttur.
Örnek 3.31: n noktasındaki deplasmanın ve dönüş açısının bulunması
10 kNm n
m
A m m
2 6 4
Sistem 1. dereceden hiperstatik olduğu için B mesnet tepkisi bilinmeyen olarak seçilir
10 kNm n
m
A m
2 6 4m
10 103 500 δ11A y + δ10 = 0

Dış yüklemeden M δ10 = − =−
10 kNm 2EI EI
500
Ay=1 10 ⋅ 10 ⋅ 10 333.333 A y = − = 1.5 kN
10Ay
Ay den birim M
δ11 = = 333.33
3EI EI
10
Sonuç M
5 4 ⋅ 4 ⋅1 4 ⋅ 5 ⋅ 4 24
δn = − =−
- 4
6EI 3EI EI
1
4 ⋅ 5 ⋅ 2.4 6 ⋅ 2.4 (2 ⋅ 1 + 10) 4 ⋅ 1⋅ 2.4 24
n δn = − − =
6EI 6EI 3EI EI
Mn= 2.4
1
4 ⋅ 1⋅ 1 4 ⋅ 5 ⋅ 1 8
φn = − =−
2EI 2EI EI
Örnek 3.32: Şekilde yükleme durumuyla verilen hiperstatik sistemin B mesnedinin 4 cm

8 2
çökmesi durumda orta noktasındaki (m) deplasmanı hesaplayınız. (EI= 2.10 kgcm )
q=1.2 kN/m
A m B
m
2
2
0.60=ql /8
0.6 -
M
m a
+
+
0.375=Pl/4 1 b
0.60=ql2/8
0.375
M -
m c
+ +
d
0.50=Pl/4
Bu alanların çarpımından, [a x c + a x d + b x c + b x d]
2 x 0.6 x 0.375 1x 0.5 x(2 x 0.6 + 0.3) 1x 0.3 x 0.5 2 x 0.60 x0.375 2 x(5x1x0.60x 0.5)
1.δ = − − − +
8
δm +
1.δ C c = 0.10 / (EI) δm= (0.10 / 2.10 ) – (- 0.31 x 4)= 1.24 cm
1.δ
Örnek 3.33: Şekilde verilen birinci dereceden hiperstatik kirişin mesnet çökmelerinden dolayı C
4 2
noktasındaki düşey deplasmanı hesaplayınız. (EI=10 tm )
1. Đlk önce verilen mesnet çökmelerine göre sistem çözülerek moment alanı çizilir (a).
1 1
C 4I
m 2.1
2I I 4 9.6
(b)
5mm A (a)
B 10mm 5mm 10mm
m m
3 7 4mm 0.7 0.3 0.23 0.23 4mm
0.7
0.3
2. Kısaltma teoremine göre herhangi bir izostatik sistemde deplasmanı istenen noktaya birim
yükleme yapılarak moment alanı çizilir (b).
9.6 2.1 9.6 2.1

MM x + x
1.δc + ∑ Cc = ∫ dx
EI 5 5 7 7
MM 2.1x 9.6 x 5 2.1 x 9.6 x 7 34.44

bağıntısı kullanılarak ∫ dx = + =
EI 3 x (2EI) 2 x (4EI) EI
Birim yükleme sonucu mesnet çökmelerinden sadece B mesnedinin düşey mesnet tepkisinden
dolayı mesnet çökmesi (0.004 m) iş yapmaktadır. Buna göre C noktasının deplasmanı,
34.44
1.δ c + 0.30 (−0.004 ) = dan δc = 0.00464 m olarak bulunur.
10 4
Veya birim yükleme hiperstatik sisteme yapılarak mesnet çökmelerinin yaptığı işten dolayı da
aşağıdaki şekilde bulunabilir.
1.δ c + ∑ ( C ) c = 0 δc + (-0.23 x 0.005 – 0.23 x 0.01 – 0.3 x 0.004) =0 δc = 0.00465 m
Örnek 3.34: Şekilde hiperstatik kirişin δC-yatay =?

q=2 kN/ m
13.29
C 4I 1
m
2I I 4 2.8
7.70
A B M M
m m
3 7
0.4 0.4
Çözüm: Önce dış yüklerden ve C noktasına yapılan birim yükleme moment alanları yukarıdaki gibi çizilir.
7.7 +
8 2.8
X + 7.7
L=5 m
+ 8
L=7 m
- 13.29 2.8 +
X
2 32/8=2.25
L=7 m
L=5 m
2
2 7 /8=12.25
Moment değerleri işaretlerine göre çarpılarak C noktasındaki yatay deplasman hesaplanır.
5 x 7.7 x 2.8 5 x 2.25 x 2.8 7 x 7.7 x 2.8 7 x13.29 x 2.8 7 x12.25x 2.8 133.362
1.δc = + + − + =
3EI 3EI 3EI 6EI 3EI EI
4 2
EI= 10 tm alınır ise δc = 0.0133 m olarak bulunur.
3.2. CASTIGLIANO TEOREMI (1879)
Dış kuvvetlerin yaptığı iş
1. Sadece P kuvveti için

p
Yapılan iş taralı alana eşittir.
Pδ
p
δ Ad =
2
2. P ve Q birlikte etkiyor ise δ
δ
P Ri Q
P δp Q δQ
Ad = +
δp
dδ i
δQ
dδ 2 2
3. P ve Q birlikte etkiyor daha sonra R etkiyor
P Ri Q
δp δQ R i dδ i
i
A di = P d δ P + Q d δ Q +
2
δp1
dδ dδi δQ1
dδ
P δ Q δQ   R dδ 
∑ A d = A d + A di =  P +  + P d δ p + Q d δ Q + i i 
 2 2   2 
3. P, Q ve Ri birlikte etkiyor ise
P Ri Q
P (δ P + d δ P ) Q ( δ Q + d δ Q ) R i d δ i
δp i δQ A dB = + +
2 2 2
δp1 δi δQ1
Süperpozisyon prensibinin, iç işin dış işe eşit olmasından ve lineer elastik malzeme kabulünden
dolayı ∑ A d = A dB yazmak mümkündür. Bu eşitlik yazılır ve gerekli sadeleştirme yapılacak
olursa,
dAi dAd
δi = − =
dRi dRi
olmaktadır. Eğer i noktasındaki dönüş açısı aranıyor ise i noktasına moment yüklemesi
yapılarak aynı işlemler yapılır ve,
dAi dAd
ϕi = − =
dMi dMi
bağıntısı elde edilir. Teorem kabul olarak virtüel iş teoreminin aynısı olup sadece şekil
değiştirmesi istenen noktada oluşan momentin o noktaya sonuçta kuvvet varsa kuvvete değilse
sıfıra eşitlenmek üzere yüklenen kuvvete göre kısmi türevini almaktadır. Dış yüklerin yaptığı iş iç
kuvvetlerin yaptığı işe eşit olmasında,
M2 dA i dA d
Ai = ∫ dl bu ifade yukarıdaki δ i = − = ifadede yerine yazılır ise,
2EI dR i dR i
M2 dAi
∫ dl M
dAi 2EI = dRi
δi = − = ∫
dRi dRi EI
bağıntısı elde edilir.
Bu teoremde şekil değiştirme aranan noktada yük bulunmuyor ise bu noktaya uygun bir yük
uygulanır ve Castigliano teoremi uygulanır ve daha sonra bu yük sıfıra eşitlenir. Sistemde
birbirine eşit yüklemeler bulunuyor ise bu yükler değişik numaralar verilerek teorem uygulanır ve
işlemler sonunda yüklerin gerçek değerleri yerlerine yazılır. Aksi halde karışık işlemlerle hata
yapma olasılığı artar.
Örnek 3.14: Şekilde verilen kirişin orta noktasındaki deplasmanın ve dönüş açısının
Castigliano teoremine göre belirlenmesi
P P
A B A B
L L x
dM x
M x = Px Bu moment değerinin kısmı türevi alınır. =x
dP
P
L A M
[ ] 1  Px 3  PL3
L 1 B
2
δ = ∫ Px =   =
0 EI EI  3  3EI L
0
x
dM x
M x = Px + M Bu moment değerinin kısmı türevi alınır. =1
dM
L
L 1 1  Px 2  PL2
ϕ = ∫ [Px + M] =  + Mx  =
0 EI EI  2  0 2EI
M=0 alınarak uç noktadaki dönüş açısı bulunmuştur.
P
A M M
A
B
L B
x L x
dMx
M x = Px + M moment değerinin kısmı türevi alınır. =x
dP
L
L
x 1  Px 3 Mx 2  ML2
δ = ∫ [Px + M] =  +  =
0 EI EI  3 2  0 2EI
L L
dMx 1 1 ML
Mx = M moment değerinin kısmı türevi alınır. = 1 φ = ∫ [M] = [Mx ] =
dM 0 EI EI 0
EI
A M
B
L x
SONUÇ: Eğer deplasman aranan noktada düşey yük, dönüş açısı aranan noktada moment
veya her ikisi var ise deplasman aranır iken fiktif yük (P), dönüş aranır iken fiktif (M) moment
yüklemeye gerek yoktur.
q t/m
A B
L
 qLx Px qx 2  P q t/m
A-B Mx =  + −  Bu moment
 2 2 2 
A B
değerinin kısmı türevi alınır.
qL p L qL p
dMx  x  + +
=  2 2 x 2 2
dP 2
Đki eşit parça olarak alınır ve gerekli kısaltmalar yapılır ise (P=0)
 L / 2  qLx P qx 2   x  1    qLx
3
Px 2 qx 4  1  5 qL4
δ = 2 ∫  + −    =  + −  =
 0  2 2 2   2  EI    12 4 16  EI  384EI
 
M q t/m
olarak bulunur.
A B
Orta noktasındaki dönüş açısı, qL M
− L qL M
2 L x +
2 L
 qLx Mx qx 2 
A-B Mx =  − − 
 2 L 2 
dMx  x 
Bu moment değerinin kısmı türevi alınır. = − 
dM  L
Đki eşit parça olarak alınır ve gerekli kısaltmalar yapılır ise (P=0)
L / 2  qLx qx 2   x  1 L / 2  qLx qx 2   x  1
ϕ= ∫  −   + ∫  −   −  + =0
0   2 2   L  EI 0  2 2   L  EI
Bilindiği gibi simetrik yüklü bir kirişin orta noktasındaki dönüş açısı sıfırdır.
Örnek 3.17: Şekilde yükleme durumu verilen kirişin A noktasındaki deplasmanın ve dönüş
2
açısının belirlenmesi. (EI=1008 t/m )
q a2
+ P(a + b) P
q 2 q
B C A B C A
a b a b
m qa +P
x
Önce sistemin B noktasındaki kesit tesirleri dış yüklerden ve deplasmanı istenen noktada fiktif
olarak kabul edilen kuvvetten dolayı oluşan kesit tesirleri bulunur. Bu kesit tesirlerinin x
mesafesinde oluşturdukları moment değeri bulunur ve denklemde yerine yazılarak istenilen
noktaya kadar entegre edilir. Bu işlemler aşağıda sırasıyla yapılmıştır.
 q x 2   q a2  dM
B-C Mx = [(q a + P)x ] −  − + PL  = x −L
 2   2  dP
  a    q a2  dM
C-A Mx = [(q a + P)x ] − qa  x −  − + PL  = Lx − L
  2    2  dP
1 a  q x 2   qa2  1 b   a    qa2 
δA = ∫ [(qa + P)x ] −  − + PL   (x − L) = ∫ [(qa + P)x ] − qa  x −   −  + PL  (Lx − L)
EI 0   2   2   EI a    2   2  
1 a  2 qa2 x qx 3 qa2L qx 2L   1  qa 4 qba3 

δA = ∫  (q ax − − − qaxL + +  + 0 = − + 
EI 0   2 2 2 2   EI  24 6 
Örnek 3.18: Şekilde yükleme durumu verilen basit kirişin
a. C noktasındaki düşey deplasmanın

b. A noktasındaki dönüş açısının Castigliano teoremiyle bulunması.
10 kN
10 kN
A B D
2m 8m 8+0.8C kN 2+0.2C kN
dM
A-B arasındaki M = (8 + 0.8) x = (8 + 0.8C )x = 0.8x
dC
dM
B-C arasındaki M = (2 + 0.2C) (10 − x ) = 0.2(10 − x )
dC
M2 dA i
dA ∫ 2EI dl M
dCi
2 10
85.33
δi = − i =
dCi dCi
=∫
EI
δC = ∫ [8x + 0.8Cx ] (0.8x) + ∫ [2 + 0.2C] [(10 − x)] (0.2) =
0 2
EI
Örnek 3.19: Şekilde yükleme durumu verilen basit kirişin
c. C noktasındaki düşey deplasmanın

d. A noktasındaki dönüş açısının Castigliano teoremiyle bulunması.
C
10 kN C
10 kN
A D
B
2m 3m 5m 8+0.5C kN 2+0.5C kN
dM
A-B arasındaki M = (8 + 0.5C) x = (8 + 0.5C) x = 0.5 x
dC
dM
B-C arasındaki M = (8 + 0.5C) x − 10(x − 2) = (8 + 0.5C) x = 0.5 x
dC
dM
C-D arasındaki M = (2 + 0.5C) (10 − x ) = 5 − 0.5 x
dC
M2 M
dA i
dA i
dl ∫dCi
δi = − = 2EI = ∫
dCi dCi EI
2 3 10
δ C = ∫ [8x + 0.5Cx ](0.5 x ) + ∫ [[8x + 0.5Cx ] − [10(x − 2)]](0.5 x ) + ∫ [[2x + 0.5Cx ][10 − x ]][5 − 5 x ]
0 2 5
C=0 çünkü C üzerinde yük yok olsaydı değeriyle beraber kalırdı.
 1  2  4x  5  x3 2
10  x 3   256
3
1 2 5 10
∫  4x  + ∫  − x + 10x  + ∫  x − 20x + 100   =  ∫ 
2 2 2 2
δC =  +∫  − + 5x  + ∫  − 10x + 100x   =
EI  0 2 5  EI  0  3  2  3  5  3   3EI
10 kN
A noktasındaki dönüş açısı, MA C
8+0.1MA 2-0.1MA
dM A
A-B arasındaki M = (8 + 0.1M A ) x − M A = 0.1x − 1
dM
dM A
B-D arasındaki M = (2 − 0.1M A )(10 − x ) = 1 − 0.1x
dM
MA=0
2 8
2 10 1 2 x3 4 x2   x3  380
ϕ A = ∫ [8x ] (0.1x − 1) + ∫ [2x (1 − 0.1x )] ϕA =  −  +  =
0 2 EI  5 1   15  0 15EI
0
δx] ve düşey [δ
Örnek 3.20: Şekilde verilen aydınlatma direğinin uç noktasındaki yatay [δ δy]
deplasmanın hesaplanması [EI Eğilme rijitliğine bağlı olarak]
Cx x ve y yönü
deplasmanlar
5 kN
Cy için yapılan
x yüklemeler
C δy
δx y
6m
6m 6m
Çözüm: Önce moment değeri yazılır. Sonra deplasman istenen yönlerde yüklemeler yapılarak
başta yazılan momentler deplasman istenen yönlere göre türevleri alınarak momentlerle çarpılır
ve integralleri hesaplanarak deplasmanları bulunur.
L
dM
δx = ∫ M
0 dC x
L
dM
δ = ∫M
0 dC
L
dM
δy = ∫ M
0 dC y
[
M = − 5x + C x y + C y x ] x = 6 sin α
y = 6 [1 − cos α ]
[
M = − 5 [6 sin α ] + C x [6 [1 − cos α ]] + C y [6 sin α ] ]
dM dM
= −6 [1 − cos α ] = −6 sin α ds = 6 dα
dC x dC y
x yönündeki deplasman
π/2
π/2 π/2
(1 − cos α) 2
EIδ x = ∫ [ − (5)(6 sin α)[ −6(1 − cos α)](6dα) = 1080 ∫ (1 − cos α) sin αdα = 1080
0 0 2 0
1040
δx =
EI
y yönündeki deplasman
π/2
π/2 π/2
 α sin 2α 
EIδ x = ∫ [ − (5)(6 sin α)[ −6 sin α ](6dα) = 1080 ∫ sin αdα = 1080  − 2
0 0 2 4  0
848.23
δx =
EI
δx] ve düşey [δ
Örnek 3.21: Şekilde verilen aydınlatma direğinin uç noktasındaki yatay [δ δy]
deplasmanın hesaplanması [EI Eğilme rijitliğine bağlı olarak]
4 kN
δx x
δy
Cx
C
4m
y
Cy
2kN/m
x ve y yönü
deplasmanlar
10m için yapılan
yüklemeler
8m
Çözüm: Önce moment değeri yazılır. Sonra deplasman istenen yönlerde yüklemeler yapılarak
başta yazılan momentler deplasman istenen yönlere göre türevleri alınarak momentlerle çarpılır
ve integralleri hesaplanarak deplasmanları bulunur.
L
dM
δx = ∫ M
0 dC x
L
dM
δ = ∫M
0 dC
L
dM
δy = ∫ M
0 dC y
[
M = − 4x + y 2 + C x y + C y x ] ds = 1.12 dx
dM
dC x
= −y
dM
dC y
= −x
4 ≤ y ≤ 14 0≤ x ≤8
x=8⇒ [ ] [
M = − 4.8 + y 2 + C x y + C y 8 = − 32 + y 2 + C x y + 8C y ]
dM dM
= −y = −8 ds = dy
dC x dC y
Bulunacak deplasmanlar yönünde yüklenen Cx ve Cy değerleri sıfır olur. Yani C değerleri
sadece türevlerdeki değerleri bulmak için kullanılır. Buna göre diğer terimlerden dolayı oluşan
deplasmanlar.
Çubuğun eğik (açılı) olmasından dolayı düşey yöndeki y değeri ile yatay yöndeki x değeri
arasında y = 0.5 x gibi bir ilişki vardır.
8 14
EI δ y = ∫ [ −4.474 x ][ −0.5 x ][ −1.12 dx ] + ∫ − [32 + y 2 ][ − y ] dy
0 4
8 14 8 14 14
EI δ y = ∫ − 2.506 x 2 dx + ∫ [32 y + y 3 ] dy = − 0.835 x 3 + 16 y 2 + 0.25 y 4
0 4 4
0 4
EI δ y = −427.69 + 2880 + 9540 = 11392 .31
Örnek 3.22: Şekilde verilen çıkmalı kirişin C noktasındaki dönüş açısının Castigliano
teoremine göre belirlenmesi 3 t/m 4t
A B C
6m 3m
3 t/m 4t M
A B C
M 6m M
3m
7− 15 +
6 x 6
Dönüş istenen noktaya işlem sonunda sıfıra eşitlenmek üzere moment uygulanır ve daha sonra
sistemim bu haline göre mesnet tepki kuvvetleri bulunur. Kirişin yük ve sınır şartları değişen
noktalara göre momentleri hesaplanır ve bu momentlerin fiktif olarak yüklenen momente göre
kısmi türevleri alınır. Đlk başta hesaplanan momentler ile kısmı türevlerin çarpımının sınırları
boyunca integrali alınır ve fiktif momentler sıfıra eşitlenerek istenilen dönüş açısı bulunur. Bu
işlemler aşağıda sırasıyla yapılmıştır.
 M 3 x2 dM x  x 
A-B M x = 7 −  x − Bu moment değerinin kısmı türevi alınır. = − 
 6  2 dM  6
 M 3*6  M dM x  x x 
B-C M x = 7 −  x − (x − 3) + 15 +  (x − 6) + M =  − + + 1
 6 1  6 dM  6 6 
6 9
6
3 x 2  x  1 9
1  7x 2 3x 3   26x 2 36x  477
ϕ C = ∫ 7 x −  −  +
2   6  EI
∫ [26x − 36] =
EI  2
−
6 
 + −  =
0 6 0  2 1  6 EI
Örnek 3.23: Şekilde verilen kafes kirişte 3 noktasındaki düşey deplasmanın Castigliano
teoremiyle bulunması (E=2.1 106 kN/m2) 10 kN

m
3

5 kN
4.8m 4.8m 4.8m 4.8m
ΣM=0 dan mesnedinin düşey tepkisi, 10 x 4 + 5 x 8 – 16 Y = 0 Y= 5 kN

ΣM=0 dan mesnedinin düşey tepkisi, 5 x 8 + 10 x 12 -16 Y = 0 Y= 10 kN
dN NL NL dN
Çubuk L (m) A -4
(10 m2) N δ3=
dx AE AE dx
- 5 10 -16.66-0.83x -0.83 -0.0395 0.0328
- 8 5 13.27+0.66x 0.66 0.1011 0.0667
- 5 10 0+0.83x 0.83 0.0000 0.0000
- 8 5 -13.27-1.32x -1.32 -0.1011 0.1335
- 5 10 8.31+0.83x 0.83 0.0198 0.0164
- 8 5 6.63+0.66x 0.66 0.0505 0.0333
- 5 10 -8.31-0.83x -0.83 -0.0198 0.0164
Toplam 0.2992
8.2. CASTIGLIANO II TEOREMĐ
Bu teoremin prensibi 1. Teoremin aynısının hiperstatik sistemlerde uygulanmasıdır. Burada

hiperstatik bilinmeyenlerde kuvvet olarak kabul edilip ona göre moment ve kısmı türevleri
yazılarak elde edilir.
Örnek 3.24: Verilen kirişin 2.Castigliano teoremini kullanarak moment alanın belirlenmesi
A B qL MA qL MA
+ −
2 L 2 L
x
 qLx M A x qx 
2
dM 1
A-B arasındaki M =  + − − MA  = −1
 2 L 2  dM A L
 
1  qLx MA x qx x 
L 2
dM
M=M = ∫ + − − MA   − 1
dMA EI 0  2 L 2  L 
1  qx 2 MA x 2 qx 3 MA x qLx MA x qx 2 
L
M= ∫ 
EI 0  2
+ 2 −
L 2L
−
L
−
2
−
L
+
2
+ MA 

L
1  qx 3 MA x 3 qx 4 MA x 2 qLx 2 MA x 2 qx 3 
=  + 2
− − − − + + MA x 
EI  6 3L 8L 2L 4 2L 6 0
1  qL3 MA L qL3 MA L qL3 MA L qL3  qL2

=  + − − − − + + MA L  = 0 MA =
EI  6 3 8 2 4 2 6  8
qL  qL2  5qL
Ay = + =

2  8L  8
3qL
8
5qL
qL  qL2  3qL 8
By = − =

2  8L  8 qL2
8
2o
q 3qL  3qL  9qL2
max Maç = =
8q  8  128
A BY
qL − B Y x
VEYA B mesnet tepki kuvveti bilinmeyen seçilir ise,
 qx 2  dM
A-B arasındaki M =  B y x −  =x

 2  dB y
L L
 2 qx 3   By x qx 4   By L qL4 
3 3
1 L qx 2  3qL
M = ∫  By x −  (x) =  By x −  = −  = − =0 By =
EI 0  2   2 0  3 8   3 8  8
0
olarak bulunur.
Örnek 3.25: Şekilde yüklemesi verilen birinci dereceden hiperstatik mütemadi kirişin (M)
moment alanının çizimi [2.Castigliano].
q=4 kN/m
A C
B
m m
5 5
Çözüm: B mesnedinin düşey tepkisi By olarak alınarak sistem izostatik hale getirilir ve diğer
mesnet tepkileri buna bağlı olarak bulunur. q=4 kN/m
A C
B
20-0.5By By 20-0.5By
 B y x qx 2  dM x
A-B arasındaki M =  20x − −  =−
 2 2  dB y 2
 
 B y x qx 2 B y (x − 5)  dM x x
B-C arasındaki M =  20x − − +  = − + ( x − 5) = − 5
 2 2 1  dB y 2 2
 
1 5  By x qx 2   x  10  By x qx 2 By (x − 5)   x  
M=  ∫  20x − −   −  + ∫  20x − − +   − 5 
EI  0  2 2  2 5  2 2 1   2  
1 5  20x2 By x qx 3  10  20x 2 By x qx 3 By x 5By x 
2 2 2
5By x 5qx 2
M= ∫− + + + ∫  − − + − − 100x + + − 5By x + 25By 

EI 0  2 4 
4   
5
 2 4 4 2 2 2 2 
5 10
 20x3 By x 3 qx 4   10x 3 By x 3 qx 4 By x 3 5By x 2 100x 2 5By x 2 5qx 3 5By x 2 
M =− + +  + − − + − − + + − + 25By x 
 6 12 16   3 12 16 6 4 2 4 6 2 
 0  5
B y = 25 t olarak bulunur. B’nin bulunmasıyla sistem izostatik olmuştur. Sistemin moment alanı
aşağıdaki şekilde çizilir. q=4 kN/m
A C
B
12.5
7.5
7.5
12.5
12.5=7.5x5-4x5x2.5
7.03=7.5x(7.5/4)x0.5 7.03
Örnek 3.26: Şekilde verilen 1. Dereceden hiperstatik sistemin B mesnet tepki kuvvetinin
Castigliano II teoremine göre belirlenmesi.
8 kN/m
8 kN/m
A C
A C B
m By m 2m 6m
2 6
 x3  dM
A-B arasındaki M =  −  =0
 6  dB y
 
 x 3  dM
B-C arasındaki M =  B y (x − 2) − = ( x − 2)
 6  dB y

1   x3   x3  
2 6
M=  ∫   [0 ] + ∫  B y (x − 2) −  [ x − 2]
EI  0  6  2 6  
8
x3 x 4  1  By x 3B y x 2 2By x x 4 x5 
3
1 
8
EI ∫2 
 By x − 3B y x + 2B y + − =  − + + −  =0
2
3 6  EI  3 2 1 12 30 
2
8
1  By x 3By x 2 2By x x 4 x 5 
3
 − + + −  =0 By=8.35 t
EI  3 2 1 12 30 
2
Mesnet tepki kuvvetinin diğer bir yöntem ile hesabı
8 kN/m
A C
B
2m 6m
Sistem 1. dereceden hiperstatik olduğu için B mesnet tepki kuvveti bilinmeyen olarak seçilir ve
B mesnedindeki deplasmanın sıfır olması şartı kullanılarak bu tepki kuvveti virtüel iş yöntemine
göre aşağıdaki şekilde hesaplanır.
8 kN/m
A C
B
2m 6m
85.333
Dış yük M alanı
A C
m B m
2 6
A C Birim yükleme
B
2m 6m
1
A C
B + Birim yükleme M alanı
1 6
2m 6m
6 x 6 x 6 72 6 x 6 x [85.333 − 1.333] 6 x 6 x [1.333] 628.8

δ11 = = δ10 = − − =−
3EI EI 5EI 2EI EI
72B y 628.8
δ11B y + δ10 = 0 − =0 By=8.73 t
EI EI
Örnek 3.27: B düşey mesnet tepkisinin castigliano 2. teoremi ile bulunması.

8 kN 4 kN
A B C
m m m m
4 2 2 2
Sistemde aranan mesnet tepkisi kaldırılarak sistem izostatik hale getirilir ve diğer mesnet
tepkileri buna bağlı olarak bulunur.
8 kN 4 kN
B C
Ay=5.6-0.6By By Cy=6.4-0.4By
∑ MA = 0 8 x 4 − 6B y + 4 x 8 − 10C y = 0 C y = 6.4 − 0.6B y
∑ MB = 0 2 x 4 − 4B y + 6 x 8 − 10 A y = 0 A y = 5.6 − 0.4B y
dM  dM  dx
Nokta
M dBy ∫M   =0
 dB  EI
4
 2 + 0.36B x 2  dx
A-1 5.6x-0.6Byx -0.6x ∫ − 3.36x y 

0
2
 2 + 5.76B + 2.88B x + 0.36B x 2  dx
1-B 22.4-2.4By+5.6x-0.6 Byx -2.4 - 0.6x ∫ − 53.76 − 26.88x − 3.36x y y y 
0
2
 2 + 0.16B x 2  dx
C-2 6.4x-0.4Byx -0.4x ∫ − 2.56x y 

0
2
 2 + 0.64B + 0.64B x + 0.16B x 2  dx
2-B 12.8+6.4x-0.8By-0.4Byx -0.8-0.4x ∫ − 10.24 − 10.24 x − 2.56x y y y 

0
296.5337
By = = 10.11kN
29.3337
Örnek 3.28: Şekilde verilen hiperstatik kafes sistemin çubuk kuvvetlerini By düğümünün
hiperstatik bilinmeyen seçerek bulunuz.
36 kN 63 kN 36 kN 63 kN

3.6m 3.6m Dış yükleme

durumu No
A B
B C
m
4.8 m
4.8 4.8 m
4.8m Ay 4.8m 4.8m 4.8m 4.8m Cy
1.adım: Đzostatik esas sistem aşağıdaki şekilde seçilir. Đzostatik esas sistemi daha değişik
olarak da seçmek mümkündür.
ΣMA=0 dan C mesnedinin düşey tepkisi, 36 x 4.8 + 63 x 9.6 – 4 x 4.8 Cy =0 Cy= 40.50 kN
36 x 3 x 4.8 + 63 x 9.6 – 4 x 4.8 Ay =0 Ay= 58.50 kN
Bulunan bu mesnet tepkilerine göre izostatik esas sistemde verilen dış yüklerden ve By
yüklemesinden dolayı çubuklarda oluşan eksenel kuvvetler aşağıdaki tabloda verilmiştir.
36 kN 63 kN

3.6m
Bilinmeyen By=1 yüklemesi
B
Ay 4.8 m
4.8 m m
4.8 4.8 m
Cy
By
dN dN dN Kontrol
Çubuk L (m) A P=L/A N0 By N0P ByP
dB y dB y dB y N By P
- 4.8 2.0 2.400 78.00 -0.67By -0.67 -125.47 1.077 By -33.30
- 6.0 2.5 2.400 -97.52 0.83 By 0.83 -194.260 1.653 By -52.80
- 3.6 1.3 2.770 0.00 0.00 0.00 0.00 0.000 By 0
- 6.0 2.5 2.400 37.52 -0.83 By -0.83 -74.740 1.653 By 66.70
- 4.8 2.6 1.846 -108.00 1.33 By 1.33 -265.181 3.266 By 14.10
- 4.8 2.6 1.846 -108.00 1.33 By 1.33 -265.181 3.280 By 14.10
- 6.0 2.5 2.400 67.50 -0.83 By -0.83 -134.460 1.653 By 7.00
- 3.6 1.3 2.769 0.00 0.00 0.00 0.00 0.000 By 0
- 6.0 2.5 2.400 -67.50 0.83 By 0.83 -134.460 1.653 By 7.00
- 4.8 2.0 2.400 54.00 -0.67 By -0.67 -86.832 1.077 By 5.30
- 4.8 2.0 2.400 54.00 -0.67 By -0.67 -86.832 1.077 By 5.30
- 3.6 1.3 2.769 -63.00 0.00 0.00 0 0.000 By 0
- 4.8 2.0 2.400 78.03 -0.67 By -0.67 -125.470 1.077 By 33.30
Toplam Σ-1492.890 Σ17.454 By Σ0.000
1492.89
By = = 85.53 kN
17.454
Örnek 3.29: Verilen sistemde çubuk kuvvetlerinin bulunması [Kesit alanları eşit A=0.02 m2]
1.25m 0.8m 1.70m 1.70m
A B C D E
20-4.396T
2.173T 1.129T
0.83T 2.10T 15o 0.98T
0.56T 0.56T
0.56T
0.744T
0.49T
3m
30o
T 0.56T
34o
49o
20 kN
Çözüm: Đşlemlerin daha açık olması için çözüm aşağıdaki tabloda yapılmıştır.
dF  dF  L
ÇUBUK L (m) A P=L/A F F  T SONUÇ F FY
dT  dT  AE
AF 3.63 181.50 T 1 181.5 T 3.174 2.621
BF 3.10 155.00 2.173 T 2.173 729.88 T 6.897 6.665
CF 3.00 0.02 150.00 20-4.396 T -4.396 2898.72 T -13188 3.174 6.047 6.047
DF 3.45 172.50 1.128 T 1.128 219.49 T 3.583 3.110
EF 4.53 226.50 0.744 T 0.744 125.38 T 2.361 1.55
Σ 4154.97T-13188=0 Σ 20 kN
Bölüm 4 Açı Metodu
BÖLÜM 4
4.1. AÇI METODU GENEL DENKLEMLERĐ
Hiperstatik sistemlerin çözümü sistemi hiperstatik yapan bilinmeyenlerin kuvvet ve şekil

değiştirme olmasına göre değişir. Çok açıklıklı bir mütemadi kirişi hiperstatik yapan mesnet tepki
kuvvetleri iken katlı bir çerçeveyi hiperstatik yapan hem mesnet tepki kuvvetleri hem de düğüm
kuvvetleri ve düğüm şekil değiştirmeleri olabilmektedir. Bu durum 1. bölümde kapsamlı olarak
ele alınmıştır. Şekilde verilen hiperstatik bir mütemadi kiriş çözümü yapılacak olursa.
P
Ay By
P δB
δA
ϕA a
A B ϕB Ay By
P
∑ MA = 0 MAsağ + MAsol = 0 
 δA δB b
 Yazılabilir
∑ MB = 0 MBsağ + MBsol = 0 
a ⇒ A ve B tepkileri δ A ve δB oluşturur
Momentler açı değerlerinden bulunur b ⇒ P etkisi δ A ve δB oluşturur

Bilinmeyenler KUVVETLERDĐR.
Bilinmeyenler şekil değiştirmeler olan AÇILARDIR.
Mesnette (A,B) ∑ δ = 0
A y ve By bulunur
Bu sistem eğer düğüm noktalarındaki momentler bulunarak çözülmek istenirse bu momentleri

oluşturan şekil değiştirmeler olan açı değerleri bulunduktan sonra moment değerleri bulunur. Bu
yönteme şekil değiştirmeler yöntemi (AÇI) denir. Bundan önceki bölümlerde de anlatıldığı gibi
bir noktadaki dönüş şekil değiştirmesi arandığı zaman birim moment değeri uygulanmıştı. Diğer
durumda ise sistemi hiperstatik yapan mesnet tepki kuvvetleri bulunarak sistemin kesit tesirleri
elde ediliyorsa bu çözüm yöntemine de KUVVET yöntemi denir. Kuvvet yöntemi 6. bölümde
açıklanmaktadır. Bu yöntemlerin birbirine göre ve sistemden sisteme değişen kolaylıkları
bulunmaktadır.
4.1.1. AÇI METODU GENEL BAĞINTILARI
Açı metodu, bilinmeyenleri açı olarak alınan ve kesit tesirleri bu değerlere göre hesaplanan bir
metottur. Metodun esası, sistemdeki düğümlerin rijit kabul edilmesinden dolayı bir düğüme
birleşen çubukların aralarındaki şekil değiştirmeden önceki açı değerleri, şekil değiştirdikten
sonrada aynı kalmasıdır. Yani kiriş, kolon ve çerçevelerin düğümlerinin şekil değiştirirken bir
bütün olarak döndüklerinden dolayı aralarındaki açıların değişmediği kabul edilir. Bu durum
düğüme birleşen çubukların moment toplamlarının da sıfır olmasını beraberinde getirir. Yani her
düğümdeki moment toplamı sıfır olmalıdır. Çünkü bilinmeyen olarak kabul edilen açılar
düğümlerdeki momentlerin sıfır olması şartından yararlanılarak bulunmaktadır.
NOT: AÇI METODU (Eksenel kuvvet şekil değiştirmeleri ihmal)
137
Açı Metodu Bölüm 4
1. iki ucu moment taşıyan k çubuğu için bağıntıların elde edilişi

i’ P
ψi ϕk ϕi ψk k’ Klasik metot +
δik=ψL δik=ψL Açı metodunda +
ϕi ψk
k’ i’ ψi P ϕ Klasik metot - M+
k -
Açı metodunda +
δi δk
Mi P Mk Mi P
k Mk
Ni Nk k
i Ni i
Nk
Vi Vk Vk
Vi
L L
Đşaret kabulu saat dönüş yönü + olarak alınmıştır.
Bu işaret değişimi açı metodunda dikkate alınmalıdır.

Uç deplasmanları
1. ϕi ve ϕk çubuk uç teğet dönüş açıları

2. ψ eksen dönüş açısı
3. δ göreli deplasman (ψ . L) (rölatif uç deplasman; çubuğun bir ucunun diğer ucuna göre yer
değiştirmesi; i-i’ arası değil; i’-k’ arası, Deprem yönetmeliğinde göreli deplasman olarak
belirtilmekte )
YÜKSÜZ
M=0 M=0
Vbilinmiyor Vbilinmiyor
Nbilinmiyor M=0
Nbilinmiyor Vbilinmiyor
k’ Nbilinmiyor
DÜŞEY k’ k’
M=0
YÜK Vbilinmiyor Mbilinmiyor
Nbilinmiyor
k’
k’ Mbilinmiyor
Diğerleri k k’ Vbilinmiyor
Nbilinmiyor
YATAY
YÜK
Çubuk Uç kuvvetleri
1. Mik ve Mki çubuk uç momentleri

2. Vik ve Vki çubuk uç kesme kuvvetleri
4.1.1. Çubuk uç kuvvetleri ile uç deplasmanları arasındaki bağıntılar
i k δi=0 δk=0 ϕi=0 ϕk=0 Hiç şekil değiştirmesi olmayan eleman
ϕi
Mki ve Mik gibi iki bilinmeyen olduğundan çözümü için iki denkleme ihtiyaç vardır.
i k
Mik Mki Bunlar;

i k 1. ϕk = 0 (k ucu ankastre)
Mki 2. ϕi = ϕi (i ucundaki bilinen dönüş açısı)
_
Mik +
Uç momentleri Mki ve Mik olsun
138
1. 1. denklem (ϕϕk = 0) yazılacak olur ise kısaltma teoremi ve virtüel iş teoremi kullanılarak k
ucundaki birim dönüş açısı istenilen keyfi bir izostatik sisteme uygulanır. Burada basit kirişe
uygulanmıştır.
1
Mki 1 L.1.[− Mik + 2Mki ]
- -Mik x φk = −
M
= 0 Mki = ik
- 6EI 2
_ 1 L. ⋅ Mik ⋅ 1 L. ⋅ Mki ⋅ 1 Mik

Mik
+ x - φk = − + =0 Mki =
Mik + Mki - 6EI 3EI 2
Mki
Yukarıda yapılan çözüm sonucunda,

Mik
Mki = ………………………………………………………………4.1
2
bağıntısı bulunur.
ϕi = ϕi (i ucundaki bilinen dönüş açısı) ) kısaltma

2. i ucundaki dönüş açısı yazılacak olur ise (ϕ
teoremi kullanılarak i ucundaki birim dönüş açısı istenilen keyfi bir izostatik sisteme
uygulanır. Burada basit kirişe uygulanmıştır.
1 Mki L.1.[− 2Mik + Mki ] L.1.[− 2Mik + Mik / 2] 4EI
- -Mik x
1
- φi = = 0 Mik = φi
6EI 6EI L
_ L. ⋅ Mik ⋅ 1 L. ⋅ Mki ⋅ 1 L. ⋅Mik ⋅ 1 L. ⋅Mik / 2 ⋅ 1 4EI

Mik
+ x1 - φi = − + =− + 0 Mik = φi
- 3EI 6EI 3EI 6EI L
Mik + Mki
Mki
4.1. bağıntısında bulunan Mik = 2Mki yerine yazılır ise EI’ya bağlı çubuk uç momentleri,
i ucu dönerse k ucu dönerse

4EI 2EI 2EI 4EI
Mik = ϕi Mki = ϕi Mik = ϕk Mki = ϕk …………………………………….4.2
L L L L
olarak elde edilir.
4.1.2. δ ile uç deplasmanları arasındaki ilişki

-ψ
ψ
i L k
δ Mki =− 2EI ψ -ψ
ψ = δ/L L
Mki =− 4EI ψ
Mik =− 4EI ψ L
L Mik =− 2EI ψ
L
Buradan, ψ= δ ise Mik = − 4EI − 2EI ψ=− 6EI δ Mki = − 4EI − 2EI ψ=− 6EI δ olarak elde edilir.
L  L L  L2  L L  L2
Dönüş açısından [ϕ] oluşan Moment ve Kesme δ] oluşan moment ve kesme

Deplasmandan [δ
ϕi
i k
δ
i k
Mik Mki
k _ 6EI
i Mk = δ
L2
_ 2EI 6EI +
Mk = ϕi Mi = δ
L L2 δ ' dan oluşan kesme kuvvetleri
4EI
Mi = ϕi +  6EI 6EI 
L  L2 δ + δ
L2  12EI
M'den oluşan kesme kuvvetleri

 4EI 2EI  Vi = Vk =  = 3 δ
L + ϕ L L
L 
i
Vi = Vk = 
6EI
= 2 ϕi
L L
139
Sonuç olarak k çubuklarında bulunan değerler;
4 EI 2EI 6EI 4 EI 2EI 6EI

Mi = Mi + ϕi + ϕk − 2 δ Mk = Mk + ϕk + ϕi − 2 δ .....................3.1
L L L L L L
6EI 6 EI 12EI 6EI 6EI 12EI
Vi = V i − 2 ϕi − 2 ϕk + 3 δ Vk = V k − 2 ϕi − 2 ϕk + 3 δ ....................3.2
L L L L L L
Yukarıdaki denklemlerde Mi Mk  ankastrelik momentleri ve  V i ve V k  ankastrelik kesme

2EI
kuvvetleri olmak üzere k = kısaltması yapılacak olur ise çubuk uç momentleri ve kesme
L
kuvvetleri aşağıdaki bağıntılar ile hesaplanır.
3δ 3δ
Mi = Mi + k(2 ϕi + ϕk − ) Mk = Mk + k(2 ϕk + ϕi −
) ...........................3.3
L L
 3 3 6   3 3 6 
Vi = V i + k  − ϕi − ϕk + 2 δ  Vk = V k + k  − ϕi − ϕk + 2 δ  ......................3.4
 L L L   L L L 
Sadece bir ucu moment taşıyan k’ çubuğu için bağıntıları
k’ k’ k’ k’ k’
k’ k’ k’
Çubuk uç kuvvetleri ile uç deplasmanları arasındaki bağıntılar
M=0 M=0
Vbilinmiyor Vbilinmiyor
i L k
Nbilinmiyor M=0
ϕi Nbilinmiyor Vbilinmiyor
k’ Nbilinmiyor
k k’ k’
i M=0
Mik Vbilinmiyor Mbilinmiyor
k
i Nbilinmiyor
k’
Mik +
k’ Mbilinmiyor
Diğerleri k k’ Vbilinmiyor
Nbilinmiyor
Eğer iki ucu rijit çubuk kabul edilmiş olsaydı, uçlarda oluşan moment aşağıdaki şekildeki gibi
olacağı daha önce açıklanmıştı. Burada k ucundaki momentin sıfır olması için bu noktaya ters
yönde ve eşit şiddette bir moment uygulanarak toplamının sıfır olduğu görülür. i ucuna, k ucuna
ters yönde uygulanan momentin yarısı aynı işaretle gönderilir.
i L k
ϕi
k
k ucunda momenti sıfırlamak için ilave
i ediyoruz. Çünkü baştan biliyoruz ki
2EI sabit mesnette M=0
_ Mk = ϕi
2 ucu ankastre çubuk L
4EI +
kabul edelim Mi = ϕi
L
ediyoruz 2EI 2EI
4EI 2EI 3EI
_ Mk = ϕi − ϕi = 0
Mi = ϕi ϕi = ϕi L L sıfırlamakiçin
L 2Lk ' dan gelen L +
k ucunda momenti sıfırlamak

için ilave edilenin yarısı 3EI
Mi = ϕi +
ediyoruz L KESME

3EI
Vi = 2 ϕi = Vk
L
140
δ ile uç deplasmanları arasındaki ilişki: Verilen çubuk iki ucu rijit çubuk kabul edilerek
uçlarda oluşan moment aşağıdaki gibi olacaktır. Burada k ucundaki momentin sıfır olması için
bu noktaya ters yönde ve eşit şiddette bir moment uygulanarak toplamının sıfır olduğu görülür. i
ucuna, k ucuna ters yönde uygulanan momentin yarısı aynı işaretle gönderilir.
i
k ucunda momenti sıfırlamak için ilave k δ
edilenin yarısını ilave ediyoruz k ucunda momenti sıfırlamak için ilave
ediyoruz. Çünkü baştan biliyoruz ki
_ 6EI 6EI
Mk = 2 δ − 2 δ = 0
sabit mesnette M=0
L L
6EI 6EI 3EI +
Mi = − δ+ δ=− 2 δ
L2 2L2 L
3EI
Mi = − δ +
L2
 3EI 
 L δ  3EI
Vi = Vk =   = δ
L L3
Sonuç olarak k’ çubuklarında bulunan değerler;
3EI 3EI
Mi = Mi + ϕi − 2 δ Mk = 0 ............................3.5
L L
3EI 3EI 3EI 3EI

Vi = V i + ϕi − 3 δ Vk = V k + ϕi − 3 δ ....................................3.6
L2 L L2 L
Yukarıdaki Mi Mk  ankastrelik momentleri ve  V i ve V k  ankastrelik kesme

denklemlerde
   
3EI
kuvveleri olmak üzere k′ = kısaltması yapılacak olur ise çubuk uç momentleri ve kesme
2L
kuvvetleri aşağıdaki bağıntılar ile hesaplanır.
2δ 2k′ 2k′
Mi = Mi + k ' (2ϕi − ) Vi = V i − ϕi − δ
L L L
ki ucu eğilmeli [k] bir çubukta sonuç uç momentleri Bir ucu eğilmeli [k’] bir çubukta sonuç uç momentleri
i ucu P q
k ucu i ucu P q k ucu
Şekil Momenti
değiştirme k k
M V i M V M V i M V
4EI
i ucu 4EI 6EI i k ϕk 6EI 3EI 3EI i k 0 3EI ϕ
ϕi ϕi L ϕi ϕi ϕi
dönüşü
L L2 ϕi 2
L L L2 ϕi 2 i
L
6EI
k ucu 2EI
ϕk
ϕi 2EI
ϕi
6EI
ϕi i k 0
dönüşü L2 i k
L2
0 0 0
L
ϕk
L ϕk
6EI
k ucu 6EI 12EI k − δ 12EI 3EI 3EI i k
δ 0 3EI δ
deplasma − δ δ i δ L2 δ δ δ
nı L2 L3 L3 L2 L3 3
L
i ucu P q P q
ankastreli −M ik − V ik M ki − Vki M ik − V ik k
0 0
k momenti i k i
4EI 2EI 6EI 3EI 3EI

Mik = ϕi + ϕk − 2 δ − Mik Mik = ϕi + 2 δ + Mik
TOPLAM [ k çubuğu]
TOPLAM [k’ çubuğu]
L L L L L
4EI 2EI 6EI
Mki = ϕk + ϕi + 2 δ + Mki Mki = 0
L L L
Vi = V i − ϕi − 2 ϕk + 3 δ Vi = V i + ϕi − 3 δ
L2 L L L2 L
Vk = V k − ϕi − 2 ϕk + 3 δ Vk = V k + ϕi − 3 δ
L2 L L L2 L
141
Yukarıda bulunan çubuk uç şekil değiştirmelerinden oluşan kesit tesirlerinin matris formatında
düzenleyerek iki ucu arasındaki açının sıfır olduğu yani yere paralel prizmatik bir elemanın rijitlik
matrisi aşağıdaki şekilde yazmak mümkündür.
q P q
P
i k i k

Mik
L
-
L2 L
-
L2
ϕi Mik Mik
L
-
L2
0 0 ϕi Mik
6EI 12EI 6EI 12EI 12EI 6EI 12EI
Vik -
L2 L3
-
L2 L3
δi Vik Qik 0
L3
-
L2 L3
δi Vik
= X + = X +
2EI 6EI 4EI 6EI 2EI 6EI 4EI 6EI
Mki
L
-
L2 L
-
L2
ϕk Mki Mki
L
-
L2 L
-
L2
ϕk Mki
Vki - 6EI
2
12EI
- 6EI 12EI
δk Vki Qki - 6EI 12EI
- 6EI 12EI
δk Vki
L L3 2
L L3 L2
L3 2
L L3
δ=0] SĐSTEMLERDE AÇI METODU

4.2. DÜĞÜM NOKTALARI SABĐT [δ
Düğüm noktaları sabit sistem, i ve k uçlarındaki yatay hareketleri önlenmiş sistem olarak
tanımlanabilir. Bu yatay hareketin önlenmesi mesnet şartı ve simetri ile (simetrik sistem simetrik
yükleme) sağlanır.
¢
ϕC P
ϕA ϕB B
C B C ϕB ϕC
ϕB ϕB ϕB ϕC P
A
ϕB ϕC ϕC ϕC A
ϕ=0 B C
Sistem simetrik yükleme

simetrik olmasından dolayı
(ϕ1=ϕ2 )sistem düğüm
noktaları sabit sistemdir.
D E
D E
EI=sabit
142
δ=0] sistemler denklemlerinin elde edilişi

Düğüm noktaları sabit [δ
2
k2
2 1 k′1 k3 3
3 i
k′4 ϕ ≠ 0 ve diğer ϕ= 0 olsun
1 i i
4
4
i düğümünde ΣMi = 0 yazılır ise,

Düğüm çubuk uç momentleri

Mi1 = k1[2ϕi + ϕ1 ] + Mi1
'

 sıfır
i DÜĞÜM MOMENT DENGESĐ Mi2 = k 2 [2ϕi + ϕ2 ] − Mi2


i ucu k ucu
2[k1 + k 2 + k 3 + k 4 ]ϕi + [k 2 ]ϕ2 + [k 3 ]ϕ3 + M
' '
i1 − Mi2 − Mi3 + Mi4 = 0 

i ucu dönüşünde etkili çubuklar Komşu uç dönüşleri Ankastrelik momentleri Mi3 = k 3 [2 ϕ + ϕ ]] + Mi3
i 3
 i ucu k ucu

Mi 4 = k 4 [2ϕi + ϕ4 ] − Mi 4
'
 sıfır
Çözümde izlenen yol:
1. Her çubuğun atalet [I] momenti bulunur ve bu değer kullanılarak
3EI
1.1. k′ = k’
2L
2EI
1.2. k = değeri bulunur.
L
2. Her bir düğüm için yukarıda açıklandığı gibi moment dengesi [ Σ M = 0] denklemi yazılır.
3. Sistemin her düğümü için yazılan ΣM=0 dan oluşan denklem sistemi kurulur [simetrik].
Kurulan bu denklem sisteminin sabitleri olan ankastrelik momentleri işaretlerine göre
denklem sisteminde yerine yazılır.
4. Denklem sistemi bilinen bir yöntemle çözülerek bilinmeyen dönüş açıları [ϕ] hesaplanır.
5. Bulunan dönüş açıları [ϕ] kullanılarak
5.1. k çubuklarında Mik = k(2 ϕi + ϕk ) + Mik −ankastrelik
5.2. k’ çubuklarında Mki = k'(2 ϕi ) + Mki−ankastrelik ile çubuk uç momentleri hesaplanır.
6. Çubuk uç momentleri hesaplandıktan sonra elemanlar izostatik parçalara ayrılarak kesit
tesirleri kesme, moment ve normal kuvvet diyagramları çizilir.
143
Hiperstatik sistemlerin çözümünde konsolun ve taşınan kısmın düğüm noktasına moment etkisi
q
Çıkma sağda
P
Çıkma solda
P
b k’ k k k’ a
[+]
[-]
q M=-[Pb+qb2/2]/2 M/2= Pa/2

M=Pa
M=Pb+qb2/2 k k’
k’ k
P
a 2q
G
Çıkma sağda [Gerber] [+]

Çıkma sağda [Gerber] [-]
b c e k’ k k’ a G a
P
a a q
G G
c a
b Gy=Pb/c Gy=qa/3
Gy=qa/3
Gy=Pb/c 2q qq
Ga
k’
k k’ a
aM/2=qa /2 2 a M=qa /3+qa /2+qa /6
2 2 2
M=Pbe/c
k’
k k’
M=Pbe/2c
a aq
q
P P
M= Pb M= -[Pa+qa2/2]
b a
Çerçeve sistem
q q
P M= Pa/2
qc
b G c a [ b + c] M= Pa
2
b=c ise - qb
P P Py a M= Pa/2 M= Pa
a a
4.3. ANKASTRELĐK MOMENTLERĐNĐN BULUNMASI [M]
Đki ucu ankastre kirişler [k] Bir ucu ankastre diğer ucu mafsallı kirişler [k’]
P q P q
i k i k
Verilen sistemi izostatik hale getirmek için mesnetlerdeki momentleri bilinmeyen olarak sisteme
yüklenir. Bu durumda sistem verilen dış yüklerden ve mesnet momentlerinden oluşan iki ayrı
yükleme şeklinde alınır. Dış yüklerden dolayı oluşan moment alanı çizilir ve bu alan eğilme
rijitliğine bölünerek yük olarak eşdeğer sistem olan aynı sisteme yüklenir. Aynı sisteme mesnet
momentleride yüklenerek aynı işlemler yapılır. Önceki bölümlerde açıklandığı üzere Mohr
yönteminde bir noktadaki dönüş açısını elde etmek için eşdeğer sisteme yük olarak yüklenen
moment alanlarının kesme kuvvetleri dönüş açılarına karşı gelmektedir.
144
ÖRNEK 4.1: Şekilde verilen sistemde Mik ankastrelik moment değerinin bulunması
M
i EI k
m m
3.6 2
Çözüm: Aşağıdaki şekilde izostatik esas sistem seçilerek çözüm yapılır.

Ma
Ma EIL
Mik
M L
Mb
k Mik L Mik L
i EI
M  b3 a2b a3  EIL
2m M Mb M  − −  M  ab2 a3 b3  3EI 6EI
3.6m  − + 
L
L L EIL2  3 2 6  EIL2  2 3 6 
Mesnet momentin izostatik
Verilen dış momentin izostatik Verilen dış momentin izostatik sistemdeki sistemdeki moment alanın yük
sistemdeki moment alanı moment alanın yük olarak yüklenmesi (M/EI) olarak yüklenmesi (M/EI) sonucu
sonucu oluşan mesnet tepki kuvvetleri oluşan mesnet tepki kuvvetleri
Mesnet şartı gereği i noktasındaki dönüş açısının sıfır olması gerekir. Bunun için Mohr
yönteminde dönüş açısını veren kesme kuvvetlerinin toplamının sıfır olması şartından,
ankastrelik momenti aşağıdaki şekilde hesaplanır.
M  b 3 a 2b a 3  M ik L M  a 3 3a 2 b 3  M 3b 2 
ϕi = 0  +   = 1 − 2 
EIL2  3 − 2 − 6  3EI = 0 M ik =
L3  2 +
2
− b  2 L 
    
Bu ankastrelik momenti değeri bulunur.
M  3⋅2 
Mik = 1− = 0.31M
2  5.62 
M
i EI k
3.6m 2m
M
i EI k
M/5.6 3.6m 2m M/5.6
0.31M
i EI k
0.31M/5.6 3.6
m 2
m
0.31M/5.6
i EI k
TOPLAM (1+0.31)M/5.6 3.6
m 2m (1+0.31)M/5.6
0.53M
MOMENT ALANI 0.31M 0.47M
145
ANKASTRELĐK MOMENTLERĐ
q q
i k i k
L L
Yayılı Yük Dış Yüklerden Mesnet momentinden Dış Yüklerden Mesnet momentinden
q q
Mik Mki Mik
Basit Kiriş
2
qL /8 qL2/8
q q=Mik/EI q
Mik Mki q=Mik/EI
- Mik
Mohr Yöntemi
-
+ +
Mik L Mik L qL3 qL3
qL3 qL3 Mik L Mik L
qL2 2EI 2EI 24EI qL2 24EI
24EI 24EI 3EI 6EI
8EI 8EI
qL3 Mik L qL2

Momenti
qL3 Mik L qL2

Ankastr
ϕi = 0 − =0 Mki = − Mik = ϕi = 0 − =0 Mik = −

elik
24EI 2EI 12 24 EI 3EI 8

P P
Tekil Yük i k i k
L/2 L/2 L/2 L/2
P Mki P Mik
Mik
Basit Kiriş
PL / 4 PL / 4
q=Mik/EI q=Mik/EI
Mik Mki Mik
Yöntemi
PL2 PL2 - -
Mohr
PL 2
PL2
16EI PL 16EI PL
Mik L Mik L 16EI 16EI Mik L Mik L
4EI 4EI
2EI 2EI 3EI 6EI
PL2 Mik L PL PL2 Mik L

Mome
Ankas
3PL
trelik
ϕi = 0 + =0 Mki = − Mik = φi = 0 − =0 Mik =

nti
16EI 2 EI 8 16EI 3EI 16
P P
Tekil Yük i i k
k
a b a b
L L
P P
Mki Mik
Basit Kiriş
Mik
Pab Pab
L L
q=Mik/EI q=Mik/EI
Mik Mki Mik
Mohr Yöntemi
- 4
Pab(L + b) Pab(L + b)
Pab Pab(L + a) Pab Pab(L + a)
(EI)6L Mik L Mik L (EI)6L Mik L Mik L
LEI (EI)6L LEI (EI)6L
2EI 2EI 3EI 6EI
Pab(L + b) MikL MkiL Pab2

ϕi = 0 + + =0 Mik = −
Ankastrelik
Momenti
(EI)6L 3EI 6EI L2 Pab(L + b) MikL Pab(L + b)

ϕi = 0 + = 0 Mik = −
Pab(L + a) MikL MkiL Pba2 (EI)6L 3EI 2L2
ϕk = 0 + + =0 Mki = 2
(EI)6L 6EI 3EI L
Bir sistemin açı yöntemi moment dengesi yazılarak çözülebilmesi için sistemin en az iki k veya
k’ çubuğu veya bir k ve bir k’ çubuğundan oluşması gerekir. Yani bir sistemin Açı yöntemi
çözümü için moment dengesi yazılacak noktanın (düğümün) sağında ve solunda en az bir k
veya k’ çubuğunun bulunması gerekir. Bu nedenle aşağıda bahsedilen tek çubuklu hiperstatik
sistemlerin çubuk uç momentleri ankastrelik momentlerine eşit olur. Bu ankastrelik momentleri
kullanılarak çubuğun diğer noktalarındaki kesme, moment ve eksenel kuvvetler elde edilir.
146
Yük Yükleme şekli i k
i k
qL2 qL2 qL2
− −
L 12 12 8
11qL2 11qL2 11qL2
− −
L/4 192 192 128
L/4 L/2
13qL2 13qL2 13qL2
− −
L/3 L/3 L/3 324 324 216
qa2  a 8 a  qa3 qa2  a
2
−
4 
2 −  − 
L 3 L 
[2L − 3a] − 2 − L 
a b 12L2 8  
11qL2 5qL2 9qL2
−
L/2 L/2 192 192 128
c/2 c/2 qc qc
qc
− (3L2 − c 2 ) (3L2 − c 2 ) − (3L2 − c 2 )
24L 24L 16L
Tüm yük değerleri “q”
L/2 L/2
qL2 qL2 qL2

− −
20 30 15
L
23qL2 7qL2 53qL2
− −
960 960 1920
L/2 L/2
14qL2 2qL2 8qL2
− −
405 135 243
2L/3 L/3
qa2 qb 2 qa2
(2L − a) (2L − b) − (2L − a)
a b
12L 12L 8L
5qL2 5qL2 5qL2

− −
96 96 64
L/2 L/2
q2  2  a  q2  2  a  q  a 
− L − a2  2 −   L − a2  2 −   − L2 − a 2 2 −  
12   L  12   L  8  L 
a a
o
2 qL2 qL2 qL2
− −
15 15 10
L
q1
q2 L2 L2 L2
−
60
[3q1 + 2q2 ] 60
[2q1 + 3q2 ] −
120
[8q1 + 7q2 ]
L
PL PL 3PL
Tüm yük değerleri “P”
− −
L/2 L/2 8 8 16
Pab2 Pa 2b Pab (L + b)
− −
a b L2 L2 2L2
PL 1 PL 1 PL 1
− [n − ] [n − ] − [n − ]
a a a a 12 n 12 n 8 n
3PL 3PL 19PL
− −
L/4 L/2 L/4 8 8 132
N M N M N M N
M + − + − + −
4 4 4 4 8 8
L/2 L/2
N M  3b2  N  3b 2 
Mb(2a − b) Nb(2a − b) Ma(2b − a) Na(2b − a)
M − − 1 − 2  − 1 − 2 
L2 L2 L2 L2 2 L  2 L 
a b
6EIδ 6EIδ 3EIδ

i k δ − −
L2 L2 L2
EIα∆t EIα∆t 3 EIα∆t
d − − −
d d 2 d
∆t
ϕ
4EI 2EI 3EI
i L k
L L L
147
Yükleme şekli i k i k
80 kNm
Sistem
3.6m 2m
Mb(2a − b) Ma(2b − a) M  3b2 

Ankastrelik momenti Mi = + = 26.53 Mk = + = 3.67 Mi = 1 − 2  = 24.69
L2 L2 2 L 
44.31 42.61
3.67
Moment
26.53 24.69
35.69 37.39
19.68 18.70
Kesme
80 kNm
SAAT TERSĐ YÖNÜ (-) m m
3.6 2
Mb(2a − b) Ma(2b − a) M  3b 2 
Ankastrelik momenti Mi = − = −26.53 Mk = − = −3.67 Mi = − 1 − 2  = −24.69
L2 L2 2 L 
35.69 37.39
26.53
Moment
24.69
3.67 42.61
44.31
Kesme 19.68 18.7
80 kNm
SAAT YÖNÜ (+) m
2 2m
M M
Ankastrelik momenti Mi = Mk = = 20 Mi = = 10
4 8
40 35
20
Moment
20 10
45
40
30 22,5
Kesme
80 kNm
m
2 2m
M M
Ankastrelik momenti Mi = Mk = = 20 Mi = = 10
4 8
40
40 10
20
Moment
40 20 40
Kesme 30
22.50
148
Tek elemanlı bazı hiperstatik sistemlerin moment alanı aşağıda verilmiştir.
L 2qL 7qL
2qL 5 20
5 qL 3qL qL 3qL
qL
qL 2 8 10 20
2
10 5qL
qL qL
2 8
2 qL2 qL2
8 15
2 qL2
qL
12
8
2 qL2
qL o qL2
12
3 30
qL2 20
2o 3o
2qL 24 9qL2
qL2 =s = 9 3 128
8
ÖRNEK 4.2: Şekilde verilen mütemadi kirişin moment alanının çizilmesi.
4 kNm
A 1.03EI
3.6m 2m
Çözüm: Tek açıklıklı sistemlerin AÇI yöntemiyle çözümü ANKASTRELĐK MOMENTĐNĐN

bulunmasıdır. Çünkü düğüm noktası bulunmadığı için açı metodunun temeli olan düğüm
moment dengesi yazılamamaktadır. Bu sistemlerde ankastrelik momentinin bulunmasından
sonra sistem izostatik hale gelir ve çözüm tamamlanmış olur.
4 22  4 + 1.235
Ankastrelik −MAB = 1 − 3  = 1.235kNm Mesnet tepki kuvvetleri −A y = By = = 0.935kN
2 5.62  5.6
4 kNm
0.935
0.935
- 0.935
2.1300
-
1.235 +
5.60 + 1
1.8700
Kontrol: Sonuç moment alanı ile herhangi bir izostatik birim moment alanları çarpımı sıfır olur.
ÖRNEK 4.2: Verilen tek açıklıklı hiperstatik kirişim moment alanın açı metodu ile elde edilmesi
10 kNm
A B
m
6 2m
Çözüm: Sistem tek çubuklu olduğu için uç momentleri ankastrelik momentlerine eşit olur. Ancak
bu sistemde ankastrelik momenti sıfırdır. Ancak çıkmada dolayı sabit mesnette oluşan
momentin yarısı karşı mesnete geçeceğinde A mesnetinde 10/2=5 kNm’lik moment olur.
10
10 kNm 10/2=5 kNm 10 kNm
A B A B
6m 6
m
5
149
δ=0]
4.4. DÜĞÜM NOKTALARI SABĐT SĐSTEMLERE AĐT ÖRNEKLER [δ
ÖRNEK 2.11: Şekilde yüklemesi verilen kirişin (M) moment alanını çiziniz.
24 kNorta
q=10 kN/m
A 3I B 3I C
3m 6m
PL 24 ⋅ 3 qL2 10 ⋅ 62
= = 9kNm = = 45kNm
8 8 8 8
Çözüm: Verilen sistemde,
q=10 kN/m
24 kNorta
1. Tüm kirişlerin rijitlikleri (k, k’) hesaplanır.
A k=2x3I/3=2 k’=1.5x3I/6=0.75 C
B
3
m
6m
PL 24 ⋅ 3 qL2 10 ⋅ 62
2. Dış yüklerden oluşan Ankastrelik Momentleri hesaplanır. −MAB = MAB = = = 9 kNm MBC = − = = 45 kNm
8 8 8 8
3. Her düğüm için moment değesi yazılır.

B DÜĞÜM MOMENT DENGESĐ

2[k AB + k BC ]ϕB +
' '
0 + MBA − MBC
= 0
A ve C uçları
B ucu dönüşü Ankastrelik momentleri
4. Her düğüm için dönüş açıları hesaplanır.

B mesnedinde düğüm denge yazılırsa, 2(2+0.75) ϕB +9-45= 0 ϕB=6.55 [Gerçek ϕB=6.55/EI]
5. Bulunan düğüm dönüş açıları ve ankastrelik momentleri kullanılarak çubuk uç momentleri hesaplanır.

MAB = k BA [2ϕA + ϕB ] + MBA = 2[0 + 6.55] − 9 = 4.10 kNm ≠ 0 (ankastre mesnet gereği)

}
M = k [2ϕ + ϕ ] + MBA = 2[2 ⋅ 6.55 + 0] + 9 = 35.20 kNm
 BA 
 ∑ M = 0HER ZAMAN
BA B A HER DÜĞÜMDE

MBC = k BC [2ϕB + ϕC ] − MBC = 0.75[2 ⋅ 6.55 + 0] − 45 = −35.20 kNm 
'

MCB = 0 (mesnet gereği)
6. Bulunan çubuk uç momentleri ve dış yükler her açıklık basit kiriş kabul edilerek bu basit kirişlere yüklenerek
kesit tesirleri çizilir. Ve sonunda bu basit kiriş kesit tesirleri birleştirilerek sistemin kesit tesiri elde edilir.
Ay=24/2-(35.2-4.1)/3=1.63 kN By=6x10/2+35.2/6=35.87 kN
MESNET TEPKĐ KUVVETLERĐNĐN HESABI
By=24/2+(35.2-4.1)/3=22.37kN Cy=6x10/2-35.2/6=24.13 kN
q=10 kN/m
24 kNorta 35.2 q=10 kN/m 24 kNorta
4.10 35.2
A A
2I B 2I B 3I C
B 3I C
m
3m 3m 6
6m
22.3 24.13 22.3 24.13
1.63 KESME
35.87 1.63
35.2 35.87
4.10
35.2
35.2
1.66
MOMENT
4.10
1.66
V2 35.872
açıklık =
Mmaks. − Mmesnet = − 35.2mesnet = 29.13 kNm
2q 2 ⋅ 10
29.13
150
ÖRNEK 2.11: Şekildeki kirişin B mesneti 30 mm çökmesi ile oluşan (M) moment alanını çiziniz.
6EI 6 ⋅ 3 ⋅ 7.88104 ⋅ 0.03 3EIδ 3 ⋅ 3 ⋅ 7.88104 ⋅ 0.03
= = 4728kNm = = 591kNm
L2 32 L2 62
A 3I B 3I C
3
m
6m A k=EIx2x3I/3=2EI k’=EIx1.5x3I/6=0.75EI C
B m
3m 6
Çözüm: Verilen sistemde,
Mesnet çökmesinden oluşan Ankastrelik Momentleri hesaplanır. 6EI2 = 6⋅ 3 ⋅ 7.8810 ⋅ 0.03

4
7. 2
= 4728kNm
L 3
3EIδ 3 ⋅ 3 ⋅ 7.88104 ⋅ 0.03

= = 591kNm
L2 62

B mesnedinde düğüm denge yazılırsa, 2(2+0.75)EI ϕB +4728-591= 0 ϕB=-0.00955
9. Bulunan düğüm dönüş açıları ve ankastrelik momentleri kullanılarak çubuk uç momentleri hesaplanır.

MAB = k BA [2ϕA + ϕB ] + MBA = 2EI[0 − 0.00955] + 4728 = 3222.92 kNm ≠ 0 (ankastre mesnet gereği)

}
M = k [2ϕ + ϕ ] + MBA = 2EI[2 ⋅ ( −0.00955) + 0] + 4728 = 1717.84 kNm 
 BA 
BA B A HER DÜĞÜMDE

MBC = k BC [2ϕB + ϕC ] − MBC = 0.75EI[2 ⋅ ( −0.00955) + 0] − 591 = −1719.81 kNm
'

MCB = 0 (mesnet gereği)
10. Bulunan çubuk uç momentleri ve dış yükler her açıklık basit kiriş kabul edilerek bu basit kirişlere yüklenerek
kesit tesirleri çizilir. Ve sonunda bu basit kiriş kesit tesirleri birleştirilerek sistemin kesit tesiri elde edilir.
Ay=24/2-(35.2-4.1)/3=1.63 kN By=6x10/2+35.2/6=35.87 kN
MESNET TEPKĐ KUVVETLERĐNĐN HESABI
By=24/2+(35.2-4.1)/3=22.37kN Cy=6x10/2-35.2/6=24.13 kN
24 kNorta
q=10 kN/m
24 kNorta 35.2 q=10 kN/m
4.10 35.2
A A
2I B 2I B 3I C
B 3I C
3
m
m 3
m
6m
6
22.3 24.13 22.3 24.13
1.63 KESME
35.87 1.63
35.2 4.73
4.10
35.2
35.2
1.66
MOMENT
4.10
1.66
V2 35.872
açıklık =
Mmaks. − Mmesnet = − 35.2mesnet = 29.13 kNm
2q 2 ⋅ 10
29.13
ÖRNEK 2.11: Şekilde yüklemesi verilen kirişin (M) moment alanını çiziniz.
16 kNorta
q=10 kN/m
3PL 3 ⋅ 16 ⋅ 3 qL2 10 ⋅ 62
A = = 9kNm = = 45kNm
3I B 3I C 16 16 8 8
3m 6m q=10 kN/m
16 kNorta
A
k’=1.5x3I/6=0.75 C
Çözüm: Verilen sistemde, k’=1.5x3I/3=1.5
B
3m 6m
11. Tüm kirişlerin rijitlikleri (k, k’) hesaplanır.
151
12. Dış yüklerden oluşan ankastrelik Momentleri hesaplanır.

13. Her düğüm için moment değesi yazılır.
B DÜĞÜM MOMENT DENGESĐ

2[k AB + k BC ]ϕB +
' '
0 + MBA − MBC
= 0
A ve C uçları
i ucu dönüşü Ankastrelik momentleri
B mesnedinde düğüm denge yazılırsa, 2(0.75 +1.50) ϕB +9-45= 0 ϕB=8.00 [Gerçek ϕB=8/EI]

MAB = 0 MCB = 0 (mesnet gereği)

MBA = k BA [2ϕB + ϕ
'
] + MBA = 1.5[2 ⋅ 8 + 0] + 9 = 33 kNm 
A 
 
sıfır HER DÜĞÜMDE

MBC = k BC [2ϕB + ϕ ] − MBC = 0.75[2 ⋅ 8 + 0] − 45 = −33 kNm
'
C
 sıfır 
Ay=16/2-33/3=-3 kN Cy=6x10/2-33/6=24.5 kN
By=16/2+33/3=19 kN By=6x10/2+33/6=35.5 kN q=10 kN/m
16 kNorta
16 kNorta 33 33 q=10 kN/m A
B 2I B 3I C
A
2I B
3I C 3m 6m
m
3
6m 16
24.5
16
19 24.5
3 3 KESME
35.5
33 35.5
4.5
33
33
4.5
MOMENT
V2 35.52
açıklık =
Mmaks. − Mmesnet = − 33mesnet = 30.01 kNm
2q 2 ⋅ 10

40 kN/m 60 kNm 80 kNm 40 kN/m 60 kNm 80 kNm
2I 2I k=0.80 k’=0.75
m m m 2
m
3
m
2
m
2 m
2 m 2m
3 2m 2 2
Mb  3a  40 ⋅ 2  3 ⋅ 3   M
M12 = − 1 = − 1 = 12.80 kNm  i k
L  L  5  5   a b
 L
 Momentler saat yönünde M
Ma  3b  40 ⋅ 3  3 ⋅ 2   olduğu için i k
M21 = − 1 = − 1 = 4.80 kNm  a b
L  L  5  5   ankastrelik momentleri M  3b2 
 [ + ] alınmıştır Mik = 1− 2 
 2  L 
M 60 
M23 = = = 7.5 kNm 
M
8 8  i k
L/2 L/2
2 düğümünde denge, 2(0.80 + 0.75) ϕ2 +4.8+7.5+[80/2]=0 ϕ2 =-16.87 M
Mik =
8
Çubuk uç momentleri M12= 0.80 ( 2x0-16.87) + 12.80= -0.69 kNm
M21= 0.80 ( 2x(-16.87)) + 4.80= -22.19 kNm
M23 = 0.75 (2x(-16.87)) +7.5+40 =22.19 kNm
M32= -80 kNm
152
0.69 40 kN/m 60 kNm 80 kNm 40 kN/m 60 kNm 80 kNm

22.19 22.19
2I 2I 2I 2I
3.42 3.42 m
3m 2
m
2m 2m 2
2y=(40-0.69-22.19)/5=3.42 kN 2y=(80+60+22.19)/4=-40.55 kN
1y=(40-0.69-22.19)/5=-3.42 kN 3y=(80+6022.19)/4=40.55 kN
40.55
3.42
58.91
10.98 80
0.69
1.10
22.19
29.05
40 kN/m 60 kNm 80 kNm 40 kN/m 60 kNm 80 kNm
2I 2I k=0.80 k’=0.75
m m
3
m
2
m
2
m
2
m 2m
3 2m 2m 2m 2
Mb  3a  40 ⋅ 2  3 ⋅ 3  
M12 = − − 1 = − − 1 = −12.80 kNm 
L  L 5  5
M
   i k
 a b
 Momentler saatin TERSĐ yönünde L

Ma  3b  40 ⋅ 3  3 ⋅ 2   olduğu için M
M21 = − − 1 = − − 1 = −4.80 kNm 
L  L  5  5   ankastrelik momentleri
i k
a b
 [ −] alınmıştır
 M  3b2 
M 60  Mik = 1− 2 
M23 = − = − = −7.5 kNm 2  L 
8 8 
 M
i k
L/2 L/2
M
Mik =
8
2 düğümünde denge, 2(0.80 + 0.75) ϕ2 -4.8-7.5+[80/2]=0 ϕ2 =-8.94
Çubuk uç momentleri M12= 0.80 ( 2x0-8.94) - 12.80= -19.95 kNm
M21=0.8(2x(-8.94))-4.8=-19.1kNm M23 =0.75(2x(-8.94))-7.5+40=19.09 kNmM32=-80 kNm
19.95 40 kN/m 60 kNm 80 kNm 40 kN/m 60 kNm 80 kNm

19.10 19.10
2I 2I 2I 2I
15.81 15.81 9.78 9.78 3m 2
m
2m 2m 2m
2y=(40+19.95+19.10)/5=-15.81 kN 2y=(80+19.10-60)/4=-9.78 kN
1y=(40+19.95+19.10)/5=15.81 kN 3y=(80+19.10-60)/4=9.78 kN 9.78
15.81
60.44
80
12.52
19.95
0.46
19.10
27.48
153

3 kN/m
3 kNm
2I 2I
m
2 5m 4m 2m
Çözüm: Sistemin k ve ankastrelik momentleri bulunur ve ara mesnet sayısı kadar düğüm
dengesi yazılır.
6 kNm 3 kN/m
3 kNm
k’=0.60 k’=0.75
2
Ankastrelik momentleri M21 = 3 x 5 = 9.375kNm
8
2 düğümünde denge, 2(0.60 + 0.75) ϕ2 +[-6/2]+[3/2]+9.375= 0 ϕ2 =-2.92
Çubuk uç momentleri M21= 0.60 ( 2 x (-2.92)) + 9.375-3 = 2.871 kNm
M23 = 0.75 ( 2 x (-2.92)) +1.5 = -2.871 kNm

M32= -3 kNm M12= -6 kNm
3 kN/m
3 kNm
2I 2I
2m 5m 4m 2m
6.00 2.07
0.03
12.93
6.00
2.87
3
21.86
Uygulama: Verilen mafsallı sistemin M alanını çiziniz.
20 kN/m 20 kN/m
0.667 0.375 0.30 0.667

m m m m m m m
3 4 5 3 3 4 5 3m
Çözüm: 3 düğümü mafsallı olduğundan dolayı açı metodunda düğüm noktası olarak kabul
edilemez. Bu nedenle 3 düğümünde moment dengesi yazılmaz. Ancak mafsalın sadece düşey
deplasman yapmasından dolayı burada düşey denge yazılır. Mafsalın sağındaki ve solundaki
çubuklar k’ çubuğu olarak işleme alınır.
2
qL2
Ankastrelik momentleri M43 = qL = 62.50 kNm M54 = −M45 = = 15 kNm
8 12
154
 2 ⋅ 0.375δ
2 ⋅ (0.667+0.375)ϕ2 - 4
=0 2.084ϕ2 − 0.1875δ = 0

Düğüm ∑ M = 0 
 2 ⋅ 0.30δ
2 ⋅ (0.30+0.667)ϕ4 + + 62.5 − 15=0 1.934ϕ4 +0.12δ = −47.5
 5
  2 ⋅ 0.375 2 ⋅ 0.375   2 ⋅ 0.30 2 ⋅ 0.30 

D2   − ϕ2 + 2
δ − − ϕ4 − δ  − 37.5 = 0 − 0.1875ϕ2 +0.12ϕ4 +0.07088δ = 37.5
 4 4   5 52 
Bilinmeyenler Uç momentleri
ϕ2 ϕ4 δ Sabit M12 = 0.667 ⋅ (78.356) = 52.26 kNm
2,08 0 -0,1875 = 0 ϕ2 = 78,356 M21 = 0.667 ⋅ (2 ⋅ 78.356) = 104.53 kNm
0 1,934 0,12 = -47,5 ϕ4 = -78,494 M23 = 0.375 ⋅ (2 ⋅ 78.356 − 2 ⋅ 869.231/ 4) = −104.21kNm
-0,1875 0,12 0,07088 = 37,5 δ = 869,231 M24 = 0.30 ⋅ (2 ⋅ ( −78.494) + 2 ⋅ 869.231/ 5) + 62.5 = 119.71kNm
M45 = 0.667 ⋅ (2 ⋅ ( −78.494)) − 15 = −119.71kNm
M54 = 0.667 ⋅ ( −78.494) + 15 = −37.36 kNm
119.71
104.21
 20q ⋅ 5 119.91 2

max.Maç =  − M  / 2 ⋅ 20 = 16.60 kNm
 q
37.36  2 5 
16.60
52.26
Uygulama: Şekilde verilen çerçevenin EI sabit olup her bir açıklığı ve yüksekliği eşit olup 5 m’
olduğuna göre moment alanının çizimi.
2 3 4 2 0.30 3 0.30 4 44.87

20 kN/m
20 kN/m
0.40 76.92
0.30
qL2/8
1 5 1 5
128.21
SONUÇ M ALANI
Çözüm: Ortadaki kolon basit kiriş olduğu için kendi içinde çözülür ve 3 noktasındaki mesnet
tepkisi 3 düğümüne kesme kuvveti olarak uygulanır. Bu kesme kuvveti 20x5/2=50 kN olarak
yatay denge denkleminde dikkate alınarak çözüm yapılır.
 3 ⋅ 0.4δ 2 ⋅ 0.3δ
Düğüm ∑ M = 0 2 ⋅ (0.4+0.3)ϕ2 - =0 1.4ϕ2 − 0.24δ = 0 2 ⋅ (0.3+0.3)ϕ4 - =0 1.2ϕ4 − 0.12δ = 0
 5 5
 3 ⋅ 0.4 2 ⋅ 0.3 δ
D2  − ϕ2 − ϕ4 + 2 [ 6 ⋅ 0.4 + 2 ⋅ 0.3] − 50 = 0 − 0.24ϕ2 − 0.12ϕ4 + 0.12δ = 50
 5 5 5
Bilinmeyenler Uç momentleri
ϕ2 ϕ4 δ Sabit M12 = 0.4 ⋅ (128.21 − 3 ⋅ 747.86 / 5) = −128.21kNm
1,4 0 -0,24 = 0 ϕ2 =128,2051 M21 = 0.4 ⋅ (2 ⋅ 128.21 − 3 ⋅ 747.86 / 5) = −76.92 kNm
0 1,2 -0,12 = 0 ϕ4 =74,78632 M23 = 0.3 ⋅ (2 ⋅ 128.21) = 76.93 kNm
-0,24 -0,12 0,072 = 50 δ =747,8632 M43 = 0.30 ⋅ (2 ⋅ 74.79) = 44.87 kNm
M45 = 0.3 ⋅ (2 ⋅ 74.79 − 2 ⋅ 747.86 / 5) = −44.87 kNm
155
Uygulama: Şekilde verilen sistemde A noktasındaki kayıcı mesnet momentinin hesabı
∑Fx =0 (4/5)A −(5/13)B=0  100 m

3
3m
200 k
 A =39.7 kN B=39.7 kN
∑Fy =0 (3/5)A −(12/13)B−100=0 2m
∑Fx =0 MA −100⋅3−200+(12/13)B⋅6−(5/13)B⋅2=0 MA =106 kNm
Uygulama: Şekilde verilen çerçevenin 1 nolu mesnedi ankastre kayıcı 3 nolu mesnedi ise kanal
içinde düşey yönde hareket eden kayıcı mesnettir. Sistemde EI sabit olup her bir açıklığı ve
yüksekliği eşit olup 5 m’ olduğuna göre moment alanının çizimi.
20 kN/m 20 kN/m
2 3 1 0.40 2 0.30 3
1
0.40
4
4
Çözüm: 1 nolu düğüm ankastre kayıcı mesnet olduğu için k çubuğudur. 3 nolu mesnet ise k’
çubuğudur. Sistem düğüm noktaları sabit sistem olmasına karşı 2-3 çubuğu düşey yönde
deplasman yapabilmektedir. Buna göre düşey denge yazılır.
 2 ⋅ 0.3δ1 3 ⋅ 0.4δ2
Düğüm ∑ M = 0 2 ⋅ (0.4+0.4+0.3)ϕ2 - + -62.5=0 2.2ϕ2 − 0.12δ1 + 0.24δ2 = 62.5
 5 5
156
  3 ⋅ 0.4 2 ⋅ 0.3  2 ⋅ 0.3δ1 3 ⋅ 0.4δ2

D2   −  ϕ2 + 52 − 52 − 50 = 0 0.12ϕ2 + 0.024δ1 − 0.048δ2 = 50
  5 5 
Uç momentleri
ϕ2 δ Sabit M12 = 0.4 ⋅ (2 ⋅ 0 + 195.31) = 78.13 kNm
2,2 -0,12 = 62,5 ϕ2 = 195,3125 M21 = 0.4 ⋅ (2 ⋅ 195.31 + 0)) = 156.225 kNm
-0,12 0,024 = 50 δ = 3059,896 M24 = 0.4 ⋅ (2 ⋅ 195.31 + 0) = 156.25 kNm
M23 = 0.3 ⋅ (2 ⋅ 195.31 − 2 ⋅ 3059.89 / 5) − 62.5 = −312.50 kNm

4.5 kN/m 3 kN/m 7.2 kN 3 kN
I 1.03I I
m
3.6
m
7.2m 1.2
m
2.4 0.9
m
Çözüm: Đlk önce çubukların k ve ankastrelik moment değerleri aşağıdaki şekilde hesaplanır.
k=0.556 k=0.287 k’=0.417
4.5 x 3.6 2 3 x 7.2 2

Ankastrelik M − M12 = M 21 = = 4.86 kNm − M 23 = M 32 = = 12.96 kNm
12 12
Pab[L + b ]
− M34 = = 4.80 kNm
2L2
2 düğümünde denge, 2(0.556 + 0.287) ϕ2 +0.287ϕ3+4.86– 12.96= 0 ϕ2 +0.287ϕ

1.686ϕ ϕ3= 8.10
ϕ3+0.287ϕ
3 düğümünde denge, 2(0.417+0.287)ϕ3+0.287ϕ2+12.96-4.80+(3x0.9/2)=0 1.408ϕ ϕ2 =-9.51
ϕ2 =6.168 ϕ3=-8.012
Çubuk uç momentleri
M12 = 0.556(6.168)-4.86 = -1.43 kNm M21= 0.556 ( 2 x 6.168) + 4.86 = 11.72 kNm
M23 = 0.287 ( 2 x 6.168 – 8.012) – 12.96 = -11.72 kNm M32= 0.287 ( 2 x (-8.012) +6.168) + 12.96 = 10.13 kNm
M34= 0.417 ( 2 x (-8.012)) – 4.80 + 1.35 = -10.13 kNm
Uç momentleri bulunduktan sonra bazı çubukların açıklıklarındaki değerler aşağıdaki gibi bulunur.
10.96 10.68
-
0.34
+ Q alanı
5.24 6.86 3.00

11.03
11.96 10.13
1.43 1.90 2.70

M alanı

+
8.52
157
ÖRNEK 4.3: Şekildeki düğüm noktaları sabit sistemin M alanının AÇI metoduyla çizimi.
4 kN/m 4 kN/m 8
4 kN 4x2=8
7.29
2.1I 0.70 5.17
k=2.1x2/4.2=1.0
I 4m I 4
m 2.62
k=2xI/4=0.5
Sonuç M alanı

2m 4m 2m 4
m
0.35
Ankastrelik momentleri −M23 = M32 = [qL /12] = 5.88 kNm2
düğümünde moment dengesi ϕ2 –5.88+8=0

2 (1+0.5)ϕ ϕ2 = -0.707
6.1. k çubuklarında Mik= k (2 ϕi +ϕ
ϕk) + Mik
6.2. k’ çubuklarında Mki= k’ (2 ϕi ) + Mik

M12 = 0.5 (-0.707) = -0.354 kNm M21= 0.5 (2 x (-0.707)) = -0.707 kNm
M23 = 1.0 ( 2 x (-0.707)) – 5.88 = -7.294 kNm M2konsol=2x4=8 kNm
M32= 1.0 (-0.707) + 5.88 = 5.173 kNm
ÖRNEK: Şekilde kirişin açı metoduyla moment alanını çizimi.

3 4 k=0.333
2m 2 40 kN 40 kN M M
2m
1m
k=0.50 i +Mik = +Mki =
1 Mik L/2 L/2 Mki 4
6m
Ankastrelik momentleri +M31 = +M13 = [M / 4] = [40 / 4] = 10.00 kNm

2 düğümünde denge, 2(0.333+0.5) ϕ2 + 10= 0 ϕ2 =-6.0
Çubuk uç momentleri,
M13= 0.5 ( -6.0)+10 =7.00 kNm 4

4
7 + 40 + 4
= 12.75
M31= 0.5 ( 2x (-6.0))+10 =4.00 kNm 40 2 40
4
18.5
21.5
M34= 0.333 ( 2x (-6.0))=-4.00 kNm 7 + 40 + 4
Sonuç M = 12.75
7 4
M43= 0.333 ( -6.0)=2.00 kNm
7
Uygulama: Şekilde verilen çerçevenin M alanının elde edilmesi.
20 kN/m
A 3I B 1.5I C
4m 2I 2I
D E
5
m
6m 2
m
158
20 kN/m
qL2 20 ⋅ 52 qL2 20 ⋅ 62
Ankastrelik MBA = = = 62.50 MCB = −MBC = = = 60
A k’=0.9 B k=0.5 C 8 8 12 12
k=1.0 k’=0.75

D E B düğüm M dengesi 2 ( 0.9 + 0.5 + 1) ϕB + 0.5ϕC + 62.5 – 60 = 0   ϕB = 0.32

5
m
6
m
2 m KONSOL

C düğüm M dengesi 2 ( 0.75 + 0.5 ) ϕC + 0.5ϕB + 60 − 20 ⋅ 2 ⋅ 1 = 0  ϕ = −8.07
 C
MBA = 0.9 ⋅ (2 ⋅ (0.32) + 0) + 62.5 = 63.08 kNm  MCB = 0.5 ⋅ (2 ⋅ ( −8.07) + 0.32) + 60 = 52.09 kNm  
  ∑M = 0 
MBD = 1.0(2 ⋅ (0.32) + 0) = 0.64 kNm  ∑M = 0 MCE = 0.75 ⋅ (2 ⋅ ( −8.07) + 0) = −12.11kNm  
MBC = 0.5 ⋅ (2 ⋅ (0.32) − 8.07)) − 60 = −63.72 kNm  MDB = 1.0 ⋅ (2 ⋅ (0) + 0.32) = 0.32 kNm


63.08 63.72
52.09 40
2 0.64
2
 
kiriş uç momentleri
 20 ⋅ 5 63.08moment   20 ⋅ 6 63.72 − 52.09  12.11

açıklık
Mmax. = q L −  / (2 ⋅ 20q ) = 34.94 kNm Mmax.
açıklık
= q L +  / (2 ⋅ 20q ) − 63.72 = 32.19 kNm 34.93 32.19
 2 5L   2 6L  MOMENT
 
0.32
ÖRNEK 4.4: Şekilde verilen çıkmalı kirişin açı metoduyla moment alanını çizimi.
3 kN/m 6 kNm 6 kNm
3 kN/m
I I
k=0.4
I I
k’=0.3
m
m
m
I 3
0.75I I
k’=0.5
k=0.5
0.75I

2m 5m 5m 2m
5 m
5m
Ankastrelik momentleri −M23 = M32 = [qL2 / 12] = 6.25kNm M34 = [qL2 / 8] = 9.375 kNm
2 düğümünde denge, 2(0.5+ 0.4) ϕ2 + 0.4 ϕ3 -6.25+6=0 1.8 ϕ2 + 0.4 ϕ3 = 0.25
3 düğümünde denge, 2(0.4+0.3+0.5) ϕ3 +0.4ϕ2+6.25–9.375+(6/2)=0 0.4 ϕ2 + 2.4 ϕ3 =0.125
Bu iki denklem çözülerek bilinmeyenler bulunur. ϕ2 = 0.132 ϕ3 =0.03

- açıklığı
- açıklığı
Çubuk uç momentleri, 3 kN/m 6.00
3 kN/m 6.36
6.13 6.33
M21= 0.5 ( 2 x 0.132) = 0.132 kNm 7.5=3x5/2
7.5=3x5/2
0.07=6.36-6/5
0.04=6.13-6.33/5
M23 = 0.40 ( 2 x 0.132 + 0.03) – 6.25 = -6.13 kNm
7.43
7.54
M32= 0.4 ( 2 x 0.03 + 0.132) + 6.25 = 6.33 kNm 7.57
7.46
M34= 0.3 ( 2 x 0.03) – 9.375 +(6/2) = -6.36 kNm 6.36 6.00
6.13 6.33
M35= 0.5 ( 2 x 0.03) = 0.03 kNm
M53= 0.5(0.03)=0.015 kNm M43= 6 kNm
7.572
V2 7.462 max Maç = − 6.36 = 3.19kNm
max Maç = −M = − 6.13 = 3.15kNm 2⋅3
2⋅q 2x3
6.13
6 6.33 6.36 6
0.13
0.03
3.15 3.19
Sonuç M alanı
0.015
159
ÖRNEK 23: Şekilde sistemin moment alanının AÇI metodu ile elde edilmesi.
12 kN/m
20 kN 30 kNm
2I I 2I 2I

2I
12 kN/m 2I I 40 kNm 4m
m
2

2m 4
m
4m 5
m
4
m
Çözüm: Sistemin denge deklemlerini ve ankastrelik moment değerleri bulunur.

qL2 12 ⋅ 42 qL2 12 ⋅ 52 M 40
Ankastrelik momentleri M26 = = = 24 kNm − M34 = M43 = = = 25kNm M48 = M84 = = = 10kNm
8 12 12 12 4 4
2. düğüm M dengesi 2 ( 0.75 + 0.5 + 0.75 ) ϕ2 + 0.5ϕ3 +24 – 40 / 2 = 0
3. düğüm M dengesi 2 ( 0.5 + 0.5 + 0.8 ) ϕ3 + 0.5ϕ2 +0.8ϕ4 − 25 = 0
4. düğüm M dengesi 2 ( 0.75 + 1 + 0.8 ) ϕ4 + 0.8ϕ3 + 30 / 2 + 40 / 4 + 25 = 0
12 kN/m
20 kN 30 kNm
0.75 0.5 0.8 0.75

1
12 kN/m 0.75 0.5 4m
40 kNm
2m

2m 4m 4m 5m 4m
2. düğüm M dengesi 4ϕ2 + 0.5ϕ3 =-4 


3. düğüm M dengesi 3.6ϕ3 + 0.5ϕ2 +0.8ϕ4 = 25  ϕ2 = −2.22 ϕ3 = 9.77 ϕ3 = −11.34
4. düğüm M dengesi 5.1ϕ4 + 0.8ϕ3 = −50 

M21 = 0.75 ⋅ (2 ⋅ ( −2.22) + 0) − 40 / 2 = −23.33 kNm  M32 = 0.5 ⋅ (2 ⋅ (9.77) − 2.22) = 8.66 kNm  
  ∑M = 0 
M23 = 0.5 ⋅ (2 ⋅ ( −2.22) + 9.77) = 2.67 kNm  ∑M = 0 M34 = 0.8 ⋅ (2 ⋅ (9.77) + ( −11.34) − 25 = −18.44 kNm 
M26 = 0.75 ⋅ (2 ⋅ ( −2.22) + 0) + 24 = 20.67 kNm  
 M37 = 0.5 ⋅ (2 ⋅ (9.77) + 0) = 9.77 kNm 
M43 = 0.8 ⋅ (2 ⋅ (−11.34) + 9.77) + 25 = 14.67 kNm  M73 = 0.5 ⋅ (2 ⋅ 0 + (9.77)) = 4.89 kNm 
 
M45 = 0.75 ⋅ (2 ⋅ ( −11.34) + 0) + 30 / 2 = −2.01kNm ∑M = 0 M84 = 1⋅ (2 ⋅ 0 + ( −11.34) + 10 = −1.34 kNm 
M48 = 1⋅ (2 ⋅ ( −11.34) + 0) + 10 = −12.68 kNm  M1 = −20 ⋅ 2 = −40 kNm 
 
40
18.43
14.68 30.00
8.66
2.00
20.67 9.77 12.67
20.94
23.33
14.33
25.67
4.89 1.34
160
δ≠0] SĐSTEMLER [AÇI METODU]

4.5. DÜĞÜM NOKTALARI HAREKETLĐ [δ
Sistemlerin boyca uzama ve kısalmaları ihmal edildiğinden dolayı düğüm noktalarının yatay ve
düşey deplasmanı önlenmemiş sistemlere düğüm noktaları hareketli sistemler denir. Bu
sistemlerde hareketi incelenen kısmın düğüm noktası olduğu bilinmelidir. Elemanların
açıklıklarındaki deplasman ve dönmeler sistemi düğüm noktaları hareketli anlamına getirmez.
Düğüm noktaları hareketli sistemler;
1. Düşey elemanları EI rijitlikleri eşit olmayan,
2. Yatay ve düşey yüklemesi simetrik olmayan
3. Elemanların her iki uç deplasmanı tutulmayan
Sistemler olarak sayılabilir.
δ1 δ1 δ2
δ2
δ δ δ2
B
ϕB ϕC
δ1
p
p
EI sabit ancak
Düşey yönde hareketli
D E
Düğüm noktaları hareketli sistemlerin düğüm noktaları sabit sistemlerden farkı düğüm
noktalarının deplasmanı olduğu için denklemlere sadece deplasman yönüne göre deplasman
terimleri ilave edilir. Bu ileveler yine çubukların k ve k’ oluşlarına göre aşağıdaki şekilde yapılır.
k çubuklarında bulunan değerler;

ϕi
i k δi=0 δk=0 ϕi=0 ϕk=0 Hiç şekil değiştirmesi olmayan eleman
i k
4EI 2EI 6 EI 4EI 2EI 6 EI
Mik = Mik + ϕi + ϕk − 2 δ Mki = Mki + ϕk + ϕi − 2 δ Mik Mki
L L L L L L k
i
Mki
_
Vik = V ik − 2
ϕi − 2 ϕk − 3 δ Vki = V ki − 2
ϕi − 2 ϕk − 3 δ +
L L L L L L Mik
Yukarıdaki denklemlerde Mik Mki  ankastrelik momentleri ve  V ik V kĐ  ankastrelik kesme

 
2EI
kuvveleri olmak üzere k = kısaltması yapılacak olur ise çubuk uç momentleri ve kesme
L
kuvvetleri aşağıdaki bağıntılar ile hesaplanır
 3δ 3k 3k 6k
Mik = Mik + k 2 ϕi + ϕk − Vik = V ik − ϕi − ϕk − 2 δ
 L  L L L
 3δ 3k 3k 6k
Mki = Mki + k 2 ϕk + ϕi − Vki = V ki − ϕk − ϕi − 2 δ
 L  L L L
161
k’ çubuklarında moment ve kesme kuvvet değerleri;
3EI 3 EI
Mik = Mik + ϕi − 2 δ i k
L L ϕi
k
Mk = 0 i
3EI 3EI 3EI 3EI

Vik = V ik + 2
ϕi − 3 δ Vki = V ki + 2
ϕi − 3 δ
L L L L
Yukarıdaki denklemlerde Mik Mki  ankastrelik momentleri ve  V ik V ki  ankastrelik kesme

 
3EI
kuvveleri olmak üzere k = kısaltması yapılacak olur ise çubuk uç momentleri ve kesme
2L
kuvvetleri aşağıdaki bağıntılar ile hesaplanır
 2δ 2k ′ 2k ′
Mik = Mik + k ' 2ϕi − Vik = V ik − ϕi − 2 δ
 L  L L
Düğüm noktaları hareketli sistemlerin AÇI metoduyla çözümde izlenen yol:

1. Her bir çubuğun k veya k’ değerleri hesaplanır.
2. Ankastrelik momentleri hesaplanır.
ΣM=0) düğüm dengesi yazılır.
3. Her bir düğüm için (Σ
4. Her kat için yatay denge yazılır.
Yatay Denge
P3 P4
q3
h3
P2
q2
h2
h1
q1
? ?
P3 P4
P3 P4
q3
h3
q3
P2 h3
P2
3 5 7
k67 3 5 7
q2
k23 k’45 k67

q2
h2 k23 k’45
V23 V45 V67 h2
V23 V45 V67
2 4 6
Çubuk 2 4 6
h1 ucu Düğüm
q1
kesme kesme h1
q1
kuvveti kuvveti
? ?
? ?
ankastrelik
2. katta yatay denge, ΣQ = -P2 + P3 – P4+ q2h2/2 - q3h3= ΣP+Σ
Σqh+ V kesme
ΣP + Σqh : yatay denge yazılan katın üzerindeki kuvvetler.

ankastrelik
V kesme : yatay denge yazılan kattaki ankastrelik kesme kuvveti
Bu yatay kuvvetleri karşılayacak şekil değiştirmeler,
162
KOLON UÇ DÖNÜŞLERĐ
KAT YATAY KUVVET
3k 23 2k '45 3k 67 δ ankastrelik
2. YD − (ϕ2 + ϕ3 ) − ( ϕ4 ) − (ϕ6 + ϕ7 ) + 22 (6k 23 + 2k '45 + 6k 67 ) = ∑ P + ∑ qh + ∑ V kesme
h2 h2 h2 h2

KOLON UÇ DEPLASMANLARI
Not: Soldan sağa etkiyen yatay kuvvetler artıdır [+].

qL2
12 qL  qL2 qL2  qL
+ −  /L = =V [ −]
3k 6 kδ 2  12 12  2
k çubuklarında ∑ − ( ϕa + ϕü ) + ∑ 2 = ∑ P + ∑ qh + V
q kN/m
h h
qL
qL2 =V [+]
2
2k 2kδ 12
k’ çubuklarında ∑ − ( ϕ) + ∑ 2 = ∑ P + ∑ qh + V qL2
h h qL qL2 5 qL
8 + = =Q [ −]
2 8L 8
q kN/m
qL qL2 3 qL
− = =Q [+]
2 8L 8
Çözümü istenen sistemde kaç kat varsa o kadar yatay denge yazılır. Bu örnekte 3 kat olduğu için üç tane
yazılmalıdır. Yazılan bu yatay denge denklemleri ile moment denge denklemleri çözülerek bilinmeyenler
ϕ) ve kat deplasmanları (δ
olan dönüş açıları (ϕ δ) bulunur. Bulunan bu bilinmeyenler kullanılarak;
 3δ  3δ
k çubuklarında Mik = k  2 ϕi + ϕk −  + Mik Mki = k 2 ϕk + ϕi −  + Mki
 L   L 
3k 3k 6k 3k 3k 6k
Vik = V ik − ϕi − ϕk − 2 δ Vki = V ki − ϕk − ϕi − 2 δ
L L L L L L
 2δ 2k 2k
k’ çubuklarında Mik = k 2 ϕi −  + Mik Vik = ∑ P + ∑ qh + V ik − ϕi − 2 δ
 L  h h
moment denklemleri ile çubuk uç momentleri bulunur. Bulunan momentler saat yönü artı (+)
tersi eksi (-) olacak şekilde düğüm noktalarına işaretlenerek çekme oluşan tarafa çizilir.
ÖRNEK 7: Şekilde verilen çıkmalı kirişin açı metoduyla moment alanının çizimi.
3 kN/m 6 kNm 3 kN/m

m m m m m m
I=sabit m I=sabit
3 3m

m m m m
2 5 5 2 m
5 5m
qL2 3 x 52 qL2 3 x 52
Ankastrelik momentleri −M23 = M32 = = = 6.25 kN M34 = = = 9.375 kNm
12 12 8 8
[ΣM2=0] 2(0.5+0.4) ϕ2 +0.4 ϕ3 – (2x0.5xδ / 3) - 6.25+6=0 1.8 ϕ2 + 0.4 ϕ3 – 0.33δ

δ=0.25
[ΣM3=0] 2(0.4+0.3)ϕ3+0.4ϕ2 –(2x0.5xδ/3)+6.25–9.375+(6/2)=0 ϕ2+1.4 ϕ3–0.33δ

0.4ϕ δ=0.125
2
Yatay denge, (-2 x 0.5 ϕ2 / 3) +2 δ (0.5 + 0.5 ) / 3 =0 [mafsaldan dolayı ϕ3 açısını etkilemez]
-0.33 ϕ2 +0.222 δ = 0
Bu üç denklem çözülerek bilinmeyenler bulunur. ϕ2 = 0.161 ϕ3 =0.100 δ= 0.242
163
M21= 0.5 ( 2x0.161–2x0.242/3)=0.08 kNm M23 = 0.40 (2x0.161 + 0.100) –6.25=-6.08 kNm
M32= 0.4 (2x0.10 + 0.161) + 6.25=6.39 kNm
M34= 0.3 (2x0.10) – 9.375 +(6/2)=-6.32 kNm M43= 6 kNm M35= 0
12 kN/m
20 kN 30 kNm
2I I 2I 2I
2I
m
2

2m 4m 4
m
5m 4m
qL2 12 ⋅ 42 qL2 12 ⋅ 52 M 40
8 8 12 12 4 4
2. düğüm M dengesi 2 ( 0.75 + 0.5 + 0.75 ) ϕ2 + 0.5ϕ3 -2 ⋅ 0.75δ /4+24 – 40 / 2 = 0
3. düğüm M dengesi 2 ( 0.5 + 0.5 + 0.8 ) ϕ3 + 0.5ϕ2 +0.8ϕ4 -3 ⋅ 0.5δ /4 − 25 = 0

=
4. düğüm M dengesi 2 ( 0.75 + 1 + 0.8 ) ϕ4 + 0.8ϕ3 -3 ⋅ 1δ /4 + 30 / 2 + 40 / 4 + 25 = 0
12 kN/m
20 kN 30 kNm
0.75 0.5 0.8 0.75
YD − (2 ⋅ 75 / 4)ϕ2 − (3 ⋅ 0.5 / 4)ϕ3 − (3 ⋅ 1/ 4)ϕ4
1
12 kN/m 0.75 0.5
40 kNm 4m +δ(2 ⋅ 0.75 + 6 ⋅ 0.5 + 6 ⋅ 1)/4 2 − 15 − 30 = 0
2m

2m 4m 4m 5m 4m
2. düğüm M dengesi 4ϕ2 + 0.5ϕ3 -0.375δ=-4  ϕ2 ϕ3 ϕ4 δ


3. düğüm M dengesi 3.6ϕ3 + 0.5ϕ2 +0.8ϕ4 -0.375δ = 25  4,000 0,500 0,000 -0,375 = -4 ϕ2 = 4,579
 0,500 3,600 0,800 -0,375 = 25 ϕ2 = 14,648
4. düğüm M dengesi 5.1ϕ4 + 0.8ϕ3 -0.75δ = −50  0,000 0,800 5,100 -0,750 = -50 ϕ2 = -0,478
Yatay denge − 0.375ϕ2 − 0.375ϕ3 − 0.75ϕ4 + 0.656δ = 45 -0,375 -0,375 -0,750 0,656 = 45 δ = 79,043
5qL 5⋅12⋅4
Yayılı yükten 2 düğümündeki ankastrelik kesme kuvveti = =30 kNm , Momentten oluşan ankastrelik moment
8 8
ve kesme kuvvetleri hesaplanır.
24+8=30 10+5=15
24 24 / 4 = 6 ankastrelik 40
= 10 10 + 10 40/4=10 ankastre
12 ⋅ 42 =5
= 24 4 4
8
12 kN/m 40 kNm
40
24 24 / 4 = 6 = 10 10 + 10
4 =5 40/4=10
4
164
M26 = 0.75 ⋅ (2 ⋅ 4.579 − 2 ⋅ 79.043 / 4) + 24 = 1.23 kNm  M32 = 0.5 ⋅ (2 ⋅ 14.648 + 4.579) = 16.94 kNm  
  ∑M = 0 
M23 = 0.5 ⋅ (2 ⋅ 4.579 + 14.648) = 11.90 kNm  ∑M = 0 M34 = 0.8 ⋅ (2 ⋅ 14.648 + ( −0.478) − 25 = −1.95 kNm 
M21 = 0.75 ⋅ (2 ⋅ 4.579) − 40 / 2 = −13.13 kNm  
 M37 = 0.5 ⋅ (2 ⋅ 14.648 − 3 ⋅ 79.043 / 4) = −14.99 kNm 
M43 = 0.8 ⋅ (2 ⋅ (−0.478) + 14.648) + 25 = 35.95 kNm  M73 = 0.5 ⋅ (2 ⋅ 0 + 14.648 − 3 ⋅ 79.043 / 4) = −22.32 kNm 
 
M45 = 0.75 ⋅ (2 ⋅ ( −0.478) + 0) + 30 / 2 = 14.28 kNm  ∑M = 0 M84 = 1⋅ (2 ⋅ 0 + ( −0.478) − 3 ⋅ 79.043 / 4) + 10 = −49.76 kNm
M48 = 1⋅ (2 ⋅ ( −0.478) − 3 ⋅ 79.043 / 4) + 10 = −50.24 kNm  M1 = −20 ⋅ 2 = −40 kNm 

40
16.94 35.95 30
1.23 1.95
14.99 50.24
11.90
13.13
Sonuç M
alanı
22.32 49.76
Uygulama: Şekilde yükleme durumu verilen çerçevenin moment alanının çizimi.
10+5=15
2 3
m
3 m 2 0.4 3
2.5
50 kNm
50 kNm 0.3 50/5=10 (12.5+12.5)/5=5 50/4=12.510ankastre
2.5 m 2m 0.4 50 kNm 50 kNm

1 EI=sabit 4
1 4 = + 50 kNm
5m
50/5=10
(12.5+12.5)/5=5 50/4=12.5ankastre
2 düğümündeki ankastrelik kesme kuvveti −M12 =−M21 =−M=−50 =−12.50kNm

4 4
2 düğümündeki ankastrelik kesme kuvveti 50/5+(12.50+12.50)/5=15 kNm
2 düğümünde denge, 2(0.4+0.4)ϕ2 +0.4ϕ3 – (3x0.4xδ/5)-12.50= 0 ϕ2 +0.4ϕ

1.6ϕ ϕ3–0.24δ
δ=12.5
3 düğümünde denge, 2(0.4+0.3)ϕ3+0.4ϕ2–(2x0.3δ/5) =0 ϕ3+0.4ϕ

1.4ϕ ϕ2–0.12δ
δ=0
2
Yatay denge, -3x0.4ϕ2 /5-2x 0.3ϕ3/5+δ(6x0.4+2x0.3)/5 +10+5=0 ϕ2-0.12ϕ
-0.24ϕ ϕ3+0.12δ
δ=-15
M12 =0.4[(-14.205-3 ⋅ (-163.352)/5)]-12.5=21.02 kNm

Dönüş açıları Deplasman
ϕ2 ϕ3 δ Sabitler
M21 =0.4[(2 ⋅ (-14.205)- 3 ⋅ (-163.352)/5)]-12.5=15.34 kNm
1.60 0.40 -0.24 12.5 
 ∑ 0.00
0.40 1.4 -0.12 = 0 Çubuk uç momentleri 
M23 =0.4[(2 ⋅ (-14.205)- 9.943] =-15.34 kNm 
-0.24 -0.12 0.12 -15
Çözümden
ϕ2 M32 =0.4[(2 ⋅ (- 9.934)-14.205]=-13.63 kNm 
= -14,2045 
ϕ3 = -9,94318  ∑ 0.00
δ = -163,352 M34 =0.3[(2 ⋅ (-9.934)- 2 ⋅ (-163.352)/5)] =13.64 kNm
15.34
13.63
27.84
22.16
21.02
Sonuç M alanı
165
Uygulama: Şekilde yükleme durumu verilen çerçevenin moment alanının çizimi.
20+2.5=22.5
2 3
3
m 2 0.4 3 100/5=20 26/5=5.2 26 ankastrelik M
100 kNm 0.3 100 kNm

100kNm 100 kNm
2m
0.4
= + 100 kNm
1 EI=sabit 4
1 4 100/5=20 26/5=5.2
5m
   
3 düğümündeki ankastrelik kesme kuvveti M34 = M 1 − 3b2  = 100 1 − 3 ⋅ 22  = 26 kNm
2 2
2 L  2  5 
3 düğümündeki ankastrelik kesme kuvveti 100/5+26/5=25.20 kNm
20+5.2=25.2
100/5=20 26/5=5.2 26 ankastrelik M
100 kNm 100 kNm

= + 100 kNm
100/5=20 26/5=5.2
2 düğümünde denge, 2(0.4+0.4) ϕ2 +0.4ϕ3 – (3x0.4xδ/5)= 0 ϕ2 +0.4ϕ

1.6ϕ ϕ3–0.24δ
δ=0
3 düğümünde denge, 2(0.4+0.3)ϕ3+0.4ϕ2–(2x0.3δ/5)+26 =0 ϕ3+0.4ϕ

1.4ϕ ϕ2–0.12δ
δ=-26
2
Yatay denge, ϕ2-0.12ϕ
-3x0.4ϕ2 /5-2x 0.3ϕ3/5+δ(6x0.4+2x0.3)/5 -20-5.2=0 -0.24ϕ ϕ3+0.12δ
δ=25.2
M12 =0.4[(45.91-3 ⋅ (295.454)/5)]=-52.55 kNm

ϕ2 ϕ3 δ Sabitler
M21 =0.4[(2 ⋅ (45.91-3 ⋅ (295.454)/5)]=-34.18 kNm 
1.60 0.40 -0.24 0 
 ∑ 0.00
0.40 1.4 -0.12 = -26 Çubuk uç momentleri 
M23 =0.4[(2 ⋅ (45.91)- 6.364] =34.18 kNm 
-0.24 -0.12 0.12 25.2
Çözümden
ϕ2 M32 =0.4[(2 ⋅ (- 6.364)+45.91]=13.27 kNm 
= 45,910 
ϕ3 = -6,364  ∑ 0.00
δ = 295,454 M34 =0.3[(2 ⋅ (-6.364)- 2 ⋅ (295.454)/5)+26 =13.27 kNm 
UYGULAMA: Şekilde verilen sistemin M alanının açı yöntemi ile elde edilmesi.
200 kNm
50 kN 80 kNm
2 3
2.5m 3m
50 kNm
100 kNm 2
m
2.5m
1 EI=sabit 4
m
5
Çözüm: 1. Çubuk k ve k’ değerleri hesaplanır.

2. Çubuklar üzerine etkiyen yüklerden;
2.1. Düğüm moment dengesi (ΣM=0) için ankastrelik MOMENTLERĐ
166
2.2. Yatay denge için (ΣV=0) ankastrelik KESME kuvvetleri hesaplanır.
200kNm
80 kNm
2 0.4 3 2 0.4 3 2 0.4 3 50 kN 2 0.4 3 2 0.4 3
50 kNm 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3
100kNm
0.4 0.4 0.4 0.4 0.4
1 4 1 4 1 4 1 4 1 4
2 düğümündeki kirişin ankastrelik momenti M23 =M32 =−M=− 200 = 50 kNm

4 4
2 düğümündeki kolonun ankastrelik momenti −M12 =−M21 =−M=−50 = −12.50kNm

4 4
2 düğümündeki kolonun ankastrelik kesme kuvveti 50/5+(12.50+12.50)/5=15 kN
2 DÜĞÜMÜ 10+5=15 3 DÜĞÜMÜ 20+5.2=25.2
50/5=10 (12.5+12.5)/5=5 50/4=12.50ankastre 100/5=20 26/5=5.2 26 ankastrelik M

=
50 kNm
+ 50 kNm
= + 100 kNm
(12.5+12.5)/5=5 50/4=12.5ankastre 100/5=20 26/5=5.2

50/5=10
   
3 düğümündeki kolonun ankastrelik momenti M34 = M 1 − 3b2  = 100 1 − 3 ⋅ 22  = 26 kNm
2 2
2 L  2  5 
3 düğümündeki kolonun ankastrelik kesme kuvveti 100/5+26/5=25.20 kNm

Düğüm moment ve yatay dengesi aşağıdaki şekilde yazılır.
2 Düğümü 2 ( 0.4 + 0.4 ) ϕ2 + 0.4ϕ3 – (3 ⋅ 0.4 ⋅ δ / 5) − 12.5 + 50 = 0 1.6ϕ2 + 0.4ϕ3 – 0.24 δ = −37.5
3 Düğümü 2 ( 0.4 + 0.3 ) ϕ2 + 0.3ϕ3 – (2 ⋅ 0.4 ⋅ δ / 5 ) + 26 + 50 − 80 = 0 1.4ϕ2 + 0.3ϕ3 – 0.12δ = 4

k k'

YD ( −3 ⋅ 0.4 / 5)ϕ2 + ( −2 ⋅ 0.3 / 5)ϕ3 +(6 ⋅ 0.4 / 5 ) δ + (2 ⋅ 0.3 / 52 ) δ − 50 − 25.2 + 15 = 0
2
−0.24ϕ2 − 0.12ϕ3 + 0.12δ = 60.20
Yukarıda yazılan denge denklemleri çözülerek şekil değiştirmeler tablodaki gibi bulunur.
M12 =0.4[68.07-3 ⋅ 679.45)/5)]-12.5=-148.34 kNm

ϕ2 ϕ3 δ Sabitler
M21 =0.4[2 ⋅ 68.07-3 ⋅ 679.45)/5)]-12.5=-121.11 kNm
1.60 0.40 -0.24 -37,50 
 ∑ 0.00
0.40 1.4 -0.12 = 4 Çubuk uç momentleri 
M23 =0.4[(2 ⋅ 68.07 + 41.65] +50=121.11 kNm 
-0.24 -0.12 0.12 60.20
Çözümden
ϕ2 = 68,07 M32 =0.4[(2 ⋅ 41.65 + 68.07]+50=110.55 kNm 

ϕ3 = 41,65  ∑ 0.00
δ = 679,45 M34 =0.3[2 ⋅ 41.65- 2 ⋅ 679.45 / 5] + 26 =-30.54 kNm
167
110.55
94.72
30.55
200 kNm 121.11

50 kN 80 kNm
2 3 121.11
2.5m 3m
50 kNm 105.28
11.39 27.78
100 kNm 2m 72.22
2.5m 38.61
1 EI=sabit 4
5m Sonuç M alanı
148.34
ÖRNEK 21: Şekildeki çerçevenin moment alanını açı yöntemine göre belirlenmesi
6 kN 2 4I 3
4 kN/m
m
2I I 2.5
6 kN
2m
1 4
6m
Çözüm: Çubukların k ve ankastrelik moment ve kesme kuvvet değerleri bulunur.
qL2 4 x 4.52 Pab2 6 x 2.5 x 22

Ankastrelik M M21 = = = 10.125 kNm M34 = = = − 2.96 kNm
8 8 L2 4.52
Ankastrelik kesme kuvveti
qL2 2.96 − 3.70 Pab2 6 x 2.5 x 22

6 kN 2 1.33 3 qL qL2 5 qL 2.51 = 0.16 6 x 2.5
= 2.67 = = 2.96
8 + =
4.5 4.5 L2 4.52
2 8L 8
4 kN/m
m
2.5
4 kN/m
0.667 0.44
6 kN 6 kN
k 2m qL qL2 3 qL 6x2
= 3.33
− = Pab2 6 x 2 x2.52
2.96 − 3.70 4.5 = = 3.70
1 4 2 8L 8
4.5
= 0.16 L2 4.52
6m
5qL 5⋅4⋅4.5
2 düğümündeki ankastrelik kesme kuvveti = =17.25kN
8 8
3 düğümündeki ankastrelik kesme kuvveti 2.67 + (2.96- 3.70)/4.5 = 2.51 kN
2 düğümünde denge, 2(0.67+ 1.33) ϕ2 +1.33 ϕ3 – (2x0.67xδ/4.5) +10.125 = 0

4.0 ϕ2 + 1.33 ϕ3 – 0.30δ
δ = -10.125
3 düğümünde denge, 2(1.33 +0.44) ϕ3 +1.33 ϕ2 – (3 x 0.44 x δ / 4.5) = 2.96

3.554 ϕ2 + 1.33 ϕ3 – 0.30δδ = 2.96
5 x 4 x 4.5
Yatay denge, -2 x 0.67 ϕ2 / 4.5-3 x 0.44 ϕ3 / 4.5 +2 δ (0.5 + 3 x 0.5 ) / 4.52 = 6 +
8
-0.30 ϕ2 -0.30 ϕ3 + 0.200 δ = 6 +11.25 –2.51 =14.74
M21=.67(2x1.48-2x87.4/4.5)+10.125=-13.92kNm

M23 = 1.333 ( 2 x 1.48 + 7.66) = 14.16 kNm
ϕ2 ϕ3 δ Sabitler
4.000 1.333 -0.300 -10.125 Çubuk uç momentleri M32 = 1.33 ( 2 x 7.66 + 1.48) = 22.39 kNm
1.333 3.554 -0.300 = 2.960
-0.300 -0.300 0.200 14.740
M34 =0.44(2x7.66-3x87.40/4.5)-2.96= -22.03 kNm
ϕ2 = 1.48 ϕ3 =7.66 δ= 87.40
M43 =0.44(7.66-3x87.40/4.5)+3.7 = -18.57 kNm
168
ÖRNEK 8: Şekildeki çerçevenin moment alanını AÇI yöntemine göre belirlenmesi.
3 qL2
2 3 2 0.40
qL qL2 5 qL
8 + =
2 8L 8
2 kN/m
2 kN/m
m
5m 5
2 kN/m
0.30 0.30
EI=sabit k qL qL2 3 qL
− =
1 4 1 4 2 8L 8
5
m 5m
Çözüm: Önce sistemin k, ankastrelik moment ve kesme kuvvetleri belirlenerek denge denklemleri elde edilir.
2 ⋅ 52
Ankastrelik momentleri M21 = = 6.25 kNm Ankastrelik kesme 5 x 2 x 5 /8 = 6.25 kN
8
2 düğümü 2(0.3+0.4)ϕ2+0.4ϕ3 – (2x0.3xδ/5)+6.25=0 1.40 ϕ2+0.4ϕϕ3 – 0.12δ
δ=-6.25
3 düğümü 2(0.4+0.3) ϕ3+0.4ϕ2 – (2x0.3xδ/5)=0 0.40 ϕ2 + 1.40 ϕ3 – 0.12δ
δ =0
2
Yatay denge, (-2 x 0.30 ϕ2 / 5)+ (-2 x 0.30 ϕ3 / 5) +2 δ (0.30 + 0.30 ) / 5 = 6.25
-0.12 ϕ2 -0.12 ϕ3 + 0.048 δ = 6.25
Bu üç denklem çözülerek bilinmeyenler bulunur.
11.25 13.75
Sabitler
ϕ2 ϕ3 δ
1.40 0.40 -0.12 -6.25
0.40 1.40 -0.12 = 0
-0.12 -0.12 0.048 6.25 Sonuç M alanı
ϕ2 = 7.29 ϕ3 =13.54 δ= 182.29
M21= 0.30 ( 2 x 7.29 - 2 x 182.29 / 5) + 6.25 = -11.25 kNm 

 ∑ 0.00
M23 = 0.40 ( 2 x 7.29 + 13.54) = 11.25 kNm 
M32 = 0.40 ( 2 x 13.54 + 7.29) = 13.75 kNm 
 ∑ 0.00
M34 = 0.30 ( 2 x 13.54 - 2 x 182.29 / 5) = -13.75 kNm 
Örnek: Şekilde verilen çerçevenin moment alanın elde edilmesi.

4 kN 7.62
3.81
m
2 8 kNm
8.00
k=0.333
m
3m
3 k’=0.50
11.812
m
k=0.333 3 Sonuç M alanı
EI=sabit 3m
1.27
m 3.24
m
6
6
2 düğümü 2(0.333 + 0.333) ϕ2 + 0.333 ϕ3 – (3 x 0.333 x δ / 6) = 0

8.77
2.73
3 düğümü 2(0.333+0.50)ϕ3+0.333ϕ2 –(2x0.50xδ/3)+8=0 3.24
3 x 0.333 2 x 0.50  6 x 0.333 2 x 0.50 

Yatay denge, − ϕ2 − ϕ3 +  + δ = −4
6 3  62 32 
Sabitler
ϕ2 ϕ3 δ
1,332 0,333 -0,167 0,00
0,333 1,667 -0,333 = -8,00
-0,167 -0,333 0,167 -4,00
ϕ2 = -3.43 ϕ3 =-15.99 δ= -59.39
169
ÖRNEK 9: Şekilde verilen sistemin moment alanının AÇI metoduyla elde edilmesi
6 kN 6 kN
2 kN m 2 kN m
1.5I 2I 1.5I 2I
4 kN/ m
4 kN/ m
2I 2I 5m
5m
1 1
3m
3 m m
6 2m
3m 3m 6m 2m
PL 6 x 6 qL2 4 x 52
Ankastrelik momentleri M23 = = = 4.5kNm M21 = = = 12.50 kNm
8 8 8 8
5qL 5 x 4 x 6
Ankastrelik kesme kuvveti V23 = = = 15 kN
8 8
2 düğümünde dengesi ϕ2+0.5ϕ

2(0.6+0.5) ϕ2+0.5ϕ3 – (2x0.6xδ/5)+12.5– 4.5=0 2.2ϕ ϕ3–0.24δ
δ=-8
3 düğümünde denge, 2 (0.5+0.5 ϕ3 + 0.50 ϕ2 + 4.5 +1 =0 2.0 ϕ3 + 0.50 ϕ2 =-5.5
2 x 0.6 2 x 0.6
Yatay denge, − ϕ2 + δ = 15 -0.24 ϕ2 + 0.048 δ = 15………………………..3
5 52
Bu üç denklem çözülerek bilinmeyenler bulunur.

Sabitler
ϕ2 ϕ3 δ
2.20 0.50 -0.24 -8.00
0.50 2.00 0 = -5.50
-0.24 0 0.048 15
ϕ2 = 78.14 ϕ3 =-22.29 δ= 703.21
Çubuk uç momentleri, 6 kN
62.50 21.29
M21= 0.60 ( 2 x78.14 – 2 x 703.21 / 5) + 12.50 = -62.50 kNm 3.00=6/2 - açıklığı
3.00
M23 = 0.50 ( 2 x 78.14 – 22.29) – 4.5 = 62.50 kNm
M32 = 0.50 [ 2 x (- 22.29) +78.14] + 4.5 = 21.28 kNm 13.97=62.5+21.29/6 2.06 13.97
M34 = 0.50 [ 2 x (- 22.29)] +1 = -21.29 kNm 10.97 toplam 16.97
0.94
21.29
- 10.97 16.97
62.50 2.00 Kesme kuvvet diyagramı
21.29
+ 20.19 3.22=(21.29-2 / 6)
29.59 62.50
62.50 29.59=10.97x3-62.5
Sonuç
moment moment diyagramı
alanı
10.97=(62.5+21.29)/6-3
KONTROL:
Yatay denge 4 x 5 x 0.5 +62.5/5-3x4x5/8[3qL/8] =0 kN (yatay yükün toplamı 4x5=20kN)
Düşey denge 20.19 – 10.97 – 3.22 -6= 0 kN (düşey yükün toplamı 6 kN)
170
ÖRNEK 10: Verilen çerçevenin açı metoduyla moment alanını çizimi.
C
C 2m
2m 4.5 kN 0.353
4.5 kN 1.8I B
B
1.6 kN/m
0.40 0.571 m
5
1.6 kN/m
I 2I m
5
k
A D
A D m
10
10m
qL2 1.6 x 52
Ankastrelik momentleri, −MAB = MBA = = = 3.33 tm
12 12
B düğümünde, 2 (0.4 + 0.353)ϕ ϕC –3x 0.4 δ / 5 + 3.33 = 0

ϕB + 0.353ϕ
ϕB + 0.353ϕ
1.506ϕ ϕC –0.24 δ=- 3.33
C düğümünde, ϕC + 0.353ϕ
2 (0.571 + 0.353)ϕ ϕB –3x 0.571 δ / 7 = 0
ϕC + 0.353ϕ
1.848ϕ ϕB –0.245 δ=0
2 2
Yatay denge, -3 x 0.4 ϕB / 5 -3 x 0.571ϕ
ϕC /7+6(0.4/5 +0.571/ 7 ) δ -4.5-1.6 x 5 /2= 0
ϕB -0.245ϕ
-0.24ϕ ϕC +0.166 δ= 8.5
- 8.70
-
Dönüş açıları Deplasma Sabitler MAB =-18.20 kNm
n
ϕB ϕC δ MBA =-8.44 kNm
8.44
1.506 0.353 -0.240 -3.33 MBC =8.44 kNm +
0.353 1.848 -0.245 = 0.00 MCB =8.70 kNm
MCD = -8.67 kNm M alanı +
-0.24 -0.245 0.166 8.50 -
ϕB = 7.74 ϕC =8.45 δ= 74.86 MDC =-13.49 kNm
18.20 13.49

1.5m
10 kN
10 kN
1.5m
10 kN 2 4I 3 31.667 - 23.715
10 kN 2 1.33 3
+
8 kN/m
m -
1.32I 4.5
8 kN/m
2I m 1.382
0.89 0.44 4.5
1 4 k Sonuç M alanı
1 4 -
m
6 m
6 70.681
2 2
10 x 4.52 x1.5
Ankastrelik M −M12 = M21 = 8 x 4.5 =13.5kNm − M23 =
10 x 4.5x1.5
= 2.81kNm M32 = = 8.44kNm
12 6x6 6x6
2 düğümünde denge 2(1.333 + 0.889) ϕ2 +1.33 ϕ3 – (3 x0.889 x δ/ 4.5) +13.5-2.81= 0

4.444 ϕ2 + 1.333 ϕ3 – 0.593 δ = -10.69
3 düğümünde denge 2(1.333 + 0.44) ϕ3 + 1.333 ϕ2 – (2 x 0.44 x δ / 4.5) +8.44 = 0

3.546 ϕ3 + 1.33 ϕ2 – 0.196 δ = -8.44
2
Yatay denge (-3x0.889ϕ2/4.5)+(-2x0.44ϕ3 /4.5)+ δ (6x0.889+2x0.44)/4.5 =10+(8x4.5)/2
-0.593 ϕ2 -0.196 ϕ3 + 0.307δ
δ = 28
171
Dönüş açıları Deplasman Uç momentleri

Sabitler
ϕB ϕC δ M12 =-70.681 kNm
4.444 1.333 -0.593 -10.69 M21 =-31.667 kNm
1.333 3.546 -0.196 = -8.44 M23 =31.706 kNm
-0.593 -0.196 0.307 28.00 M32 =23.715 kNm
ϕ2=13.443 ϕ3=-0.992 δ=116.538 M34 =-23.663 kNm
qL2
10 kN 2 4I 3 10 kN 2 1.33 3 8 qL qL2 5 qL
+ =
2 8L 8
8 kN/m
8 kN/m
1.32I 4.5
8 kN/m
m
2I 0.667 0.587 4.5
k qL qL2 3 qL
− =
1 4 1 4
2 8L 8
6m m
6
qL2 8 x 4.52
Ankastrelik momentleri, M21 = = = 20.25kNm Ankastrelik kesme kuvveti ise,
8 8
2 düğümünde, ϕ2 + 1.333ϕ
2 (0.667 + 1.333)ϕ ϕ3 –2 x 0.667 δ / 4.5 +20.25 = 0
ϕ2 + 1.333ϕ
4ϕ ϕC –0.296 δ=-20.25
2 (0.587 + 1.333)ϕ ϕ2 –3 x 0.587 δ / 4.5 = 0
ϕ3 + 1.333ϕ
3.84ϕ ϕ2 –0.391 δ=0
2 2
Yatay denge, -2 x 0.667 ϕ2 / 4.5 -3x0.584 ϕ3/4.5+(2x0.667/4.5 + 6x0.584/4.5 )δ
δ = 10 +22.5
ϕ2 -0.389ϕ
-0.296ϕ ϕ3 +0.239 δ= 32.5

Sabitler
ϕ2 ϕ3 δ
4.00 1.333 -0.296 = -20.25
1.333 3.840 -0.391 = 0.00
-0.296 -0.389 0.239 = 32.50
ϕ2=0.024 ϕ3=12.91 δ=126.875
Çubuk uç momentleri M21 = 0.667 (2 x 0.024– 2 x 126.875 / 4.5) +20.25 = -17.32 kNm
M23 = 1.333 (2 x 0.024 + 12.91 ) = 17.23 kNm M32 = 1.333 (2 x 12.91+0.024) = 34.38 kNm
M34 =0.587(2x12.91–3 x126.875/4.5)= -34.49 kNm M43 =0.587(12.91–3x126.875/4.5)= -42.07 kNm
ÖRNEK 13: Şekilde verilen çerçevenin moment alanının çizimi.
3 4 m
3 k=0.333 4 4.00
2 2m
40 kN 40 kNm 2.00
40.00
2 2
m
1 18.50
k=0.5
2m 2
m 21.50
EI=sabit
1 1 Sonuç M alanı
6m 6m 7.00
∑ M3 = 0 2(0.333 + 0.50)ϕ3 + 10 = 0 ϕ3 = −6.00
Ankastrelik momenti M13= M31=M/4=40/4=10 kNm M12 = 0.5( −6) + 10 = 7 kNm M31 = 0.5(2( −6)) + 10 = 4 kNm
M34 = 0.333(2( −6)) = −4 kNm M43 = 0.333( −6) = −2 kNm
172
Örnek: Şekilde verilen çerçevenin moment alanının elde etmek için açı metodu denklem
sisteminin elde edilmesi (yatay yükler için).
Kat gi n x qi wi =gi+n qi hi wi hi Vt Fi = Vt [w ihi / ∑ w ihi ]

4 10 x 4 = 40 0,8 x 2 x 10 = 16 56 16 896 39,2 10,45
3 10 x 6 = 60 0,8 x 3 x 10 = 24 84 12 1008 39,2 11,76
2 10 x 8 = 80 0,8 x 4 x 10 = 32 112 8 896 39,2 10,45
1 10 x10 =100 0,8 x 5 x 10 = 40 140 4 560 39,2 6,53
Toplam 280 112 392 3360 39,20
k=4 k=2.5 k=1.65
10 11 12
7 8 9
q1= 5 kN/m 4 5 6
g1=10 kN/m
q2= 4 kN/m g2= 8 kN/m k=0.4 k=0.5
q3= 3 kN/m g3= 6 kN/m 1 2 3
q4= 2 kN/m g4= 4 kN/m
Kirişler I
m m 8I 3.3I
6 4 5I
Düğümde moment dengesi 1 düğümünde 16,8 ϕ1 + 0,4 ϕ2 + 4 ϕ4 – 3δ

δ1 -3δ
δ2 = 0
ϕ2 +0,4 ϕ1 +2,5ϕ
2 düğümünde 10,55ϕ ϕ5 +0,5ϕ
ϕ3 – 0,94δ
δ1 –1,88δ
δ2 = 0
1 kat yatay denge - ϕ1 (3x4)/4 - ϕ2 (2 x 1,88) /4 -ϕ δ1 (6(1,65 +4) +2 x1,88))/42 =10,45
ϕ3 (3 x1,65)/ 4+δ
- 3ϕ1 – 0,94ϕ2 - 1,24ϕ3 + 2,352δ1 =10,45
2 kat ϕ1 (3x 4) / 4 - ϕ4 (3x 4) / 4 - ϕ2 (3 x 2,5) /4 - ϕ5 (3 x 2,5) /4 - ϕ3 (3 x 1,65) / 4 - ϕ6

-ϕ
(3 x1,65) / 4 + δ2 (6 (1,65 + 4 + 2,5))/42 =22,21
- 3ϕ1 – 1,88ϕ2 – - 3ϕ4 – 1,88ϕ5 - 1,24ϕ3 –1,24ϕ6+ 3,056δ2 = 22,21
Benzer şekilde diğer noktalarda ve katlarda denklemler yazılıp aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Kats ϕ1 ϕ2 ϕ3 ϕ4 ϕ5 ϕ6 ϕ7 ϕ8 ϕ9 ϕ10 ϕ11 ϕ12 δ1 δ2 δ3 δ4

0 16,8 0,4 0 4 0 0 0 0 0 0 0 0 -3 -3 0 0
0 0,4 10,55 0,5 0 2,5 0 0 0 0 0 0 0 -0,94 -1,88 0 0
0 0 0,5 7,6 0 0 1,65 0 0 0 0 0 0 -1,24 -1,24 0 0
0 4 0 0 16,8 0,4 0 4 0 0 0 0 0 0 -3 -3 0
0 0 0 0 0,4 10,55 0,5 0 2,5 0 0 0 0 0 -1,88 -1,88 0
0 0 0 1,65 0 0,5 7,6 0 0 1,65 0 0 0 0 -1,24 -1,24 0
0 0 0 0 4 0 0 16,8 0,4 0 4 0 0 0 0 -3 -3
0 0 0 0 0 2,5 0 0,4 10,55 0,5 0 2,5 0 0 0 -1,88 -1,88
0 0 0 0 0 0 1,65 0 0,5 7,6 0 0 1,65 0 0 -1,24 -1,24
0 0 0 0 0 0 0 4 0 0 8,8 0,4 0 0 0 0 -3
0 0 0 0 0 0 0 0 2,5 0 0,4 6,8 0,5 0 0 0 -1,88
0 0 0 0 0 0 0 0 0 1,65 0 0,5 4,3 0 0 0 -1,24
10,45 -3 -0,94 -1,24 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2,353 0 0 0
22,21 -3 -1,88 -1,24 -3 -1,88 -1,24 0 0 0 0 0 0 0 3,056 0 0
32,66 0 0 0 -3 -1,88 -1,24 -3 -1,88 -1,24 0 0 0 0 0 3,056 0
39,19 0 0 0 0 0 0 -3 -1,88 -1,24 -3 -1,88 -1,24 0 0 0 3,056
Denklem sisteminin çözümünden

ϕ1 ϕ2 ϕ3 ϕ4 ϕ5 ϕ6 ϕ7 ϕ8 ϕ9 ϕ10 ϕ11 ϕ12 δ1 δ2 δ3 δ4
13,8 10,07 12,64 22,40 21,88 20,21 26,24 26,29 24,19 23,2 16,58 19,14 32,70 75,72 106,0 105,2
ÖRNEK 13: Şekilde verilen çerçevenin moment alanının çizimi.[kat yüksekliği 3 m ve açıklık 8 m]
3 Kirişler 25/50 6 .73 kN 3 4I k=1 6
I k=0.67 2I k=1.33
2.37 kN 2 5 2.37 kN 2 5
50
25 1 4
1 4 25
173
2 ( 0.67 + 0.67 + 1) ϕ2 + 0.67ϕ3 + 1.0ϕ5 – ( 3 ⋅ 0.67 ) / 3)( δ1 + δ2 ) = 0 4.68ϕ2 + 0.67ϕ3 + ϕ5 − 0.67δ1 − 0.67δ2 = 0
2 ( 0.67 + 1) ϕ3 + 0.67ϕ2 + 1.0ϕ6 – ( 3x ( 0.67 ) / 3 ) δ2 = 0 0.67ϕ2 + 3.34ϕ3 + ϕ6 − 0.67δ2 = 0
2 (1.33 + 1.33 + 1) ϕ5 + 1.33ϕ6 + 1.0ϕ2 – ( 3 ⋅ (1.33 ) / 3 ) ( δ1 + δ2 ) = 0 7.32ϕ5 + ϕ2 + 1.33ϕ6 − 1.33δ1 − 1.33δ2 =0
2 (1.33 + 1) ϕ6 + ϕ3 + 1.33ϕ5 – ( 3 ⋅ (1.33 ) / 3 ) δ2 = 0 4.66ϕ6 + ϕ3 + 1.33ϕ5 − 1.33δ2 =0
( −3 ⋅ 0.67 / 3) ϕ2 + ( −3 ⋅1.33 / 3 ) ϕ5 + ( 6 ⋅ ( 0.67+1.33 ) / 3 2
)δ 1 = 4.73 + 2.37 − 0.67ϕ2 − 1.33ϕ5 + 1.33δ1 = 7.1
−3 ⋅ 0.67ϕ2 / 3 − 3 ⋅ 0.67ϕ3 / 3 − 3 ⋅1.33ϕ5 / 3 − 3 ⋅1.33ϕ6 / 3 + ( 6x ( 0.67 + 1.33 ) / 32 ) δ2 = 4.73 − 0.67(ϕ2 + ϕ3 ) − 1.33(ϕ5 + ϕ6 − δ2 ) = 4.73
Zati yükler için açı metodu denklem takımları

ϕ2 ϕ3 ϕ5 ϕ6 δ1 δ2 Sabit BĐLĐNMEYENLER
4.68 0.67 1 0 -0.67 -0.67 0 ϕ2 = 1.93
0.67 3.34 0 1 0 -0.67 0 ϕ3 = 1.02
1 0 7.32 1.33 -1.33 -1.33
=
0 ϕ5 = 2.83
0 1 1.33 4.66 0 -1.33 0 ϕ6 = 1.71
-0.67 0 -1.33 0 1.33 0 7.10 δ1 = 9.14
-0.67 -0.67 -1.33 -1.33 0 1.33 4.73 δ2 = 9.58
Yatay yükler için açı metodu ile çubuk uç moment değerleri

M12 = 0.67 (1.93 – 3x(9.14) /3 ) = -4.83 kNm M21= 0.67(2x1.93–3x(9.14) / 3) =-3.54 kNm
M23 = 0.67(2x1.93+1.02 – 3x(9.58) /3 = -3.15 kNm 4.43
M25 =1( 2 x 1.93 + 2.83) = 6.69 kNm 3.76
7.59
M32 = 0.67( 2 x 1.02 +1.93– 3x(9.58) / 3) =-3.76 kNm
3.54 4.63
M36 = 1( 2 x 1.02 +1.71) = 3.75 kNm 3.15 2.94
M45=1.33((2.83)– 3 x (9.14) / 3) = -8.39 kNm 6.69
Mdeprem
[AÇI]
M54 = 1.33(2x(2.83)–3x(9.14) / 3) = -4.63 kNm
4.83 8.39
M56 = 1.33(2x(2.83)+1.71 –3x(9.58) /3) = -2.94 kNm
M52 = 1(2x(2.83)+1.93) = 7.59 kNm
M65 = 1.33(2x(1.71)+2.83 – 3x(9.58) / 3) = -4.43 kNm
M63 = 1(2x(1.71)+1.02) = 4.44 kNm
Örnek: Şekilde verilen düğüm noktaları hareketli sistemin V, M ve N diyagramlarının çizimi

15 kN
12 kNm
3 4I 6 1.5m
k=1.0
I 2I k=0.67 k=1.33
m
1.5
20 kNm 2 4I 5 7.2 kN k=1.0

I m
3 k=1.33
2I k=0.667
24 kNm 1.2m
1 4
8m 2m
Çözüm: ilk önce sistemin ankastrelik moment ve kesme kuvvetleri hesaplanır.

a b  1.2  1.8 
M  3 − 1 = 24 3 − 1 = 7.68 24 7.68 + 2.88
L L  3  3  + = 9.60
3 3 M M
[a = b] ⇒ +Mik = +Mki =
24 kN/m
i
Mik a b Mki 4
24 7.68 + 2.88
− = 6.40 5.92
b a  1.8  1.2  3 3 10
M  3 − 1 = 24 3 − 1 = 2.88 6.86 3.14
L L  3  3 

20 kN/m 20 6.86 26.84
14.66
174
1.8  1.2  2.88 + 7.68 + 24

M12 = −24 3 − 1 = −2.88 kNm V 21 = = 11.52 kN ⇒
3  3  3
Ankastrelik
1.2  1.8  30 x 1  9 − 6 
M21 = −24 3 − 1 = −7.68 kNm V 32 = −  = 9.00 kN ⇐
3  3  3  3 
1 12 x 1.5 x 2.25 6.19 − 2.81

M23 = − 20 x 32 = −9.00 kNm V 65 = + = 14.63 kN ⇒
20 3 3
Ankastrelik
1 12 x 1.52 1.5 1.5 2 
M32 = 20 x 32 = 6.00 kNm M56 =  − 0.75 2  = 2.81kNm
30 3  3 3 
12 x 1.52  2 x 1.5 1.52 
M65 = − 1.5 − + 0.75 2  = −6.19 kNm M4konsol = −7.2x2 = −14.40 kNm
3  3 3 
∑ M2 = 0 2(0.67 + 1.00 + 0.67)ϕ2 + 1.00ϕ5 + 0.67ϕ3 − [3x0.67 / 3]δ1 − [3x0.67 / 3]δ2 − 7.68 − 9 = 0
∑ M3 = 0 2(1.00 + 0.67)ϕ3 + 1.00ϕ6 + 0.67ϕ2 − [3x0.67 / 3]δ2 + 6 = 0
∑ M5 = 0 2(1.33 + 1.00 + 1.33)ϕ5 + 1.00ϕ2 + 1.33ϕ6 − [3x1.33 / 3]δ1 − [3x1.33 / 3]δ2 + 2.81 − 14.4 = 0
∑ M6 = 0 2(1.00 + 1.33)ϕ6 + 1.00ϕ3 + 1.33ϕ5 − [3x0.67 / 3]δ2 − 6.19 = 0
∑ X1 = 0 − [3x0.67 / 3]ϕ2 − [3x1.33 / 3]ϕ5 + [6x0.67 / 32 ]δ1 + [6x1.33 / 32 ]δ1 = 15 + 30 − 18 − 11.52
∑ X2 = 0 − [3x0.67 / 3]( ϕ2 + ϕ3 ) − [3x1.33 / 3](ϕ5 + ϕ6 ) + [6x0.67 / 32 ]δ2 + [6x1.33 / 32 ]δ2 = 15 + 9 − 14.63
4.67 0.67 1.00 0 -0.67 -0.67 ϕ2 = 16.68 ϕ2 = 9.092

0.67 3.33 0 1.00 0 -0.67 ϕ3 = -6.00 ϕ3 = -0.299
1.00 0 7.33 1.33 -1.33 -1.33 ϕ5 = 11.59 ϕ5 = 8.418
0 1.00 1.33 4.67 0 -1.33 ϕ6 = 6.19 ϕ6 = 6.518
-0.67 0 -1.33 0 1.33 0 δ1 = 15.48 δ1 = 24.580
-0.67 -0.67 -1.33 -1.33 0 1.33 δ2 = 9.37 δ2 = 26.365
M12 = 0.67(9.092 − (3x24.58) / 3) − 2.88 = −13.21kNm M21 = 0.67(2x9.092 − (3x24.58) / 3) − 7.68 = −11.95 kNm
M23 = 0.67(2x9.092 − 0.299 − (3x26.365) / 3) − 9 = −14.66 kNm M25 = 1.00(2x9.092 + 8.418) = 26.60 kNm
M32 = 0.67(2x( −0.299) + 9.092 − (3x26.365) / 3) + 6 = −5.92 kNm M36 = 1.00(2x( −0.299) + 6.518) = 5.92 kNm
M52 = 1.00(2x8.418 + 9.092) = 25.93 kNm M54 = 1.33(2x8.418 − (3x24.58) / 3) = −10.32 kNm
M56 = 1.33(2x8.418 + 6.518 − (3x26.365) / 3) + 2.81 = −1.20 kNm
M63 = 1.00(2x6.518 − 0.299) = 12.74 kNm M65 = 1.33(2x6.518 + 8.418 − (3x26.365) / 3) − 6.19 = −12.74 kNm
M45 = 1.33(8.418 − (3x24.58) / 3) = −21.54 kNm
175
Örnek olarak 2-3 çubuğunun kesit tesirleri bulunur. 18.14
2.33 12.74 -
3.14
5.92
18.15
2.33
0.15 25.93 + - 2.33
6.57 10.62
11.95 -
7.2 14.66 1.20 10.32
26.60
V + 8.90 -
M N
16.39 10.62 13.21 21.54
16.10
Örnek: Şekilde verilen düğüm noktaları hareketli sistemin M diyagramının çizimi. (Sistemdeki
tüm Ikolon=1.8I ve Ikiriş=I )
10 kN 10 kNm
10 kN 10 kNm
1m k=0.4 2m
k=0.4
k=1.2 k=1.2 3m
k=0.67 k=1.33 3m 5 kN/m
5 kN/m 10 kNm
10 kNm
k’=0.5 k=0.4 k’=0.375
k=1.0
k=1.2 8 kN/m 3m
k=1.2
k=1.33 8 kN/m 3m
k=0.667

1m 3m 5m 4m 1m
m m m
1 3 5 4m 1m
Çözüm: Verilen çerçevenin k değerleri hesaplanarak çerçeve üzerinde verilmiştir. Ankastrelik

momentleri ve düğüm moment dengeleri aşağıda verilmiştir.
10 10
8x32 5x32
M52 = = −9.0 kNm M43 = = 5.625 kNm 1.45 1.42
8 8
8.58
8.55
∑ M4 = 0 2(0.5 + 1.20 + 0.4 + 1.20)ϕ4 + 0.4ϕ5 + 1.2ϕ7 − [3x1.2 / 3]δ1 + 5.625 − 1.25 =2.5
0 4.35 10
0.01
4.24
∑ M5 = 0 2(1.2 + 1.2 + 0.375 + 0.4)ϕ5 + 0.4ϕ4 + 1.2ϕ8 − [3x1.2 / 3]δ1 − 9 + 5 = 0 0.05 0.05
9.14
2.20 4.96
4.44
∑ M7 = 0 2(1.2 + 0.4)ϕ7 + 1.2ϕ4 + 0.4ϕ8 − [3x1.2 / 3]δ1 + 10 = 0
Sonuç M
∑ M8 = 0 2(1.2 + 0.4)ϕ8 + 1.2ϕ5 + 0.4ϕ7 − [3x1.2 / 3]δ1 − 10 = 0
NOT: Çerçevenin 1. katı düğüm noktası sabit bir sistem iken 2. katı düğüm noktaları hareketli
sistem olduğu için 2. katta yatay denge aşağıdaki şekilde yazılmıştır.
∑ X2 = 0 − [3x1.2 / 3](ϕ4 + ϕ7 ) − [3x1.2 / 3](ϕ5 + ϕ8 ) + 2[6x1.2 / 32 ]δ1 = 0
Yukarıdaki denklemler aşağıdaki şekilde matris formatında yazılarak bilinmeyenler bulunmuştur.

6.60 0.40 1.20 0 -1.20 ϕ4 = -4.375 ϕ4 = -0.0204
0.40 6.35 0 1.20 -1.20 ϕ5 = 4 ϕ5 = -0.0575
1.20 0 3.20 0.40 -1.20 ϕ7 = -10 ϕ7 = -3.592
0 1.20 0.40 3.20 -1.20 ϕ8 = 10 ϕ8 = 3.566
-1.20 -1.20 -1.20 -1.20 1.60 δ1 = 0 δ1 = -0.078
Bilinmeyenler kullanılarak düğüm noktalarındaki çubuk
176
M43 = 0.5(2( −0.0204)) + 5.625 − 1.25 = 4.35 kNm M41 = 1.2(2( −0.0204)) = −0.05 kNm
M45 = 0.40(2( −0.0204) − 0.0575) = −0.007 kNm M47 = 1.2[2( −0.0204) − 3.592 − ((3 / 3)x( −0.078))] = −4.27 kNm
M74 = 1.2[2x( −3.592) − 0.0204 − ((3 / 3)x( −0.078))] = −8.55 kNm M78 = 0.4(2x( −3.592) + 3.566) = −1.45 kNm
M87 = 0.40(2x3.566 − 3.592) = 1.42 kNm M85 = 1.2[2x3.566 − 0.0575 − ((3 / 3)x( −0.078))] = 8.58 kNm
M58 = 1.2[2( −0.0575 + 3.566 − ((3 / 3)x( −0.078))] = 4.24 kNm M54 = 0.4(2( −0.0575 − 0.0204) = −0.05 kNm
M56 = 0.375(2( −0.0575)) + 5 = 4.96 kNm M52 = 1.2(2( −0.0575)) − 9 = −9.14 kNm
Örnek: Şekilde verilen düğüm noktaları hareketli sistemin M diyagramının çizimi.

I -δ2
0.40
10 kN
4m
2I
10 kN δ1 δ1
2I 4m
1.00 0.75
10 kN 2I δ2
10 kN k’=0.75
1
m 4 m
5 m

1
m 4m 5 m
Çözüm: Sistemde hem yatay hem de düşey denge yazılmalıdır
∑ M2 = 0 2(0.75 + 1)ϕ2 + ϕ3 − [3x1/ 4]δ1 − [2x0.75 / 4]δ2 − 5 − 5 = 0
∑ M3 = 0 2(1 + 0.4)ϕ3 + ϕ2 + 0.4ϕ4 − [3x1/ 4]δ1 − [3x0.4 / 5]( −δ2 ) + 5 = 0
∑ M4 = 0 2(0.75 + 0.4)ϕ4 + 0.4ϕ3 − [2x0.75 / 4]δ1 − [3x0.4 / 5]( −δ2 ) = 0
1 0.75 1 0.75
Yatay denge ∑ X1 = 0 − 3 (ϕ2 + ϕ3 ) − 2 ϕ4 + 6 2 δ1 + 2 2 δ1 − 5 = 0
4 4 4 4
 0.75 0.75   0.40 0.40 
Düşey denge ∑ Y1 = 0  −2 4 ϕ2 + 2 42 δ2  −  −3 5 (ϕ3 + ϕ4 ) + 6 52 ( −δ2 ) = 0
   
3.50 1.00 0 -0.75 -0.375 ϕ2 = 10 ϕ2 = 11.616
1.00 2.80 0.40 -0.75 0.24 ϕ3 = -5 ϕ3 = 1.251
0 0.40 2.30 -0.375 0.24 ϕ4 = 0 ϕ4 = 3.590
-0.75 -0.75 -0.375 0.469 0 δ1 = 5 δ1 = 34.125
-0.375 0.24 0.24 0 0.19 δ2 = 0 δ2 = 16.835
M21 = 0.75(2x11.616 − (2 / 4)x16.834)) − 5 = 6.11kNm 


 0.00
M23 = 1.00(2x11.616 + 1.251 − (3 / 4)x34.125)) − 5 = −6.11kNm 
M32 = 1.00(2x1.251 + 11.616 − (3 / 4)x34.125)) + 5 = −6.48 kNm  6.47

7.412

 0.00
M34 = 0.4(2x1.251 + 3.59 − (3 / 5)x( −16.835))) = 6.48 kNm 
 10.18
10
M43 = 0.4(2x3.59 + 1.251 − (3 / 5)x( −16.835))) = 7.41kNm  Sonuç M alanı

 6.11
 0.00
M45 = 0.75(2x3.59 − (2 / 4)x34.125)) = −7.41kNm 

177
ÖRNEK 14: Şekilde verilen çerçevenin AÇI metoduyla moment alanını çiziniz.
2 kN/m
0.66 0.66
6 kN 2I 2I 12
0.66
I 0.66 0.66
I 2 kN/m I 3m
4 kN
0.5
2I 11
1 kN/m
m 0.66 0.66

I I 2 kN/m I 3 0.66
0.5
2 kN 2I
m 0.66 0.66
I I 3 0.66
I k değerleri

6m 6m 6m 6m
qL2 1x 32
Ankastrelik momentleri −M12 = M21 = −M23 = M32 = −M34 = M43 = = = 0.75 tm
12 12
qL2 2 x 62 qL2 2 x 62
−M48 = M84 = −M812 = M128 = = = 6 tm −M610 = − M711 = = = − 9.00 tm
12 12 8 8
2 düğümünde, 2 (0.667+0.667)ϕ2+0.667ϕ3 – (3 x 0.667δ1 / 3) -(3x0.667δ2/3)+0.75

–0.75 = 0
1.334 ϕ2 + 0.667 ϕ3 – 0.667δ
δ1 - 0.667δ
δ2 = 0
3 düğümünde, 2 (0.667+0.667) ϕ3+ 0.667[ϕ2+ ϕ4] – (3 x 0.667 / 3)(δ2+δ3) + 0.75 – 0.75=0

1.334 ϕ3 + 0.667 ϕ2 + 0.667 ϕ4 – 0.667δ
δ2 - 0.667δ
δ3 = 0
4 düğümünde, 2 (0.667 + 0.667) ϕ4 + 0.667 ϕ3 + 0.667 ϕ8 – (3 x 0.667δ3 / 3) – 6 + 0.75 = 0

1.334 ϕ4 + 0.667 ϕ3 + 0.667 ϕ8 – 0.667δ
δ3 = 5.25
6 düğümünde, 2 (0.667 + 0.667 + 0.5 ) ϕ6 + 0.667 ϕ7 – (3 x 0.667δ1 / 3) -(3 x 0.667δ2 / 3) - 9 = 0

1.834 ϕ6 + 0.667 ϕ7 – 0.667δ
δ1 - 0.667δ
δ2 = 9
7 düğümünde, 2 (0.667+0.667+0.50) ϕ7+0.667ϕ6+0.667 ϕ8 – (3x0.667δ2 / 3) - (3 x 0.667δ3 / 3) -9 = 0

1.834 ϕ7 + 0.667 ϕ6 + 0.667 ϕ8 – 0.667δ
δ2 - 0.667δ
δ3 = 9
8 düğümünde, 2 (0.667 + 0.667 + 0.667) ϕ8 + 0.667 ϕ7 + 0.667 ϕ4 + 0.667ϕ12 –(3x0.667δ3/3)+6 – 6 = 0

2.001 ϕ8 + 0.667 ϕ7 + 0.667 ϕ11 + 0.667ϕ
ϕ11 – 0.667δ
δ3 = 0
10 düğümünde, 2 (0.667 + 0.667) ϕ10 + 0.667 ϕ11 – (3 x 0.667δ1 / 3) -(3 x 0.667δ2 / 3) = 0

1.334 ϕ10 + 0.667 ϕ11 – 0.667δ
δ1 - 0.667δ
δ2 = 0
11 düğümünde, 2 (0.667 + 0.667) ϕ11 + 0.667 ϕ10 + 0.667 ϕ12 – (3 x 0.667δ2 / 3) -(3 x 0.667δ3 / 3) = 0
1.334 ϕ11 + 0.667 ϕ10 + 0.667 ϕ12 – 0.667δ
δ2 - 0.667δ
δ3 = 0
12 düğümünde, 2 (0.667 + 0.667) ϕ12 + 0.667 ϕ8 + 0.667 ϕ11 – (3 x 0.667δ3 / 3) + 6 = 0

1.334 ϕ12 + 0.667 ϕ11 + 0.667 ϕ8 – 0.667δ
δ3 = -6
1.katta yatay denge (-3 x 0.667 / 3) ( ϕ2 + ϕ6 + ϕ10 ) +3(6 x 0.667/ 32) δ1 =6+4+2+3+ 3+1.5
-0.667 ϕ2 -0.667 ϕ6 –0.667ϕ ϕ10 + 1.334δ δ1 = 19.5
2.katta yatay denge (-3 x 0.667 / 3) ( ϕ2 + ϕ6 + ϕ3 + ϕ7 + ϕ10 + ϕ11) +3 x (6 x 0.667/ 32) δ2 = 6+4+3+1.5
-0.667 ϕ2 -0.667 ϕ6 –0.667 ϕ3 -0.667 ϕ7 –0.667 ϕ10 -0.667 ϕ11 + 1.334δ δ2 = 14.5
3.katta yatay denge (-3 x 0.667 / 3) ( ϕ4 + ϕ8 + ϕ12 + ϕ7 + ϕ3 + ϕ11) +3 x (6 x 0.667/ 32) δ3 = 6+1.5
-0.667 ϕ4 -0.667 ϕ8 –0.667 ϕ12 -0.667 ϕ7 –0.667 ϕ10 -0.667 ϕ11 + 1.334δ δ3 = 7.5
14.84
Denklem sistemi oluşturulduktan sonra çözülür ise,
0.18 11.84
ϕ2 =31.997 ϕ3 =26.870 ϕ4 =7.438 5.86
ϕ6 =26.274 ϕ7 =23.863 ϕ8=2.906 14.86
ϕ10 =31.696 ϕ11=28.075 ϕ12 =2.921 14.19 4.94 4.94
δ1 =59.601 δ2 =95.257 δ3 =51.659 5.60 0.68
17.27
Çubuk uç momentleri aşağıdaki şekilde yazılır. 2.53 2.53
3.68
12.57 4.70
M12 = 0.667 (31.997 –3 x 59.601/3) –0.75 = -19.160 kNm
19.16 22.23 18.61

Moment alanı
178
M21 = 0.667 (2 x 31.997 –3 x 59.601/3) + 0.75 =3.68 kNm

M23 = 0.667 (2 x 31.997 + 26.87–3 x 95.257/3) - 0.75 =-3.68 kNm
M32 = 0.667 (2 x 26.87 + 31.997 –3 x 59.601/3) + 0.75 =5.60 kNm
M34 = 0.667 (2 x 26.87 + 7.438 –3 x 95.257/3) - 0.75 = -5.60 kNm
M43 = 0.667 (2 x 7.438 + 26.87–3 x 51.659/3) + 0.75 = -5.86 kNm
M48 = 0.667 (2 x 7.438 + 2.906) -6 =5.86 kNm M56 = 0.667 (26.274 –3 x 59.601/3) =-22.23 kNm
M65 = 0.667 (2 x 26.274 –3 x 51.659/3)=-4.70 kNm M610 = 2 x 0.50 x 26.274 -9 =17.27 kNm
M67 = 0.667 (2 x 26.274 + 23.863 - 3 x 95.257/3) =-12.57 kNm M910 = 0.667 (31.669 –3 x 59.601/3) =-18.61 kNm
M109 = 0.667 (2 x 31.669 -3 x 59.601/3) =2.53 kNm
M1011 = 0.667 (2 x 31.669 + 28.075–3 x 95.257/3) =-2.53 kNm
M1110 = 0.667 (2 x 28.075 + 31.696–3 x 95.257/3) = -4.94 kNm
M1112 = 0.667 (2 x 28.075 + 2.621–3 x 51.659/3) =4.94 kNm
M76 = 0.667 (2 x 23.863 + 26.274–3 x 95.257/3) = -14.18 kNm M711 = 2 x 0.50 x 23.863 -9 =14.86 kNm
M78 = 0.667 (2 x 23.863 + 2.906–3 x 51.659/3) =-0.68 kNm M84 = 0.667 (2 x 2.906 + 7.438) + 6=14.84 kNm
M87 = 0.667 (2 x 2.906 + 23.863–3 x 51.659/3) = -14.66 kNm M812 = 0.667 (2 x 2.906 + 2.921) -6 =-0.18 kNm
M1211 = 0.667 (2 x 2.921 + 28.075–3 x 51.696/3) =-11.84 kNm M128 = 0.667 (2 x 2.921 + 2.906) + 6 =11.84 kNm
4.6. SĐMETRĐK SĐSTEMLER [GENEL DURUM]
Yapı sistemlerinde simetri özelliği çözüm ve sistem davranışında etkilidir. Simetri sistemde ve
yükleme durumlarında veya her ikisi birlikte olabilir. Simetri ekseni sistemde düğüm noktasından
veya çubuk açıklığından geçebilir. Bu durumlar aşağıda açıklanmaktadır.
Simetrik sistem düşey yükleme

Simetrik sistem yatay yükleme

2P P P P P
a a a a a
3I 3I 3I P 3I P/2 3I P/2 P/2 3I P/2
2I 2I = 2I 2I + 2I 2I 2I 2I
= 2I 2I
+
2I 2I
L/2 L/2 L/2 L/2 L/2 L/2 L/2 L/2 L/2 L/2 L/2 L/2
Simetrik yükleme Antimetrik yükleme Simetrik yükleme Antimetrik yükleme
ϕ=0 δdüşey≠ 0 ϕ=0

3I 2P
2P 2P 2P δyatay=0 2P
2I 2I
L/2 L/2 L/2 L/2 L/2
4.7. SĐMETRĐK SĐSTEM SĐMETRĐK YÜKLEME
Simetrik sistem genel olarak; aynı doğrultudaki elemanların kesit özellikleri (b,h,I), malzeme
yapısı (E) ve büyüklükler (L, H) itibariyle aynı olan sitemdir. Simetrik bir sistemde yüklemede
ϕ, δ) dolaysıyla kesit tesirleri (M,Q,N) de simetriktir.
simetrik ise şekil değiştirmelerde (ϕ
P P P/2
Q A Q Q A Q Q
ankastre kayıcı mesnet
Sistem ve yükler simetrik Sistem ve yükler simetrik [bilinmeyen M, Fx]
C C C
MC=0
Pandül ayak
Kesit=D
Kesit=D
QC=0 Kesiti =D/2

NC≠0
B
By By/2
179
Simetrik sistem genel olarak; aynı doğrultudaki elemanların kesit özellikleri (b,h,I), malzeme
yapısı (E) ve büyüklükler (L, H) itibariyle aynı olan sitemdir. Simetrik bir sistemde yüklemede
ϕ, δ) dolaysıyla kesit tesirleri (M,V,N) de simetriktir.
simetrik ise şekil değiştirmelerde (ϕ
Pandül ayak: Üzerine yük olmayan sadece eksenel yük taşıyan iki ucu mafsallı çubuklardır.
P P P P P
Özet (5 düğümünde)
k ’ k ’ k/2
1. 5 düğümünde yatay deplasman (ux=0)
2. Düşey deplasman (uy=0)
3. ϕ5=0
’ M=0 ’ R 4. 4-5 çubuğu moment taşımaz.
I Q=0 I Bunları sağlayan ankastre mesnettir.
Yarım
N≠0
’ ’ sistem
2R
ϕ3 = ϕ3’ ϕ2 = ϕ2’
M33 = k (2ϕ3 - ϕ3’) + M33’ = (k/2) 2ϕ
ϕ3 + M33
10. dereceden hiperstatik mütemadi kiriş [L ve EI=sabit]

¢
qL qL2 qL2 qL2

2
Moment
12 12
Kesme
8
alanı
alanı
qL2
qL 24
2
ÖRNEK 16: Verilen mütemadi kirişin moment alanını simetri özelliğini kullanarak çizimi.
4 kN/m 2 kN 2 kN
3.1 kN/m 4 kN/m
35/70 35/90 35/70
7m 3m 6m 3m 7m
Çözüm: Simetrik sistemin yarısının ankastrelik M ve k değerleri aşağıdaki şekilde elde edilir.
2 kN 4 kN/m 2 kN 2 kN
4 kN/m 3.1 kN/m 3.1 kN/m
I k’=0.214 2.12I k=0.177 I k’=0.214 2.12I k=0.354
7m 3m 3m 7m 3m
6m 3m
2
qL2 4 x 72
Ankastrelik momentleri −M22 ' = 3.1x12 + 6 x 3(1 − (3 / 12)) = 50.70 tm M21 = = = 24.5 tm
12 8 8
180
2 düğümünde denge, 2(0.214 + 0.177) ϕ2 + 24 – 50.70 = 0 ϕ2 = 33.504
M21= 0.214 ( 2 x 33.504) + 24 = 38.84 tm M22’ = 0.177 ( 2 x 33.504)–50.70 =-38.84 tm
38.84
k’=0.214 k=0.177 k’=0.214 k=0.177

m m
7 m
3 3 7m 3m
3m
19.50
Kesme kuvvet diyagramı,
8.45
9.30
15.30
24.60
38.84
38.84
Moment diyagramı
8.93 8.93
34.96
1. açıklıkta maxMaç= 8.45 x 2.108 x 0.5 = 8.93 tm

2. açıklıkta maxMaç= (24.6 + 15.3) x 3 x 0.5 + 9.3 x 3 x 0.5 –38.84 = 34.96 tm
ÖRNEK 17: Mütemadi kirişin moment alanını simetri özelliğinden yararlanarak çiziniz. (I=sabit)
1.8 kN/m 2.5 kN/m 1.8 kN/m
I I I I
2m 6.5m 5.6m 5.6m 6.5m 2m
Çözüm: Sistem ve yükleme simetrik ve simetri ekseni mesnetten geçmesinden dolayı sistemin
aşağıdaki şekilde yarısı alınarak çözüm yapılır. Ankastrelim momentleri yarım sistem için
hesaplanır.
2.5 x 5.6 2 1.8 x 6.5 2

Ankastrelik momentleri − M 23 = = 6.53 tm M 21 = = 9.51tm
12 8
1.8 kN/m 2.5 kN/m 3.6 2.5 kN/m

1.8 kN/m
I I I
I
m m m
2 6.5 5.6 6.5m 5.6 m
2 düğümünde denge, 2(0.231 + 0.357) ϕ2 + 9.51 – 6.53 – 3.6 / 2= 0 ϕ2 = -1.003
M21= 0.231 ( 2 x (-1.003)) + 9.51 - 1.8= 7.23 kNm

M23 = 0.357 ( 2 x (-1.003)) – 6.53 = -7.25 kNm
M32= 0.357 ((-1.003)) + 6.53 = 6.17 kNm
M12 = 1.8 x 2 x 1 =-3.60 kNm
181
ÖRNEK 18: Şekilde verilen sistemi simetri özelliğinden yararlanarak çözünüz.

¢ ¢
2I k=0.2
I I m I
k=0.25
1.2 kN/m 4 1.2 kN/m
/m /m
2I k=0.2 2I
10
m
10m
1 düğümünde denge, 2(0.5 + 0.2) ϕ1 + 0.5 ϕ2 – 10= 0

2 düğümünde denge 2(0.5 + 0.2) ϕ2 + 0.5 ϕ1 = 0 ϕ2 = -2.92 ϕ1= 8.17
M11’= 0.2 ( 2 x 8.17) -10= -6.73 kNm M12 = 0.5 ( 2 x 8.17-2.92) =6.73 kNm
M21= 0.5 ( 2 x (-2.92) + 8.17) = 1.17 kNm M22’ = 0.2 x 2 x (-2.92) =-1.17 kNm
2
maxMaç= 1.2 x 10 / 8 – 6.73 = 8.27 kNm
1.98
1.17
V alanı
6.73 M alanı
6.73
6.73
8.27
NOT: Ankastrelik momenti tüm açıklık için hesaplanır.
Uygulama: Verilen sistemi simetri özelliğinden yararlanarak M alanının çizimi.

20 kN/m
AA: SSSY durumu için çözüm
BA: SSAY durumu için çözüm
BB: Genel çözüm (simetrik sistem kullanmadan) 3m 4m 4m 3m
10 kN/m 10 kN/m 10 kN/m

m m m m
3
m
4
m m
4 3
m 3 4 4 3
10 kN/m 10 kN/m

m m m m
3 4 3 4
AA: SSSY durumu için çözüm BA: SSAY durumu için çözüm
SSSY

  2 ⋅ 0.375 
  2 ⋅ (0.667+0.375)ϕ2 - 4 -12.5=0  SSAY

  
    2 ⋅ (0.667+0.375)ϕ2 +12.5=0 
     
Düğüm  2.084ϕ2 − 0.1875δ = 12.50  Düğüm ∑ M = 0  
 ∑ M = 0    ϕ = −6.00 
    2 

    2 ⋅ 0.375 2 ⋅ 0.375    
 2 − ϕ2 + δ  − 20 − 20 / 5 = 0   
 2 
 D   4 4   M12 = 0.667 ⋅ ( −6) + 7.5 = 3.50 kNm 

  − 0.1875ϕ2 +0.0469 = 15   
 
  
ϕ2 = 54,35 δdüşey = 537.39

  M21 = 0.667 ⋅ (2 ⋅ ( −6)) − 7.5 = −15.50 kNm 
 M12 = 0.667 ⋅ 54.35 − 7.5 = 28.75 kNm   
   0.00 

Uç M'ler M21 = 0.667 ⋅ (2 ⋅ 54.35) + 7.5 = 80.00 kNm   M = 0.375 ⋅ (2 ⋅ ( −6)) + 20 = 15.50 kNm  
     21 
   0.0
  
 M21 = 0.375 ⋅ (2 ⋅ 54.35 − 2 ⋅ 537.39 / 4) − 20 = −80 kNm 
182
80 80
15.50
3.50
3.50
28.75
15.50
28.75 20 kN/m
BB: Genel çözüm (simetrik sistem kullanmadan)

3m 4m 4m 3m
 2 ⋅ 0.375 
 2 ⋅ (0.667+0.375)ϕ2 - =0 2.084ϕ2 − 0.1875δ = 0 
 4 
  
 
 2 ⋅ 0.375 
Düğüm ∑ M = 0  2 ⋅ (0.667+0.375)ϕ2 + +40-15=0 2.084ϕ2 + 0.1875δ = −25 
 4 
   2 ⋅ 0.375 2 ⋅ 0.375   2 ⋅ 0.375 2 ⋅ 0.375  
 2 − ϕ2 + δ  −  − ϕ 4 − δ  − 30 = 0 
D   4 42   4 42  
  −0.1875ϕ +0.1875ϕ +0.09375δ = 30 
 

2 4

ϕ2 = 48.35 ϕ4 =−60.35 δdüşey =537.39
 M43 = 0.375 ⋅ (2 ⋅ ( −60.35) + 2 ⋅ 537.39 / 4) + 40 = 95.50 kNm 

 M12 = 0.667 ⋅ (48.35) = 32.25 kNm   
   0.0 
    M = 0.667 ⋅ (2 ⋅ ( −60.35)) − 15 = −95.51kNm  
 M21 = 0.667 ⋅ (2 ⋅ (48.35)) = 64.50 kNm    45  

  0.00   
   
 M = 0.375 ⋅ (2 ⋅ 48.35 − 2 ⋅ 537.39 / 4) = −64.50 kNm   M54 = 0.667 ⋅ ( −60.35) + 15 = −25.25 kNm 
 21   
 
80 80
95.51
64.5
28.75
32.25 6.13 25.25
28.75 15.50
3.50
3.50
15.50
Uygulama: Verilen sistemin M alanın elde edilmesi 34.98 34.98

6.88
6.15 13.76 6.15
80 kNm 80 kNm
2I 2I
45.02
I 4m
6.88
2m 3.6m 3.6m 2m
 M12 =0.714[-13.76]+3.67=-6.15 kNm
80 ⋅ 2 ⋅ (2 ⋅ 3.6 − 2) 
M21 = M23 = + = 26.53 
5.62  M21 =0.714[2 ⋅ (-13.76)]+26.53=6.88 kNm
 
 Uç momentleri M23 =0.714[2 ⋅ (-13.76)]+26.53=6.88 kNm  ∑ 0.00
80 ⋅ 3.6 ⋅ (2 ⋅ 2 − 3.6)  
M12 = M32 = = 3.67 M24 =0.5[2 ⋅ (-13.76)]=-13.76 kNm
5.6 2
 
2 düğümünde moment dengesi  M32 =0.714[(-13.76)]+3.67=-6.15 kNm

2 ( 0.714 +0.714 + 0.5 ) ϕ2 + 2x26.53 = 0 ϕ2 =-13.76  M42 =0.5[(-13.76)]=-6.88 kNm
183
Uygulama: Verilen sistemin M alanın elde edilmesi
80 kNm 80 kNm
35.69 26.53
2I 2I
I 4m 3.67
44.31
2m 3.6m 3.6m 2
m
Çözüm: Sistem ve yüklemenin simetrik olduğu için çubuk uç momentleri ankastrelik

momentlerine eşittir.
 M12 =0.714[0]+3.67=3.67 kNm
80 ⋅ 2 ⋅ (2 ⋅ 3.6 − 2) 
M21 = = 26.53 
5.62  M21 =0.714[2 ⋅ (0)]+26.53=26.53 kNm 
 
 
80 ⋅ 2 ⋅ (2 ⋅ 3.6 − 2)  Uç momentleri  ∑ 0.00
−M23 = − = −26.53 M23 =0.714[2 ⋅ (0)]-26.53=-26.53 kNm 
5.6 2 
 M24 =0.5[2 ⋅ (0)]=0 kNm 
 
2 düğümünde moment dengesi
 M32 =0.714[(0)]-3.67=-3.67 kNm

2 ( 0.714 +0.714 + 0.5 ) ϕ2 + 26.53-26.53 = 0 ϕ2 =0  M42 =0.5[(0)]=0 kNm

78.4
20 kN/m
2.67I 2.67I
I 4
m

2m 3.6m 3.6m 2m
Çözüm: Sistem ve yüklemenin simetrik olduğu için çubuk uç momentleri ankastrelik

momentlerine eşittir.

20 ⋅ 5.62 
M21 − M23 = − = 78.4 
8  Buna göre ϕ2 =0 δ = 0 yani sistem ve yükleme simetrik.


2 ( 0.714 +0.714 + 0.5 ) ϕ2 − 3 ⋅ 0.5δ / 4 − 78.4 + 78.4 = 0  Çubuk uç momentleri ankastrelik momentlerine eşit olur.


YD -3 ⋅ 0.5ϕ2 /4+6 ⋅ 0.5δ /42 = 0 


20 kN/m
2.67I 2.67I
I 4m

2m 3.6m 3.6m m
2
Çözüm: SS iken YA olduğu içi ankastrelik M işaretleri dikkate alınmalıdır.
 Buna göre ϕ =-50.48 δ = −100.97
20 ⋅ 5.62  2
M21 − M23 = − = 78.4 

8 
 M21 = 0.714 ⋅ 2 ⋅ ( −50.48) + 78.4 = 6.31 
 
2 ( 0.714 +0.714 + 0.5 ) ϕ2 − 3 ⋅ 0.5δ / 4 + 78.4 + 78.4 = 0 M
  23 = 0.714 ⋅ 2 ⋅ ( −50.48) + 78. 4 = 6.31  0.00
 M = 0.50 ⋅ (2 ⋅ ( −50.48) − 3 ⋅ ( −100.97) / 4)) = −12.62 
  24 
YD -3 ⋅ 0.5ϕ2 /4+6 ⋅ 0.5δ /42 = 0   M24 = 0.50 ⋅ (( −50.55) − 3 ⋅ ( −101.095) / 4)) = 12.64

184

20 kN/m 20 kN/m
2.67I 2.67I 2.67I
I m 0.5I
4

m m
2m 3.6m 3.6m 2
m 2 3.6
Çözüm: Sistem simetrik yükleme antimetrik olduğu içi yarım sistem çözülerek M alanı bulunur.

20 ⋅ 5.62  Buna göre ϕ2 =-50.48 δ = −100.97
M21 − M23 = − = 78.4 
8 
 M21 = 0.714 ⋅ 2 ⋅ ( −50.48) + 78.4 = 6.32 kNm 

2 ( 0.714 +0.25 ) ϕ2 − 3 ⋅ 0.25δ / 4 + 78.4 = 0  M = 0.25 ⋅ [2 ⋅ ( −50.48) − 3 ⋅ ( −100.97) / 4] = −6.31 x2 = −12.62  0.00
sonuç kNm 
  24
 M = 0.25 ⋅ [( −50.48) − 3 ⋅ ( −100.97) / 4] = 6.31 x2 = 12.62 k Nm
YD -3 ⋅ 0.5ϕ2 /4+6 ⋅ 0.25δ /4 2 = 0   42 sonuç

ÖRNEK 15: Şekilde verilen simetrik sistemi simetri özelliğini kullanarak çözünüz.
2 kN/m 2 kN/m 2 kN/m
17.99

2 2I 3 2 k=0.33
2I 3 2 k=0.33/2=0.167
2I ql2/8-17.99=18
I I k=0.5
4m k=0.5 k=0.5
4m
1 4 1 4 1
8.99
12m 12m 12m
2
Bilinmeyen sadece ϕ2 2 düğümünde denge 2( 0.5 + 0.167) ϕ2 –(2 x 12 /12)=0 ϕ2=17.99
M12 = 0.5 ⋅ (17.99) = 8.99kNm M22' = 0.167 ⋅ (2 ⋅ 17.99) − 24 = −17.99kNm M21 = 0.5 ⋅ (2 ⋅ 17.99) = 17.99kNm

0.00
4.8. SIMETRIK SISTEM ANTIMETRIK YÜKLEME
P/2 ϕ=0
P P
Q Q Q P Ux = 0 (yatay)
A Q A Q Uy ≠ 0 (düşey)
R A
Simetrik sistem Simetrik sistem
R
R antimetrik yükler R R antimetrik yükler R Bu sistemde bulunan P/2 P/2
M ve Q iki katı alınır
Simetrik sistem simetrik yükleme
C C ϕ ≠ 0 → M=0
C Ux ≠ 0 → Fx =0
MC≠ 0 P Uy = 0
I QC≠ 0 I A P/2
NC = 0 B I/2 N=0
B
By By/2 Simetrik sistem antimetrik yükleme
Simetrik sistem antimetrik yükleme durumunda simetri eksenin kolondan geçmesi hali
P P P
k 1.5k
’
R Özet (5 düğümünde)
1 düğümünde yatay deplasman var
2. Düşey deplasman yok
M≠0 ’ N=0
Q≠0 I
3. ϕ5≠ 0.
I/2
N=0 M33’= 1.5 k (2 ϕ3) + M33’
’
NOT: 1. Yarım sistemde bulunan momentlerin iki katı esas sistemdeki momenti verir.
2. R mesnet tepkisi diğer yarım sistemin mesnet tepkisi –R ile toplamı sıfır olur.
Uygulama: Aşağıda verilen iki açıklıklı sistemlerin moment alanının simetri özelliği ile bulunması
185
10 kN/m 10 kN/m 10 kN/m 10 kN/m

7m 7m 7m 7m
10 kN/m 10 kN/m

7m m
7
10x72/12 10x72/8

2 2
10x7 /12 10x7 /8
Örnek: Verilen sistemin simetri özelliğinden yararlanarak çözümü.

4 kN/m ¢
4 kN 4 kNm
5m 5m 5m
Verilen sistem aşağıdaki şekilde simetrik ve antimetrik yükleme durumları için iki parçaya
ayrılarak çözüm yapılmıştır.
Simetrik yükleme için çözüm
2 kN/m ¢ 2 kN/m ¢
2kNm
4 kN/m ¢ 2kNm 2 kN Ankastre
kayıcı
4 kN 4 kNm
mesnet
5m 5m 5m

4.40
5
2 kN/m
¢
2kNm 2 kN X1=1
2
0.60
Mo M1
Msonuç simetrik
δ11 = 4.17 / EI δ10 = 2.50 / EI 4.17X1 + 2.5 = 0 ⇒ X1 = −0.60 kNm
Mmesnet = −5 + ( −0.60)x( −1) = −4.40 kNm
Antimetrik yükleme için çözüm

3.5
2 kN/m ¢ ¢ ¢ ¢
2kNm 2 kN/m Mo
2 ¢
2kNm 2kNm
X2=1
X2=1
M1
2.5 Msonuç simetrik
δ11 = 15.625 / EI δ10 = 21.875 / EI 15.625X1 + 21.875 = 0 ⇒ X1 = −1.40 kN
Mmesnet momenti = 0 + ( −1.40)x2.5 = −3.50 kNm
Sonuç M alanı yukarıda elde edilen yükleme durumlarının toplamı alınarak aşağıdaki gibi elde edilir.
7.90
3.5
4.40 ¢ 0.9
2 ¢
2 0.60 + =
0.6 4
Msonuç simetrik Msonuç simetrik 8.84
Sonuç M alanı
186
Örnek: Verilen sistemin simetri özelliğinden yararlanarak çözümü (EI=sabit).

8 kN/m
A B C
5m 5
m
5
m
5m
Çözüm: Sistem hem simetrik yükleme durumu için hemde antimetrik yükleme durumu için çözülmüştür.
4 kN/m ¢ 4 kN/m ¢ 4 kN/m
5m 5m 5m 5
m
5
m
5
m
5
m
5m
4 kN/m X2 4 kN/m
m m
X3=0
5 5 X1 5m 5m X1
4 kN/m
4 kN/m
5m 5m
5m 5m
50
50
-
Mo
-
Mo
X1=1 M1
5 X1=1 M1
1 5
X2=1 M2
 5x50x5  625  5x5x5  83.33 5x50x1 5x50x1 145.83

δ10 = −2   =− δ11 = 2   = EI δ20 = + =
 4EI  EI  3EI  4EI 3EI EI
 5x5x5  83.33
δ11 = 2   = EI 83.33X1 − 625 = 0 ⇒ X1 = 7.5 kN
 3EI 
 5x1x1 5x1x1 6.67

δ22 =  + = MBA = 5x7.5 − 50 = −12.5 kNm
 3EI EI  EI
5x5x1 5x5x1 20.83

δ12 = − − =− MBC = 5x7.5 − 50 = −12.5 kNm
3EI 2EI EI
83.33X1 − 20.83X2 = 625 12.50

X1 = 9.277
X2 = 7.109
−20.83X1 + 6.67X2 = −145.83
MBA = 5x9.277 − 1x7.109 − 50 = −10.72 kNm
MBC = 5x9.277 − 1x7.109 − 50 = −10.72 kNm
MCB = 0 + 0x9.277 − 1x7.109 = −7.109 kNm

23.22
10.72
7.109
7.109
1.78
10.48
14.74
Sonuç M alanı=Simetrik+antimetrik yükleme
187
ÖRNEK 19: Şekilde yükleme durumu verilen simetrik sistemi,
1. Simetrik sistem simetrik yükleme durumu için moment değerlerinin belirlenmesi

2. Simetrik sistem antimetrik yükleme durumu için moment değerlerinin belirlenmesi
3. Normal olarak çözerek moment alanın çizimi ve sonuçların karşılaştırılması
8 kN 4 kN 8 kN 4 kN 6 kN 6 kN 2 kN 2 kN
2I ’ k=0.333 ’ 0.5k=0.16 ’ 1.5k=0.5 ’
≡ +
Simetrik
8m 8m sistem 8m Simetrik sistem 8m
I I k=0.25 k=0.5 I simetrik I I antimetrik I
yükleme yükleme
’ ’ ’ ’
4m 4m 4m 4m 4m 4m 4m 4m 4m 4m 4m 4m
Pa 6x4 6x4x8
Ankastrelik momentleri tekil yükten, −M23 = M32 =
L
[L − a] = 12 [12 − 4] = 12 = − 16kNm
Bilinmeyen sadece ϕ2 düğümünde denge 9.593

k=0.167
2( 0.25 + 0.167) ϕ2 -16=0 k=0.25

ϕ2=19.185 4.796
M12 = 0.25 ( 19.185) = 4.796 kNm M43= -4.796 kNm

M21 = 0.25 ( 2 x 19.185 ) = 9.593 kNm M34= -9.593 kNm
M23 = 0.167 ( 2 x 19.185) – 16 = -9.592 kNm M32= 9.592 kNm
Simetrik sistem antimetrik yükleme durumu için çözüm.
2 2 2 2
Ankastrelik momentleri tekil yükten, −M23 = − pab2 + pab2 = − 2 x 4 x28 + 2 x 8 x2 4 = − 1.778 tm
L L 12 12

3 x 0.25 δ 
2(0.5 + 0.25)ϕ2 − = 1.778 1.5ϕ2 − 0.094 δ = 1.778  k=0.50P
8

 ϕ2 = 1.584 δ = 6.364
3 x 0.25 6 x 0.25 δ  k=0.25
− ϕ2 + =0 −0.094ϕ2 + 0.0234 δ = 0 
8 8 x8 

M12 = 0.25 ( 1.584 –3 x 6.364/8)) = -0.20 kNm M43= 0.20 kNm

M21 = 0.25 ( 2 x (1.584)-3 x 6.364 /8) = 0.195 kNm M34= -0.195 kNm
M23 = 0.5 ( 2 x (1.584) – 1.778 = -0.194 kNm M32= 0.194 kNm
Sistemin genel olarak çözümü:
8 kN 4 kN pab2 pab2 8 x 4 x 8 2 4 x 8 x 42
−M23 = − − 2 =− − = − 17.78kNm
2I ’ L2 L 122 122
8m
I I
’ pab2 pab2 4 x 4 x 8 2 8 x 8 x 42
4m m m
M32 = + 2 = + = 14.22kNm
4 4 L2 L 122 122
3 ⋅ 0.25 ⋅ δ 
2(0.25 + 0.333)ϕ2 + 0.333ϕ3 − = 17.78 
8

3 ⋅ 0.25 ⋅ δ 
2(0.25 + 0.333)ϕ3 + 0.333ϕ2 − = −14.22  ϕ2 = 20.793 ϕ3 = −17.623 δ = 6.34
8 
3 ⋅ 0.25 2 ⋅ 0.25 ⋅ δ 
− (ϕ2 + ϕ3 ) + =0 
8 82 
188
M12 = 0.25 ⋅ ( 20.793 − 3 ⋅ 6.34 / 8 ) = 4.60 kNm

0.00
M21 = 0.25 ( 2 ⋅ 20.793 − 3 ⋅ 6.34 / 8 ) = 9.8 kNm M23 = 0.333 ( 2 ⋅ ( 20.793 ) – 17.623 ) − 17.78 = −9.80kNm
0.00

M32 = 0.333 ( 2 ⋅ ( −17.623 ) + 20.793 ) + 14.22 = 9.41kNm M34 = 0.25 ( 2 ⋅ ( −17.623 ) − 3 ⋅ 6.34 / 8 ) = −9.41kNm
M43 = 0.25 ( −17.623 − 3 ⋅ 6.34 / 8 ) = −5.00kNm

Simetrik ve antimetrik yükleme durumları için yapılan çözümler sonucunda bulunan çubuk uç
momentlerin toplamı sistemin tek olarak çözümü sonucunda bulunan çubuk uç momentleriyle
aynı olduğu görülmektedir. Örneğin,
M23 = 0.333 ( 2 x (20.793) – 17.623)-17.78 = -9.80 tm normal çözüm uç momenti
M23 = 0.167 ( 2 x 19.185) – 16 = -9.592 tm simetrik yükleme
M23 = 0.5 ( 2 x (1.584) – 1.778 = -0.194 tm antimetrik yükleme TOPLAM= -9.80 tm
ÖRNEK 20: Şekilde yükleme durumu verilen simetrik sistemi, 4 kN/m 4 kN 4 kN/m 4 kN
2I ’ k=0.333 ’
4. Normal olarak
m
5. Simetrik sistem simetrik yükleme durumu için I I 4
k=0.5 k=0.5 4
m
6. Simetrik sistem antimetrik yükleme durumu için

’ ’
4m 4m 4m 4m 4m 4m
çözerek normal haldeki moment alanına eşit olduğunu gösteriniz.
Ankastrelik momentleri yayılı yükten,
qa2  a  8 a   4x42  4  8 4  qa3 4x43

−M23 = 2 − L  3 − L   = 4 2 − 12  3 − 12   = − 19.56kNm M32 = 12L2 [ 4L − 3a ] = 12x122 [ 4 x12 − 3 x 4 ] = 5.33kNm
4      
Pab2 4x4x82 Pba2 4 x 8 x 42

Ankastrelik momentleri tekil yükten, −M23 = = = − 7.11kNm M32 = = = 3.56kNm
L2 122 L2 122
ΣM2 düğümünde moment dengesi,
2(0.5+ 0.333) ϕ2 + 0.333ϕ3 -(3x0.5xδ/4) -19.56–7.11= 0 1.67 ϕ2 + 0.333 ϕ3 – 0.375δ
δ = 26.67
ΣM3 düğümünde denge,
2(0.5+ 0.333) ϕ3 + 0.333 ϕ2 – (3 x 0.5 x δ / 4) +5.333 + 3.56= 0 ϕ3 + 0.333 ϕ2 – 0.375δ
δ = -8.893
2
ΣFx Yatay denge, (-3x0.5 ϕ2/4)+(-3x0.5ϕ3/4)+6δ(0.5+0.5)/4 =0 ϕ2-0.375ϕ
-0.375ϕ ϕ3+0.375δ
δ=0
Dönüş açıları Deplasman M12 =4.88 kNm

ϕ2 ϕ3 δ Sabitler M21 =15.07 kNm
1.67 0.333 -0.375 26.67 M23 = -15.14 kNm
0.333 1.67 -0.375 = -8.893 M32 =11.55 kNm
-0.375 -0.375 0.375 0.00 M34 =-11.53 kNm
ϕ2 =20.393 ϕ3 =-6.206 δ =14.19 M43 =-8.42 kNm
189
Simetrik yükleme durumu için çözüm: Ankastrelik momentleri [Kirişin tam boyunda
hesaplanır]
YAYILI YÜK TEKĐL YÜKTEN

2
qa 2x42 Pa 2x4
−M23 = M32 = [3L − 2a] = [3 x12 − 2 x 4] = − 12.44 tm −M23 = M32 = [L − a ] = [12 − 4] = − 5.333 tm
6L 6 x12 L 12

2 kN/m 2 kN 2 kN/m 2 kN/m 2 kN 2 kN/m
P
k=0.333 ’ k=0.333
Bilinmeyen sadece ϕ2
m
k=0.5 k=0.5 4 düğümünde denge
k=0.5
’
4m m 2( 0.5 + 0.167) ϕ2 –12.44-5.333=0 ϕ2=13.326
4 4m
M12 = 0.50 ( 13.326) = 6.663 kNm M43= -6.663 kNm

M21 = 0.50 ( 2 x 13.326 ) = 13.326 kNm M34= -13.326 kNm
M23 = 0.167 ( 2 x 13.326) – 12.444-5.333 = -13.326 kNm M32= 13.326 kNm
Simetrik sistem antimetrik yükleme durumu için çözüm.
Ankastrelik momentleri yayılı yükten,
qa2  a  8 a   2x4 2  4  8 4  qa3 2x43
2 [
−M23 = 2 − L  3 − L   = 4 2 − 12  3 − 12   = − 9.78 kNm M23 = 4L − 3a ] = [ 4 x12 − 3 x 4] = 2.665kNm
4       12L 12x122
Toplam M23= 2.665-9.78 = -7.115 tm olarak bulunur. Çünkü 3 düğümüne yakın olan yayılı
yükün yönü diğerine göre zıt yöndedir.
Pab 2 Pab 2 2 x 4 x8 2 2 x 8x 4 2
Ankastrelik momentleri tekil yükten, − M23 = − + = − + = − 1.78 tm
L2 L2 12 2 12 2

2 kN/m 2 kN 2 kN/m 2 kN/m 2 kN 2 kN/m
P
k=0.50 ’ k=0.50
4m
k=0.5 k=0.5
k=0.5
’
4m 4m 4m
2( 0.5 + 0.50) ϕ2 –(3 x 0.5 δ/ 4) - 1.78-7.115)=0 2 ϕ2 – 0.375δ
δ =8.895
2
(-3 x 0.5 ϕ2 ) / 4 + 6 x 0.5 x δ / 4 =0 -0.375 ϕ2 + 0.188δ
δ =0
Bu iki denklemin çözümünden ϕ2=7.105 δ=14.172
M12 = 0.50 (7.105-3x14.172/4) = -1.462 kNm M43= 1.762 kNm

M21 = 0.50 (2 x 7.105-3 x 14.172 /4) = 1.791 kNm M34= -1.791 kNm
M23 = 0.5 (2 x 7.105) – 8.895 = -1.790 kNm M32= 1.790 kNm
Simetrik ve antimetrik yükleme durumları için yapılan çözümler sonucunda bulunan çubuk uç
momentlerin toplamı sistemin tek olarak çözümü sonucunda bulunan çubuk uç momentleriyle
aynı olduğu görülmektedir. Örneğin,
2-3 çubuk ucunda
M23 = 0.333 ( 2 x 20.393 - 6.206) – 26.67 = -15.14 kNm normal çözüm uç momenti
M23 = 0.167 ( 2 x 13.326) – 12.444-5.333 = -13.326 kNm simetrik
M23 = 0.5 ( 2 x 7.105) – 8.895 = -1.790 kNm antimetrik TOPLAM -15.116 kNm
190
8 kN/m
Uygulama: Verilen çerçeveyi

AA. Sismetri özelliğini kullanarak 4m
BA: Genel olarak M alanın elde edilmesi

10 kN 4
m

5m 5m
AA. Sismetri özelliğini kullanarak M alanını elde etmek için sistemin hem SSSY hemde SSAY
olarak ayrı ayrı çözüm yapılarak toplanır.
SSSY durumu için M alanın elde edilmesi

4 kN/m 4 kN/m
0.3 0.3 0.3

4
m 0.5 0.5 4m 0.5

0.4
0.4 0.4

10 kN 0.5 10 kN m 0.5 5 kN
4m 0.5 4

5m 5m 5m 5m 5m

∑ M2 = 0 2(0.5 + 0.4 + 0.5)ϕ2 + 0.5ϕ3 − (3 ⋅ 0.4 / 5)(δd1 ) = 0  ϕ2 = 9.06
2.8ϕ2 + 0.5ϕ3 − 0.24δd1 = 0



∑ M3 = 0 2(0.5 + 0.3)ϕ3 + 0.5ϕ2 − (2 ⋅ 0.3 / 5)( δd2 ) − 12.5 = 0 1.6ϕ3 + 0.5ϕ2 − 0.12δd2 = 12.5  ϕ3 = 15.30


3 ⋅ 0.4 2 ⋅ 0.3 2 ⋅ 0.3 6 ⋅ 0.4  δd1 = 137.59
D 2
− ϕ2 − ϕ3 + δd1 + δd2 − 5 − (4 ⋅ 5 / 2 − 12.5 / 5) = 0 
5 5 5 2
5 2

M12 = 0.5 ⋅ (2 ⋅ 0 + 9.06) = 4.53 kNm M52 = 0.4 ⋅ (9.06 − 3 ⋅ 137.59 / 5) = −29.40 kNm
M21 = 0.5 ⋅ (2 ⋅ 9.06 + 0) = 9.06 kNm 
 M32 = 0.5 ⋅ (2 ⋅ 15.3 + 9.06) = 19.83 kNm
 
 
M23 = 0.5 ⋅ (2 ⋅ 9.06 + 15.3) = 16.71 kNm  0.00  0.0
 M34 = 0.3 ⋅ (2 ⋅ 15.3 − 2 ⋅ 137.59 / 5) − 12.5 = −19.30 kNm

M25 = 0.4 ⋅ (2 ⋅ 9.06 − 3 ⋅ 137.59 / 5) = −25.77 kNm
191
SSAY durumu için M alanın elde edilmesi

4 kN/m 4 kN/m
Bilinmeyenler;
0.3

0.375/2=0.1875
4m 0.5 Düğüm dönüş açıları ϕ2; ϕ3 ve ϕ2;

Kat deplasmanları δ1 ve δ2
0.4

10 kN 4
m 0.5

5m 5m 5m
3 ⋅ 0.5 
∑ M2 = 0 2(0.5 + 0.4 + 0.5)ϕ2 + 0.5ϕ3 + 0.4ϕ5 − (δ1 + δ2 ) = 
4

2.8ϕ2 + 0.5ϕ3 + 0.4ϕ5 − 0.375(δ1 + δ2 ) = 0 


3 ⋅ 0.5  ϕ2 = −1.38
∑ M3 = 0 2(0.5 + 0.3)ϕ3 + 0.5ϕ2 − (δ2 ) + 12.50 = 1.6ϕ3 + 0.5ϕ2 − 0.375δ2 = −12.50  
4 
 ϕ3 = −13.95

2 ⋅ 0.1875 
∑ M5 = 0 2(0.1875 + 0.4)ϕ5 + 0.4ϕ2 − ( δ2 ) = 1.175ϕ5 + 0.4ϕ2 − 0.094δ2 = 0  
4  ϕ5 = −1.77


3 ⋅ 0.5 6 ⋅ 0.5  δ1 = −2.76
YD1 − ϕ2 + δ1 = −0.375ϕ2 + 0.1875δ1 = 0
4 4 2 

 δ = −28.04
3 ⋅ 0.5 3 ⋅ 0.5 2 ⋅ 0.1875  6 ⋅ 0.5 2 ⋅ 0.1875   2
YD −
2
ϕ2 − ϕ3 − ϕ5 +  2 +  δ 2 = 
4 4 4  4 42  


= −0.375(ϕ2 + ϕ3 ) − 0.094ϕ5 + 0.211δ2 = 00 
M12 = 0.5 ⋅ (2 ⋅ 0 + ( −1.38) − 3 ⋅ ( −2.76) / 4) = 0.35 kNm
M21 = 0.5 ⋅ (2 ⋅ ( −1.38) − 3 ⋅ ( −2.76) / 4) = −0.35 kNm 




M23 = 0.5 ⋅ (2 ⋅ ( −1.38) − 13.95 − 3 ⋅ ( −28.08) / 4)) = 2.16 kNm  0.0


M25 = 0.4 ⋅ (2 ⋅ ( −1.38) − 1.77) = −1.81 kNm 
M32 = 0.5 ⋅ (2 ⋅ ( −13.95) − 1.38 − 3 ⋅ ( −28.04) / 4)) = −4.13 kNm 

 8 kN/m
 0.0
M34 = 0.3 ⋅ (2 ⋅ ( −13.95)) + 12.5 = 4.13 kNm 

4m

M52 = 0.4 ⋅ (2 ⋅ ( −1.77) − 1.38 ) = −1.97 kNm

 0.0
10 kN

m
4
M54 = 0.4 ⋅ (2 ⋅ ( −1.77) + 0) = −0.66 kNm 

5m 5m
BA: Genel olarak M alanın elde edilmesi için sistemin tamamında denge deklemleri yazılır.
Buna göre sistemde 5 düğüm moment dengesi, 2 yatay denge ve 1 düşey denge denklemi
yazılarak çözüm yapılır.
192
Sistemdeki ankastrelik momentleri; M64 = qL2 / 8 = 25 kNm

8 ⋅5  8 ⋅ 52 
DD ankastrelik kesme kuvveti V46 = − 
2
 +  / 5 − 105 düğümündeki = −25 kN
 2  yayılı yük  8ankastrelik momenti 
3 ⋅ 0.5 3 ⋅ 0.4 
∑ M2 = 0 2(0.5 + 0.4 + 0.5)ϕ2 + 0.5ϕ3 + 0.4ϕ5 − (δ1 + δ2 ) − (δd1 ) = 2.8ϕ2 + 0.5ϕ3 + 0.4ϕ5 − 0.375(δ1 + δ2 ) − 0.24δd1 = 0 
4 5 


3 ⋅ 0.5 2 ⋅ 0.3 
∑ M3 = 0 2(0.5 + 0.3)ϕ3 + 0.5ϕ2 − (δ2 ) − ( δd1 ) = 1.6ϕ3 + 0.5ϕ2 − 0.375δ2 − 0.12δd2 =
4 5 


2 ⋅ 0.375 3 ⋅ 0.4 3 ⋅ 0.4 
∑ 5
M = 0 2(0.4 + 0.375 + 0.4)ϕ 5 + 0 .4 ϕ2 + + 0.4 ϕ 7 − ( δ 2 ) + ( δ d1 ) − ( δ d1 ) = 2.35ϕ 5 + 0.4 ϕ2 + 0.4ϕ7 − 0.1875δ 2 = 0 
4 5 5 

3 ⋅ 0.5 2 ⋅ 0.3 

∑ M6 = 0 2(0.5 + 0.3)ϕ6 + 0.5ϕ7 − (δ2 ) + ( δd1 ) + 25 = 1.6ϕ6 + 0.5ϕ7 − 0.375δ2 + 0.12δd1 = −25 
4 5 


3 ⋅ 0.5 3 ⋅ 0.4
∑ M7 = 0 2(0.4 + 0.5 + 0.5)ϕ5 + 0.4ϕ5 + 0.5ϕ6 − ( δ2 + δ1 ) + (δd1 ) = 2.8ϕ7 + 0.4ϕ5 + 0.5ϕ6 − 0.375δ1 − 0.375δ2 + 0.24δd1 = 0
4 5 


3 ⋅ 0.5 3 ⋅ 0.5 6 ⋅ 0.5 
YD1 − ϕ2 − ϕ7 + 2 δ1 = − 0.375 ϕ 2 − 0.375 ϕ 7 + 0.375 δ 1 = 0 
4 4 42 


3 ⋅ 0.5 2 ⋅ 0.375  6 ⋅ 0.5 2 ⋅ 0 .3 75  
YD2 − [ ϕ2 + ϕ3 + ϕ6 + ϕ7 ] − ϕ5 +  2 ⋅ +  δ2 = −0.375(ϕ2 + ϕ3 + ϕ6 + ϕ7 ) − 0.1875ϕ5 + 0.4219δ2 = 00
4 4  4 2
4 2
 

  3 ⋅ 0.4 2 ⋅ 0.3   6 ⋅ 0.4 2 ⋅ 0.3 

   δ2d
−  5 [φ2 + φ5 ] + 5 [φ3 ] +  2 + 
(NOT : Düşey δ1d = δ2d )

    5 52 

D ∑ Ydüşey = 0 
2




   3 ⋅ 0.4 2 ⋅ 0.3   6 ⋅ 0.4 2⋅ 0.3  

− −  [φ5 + φ7 ] + [φ6 ] −  +  δ2d  − 25 = −0.24(φ2 − φ7 ) − 0.12φ3 + 0.12φ6 + 0.24δ2d = 25

  5 5  
 2 2 

  
  5 5 
Sistem Rijitlik Matrisi BA 15.70 23.96

ϕ2 ϕ3 ϕ5 ϕ6 ϕ7 δ1 δ2 δd Genel çözüm
2,8000 0,5000 0,4000 0,0000 0,0000 -0,3750 -0,3750 -0,2400 = 0 ϕ2=7.686 27.59 14.42 23.96
0,5000 1,6000 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 -0,3750 -0,1200 = 0 ϕ3=-1.345
0,4000 0,0000 2,3500 0,0000 0,4000 0,0000 -0,1875 0,0000 = 0 ϕ5=-1.767 8.72 3.98 9.41
0,0000 0,0000 0,0000 1,6000 0,5000 0,0000 -0,3750 0,1200 = -25 ϕ6=29.255 18.87 14.55
0,0000 0,0000 0,4000 0,5000 2,8000 -0,3750 -0,3750 0,2400 = 0 ϕ7=-10.444

-0,3750 0,0000 0,0000 0,0000 -0,3750 0,3750 0,0000 0,0000 = 0 δ1=-2.765 27.43
31.36
-0,3750 -0,3750 -0,1875 -0,3750 -0,3750 0,0000 0,4219 0,0000 = 0 δ2=-28.050
4.18
-0,2400 -0,1200 0,0000 0,1200 0,2400 0,0000 0,0000 0,2400 = 25 δd=137.589 4.88
Uygulama: Verilen şekillerin M alanlarınınelde edilmesi

0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3

0.5 m
0.5 0.5 4m 0.5 4 0.5 0.5 4m
16 kNm 16 kNm
16 kNm 0.4
0.4 0.4 0.4 0.4 0.4

0.5 AA 0.5 4
m 0.5 BA 0.5 4 m 0.5 BB m
0.5 4

5
m
5
m 5
m
5
m 5m 5m
193
Çözüm: Verilen bu sistem yukarıda çözümü yapılan sistemle aynı olup SSSY ve SSAY
durumlarında yatay ve düşey deplasmanların sıfır olma durumlarının sistemin tamamını çözerek
görülebilir.
Sistem Rijitlik Matrisi AA BA BB
ϕ2 ϕ3 ϕ5 ϕ6 ϕ7 δ1 δ2 δd SSSY SSAY NORMAL
2,800 0,500 0,400 0,000 0,000 -0,375 -0,375 -0,240 = 16 ϕ2=7.035 0 ϕ2=1.770 16 ϕ2=11.099
0,500 1,600 0,000 0,000 0,000 0,000 -0,375 -0,120 = 0 ϕ3=-1.236 16 ϕ3=17.862 0 ϕ3=3.684
0,400 0,000 2,350 0,000 0,400 0,000 -0,188 0,000 = 0 ϕ5=000 0 ϕ5=2.262 0 ϕ5=0.010
0,000 0,000 0,000 1,600 0,500 0,000 -0,375 0,120 = 0 ϕ6=1.236 16 ϕ6=17.862 16 ϕ6=15.948
0,000 0,000 0,400 0,500 2,800 -0,375 -0,375 0,240 = -16 ϕ7=-7.035 0 ϕ7=1.770 0 ϕ7=2.828
-0,375 0,000 0,000 0,000 -0,375 0,375 0,000 0,000 = 0 δ1=0 0 δ1=3.540 0 δ1=13.927
-0,375 -0,375 -0,188 -0,375 -0,375 0,000 0,422 0,000 = 0 δ2=0 0 δ2=35.904 0 δ2=29.833
-0,240 -0,120 0,000 0,120 0,240 0,000 0,000 0,240 = 0 δd=12.834 0 δd=0.000 0 δd=2.139
ÖRNEK 21: Şekilde yükleme durumu verilen simetrik sistemi,

a. Simetrik sistem simetrik yükleme durumu için
b. Simetrik sistem antimetrik yükleme durumu için
çözerek normal haldeki moment alanına eşit olduğunu gösteriniz.

24 kN/m
3 3’ 3 3’
24 kN/m
I k=0.25
2m 2m
1.6I 1.6I k=1.067
1.6I 1.6I
k=1.067
1m 1m
20 kN 2 I 2’ 20 kN 2 I
k=0.25 2’
1.6I 1.6I 3
m
1.6I
k=1.067 1.6I
k=1.067 3m
k
1 ’ 1 ’
8
m
8m
Çözüm: Sistem bir simetrik yükleme bir de antimetrik yükleme olarak iki parça olarak çözülür
sonra toplanır. Đlk önce simetrik sistem simetrik yükleme durumu için çözüm yapıldı.
12 kN/m
12 kN/m
3’
12 kN/m
3 I 3 0.25/2=0.125 6
12 kN/m
1.09
1.6I 1.6I k=1.067 1.6I 7.52
5.26 4.13
10 kN 2 I 2’ 10 kN 10 kN 2 0.25/2=0.125 5 10
4.71kN
1.6I 1.6I k=1.067

1.6I 1.6I
1 ’ 1 4
2.35 2.35
12 x 22 2 22  8
M23 = −  − 0.75 2  = −5.33 kNm
8 − 5.33  12x2x2 
+  = 17.335 kN = V [ −]
12 kN/m
3 3 3  2  3 
Ankatrelik M ve V
12x2x2  8 − 5.33
 3 − = 6.665 kN = V [+]
12 x 22  2 22  5.33   2
M32 = − 1.5 − 2 + 0.75 2  = 8.00 kNm
3  3 3 
∑ M2 = 0 2(0.125 + 1.067 + 1.067)ϕ2 + 1.067ϕ3 − 5.33 = 0

Düğüm M dengesi ϕ2 = 2.205 ϕ3 = −4.343
∑ M3 = 0 2(0.125 + 1.067)ϕ3 + 1.067ϕ2 + 8 = 0
194
M12 =1.067 (2.205)=2.35 kNm M21=1.067 (2 x 2.205)=4.71 kNm

M22' =0.125 (2 x 2.205)=0.55 kNm M23 =1.067 (2 x 2.205-4.343)-5.33=-5.26 kNm
M32 =1.067 (2 x (-4.343)+ 2.205)+8=1.09 kNm M33' =0.125 (2 x (-4.343))=-1.09 kNm
Moment alanı yukarıda çizilmiştir.
b. Bu kısımda simetrik sistem antimetrik yükleme durum için çözülmektedir. Ankastrelik

momentleri ve ankastrelik kesme kuvvetleri yukarıdaki simetrik sistemdeki değerlerle aynı
bulunur. [3/2]0.25=0.375
12 kN/m
28.16
12 kN/m
12 kN/m
3 I 3’ 3 6
12 kN/m
1.6I 1.6I k=1.067 1.6I
[3/2]0.25=0.375
10 kN 2 I 2’ 10 kN 10 kN 2 5 10 kN 20.97
21.35
1.6I 1.6I k=1.067
1.6I 1.6I 42.31
1 ’ 1 4
81.16
∑ M2 = 0 2(0.375 + 1.067 + 1.067)ϕ2 + 1.067ϕ3 − (3x1.067 / 3)(δ1 + δ2 ) = 5.33
5.0158ϕ2 + 1.067ϕ3 − 1.067δ1 − 1.067δ2 = 5.33
∑ M3 = 0 2(0.375 + 1.067)ϕ3 + 1.067ϕ2 − (3 ⋅ 1.067 / 3)δ2 = −8
2.884ϕ3 + 1.067ϕ2 − 1.067δ2 = −8 ϕ2 = 56.417 ϕ3 = 37.541
−(3 ⋅ 1.067 / 3)ϕ2 + (6 ⋅ 1.067 / 32 )δ1 = 10 + 24 δ1 = 132.485 δ2 = 165.384
−1.067ϕ2 + 0.711δ1 = 34
Yatay denge
−(3x1.067 / 3)( ϕ2 + ϕ3 ) + (6x1.067 / 32 )δ2 = 17.335
−1.067(ϕ2 + ϕ3 ) + 0.711δ2 = 17.335
M12 =1.067 (56.417-3 ⋅ 132.485/3)=-81.16 kNm M21=1.067 (2 ⋅ 56.417-3 ⋅ 132.485/3)=-20.968 kNm
M22' =0.375 (2 ⋅ 56.417)=42.31 kNm M23 =1.067 (2 ⋅ 56.417+37.541-3 ⋅ 165.384/3)-5.33=-21.345 kNm
M32 =1.067 (2 ⋅ 37.541+56.417-3 ⋅ 165.384/3)+8=-28.16 kNm M33' =0.375 (2 ⋅ 37.541)=28.16 kNm
Sonuç moment alanı yukarıda elde edilen simetrik ve antimetrik yükleme durumları için
bulunmuş olan moment değerlerinin toplanmasıyla aşağıdaki şekilde elde edilir.
27.58 26.49 28.67
1.09
7.52
41.32
5.26 4.13
21.28 16.57 25.99
4.71 20.58 25.84 15.32
41.87 42.42
2.35 2.35 80.85 78.50 83.20

Simetrik sistem simetrik 80.85-2.35=78.50 Sonuç M
Simetrik sistem antimetrik
yükleme M
yükleme M
195
ÖRNEK 22: Şekilde yüklemesi ile birlikte verilen simetrik sistemin moment alanını simetri
özelliğini kullanarak çizimi.
4 kN/m 4 kN/m
5 k=0.5/2=0.25
m m
4 4
2 kN/m 10 kN 2 kN/m 10 kN
2 kN/m 2 kN/m
2 m m m m
4 2 2 2k=0.5/2= 20.25
3m 3m
1 3
6m 8m 6m 6m 4m
Ankastrelik momentleri, (sistemin tamamında hesaplanmıştır)

2 x 62 4 x 82  2
−M24 = M42 = = 6 tm − M55 ' = = −21.33 tm − M44 ' = 10 x 2 x 1 −  = −15 tm
12 12  8
ΣM2=0 2 (0.333 + 0.67 ) ϕ2 + 0.67ϕ4 – 6 = 0 2.00 ϕ2 +0.333 ϕ4 =6..........1
ΣM4=0 2(0.333 +0.25 + 1.33 + 0.5 )ϕ4 + 0.333 ϕ2+0.5ϕ5+6 -15 = 0
4.832 ϕ4 + 0.333 ϕ2 + 0.5 ϕ5 = 9 .....................2
ΣM5=0 2(0.25 + 0.5 )ϕ5 + 0.5 ϕ4 –21.33 = 0 1.5 ϕ5 + 0.5 ϕ4 = 21.33..................................3
1, 2 ve 3 ün ortak çözümünden bilinmeyenler tablodaki gibi bulunur.
ϕ2 ϕ4 ϕ5 er
2.00 0.333 0.00 6.00
0.333 4.832 0.50 9.00
0.00 0.50 1.50 21.33
ϕ2=2.968 ϕ4=0.193 ϕ5=14.156
14.25
M12 = 0.67 ( 2.968) = 1.98 kNm
Ankastre
14.90 kayıcı
M21 = 0.67 ( 2 x (2.968)) = 3.96 kNm 7.12 mesnet2 kN/m
3.96 7.27
M24 = 0.333 ( 2 x 2.968 + 0.193) – 6 = -3.96 kNm 2m
0.52
M42 = 0.333 (2 x 0.193 + 2.968) + 6 = 7.12 kNm

1.98 0.26
M43 = 1.333 ( 2 x 0.193) = 0.52 M34 = 1.33 ( 0.193) = 0.26
M45 = 0.5 ( 2 x 0.193 + 14.156) = 7.27 kNm M44’ = 0.25 ( 2 x 0.193 ) –15 = -14.90 kNm
M54 = 0.5 ( 2 x 14.156 + 0.193) = 14.25 kNm M55’ = 0.25 ( 2 x 14.156) – 21.33 = -14.26 kNm
Açıklık momentleri, M24= 3.53 kNm
M44’= 10 x 4 – 10 x 2 –14.90 = 5.10 kNm
M55’= (4 x 8 /2) x 4 – 4 x 4 x 2 – 14.25 = 17.75 kNm
196
2. ÇÖZÜM YOLU:
Verilen simetrik sistemi sadece düğümlerdeki dönüş açılarından bulmak için bu çözümde
k=2EI/l kabulü yapılmamıştır.
Ankastrelik momentleri
2 2
M24 = -M24=2 x 6 / 12 = 6 kNm M55’= 4 x 8 / 12 = 21.33 kNm M44’=10x2x(1-(2/8)) =15 kNm
2EI 2EI 4EI 2EI EI

2 düğümünde denge M12 = ϕ2 = ϕ2 M21 = ϕ2 M24 = (2 ϕ2 + ϕ4 ) + M24 = (2 ϕ2 + ϕ4 ) − 6
L 3 3 6 3
4 düğümünde denge
EI 2EI 2 x 2EI 8EI 2 x 2EI EI

M42 = (2 ϕ4 + ϕ2 ) + 6 M43 = (2ϕ4 ) = (2ϕ4 ) = ϕ4 M47 = (ϕ4 ) + M47 = ϕ4 − 15
3 L 3 3 8 2
2EI EI 2EI 2 x 2EI 4EI

M45 = (2 ϕ4 + ϕ5 ) = (2 ϕ4 + ϕ5 ) M34 = ϕ4 = ϕ4 = ϕ4
4 2 L 3 3
2EI EI 2 x 2EI EI
5 düğümünde denge M54 = (2 ϕ5 + ϕ4 ) = (2 ϕ5 + ϕ4 ) M58 = ϕ5 + M58 = ϕ5 − 21.33
4 2 8 2
DÜĞÜMLERDE MOMENT DENGESĐ
4EI 2EI EI EI
2 düğümünde moment dengesi ∑ M = M21 + M24 = 0 ϕ2 + ϕ2 + ϕ4 − 6 = 0 2 ϕ2 + ϕ4 = 6
3 3 3 3
4 düğümünde moment dengesi ∑ M = M42 + M43 + M45 + M47 = 0
EI 8EI EI EI EI 29EI EI
(2ϕ4 + ϕ2 ) + 6 + ϕ4 + (2ϕ4 + ϕ5 ) + ϕ4 − 15 = 0 ϕ2 + ϕ4 + ϕ5 = 9.............2
3 3 2 2 3 6 2
EI EI EI 3EI
5 düğümünde moment dengesi ∑ M = M54 + M58 = 0 (2ϕ5 + ϕ4 ) + ϕ5 − 21.33 = 0 ϕ4 + ϕ5 = 21.33
2 2 2 2
Yukarıdaki üç denklemin ortak çözümünden dönüş açıları bulunur.
ϕ2 ϕ4 ϕ5 Sabitler
2.00 0.333 0.00 6.00
0.333 4.832 0.50 = 9.00
0.00 0.50 1.50 21.33
ϕ2=2.968 ϕ4=0.193 ϕ5=14.156
Bulunan dönüş açıları yerlerine yazılarak çubuk uç momentleri hesaplanır.
2EI 2EI 4EI 4EI

2 düğümünde momentler M12 = ϕ2 = (2.968) = 1.98 tm M21 = ϕ2 = (2.968) = 3.96 tm
3 3 3 3
2EI EI
M24 = (2 ϕ2 + ϕ4 ) + M24 = (2 x (2.968) + 0.193) − 6 = − 3.96 tm
6 3
EI EI
4 düğümünde momentler M42 = (2 ϕ4 + ϕ2 ) + 6 = (2(0.193) + 2.968 ) + 6 = 7.12 tm
3 3
2EI 2 x 2EI 8EI 4EI 4EI

M34 = (2ϕ4 ) = (2ϕ4 ) = 0.193 = 0.52 tm M43 = ϕ4 = 0.193 = 0.26
L 3 3 3 3
2 x 2EI EI 2EI EI
M44 ' = ϕ4 + M47 = 0.193 − 15 = −14.95 tm M45 = (2 ϕ4 + ϕ5 ) = (2 x0.193 + 14.156) = 7.27 tm
8 4 4 2
197
2EI EI
5 düğümünde momentler: M54 = (2 ϕ5 + ϕ4 ) = (2 x14.156 + 0.193) = 14.25 tm
4 2
2 x 2EI EI
M58 = ϕ5 + M58 = 14.156 − 21.33 = −14.156 tm
8 2
Yukarıdaki 1. yöntemle bulunan momentlerin aynısı bulunmuştur.
Örnek: Şekilde verilen sistemin moment alanının AÇI metodu ile elde edilmesi.
8 kN/m
2I 2I 2I
m
I m 3m m
I m
6 kN/m 16 kN/m 6 kN/m 6 kN/m 16 kN/m
2I 4I 2I k=1.33/2=0.67
m m m m
I 4m I

1.5m 6
m
6m 6
m
6
m
1.5m 1.5m 6
m
6
m
düğüm moment dengesi 2(0.67+1.33) ϕ1+ 0.67 ϕ4- 24=0 4 ϕ1+ 0.67 ϕ2=24
ϕ1-192+27-3.38=0 5.02 ϕ4+ 0.67 ϕ1=168.38

düğüm moment dengesi 2(3x0.67+0.5) ϕ4+0.67ϕ
Düğüm moment dengelerinden dönüş açıları ϕ1=0.39 ϕ4=33.49
2 kN/m 2 kN/m
2I 2I k=0.67 k=0.67
2I 4m k’=0.75 k=0.50 4m
I
2I k=0.67
m

2m 2m

6m 6m 6m 6m
qL2 2 x 62 qL2 2 x 62
Ankastrelik momentleri −M23 = M32 = = = − 6 kNm −M35 = M53 = = = − 6 kNm
12 12 12 12
2 ( 0.667 + 0.750 ) ϕ2 + 0.667ϕ3 – 2 ⋅ 0.75δ / 4 − 6 = 0 2.84ϕ2 + 0.667ϕ3 − 0.375δ = 6
2 ( 0.5 + 0.667 + 0.667 ) ϕ3 + 0.667ϕ2 + 0.667ϕ5 – 3 ⋅ 0.50δ / 4 = 0 3.68ϕ3 + 0.667ϕ2 + 0.667ϕ5 − 0.375δ = 0
2 ( 0.667 + 0.667 ) ϕ5 + 0.667ϕ3 – 3 ⋅ 0.667δ / 6 + 6 = 0 2.68ϕ5 + 0.667ϕ3 − 0.335δ = −6
2 ⋅ 0.75 3⋅ 0.5 3 ⋅ 0.667  2 ⋅ 0.75 6 ⋅ 0.5 6 ⋅ 0.667 

− φ2 − φ3 − φ5 + δ  + + =0 −0.375ϕ2 − 0.375ϕ3 − 0.335ϕ5 + 0.393δ = 0
4 4 6  42 42 62 
Dönüş açıları Deplasman k çubuğu uç momenti

ϕ2 ϕ3 ϕ5 δ Sabitler Mik =k[2 ϕi +ϕk −[3δ / L]]+Mi
2.84 0.667 0.00 -0.375 = 6.00 Mki =k[2 ϕk +ϕi −[3δ / L]]+Mk
0.667 3.680 0.667 -0.375 = 0.00
0.00 0.667 2.680 -0.335 = -6.00
-0.375 -0.375 -0.335 0.395 = 0.00 k ' çubuğu uç momenti

ϕ2=2.126 ϕ3=0.035 ϕ5=-2.227 δ=0.164 Mik =k[2 ϕi−[2δ / L]]+Mi
198
2 x 0.164 3 x 0.164
M21 = 0.75 ( 2 x 2.126 − ) = 3.13 kNm M34 = 0.50 ( 2 x 0.035 − ) =− 0.03 kNm
4 4
3 x 0.164
M32 = 0.67 ( 2 x 0.035 + 2.126 ) + 6 = 7.47 kNm M43 = 0.50 ( 0.035 − ) =− 0.044 kNm
4
3 x 0.164
M53 = 0.67 ( 2 x (−2.227 ) + 0.035 ) + 6 = 3.04 kNm M65 = 0.667 ( − 2.227 − ) =− 1.55 kNm
6
M23 = 0.67 ( 2 x 2.126 + 0.035 ) − 6 =− 3.13 tm M35 = 0.67 ( 2 x 0.035 − 2.227 ) − 6 =− 7.45 tm
7.47 7.45
3.13 3.04
0.03
3.83 3.90
0.044
Örnek: Şekilde verilen simetrik sistemin M alanın elde edilmesi. 1.55

4 kN/m
’ Sistemin şekil
değiştirmiş hali
I=sabit
m
4

m
4

m 3m
3
Çözüm: Sistem ve yükleme simetrik olduğu için sistemin yarısı ile çözüm yapılır.
M43 = −M34 = 12 kNm

k/2=0.167
∑ M3 = 0 2(0.4 + 0.167) ϕ 3 − 12 = 0 ⇒⇒ ϕ 3 = 10.582
M23 = 0.4(10.582) = 4.23kNm
k=0.400 M32 = 0.4(2 x10.582) = 8.47kNm
M33 ' = 0.167( 2 x10.582) − 12 = −8.47kNm
12.00
8.47 8.47 + 5.82
9.53
12.00 -
-
4.23
2.54 -2.54
13.09
-
[Q] [M]
[N]
24.00
199
Örnek: Şekilde verilen simetrik sistemin M alanın elde edilmesi.

10kN/m
10kN/m
1.5I 1.5I
1.5I2I
I 3m k=0.43
2I

2I
2I SĐMETRĐKSĐSTEM
2m k=0.60 ANTĐMETRĐK YÜKLEME
m

m m
7 7
7m
2 düğümünde, ϕ2 -40.83 = 0
2 (0.60 + 0.43)ϕ
49.34
φ 2 = 19.84
23.81 23.81
M12 = 0.60 (2 x 19.84) = 23.81 kNm 25.33

25.33
M24 = 0.43 (2 x 19.84) − 40.83 = −23.81 kNm

77.30
4.76 4.76
M42 = 0.43 (19.84) + 40.83 = 49.34 kNm
31.35 31.35
Örnek: Şekilde boyutları ve yükleme durumu verilen çerçevenin Moment diyagramını Açı
yönteminin simetri özeliğini kullanarak elde ediniz.
20kN/m
1.5I
2I 1.5I
I 3m
2I
2I
m 2m

7m 7m
A: SĐMETRĐK SĐSTEM SĐMETRĐK YÜKLEME ĐÇĐN ÇÖZÜM

10kN/m
10kN/m
Ankastrelikmomenti
1.5I
2I 1.5I
1.5I
2I 10 x 72
I 3m −M24 = M42 = = 40.83 kNm
12
2I
2I
2I
2m SĐMETRĐKSĐSTEM YARIM SĐSTEM
YÜKLEME
SĐMETRĐK SĐSTEM m
YÜKLEME
7m 7m
7m
∑ M2 = 0 2 (0.6 + 0.429) ϕ2 − 40.83 = 0 ϕ2 = 19.84
200
49.34
M21 = 0.6( 2 x19.84 ) = 23.81 kNm
23.81 23.81
25.33 25.33 M24 = 0.429( 2 x19.84 ) − 40.83 = −23.81 kNm
77.30 M42 = 0.429(19.84 ) + 40.83 = 49.34 kNm

4.76 4.76
SONUÇMOMENT
ALANI
31.35 31.35 max Maç = 31.352 /(2 x10) − 23.81 = 25.33 kNm
B: SĐMETRĐK SĐSTEM ANTĐMETRĐK YÜKLEME ĐÇĐN ÇÖZÜM

10kN/m 10kN/m
10kN/m
1.5I
2I 1.5I
k=0.43
2I
I 3m
2I
I/2
k=0.60 k=0.333
2I
2m
SĐMETRĐK SĐSTEM YARIM SĐSTEM
ANTĐMETRĐK YÜKLEME
7m 7m
7m
SĐMETRĐK SĐSTEM
ANTĐMETRĐK YÜKLEME
ϕ2 + 0.43ϕ
2 düğümünde, 2 (0.60 + 0.43)ϕ ϕ4 –2 x 0.60δ
δ /5 -40.83 = 0
ϕ2 + 0.43ϕ
2.058ϕ ϕ4 –0.24 δ=40.83
2 (0.43 + 0.333)ϕ ϕ2 –3 x 0.333 δ / 3+40.83 = 0
ϕ2 + 1.524ϕ
0.43ϕ ϕ4 – 0.333 δ= - 40.83
2 2
Yatay Denge, -2x0.60ϕ2-3x0.60ϕ3+[(2x0.60)/5 +6x0.333/3 ]δ=0 ϕ2 -0.333ϕ
-0.24ϕ ϕ4 +0.27δ
δ=0
ϕ2=24.994 ϕ4=-39.661 δ=-26.698 34.66

17.52
2 x( −26.698)
M21 = 0.60( 2 x 24.994 − ) = 36.40kNm 36.40
4 35.04
17.52 36.40
34.66
M24 = 0.43( 2 x 24.994 + ( −39.661)) − 40.83 = − 36.40kNm
8.64 14.56
M42 = 0.43( 24.994 + 2 x 39.661) + 40.83 = 17.52kNm 0.000
7.28 7.28
3 x ( −26.698)
M43 = 0.333( 2 x ( −39.661) − ) = − 17.52kNm 37.70 37.69
3
3 x ( −26.698)
M34 = 0.333( −39.661− ) = − 4.32kNm
3
3 x (−26.698)
M43 = 0.333( 2 x ( −39.661) − ) = − 17.52kNm
3
NOT: bu moment değerleri I/2 için bulunmuştu. Ancak bu değerler yarım
3 x ( −26.698)
M34 = 0.333( −39.661− ) = − 4.32kNm
3
sistem için olmasından dolayı 2 katı alınarak moment alanı elde edilir. Bunun gereği düğüm noktasındaki momentin sıfır
olması koşulu yazılarak da görülür.
3 x ( −26.698) 3 x ( −26.698)
M43 = 0.333( 2 x ( −39.661) − ) = − 17.52kNm x 2 = 35.04 kNm M34 = 0.333( −39.661− ) = − 4.32kNm x 2 = −8.64 kNm
3 3
201
C: SONUÇ MOMENT ALANI [A+B]
49.34
SĐMETRĐK SĐSTEM SĐMETRĐK

23.81 23.81
YÜKLEME
25.33 25.33
20kN/m 77.30
4.76 4.76
1.5I
2I 1.5I
31.35 31.35
I 3m
34.66
2I 17.52
36.40
2I m

m 2 35.04
17.52 36.40
34.66
YÜKLEME
7m 7m 14.56
8.64
0.000
7.28 7.28
37.70 37.69
35.02

+
I/2
66.86

31.82
8.64
60.20 12.59
35.04
SONUÇ
58.99
8.64 14.56
77.29
12.04 SONUÇMOMENT
ALANI
2.52
69.05 6.34
ÖRNEK 21: Verilen sistemin moment alanını simetri özelliğinden yararlanarak çözünüz. (EI=sabit)
50 kN/m
’
4m
’
5m
Çözüm: Yarım ve izostatatik esas sistem aşağıdaki şekilde seçilerek çözüm
50 kN/m 50 kN/m
X1 4 Morta=1x4=4
’
Ankastre X1=1
2 156.25
kayıcı Morta=125x2.5-(50x2.5 /2)=156.25
mesnet M1
Mo
’ 0 ’ ’ 1 ’
2.5m 2.5m
50x2.5=125 0
δ11 = 61.33 / EI δ10 = −1041.67 / EI 61.33X1 − 1041.67 = 0 ⇒ X1 = 16.98 kN
202
M21 = 0 + ( −4)x16.98 = −67.92 kNm

67.92 67.92
Çubuk uç momentleri M22' = 0 + ( −4)x16.98 = −67.92 kNm

88.33
maxMaç = 156.25 − 4x16.98 = 88.33 kNm Sonuç M
ÖRNEK: Şekilde verilen Simetrik sistem simetrik yüklemede çözüme esas olan
Simetrik sistem simetrik yükleme
çerçevenin simetri özelliğinden sistem
Kuvvet Metodunda Simetrik sistem simetrik ve Antimetrik yükleme
yararlanarak çözümü.
20 kN/m 20 kN/m
20 kN/m
2I 2I
2I 2I
veya I
40 kN/m I
I I I

2I 2I m
5 5
m
5
m 5m
Simetrik sistem simetrik yüklemede çözüme esas olan

I I I Simetrik sistem antimetrik yükleme
sistem
20 kN/m 20 kN/m 20 kN/m
20 kN/m
5m 5m
2I 2I 2I
2I
I I I I/2 I
I I/2 veya

5m
5m 5m
5m
A: Simetrik yükleme durumu için çözüm (kat yüksekliği 4 m)

20 kN/m
X3=1
X2=1 1 4 X2=1 -
2I
Đzostatik esas sistem qL2/8=62.5
ve hiperstatik - - X3=1
bilinmeyen M1 M2
I M3
Mo
X1=1
X1=1
δ11 = 4.833 / EI δ22 = 34.667 / EI δ33 = 0.833 / EI δ10 = −52.083 / EI δ20 = −208.33 / EI
δ30 = −52.083 / EI δ12 = 3.333 / EI δ13 = 0.417 / EI δ23 = 1.667 / EI
4.833X1 + 3.333X2 + 0.417X3 = 52.083
3.333X1 + 34.667X2 + 1.667X3 = 208.33 X1 = 4.007 X2 = 3.004 X3 = 54.511
0.417X1 + 1.667X2 + 0.833X3 = 52.083

54.511
M1 = 0 − 4.007 = −4.007 kNm M2 = ( −1) ⋅ 4.007 + ( −4) ⋅ 3.004 = −16.023 kNm 16.023
M3 = ( −1) ⋅ 54.511 = −54.511kNm Simetrik

M
alanı
4.007
203
A: Antimetrik yükleme durumu için çözüm
20 kN/m 20 kN/m
1 1 4 - 4
2I 2I
qL2/8=62.5 -
I I/2 I -
I/2 M1 M2
Mo M3
X2=1 X2=1
X1=1 X1=1 X3=1
5m X3=1
δ11 = 4.833 / EI δ22 = 8.833 / EI δ33 = 104 / EI δ10 = −52.083 / EI δ20 = −52.083 / EI
δ30 = −416.67 / EI δ12 = 0.416 / EI δ13 = 13 / EI δ23 = 21/ EI
4.833X1 + 0.416X2 + 13X3 = 52.083
0.416X1 + 8.833X2 + 21X3 = 52.083 X1 = −7.186 X2 = −10.435 X3 = 7.012
13X1 + 21X2 + 104X3 = 416.67
17.61
M1 = 0 + ( −1)x( −7.186) = 7.186 kNm 20.86
-
Antimetrik
M2 = 0 + ( −1)x( −7.186) + ( −4)x7.012 = −20.86 kNm M alanı
M3 = 0 + ( −1)x( −10.435) + ( −4)x7.012 = −17.613 kNm 7.19 10.43
M4 = 0 + ( −1)x( −10.435) = 10.435 kNm

72.11
36.83
54.511
20.86 17.61
16.023 36.89
4.83
- 35.22
Antimetrik
Simetrik
M
alanı + M alanı
= Sonuç
M alanı
4.007 7.19 10.43 11.20 20.86
204
ÖRNEK: Şekilde verilen çerçevenin M alanının AÇI yöntemi ile elde edilmesi. [E=30.106 kN/m2]
50 kN/m

6m
50 kN/m
3
I=.06x10 /12=0.05 m
4 5
EI=15.10 kNm
2
Tüm kesitler
m
60 6 L=8.485
qL2/12=150 kNm 0
1 100
5 α=45

6m 6m qLsinα/2=106.05 kN qLcosα/2=106.05 kN
Çözüm: Üzerinde yük bulunan eğik çubuktaki kesit tesirleri
Mo için çözüm: 50 kN/m
 4EI 4EI  159.094

∑ M3 = 0  8.485 + 8.485  ϕ3 + 150 = 0 ϕ3 = −
  EI

-M23=M32=qL2/12=150 kNm
 4EI   159.094   4EI   159.094 

M32 =   − + 150 = 75kNm M34 =   − = −75kNm
 8.485   EI   8.485   EI 
 2EI   159.094   2EI   159.094 

M23 =   − − 150 = −187.50kNm M43 =   − = −37.50kNm
 8.485   EI   8.485   EI 
∑ M2 = 0 [50x6x3 − 187.50 − 37.50] /12 = 56.25kN ↑
DÜŞEY DENGE ∑ M4 = 0 [50x6x9 + 187.50 + 37.50] /12 = 243.75kN ↑ sağlanıyor
∑ ↑= 0 50x6 − 243.75 − 56.25 = 0
∑ M3 = 0 [ −50x6x3 + 75 − 187.50 + 243.75x6] / 6 = 450 / 6 = 75kN ⇒

YATAY DENGE
∑ M3 = 0 [50x6x3 − 75 + 187.50 − 243.75x6] / 6 = −450 / 6 = 75kN ⇐
ϕ2=1 için çözüm:
2EI 2EI 4EI

Ankastrelik momentleri M32 = = = 0.2357EI M32 = = 0.4714EI
L 8.485 L ϕ2=1

 4EI 4EI  0.2357x8.485
∑ M3 = 0  8.485 + 8.485  ϕ3 + 0.2357EI = 0 ϕ3 = − = −0.25
  8
 4EI   4EI 
M32 =   [ −0.25] + 0.2357EI = 0.1178EIkNm M34 =   [ −0.25 ] = −0.1178EIkNm
 8.485   8.485 
 2EI   2EI 
M23 =   [ −0.25 ] + 0.4714EI = 0.4125EIkNm M43 =   [ −0.25 ] = −0.0589EIkNm
 8.485   8.485 
205
∑ M2 = 0 [0.4125 − 0.0589] /12 = 0.0295kN ↑

Düşey denge sağlanıyor
∑ M4 = 0 [ −0.4125 + 0.0589] /12 = −0.0295kN ↓ 0.1178
0.412 0.0589
0.0589 0.0589

Yatay denge ∑ M3 = 0 [ −0.02946x6 + 0.4125 + 0.1178] / 6 = 0.0589kN ⇒ 0.0295

0.0295
x EI kNm
∑ M3 = 0 [0.02946x6 − 0.4125 − 0.1178] / 6 = −0.0589kN ⇐
ϕ4=1 için çözüm:

ϕ4=1
2EI 2EI 4EI
Ankastrelik momentleri M34 = = = 0.2357EI M43 = = 0.4714EI
L 8.485 L
 4EI 4EI  0.2357x8.485

∑ M3 = 0  8.485 + 8.485  ϕ3 + 0.2357EI = 0 ϕ3 = − = −0.25
  8
 4EI   4EI 
M34 =   [ −0.25] + 0.2357EI = 0.1178EIkNm M32 =   [ −0.25 ] = −0.1178EIkNm
 8.485   8.485 
 2EI   2EI 
M43 =   [ −0.25 ] + 0.4714EI = 0.4125EIkNm M23 =   [ −0.25] = −0.0589EIkNm
 8.485   8.485 
∑ M2 = 0 [0.4125 − 0.0589] / 12 = 0.0295 kN ↓

0.1178
DÜŞEY DENGE sağlanıyor
∑ M4 = 0 [ −0.4125 + 0.0589] / 12 = −0.0295 kN ↑ 0.0589 0.4125
0.0589 0.0589

0.0295
YATAY DENGE ∑ M3 = 0 [ −0.02946x6 + 0.4125 + 0.1178] / 6 = 0.0589 kN ⇒ x EI kNm
0.0295
∑ M3 = 0 [0.02946x6 − 0.4125 − 0.1178] / 6 = −0.0589kN ⇐
u2x=1 için çözüm:

u3y
u3x
- çubuğu u 3 x cos α + u 3 y sin α − cos α = 0

u2x=1
- çubuğu u 3 x cos α − u 3 y sin α = 0 u 3 x cos α = u 3 y sin α α =45 o →
u3x = u3y
- çubuğu denkleminde u 3 x = u 3 y yazılırsa u 3 x = u 3 y = 0.50 olur.
δ23 = u3x sin α − u3y cos α − u2x sin α = 0.5x0.707 − 0.5x0.707 − 1.0x0.707 = −0.707
δ34 = u3x cos α + u3y sin α = 0.5x0.707 + 0.5x0.707 = 0.707
 4 4   6 6 
∑ M3 = 0  +  EIφ3 − [−0.707] 2
− 2
[0.707] EI = 0 → φ3 = 0
 8.485 8.485   8.485 8.485 
 4EI 
[0] − 
6EI   4EI 
[0] − 
6EI 
M32 =    [ −0.707] = 0.0589EIkNm M34 =    [0.707] = −0.0589EIkNm
 8.485   8.4852   8.485   8.4852 
 2EI 
[0] − 
6EI   2EI 
[0] − 
6EI 
2 [
M23 =   −0.707] = 0.0589EIkNm M43 =   2 [
0.707] = −0.0589EIkNm
 8.485   8.485   8.485   8.485 
206
0.0589
YATAY DENGE ∑ M3 = 0 [0.0589 + 0.0589] / 6 = 0.01964kN ⇒
∑ M3 = 0 [ −0.0589 − 0.0589] / 6 = −0.01964 kN ⇐ 0.0589 0.0589
0.0196 0.01964

0.0 0.0
u4x=1 için çözüm: x EI kNm
u3y
- çubuğu u 3 x cos α + u 3 y sin α = 0 u 3 x = −u 3 y
u3x
- çubuğu u 3x cos α − u 3 y sin α − 1cos α = 0 u3x − u3y − 1 = 0
U4x=1
- çubuğu denkleminde u 3 x = −u 3 y yazılırsa u 3 x = −u 3 y = 0.50 olur.
δ23 = u3x sin α − u3y cos α = 0.5x0.707 − [ −0.5]x0.707 = 0.707
δ34 = u3x sin α + u3y cos α − sin α = 0.5x0.707 − 0.5x0.707 − 0.707 = −0.707
 4 4   6 6 
∑ M3 = 0  8.485 + 8.485  EIϕ3 − [−0.707] − [0.707] EI = 0 → ϕ3 = 0
   8.4852 8.4852 
 4EI   6EI   4EI   6EI 

M32 =   [0] −   [0.707] = −0.0589EI kNm M34 =   [0 ] −   [ −0.707] = 0.0589EI kNm
 8.485   8.4852   8.485   8.4852 
 2EI   6EI   2EI   6EI 

M23 =   [ 0] −   [0.707] = −0.0589EI kNm M43 =   [ 0] −   [ −0.707] = 0.0589EIkNm
 8.485   8.4852   8.485   8.4852 
YATAY DENGE ∑ M 3 = 0 [0.0589 + 0.0589 ] / 6 = 0.01964 kN ⇐ 0.0589
0.0589 0.0589
∑ M3 = 0 [ −0.0589 − 0.0589 ] / 6 = −0.01964 kN ⇒ 0.01964

0.01964
0.0 0.0
x EI kNm
Sistemin genelinde denge denklemleri aşağıdaki şekilde elde edilir.
M24 = −187.50 + EI[0.4125ϕ2 − 0.4125ϕ4 + 0.05892δ1 − 0.05892δ2 .....1
M42 = −37.50 + EI[ −0.05892ϕ2 + 0.4125ϕ4 − 0.05892δ1 + 0.05892δ2 ...2

Moment dengesi
M21 = [4EI/ 5]ϕ2 − [6EI/ 25]δ1 = EI[0.80ϕ2 − 0.24δ1]..............................3
M45 = [4EI/ 5]ϕ4 − [6EI/ 25]δ2 = EI[0.80ϕ4 − 0.24δ2 ].............................4
H2x = 75 + EI[0.05892ϕ2 − 0.05892ϕ4 + 0.01964δ1 − 0.01964δ2 ..............5
H4x = −75 + EI[ −0.05892ϕ2 − 0.05892ϕ4 − 0.01964δ1 + 0.01964δ2 .........6

Yatay denge
H21 = [ −6EI/ 25]ϕ2 + [12EI/125]δ1 = EI[ −0.24ϕ2 + 0.096δ1]......................7
H45 = [ −6EI/ 25]ϕ4 + [12EI/125]δ2 = EI[ −0.24ϕ4 + 0.096δ2 ].....................8
Denklemler matris formatında düzenlenerek çözüm yapılır ve bilinmeyenler [ϕ2 ϕ4 δ1 δ2] bulunur.
207
Denge Denklemi SABĐT

Σ M2= 0 0,4125 -0,05892 0,05892 -0,05892 -187,5
M24+M21 0,8 0 -0,24 0 0
Σ M4= 0 -0,05892 0,4125 -0,05892 0,05892 -37,5
M42+M45 0 0,8 0 -0,24 0
=
ΣX2= 0 0,05892 -0,05892 0,01964 -0,01964 75
H2x+H21 -0,24 0,096 0
Σ X4= 0 -0,05892 0,05892 -0,01964 0,01964 -75
H4x+H45 0 -0,24 0 0,096 0
φ2 φ4 δ1 δ2 Sabit
1,2125 -0,05892 -0,1811 -0,05892 -187,5 φ2 = -209,589
-0,05892 1,2125 -0,05892 -0,1811 -37,5 φ4 = -197,113
-0,1811 -0,05892 0,1156 -0,01964 75 δ1 = 40,30146
-0,05892 -0,1811 -0,01964 0,1156 -75 δ2 = -1057,57
[ϕ2 ϕ4 δ1 δ2] yukarıdaki 1,2……..8 denklemlerinde yerine yazılarak çubuk uç değerleri bulunur.
M24 = −187.5 + EI[0.4125[209.5894] − 0.05892[197.1132] + 0.05892[ −40.3015] + [ −0.05892]1057.567] / EI = −177.34kNm
M42 = −37.5 + EI[ −0.05892[209.5894] + 0.4125[197.1132] − 0.05892[ −40.3015] + [0.05892]1057.567] / EI = 96.15 kNm
M21 = EI[0.80[209.5894] − 0.24[−40.3015]] / EI = 177.34kNm
M45 = EI[0.80[197.1132] − 0.24[1057.567]] / EI = −96.15kNm

H2x = 75 + [0.05892[209.5894] − 0.05892[197.1132] + 0.01964[40.3015] − 0.01964[ −1057.57] = 54.17kN
H4x = −75 + [ −0.05892[209.5894] + 0.05892[197.1132] − 0.01964[ −40.3015] + 0.01964[1057.57] = −54.17kN
H21 = [ −6EI/ 25]ϕ2 + [12EI/125]δ1 = EI[ −0.24[209.5894] + 0.096[ −40.3015]] = −54.17kN
H45 = [ −6EI/ 25]ϕ4 + [12EI/125]δ2 = EI[ −0.24[ −197.1132] + 0.096[ −1057.57]] = 54.17kN
M12 = [2EI/ 5]ϕ2 − [6EI/ 25]δ1 = EI[0.40ϕ2 − 0.24δ1] = 0.4[209.5894] − 0.24[ −40.3015] = 93.51kNm
M54 = [2EI/ 5]ϕ4 − [6EI/ 25]δ2 = EI[0.40ϕ4 − 0.24δ2 ] = 0.4[197.1132] − 0.24[1057.567] = −174.97kNm
M32 = 75 + 0.1178[209.5894] − 0.1178[197.1132] + 0.05892[ −40.3015] − 0.05892[1057.57] = 11.78 kNm

86.56
11.78
202.2
x 9.93
5.04 86.56
9.93 177.34 137.20 96.15
MSONUÇ N
125.58 +
54.17
Q 93.51 174.97
231.77 68.23
54.17
V23 = [231.77 − 54.17]cos45 = 125.58kN N23 = [231.77 + 54.17]cos45 = 202.20kN
V32 = [68.23 − 54.17]cos45 = 9.93kN N32 = [68.23 + 54.17]cos45 = 86.56kN
Maksimum açıklık momentinin hesaplanması.
86.56x8.485 125.58 x 5.02

x= = 3.46 m L − x = 5.02 max Maç = −177.43 + = 137.78kNm
125.58 + 86.56 2
208
ÖRNEK 24: Şekilde sistemin moment alanının AÇI metoduyla belirlenmesi.[tüm kesitler 2I]
2 kN/m

8.66m qL2 2 x122
Ankastrelik momentleri −M23 = M32 = = = − 24 tm
12 12
Çubuk uç 11.34m momentleri

2EI 2
M12 =
L
[2 θ1 + θ2 − 3 ϕ1] = 10 [2 x0 + θ2 − 3 ϕ1] = 0.2θ2 − 0.6 ϕ1
m m
5 12
M12 M12 + M21

V1 =
2EI 2 10
M21 =
L
[ 2 θ2 + θ1 − 3 ϕ1] = 10 [2 θ2 − 3 ϕ1 ] = 0.4θ2 − 0.6 ϕ1 N1
2
M 23 = [2 θ 2 + θ 3 − 3 (−0.417ϕ 1 )] − 24 = 0.333θ 2 + 0.167θ 3 − 0.209 ϕ 1 − 24 V4 =
M34 + M43
20
12 M43
N1
2
M 32 = [2 θ 3 + θ 3 − 3 (−0.417ϕ 1 )] + 24 = 0.333θ 3 + 0.167θ 3 + 0.209 ϕ 1 + 24
12
2
M 34 = [2 θ 3 + θ 4 − 3 (0.433ϕ 1 )] = 0.20θ 3 − 0.130 ϕ 1
20
2
M 43 = [2 θ 4 + θ 3 − 3 (0.433ϕ 1 )] = 0.10θ 3 − 0.130 ϕ 1
20
Şimdi ve düğüm noktalarındaki momentin toplamlarının sıfır olma şartını yazılır ise,
M + M = 0 (0.4θ2 − 0.6 ϕ1 ) + (0.33θ2 + 0.17θ3 − 0.219 ϕ1 − 24) = 0.73θ2 + 0.17θ3 = 24 M + M = 0
(0.333θ3 + 0.167θ3 + 0.209 ϕ1 + 24) + (0.20θ3 − 0.130 ϕ1 ) = 0.167θ2 + 0.533θ3 − 0.079 ϕ1 = −24
Yatay denge denklemlerinin yazılması −2.4M12 − 3.4M21 − 2.04M34 − 1.04M43 − 144 = 0
yukarıdaki denkleme uç momentleri yazılacak olursa, −1.84θ2 − 0.512θ3 + 3.88ϕ1 = 144
0.733θ2 + 0.167θ3 = 24
Bu denklemler düzenlenir ise, 0.167θ2 + 0.533θ3 − 0.079 ϕ1 = −24
−1.84θ2 − 0.512θ3 + 3.88ϕ1 = 144
Bu denklemlerin ortak çözümünden θ2=87.67 θ3=-82.30 ϕ1=67.83
δ1 δ3 5.63 25.30
δ2
ϕ2 -
ϕ3
ϕ1 21.20
60o
23.20
δ3 Sonuç
δ1 δ2
Moment
alanı
17.05
209
δ1 δ2 δ3 δ3 δ1 δ2 δ1
ϕ1 = ϕ2 = − ϕ3 = = ⇒ δ3 = 0.866δ1 = ⇒ δ 2 = 0.5δ1
10 12 20 sin 60 sin90 sin 30 sin 90
(0.5δ1 ) (0.5(10ϕ1 ) δ3 (0.866δ1 ) (0.866(10ϕ1 )

δ1 = 10 ϕ1 ϕ2 = − =− = −0.417ϕ1 ϕ3 = = = = 0.433ϕ1
12 12 20 20 20
2EI 2
M12 = [2 θ1 + θ2 − 3 ϕ1 ] = [2 x0 + θ2 − 3 ϕ1 ] = 0.2θ2 − 0.6 ϕ1 M12=0.2x 87.67–0.6x67.83=-23.2 kNm
L 10
2EI 2
M21 = [2 θ2 + θ1 − 3 ϕ1 ] = [2 θ2 − 3 ϕ1 ] = 0.4θ2 − 0.6 ϕ1 =0.4 x 87.67 –0.6 x 67.83=-5.63 kNm
L 10
2
M23 = [2 θ2 + θ3 − 3( −0.417ϕ1 )] − 24 = 0.333θ2 + 0.167θ3 + 0.209 ϕ1 − 24
12
M23 =0.333 x 87.67 + 0.167 x (-82.3)+0.209 x 67.83 -24=5.63 kNm
2
M32 = [2 θ3 + θ3 − 3(−0.417ϕ1 )] + 24 = 0.333θ3 + 0.167θ3 + 0.209 ϕ1 + 24
12
M32 =0.333 x 87.67 + 0.167 x (-82.3)+0.209 x 67.83 +24=25.30 kNm
2
M34 = [2 θ3 + θ4 − 3 (0.433ϕ1)] = 0.20θ3 − 0.130 ϕ1 =0.20 x (-82.30) –0.13 x 67.83=-25.30 kNm
20
2
M43 = [2 θ4 + θ3 − 3(0.433ϕ1 )] = 0.10θ3 − 0.130 ϕ1 =0.1 x (-82.3) –0.13 x 67.83=-17.05 kNm
20
δ3) NE KADAR?
DÜĞÜMÜNÜN YATAY DEPLASMANI (δ
Bu değeri bulmak için kısaltma teoremi kullanılarak herhangi bir izostatik sisteme birim yükleme
yapılarak moment alanı elde edilir. Bu birim moment alanı ile hiperstatik sistemin sonuç moment
alanı çarpılarak istenilen deplasman bulunur.
1 5.63 25.30

-
8.66m 8.66m 21.20

Đzostatik 23.20
11.34m sistem ve 11.34m Sonuç
+
birim yükleme M
moment alanı alanı

20 17.05
5m 12m
-çubuğu sonuç momentleri -çubuğu birim momentleri
25.3
X
20 +
17.05 20 m
20 m
 20 x 20 x 25.30 20 x20 x17.05  587

δ3 = Mbirim x Msonuç =  − + =
 6EI 3EI  EI
olarak bulunur. Bu değerin yukarıda bulunan bağıntılarla karşılaştırılması sonucu dogru olduğu
görülür. Bu karşılaştırma aşağıdaki gibi yapılmıştır.
210
67.83 10 x 67.83 678.3

ϕ1 = → δ1 = = olarak bulunur. Buradan δ3 bulunacak olur ise,
EI EI EI
δ3 δ3 δ1 δ3 678.3
= = → δ3 = 587.22
δ2 sin 60 sin 90 sin 60 (EI) sin 90
δ1
60o
δ2) NE KADARDIR?
DÜĞÜMÜNÜN DÜŞEY DEPLASMANI (δ
ϕ1=67.83) kullanılarak,
Sistemin çözümünden bulunan değer (ϕ
δ1 δ1 δ2 δ1
ϕ1 = 67.83EI = δ1 = 678.3EI = → δ 2 = 0.5(678.3EI) = 339.15EI
10 10 sin 30 sin 90
olması gerekir. Bu değeri bulmak için kısaltma teoremi kullanılarak herhangi bir izostatik sisteme
birim yükleme yapılarak moment alanı elde edilir. Bu birim moment alanı ile hiperstatik sistemin
sonuç moment alanı çarpılarak istenilen deplasman bulunur.
5.63 25.30
1
-
- 12
8.66m 21.20

23.20
11.34m -
Sonuç
Moment
Đzostatik alanı
sistem ve
17.05
5m 12m birim yükleme
moment alanı

-çubuğu sonuç momentleri -çubuğu birim momentleri -çubuğu sonuç momentleri -çubuğu birim momentleri
25.3 12
25.3
12
5.63 X
12 m 12 m
20 m X 20 m
36
17.05
12 x 12 x(5.63 + 2x25.3) 12 x 12 x36 20 x12 x17.05 20 x12 x25.30 611.52

δ2düşey = Mbirim x Msonuç = − − + =
6EI 3EI 2EI 2EI EI
211
ÖRNEK 1: Şekilde verilen çerçevenin açı metodu ile moment alanının elde edilmesi
1.5I k=0.5 k=1.0
2I
II II 4
m I
k=0.5 k=0.5
I 4
m
4 kN/m 4 kN/m
4.67I k=1.0
1.5I 1.5
m k=0.5 1.5m
II k=1.0
I
A A
1.5m 1.5m
B B
m m m
6m 4 6 4
qL2 4 x 62
Ankastrelik momentleri M31 = −M13 = = = 12kNm Düğümlerde moment ve yatay denge
12 12
2 ⋅1 3 ⋅ 0.5 3 ⋅ 0.5
∑ M1 = 0 2(1.0 + 0.5 + 0.5)φ1 + 0.5φ2 + 0.5φ3 − δ − δ2 − δ3 − 12 = 0
1.5 1 4 6
3 ⋅ 0.5 3 ⋅ 0.5
∑ M2 = 0 2( 0.5 + 0.5)φ2 + 0.5φ1 + 0.5φ4 − − δ2 − δ3 = 0
4 6
3 ⋅ 0.5 3 ⋅ 0.5
Düğümlerde ∑ Mi =0 ∑ M3 = 0 2( 0.5 + 0.5)φ3 + 0.5φ1 + 0.5φ4 − δ2 − δ3 + 12 = 0
4 6
3 ⋅ 0.5 3 ⋅ 0.5 3 ⋅1.0

∑ M4 = 0 2(1.0 + 0.5 + 0.5)φ4 + 0.5φ2 + 0.5φ3 + 1.0φ5 − δ2 − δ3 − δ4 = 0
4 6 4
2 ⋅1 3 ⋅1.0
∑ M5 = 0 2(1.0 + 1.0)φ5 + 1.0φ4 − [δ + δ ] − δ4 = 0
7 1 2 4
Çerçeve hem yatay hem de düşey yönde deplasman yaptığından yatay ve düşey denge ayrı
ayrı yazılır.
2x1 2 x1 2 x 1.0 2 x 1.0
∑ X1 = 0 − φ1 − φ5 + δ1 + [δ1 + δ2 ] = 0
1.5 7 1.52 72
Yatay ∑ X = 0
3 x 0.5 3 x 0.5 2x1 6 x 0.5 6 x 0.5 2 x 1.0
∑ X2 = 0 − [φ1 + φ2 ]− [φ3 + φ 4 ] − φ5 + δ2 + δ2 + [δ1 + δ2 ] = 0
4 4 7 42 42 72
 3 x 0.5 3 x 0.5 2 x 6 x 0.5   3 x 1.0 6 x1.0 

∑ Xdüşey = 0 − [φ1 + φ3 ]− [φ2 + φ 4 ] + δ3 − 12  − − [ φ 4 + φ5 ] + δ4 = 0
 2   
 6 6 4   4 42 
Sınır şartı δ3 + δ 4 = 0
9 denklem düzenlenir ve matris formatında yazılarak bilinmeyenler hesaplanır.

ϕ1 ϕ2 ϕ3 ϕ4 ϕ5 δ1 δ2 δ3 δ4 Sabit
4 0.5 0.5 0 0 -1.333 -0.375 -0.25 0 12
0.5 2 0 0.5 0 0 -0.375 -0.25 0 0
0.5 0 2 0.5 0 0 -0.375 -0.25 0 -12
0 0.5 0.5 4 1 0 -0.375 -0.25 -0.75 0
0 0 0 1 4 -0.286 -0.286 0 -0.75 = 0
-1.333 0 0 0 -0.286 0.93 0.041 0 0 0
-0.375 -0.375 -0.375 -0.375 -0.286 0.041 0.4158 0 0 0
-0.25 -0.25 -0.25 0.75-0.25 0.75 0 0 0.167 -0.375 12
0 0 0 0 0 0 0 1 1 0
ϕ1=9.158 ϕ2=3.409 ϕ3=-2.591 ϕ4=-3.305 ϕ5=-5.198 δ1=11.476 δ2=1.317 δ3=37.004 δ4=37.004
212
 2 x11.476 
M1A = 1 2 x 9.158 −  = 3.01 kNm
 1.5 
 3 x1.317 
M12 = 0.5  2 x 9.158 + 3.409 −  = 10.37 kNm 7.49 5.10 14.05
 4 
 3 x1.317 
M21 = 0.5  9.158 + 2 x 3.409 −  = 7.49 kNm
 4 
13.38 10.85
15.95
 3 x 37.004  10.37 4.74
M13 = 0.5  2 x 9.158 − 2.591−  − 12 = −13.38 kNm 3.01 4.74
 6 
 3 x 37.004 
M31 = 0.5  9.158 − 2 x2.591−  + 12 = 4.74 kNm
 6 
8.94
2.01
16.50 Sonuç M alanı
 3 x 37.004 
M24 = 0.5 2 x 3.409 − 3.305 −  = −7.49 kNm 2.01
 6 

7.50
3 x 37.004 
M31 = 0.5  2 x (−3.305) + 3.409 −  = −10.85 kNm
 6 
 3 x (−37.004) 
M45 = 1.0  2 x (−3.305) − 5.198 −  = 15.95 kNm
 4 
 3 x (−37.004) 
M54 = 1.0  (−3.305) − 2 x 5.198 −  = 14.05 kNm
 4 
 3 x1.317 
M34 = 0.5 2 x (−2.591) − 3.305 −  = −4.74 kNm
 4 
 3 x1.317 
M43 = 0.5  (−2.591) − 2 x 3.305 −  = −5.10 kNm
 4 
 2(11.476 + 1.317) 
M5B = 1.0  2 x (−5.198) −  = 14.05 kNm
 7 
ÖRNEK 4: Şekilde verilen sistemin M alanın açı yöntemi ile elde edilmesi.
δ1+δ2
10 kN k=0.80 δ2
δ3
10 kN 2I
Ι m k=1.00 δ1
2
k=0.50
δ3
2I
Ι
δ1
Ι 2m k=1.00 k=1.00

m m
5 4
3 ⋅1 3 ⋅ 0.8
∑ M2 = 0 2(1+ 0.8) φ2 + 0.8φ3 − [δ1 + δ2 ] − δ3 = 0
4 5
3 ⋅1 3 ⋅ 0.8
∑ M3 = 0 2(0.8 + 1) φ3 + 0.8φ2 + 1φ4 − δ2 − δ3 = 0
2 5
Düğüm moment dengesi ∑ Mi = 0
3⋅1 3 ⋅ 0.5
∑ M4 = 0 2(1+ 0.5)φ4 + 1φ3 + 0.5φ5 − δ2 − [−δ3 ] = 0
2 4
3 ⋅1 3 ⋅ 0.5
∑ M5 = 0 2(1+ 0.5) φ5 + 0.5φ4 − δ1 − [−δ3 ] = 0
2 4
213
 3 x1 2 x1.0  6 x1 6 x1.0
∑ X1 = 0 −  φ2 + φ5  + [δ1 + δ2 ] + δ1 = 10
 4 2  42 22
 3 x1.0 3 x1.0  6 x1.0 6x1.0

Katlarda yatay denge ∑ Xi = 0 ∑ X2 = 0 −  φ2 + [φ3 + φ4 ] + [δ1 + δ2 ] + δ2 = 10
 4 2  42 22
 3 x 0.80 6 x 0.80   3 x 0.50 6 x 0.50 

∑ Y = 0 − [φ2 + φ3 ] + δ3 − − [φ4 + φ5 ] + [−δ3 ] = 10
 5 5 2   4 4 2 
   
Sa
ϕ2 ϕ3 ϕ4 ϕ5 δ1 δ2 δ3 bit 5.64 -
0.587
3.6 0.8 0 0 -0.75 -0.75 -0.48 0
0.8 3.6 1 0 0 -1.5 -0.48 0
0 1 3 0.5 0 -1.5 0.375 0
0 0 0.5 3 -1.5 0 0.375 = 0 - + 15.78
-0.75 0 0 -1.5 1.875 0.375 0 10
-0.75 -1.5 -1.5 0 0.375 1.875 0 10 20.17 -
-0.48 -0.48 0.375 0.375 0 0 0.3795 10
ϕ3=17.5 ϕ5=- δ1=- δ2=22.4

ϕ2=9.779 ϕ4=-2.024 δ3=-73.611 4.14 Sonuç M alanı 4.97
64 10.809 3.892 45
Örnek 2: Şekilde verilen sistemin M alanın açı yöntemi ile elde edilmesi.
4 kN δ1 4 kN
1.5I δ1
3m
k=0.667 k=0.50
2I
I k=0.375
I k=0.667
3m k=0.50

4
m
3m 3
m
4
m
3m 3m
PL 4 x 6
Çözüm: Sistemin k ve ankastrelik moment değerleri hesaplanır. M54 = −M45 = = = 7.5kNm
8 8
∑ M3 = 0 2 (0.375 + 0.667 + 0.5)φ3 + 0.667φ 4 = 0
3 x 0.667
Düğüm moment dengesi ∑ M4 = 0 2 ( 0.667 + 0.5)φ 4 + 0.50φ5 + 0.667φ3 − δ1 − 7.50 = 0
3
3 x 0.667
∑ M5 = 0 2 (0.50 + 0.667 )φ5 + 0.50φ 4 − δ1 + 7.5 = 0
6
3 x 0.667 3 x 0.667 6 x 0.667 6 x 0.667

Yatay denge ∑ X = 0 − [φ3 + φ 4 ] − φ5 + δ1 + δ1 = 0
3 6 32 62
ϕ3 ϕ4 ϕ5 δ1 Sabit
3.084 0.667 0 -0.667 0 6.23

4.30
0.667 2.334 0.5 -0.667 7.5
=
0 0.5 2.334 -0.334 -7.5
-0.667 -0.667 -0.334 0.556 0
ϕ3=0.373 ϕ4=5.105 ϕ5=-3.823 δ1=3.379 0.67 9.73

1.77 0.37
0.07 0.28
Sonuç M

M54 = 0.50 ⋅ (2 ⋅ (−3.823) + 5.105) + 7.5 = 6.23kNm  
 alanı

  0.12
Örnek uç M  
 0.00 1.65

 
 3.68

M
 56 = 0.667 ⋅ (2 ⋅ (−3.823) − 3 ⋅ 3.379 / 6) = −6.23kNm

 4.61 5.32
214
Ι
δ2
Ι 0.286 0.286
δ4
Ι Ι m
Ι 3 0.667 0.667 3m

2Ι
2Ι 0.571 δ1

2Ι 10 kN 1.00 δ3
2Ι 4m m
0. 75 4

m m
m m
7 7 7 7
Düğümlerde moment dengesi ∑ Mi = 0

3 x1 3 x 0.667 3 x 0.571
∑ M2 = 0 2(0.571+ 0.667)φ2 + 0.667φ3 + 0.571φ5 − δ1 − δ2 − δ3 = 0
4 3 7
3 x 0.667 3 x 0.286
∑ M3 = 0 2(0.286 + 0.667)φ3 + 0.667φ2 + 0.286φ4 − δ2 − δ3 = 0
3 7
3 x 0.667 3 x 0.286
∑ M4 = 0 2(0.286 + 0.286 + 0.667)φ 4 + 0.286φ3 + 0.667φ5 + 0.286φ6 − δ2 − (δ3 + δ4 ) = 0
3 7
3 x 0.667 3 x 0.571 3 x 0.571

∑ M5 = 0 2(0.571+ 0.571 + 0.667) ϕ5 + 0.571ϕ1 + 0.667ϕ4 + 0.571ϕ7 − δ2 − δ3 − δ4 = 0
3 3 7
3 x 0.667 3 x 0.286
∑ M6 = 0 2(0.286 + 0.667) ϕ6 + 0.286ϕ4 + 0.667ϕ7 − δ2 − δ4 = 0
3 7
2 x 0.75 3 x 0.667 3 x 0.571

∑ M7 = 0 2(0.571+ 0.75 + 0.667) ϕ7 + 0.571ϕ5 + 0.667ϕ6 − δ1 − δ2 − δ4 = 0
3 3 7

 3x1 2 x 0.75  6x1 2 x 0.75

∑ X1 = 0 −  φ + φ7  + δ1 + δ1 = 0

  4 2 4  42 42

Yatay denge ∑ Xi = 0 



  3 x 0.667 3 x 0.667 3 x 0.667  6 x 0.667

∑ X2 = 0 −  [φ2 + φ3 ] + [φ 4 + φ5 ] + [φ6 + φ7 ] + 3 δ2 = 0


 
 3 3 3  32

  
−  3 x 0.571[φ2 + φ5 ] + 3 x 0.286 [φ3 + φ 4 ] + 6 x 0.571 δ3 + 6 x 0.286 δ3


 
 7 7 
 72 72




   3 x 0.571

 3 x 0.286  6 x 0.571 6 x 0.286 
Düşey denge ∑ Ydüşey = 0  − −  [φ5 + φ7 ] + [φ 4 + φ6 ] + δ4 + δ4 − 10 = 0
   7 7 
 72
72 

  





 δ3 + δ 4 = 0




5.60 0.11 5.60
Yukarıdaki denklemler düzenlenerek 6.28 6.39

çözülürse bilinmeyenler tablodaki gibi 10.98
10.38
bulunur. 4.34 6.04 0.21 5.32
ϕ2 ϕ3 ϕ4 ϕ5 ϕ6 5.67
3.335 2.654 0.101 -0.056 -2.676
ϕ7 δ1 δ2 δ3 δ4 12.31 12.52
-2.760 3.158 0.309 57.874 -57.874
1.33 1.33
0.99
Sonuç M alanı
4.93
5.07
215
4 kN 4 kN

0.400
1.5m 1.5m
EI=sabit 0.667 0.667
4 kN m
4 kN

1.5 0.500 0.400 1.5m

3m 2.5m 2.5m 3m 2.5m 2.5m
Çözüm: Sistem mesnet tepki kuvvetleri itibari ile izostatik olmasına rağmen çubuk kuvvetleri
itibari ile hiperstatiktir. Sistemin k ve ankastrelik moment değerleri hesaplanır.
PL 4 x 3 PL 4 x 5
−M23 = M32 = = = 1.5kNm − M45 = M54 = = = 2.5kNm
8 8 8 8
3 x 0.667 2 x 0.5 2 x 0.4
∑ M2 = 0 2 (0.50 + 0.40 + 0.667)φ2 + 0.667φ 4 − δ1 − δ2 − δ3 − 1.5 = 0
3 3 5
3 x 0.667 2 x 0.40
Düğüm ∑ Mij = 0 ∑ M4 = 0 2 (0.40 + 0.667)φ 4 + 0.667φ2 − δ1 − δ3 + 1.5 − 2.5 = 0
3 5
3 x 0.667 3 x 0.40
∑ M5 = 0 2 (0.40 + 0.667)φ5 + 0.40φ 4 − δ1 − δ3 + 2.5 = 0
3 5
3 x 0.667 3 x 0.667 6 x 0.667 6 x 0.667
Yatay denge ∑ X = 0 − [φ2 + φ 4 ] − φ5 + δ1 + δ1 = 2
2
3 6 3 62
 2 x 0.50 2 x 0.50   3 x 0.40 3 x 0.40 2 x 6 x 0.40 

Düşey denge ∑ Y = 0  δ2 + 2  = 0
− 3
φ2 −
2
δ2  − −
5
φ2 −
5
[φ 4 + φ5 ] +
2
 3   5 
Sınır şartı δ2 + δ3 = 0
ϕ2 ϕ4 ϕ5 δ1 δ2 δ3 Sabit
3.134 0.667 0 0.667 -0.333 -0.24 1.5
0.667 2.134 0.4 -0.667 0 -0.24 1.0
0 0.4 2.134 -0.667 0 -0.24 -2.5
=
-0.667 -0.667 -0.667 0.889 0 0 2.0
-0.093 0.24 0.24 0 0.111 -0.192 2.0
0 0 0 0 1 1 0
ϕ1=1.139 ϕ2=0.175 ϕ3=-1.418 δ1=2.172 δ2=7.935 δ3=-7.935

 2 x 7.935   3 x (−7.935) 
M21 = 0.5 2 x 1.139 −  = −1.51 kNm M23 = 0.4  2 x 1.139 −  = 2.82 kNm
 3   5 
 3 x 2.172 
M24 = 0.667  2 x 1.139 + 0.175 −  − 1.5 = −1.31 kNm
 3 
 3 x 2.172   3 x (−7.935) 
M42 = 0.667  2 x0.175 + 1.139 −  + 1.5 = 1.04 kNm M45 = 0.40  2 x0.175 − 1.418 −  − 2.5 = −1.04 kNm
 3   5 
 3 x (−7.935) 
M54 = 0.40  2 x (−1.418) + 0.175 −  + 2.5 = 3.34 kNm 1.04 3.34
 5 
 3 x 2.172 
M53 = 0.667  2 x (−1.418) −  = −3.34 kNm Sonuç M alanı
 3  2.81
1.85
2.39
 3 x 2.172 
M35 = 0.667  − 1.418 −  = −2.39 kNm
 3 
4 2.39
 3 x (−7.935)  1.51
M32 = 0.40  1.139 −  = 2.39 kNm 0.50 3.50
 5  2.82
216
δ1+δ2 δ1+δ2 δ1+δ2
Ι Ι k=0.333 k=0.50
Ι Ι 3m k=0.667 k=0.667
k=0.667
4Ι δ1 δ1
10 kN 2Ι
k=0.667

2Ι 2Ι m
4 k=1.00 k=0.75

4m
6m
3 x1.0 2 x 0.667
∑ M2 = 0 2(1.0 + 0.667 + 0.667) φ2 + 0.667φ3 + 0.667φ5 − δ1 − δ2 = 0
4 3
3 x 0.667
∑ M3 = 0 2(0.333 + 0.667) φ3 + 0.667φ2 + 0.333φ6 − δ2 = 0
3
2 x 0.75 3 x 0.667
Düğüm ∑ Mij = 0 ∑ M5 = 0 2(0.75 + 0.667 + 0.667) φ5 + 0.667φ2 + 0.667φ6 − δ1 − δ2 = 0
4 3
3 x 0.667
∑ M6 = 0 2(0.333 + 0.667 + 0.50) φ6 + 0.667φ5 + 0.333φ3 + 0.50φ7 − δ2 = 0
3
3 x 0.857
∑ M7 = 0 2(0.857 + 0.50) φ7 + 0.50φ6 − [δ1 + δ2 ] = 0
7
3 x1.0 2 x 0.75 2 x 0.857 6 x1.0 2 x 0.75 2 x 0.857
∑ X1 = 0 − φ2 − φ5 − φ7 + δ1 + δ1 + [δ1 + δ1] = 10
4 4 7 42 42 72
Yatay denge
3 x 0.667 3 x 0.667 2 x 0.857 6 x 0.667 6 x 0.667 2 x 0.857
∑ X2 = 0 − [φ2 + φ3 ] − [φ5 + φ6 ] − φ7 + δ2 + δ2 + [ δ1 + δ1] = 0
4 4 7 32 32 72
ϕ2 ϕ3 ϕ5 ϕ6 ϕ7 δ1 δ2 Sabit
4.668 0.667 0.667 0 0 -0.750 -0.667 0
0.667 2 0 0.333 0 0 -0.667 0
0.667 0 4.168 0.667 -0.375 -0.667 0
0 0.333 0.667 3 0.50 0 -0.667 = 0
0 0 0 0.50 2.714 -0.245 -0.245 0
-0.750 0 -0.375 0 -0.245 0.504 0.035 10
-0.667 -0.667 -0.667 -0.667 0.245 0.035 0.924 0
ϕ1=5.433 ϕ3=0.122 ϕ5=2.864 ϕ6=0.093 ϕ7=3.333 δ2=31.271 δ2=5.844
Çubuk uç momentleri 0.11 0.10 1.86 3.38

1.76
 7.44
3 x 31.271
M12 = 1.0  5.433 −  = −18.02 kNm 3.43 7.43
 4  12.59
 3 x 31.271
M21 = 1.0 2 x 5.433 −  = −12.59 kNm 9.16
 4 
M25 = 0.667 [ 2 x 5.433 + 2.864 ] = 9.16 kNm 18.02 Sonuç M alanı
M52 = 0.667 [ 5.433 + 2 x 2.864 ] = 7.44 kNm
 3 x 5.844   3 x 5.844 
M23 = 0.667  2 x 5.433 + 0.122 −  = 3.43 kNm M32 = 0.667  5.433 + 2 x 0.122 −  = −0.11 kNm
 3   3 
M36 = 0.333 [ 0.093 + 2 x 0.122 ] = 0.11 kNm M63 = 0.333 [ 2x 0.093 + 0.122 ] = 0.10 kNm
M67 = 0.50[ 2 x 0.093 + 3.333 ] = 1.76 kNm M76 = 0.50 [ 2 x 3.333 + 0.093 ] = 3.38 kNm
 3 x 5.844   3 x 5.844 
M65 = 0.667  2 x 0.093 + 2.864 −  = −1.86 kNm M56 = 0.667  0.093 + 2 x 2.864 −  = −0.01 kNm
 3   3 
 2 x 31.271   2 x (31.271 + 5.844) 

M54 = 0.75  2 x 2.864 −  = −7.43 kNm M78 = 0.857  2 x 3.333 −  = −3.38 kNm
 4   7 
217
k=0.3
k=0.4 4 kNm
1 m 1m

4 kN
3m k=0.5 3m
EI=sabit EI=sabit

m
5 m
5 5m 5m
Çözüm: Sistemin k ve ankastrelik moment değerleri hesaplanır.
3 x 0.5 3 x 0.4
∑ M2 = 0 2(0.5 + 0.4)φ2 + 0.4φ3 − δ1 − δ2 = 0
4 5
Düğüm moment dengesi
2 x 0.5 3 x 0.4
∑ M3 = 0 2(0.4 + 0.3)φ3 + 0.4φ2 − [−δ2 ]− δ2 − 4 = 0
4 5
3 x 0.5 6 x 0.5
Yatay denge ∑ X = 0 − φ2 + δ1 + 4 = 0
4 42
 3 x 0.4 6 x 0.4   2 x 0.3 2 x 0.3 

Düşey denge ∑ Y = 0 − [φ2 + φ3 ] + δ2 − − φ3 + [−δ2 ] = 0
 4 5 2   5 5 2 
   
ϕ3 ϕ4 δ1 δ2 Sabit 4.07
4.14 0.07
1.80 0.40 -0.375 -0.240 = 0
0.40 1.40 0 -0.120 = 4 4.00
-0.375 0 1.875 0 = -4 4 kN
-0.24 -0.120 0 0.120 = 0
Sonuç M
ϕ2=-15.455 ϕ3=5.057 δ1=-52.242 δ2=-25.852 alanı
11.86
 3 x ( −52.242)   3 x ( −52.242) 
M12 = 0.5  −15.455 −  = 11.86kNm M21 = 0.5 2( −15.455) −  = 4.14kNm
 4   4 
 3 x ( −25.852)   3 x ( −25.852) 
M23 = 0.4 2( −15.455) + 5.057 −  = −4.14kNm M32 = 0.4 ( −15.455) + 2 x 5.057 −  = 4.07kNm
 5   5 
 2 x (25.852) 
M34 = 0.3 2 x 5.057 −  = −0.07kNm
 5 
1m k=0.4 k=0.4 1m
4
kNm
4 kN
3m k=0.5 k=0.3 3m
EI=sabit
EI=sabit

5 m
5 m
5m 5m
Çözüm: Sistemin k ve ankastrelik moment değerleri hesaplanır.
3 x 0.5 3 x 0.4
∑ M2 = 0 2(0.5 + 0.4)φ2 + 0.4φ3 − δ1 − δ2 = 0
4 5
3 x 0.4 3 x 0.4
Düğüm moment dengesi ∑ M3 = 0 2(0.4 + 0.4)φ3 + 0.4φ2 + 0.4φ4 − [−δ2 ] − δ2 − 4 = 0
5 5
2 x 0.375 3 x 0.4
∑ M4 = 0 2(0.4 + 0.375)φ4 + 0.4φ3 − δ1 − δ2 = 0
4 5
218
3 x 0.5 2 x 0.375 6 x 0.5 2 x 0.375

Yatay denge ∑ X = 0 − φ2 − φ4 + δ1 + δ1 + 4 = 0
2
4 4 4 42
 3 x 0.4 6 x 0.4   3 x 0.4 6 x 0.4 
Düşey denge ∑ Y = 0 − [φ2 + φ3 ] + δ2  −  − [φ3 + φ4 ] + [ −δ2 ] = 0
 5 52   5 52 
ϕ3 ϕ4 ϕ4 δ1 δ2 Sabit
1.800 0.40 0 -0.375 -0.240 = 0
0.400 1.60 0.40 0 0 = 4
0 0.40 1.55 -0.188 0.240 = 0
-0.375 0 -0.188 0.234 0 = -4
-0.240 0 0.240 0 0.192 = 0
ϕ2=-9.897 ϕ3=6.271 ϕ4=-5.189 δ1=-37.049 δ2=-5.885
 3 x ( −5.885) 
M32 = 0.4 2 x 6.271+ ( −9.897) −  = 2.74kNm
 5 
 3 x ( −39.049) 
M12 = 0.5  −9.897 −  = 8.94 kNm
 4 
 3 x ( −5.885) 
M34 = 0.4 2 x 6.271+ ( −5.189) −  = 1.53kNm
 5 
 3 x ( −39.049) 
M21 = 0.5  2( −9.897) −  = 4.00kNm
 4 
 3 x ( −5.885) 
M43 = 0.4 2 x ( −5.189) + 6.271−  = −3.05kNm
 5 
 3 x ( −5.885) 
M23 = 0.4 2( −9.897) + 6.271 −  = −4.00kNm
 5 
 2 x ( −37.049) 
M34 = 0.375 2 x ( −5.189) −  = −0.07 kNm
 4 
VERĐLEN SĐSTEM SAP2000 ĐLE ÇÖZÜM AÇI ĐLE ÇÖZÜM

4.07 2.47
4.14 0.07 4.00 4.00 3.05
m
1
4.00 1.53 3.05
4 kN
4 kN 4 kN
3m
EI=sabit

11.86
5m 5m 8.95
4.07
0.07 4.07
m 4.14 0.07
1 4.14
4.00
4 kN 4.00
m
3 4 kN
EI=sabit 4 kN

5m 5m 11.86
11.86
2.47
4.00 4.00 3.05
1m
1.53 3.05
4 kN
3m 4 kN
EI=sabit

m m
5 5 8.95
NOT: mesnedinin hareketli veya sabit olması arasında açı yöntemi ile çözümünde bir fak yoktur. Ancak SAP2000
programı ile çözümünde yukarıdaki gibi fark bulunmaktadır.
219
Örnek: Şekilde verilen sistemin moment alanının elde edilmesi.

100 kN 10 kN 10 kN
k=0.894

2m 5m 5m
4 kN/m 4 kN/m L=2.236 4 kN/m
k/2 k/2=0.50

EI=sabit 3m
L=3.354 k=0.596

2.5m 2.5m 2.5m 5m 2.5m 5m
1.50
∑ M2 = 0 2(0.894 + 0.50 + 0.596)φ2 − (20x22 /12) = 0
5.00
2.00
ϕ2 = 1.675
M12=0.596(1.675)=1.00 kNm
M21=0.596(2x1.675)=2.00 kNm
M22’=0.50(2x1.675)-6.67=-5.00 kNm 3.00 2.00
M23=0.894(2x1.675)=3.00 kNm
M32=0.894(1.675) =1.50 kNm SONUÇ M ALANI
1.00
NOT: 100 kN’luk tekil kuvvet düğüm noktasına ve simetri eksenine etkidiği için moment alanına bir katkısı olmamıştır.
Örnek: Şekilde verilen sistemin moment alanının elde edilmesi.
2m
4 kN
3 kN
2m EI=sabit
5m
Çözüm: Sistemde hem yatay hem de düşey yönde deplasman bulunmaktadır.

+δ1
Rölatif deplasmanlar

- çubuğunda +δ1
Kolon k=1 +δ1 - çubuğunda -δ3
-δ3 - çubuğunda +(δ1+δ2)
+δ3 - çubuğunda +δ3
Kiriş k=0.4 +δ2 - çubuğunda +δ2

+δ2
Açıklıklarda yük olmadığı için ankastrelik momenti bulunmamaktadır. Düğüm noktalarında

moment dengesi ve yatay ve düşey denge denklemleri aşağıdaki şekilde elde edilmiştir.
220
3 x 0.4 3 x1
∑ M2 = 0 2(1.0 + 0.4)φ2 + 1.0φ3 − δ1 − ( −δ3 ) = 0
5 2
3 x 0.4 3 x1
∑ M3 = 0 2(1.0 + 0.4)φ3 + 1.0φ2 + 0.4φ4 − [δ1 + δ2 ] − ( −δ3 ) = 0
5 2
3 x 0.4 3 x1.0
∑ M4 = 0 2(1.0 + 0.4)φ4 + 0.4φ3 + 1.0φ5 − [δ1 + δ2 ] − δ3 = 0
5 2
3 x 0.4 3 x1.0
∑ M5 = 0 2(1.0 + 0.4)φ5 + 1.0φ4 − δ2 − δ3 = 0
5 2
 3 x 0.4 6 x 0.4   3 x 0.4 6 x 0.4 
Düşey denge V21 + V34 = 0 ⇒⇒ − φ2 + δ1 +  − [φ3 + φ4 ] + [δ1 + δ2 ] = 0
 5 5 2
  5 5 2
 V21
V34

4 kN
 3 x 0.4 6 x 0.4   3 x 0.4 6 x 0.4 
Düşey denge V56 + V43 − 4 = 0 ⇒  − [φ3 + φ4 ] + [δ1 + δ2 ] +  − φ5 + δ2  − 4 = 0 V43
5 2 5 2
 5   5 
V56

V32
3 kN

V45
 3 x1 6 x1   3 x1 6 x1 
Yatay denge V32 − V45 − 3 = 0 ⇒  − [ φ2 + φ3 ] + [ −δ3 ] −  − [ φ4 + φ5 ] + [δ ] − 3 = 0
2 2 2 2 3 
 2   2 
Bulunan değerler bir matris haline getirilerek bilinmeyenler bulunur.
ϕ2 ϕ3 ϕ4 ϕ5 δ1 δ2 δ3 Sabit
2.80 1.00 0 0 -0.24 -0.750 1.50 0
1.00 2.80 0.40 0 -0.24 0 1.50 0
0 0.40 2.80 1.00 -0.24 -0.375 -1.50 0
0 0 1.00 2.80 0 0 -1.50 = 0
-0.24 -0.24 -0.24 0 0.192 0.192 0 0
0 -0.24 -0.24 -0.24 0.096 0.096 0 4
-1.50 -1.50 1.50 -1.50 0 0 -3.00 3
ϕ2=-5.976 ϕ3=-0.538 ϕ4=3.146 ϕ6=6.656 δ1=-27.222 δ2=46.024 δ3=7.158
Bilinmeyenler bulunduktan sonra çubuk uç momentleri bulunur.
M12=0.40(2x0-5.976-3x(-27.222)/5)=4.143 kNm
M21=0.40(2x(-5.976)-3x(-27.222)/5)=1.752 kNm
M23=1.00(2x(-5.976)-0.538-3x(-7.158)/2)=-1.752 kNm
M32=1.00(2x(-0.538)-5.976-3x(-7.158)/2)=3.685 kNm
M34=0.40(2x(-0.538)+3.146-3x(-27.222+46.024)/5)=-3.685 kNm
4.143
M43=0.40(2x(3.146)-0.538-3x(-27.222+46.024)/5)=-2.211 kNm
1.752 0.970
M45=1.00(2x3.146+6.656-3x7.158/2)=2.211 kNm Sonuç M alanı 1.179
M54=1.00(2x6.656+3.146-3x7.158/2)=5.721 kNm 3.685

2.211
M56=0.40(2x6.656-3x46.024/5)=-5.721 kNm 8.383

3.970
M65=0.40(6.656-3x46.024/5)=-8.383 kNm 2.821 5.721
221
Uygulama: Şekilde verilen çıkmalı çerçevenin M alanın çizimi.
2.25I 0.75
I I 4m 0.5 0.5 4m
10 kN/m 10 kN/m
3I k’=0.75

A I 0.5
m
4 4m

6m 6m
Çözüm: Sistemde hem yatay hemde düşey deplasman bulunmaktadır. Aşağıdaki şekilde
düğüm moment, yatay ve düşey denge denklemleri yazılır.
3 ⋅ 0.5 2 ⋅ 0.75
∑ M2 = 0 2(0.75 + 0.5 + 0.5)ϕ2 + 0.5ϕ3 − (δ1 + δ2 ) − δ3 − 45 = 0
4 6
3 ⋅ 0.5 3 ⋅ 0.75
∑ M3 = 0 2( 0.5 + 0.75)ϕ3 + 0.5ϕ2 + 0.75ϕ5 − δ2 − δ4 = 0
4 6
Düğümlerde ∑ Mi =0
3 ⋅ 0.5
∑ M4 = 0 2( 0.5 )ϕ4 + 0.5ϕ5 − δ2 = 0
4
3 ⋅ 0.5 3 ⋅ 0.75
∑ M5 = 0 2( 0.5 + 0.75)ϕ5 + 0.75ϕ3 + 0.5ϕ4 − δ2 − δ4düşey = 0
4 6
Çerçeve hem yatay hem de düşey yönde deplasman yaptığıdan yatay ve düşey denge ayrı ayrı
yazılır.
3 ⋅ 0.5 6 ⋅ 0.5
∑ X1 = 0 − ϕ2 + δ1 = 0
4 42
Yatay ∑ X = 0
3 ⋅ 0.5 6 ⋅ 0.5
∑ X2 = 0 − [ϕ2 + ϕ3 + ϕ4 + ϕ5 ] + 2 δ2 = 0
4 42
 2 ⋅ 0.75 3 ⋅ 0.75 2 ⋅ 0.75 6 ⋅ 0.75 

∑ Xdüşey = 0 − ϕ2 − [ ϕ3 + ϕ5 ] + δ3düşey + δ4düşey − 22.5 (3qL / 8) = 0
6 6 2 2
 6 6 
Sınır şartı δ3düşey − δ4düşey = 0
ϕ2 ϕ3 ϕ4 ϕ5 δ1 δ2 δ3 δ4 Sabit
3,5 0,5 0 0 -0,375 -0,375 -0,25 0 45
0,5 2,5 0 0,75 0 -0,375 0 -0,375 0
0 0 1 0,5 0 -0,375 0 0 0
0 0,75 0,5 2,5 0 -0,375 0 -0,375 0
=
-0,375 0 0 0 0,1875 0 0 0 0
-0,375 -0,375 -0,375 -0,375 0 0,375 0 0 0
-0,25 -0,375 0 -0,375 0 0 0,042 0,125 22,5
0 0 0 0 0 0 1 -1 0
ϕ2=683.91 ϕ3=750.43 ϕ4=712.13 ϕ5=742.37 δ1=1367.83 δ2=2888.85 δ3=4510.65 δ4=4510.65
δ3=δ4 olduğundan ilave sınır şartı yazmadan yukarıdaki 8x8 denklemi 7x7 denklem halinde
yazarak çözüm yapıldığında da aynı şekil değiştirmelerin bulunduğu aşağıdaki şekilde görülür.
222
ϕ2 ϕ3 ϕ4 ϕ5 δ1 δ2 δ3 Sabit
3,5 0,5 0 0 -0,375 -0,375 -0,25 45
0,5 2,5 0 0,75 0 -0,375 -0,375 0
0 0 1 0,5 0 -0,375 0 0
0 0,75 0,5 2,5 0 -0,375 -0,375 = 0
-0,375 0 0 0 0,1875 0 0 0
-0,375 -0,375 -0,375 -0,375 0 0,375 0 0
-0,25 -0,375 0 -0,375 0 0 0,166667 22,5
ϕ2=720 ϕ3=791.28 ϕ4=750.24 ϕ5=782.64 δ1=1440 δ2=3044.16 δ3=4756.32
M12 =0.5[720-3 ⋅ 1440 / 4)]=-180 kNm
M21 =0.5[2 ⋅ 720-3 ⋅ 11440 / 4)]=180 kNm 




M24 =0.75[2 ⋅ 720-2 ⋅ 4756.32 / 6)]-45=-154.08 kNm  ∑ 0.00


M23 =0.5[2 ⋅ 720+791.28-3 ⋅ 3044.16 / 4)]=-25.92 kNm
M32 =0.5[(2 ⋅ 791.28 + 720 − 3 ⋅ 3044.16 / 4]=9.72 kNm 

 ∑ 0.00
M35 =0.75[2 ⋅ 791.28 + 782.64-3 ⋅ 4756.32 / 6]=-9.72 kNm
M53 =0.75[(2 ⋅ 782.64 + 791.28 − 3 ⋅ 4756.32 / 6]=-16.20 kNm 



M54 =0.5[2 ⋅ 782.64 + 750.24-3 ⋅ 3044.16 / 4]=16.20 kNm 

M45 =0.5[(2 ⋅ 750.24 + 782.64 − 3 ⋅ 3044.16 / 4]=0 kN}
9.72
δ2 δ3 16.2
154.08
δ1 25.92 0.0
δ3
Şekil değiştirme Moment alanı
180
223
Örnek: Verilen mütemadi kirişin;

a. Dış yükler altında açıklıklardaki maksimum momentlerin hesaplanması.
2
b. EI=78800 kNm sabit olması durumunda;
bb. 1 nolu mesnedin 1/400 radyan dönmesi
cc. 2 nolu mesnedin 8 mm çökmesi
dd. 3 nolu mesnedin 8 mm çökmesi
ee. 4 nolu mesnedin 4 mm çömesi durumunda moment alanının çizimi.
2 kN/m 8 kN/m 4 kNm

2 kN
m

2
m
3m 5 6m 2m
Çözüm: Sistemin k ve ankastrelik moment değerleri bulunur.
4 kNm
k=0.4 k=0.4 k’=0.25
2 m
3 m
5m 6 m
1.44 kNm 2 kNm 0.96kNm 4.17 kNm 4.17 kNm

16.8 kNm
1 2 2 3
3 4
4EI 2EI 6EI
1 2 Mi = Mi + ϕi + ϕk − 2 δ
1
8 mm Eşit çökme
2 L L L
4EIϕ/5=157.6 78.8=2EIϕ/5
1 2 3EIδ/62=26.27 4EI 2EI 6EI
6EIδ/52=151.3 3 4 Mk = Mk + ϕk + ϕi − 2 δ
1 8 mm 8 mm
4 mm L L L
(-) alınır
6EIδ/52=151.3 2 (+) alınır 3EIδ/62=26.27
Pab2 2 x 2 x 32 Pba2 2 x 3 x 22
M12 = = = 1.44kNm M21 = = = 0.96kNm [Tekil yük]
L2 52 L2 52
qL2 2 x 52 7qL2 7 x 8 x 62
−M23 = M32 = = = 4.167kNm [Düzgün yayılıyük ] − M34 = = = −16.80kNm [Üçgen yayılıyük]
12 12 120 120
Düğümlerde moment denklemleri yazılır.
∑ M2 = 0 2[ 0.4 + 0.4 ] ϕ2 + 0.4 ϕ3 + 0.96 − 4.167 + 78.8 − 151.3 = 0 − − − 1.6 ϕ2 + 0.4 ϕ3 = 75.707
ϕ2 = 54.52 ϕ3 = −28.80
∑ M3 = 0 2[ 0.4 + 0.25 ] ϕ3 + 0.4 ϕ2 + (4 / 2) + 4.167 − 16.8 + 26.27 = 0 − −0.4 ϕ2 + 1.3 ϕ3 = −15.63
ϕ12=0.008/5=0.001

4 mm
4 mm
ϕ43=0.004/6=0.0007
8 mm 8 mm
M12 = 0.4[ 2 ⋅ 0 + 54.52] + 157.60 − 151.30 − 1.44 = 26.67 kNm



M21 = 0.4[ 2 ⋅ 54.52 + 0 ] + 0.96 + 78.8 − 151.30 = −27.924 kNm 
 
  0.00
M = 0.4[ 2 ⋅ 54.52 − 28.80 ] − 4.167 = 27.929kNm 
 23 
Uç Momentleri 

M = 0.4[ 2 ⋅ ( −28.80) + 54.52 ] + 4.167 = 2.94kNm 
 32 
  0.00

M34 = 0.25[ 2 ⋅ ( −28.80) + 0 ] − 16.80 + 4 / 2 + 26.27 = −2.93kNm


224
DÜŞEY YÜKLERDEN

∑ M2 = 0 2[ 0.4 + 0.4 ] ϕ2 + 0.4 ϕ3 + 78.8 − 151.3 = 0 − − − 1.6 ϕ2 + 0.4 ϕ3 = 72.5
ϕ2 = 54.56 ϕ3 = −37
∑ M3 = 0 2[ 0.4 + 0.25 ] ϕ3 + 0.4 ϕ2 + 26.27 = 0 − − 0.4 ϕ2 + 1.3 ϕ3 = −26.27
MESNET ÇÖKME VE DÖNMESĐ

∑ M2 = 0 2[ 0.4 + 0.4 ] ϕ2 + 0.4 ϕ3 + 0.96 − 4.167 = 0 − − − 1.6 ϕ2 + 0.4 ϕ3 = 3.026
ϕ2 = −0.044 ϕ3 = 8.193
∑ M3 = 0 2[ 0.4 + 0.25 ] ϕ3 + 0.4 ϕ2 + 4.167 − 16.8 = 0 − − 0.4 ϕ2 + 1.3 ϕ3 = 10.613
DIŞ YÜKLERDEN OLUŞAN MOMENT DEĞERLERĐ


 
MESNET ÇÖKMESĐ VE DÖNMESĐNDEN OLUŞAN MOMENT DEĞERLERĐ

M12 = 0.4[ 2 x 0 − 0.044] − 1.44 = −1.46kNm M = 0.4[ 2 ⋅ 0 + 54.56] + 157.60 − 151.30 = 28.12 kNm
 
 
12

M = 0.4[ 2 x ( − 0.044) + 0 ] + 0.96 = 0.925 kNm  M21 = 0.4[ 2 ⋅ 54.56 + 0 ] + 78.8 − 151.30 = −28.85 kNm
   
 21   0.00
  0.00  
  M23 = 0.4[ 2 ⋅ 54.56 − 37 ] = 28.85kNm 
M = 0.4[ 2 x( − 0.044) + 8.193 ] − 4.167 = −0.925kNm  
 23   
  + 
  M = 0.4[ 2 ⋅ ( −37) + 54.56 ] = −7.78kNm
M = 0.4[ − 0.044 + 2 x 8.193 ] + 4.167 = 10.70kNm    32 
 32
  
  0.00
  0.00   
    34M = 0.25[ 2 ⋅ ( −37) + 0 ] + 26.27 = 7.78kNm 
M34 = 0.25[ 2 x 8.193 + 0 ] − 16.80 + 2 = −10.70kNm   
  
  

Moment Alanı
10.70
Dış yüklerden
1.46 4.00 4.00

0.925
1.15 1.39
11.77
Menst çökme ve
dönmesi
28.12
7.78
28.85
4.00 4.00
yükler+Mesnet
2.94
Toplam=Dış
Çökme ve
dönmesi
26.67
14.92
29.57 27.93
Uygulama: Şekilde 4 mesnedi 5 mm çökmesi durumu için çerçevenin moment alanının çizimi.
2 3 3 8.60
2 0.4
12.89
5m 0.3
0.4
1 EI=sabit 4 1 4
5m 5 mm
21.49
225
2 düğümündeki ankastrelik kesme kuvveti M23 =M32 = 6EI2 δ = 6⋅7.88E42 ⋅0.005 =94.56kNm
L 5
2 düğümünde denge, 2(0.4+0.4)ϕ2 +0.4ϕ3 – (3x0.4xδ/5)+94.56= 0 ϕ2 +0.4ϕ

1.6ϕ ϕ3–0.24δ
δ=-94.56
3 düğümünde denge, 2(0.4+0.3)ϕ3+0.4ϕ2–(2x0.3δ/5)+94.56=0 ϕ3+0.4ϕ

1.4ϕ ϕ2–0.12δ
δ=-94,56
2
Yatay denge, -3x0.4ϕ2 /5-2x 0.3ϕ3/5+δ(6x0.4+2x0.3)/5 =0 ϕ2-0.12ϕ
-0.24ϕ ϕ3+0.12δ
δ=0

M12 =0.4[(-75.22-3 ⋅ (-214.91)/5)]=21.49 kNm
ϕ2 ϕ3 δ Sabitler
1.60 0.40 -0.24 -94.56 M21 =0.4[(2 ⋅ (-75.22)- 3 ⋅ (-214.91)/5)]=-8.60 kNm 

0.40 1.4 -0.12 = -94.56  ∑ 0.00
Uç momenti 
-0.24 -0.12 0.12 0 M23 =0.4[(2 ⋅ (-75.22)-64.47]+94.56=8.60 kNm 
Çözümden
ϕ2 = -75,2182
ϕ3 = -64,4727 M32 =0.4[(2 ⋅ (- 64.47)-75.22]+94.56=-12.90 kNm 

δ = -214,909  ∑ 0.00
M34 =0.3[(2 ⋅ (-64.47)- 2 ⋅ (-214.91)/5)] =12.90 kNm 
Uygulama: Şekilde 1 mesnedinin 8 mm yanal hareketi için çerçevenin moment alanının çizimi.
2 3 6.88 27.51
2 0.4 3 6EIδ/52=151.296
2 10mm
5m
0.3 6EIδ/52=151.296 2
0.4 3
1 EI=sabit 4 12EIδ/5 =60.52
1 4
5
m 20.63
8 mm
2 düğümündeki ankastrelik kesme kuvveti M12 =M21 = 6EI δ =6⋅7.88E4⋅0.008 =151.296kNm

L2 52
K çubuklarında deplasman (δ) sonucu oluşan momentlerin toplamının açıklığa bölümünden
oluşan yatay kesme kuvveti V2 =12EI δ =12⋅7.88E4⋅0.008 =60.52 kN hesaplanır. Bu kesme kuvveti
L3 53
yatay dengede yerine yazılır.
ϕ2 +0.4ϕ
2 düğümünde denge, 2(0.4+0.4)ϕ2+0.4ϕ3–(3x0.4xδ/5)+151.296=0 1.6ϕ ϕ3–0.24δ
δ=-151.296
3 düğümünde denge, 2(0.4+0.3)ϕ3+0.4ϕ2–(2x0.3δ/5)=0 ϕ3+0.4ϕ

1.4ϕ ϕ2–0.12δ
δ=0
2
Yatay denge, -3x0.4ϕ2 /5-2x 0.3ϕ3/5+δ(6x0.4+2x0.3)/5 -60.52 =0 ϕ2-0.12ϕ
-0.24ϕ ϕ3+0.12δ
δ=60.52
226

M12 =0.4[(-34.38-3 ⋅ (487.15)/5)]+151.296=20.63 kNm
ϕ2 ϕ3 δ Sabitler
1.60 0.40 -0.24 -151.296 M21 =0.4[(2 ⋅ (-34.38)- 3 ⋅ (487.15)/5)]+151.296=6.88 kNm 

0.40 1.4 -0.12 =0  ∑ 0.00
Uç M 
-0.24 -0.12 0.12 60.52 M23 =0.4[(2 ⋅ (-34.38)+51.58]=-6.87 kNm 
Çözümden
ϕ2 = -34,3827
ϕ3 = 51,5790 M32 =0.4[(2 ⋅ 51.58 − 34.38)]=27.51 kNm 

δ = 487,147  ∑ 0.00
M34 =0.3[(2 ⋅ 51.58- 2 ⋅ 487.15/5)] =-27.51 kNm 
Uygulama: Şekilde 4 mesnedinin 1/800 dönmesi durumunda oluşan moment alanının çizimi.
Dönüş açısından [ϕ] oluşan Moment ve Kesme

2 3 2 0.4 3 ϕi
m
5 0.4 0.3
i k
_ 2EI
1 EI=sabit 4 1/800 4 Mk = ϕi
L
5m 1 4EI
Mi = ϕi +
L M' den oluşan kesme kuvvetleri

 4EI 2 EI 
L + ϕ
L 
i
Qi = Qk = 
6EI
= 2 ϕi
L L
1 düğümündeki 1/800 rad. dönüşten dolayı oluşan ankastrelik momenti;
2EIϕ 2⋅7.88E4 1 4EIϕ 4⋅7.88E4 1

M43 = = =39.40 kNm M43 = = =78.80 kNm
L 5 800 L 5 800
k çubuklarında dönüş sonucu oluşan momentlerin toplamının açıklığa bölümünden oluşan atay
2EIϕ+ 4EIϕ

kesme kuvveti V2 =  L L  = 6EIϕ=6⋅7.88E4 1 =23.64 kN hesaplanır. Bu kesme kuvveti
L  L2 52 800
 
 
yatay dengede yerine yazılır.
2 düğümünde denge, 2(0.4+0.4)ϕ2+0.4ϕ3–(3x0.4xδ/5)+39.4=0 ϕ2 +0.4ϕ
1.6ϕ ϕ3–0.24δ
δ=-39.4
3 düğümünde denge, 2(0.4+0.3)ϕ3+0.4ϕ2–(2x0.3δ/5)=0 ϕ3+0.4ϕ

1.4ϕ ϕ2–0.12δ
δ=0
2
Yatay denge, -3x0.4ϕ2 /5-2x 0.3ϕ3/5+δ(6x0.4+2x0.3)/5 -23.64=0 ϕ2-0.12ϕ
-0.24ϕ ϕ3+0.12δ
δ=23.64
ϕ2 ϕ3 δ Sabitler
1.60 0.40 -0.24 -39.40
0.40 1.4 -0.12 = 0.00
-0.24 -0.12 0.12 23.60
Çözümden
ϕ2 = 4,48
ϕ3 = 17,91
δ = 223,86
227
M12 =0.4[(4.48-3 ⋅ 223.86/5)]+78.8=26.87 kNm
M21 =0.4[(2 ⋅ 4.48- 3 ⋅ 223.86/5)]+39.4=-10.74 kNm 


 ∑ 0.00
Uç momentleri 
M23 =0.4[2 ⋅ 4.48+17.91]=10.95 kNm 
M32 =0.4[(2 ⋅ 17.91 + 4.48)]=16.12 kNm 


 ∑ 0.00
M34 =0.3[(2 ⋅ 17.91- 2 ⋅ 223.86/5)] =-16.12 kNm 
10.75 16.12
26.86
Uygulama: Aşağıda verilen düğüm noktaları hareketli sistemde mesnet çökme ve

dönmelerinden oluşan moment alanının elde edilmesi. EI=7.88104 kNm
2I I 2I 2I
2I
2I I 4m
2m
1/200
8 mm
8 mm 5 mm
2m 4m 4m 5m 4m
8 düğümündeki 1/200 rad. dönüşten dolayı oluşan ankastrelikler;

Ankastrelik M48 = L =

{
2EIϕ (2I)⋅2⋅7.88E4 1
4 200
=394 kNm M84 =
4EIϕ (2I)⋅4⋅7.88E4 1
L
=
4 200
=788 kNm 


 
Dönüşten  
 2EIϕ+ 4EIϕ 
  6EI ϕ (2I)⋅6⋅7.88E4
Ankastrelik V48 =  L L =
 L = 1 =295.5 kN 
 L 2
42
200 
  
  
Ankastrelik M37 =M73 =6EIδ =6⋅7.88E4⋅0.008 =236.4 kNm

 L2 42

8mm yatay 
 12EIδ 6⋅7.88E4⋅0.008 =118.20 kN
Ankastrelik V2 = 3 = 3 mm
L 43 1/200
8 mm
{
8 mm 5 mm
δ= (2I)⋅3⋅7.88E4⋅0.005
5 mm düşey Ankastrelik M45 =3EI =147.75 kNm
L2 42
 6EIδ 6(2I)EI(0.005−0.008)=−113.472 kNm
Ankastrelik M34 =M43 = L2 = 52
8mm ve 5 mm farkından düşey 
Ankastrelik M =M = 6EIδ = 6⋅EI(0.008)=236.40 kNm
 23 32
L2 42
228
2. düğüm M dengesi 4ϕ2 + 0.5ϕ3 -0.375δ + 236.40=0  ϕ2 = −65.70


3. düğüm M dengesi 3.6ϕ3 + 0.5ϕ2 +0.8ϕ4 -0.375δ + 236.4 − 113.472 + 236.4 = 0  ϕ3 = −142.87

4. düğüm M dengesi 5.1ϕ4 + 0.8ϕ3 -0.75δ − 394 − 147.75 − 113.472 = 0  ϕ4 = 112.53
Yatay denge − 0.375ϕ2 − 0.375ϕ3 − 0.75ϕ4 + 0.656δ + 295.5 − 118.20 = 0 
 δ = −260.85
2. düğüm M dengesi 2 ( 0.75 + 0.5 + 0.75 ) ϕ2 + 0.5ϕ3 -2 ⋅ 0.75δ /4+ 236.4 = 0
3. düğüm M dengesi 2 ( 0.5 + 0.5 + 0.8 ) ϕ3 + 0.5ϕ2 +0.8ϕ4 -3 ⋅ 0.5δ /4+236.4-113.472+236.4 = 0
4. düğüm M dengesi 2 ( 0.75 + 1 + 0.8 ) ϕ4 + 0.8ϕ3 -3 ⋅ 1δ /4-394-147.75-113.472 = 0
0.75 0.5 0.8 0.75

1
YD − (2 ⋅ 75 / 4)ϕ2 − (3 ⋅ 0.5 / 4)ϕ3 − (3 ⋅ 1/ 4)ϕ4
0.75 0.5 4m
m
+δ(2 ⋅ 0.75 + 6 ⋅ 0.5 + 6 ⋅ 1)/4 2 + 295.5 − 118.2 = 0
2

m
2 4m 4m 5m 4m
M21 =0.75[(2 ⋅ ( −65.70)]=-98.55 kNm 


M23 =0.5[2 ⋅ ( −65.70) − 142.87]+236.40=99.27 kNm  ∑ 0.00
M26 =0.75[2 ⋅ ( −65.70) − 2 ⋅ ( −260.85) / 4]=-0.73 kNm 
Uç momentleri
M32 =0.5[2 ⋅ ( −142.87) − 65.7]+236.4=60.68 kNm 

M34 =0.8[2 ⋅ ( −142.87) + 112.53]-113.472 =-252.04 kNm  ∑ 0.00
M48 =0.5[2 ⋅ ( −142.87) − 3 ⋅ ( −260.85) / 4]+236.4 =-191.35 kNm 
Uygulama: Aşağıda verilen düğüm noktaları SABĐT sistemde mesnet çökme ve dönmelerinden
oluşan moment alanının elde edilmesi. EI=7.88104 kNm
2I I 2I 2I
2I
2I I 4m
m
2
1/200
8 mm
8 mm 5 mm
m m m
2 4 4m 5m 4
8 düğümündeki 1/200 rad. dönüşten dolayı oluşan ankastrelikler;
229


{
2EIϕ (2I)⋅2⋅7.88E4 1
4 200
=394 kNm M84 =
4EIϕ (2I)⋅4⋅7.88E4 1
L
=
4 200
=788 kNm 


 
Dönüşten  
 2EIϕ+ 4EIϕ 
Ankastrelik V48 =  L L  =6EIϕ=(2I)⋅6⋅7.88E4 1 =295.5 kN 
 L  L2
42
200 
  
  

 L2 42

8mm yatay 
 12EIδ 12⋅7.88E4⋅0.008 =118.20 kN
Ankastrelik V2 = 3 =
L 43
{
5 mm düşey Ankastrelik M45 =3EI
L2
δ= (2I)⋅3⋅7.88E4⋅0.005
42
=147.75 kNm
 6EIδ 6(2I)EI(0.005−0.008)=−113.472 kNm

Ankastrelik M34 =M43 = L2 = 52
8mm ve 5 mm farkından düşey 
Ankastrelik M =M = 6EIδ = 6⋅EI(0.008)=236.40 kNm
 23 32
L2 42
2. düğüm M dengesi 4ϕ2 + 0.5ϕ3 + 236.40=0  ϕ2 = −43.25

3. düğüm M dengesi 3.6ϕ3 + 0.5ϕ2 +0.8ϕ4 + 236.4 − 113.472 + 236.4 = 0  ϕ3 = −126.78
4. düğüm M dengesi 5.1ϕ4 + 0.8ϕ3 − 394 − 147.75 − 113.472 = 0 
 ϕ4 = 148.36
2. düğüm M dengesi 2 ( 0.75 + 0.5 + 0.75 ) ϕ2 + 0.5ϕ3 + 236.4 = 0
3. düğüm M dengesi 2 ( 0.5 + 0.5 + 0.8 ) ϕ3 + 0.5ϕ2 +0.8ϕ4 +236.4-113.472+236.4 = 0
4. düğüm M dengesi 2 ( 0.75 + 1 + 0.8 ) ϕ4 + 0.8ϕ3 -394-147.75-113.472 = 0
0.75 0.5 0.8 0.75

1
YD − (2 ⋅ 75 / 4)ϕ2 − (3 ⋅ 0.5 / 4)ϕ3 − (3 ⋅ 1/ 4)ϕ4
0.75 0.5 4m
m
+δ(2 ⋅ 0.75 + 6 ⋅ 0.5 + 6 ⋅ 1)/4 2 + 295.5 − 118.2 = 0
2

m
2 4m 4m 5m 4m
M21 =0.75[(2 ⋅ ( −43.25)]=-64.87 kNm 




M23 =0.5[2 ⋅ ( −43.25) − 126.78]+236.40=129.76 kNm  ∑ 0.00


M26 =0.75[2 ⋅ ( −43.25)]=-64.88 kNm 
Uç momentleri
M32 =0.5[2 ⋅ ( −126.78) − 43.25]+236.4=88.00 kNm 



M34 =0.8[2 ⋅ ( −126.78) + 148.36]-113.472 =-197.63 kNm  ∑ 0.00


M48 =0.5[2 ⋅ ( −126.78)]+236.4 =109.62 kNm 
230
Uygulama: Şekilde verilen sistemin M alanının elde edilmesi. (EI=78800 kNm)

2
3EIδ/5 =94.56 2
3EIδ/5 =94.56

m 3 10mm
4 6
4 10 mm
3
10 mm 4 3EIδ/5 =18.19
20 mm 3EIδ/53=18.19

4m 6EIδ/52=189.12 6EIδ/52=189.12
6EIδ/52=189.12
2 10mm
5 10mm
6EIδ/52=189.12 2

20 mm 12EIδ/53=75.65 7
12EIδ/53=75.65
 Ankastrelik moment

Ankastrelik kesme

 6EI δ 6⋅EI ⋅0.010 12EI δ =12⋅EI ⋅0.010 =75.65 kNm
=M =M =
 25 52 57 75 L2
M M = = =189.12 kNm V25 = V52 = V57 = V75 =
 52 L3 53
20 mm düşey 
 3EIδ 3⋅EI⋅0.01=94.56 kNm V = V = V = V == 3EIδ = 3⋅EI⋅0.01=18.91kNm
M34 =M64 = L2 = 52 34 43 46 64
L3 53


3 ⋅ 0.5 3 ⋅ 0.4 
∑ M 2 = 0 2(0.5 + 0.4 + 0.5)ϕ 2 + 0.5 ϕ 3 + 0.4 ϕ 5 − ( δ1 + δ 2 ) − ( δ d1 ) = 2.8 ϕ 2 + 0.5 ϕ 3 + 0.4 ϕ 5 − 0.375( δ1 + δ 2 ) − 0.24 δ d1 = 0 
4 5 


3 ⋅ 0.5 2 ⋅ 0.3 
∑ M 3 = 0 2(0.5 + 0.3)ϕ 3 + 0.5 ϕ 2 − (δ 2 ) − ( δ d1 ) = 1.6 ϕ 3 + 0.5 ϕ 2 − 0.375 δ 2 − 0.1 2 δ d2 =
4 5 


2 ⋅ 0.375 3 ⋅ 0.4 3 ⋅ 0.4 
∑ M 5 = 0 2(0.4 + 0.375 + 0.4)ϕ 5 + 0 .4 ϕ 2 + + 0.4 ϕ 7 − (δ 2 ) + ( δ d1 ) − ( δ d1 ) = 2.35 ϕ 5 + 0.4 ϕ 2 + 0.4 ϕ 7 − 0.1875 δ 2 = 0 
4 5 5 

3 ⋅ 0.5 2 ⋅ 0.3 

∑ 6
M = 0 2(0.5 + 0.3) ϕ 6 + 0.5 ϕ 7 − ( δ 2 ) + ( δ d1 ) + 25 = 1.6 ϕ 6 + 0.5 ϕ 7 − 0.375 δ 2 + 0.12 δ d1 = − 25 
4 5 


3 ⋅ 0.5 3 ⋅ 0.4
∑ M 7 = 0 2(0.4 + 0.5 + 0.5)ϕ 5 + 0.4 ϕ 5 + 0.5 ϕ 6 − ( δ 2 + δ1 ) + ( δ d1 ) = 2.8 ϕ 7 + 0.4 ϕ 5 + 0.5 ϕ 6 − 0.375 δ1 − 0.375 δ 2 + 0.24 δ d1 = 0 
4 5 


3 ⋅ 0.5 3 ⋅ 0.5 6 ⋅ 0.5 
Y D1 − ϕ2 − ϕ7 + 2 δ 1 = − 0.375 ϕ 2 − 0.375 ϕ 7 + 0.375 δ 1 = 0 
4 4 42 


3 ⋅ 0.5 2 ⋅ 0.375  6 ⋅ 0.5 2 ⋅ 0 .3 75  
YD −
2
[ϕ 2 + ϕ 3 + ϕ 6 + ϕ 7 ] − ϕ5 +  2 ⋅ +  δ 2 = − 0.3 75( ϕ 2 + ϕ 3 + ϕ 6 + ϕ 7 ) − 0.1875 ϕ 5 + 0.4219 δ 2 = 00
4 4  42 42  

  3 ⋅ 0.4 2 ⋅ 0.3   6 ⋅ 0.4 2 ⋅ 0.3 

− [φ2 + φ5 ] + [φ3 ] +  +  δ2d (NOT : Düşey δ1d = δ2d )

  5   52 
 5 52 

D2 ∑ Ydüşey = 0 




   3 ⋅ 0.4 2 ⋅ 0.3   6 ⋅ 0.4 2⋅ 0.3  

− −  [φ5 + φ7 ] + [φ6 ] −  +  δ2d  = −0.24(φ2 − φ7 ) − 0.12φ3 + 0.12φ6 + 0.24δ2d = 0
    2 2
   5
 5   5 5  
231
Sistem Rijitlik Matrisi

ϕ2 ϕ3 ϕ5 ϕ6 ϕ7 δ1 δ2 δd Genel çözüm
2,8000 0,5000 0,4000 0,0000 0,0000 -0,3750 -0,3750 -0,2400 = 189,12 -127,651
0,5000 1,6000 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 -0,3750 -0,1200 = 94,56 -153,224
0,4000 0,0000 2,3500 0,0000 0,4000 0,0000 -0,1875 0,0000 = 378,24 -163,12
0,0000 0,0000 0,0000 1,6000 0,5000 0,0000 -0,3750 0,1200 = 94,56 -153,224
0,0000 0,0000 0,4000 0,5000 2,8000 -0,3750 -0,3750 0,2400 = 189,12 -127,651
-0,3750 0,0000 0,0000 0,0000 -0,3750 0,3750 0,0000 0,0000 = 0 -255,301
-0,3750 -0,3750 -0,1875 -0,3750 -0,3750 0,0000 0,4219 0,0000 = 0 -571,796
-0,2400 -0,1200 0,0000 0,1200 0,2400 0,0000 0,0000 0,2400 = 0 0 (olduğundan SSYA sonucu çıkmaktadır.)
NOT: Çözüm sonuçlarından görüldüğü gibi bu mesnet çökmesi durumunda SSAY durumu ortaya çıkmaktadır. Çünkü
tüm kiriş uçlarından dolayı oluşan ankastrelik momentlerinin artı olmasından dolayı kesme kuvvetleri tersi olmaktadır.
Uygulama: Şekilde verilen dış yüklerle birlikte mesnet çökmesi olması durumunda M alanının
2
hesabı (EI=78800 kNm ).
M'den oluşan kesme kuvvetleri
88 kN/m
kN/m 2EI

Mk = ϕi  4EI 2EI 

L  L + L  ϕi 6EI
Vi = Vk =   = ϕi
4m
L L2
10 mm
8 mm
20 mm

Mi =
4EI
ϕi
10 kN 4m L

16 mm
20 mm
Çözüm: Rijitlik matrisi önceki örnekteki alınır. Ankastrelik M ve V hesaplanarak sistem çözülür.


{
4EIϕ 4⋅7.88E4 1
4 800
=98.50 kNm M21 =
2EIϕ 2⋅7.88E4 1
L
=
4 800
=49.25 kNm



 
Dönüşten  
 2EIϕ+ 4EIϕ 
Ankastrelik V21 =  L L  =6EIϕ=6⋅7.88E4 1 =36.94 kN 
 L  L2 42 800 
 
   
232
Ankastrelik δ= 6⋅EI ⋅0.010

 M25 =M52 =M57 =M75 = 6EI =189.12 kNm
L2 52

 δ =12⋅EI ⋅0.010 =75.65 kNm
Ankastrelik V25 = V52 = V57 = V75 =12EI
 L3 53
20 mm düşey 
Ankastrelik δ= 3⋅EI⋅0.01
 M34 =M64 =3EI =94.56 kNm
L2 52

 δ= 3⋅EI⋅0.01
Ankastrelik V34 = V43 = V46 = V64 ==3EI =18.91kNm
L3 53
3EIδ/52=94.56 3EIδ/52=94.56 6EIδ/52=189.12 6EIδ/52=189.12 2

6EIδ/5 =189.12
3 10mm
4 6 2 10mm
10 mm 5 10mm
6EIδ/52=189.12
4 3EIδ/53=18.19 2
3
3EIδ/5 =18.19 12EIδ/53=75.65 7
12EIδ/53=75.65

 L2 42

16 mm yatay 
 12EIδ 12⋅7.88E4⋅0.016 =236.40 kN
Ankastrelik V12 = V21 = 3 =
L 43
6EIδ/42=472.80
2 16mm
6EIδ/42=472.80 1
12EIδ/43=236.4
ϕ2 ϕ3 ϕ5 ϕ6 ϕ7 δ1 δ2 δd Mesnet Çökmesi için çözüm
2,8000 0,5000 0,4000 0,0000 0,0000 -0,3750-0,3750-0,2400 = 189,12çökme+472.8yatay dep.+49.25dönme ϕ2=240,742
0,5000 1,6000 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 -0,3750-0,1200 = 94,56çökme ϕ3=133,0447
0,4000 0,0000 2,3500 0,0000 0,4000 0,0000 -0,18750,0000 = 189.12çökme+189.12çökme ϕ5=163,0786
0,0000 0,0000 0,0000 1,6000 0,5000 0,0000 -0,37500,1200 = 94,56çökme -25yayılı yük ankastrelik momenti ϕ6=142,7693
0,0000 0,0000 0,4000 0,5000 2,8000 -0,3750-0,37500,2400 = 189,12çökme ϕ7=-6,92109
-0,3750 0,0000 0,0000 0,0000 -0,3750 0,3750 0,0000 0,0000 = 0+236.4yatay deplasman+36.94dönme δ1=-495,086
-0,3750 -0,3750 -0,1875 -0,3750 -0,3750 0,0000 0,4219 0,0000 =0 δ2=525,457
-0,2400 -0,1200 0,0000 0,1200 0,2400 0,0000 0,0000 0,2400 = 15yayılı yük +10tekil yük δd=346,9675
233
M12 =0.5⋅(240.742−3⋅( −495.086)/4)−472.8yatay dep. −98.50dönme =−265.29 kNm


M52 =0.4⋅(2163.08
⋅ ϕ5 + 240.742ϕ2 −3⋅346.97/5)−189.12düşey dep. =−45.63 kNm

Bazı düğümlerin M değerleri
M64 =0.3⋅(2142.77
⋅ ϕ6 ( + )sol düşey deplasman 2⋅346.97/5)+ 25 −94.56düşey dep. =57.74 kNm

M34 =0.3⋅(2⋅133.05ϕ3 ( − )sağ düşey deplasman 2⋅346.97/5)−94.56düşey dep. =−56.37 kNm
56.36 57.75
4.45
14.56 110.21 187.74

23.77 132.59
95.65
21.86
45.63
265.28 182.19
234
Yapılarda yukarıda incelenen mesnet çökme ve dönmeleri,
1. Yapının bulunduğu zemin yapısına

2. Yapının kat sayısına
3. Yapının temel sistemine
Tekil temel
Mütemadi
Tek yönl
Çift yönlü
Radye
Kirişli
3.3.1.1. Üstten kirişli
3.3.1.2. Altan kirişli
3.3.1.3. Mantar
3.3.1.4. Ters kemer
3.3.1.5. Rijit
Kirişsiz
Derin temeller
Kazıklı temel
3.4.1.1 Uç kazığı
3.4.1.2. Sürtünme (yüzen)
Keson temel
Çakma kazıklar
Beton çakma kazıklar
Çelik çakma kazıklar
235
4.9. ISI ETKĐSĐ
A. FARKLI ISI ETKĐSĐ
EI α ∆t
Ankastrelik momentleri, k çubuklarında − Mik = Mki =
d
3 EI α ∆t
k’ çubuklarında − Mik =
d
o o -5
Örnek: Şekilde verilen düğüm noktaları hareketli sistemde ta=30 C , tü=10 C, α=10 , dAB=60
-4 6 2
cm, dBC=70 cm, dCD=75 cm, I=54.10 m ve E=2.1 10 t/m olduğuna göre açı metoduyla
moment alanını çiziniz.
m
C 2m 2
1.8I 0.353
B
0.571
2I 2I 0.40 m
5m 5
k
A D
10
m
10m
Ankastrelik M,
EI α ∆t 2 ⋅ 2.1106 ⋅ 5410 −4 ⋅10 −5 ⋅ 20
−MAB = MBA = = = 7.56kNm
d 0.6
EI α ∆t 2.1106 x1.8x5410 −4 x10 −5 x 20
−MBC = MCB = = = 5.832kNm
d 0.7
EI α ∆t 2.1106 ⋅ 2 ⋅ 5410 −4 ⋅10−5 x 20
−MDC = MCD = = = 6.048kNm
d 0.75
B de, ϕB +0.353ϕ
2(0.4+0.353)ϕ ϕC –3x0.4δ
δ/5+7.56-5.832=1.506ϕ
ϕB + 0.353ϕ
ϕC –0.24 δ= -1.73
ϕC+0.353ϕ
C de, 2(0.571+0.353)ϕ ϕB –3x0.571δ
δ/7+5.832-6.048 =1.848ϕ
ϕC+0.353ϕ
ϕB –0.245δ
δ=0.216
2 2
Yatay denge, -3x0.4ϕ ϕC/7+6(0.4/5 +0.571/7 )δ
ϕB/5 -3x0.571ϕ δ=-0.24ϕ
ϕB -0.245ϕ
ϕC +0.166 δ= 0

Sabitler
ϕB ϕC δ
1,506 0,353 -0,240 -1.73
0,353 1,848 -0,245 = 0.216
-0,24 -0,245 0,166 0.00
ϕB = -1.493 ϕC =0.144 δ= -1.945
Çubuk uç momentleri;
MAB = 0.40(-1.493–3x(-1.945)/5)-7.56= -7.69 kNm

5.41
MBA = 0.40(2x(-1.493)–3 x (-1.945) / 5 ) + 7.56 = 6.83 kNm 6.83
MBC = 0.353 ( 2 x (-1.493) + 0.144 ) –5.832 = -6.83 kNm

Sonuç M alanı
MCB = 0.353 ( 2 x 0.144 -1.493 ) + 5.832 = 5.41 kNm

7.69 6.61
MCD = 0.571 ( 2 x 0.144 – 3 x (-1.945) / 7 ) - 6.048 = -5.41 kNm
MCD = 0.571 ( 0.144 – 3 x (-1.945) / 7 ) + 6.048 =6.61 kNm
236
EŞĐT ISI (SICAKLIK) ETKĐSĐ
1. Eşit ısı değişiminde göz önüne alınmayan durumlar
Isındıktan sonraki Isındıktan sonraki

durum durum
Isındıktan sonraki
durum
Isınmadan
önceki Isınmadan
Isınmadan
durum önceki
önceki
durum
durum
∆2 -δ=∆2-∆1 δ=∆2-∆1
δ=0
∆3 ∆3
Isınmadan
∆1 önceki ∆1 ∆1
durum ∆1
2. Simetrik sistemler ∆2
δ1=∆
∆2/2 δ2=∆
∆2/2 -δ=∆3 δ=0
δ=∆3
∆2 ve ∆1=uzama = L α t
-δ=∆4-∆2
-δ=∆2
2. Düğüm noktaları sabit sistemler
∆1 ∆3
∆2 ∆4
δ1=∆1
-δ=∆3-∆1 δ2=∆4+∆3
∆2
4. Düğüm noktaları hareketli sistem

∆1
∆2
| δ1 |+| δ2 |=∆2 δ2=δ

olarak bulunmalı bilinmeyen
seçilir
3kδ 2 k′ δ
Ankastrelik momentleri; k çubuklarında Mik = Mki = − EI k′ çubuklarında Mik = − EI
L L
Örnek: Şekilde verilen düğüm noktaları hareketli sistemde üniform ta=30oC , tü=10oC, α=10-5
-4 6 2
,I=54.10 m ve E=2.1 10 t/m olduğuna göre açı metoduyla moment alanını çiziniz.
∆CD
∆BA α
2 m 2m ∆BC
C
1.8I 0.353 δ12
B
0.571
2I 2I 0.40
5
m 5m
k
A D
m
10m 10
∆BC = L. α .t =10.2x10−5 x20 = 2.0410−3 m ∆BC = EI ∆BC = 2.1106 x5410−4 x 2.0410−3 = 23.134
∆ AB = L. α .t = 5 x10−5 x20 =1.10−3 m ∆ AB = EI ∆ AB = 2.1106 x5410−4 x1.10−3 = 11.34
∆CD = L.α .t = 7x10−5 x20 =1.410−3 m ∆CD = EI ∆CD = 2.1106 x 5410−4 x1.410−3 = 15.876
237
C ve B düğümlerinde yatay denge yazılacak olur ise,
δAB + δ = ∆BC cosα

α δAB = ∆BC cosα
α - δ = 23.134 cos (11.31) -δ
δ = 22.685 - δ
C ve B düğümlerinde düşey denge yazılacak olur ise,
∆CD cosα
-∆ α + δ sinα
α + ∆AB cosα
α + δAB sinα
α=
15.876 cos (11.31) + δsin (11.31) + 11.31cos (11.31) +δ

δAB sin (11.31)
δ +δ
0.196 (δ δAB ) = -26.688
δ +δ
δAB = -136.163
Bazı çubukların uç momentleri,
3k δ AB 3 ⋅ 0.4 ⋅ (22.685 − δ) 3k δ AB 3 ⋅ 0.571⋅δ

−M AB = MBA = = = 5.44 − 0.24δ −MCD = MDC = − = = −0.245δ
L 5 L 7
B düğümünde, ϕB + 0.353ϕ
2 (0.4 + 0.353)ϕ ϕC + 5.44 – 0.24 δ = 0 ϕB + 0.353ϕ
1.506ϕ ϕC –0.24
δ= -5.44
ϕC + 0.353ϕ
C düğümünde, 2 (0.571 + 0.353)ϕ ϕB –0.245 δ = 0 ϕC + 0.353ϕ
1.848ϕ ϕB –0.245
δ=0
2 2
ϕB/5 -3x0.571ϕ
Yatay denge, -3x0.4ϕ ϕC/7+6(0.4x(22.685-δ
δ)/5 +0.571/7 )δ
δ=0
ϕB -0.245ϕ
-0.24ϕ ϕC +0.026 δ=-2.178

Sabitler
ϕB ϕC δ
1.506 0.353 -0.240 -5.44
0.353 1.848 -0.245 = 0.00
-0.24 -0.245 0.166 -2.178
ϕ2 = -1.98 ϕ3 =2.161 δ= 13.45
Çubuk uç momentleri;
3k δ AB 3 ⋅ 0.40 ⋅(22.685 − δ)
−M AB = MBA = = = 5.444 − 0.24δ = 5.444 − 0.24 ⋅13.5 = 0.216
L 5
MBA = 0.4(2 x (-1.978) + 2.216 = 0.63 kNm MAB = 0.4( (-1.978) + 2.216 = 1.420 kNm
MBC = 0.353 ( 2 x (-1.978) + 2.161 ) = 0.63 kNm MCB = 0.353 ( 2 x 2.161 - 1.978 ) = 0.830 kNm
3k δ AB 3 ⋅ 0.571⋅ δ
−MCD = MDC =− = = −0.245δ =− 0.245 ⋅13.45 = −3.295
L 7
MCD = 0.571 ( 2 x 2.161 ) – 3.295 = -0.827 kNm MCD = 0.571 ( 2.161) –3.295 = -2.06 kNm
0.827
2m
0.353 0.63
0.571
0.40
5m
k
10m 1.42 2.06
238
4 2
Uygulama: Şekildeki çeçevede elemanların rijitliği EI=7.88.10 kNm , sıcaklık genleşme
-5 o o
katsayısı α=10 , kesit yüksekliği d=0.50 m, ti=25 C ve td=-15 C olması durumu için verilen
çerçevenin moment alanının çizimi.
2 3 2 0.4 3
3m
0.3
2m 0.4
1 EI=sabit 4 1 4
m
5
 EIα∆t 7.88104 ⋅ 10−5 ⋅ 40

 −M12 = M21 = −M23 + M32 = = = 63.04 kNm
 d 0.50
Ankastrelik momenti ∆t = t i − t d = 25 − ( −15) = 40 C 
o
 −5
 −M34 = 3 EIα∆t = 3 7.8810 ⋅ 10 ⋅ 40 = 94.56 kNm
4
 2 d 2 0.50
2 düğümünde denge, 2(0.4+0.4) ϕ2 +0.4ϕ3 – (3x0.4xδ/5)+63.04-63.04=0 1.6ϕ

ϕ2 +0.4ϕ
ϕ3–0.24δ
δ=0
ϕ3+0.4ϕ
3 düğümünde denge, 2(0.4+0.3)ϕ3+0.4ϕ2–(2x0.3δ/5)+63.04-94.56 =0 1.4ϕ ϕ2–0.12δ
δ=-31.52
2
Yatay denge, -3x0.4ϕ2 /5-2x 0.3ϕ3/5+δ(6x0.4+2x0.3)/5 =0 ϕ2-0.12ϕ
-0.24ϕ ϕ3+0.12δ
δ=0
M12 =0.4[(-3.58-3 ⋅ 17.91/5)]-63.04=-68.77kNm

ϕ2 ϕ3 δ Sabitler
M21 =0.4[(2 ⋅ (-3.58)-3 ⋅ 17.91/5)]+63.04=55.88 kNm
1,60 0,40 -0,24 0 
 ∑ 0.00
0,40 1,4 -0,12 = 31.52 Çubuk uç momentleri 
M23 =0.4[(2 ⋅ (-3.58)+25.07]-63.04=-55.88 kNm 
-0,24 -0,12 0,12 0
Çözümden
ϕ2 M32 =0.4[(2 ⋅ 25.07 − 3.58]+63.04=81.66 kNm 
= -3,58 
ϕ3 = 25,07  ∑ 0.00
δ = 17,91 M34 =0.3 ⋅ (2 ⋅ 25.07- 2 ⋅ 17.91/5)-94.56=-81.67 kNm 
td
td ∆t
d d tort
dϕ
ti
dL dL ti tort ∆t
αtort dL α∆tdL
ti − t d 25 − ( −15)
t ort = = = 20o C ∆12 = ∆ 23 = ∆ 34 = EIαt ort dL=7.8810 4 ⋅ 10 −5 ⋅ 20 ⋅ 5 = 788
2 2
D23
2 0.4 3 D34
2 − 3 çubuğunda δ34 = δ − ∆ 23 D12
 0.3
1 − 2 çubuğunun ∆12 = δ ise 
3 − 4 çubuğunda δ = δ − ∆ 0.4
 34 23
1 4
239
Uygulama: Verilen çerçevenin M alanının çizimi.

0,75 0,50 tü=10oC 0,80 0,75
EI = 78800 kNm2 

2I I 2I 2I

 −5 
α = 10  2I
d = 0.50 m  0,75 2I 0,50 I 1,00 4m
 tüm kesitlerde  o
2m
o
ta=30 C
 ∆t = t a − tü = 30 − 10 = 20°C ta=30oC ta=30oC ta=30 C

m
2 4m 4
m
5m 4m
Çözüm: Verilen sistemde alt üst sıcaklık farklı olmasından dolayı sıcaklık farkı ve üniform
sıcaklık durumu için 2 ayrı çözüm yapılarak momentler toplanır.
AA: Sıcaklık farkından dolayı çözüm. ∆t = 30 − 10 = 20°C

td
td ∆t
d d tort
dϕ
ti
dL dL ti tort ∆t
αtort dL α∆tdL
 3 α.∆t 3 10−5.20
M21 = −M45 = E(2I) = 78800 ⋅ 2 = 94.56 kNm
 2 d 2 0.50

 −5
−M23 = M32 = EI α.∆t = 78800 10 .20 = 31.52 kNm
Sıcaklık ankastrelik M  d 0.50
 α.∆t 10−5.20
−M34 = M43 = E(2I) = 78800 ⋅ 2 = 63.04 kNm
 d 0.50


NOT : Kolonlarda ∆t = 30 − 30 = 0 olduğu için M = 0 olur.
Hesaplanan ankastrelik momentleri ile düğüm noktalarının dönüş açıları bulunur.
2. düğüm M dengesi 4ϕ2 + 0.5ϕ3 + 94.56 − 31.52 = 0 


4ϕ2 + 0.5ϕ3 = −63.04 
3. düğüm M dengesi 3.6ϕ3 + 0.5ϕ2 +0.8ϕ4 + 31.52 − 63.04 = 0
 ϕ2 = −17.02 ϕ3 = 10.10 ϕ4 = 4.60
3.6ϕ3 + 0.5ϕ2 +0.8ϕ4 = 31.52 
4. düğüm M dengesi 5.1ϕ4 + 0.8ϕ3 + 63.04 − 94.56 = 0 

5.1ϕ4 + 0.8ϕ3 = 31.52 
2.DN FARKLI SICAKLIK DEĞĐŞĐMĐ ĐÇĐN ÇUBUK UÇ MOMENTLERĐ 3.DN FARKLI SICAKLIK DEĞĐŞĐMĐ ĐÇĐN ÇUBUK UÇ MOMENTLERĐ

M21 = 0.75 ⋅ (2 ⋅ ( −17.02) + 0) + 94.56 = 69.03 kNm  M32 = 0.5 ⋅ (2 ⋅ (10.10) − 17.02) + 31,52 = 33.10kNm 
 
M23 = 0.5 ⋅ (2 ⋅ ( −17.02) + 10.10) − 31.52 = −43.49kNm ∑ M = 0 M34 = 0.8 ⋅ (2 ⋅ (10.10) + 4.60) − 63,04 = −43.20kNm ∑ M = 0
M26 = 0.75 ⋅ (2 ⋅ ( −17.02)) = −25.53 kNm  M37 = 0,5 ⋅ (2 ⋅ 10.10)) = 10.10kNm 
 
4.DN FARKLI SICAKLIK DEĞĐŞĐMĐ ĐÇĐN ÇUBUK UÇ MOMENTLERĐ

DĐĞER.DN FARKLI SICAKLIK DEĞĐŞĐMĐ ĐÇĐN ÇUBUK UÇ MOMENTLERĐ
M 43 = 0.8 ⋅ (2 ⋅ (4,60) + 10.10) + 63.04 = 78.48kNm 
 M73 = 0.5 ⋅ (10.10) = 5.50kNm
M 48 = 1.0 ⋅ (2 ⋅ (4,60)) = 9.20kNm  ∑M = 0
 M84 = 1,0 ⋅ (4.60) = 4.60kNm
M 45 = 0,75 ⋅ (2 ⋅ (4,60)) − 94.56 = −87, 66kNm 
240
-87,67
-78,48
-69,03
-43,20
-43,50
-33,10
-25,54 10,10 9,19
-5,05 -4,60
30 + 10 30 + 30
BA: Üniform sıcaklık durumu Kirişlerde t ort = = 20°C Kolonlarda t ort = = 30°C
2 2
 ∆ 2 −1 = ∆ 4 − 5 = 78800 ⋅ 4 ⋅ 20 ⋅ 10−5 = 63.02m 

 −5

 ∆ 2 − 6 = 78800 ⋅ 4 ⋅ 30 ⋅ 10 = 94.56m 
 
Çubuklarda boyca uzamalar ∆ = (EI).L.t ort .α  ∆ 2 − 3 = 78800 ⋅ 4 ⋅ 20 ⋅ 10 −5 = 63.04m 
 −5 
 ∆3 − 4 = 78800 ⋅ 5 ⋅ 20 ⋅ 10 = 78.80m 
 ∆ = ∆ = 78800 ⋅ 4 ⋅ 30 ⋅ 10−5 = 94.56m 
 3 − 7 4 − 8 
 0.75 
M21 = −2 ( −94.56)∆2−6 = 35.46 kNm 
 4

 0.5 
M23 = M32 = −3 4 (94.56 ∆ 2−6 − 94.56 ∆3−7 ) = 0   k
   Mk çubuklarında = −3 L δ
 0.80  
Üniform sıcaklık değişimi M34 = M43 = −3 (94.56 ∆3−7 − 94.56 ∆ 4−8 ) = 0  
5
   k
M = −2 0.75 (94.56) = −35.46 kNm  Mk ' çubuklarında = −2 δ
 45
4
∆ 4− 8   L
 
 
 
NOT : Kolonlarda yatay deplasman δ = 0 ⇒ M = 0 
tü=10oC
2I I 2I 2I

2I
o o o
o
ta=30 C 2I ta=30 C I ta=30 C ta=30 C 4m
2m

2m 4m 4m 5m 4m
2. düğüm M dengesi 4ϕ2 + 0.5ϕ3 + 35.46 = 0 


4ϕ2 + 0.5ϕ3 = −35.46 

3. düğüm M dengesi 3.6ϕ3 + 0.5ϕ2 +0.8ϕ4 = 0  ϕ2 = −8.82 ϕ3 = −0.33 ϕ4 = 7.00
4. düğüm M dengesi 5.1ϕ4 + 0.8ϕ3 − 35.46 = 0

5.1ϕ4 + 0.8ϕ3 = 35.46 
M21 = 0.75 ⋅ (2 ⋅ ( −8.82) + 0) + 35,46 = 22.23 kNm  M32 = 0.5 ⋅ (2 ⋅ ( −0.33) − 8.82) = −4.74 kNm 
 
M23 = 0.5 ⋅ (2 ⋅ ( −8.82) − 0.33)) = −8.99 kNm  ∑M = 0 M34 = 0.8 ⋅ (2 ⋅ ( −0.33) + 7.00)) = 5.07 kNm  ∑M = 0
M26 = 0.75 ⋅ (2 ⋅ ( −8.82) + 0) = −13.23 kNm  M37 = 0.5 ⋅ (2 ⋅ ( −0.33) + 0) = −0.33 kNm 

M43 = 0.8 ⋅ (2 ⋅ (7.00) − 0.33) = 10.94 kNm 

 M73 = 0.5 ⋅ (−0.33) = −0.17 kNm
M45 = 0.75 ⋅ (2 ⋅ (7.00)) − 35.46 = −24.96 kNm ∑M = 0 M84 = 1.0 ⋅ (7.00) = 7.00 kNm
M48 = 1.0 ⋅ (2 ⋅ (7.00)) = 14.00 kNm 

241
-87,67
-78,48
-69,03
-24,95 -43,20
-22,23 -43,50
-8,99 -10,94 -33,10
-0,33
-13,24 14,01 -25,54 10,10 9,19
4,74
-10,94
0,17 -7,01 -5,05 -4,60
Üniform sıcaklık değişimden dolayı oluşan moment alanı
-112,63
-89,42
-91,26
-38,13
-52,49
-28,37
-38,77 9,77 23,20
-4,88 -11,60
Farklı sıcaklık ve üniform sıcaklıktan dolayı oluşan toplam moment alanı
Yapılarda ısı etkisini azaltmak için yapı dilatasyon derzleri ile uygun parçalara ayırmak mümkündür.
242
KĐRĐŞ-KOLON YÜKLERĐNĐN BELĐRLENMESĐ
Yapının yük taşıma düzlemi olan ve üzerine gelen yükleri kiriş veya kolonlara aktaran genelde yatay betonarme
elemanlardır. Kiriş ve kolon sistemi seçilen yapıda döşeme, kirişler arasında kalan yüksekliği, genişliklerine nazaran
çok düşük olan yapı elemanı olarak kendiliğinden oluşur. Kirişli, kirişsiz, dişli (nervürlü), asmolen ve kaset (ızgara)-
kiriş döşeme olarak hesaplamalar yapılır. Mimari projede belirtilen yapının kullanım amacı dikkate alınarak
döşemeler; normal, düşük ve konsol olarak seçilir. Döşemeler, aynı tip döşemeler için yine projenin bakış
istikametine göre soldan sağa olmak üzere “D” ile başlayarak sırası ile hangi kata ait ise simgesi ve numara olmak
üzere numaralandırılarak proje ölçeğine göre bir daire içerisine alınır. Döşemenin yüklü;
1. Zati yükler (döşemede zamanla değişmeyen yükler; duvar, kaplama)

2. Hareketli yükler (zamanla değişim gösteren yükler, eşya, insan, kar)
Olarak belirlenerek döşemenin tipine göre taşıyıcı olan kolon ve kirişlere aktarılır.
Kaplama 0.02 m
Tefsiye betonu 0.04 m
Döşeme betonu 0.1-0.15 m 1.0m 1.0m
Sıva 0.02 m
1.0m 1.0m
NORMAL KAT
ÇATI KATI

Karo mozaik 25⋅0.022=0.55 kN/m2  
Tesfiye betonu 23⋅0.03 =0.69 kN/m2  
Döşemebetonu 25⋅0.15=3.75 kN/m2
 g=5.49kN/m 
2
Döşemebetonu 25⋅0.15 =3.75 kN/m2  Tesfiye betonu 23⋅0.03=0.69 kN/m2   ∑ 7.49 kN/m
Tavans sıvası 20⋅0.02 =0.40 kN/m2  Tavan sıvası 20⋅0.025 =0.50 kN/m 
2

 Hareketli yük} 2.00 kN/m2 
 
Ahşap çatı =0.50 kN/m2 g=8.19 kN/m
2
 
Đzalasyon =0.10 kN/m 2

Kar yükü =0.75 kN/m2 

Kiremit = 2.00 kN/m2 
Döşeme yükleri birim m başına gelen yükler olarak hesaplara katılır.
2
Kalıcı Hareketli
Yükler Yükler
(Ölü) (Canlı)
Đnsan yükü
Duvar yükü
Eşya yükü
Döşeme yükü
243
ÖRNEK 26: Planı 2 katlı yapının 1-1 aksının moment alanın AÇI metoduyla elde edilmesi
A C
KB101 K103 K104 2
450
K105
5m
K106
K107
BALKON
S3 25/100
KB101 K101 K102 1
1.2m 7m 3m
K103 K104
D101 D102
d = 15 d = 15
K101
K102
Duvarlar,
1. Yapılarda mekanları ve kısımları bölmede

2. Yapının dış sınırlarını belirlemede
3. Yapının yangın, ısı, ses ve nem izolasyonunun sağlamada
kullanılan düşey doğrultulu yapı elemanlarıdır. Duvar yapımında kullanılan malzemelere göre
duvar türleri şunlardır; •Kerpiç duvarlar •Tuğla duvarlar •Panel duvarlar •Taş duvarlar •Beton
ve betonarme duvarlar•Karma duvarlar olarak sınıflandırılır. Yapılarda tam duvarlar (yaklaşık 20
cm) duvarlar genellikle kiriş üzerine yapılır. Yarım duvarlar ise döşeme üzerine yapılabilir. Ancak
2
bu durumlarda döşeme hareketli yükü 1.50 kN/m artırılır.
244
Đç sıva yükü = d’ x λ’ x h’ t/m

d’ : iç sıva kalınlığı
h’: iç sıva yüksekliği
h
λ’: iç sıva malzemesi birim hacim ağırlığı (t/m3)
Dış sıva yükü = d” x λ” x h” t/m
d” : dış sıva kalınlığı
h”: dış sıva yüksekliği m
1.0
λ”: dış sıva malzemesi birim hacim ağırlığı (t/m3)
d
Not: 1. Đç ve dış sıva kalınlıkları, malzemesi ve q= dλh kN/m
yükseklikleri aynı ise tek biri hesaplanarak iki katı alınır.
1m 2. Yapıda iç bölme duvarları genellikle 10 cm alınır.
d Duvar yükü = d x λ x h kN/m
d’ d’
Duvar kesiti
d : duvar kalınlığı
h: kat yüksekliği-kiriş yüksekliği
λ: duvar malzemesi birim hacim ağırlığı (kN/m3)
Çerçeveler arasına yapılan duvarlar yatay yükler altında yapıya büyük rijitlik kazandırmaktadır.
Örnek olarak aşağıda verilen çerçevenin kolon ve kirişlerinin k değerleri bulunmuştur. Bu
çerçevenin içine duvar yapılması halinde k değerleri duvar malzemesinin dayanımına göre daha
büyük değerler alacaktır. Dahası çerçeve arasına donatılı duvar yapılması durumunda
(betonarme perde) k değeri tüm katın kesiti alınarak hesaplanır. Örneğin duvar olmaması
durumunda kolonun k değeri 8 iken bu kısma perde yapılması durumunda k değeri 8000
olmaktadır.
69 kN 69 kN
20.13 kN/m 11.32 kN/m 20.13 kN/m 11.32 kN/m

k=0.40
k=8 k=0.5
76 kN 76 kN
26.07 kN/m 15.52 kN/m 26.07 kN/m 15.52 kN/m
k=0.40
k=8 k=0.5
100 25 100 25
100 100
25 25
A1 A1
m
1.2 7
m
3m 1.2
m
7
m
3m
Aşağıdaki resmin incelemesinden yatay yük durumunda duvarın etkisi görülmektedir.
245
Bir kirişin toplam yükünün belirlenmesinde etkili olan parametreler aşağıdaki gibi alınır.
Bir kiriş yükü,
1. Duvar+sıva yükü
Sıva Sıva
2. Döşeme yükü
2.a. Kirişlerle 1-2-3-4 yandan çevrili döşeme + +
2.b. Kirişlerin kesiştiği köşeden açı ortay çizilir.
2.c. Uzun yönde trapez kısa yönde üçgen
yayılı yükler kirişlere aktarılır. Duvar Duvar
Duv
2.d. Aktarım TS500 bağıntıları ile çözümü
kolaylaştırmak için düzgün yayılı yük haline
+
getirilir.
+
3. Kirişin kendi yükü [bxhx1xρ] Döşeme Döşeme
oluşturur. +
+
Kiriş 102 Kiriş 101
q=3.00 kN/m
q=3.41 kN/m
DÖŞEME YÜK ANALĐZĐ (NORMAL KAT-TS498)
Döşemelerden kirişlere yükler genel olarak dikdörtgen, üçgen ve trapez olarak üç şekilde gelir.
Döşemelere gelen bu yükler aynen alınabildiği gibi yönetmeliklerin (TS500) öngördüğü şekilde
düzgün yayılı yüke aşağıdaki şekilde çevrilebilir. Döşemeden üçgen olarak gelen yüklerin kirişe
düzgün yayılı yük olarak aktarılması
g (kN/m2)
q (kN/m)
gLx
q=
3
Lx
Lx
Döşemeden trapez olarak gelen yüklerin kirişe düzgün yayılı yük olarak aktarılması
g (kN/m2)
  q (kN/m)
gL x  3 1 
q=
3  2 2 L / L  2 
  y X  L
Ly
Duvar yükünün belirlenmesi, duvarlar genel olarak dış kısımlarda 20 cm iç bölme duvarlar ise
10 cm olarak alınır. Bunun için TS498 de geniş açıklamalar bulunmaktadır.
D101 − 201
K106-206 kirişine döşemelerden gelen yükler
d = 15 cm
K106
D102 − 202
d = 15 cm
246
K106 KĐRĐŞĐ

K106 KĐRĐŞĐ
Kiriş ağırlığı 25 ⋅ 0.50 ⋅ 0.25 = 3.13 kN / m 
Du var ağırlığı 1.0 ⋅ 2.5 ⋅ 0.10 = 2.50 kN / m  Kiriş ağırlığı 25 ⋅ 0.50 ⋅ 0.25 = 3.13 kN / m 

 
 8.19 ⋅ 3 3 1 
Sıva ağırlığı 15 ⋅ 2 ⋅ 0.02 ⋅ 4 = 2.40 kN / m  Döşeme ( − 2
) = 10.81kN / m 
 3trapez 2 2(5 / 3)

7.49 ⋅ 3 3 1
Döşeme ( − ) = 9.89 kN / m  8.19 ⋅ 5 
3trapez 2 2(5 / 3) 2
 Döşeme = 13.65 kN / m 
 3üçgen 
Döşeme
7.49 ⋅ 3
= 12.48 kN / m  
3üçgen  g= 27.59 kN /m

g=30.40 kN/m
30.40 kN/m 27.59 kN/m
5m 5m
30.4x5/2=76 kN 76 kN 27.59x5/2=69 kN 69 kN
K106 1. kat K206 2. kat
Konsol kısmın yükü açıklıktakinin aynısı alınmıştır. Bunun için çeşitli çözüm şekilleri diğer
derslerde ayrıntılı olarak görülebilir. Kolon ağırlıkları ihmal edilmiştir.
K101 KĐRĐŞĐ K102 KĐRĐŞĐ

Kiriş ağırlığı 25 ⋅ 0.50 ⋅ 0.25 = 3.13 kN / m  Kiriş ağırlığı 25 ⋅ 0.50 ⋅ 0.25 = 3.13 kN / m 
Du var ağırlığı 1.0 ⋅ 2.5 ⋅ 0.20 = 5.00 kN / m  Du var ağırlığı 1.0 ⋅ 2.5 ⋅ 0.10 = 2.50 kN / m 
 
Sıva ağırlığı 15 ⋅ 2 ⋅ 0.02 ⋅ 4 = 2.40 kN / m  Sıva ağırlığı 15 ⋅ 2 ⋅ 0.02 ⋅ 4 = 2.40 kN / m 
7.49 ⋅ 3 3 1  7.49 ⋅ 3 
Döşeme ( − 2
) = 15.54 kN / m  Döşeme = 7.49 kN / m 
3 2 2(7 / 5)  3üçgen 
trapez 
g= 26.07 kN/m g=15.52 kN/m
K 201 KĐRĐŞĐ (ÇATI KATI) K202 KĐRĐŞĐ (ÇATI KATI )

Kiriş ağırlığı 25 ⋅ 0.50 ⋅ 0.25 = 3.13 kN / m  Kiriş ağırlığı 25 ⋅ 0.50 ⋅ 0.25 = 3.13 kN / m 
 
8.19 ⋅ 5 3 8.19 ⋅ 3
) = 17.00 kN / m  = 8.19 kN / m
1
Döşeme ( − Döşeme

3trapez 2 2(7 / 5) 2  3trapez
 
g= 20.13 kN/m g=11.32 kN/m
Kolon ve kiriş Kesit I = (bh3 ) / 12 dm 4 I oranları (13.02=I) k = (2I) / L

A1 25x100 208.33 16 I 8 = 16x2 / 4
B1 100x25 13.02 I 0.50 = 1 x 2 / 4
K101-102 25 x 50 26.04 2I 0.40 =2 x 2 / 10
K201-202 25 x 50 26.04 2I 0.40 =2 x 2 / 10
69 kN 69 kN
20.13 kN/m 11.32 kN/m 20.13 kN/m 11.32 kN/m

k=0.40
k=8 k=0.5
76 kN 76 kN
26.07 kN/m 15.52 kN/m 26.07 kN/m 15.52 kN/m
k=0.40
k=8 k=0.5
100 25 100 25
100 100
25 25
A1 A1
1.2m 7
m
3m 1.2m
m
7 3m
247
Çerçevenin yükleri bu şekilde belirlendikten sonra herhangi bir yöntemle kesit tesirleri bulunur.
Burada açı metoduyla bulunmuştur.
1. Kat Ankastrelik Momentleri Hesabı: 2.Kat Ankastrelik Momentleri

69 kN 76 kN
20.13 kN/m 11.32 kN/m 26.07 kN/m
15.52 kN/m
m
1.2m 7
1.2
m
7m 3m
Tekil  76.7.32 76.72.3 Tekil  69.7.32 69.72.3
 −M12 = = 47,88kNm M21 = = 111,72kNm  −M34 = = 43,47kNm M21 = = 101,43kNm
Kuvvetten  102 102 Kuvvetten  102 102
 26,07.72  2.7 72   20,13.72  2.7 72 
 −M12 = .  1,5 − + 0,75. 2  = 199,07kNm  −M12 = .  1,5 −

+ 0,75. 2  = 199,07kNm

q=26,07kN/m  3  10 10  q=20,13 kN/m  3 10 10
   
 
yayılı yükten  26,07.72  7 72  yayılı yükten  20,13.72  7 72 
M21 = . − 0,75. 2  = 141,58kNm M21 = .
 10
− 0,75. 2  = 141,58kNm
 3  10
 10   3  10 
 15,52.32  3 32   11,32.32  3 32 
 −M12 = . − 0,75. 2  = 10,83kNm  −M12 = .
 10
− 0,75. 2  = 10,83kNm
q=15,52kN/m  3  10
 10  q=11,32 kN/m  3  10 
 
yayılı yükten  15,52.32  2.3 32  yayılı yükten  11,32.32  2.3 32 
M21 = .  1,5 − + 0,75. 2  = 45,05kNm M21 = .  1,5 −

+ 0,75. 2  = 45,05kNm
 3 
 10 10   3  10 10 
{
Konsoldan M1konsol = 26,07.1,2.0,6 = 18,77kNm {
Konsoldan M1konsol = 20,13.1,2.0,6 = 14,49kNm
Bundan sonra her düğüm için moment ve yatay denge aşağıdaki şekilde yazılmış ve
bilinmeyenler ϕ ve δ bulunmuştur.
1 DN: 2 (8 + 0.40 + 8 ) ϕ1 + 0.40 ϕ2 + 8 ϕ3 –(3 x 8)/4) (δ1 +δ2)-47,88-199,07-10,83+18,77=0

32.8ϕ1+0.40ϕ2+8ϕ3-6δ1 -6δ2 = 239,01
2 DN: 2 (0.4+0.5+0.5)ϕ2+0.4ϕ1+0.5ϕ4 –(3x(0.5)/4)(δ1 +δ2)+111,72+141,58+45,05=0
2.80ϕ2+0.4ϕ1+0.5ϕ4-0.375δ1-0.375δ2 = -298,35
3 DN: 2 (8+0.4)ϕ3+0.4ϕ4+8ϕ1–(3x8/4)δ2-43,47-152,72-7,90+14,49=0 16.8 ϕ3 +0.4ϕ4 + 8ϕ1 - 6δ2 = 189,6
4 DN: 2(0.5+0.4)ϕ4+0.4ϕ3+0.5ϕ2 –(3x0.5/4)δ2+101,43+109,32+32,86=0 1.8ϕ
ϕ4+0.4ϕ
ϕ3+0.5ϕ
ϕ2-0.375δ
δ2=-243.61
2
1. KYD (-3 x 8 / 4) ϕ1 + (-3 x 0.50/ 4) ϕ2 + (6 x (0.50 + 8 ) / 4 ) δ1=0 -6ϕ1 -0.375ϕ2+3.19δ1 =0
2
2. KYD (-3 x 8 / 4) (ϕ1 +ϕ3)+(-3x0.5/4)(ϕ3+ϕ4) +(6x(0.5+8)/4 )δ2 =0 – 6ϕ1–6ϕ3-0.375ϕ2-0.375ϕ4 +3.19δ2=0
Zati yükler için açı metodu denklem takımları
ϕ1 ϕ2 ϕ3 ϕ4 δ1 δ2 Sabit
32.80 0.40 8 0 -6 -6 = 239,01
0.40 2.80 0 0.50 -0.375 -0.375 = -298,35
8 0 16.80 0.40 0 -6 = 189,6
0 0.50 0.40 1.80 0 -0.375 = -243,61
-6 -0.375 0 0 3.19 0 = 0
-6 -0.375 -6 -0.375 0 3.19 = 0
DENKLEMLERĐN ÇÖZÜM SONUÇLAR
ϕ1 ϕ2 ϕ3 ϕ4 δ1 δ2
17,64737 -78,0121 29,02805 -106,345 24,02185 66,11871
248
M12 = 0,4 ( 2.17,65 − 78,01) − 47,88 − 199,07 − 10,83 = −274,86kNm 

 
  66,12  
M13 = 8  2.17,65 + 29,03 − 3 4  = 117,92kNm 
 

  24,02 
∑
 M1 ≅ 0

M1A = 8  2.17,65 − 3 = 138,28kNm
  4  

M1konsol = 18,77kNm 

 
M = 0,4 2. − 78.01 + 17,65 + 111,72 + 141,58 + 45,05 = 243,00kNm 
 21 ( ) 
  66,12  
 δik 
M23 = 0,5  2. − 78.01 − 106,35 − 3
  4  = − 155,98kNm ∑  M2 ≅ 0

Mik = k  2ϕi + ϕk − 3
 ℓ 
+ Mik 
 24,02   ∑M 4 ≅0
M2B = 0,5  2. − 78.01 − 3  = −87,02kNm 
  4  

  66,12  
M31 = 8  2.29,03 + 17,65 − 3 4  = 208,96kNm 
   

∑
M34 = 0,4 ( 2.29,03 − 106,35 ) − 43,47 − 152,72 − 7,90 = −223,41kNm  M3 ≅ 0
 
M3konsol = 14,49kNm 
 

  66,12  
M42 = 0,5  2. − 106,35 − 78,01 − 3  = −170,15kNm 
  4  
 
M43 = 0, 4 ( 2. − 106,36 + 29,03 ) + 101, 43 + 109,32 + 32,86 = 170,13kNm 
249
UYGULAMA: Örnek olarak alınan 3 katlı çerçevenin

1.1. Deprem
2.2. G
3.3. Q
Moment alanlarının elde edilmesiç
Çözüm: Bir yapının ve onun bir parçası olan çerçevenin boyutlandırılması için zati (varsa toprak
etkisi), hareketli (varsa ısı, sıvı etkisi) ve deprem (varsa rüzgar etkisi) yüklerinden dolayı oluşan
kesit tesirlerinin bilinmesi gerekir. Bulunan bu kesit tesirleri TS500 ve DY kriterlerine göre belli
grup ve oranlar halinde alınarak boyutlandırma yapılır. Aşağıda bu yük kombinezonları
hakkında kısaca bilgi verilmektedir.
1- Deprem yükünün söz konusu olduğu durumlarda (DY, TS500)
a. Fd= 1.4 G + 1.6 Q

b. Fd= 1,0 G + 1,2 Q + 1,2 T
G + Q+Ex+0.3Ey (+%5)
G + Q+Ex+0.3Ey (-%5)
G + Q+Ex-0.3Ey (+%5)
G + Q+Ex-0.3Ey (-%5)
c. G + Q ± Ex ± 0.3Ey (± %5 ek dış merkezlik) (4x8=32 değişik yük kombinasyonu alınır)
G + Q-Ex+0.3Ey (+%5)
G + Q-Ex+0.3Ey (-%5)
G + Q-Ex-0.3Ey (+%5)
G + Q-Ex-0.3Ey (-%5)
d. G + Q ± Ey ± 0.3Ex (± %5 ek dış merkezlik)

e. 0.9G ± Ex ± 0.3Ey (± %5 ek dış merkezlik)
f. 0.9G ± Ey ± 0.3Ex (± %5 ek dış merkezlik)
Yukarıda verilen kombinezonlar kullanılarak boyutlandırma yapılır. Burada en büyük kesit

tesirleri en uygun çözüm değildir. Çünkü bunun için moment eksenel kuvvet (N-M) ve moment
eğrilik (M-K) eğrilerinin bilinmesiyle daha iyi anlaşılacaktır.
Çözümü yapılacak olan A-A aksı çerçevesi ve özellikleri aşağıda şekiller üzerinde verilmiştir.
G=30 kN/m Q=7.5 kN/m
13 14 15 16
139.18+7.80∆FN
16 m
13 14 15 3.2
m
Q=10 kN/m G=40 kN/m 3.2
9 10 11 12
128.28
12
9 10 11 3.2m
Q=10 kN/m G=40 kN/m 3.2m
5 6 7 8
71.37
8
5 6 7 4m
30/60
30/60
m
4
cm
cm
1 2 60/30 60/30 4
30/60
30/60
3
m
6.43m m
cm
5.51
cm
1 2 30/60 30/60 4 4.82

3
m Vtx=339.03 kN
6.43m 4.82m 5.51
250
Kat hi wi =gi+n qi m wi hi Vt Σwihi

Fi=Vtwihi/Σ Qi
3 10,4 16.76X(30+0.3x7.5)=540.51 540.51/9.81=55.10 5621.30 139.18+7.80∆FN 139.18+7.80=146.98
2 7,2 16.76X(40+0.3x10)=720.68 7250.68/9.81=73.47 5188.90 339.03 128.48 139.18+7.8+128.48=275.46
1 4 16.76X(40+0.3x10)=720.68 7250.68/9.81=73.47 2882.72 71.37 275.46+71.37=Σ 346.83
16
13 k=0.6 14 k=0.8 15 k=0.7
k=0.63 k=2.5 k=0.63 k=2.5 3.2m
12
9 k=0.6 10 k=0.8 11 k=0.7
k=0.63 k=2.5 k=0.63 k=2.5 m

3.2
8
5 k=0.6 6 k=0.8 7 k=0.7
k=0.5 k=2 k=0.5 k=2 4m

30/60
30/60
cm
cm
1 2 30/60 3
30/60 4
m m m
6.43 4.82 5.51
Açı metodu denklem takımları için kiriş ve kolon rijitlikleri şekil üzerinde hesaplanmıştır. Bu
hesaplarda 1 ve 3 kolonu en küçük atalet momenti I alınarak diğerlerine oranlanmıştır
4
(Ibirim=13.5 dm ). Örnek olarak bir düğüm moment dengesi ve bir yatay denge aşağıda
yazılmıştır.
G YÜKLEMESĐ ĐÇĐN ÇÖZÜM
10. düğümdeki ankastrelik momenti M10 G = qL2 /12 = 40⋅(6.432 − 4.822 )/12 = 60.375kNm
10.düğüm
G yüklemesi için 2(2.5 + 2.5 + 0.8 + 0.6)ϕ10 + 0.6 ϕ9 + 0.8 ϕ11 + 2.5ϕ6 + 2.5 ϕ14 −(3⋅2.5/3)( δ2 +δ3 ) + 60.375 = 0
2.kat yatay denge;
( −3⋅2.5/3.2)( ϕ6 +ϕ10 +ϕ8 +ϕ12 )+ ( −3⋅0.63/3.2)( ϕ9 +ϕ5 +ϕ11 +ϕ7 ) +(6⋅2⋅(2.5 + 0.63)/3.22 )( δ2 ) = 0
1. kat düğümleri 2. kat düğümleri

5d 3.46 ϕ5 + 0,6ϕ6 +0.63ϕ9 - 0,375δ1 -0.591δ2 =137.82 9d 3.72ϕ5 + 0.63ϕ5 +0.6ϕ10 +0.63ϕ13-0.591δ2 -0.591δ3 =137.82
6d 11.8ϕ6 + 0,6ϕ5 +0.8ϕ7 +2.5ϕ10 -1.5δ1 -2.344δ2 =- 10d 12.8ϕ10 + 2.5ϕ6 +0.6ϕ9 +0.8ϕ11+2.5ϕ14-2.344(δ2+δ3) =-
60.375 60.375
7d 5.26ϕ7 + 0,8ϕ6 +0.7ϕ8 +0.63ϕ11 -0.375δ1 -0.591δ2 11d 5.52ϕ11 +0.63ϕ7 +0.8ϕ10 +0.7ϕ12+0.63ϕ15-0.591(δ2
=23.759 +δ3)=23.759
8d 10.4 ϕ8 + 0,7ϕ7 +2.5ϕ12 -1.5δ1 -2.344δ2 =-101.20 12d 11.4ϕ12 +2.5ϕ8 +0.7ϕ11 +2.5ϕ16 -2.344δ2 -2.344δ3 =-101.20
3. kat düğümleri Düğümlerde yatay dengeler
13d 2.46ϕ13 + 0.63ϕ9 +0.6ϕ14 -0.591δ3=103.36
1.YD -0.375ϕ5 -1.5ϕ6 -0.375ϕ7-1.5ϕ8+1.875δ1=0
14d 7.8ϕ14 +2.5ϕ10 +0.6ϕ13 +0.8ϕ15 -2.344δ3=-45.28
2.YD -0.591(ϕ5+ϕ9) -2.344(ϕ6+ϕ10) -0.591(ϕ7+ϕ11) -
15d 4.26ϕ15 +0.63ϕ11 +0.8ϕ14 +0.7ϕ16 -0.591δ3=17.82
2.344(ϕ8+ϕ12)+3.668δ2=0
16d 6.4ϕ16 +2.5ϕ12 +0.7ϕ15 -2.344δ3=-75.90
3.YD -0.591(ϕ9+ϕ13) -2.344(ϕ10+ϕ14) -0.591(ϕ11+ϕ15) -
2.344(ϕ12+ϕ16)+3.668δ2=0
Dönüş açılarının (ϕ) ve deplasmanlarının (δ) bulunması için A-A çerçevesinin açı metodu rijitlik
denklemi aşağıdaki şekilde matris formunda elde edilmiştir.
251
DÖNÜŞ AÇILARI DEPLASMANLAR ANKASTRELIK

ϕ5 ϕ6 ϕ7 ϕ8 ϕ9 ϕ10 ϕ11 ϕ12 ϕ13 ϕ14 ϕ15 ϕ16 δ1 δ2 δ3 G Q DEPREM
5.d 3,46 0,6 0 0 0,63 0 0 0 0 0 0 0 -0,375 -0,591 0 ϕ5 = 137,82 34,454 0
6.d 0,6 11,8 0,8 0 0 2,5 0 0 0 0 0 0 -1,5 -2,344 0 ϕ6 = -60,375 -15,094 0
7.d 0 0,8 5,26 0,7 0 0 0,63 0 0 0 0 0 -0,375 -0,591 0 ϕ7 = 23,759 5,94 0
8.d 0 0 0,7 10,4 0 0 0 2,5 0 0 0 0 -1,5 -2,344 0 ϕ8 = -101,20 -25,3 0
9.d 0,63 0 0 0 3,72 0,6 0 0 0,63 0 0 0 0 -0,591 -0,591 ϕ9 = 137,82 34,454 0
10.d 0 2,5 0 0 0,6 12,8 0,8 0 0 2,5 0 0 0 -2,344 -2,344 ϕ10 = -60,375 -15,094 0
11.d 0 0 0,63 0 0 0,8 5,52 0,7 0 0 0,63 0 0 -0,591 -0,591 ϕ11 = 23,759 5,94 0
12.d 0 0 0 2,5 0 0 0,7 11,4 0 0 0 2,5 0 -2,344 -2,344 X ϕ12 = -101,20 -25,3 0
13.d 0 0 0 0 0,63 0 0 0 2,46 0,6 0 0 0 0 -0,591 ϕ13 = 103,36 25,84 0
14.d 0 0 0 0 0 2,5 0 0 0,6 7,8 0,8 0 0 0 -2,344 ϕ14 = -45,28 -11,32 0
15.d 0 0 0 0 0 0 0,63 0 0 0,8 4,26 0,7 0 0 -0,591 ϕ15 = 17,82 4,455 0
16.d 0 0 0 0 0 0 0 2,5 0 0 0,7 6,4 0 0 -2,344 ϕ16 = -75,90 -18,975 0
1.yd -0,375 -1,5 -0,375 -1,5 0 0 0 0 0 0 0 0 1,875 0 0 δ1 = 0 0 346,63
2.yd -0,591 -2,344 -0,591 -2,344 -0,591 -2,344 -0,591 -2,344 0 0 0 0 0 3,668 0 δ2 = 0 0 275,26
3.yd 0 0 0 0 -0,591 -2,344 -0,591 -2,344 -0,591 -2,344 -0,591 -2,344 0 0 3,668 δ2 = 0 0 146,98
Krijtlik x = Sabitler
Aşağıda örnek olarak deprem yüklerinden dolayı oluşan dönüş açılarının (ϕ) ve
-1
deplasmanlarının (δ) bulunması açıklanmaktadır. [K.(δϕ)=Sabitler] [(δϕ)=K x Sabitler] olarak
bulunur.
Rijitlik matrisinin TERSĐ (Excel ile hesaplanmıştır) DEPREM
0,3231 0,0113 0,0120 0,0327 -0,0413 0,0226 0,0062 0,0180 0,0165 -0,0019 0,0024 0,0011 0,1022 0,1024 0,0228 0 ϕ5 = 66,97452
0,0113 0,1284 -0,0024 0,0451 0,0233 0,0002 0,0144 0,0213 -0,0018 0,0076 -0,0002 0,0008 0,1406 0,1321 0,0248 0 ϕ6 = 88,75265
0,0120 -0,0024 0,2013 -0,0004 0,0057 0,0134 -0,0204 0,0147 0,0026 0,0000 0,0054 -0,0002 0,0404 0,0481 0,0167 0 ϕ7 = 29,7136
0,0327 0,0451 -0,0004 0,1545 0,0191 0,0218 0,0161 -0,0003 0,0012 0,0009 -0,0005 0,0098 0,1661 0,1522 0,0264 0 ϕ8 = 103,357
-0,0413 0,0233 0,0057 0,0191 0,3193 0,0129 0,0165 0,0338 -0,0627 0,0350 0,0022 0,0286 0,0268 0,1054 0,1149 0 ϕ9 = 55,17732
0,0226 0,0002 0,0134 0,0218 0,0129 0,1269 0,0016 0,0431 0,0302 -0,0036 0,0141 0,0314 0,0248 0,1308 0,1359 0 ϕ10 = 64,58602
0,0062 0,0144 -0,0204 0,0161 0,0165 0,0016 0,1988 0,0031 0,0059 0,0211 -0,0287 0,0252 0,0215 0,0548 0,0636 0 ϕ11 = 31,90408
0,0180 0,0213 0,0147 -0,0003 0,0338 0,0431 0,0031 0,1500 0,0204 0,0279 0,0160 -0,0056 0,0233 0,1480 0,1494 X 0 ϕ12 = 70,79571
0,0165 -0,0018 0,0026 0,0012 -0,0627 0,0302 0,0059 0,0204 0,4520 -0,0127 0,0116 0,0308 0,0033 0,0259 0,1095 0 ϕ13 = 24,36834
-0,0019 0,0076 0,0000 0,0009 0,0350 -0,0036 0,0211 0,0279 -0,0127 0,1841 -0,0229 0,0543 0,0064 0,0296 0,1712 0 ϕ14 = 35,52464
0,0024 -0,0002 0,0054 -0,0005 0,0022 0,0141 -0,0287 0,0160 0,0116 -0,0229 0,2510 -0,0236 0,0010 0,0158 0,0276 0 ϕ15 = 8,732311
0,0011 0,0008 -0,0002 0,0098 0,0286 0,0314 0,0252 -0,0056 0,0308 0,0543 -0,0236 0,2394 0,0087 0,0321 0,2140 0 ϕ16 = 43,29097
0,1022 0,1406 0,0404 0,1661 0,0268 0,0248 0,0215 0,0233 0,0033 0,0064 0,0010 0,0087 0,8072 0,2576 0,0489 346,63 δ1 = 357,8947
0,1024 0,1321 0,0481 0,1522 0,1054 0,1308 0,0548 0,1480 0,0259 0,0296 0,0158 0,0321 0,2576 0,6826 0,2502 275,26 δ2 = 313,9334
0,0228 0,0248 0,0167 0,0264 0,1149 0,1359 0,0636 0,1494 0,1095 0,1712 0,0276 0,2140 0,0489 0,2502 0,7519 146,98 δ2 = 196,3158
DEPREM YÜKLERĐ ĐÇĐN ÇÖZÜM Q YÜKLERĐ ĐÇĐN ÇÖZÜM G YÜKLERĐ ĐÇĐN ÇÖZÜM
SABIT SABIT SABIT
5.d x ϕ5 = 0 ϕ5 = 66,97452 x ϕ5 = 34,454 ϕ5 = 8,464 x ϕ5 = 137,82 ϕ5 = 33,859
6.d x ϕ6 = 0 ϕ6 = 88,75265 x ϕ6 = -15,094 ϕ6 = -2,508 x ϕ6 = -60,375 ϕ6 = -10,030
7.d x ϕ7 = 0 ϕ7 = 29,7136 x ϕ7 = 5,94 ϕ7 = 1,249 x ϕ7 = 23,759 ϕ7 = 4,998
8.d x ϕ8 = 0 ϕ8 = 103,357 x ϕ8 = -25,3 ϕ8 = -3,200 x ϕ8 = -101,20 ϕ8 = -12,802
9.d x ϕ9 = 0 ϕ9 = 55,17732 x ϕ9 = 34,454 ϕ9 = 5,276 x ϕ9 = 137,82 ϕ9 = 21,106
10.d x ϕ10 = 0 ϕ10 = 64,58602 x ϕ10 = -15,094 ϕ10 = -1,957 x ϕ10 = -60,375 ϕ10 = -7,826
YUKARIDAKI
11.d
RIJITLIK
x ϕ11 = 0 ϕ11 = 31,90408 x ϕ11 = 5,94 ϕ11 = 0,424 x ϕ11 = 23,759 ϕ11 = 1,695
12.d MATRISININ x ϕ12 = 0 ϕ12 = 70,79571 x ϕ12 = -25,3 ϕ12 = -2,480 x ϕ12 = -101,20 ϕ12 = -9,918
AYNISI
13.d x ϕ13 = 0 ϕ13 = 24,36834 x ϕ13 = 25,84 ϕ13 = 8,773 x ϕ13 = 103,36 ϕ13 = 35,090
14.d x ϕ14 = 0 ϕ14 = 35,52464 x ϕ14 = -11,32 ϕ14 = -3,070 x ϕ14 = -45,28 ϕ14 = -12,279
15.d x ϕ15 = 0 ϕ15 = 8,732311 x ϕ15 = 4,455 ϕ15 = 1,546 x ϕ15 = 17,82 ϕ15 = 6,185
16.d x ϕ16 = 0 ϕ16 = 43,29097 x ϕ16 = -18,975 ϕ16 = -3,886 x ϕ16 = -75,90 ϕ16 = -15,546
1.yd x δ1 = 346,83 δ1 = 357,8947 x δ1 = 0 δ1 = -2,624 x δ1 = 0 δ1 = -10,494
2.yd x δ2 = 275,46 δ2 = 313,9334 x δ2 = 0 δ2 = -3,999 x δ2 = 0 δ2 = -15,995
3.yd x δ3 = 146,98 δ3 = 196,3158 x δ3 = 0 δ3 = -4,699 x δ3 = 0 δ3 = -18,796
δ
Mik = k(2.ϕi + ϕk − 3 ik ) + Mik formülü ile istenilen elemanlardaki uç momentler bulunabilir.
l
252
G Yüklemesi Çözümü Đçin Ankastrelik Momentleri

−M11,12 = M12,11 = 101,20kNm − M13,14 = M14,13 = 103,36kNm − M14,15 = M15,14 = 58,08kNm − M15,16 = M16,15 = 75,90kNm
−M5,6 = M6,5 = 137,816kNm − M6,7 = M7,6 = 77,44kNm − M7,8 = M8,7 = 101,20kNm − M9,10 = M10,9 = 13,816kNm − M10,11 = M11,10 = 77,44kNm
Bilinmeyenler M1,5 = 0,5(33,859 + 3.10, 494 / 4) = 20,86kNm M10,6 = 2,5(2.( −7,826) − 10,30 + 3.15,995 / 3,2) = −27,39kNm 

M5,1 = 0,5(2.33,859 + 3.10, 494 / 4) = 37,794kNm  M10,11 = 0,8(2.( −7,826) + 1,695) − 77,44 = −88,606kNm 
ϕ5 = 33,859  M10,14 = 2,5(2.( −7,826) − 12,279 + 3.18,796 / 3,2) = −25,77kNm
≅0
M5,6 = 0,6(2.33,859 − 10,03) − 137,82 = −103,21kNm ≅0

ϕ6 = -10,030 
M5,9 = 0,63(2.33,859 + 21,106 + 3.15,995 / 3,2) = 65,41kNm
M10,9 = 0,6(2.( −7,826 + 21,106) + 137,816 = 141,088kNm 
M11,7 = 0,63(2.1,695 + 4,998 + 3.15,995 / 3,2) = 14,73kNm 
ϕ7 = 4,998 M6,2 = 2(2.( −10,03) + 3.10,494 / 4) = −24,379kNm  
 M11,12 = 0,7(2.1,695 − 9,918) − 101,20 = −105,77kNm 
ϕ8 = -12,802 M6,7 = 0,8(2.( −10,03) + 4,998) − 77, 44 = −89, 489kNm ≅0 M11,15 = 0,63(2.1,695 + 6,185 + 3.18,796 / 3,2) = 17,13kNm
≅0

M6,10 = 2,5(3.( −10,03) + 33,859) + 137,816 = 146,095kNm 
ϕ9 = 21,106 M11,10 = 0,8(2.1,695 − 7,826 ) + 77,44 = 73,89kNm 
M2,6 = 2.( −10,03 + 3.10,494 / 4) = −4,319kNm M12,8 = 2,5(2.( −9,918) − 12,802 + 3.15,995 / 3,2) = −44,107kNm 
ϕ10 = -7,826
M7,3 = 0,5(2.4,998 + 3.10, 494 / 4) = 8,93kNm  
M12,16 = 2,5(2.( −9,918) − 15,546 + 3.18,796 / 3,2) = −44,402kNm ≅ 0
ϕ11 = 1,695  
M7,8 = 0,7(2.4,998 − 12,802) − 101,20 = −103,164kNm  M12,11 = 0,7(2.( −9,918 + 1,695) + 101,20 = 88,501kNm 
≅0
ϕ12 = -9,918 M7,11 = 0,63(2.4,998 + 1,695 + 3.15,995 / 3,2) = 16,81kNm  M13,9 = 0,63(2.35,09 + 21,106 + 3.18,796 / 3, 2) = 68,612kNm 
 ≅0
M7,6 = 0,8(2.4,998 − 10,03) + 77,44 = 77, 41kNm M13,14 = 0,6(2.35,09 − 12,279) − 103,36 = −68,619kNm
ϕ13 = 35,090  
M3,7 = 0,5(4,998 + 3.10, 493 / 4) = 6,43kNm M14,10 = 2,5(2.( −12,279) − 7,826 + 3.18,796 / 3,2) = −36,907kNm
ϕ14 = -12,279
M14,15 = 0,8(2.( −12,279) + 6,185) − 58,08 = −72,778kNm

M8,4 = 2(2.( −12,802) + 3.10, 494 / 4) = −35,467kNm  ≅0
ϕ15 = 6,185 
M8,12 = 2,5(2.( −12,802) − 9,918 + 3.15,995 / 3,2) = −51,317kNm  ≅ 0 M14,13 = 0,6(2.( −12,279) + 35,09) + 103,36 = 109,679kNm



ϕ16 = -15,546 M8,7 = 0,7(2.( −12,802) + 4,998) + 101,20 = 87,776kNm  M15,11 = 0,63(2.6,185 + 1,695 + 3.18,796 / 3,2) = 19,962kNm 

M15,16 = 0,7(2.6,185 − 15,546) − 75,90 = −78,123kNm ≅0
δ1 = -10,494 M4,8 = 2.( −12,802 + 3.10,494 / 4) = −9,86kNm

M15,14 = 0,8(2.6,185 − 12,279) + 58,08 = 58,152kNm 
M9,5 = 0,63(2.21,106 + 33,859 + 3.15,995 / 3,2) = 57,372kNm 
δ2 = -15,995  M16,12 = 2,5(2.( −15,546) − 9,918 + 3.18,796 / 3,2) = −58,472kNm
M9,10 = 0,6(2.21,106 − 7,826) − 137,816 = −117,184kNm ≅0 ≅0
δ3 = -18,796 
M9,13 = 0,63(2.21,106 + 35,09 + 3.18,796 / 3,2) = 59,80kNm 
M16,15 = 0,7(2.( −15,546) + 6,185) + 75,90 = 58,465kNm 
22,13 25,80
4,28 17,15
14.14 21,69
130.62 128.93 67.27 100.78

4,2 6,10
1,61 8,06 .24 73.75 1,08 4,99
121.07
14,6 66.31
126.58 121,51 165.60 50.56

9,23 6,68
84.87
29,29 12,83 42.04 3,68 42.55
104.56
42,41
2,46 14,95 5,22 11,10
105,01 133.71
24 127.96 165.88
146.78
57.26 191.09
63.84 123.49 102.77 359.55
70.26 114.02 24
48.34 110,66
31.08 119.43 94,27 181.93 330.33
123.52 2.13 118.62 66.74
253
Q Yüklemesi Çözümü Đçin Ankastrelik Momentleri

−M5,6 = M6,5 = 34,45kNm − M6,7 = M7,6 = 19,36kNm − M7,8 = M8,7 = 35,30kNm − M9,10 = M10,9 = 34,45kNm − M10,11 = M11,10 = 19,36kNm
−M11,12 = M12,11 = 25,30kNm − M13,14 = M14,13 = 25,84kNm − M14,15 = M15,14 = 14,52kNm − M15,16 = M16,15 = 18,98kNm
Bilinmeyenler M5,1 = 0,5(2.8,464 + 3.2,624 / 4) = 9,448kNm  M10,6 = 2,5(2.( −1,957) − 2,508 + 3.4 / 3,2) = −6,68kNm 
 
M5,6 = 0,6(2.8,464 − 2,508) − 34,45 = −25,798kNm  ≅ 0 M10,11 = 0,8(2.( −1,957) + 0,424) − 19,36 = −22,152kNm 
ϕ5 = 8,464  ≅0
M10,14 = 2,5(2.( −1,957) − 3,07 + 3.4,7 / 3,2) = −6,444kNm 
M5,9 = 0,6(2.8,464 + 5,276 + 3.4 / 3,2) = 15,572kNm
ϕ6 = -2,508
M1,5 = 0,5(8,464 + +3.2,624 / 4) = 5,216kNm M10,9 = 0,6(2.( −1,957) + 5,276) + 34,45 = 35,267kNm 
ϕ7 = 1,249 M6,2 = 2(2.( −2,508) + 3.2,624 / 4) = −6,096kNm  M11,7 = 0,63(2.0,424 + 1,249 + 3.4 / 3,2) = 3,684kNm 
 
M11,12 = 0,7(2.0,424 − 2,48) − 25,30 = −26,442kNm
ϕ8 = -3,200 M6,7 = 0,8(2.( −2,508) + 1,249) − 19,36 = −22,374kNm  
≅0
≅0 M11,15 = 0,63(2.0,424 + 1,546 + 3.4,7 / 3,2) = 4,284kNm
M6,10 = 2,5(2.( −2,508) − 1,957 + 3.4 / 3,2) = −8,058kNm
ϕ9 = 5,276 
M6,5 = 0,6(2.( −2,508) + 8,464) + 34,45 = 36,519kNm  M11,10 = 0,8(2.0,424 − 1,957) + 19,36 = 18,473kNm 
ϕ10 = -1,957
M12,8 = 2,5(2.( −2,48) − 3,2 + 3.4 / 3.2) = −11,025kNm 
M2,6 = 2( −2,508) + 3.2,624 / 4) = −1,08kNm

ϕ11 = 0,424
M7,3 = 0,5(2.1,249 + 3.2,624 / 4) = 2, 233kNm  M12,16 = 2,5(2.( −2,48) − 3,886 + 3.4,7 / 3.2) = −11,099kNm ≅ 0
 
ϕ12 = -2,480 M7,8 = 0,7(2.1,249 − 3,2) − 25,30 = −25,791kNm 
M12,11 = 0,7(2.( −2,48) + 0,424) + 25,30 = 22,125kNm 
≅0 M13,9 = 0,63(2.8,773 + 5,276 + 3.4,7 / 3,2) = 17,154kNm 
ϕ13 = 8,773 M7,11 = 0,63(2.1,249 + 0,424 + 3.4 / 3,2) = 4,203kNm
≅0
M7,6 = 0,8(2.1,249 − 2,508) + 19,36 = 19,352kNm  M13,14 = 0,6(2.8,773 − 3,07) − 25,84 = −17,154kNm 
ϕ14 = -3,070
M3,7 = 0,5(1,249 + 3.2,624 / 4) = 1,609kNm M14,10 = 2,5(2.( −3,07) − 19,957 + +3.4,7 / 3,2) = −9,227kNm 
ϕ15 = 1,546
 M14,15 = 0,8(2.( −3,07) + 1,546) − 14,52 = −18,195kNm

≅0
M8,4 = 2(2.(−3,2) + 3.2,624 / 4) = −8,864kNm
 
ϕ16 = -3,886 M8,12 = 2,5(2.( −3,2) − 2,48 + 3.4 / 3,2) = −12,825kNm ≅ 0 M14,13 = 0,6(2.( −3,07) + 8,773) + 25,84 = 27,420kNm 

δ1 = -2,624 M8,7 = 0,7(2.(−3,2) + 1,249) + 25,30 = 21,694kNm  M15,11 = 0,63(2.1,546 + 0,424 + 3.4,7 / 3,2) = 4,991kNm 

M4,8 = 2.(−3,2 + 3.2,624 / 4) = −2,464kNm M15,16 = 0,7(2.1,546 − 3,886) − 18,98 = −19,536kNm  ≅ 0
δ2 = -3,999

M9,5 = 0,63(2.5,276 + 8,464 + 3.4 / 3,2) = 14,343kNm  M15,14 = 0,8(2.1,546 − 3,07) + 14,52 = 14,538kNm 
δ3 = -4,699 
M9,10 = 0,6(2.5,276 − 1,957) − 34,45 = −29,293kNm  ≅ 0 M16,12 = 2,5(2.( −3,886) − 2,480 + 3.4,7 / 3,2) = −14,614kNm
 ≅0
M9,13 = 0,63(2.5,276 + 8,773 + 3.4,7 / 3,2) = 14,95kNm M16,15 = 0,7(2.( −3,886) + 1,546) + 18,98 = 14,622kNm 
Deprem Yüklemesi Çözümü Đçin Ankastrelik Momentleri

Deprem yükleri düğüm noktalarına etkimesinden dolayı ankastrelim moment değerleri bulunmamaktadır.
Bilinmeyenler M7,3 = 0,5(2.29,73 − 3.358,11/ 4) = −104,56kNm  M1,5 = 0,5(67,02 − 3.358,11/ 4) = −100,78kNm

M7,6 = 0,8(2.29,73 + 88,81) = 118,62kNm  M5,1 = 0,5(2.67,02 − 3.358.11/ 4) = −67,27kNm 
ϕ5 = 67,02
M7,8 = 0,7(2.29,73 + 103, 42) = 114.02kNm
≅0 
 M5,6 = 0,6(2.67,02 + 88,81) = 133,71kNm ≅0
ϕ6 = 88,81 M7,11 = 0,63(2.29,73 + 31,92 − 3.314.12 / 3.2) = −127.96kNm  
M5,9 = 0,63(2.67,02 + 55,2 − 3.314,12 / 3,2) = −66,31kNm
ϕ7 = 29,73 M3,7 = 0.5(29,73 − 3.358.11/ 4) = −119, 43kNm
M9,5 = 0,63(2.55,2 + 67,02 − 3.314,12 / 3,2) = −73,75kNm 
M11,7 = 0,63(2.31,92 + 29,73 − 3.314,12 / 3, 2) = −126,58kNm 
ϕ8 = 103,42  M9,10 = 0,6(2.55,2 + 64,62) = 105,01kNm ≅0
M11,15 = 0, 63(2.31,92 + 8,74 − 3.196,38 / 3,2) = −70,26kNm 

ϕ9 = 55,20 M11,10 = 0,8(2.31,92 + 64,62) = 102,77kNm
 ≅ 0 M9,13 = 0,63(2.55,2 + 24,37 − 3.196,38 / 3,2) = −31,08kNm
 

ϕ10 = 64,62 M11,12 = 0,7(2.31,92 + 70,83) = 94,27kNm 
M13,9 = 0,63(2.24,37 + 55,2 − 3.196,38 / 3,2) = −50,51kNm 
≅0
M13,14 = 0,6(2.24,37 + 35,53) = 50,56kNm 
ϕ11 = 31,92 M15,11 = 0, 63(2.8,74 + 31,92 − 3.196,38 / 3,2) = −84,87kNm 

M15,14 = 0,8(2.8,74 + 35,53) = 42, 41kNm ≅0 M6,2 = 2.(2.88,81 − 3.358,11/ 4) = −181,93kNm 
ϕ12 = 70,83  
M15,16 = 0,7(2.8,74 + 43,3) = 42,55kNm  M6,5 = 0,6(2.88,81 + 67,02) = 146,78kNm 
ϕ13 = 24,37
M8,4 = 2(2.103, 42 − 3.358,11/ 4) = −123, 49kNm  M6,7 = 0,8(2.88,81 + 29,73) = 165,88kNm
≅0


ϕ14 = 35,53 M8,12 = 2,5(2.103, 42 + 70,83 − 3.314,12 / 3, 2) = −42,04kNm ≅ 0 M6,10 = 2,5(2.88,81 + 64,62 − 3.314,12 / 3,2) = −130,62kNm 


ϕ15 = 8,74 M8,7 = 0,7(2.103, 42 + 29,73) = 165, 69kNm  M2,6 = 2(88,81 − 3.358,11/ 4) = −359,55kNm
M4,8 = 2(103, 42 − 3.358,11/ 4) = −330,33kNm
ϕ16 = 43,30 M10,6 = 2,5(2.64,62 + 88,81 − 3.314,12 / 3,2) = −191,09kNm 

M12,8 = 2,5(2.70,83 + 103, 42 − 3.314,12 / 3, 2) = −123,52kNm M10,9 = 0,6(2.64,62 + 55,2) = 110,66kNm
δ1 = 358,11  
M12,16 = 2,5(2.70,83 + 43,3 − 3.196,38 / 3,2) = 2,13kNm ≅0 ≅0

M10,11 = 0,8(2.64,62 + 31,92) = 128,93kNm 
δ2 = 314,12 M12,11 = 0,7(2.70,83 + 31,92) = 121.51kNm  M10,14 = 2,5(2.64,62 + 35,53 − 3.196,38 / 3,2) = −48,34kNm 
M16,12 = 2,5(2.43,3 + 70,83 − 3.196,38 / 3,2) = −66,69kNm
≅0 M14,10 = 2,5(2.35,53 + 64,62 − 3.196,38 / 3,2) = −121,07kNm
M16,15 = 0,7(2.43,3 + 8,74) = 66,74kNm  
δ3 = 196,38 M14,13 = 0,6(2.35,53 + 24,37) = 57,26kNm ≅0

M14,15 = 0,8(2.35,53 + 8,74) = 63,84kNm 
57.26 42,41
50.56 121.07 84.87 66.74
42.55
63.84
110,66 121,51
102.77
73.75 191.09 126.58 123.52
31.08 48.34 70.26 2.13
105,01 128.93 94,27
165.60
146.78 118.62
67.27 181.93 104.56 123.49
66.31 130.62 127.96 42.04
165.88
114.02
133.71
100.78 359.55 330.33

119.43
254
Cross Yöntemi Bölüm 5
BÖLÜM 5
5.1. CROSS METODU (HARDY CROSS-1932)
Hiperstatik sistemlerin çözümünde kullanılan cross yöntemi açı yönteminin özel bir hali olup
moment dağıtma (iterasyon) metodu olarak da kullanılmaktadır. Açı metodunda düğümlerde
moment ve yatay dengeler yazılarak düğümlerdeki dönüş açıları ve deplasmanlar bulunarak
sistem çözüldüğü halde Cross metoduyla hiperstatik sistemlerin çözümünde önce rijit düğüm
noktalarında dönüşleri sıfır yapacak şekilde kilitlenir. Kilitleme ankastrelik momentlerin farkının
ters işaretlisi olan bir dış momentle yapılır. Yani açı metodunda olduğu gibi düğümdeki toplam
moment sıfır olacak şekilde düzenlenir. Bu uygulanan dış moment düğümde sadece dengeyi
sağlamak için kabul edilen bir moment olduğu için aranan moment olarak kabul edilmemelidir.
Bu kilitleme momentinden dolayı düğümde bir dönüş ve bu dönüş sonucunda da düğümdeki
çubukların uçlarında bir moment oluşacaktır. Bu yöntemde bir düğüme;
1. Düğüm noktalarında dış yüklerden dolayı oluşan ankastrelik momentleri,

2. Komşu düğümlerden gelen (2EI/L’den 1/2) momentler,
3. Birim yatay (δ=1) yüklemelerinden gelen (k=-3k/L ve k=-2k/L) momentler,
olmak üzere bu üç momentin farkı TERS işaretli olarak o düğüme birleşen çubuk uçlarına
rijitlikleri oranında dağıtılır ve k çubuklarının ucuna düşen momentin yarısı da komşu düğüme
gönderilir.
k
Tüm düğümlerlerdeki Tüm
dönüş açıları≠ 0 düğümlerlerdeki
dönüş açıları=0
j j
i i
k k
1.Diğer bütün düğümler kilitli, sadece i serbest 2. ϕi bulunduktan sonra i aynı kalsın ve j serbest
255
Bölüm 4 Cross Yöntemi
I. Đterasyon
1. Bütün düğümlerdeki dönüş açıları sıfır

2. Sadece i noktası serbest yani ϕi ≠ 0 olsun ve buradan ϕi kolayca bulunur.
3. Sadece j noktası serbest yani ϕj ≠ 0 olsun ve ϕi yukarıda bulunan değerde olsun. Buradan
ϕi bilindiğine göre ϕj kolayca bulunur.
4. Sadece k noktası serbest yani ϕk ≠ 0 olsun ve ϕi -ϕ
ϕj yukarda bulunan değerde olsun.
Buradan ϕi ve ϕj bilindiğine göre ϕk kolayca bulunur.
5. Yukarıdaki işlemler dönüş açısı olan bütün düğümler için yapılır ve ilk dönüş açıları
bulunmuş olur. Yani başlangıçta sıfır olan dönüş açıları yerine değerleri bulunmuş olur.
II. Đterasyon
1. Đşlemler tekrar baştan başlanarak yapılır n inci düğüme kadar yapılır ve ikinci iterasyon
tamamlanır.
III. Đterasyon
1. Değişim sıfır olduğu zaman iterasyona son verilir. Ve böylece düğümlerdeki dönüş açıları
bulunur.
4.5 kN/m 3 kN/m 7.2 kN 3 kN
I 1.03I I
3.6m 7.2m 1.2m 2.4m 09m
Düğümlerdeki ankastrelik momentleri açı metodunda olduğu gibi bulunur.
4.5 x 3.6 2 3 x 7.2 2

− M12 = M 21 = = 4.86 kNm − M 23 = M 32 = = 12.96 kNm
12 12
Pab(l + b) 7.2x1.2x2.4(3.6 + 2.4)

− M 34 = = = 4.80 kNm
2L2 2 x 3.6 2
Bu ankastrelik momentleri düğümlere uygulanarak düğümlerdeki momentlerin dengede olması

için kesikli çizgilerle gösterilen momentler düğümlere uygulanarak bütün düğümler kilitlenir.
nolu düğüm sabit mesnet olduğu için sadece dış yüklerden dolayı oluşan bir moment (3 x
0.9=2.7 kNm) bulunmaktadır.
M21 = 4.86 M23 = 12.96 M32 = 12.96 M34 = 4.8 2.7

4.86 M12 = 4.86
3 x 0 .9 = 2 . 7

12.96-4.86=8.1 12.96-4.8=8.16
Daha sonra düğümlerden istenilen bir tanesi açılır. Bu düğümleri açma işlemine kilitleme
momenti olan ankastrelik momentleri farkının ters işaretlisinin mutlak değerce büyük olanından
başlamak iterasyonun adım sayısını azaltacağından daha uygundur. Bu örnekte üç nolu düğüm
açılarak ankastrelik momentler farkı olan kesikli çizgilerle gösterilen kilitleme momenti 8.16
kNm lik moment bulunur. Ancak, nolu düğümde konsoldaki yükten dolayı oluşan bir 2.7 kNm
lik bir moment bulunmaktadır. Konsol yüklerden dolayı oluşan momentlerin, kenar mesnetteki
256
dış yük olan momentlerin yarısı ve bir düğümde bulunan dengeleyici momentin yarısı karşı
mesnede aşağıdaki kabulden dolayı geçer. Yani, düğümde dengeleyici momentten dolayı bir
dönme ve bunun sonucunda da bir moment oluşacaktır. Oluşan bu momentin yarısı aynı
işarette çubuğun diğer ucuna geçer. Komşu düğüm mafsallı ise bu momentin yarısı
geçmeyecektir. Açı metodunun esasını teşkil eden bu kabuller açı metodu denklemlerinin
çıkarılmasında aşağıdaki şekilde elde edilmişti.
Hiç şekil değiştirmesi olmayan

i eleman k
ϕi
i k
Mik Mki
i k
_
Mki=Mik/2
Mik +
Uç momentleri Mki ve Mik olsun
Buna göre mesnedindeki momentin yarısı mesnedine artı olarak geçer. Konsol momentleri
sağdan sola artı soldan sağa eksi geçer. Çerçevelerde ise mütemadi kirişlerin tam tersi
olmaktadır. Bu durum açı yönteminde tablo halinde açıklanmıştır.
M32 = 12.96 2.7/2=1.35 Kilit moment=12.96-4.8+1.35 =9.51

2.7
M 34 = 4.8 3x0.9 = 2.7

9.51 kNm lik dengeleyici kilit momenti düğüme birleşen çubukların toplamı bir olan ve rijitlikleri
dikkate alınarak hesaplanan dağıtma sayıları oranında ters işaretli olarak paylaşılarak düğüm
dengesi sağlanır. Çubuklara gelen bu momentlerin yarısı aynı işarette çubuğun diğer ucuna
yani komşu düğümlere gönderilir. Sistemin çözümü için diğer bütün düğümlerin dengesi
sağlanması şartından dolayı aynı işlem diğer komşu düğümlerde yapılır. Komşu düğümde
dengeleyici moment o düğümde önceden bulunan kilit momenti (ankastrelik momentleri farkı
olan moment) ile komşu düğümdeki dengelemeden gelen momentin toplamı ters işaretli olarak
düğüme birleşen çubukların dağıtma sayıları oranında dağıtılarak düğüm dengesi sağlanmış
olur. Bu dengeden dolayı oluşan momentlerin yarısı çubuğun diğer ucuna yani düğüm
noktasına gönderilir. Bu işleme komşu düğümlerden gelen momentlerin küçülmesi durumunda
son verilerek her çubuğun ucundaki momentler toplanarak son verilir. Bu toplam sonucu her
düğümdeki momentlerin toplamı açı metodunda olduğu gibi sıfır olmalıdır. Bir çubuğun uç
momenti,
1. Ankastrelik momentleri
2. Düğümdeki dengelemeden dolayı dağıtma sayısı oranında gelen moment
3. Çubuğun diğer ucundaki düğüm dengelemesinden dolayı o uçta oluşan momentin yarısı
momentlerinin toplamıdır.
257
δ=0) SĐSTEMLER
5.2. DÜĞÜM NOKTALARI SABĐT (δ
Düğüm noktaları sabit sistemler 4. bölümde açıklanan sistemlerdir. Bu sistemlerin cross yöntemi
ile çözümünde yatay deplasmanlar [δ=0] sıfır alınmaktadır.
3 4
k3 k ′4
ϕi ≠ 0
ϕ2=0
2 k2 i
k 5′ 5 ϕ3=0
Mi
ϕ1=0
M i =toplam ankastrelik momentleri
k1
Herhangi bir çerçeveden alınan yukarıdaki i düğümünde moment dengesi yazılır ise,
 
∑Mi
2 (k1 + k2 + k3 + k’4 + k’5 ) ϕi + ∑ M i = 0 φi = −  

 2[k1 + k 2 + k3 + k '4 + k 5' ] 
Mi1 = k 1 (2 ⋅ φ i ) + Mi1 Mi2 = k 2 (2 ⋅ φ i ) + Mi2 Mi3 = k 3 (2 ⋅ φ i ) + Mi3

Mi4 = k '4 (2 ⋅ φ i ) + Mi4 Mi5 = k '5 (2 ⋅ φ i ) + Mi5
Bu denklemlerde ϕi ‘nin yukarıdaki bulunan değerleri yerine yazılırsa, M i1 = k i (2φ i ) + Mi1
k 1 ∑ Mi k1
Mi1 = ' '
+ Mi1 di1 =
(k 1 + k 2 + k 3 + k + k )
4 5 (k1 + k 2 + k 3 + k '4 + k 5' )
k2
di2 =
k 2 ∑ Mi (k1 + k 2 + k 3 + k '4 + k 5' )
Mi2 = + Mi2
(k1 + k 2 + k 3 + k '4 + k 5' )
k3
di3 =
(k1 + k 2 + k 3 + k '4 + k 5' )
k 3 ∑ Mi Σd=1
Mi3 = + Mi3 = -Mi k '
(k1 + k 2 + k 3 + k '4 + k 5' ) di4 = 5
(k 1 + k 2 + k 3 + k '4 + k 5' )
k '4 ∑ Mi
Mi4 = + Mi4 k '5
(k1 + k 2 + k 3 + k '4 + k 5' ) di5 =
(k 1 + k 2 + k 3 + k '4 + k 5' )
k '5 ∑ Mi
Mi5 = + Mi5
(k1 + k 2 + k 3 + k '4 + k 5' )
258
[di1 + di2 + di3 + di4 + di5] bunların her birine DAĞITMA SAYISI denir ve her düğüm için
2I
toplamları her zaman =1 olması gerekir. Bu din sayıları düğüme birleşen çubukların k =
L
1.5I
ve/veya k ′ = rijitlikleri oranına göre değişen dağıtma sayılarıdır.
L
ϕA + ϕB+
ϕA ϕB
B
ϕA ϕB
ϕA
ϕA A
B
ϕA - ϕB-
A ϕB
B
ϕA ϕB
ϕA
A ϕA
ϕA
Hiperstatik bir sistemim Cross metodu ile çözümünde izlenen yol sırasıyla;
1. Düğüme birleşen çubukların k ve/veya k’ değerleri ve bunlara bağlı olarak bulunan dağıtma
sayıları hesaplanır.
k1 k2 k3
di1 = di2 = d i3 =
∑ kn ∑ kn ∑ kn
2. Çubuğun mesnet şartlarına yükleme durumuna göre ankastrelik momentleri hesaplanır.
3. Çözüm şeması hazırlanarak dağıtma sayıları ve ankastrelik momentleri belirlenir.
4. Düğümlerde bulunan ankastrelik momentleri işaretlerine göre toplanarak mutlak değerce

büyük olan momentin bulunduğu düğümden dağıtıma başlanır.
5. Dağıtma sayılarına göre dağıtılan ankastrelik momentleri işaretlerinin tersi olarak dağıtılır.
Yani ankastrelik momenti eksi ise artı, artı ise eksi olarak dağıtılır.
6. k çubuklarında dağıtım sonucu bulunan Mij momenti çubuğun diğer ucuna yarısı aynı
işarette geçer. Bu geçiş k’ çubuklarında yapılmaz.
ϕi 4EI _
Mik = ϕi
Mik Mki L
i k i + 2EI
k Mki = ϕi
L
7. Düğümlerde dağıtılacak moment sıfıra yaklaşınca dağıtıma son verilir.
259
8. Düğümlerde dağıtım bittikten sonra ankastrelik momentler dahil bütün momentler işaretleri
ile toplanır. (bir düğümde bulunan momentlerin toplamı sıfır olacağına dikkat edilmelidir
değilse hesaplar kontrol edilir)
9. Çözüm sonucu bulunan momentler işaretlerine göre [saat yönü +, tersi -] düğüm noktalarına
işaretlenerek momentler çekme meydana getiren yüze çizilir.
10. Çubuk uçlarında bulunan bu momentlere ve dış yüklere göre çubuk açıklık momentleri,
kesme ve eksenel kuvvetleri bulunarak sistemin istenilen M, V ve N alanları çizilir.
ÖRNEK 5.1: Şekilde yüklemesi ile birlikte verilen mütemadi kirişin moment ve kesme kuvvet
diyagramlarını Cross metodu ile çiziniz.
2 kN 2 kN 0.8 kN/m
1.5I I
m m m
2.2m 2.2 2.2 5
P a (L − a) 2 x 2.2 (6.6 − 2.2) 0 .8 x 5 2

Ankastrelik − M12 = M21 = = = 2.93 kNm − M23 = = − 2.50kNm
L 6 .6 8
Ankastrelik momentleri ve dağıtma sayıları tablo yapılarak yazılır. Daha sonra dağıtım yapılacak
düğümde dağıtılacak moment bulunur. Örneğin düğümünde dağıtılacak M= 2.93-2.5=0.43 tm
olarak bulunur. Bu fark moment artı işaretlidir. Düğümde dengenin olabilmesi için bu momentin
eksi işaretli olarak dağıtılması gerekir. Yani düğümde dağıtılacak momentin ters işaretlisi olan
M=-0.43 tm dağıtılır.
M21= d21 M =0.603x(-0.43)= -0.259 Düğümde dağıtım sonucu bulunan momentlerin

M23= d23 M =0.397x(-0.43)= -0.171 toplamı dağıtılan momente eşit olmalıdır (0.43).
Düğüm
Çubuk uçları - - -3 3-2
Çubukların k değerleri 0.455 0.300
Dağıtma sayıları 0.455/[0.455+0.3]=0.603 0.3/[0.455+0.3]=0.397
Ankastrelik momentleri -2.93 2.93 -2.50
Düğüm Dağıtılacak moment
2 (-2.5+2.93) = 0.43 -0.130 -0.43x0.603=-0.259 -0.43x0.397=-0.171
Uç momentleri -3.06 2.671 -2.671 0.00
2 kN 2 kN 0.8 kN/m
1.5I I
2.2m 2.2m 2.2m 5m
1.941 1.47
0.06
2.06
2.534
06
3.06 2.67
1.46 1.343
1.60
260
1. açıklıkta maxMaç= ((2.059 x 2.2 – 3.06)) = 1.47 kNm

1. açıklıkta maxMaç= ((2.059 x 2.2 + 0.059 x 2.2 – 3.06)) = 1.60 kNm
2
2. açıklıkta maxMaç= ((1.466 /0.8)) x 0.5 = 1.343 kNm veya
2
2. açıklıkta maxMaç= ((2.534 /0.8)) x 0.5- 2.671 = 1.343 kNm
Verilen bu sistemde bilinmeyen ϕ2 dir. Burada ϕ2 nin bulunması için,

M
M 21 = 2 k 21ϕ 2 ϕ 2 = 21
2 k 21
bağıntısından hesaplanır. Buradaki M21 momenti düğümünde ankastrelik ve komşu

düğümlerden gelen momentlerin haricinde dağıtım sonucunda bulunan momentlerin toplamıdır.
M 21 −0.259 M 23 − 0.171
2-1 elemanı ϕ 2 = = = 0.285 2-3 elemanı ϕ 2 = = = − 0.285 olur.
2 k 21 2 x 0.455 2 k 23 2 x 0.300
ÖRNEK 5.2: Verilen kirişin moment alanının Cross yöntemini kullanarak çizimi.[Bütün kirişler EI]
1.6 kN/m 8 kN 2.5 kN/m

2m 5.5m 4m 2m 5m 1.5m
Çözüm: Elemanların k değerleri ve ankastrelik momentleri hesaplanır.

-3.2 -2.81
k’=0.273 k=0.333 k’=0.300
Ankastrelik
1.6 x 5.52 8 x 4 x 22 8 x 2 x 42 2.5 x 52
M21 = = 6.05kNm − M23 = = 3.56kNtm M32 = = 7.11kNm − M34 = = 7.81kNm
8 2 2 8
6 6
Düğüm 2
Çubuk uçları 1-2 2-1 2-3 - -4 4-
k değerleri 0.273 0.333 0.333 0.30
Dağıtma sayıları 0.45 0.55 0.53 0.47
Ankastrelik momentleri -3.2 -1.6 6.05 -3.56 7.11 -7.81 1.41 -2.81
3 (7.11-7.81+1.41)=0.71 -0.188 -0.376 -0.334

2 (6.05-1.6-3.56-0.188)=0.702 -0.316 -0.386 -0.193
3 -0.193 0.053 0.106 0.092
2 -0.053 -0.024 -0.029 -0.015
0.008 0.007
Uç momentleri -3.2 4.110 -4.110 6.632 -6.635 -2.81
Dağıtım sonucu bulunan moment değerleri saat yönü artı tersi eksi olmak üzere çubuk uçlarına
işaretlenerek moment alanı aşağıdaki şekilde çizilir.
6.64
-3.2 + 4.11 - + - -2.81

261
1.6 kN/m 8 kN 2.5 kN/m

m m m m
2 5.5 4m 2m 5 1.5
Kesme kuvvet diyagramı, 5.754
4.565 5.484
3.2
2.245 3.750
4.235 7.016
Moment diyagramı 6.64
4.11
3.2 2.81
2.405
3.205
2 4.87
1. açıklıkta maxMaç= ((4.235 /1.6)) x 0.5 – 3.2 = 2.405 kNm
2. açıklıkta maxMaç= (2.245 x 2 –4.11) = 4.87 kNm
2
3. açıklıkta maxMaç= ((7.016 /2.5)) x 0.5 - 6.64 = 3.205 kNm
ÖRNEK 5.2: Verilen kirişin moment alanının Cross yöntemini kullanarak çizimi.[Bütün kirişler EI]
4.5 kN/m 3 kN/m 7.2 kN 3 kN
I 1.03I I
3.6m 7.2m 1.2m 2.4m 09m
ÇUBUK UÇ MOMENTLERĐ
Düğüm
Çubuk - - - - - -
k değerleri 2xI/3.6=0.556 2x1.03I/7.2=0.287 2x1.03I/7.2=0.287 1.5xI/3.6=0.417
0.555/(0.555+0.28 0.287/(0.555+0.287)= 0.287/(0.417+0.287) 0.417/(0.417+0.287)
Dağıtma sayıları 7)=
0.34 =0.41 =0.59
0.66
Kilit momenti 1.35 [2.7/2] -2.7
Ankastrelik momentleri -4.86 4.86 -12.96 12.96 -4.8
Düğüm Dağıtılacak M
3 12.96+1.35-4.8=9.51 -1.95[-3.9/2] 9.51x0.41-3.90 9.51x0.59-5.61
2 -12.96-1.95+4.86=-10.05 3.32 10.05x0.666.63 10.05x0.343.42 1.71

3 1.71 -0.35 -0.70 -1.01
2 -0.35 0.12 0.23 0.12 0.06
2 0.06 -0.03 -0.04
Uç momentleri -1.42 11.72 -11.72 10.13 -10.11 -2.70
Örnek daha önce açı yöntemine göre çözülmüş ve aynı değerler bulunmuştur.
4.5 kN/m 3 kN/m 7.2 kN 3 kN
I 1.03I I
m
3.6 7.2m 1.2m 2.4
m
09
m
10.96 10.68
0.34
3.00
6.86
5.24
11.03
11.72 10.73
1.42 1.88 2.70
8.52
262
Uygulama: Verilen mütemadi kirişin verilen yükler ve mesnet hareketlerinden dolayı oluşan M
alanının elde edilmesi
2 kN/m 8 kN/m 4 kNm
2 kN
m

2
m
3m 5 6m 2m
Çözüm: Verilen dış yüklerden ve mesnet çökme ve dönmelerinden oluşan ankastrelik

momentleri
Pab2 2 x 2 x 32 Pba2 2 x 3 x 22
M12 = = = 1.44kNm M21 = = = 0.96kNm [Tekil yük]
L2 52 L2 52
qL2 2 x 52 7qL2 7 x 8 x 62
−M23 = M32 = = = 4.167kNm [Düzgün yayılıyük ] − M34 = = = −16.80kNm [Üçgen yayılıyük]
12 12 120 120
4 kNm
k=0.4 k=0.4 k’=0.25
m m m
2
m
3 5 6
1.44 kNm 0.96kNm 4.17 kNm 4.17 kNm

16.8 kNm
2 kNm
1 2 2 3
3 4
4 EI 2EI 6EI
1 2 Mi = Mi + ϕi + ϕk − 2 δ
1
8 mm Eşit çökme
2 L L L
4EIϕ/5=157.6 78.8=2EIϕ/5
1 2 3EIδ/62=26.27 4 EI 2EI 6EI
2
6EIδ/5 =151.3 3 4 Mk = Mk + ϕk + ϕi − 2 δ
1 8 mm 8 mm
4 mm L L L
(-) alınır
6EIδ/52=151.3 2 (+) alınır 3EIδ/62=26.27
ÇUBUK UÇ MOMENTLERĐ
Düğüm
Çubuk - - - - - -
k değerleri 0.4 0.4 0.4 0.4 0.25
Dış yüklerden -1.44 0.96 -4.167 4.167 -16.80+2 -4
Ankastrelik
momentleri Mesnet çökmesi -151.30 -151.30 26.27
Mesnet dönmesi 157.60 78.80
2 0.96-151.3+78.8-4.167=-75.71 18.93 37.85 37.85 18.93
3 4.167+2-16.80+26.27+18.93=34.57 -10.63 -21.26 -13.31
2 -10.63 2.66 5.32 5.32 2.66
3 2.66 -0.82 -1.64 -1.02
2 -0.82 0.21 0.41 0.41 0.21
3 0.21 -0.13 -0.08
Uç momentleri 26.66 -27.96 27.96 2.94 -2.94 -4
4.00
2.94 4.00
26.67
14.92
29.57 27.93
263
ÖRNEK 5.2: Verilen mütemadi kirişin moment ve kesme kuvvet alanlarının Cross yöntemini
kullanarak çizimi.[Bütün kirişler EI]
6 kN 4 kNm 4 kNm M
3 EI=sabit M 4
1 2 i M ki = − = − = − 0.50
2 m
2 m
2 m
4 m
2 m
Mki 8 8
L/2 L/2
12 kNm 4 kNm 4 kNm Mik M

M 4
1 k’=0.375 2 k’=0.375 3
i M ki = + = + = + 0.50
2 m
2m 4m 8 8
L/2 L/2
Düğüm 2
Çubuk uçları konsol 1-2 2-1 - -2 konsol
k değerleri 0.375 0.375

Dağıtma sayıları
0.5 0.5
Ankastrelik momentleri -12.00 -6.0(12/2)-0.50 2.00(4/2) 4.00

2 2-6-0.5=-4.5 2.25 2.25

Uç momentleri -12.00 -12.00 -4.25 4.25 -4.00 4.00
6 kN 4 kNm 4 kNm
m m m m
2 2 2 4 2m
12
5.88 4.00
1.88
4.25
SONUÇ M ALANI
ÖRNEK: Şekilde kirişin açı metoduyla moment alanını çizimi.

3 4 k=0.333 M
2m 2 M
40 kN 40 kN i +Mik = +Mki =
m 1
m Mik a b Mki 4
2 k=0.50
1
m
6
Ankastrelik momentleri M31 = M13 = [M / 4] = [40 / 4] = 10.00 kNm

4
Düğüm 40 2
18.5
Çubuk uçları - - - - 21.5
Çubukların k değerleri 0.5 0.333 Sonuç M
Dağıtma sayıları 0.60 0.40 7
Ankastrelik momentleri 10.00 10.00 4

7 + 40 + 4
Dağıtılacak = 12.75
Düğüm 4
moment 40
3 10 6/2= 3.00 -6.00 -4.00 -4/2=- 2.0
7 + 40 + 4
= 12.75
Uç momentleri 7.00 4.00 -4.00 -2.00 4
ÖRNEK 5.4: Şekilde verilen kirişin moment alanını Cross metoduyla çiziniz. (2I=sabit)
2 kN/m 2x2x1=4 kNm 2x2x1=4 kNm 11.27
2 kN/m
2I 4 4
k’=0.375
m
2I 4 7.27
k=1.00 4m
8.57

m m m m
Sonuç M alanı
2 8 2 8
3.64
264
Düğüm
Çubuk uçları 1- konsol -1 - - konsol
Dağıtma sayıları 0.727 0.273
Ankastrelik momentleri - [-4.00 ]4.00 - -16.00 2.00 [-4.00 ]4.00 -4.00
2 4+2-16=-10==10 3.64 7.27 2.73

3.64 4.00 7.27 -11.27 -4.00 -4.00
Uç momentleri 3.64 0.00 -4.00
Σ
ÖRNEK 5.5: Şekilde verilen kirişin moment alanını Cross metoduyla çiziniz.
6.00 4.00
2 kN/m 4.619 2.692
4.00
m
2.5 2I m
1.5 1.381 0.403 4.00
m 1.563 1.309
mafsal 1
4 kN
2I 4m
2I
m
0.655

m m m
4 4 2
Çözüm: Đlk önce sistemin taşınan ve taşıyan kısımları ayrılarak taşınan kısmın mesnet tepki
kuvveti taşıyan hiperstatik kısma aktarılır ve hiperstatik kısmın çözümü yapılır.
2 kN/m Taşıyan
hiperstatik
m
2.5 kısım
2.5
Taşınan izostatik
2.5
2.5 6 kNm 2 kN/m 4 kNm
kısım 2 kN/m 4 kNm

2I
2.5m
2I
m

m
4m
4 4m
4m
qL2 2 x 42
Ankastrelik momenti −M23 = M32 = = = 2.67 kNm
12 12
Düğüm
Çubuk uçları Konsol -1 - - - Konsol -
Çubukların k değerleri
0.53 1.00 1.00 1.00
Dağıtma sayıları
0.346 0.654 0.500 0.500
6.00 -2.67 2.67 -4.00
2 6-2.67=3.33 -1.152 -2.178 -1.089

3 2.67-4-1.089=2.419 0.605 1.210 1.210 0,605
2 0.605 -0.209 -0.396 -0.198
3 0.198 0.05 0.099 0.099 0,05
2 0.05 -0.02 -0.03
Uç momentleri 6.00 -1.381 -4.619 2.692 1.309 -4.00 0.655
265
ÖRNEK 5.6: Şekildeki çerçevenin moment alanının Cross metoduyla belirlenmesi.

5 kN
I 1.2I
m m m m
I 1.5I 4m
1.5 kN/m m m
2.0 m 3.0 m 5.0 m 3.0 m
Pab (b + L) 5 x 3 x 2(2 + 5) 1.5 x 42

M21 = 2
= 2
= 4.20kNm M24 = −M42 = = 2.00kNm
2L 2x5 12
Düğüm
Çubuk uçları - - -1 - - -5
Çubukların k değerleri 0.5 0.30 0.48 0.48 0.45
Dağıtma sayıları 0.391 0.234 0.375 0.516 0.484
Ankastrelik momentleri -2.00 2.00 4.20
2 4.2+2=6.2 -1.212 -2.424 -1.451 -2.325 -1.163
3 1.163 0.300 0.600 0.563
2 -0.300 -0.059 -0.117 -0.070 -0.113 -0.056
3 0.056 0.015 0.029 0.027
2 -0.015 -0.003 -0.006 -0.004 -0.006
Uç momentleri -3.274 -0.547 2.675 -2.129 -0.590 0.590
2.675
2.129
Moment alanı
0.547
m 0.59
m 4.92m

3.274
m
266
ÖRNEK: Düğüm noktaları hareketli sistemin moment alanının CROSS metodu ile çizimi.
12 kN/m
20 kN 30 kNm
2I I 2I 2I

2I
m
2

2m 4
m
4m 5
m
4
m
Çözüm: Sistemin düğüm noktaları sabit sistem olarak çözülür

qL2 12 ⋅ 42 qL2 12 ⋅ 52 M 40
8 12 12 12 4 4
12 kN/m
20 kN 30 kNm
0.37 0.5 0.8 0.75
5
1
12 kN/m 0.75 0.5 4m
40 kNm
2m

2m 4m 4m 5m 4m
Düğüm 1 2 3 7 4 8 5
Uç - - - - - - - - - - - - -
d 0.375 0.375 0.25 0.278 0.278 0.444 0.314 0.294 0.392
M 40 -40/2 24 -25 25 30/2 40/4=10 40/4=10 30
4 50 -7.85 -15.7 -14.7 -19.6 -9.80
3 32.85 4.57 9.13 9.13 14.59 4.56 7.3
2 8.57 -3.21 -3.21 -2.14 -1.07
4 7.30 -1.15 -2.29 -2.15 -2.86 -1.43
3 -0.08 0.30 0.62 0.62 0.99 0.31 0.50
2 0.3 -0.11 -0.11 -0.08
4 0.5 -0.16 -0.15 -0.2 -0.10
Σ 40 -23.32 20.68 2.05 8.68 9.75 -18.42 4.88 14.65 -2.00 -12.66 -1.33 30
40
18.43
14.68 30.00
8.66
2.00
20.67 9.77 12.67
20.94
23.33
14.33
25.67
4.89 1.34
20,68
9,75
(12x4)/2+20,68/4=29,17 12,66
(9,75+4,89)/4=3,66
12 kN/m
(40-12,66-1,34)/4=6,5
40
H10=29.17+3.66+6.5 = 39,33
m
2
4,89
1,34
267
Dış kuvvetler kaldırılarak sistem sadece δ=1 alınarak moment alanı bulunur.
δ=1 için çözüm

Düğüm 1 2 3 7 4 8 5
Uç - - - - - - - - - - - - -
d 0.375 0.375 0.25 0.278 0.278 0.444 0.314 0.294 0.392
M -37,5 -37,5 -37,5 -75 -75
4 75 11,78 23,55 22,05 29,4 14,7
3 25,72 3,58 7,15 7,15 11,42 3,58 5,71
2 33,92 12,72 12,72 8,48 4,24
4 5,35 -0,9 -1,79 -1,68 -2,24 -1,12
3 3,34 -0,47 -0,93 -0,93 -1,48 -0,47 -0,74
2 0,47 0,18 0,18 0,12 0,06
4 0,74 0,12 0,23 0,22 0,29 0,15
3 0,18 -0,03 -0,05 -0,05 -0,08 -0,03 -0,04
Σ 12,9 -24,6 11,68 10,47 -31,33 20,86 -34,42 26,96 20,59 -47,55 -61,27
24,6
31,33
47,55
24,6/4=6,15 (31,33+34,42)/4=16,44 (47,55+61,27)/4=27,21

34,42
61,27
H11=6.15+16.44+27.21 = 49,79 H10 - δ .H11 = 0 39.33 – 49.79δ = 0 δ= 0.790
Momentler M = M0+ δ.M1 eşitliğinden hesap edilir. Örnek momentler:
M73 = 4,88 + 0,790. (-34,42) = 22,31

M84 = -1,33 + 0,790. (-61,27) = -49,73
M32 = 8,68 + 0,790. 10,47 = 16,95
268
CROSS BÜTÜN SĐSTEM HESABA ESAS SĐSTEM BÜTÜN SĐSTEM HESABA ESAS SĐSTEM
℄ ℄
℄ ℄
P 2P P P P
P P 2P P P
L/2 L/2 L/2 L/2 L/2

L/2 L/2 k L/2
YÜKLEME
k/2
q q q q
k k/2
Kayıcı
ankastre
mesnet
L L L L L/2
L L L
℄ ℄
SĐMETRĐK SĐSTEM ANTĐMETRĐK
℄ ℄
P P P P P P
L/2 L/2 L/2 L/2 k L/2 L/2

1.5k
YÜKLEME
EI2 EI2/2
q q q q
k
q q
1.5k
EI1 EI1/2
L L L L L L L L/2
ÖRNEK 5.3: Şekilde verilen mütemadi kirişin moment alanını Cross metoduyla ve simetri
özelliğinden yararlanarak çiziniz. (I=sabit)
1.8 kN/m 2.5 kN/m 1.8 kN/m
I I I I
2m 6.5m 5.6m 5.6m 6.5m 2m
Çözüm: Simetri ekseni mesnetten geçtiği için yarım sistem aşağıdaki şekilde belirlenerek
çözüme başlanır.
1.8 kN/m 2.5 kN/m 3.6 2.5 kN/m

1.8 kN/m
I I I
I
m m m
2 6.5 5.6 6.5m 5.6m
2
2.5 x 5.6 1.8 x 6.5 2
Ankastrelik momentleri − M 23 = = 6.53 tm M 21 = = 9.51tm
12 8
Düğüm
Çubuk uçları 1- -1 - -
Ankastrelik momentleri -3.6 -1.8 9.51 -6.53 6.53
2 (-1.8-6.53+9.51)=-1.18 -0.46 -0.72 -0.36
-3.6 7.25 -7.25 6.17

Uç momentleri
Bulunan uç momentlerinin aynı sistemin açı metoduyla çözümüyle bulunan momentlerle aynı
olduğu görülür. Açı ile çözüm sonuçları aşağıda verilmiştir.
M21= 0.231 ( 2 x (-1.003)) + 9.51 - 1.8= 7.23 kNm
269
M23 = 0.357 ( 2 x (-1.003)) – 6.53 = -7.25 kNm

M32= 0.357 ((-1.003)) + 6.53 = 6.17 kNm
M12 = 1.8 x 2 x 0.5 =-3.60 kNm 6.40
6.81
3.60
Kesme kuvvet diyagramı,
5.29
7.19
7.25 6.17
3.60
Moment diyagramı
4.17 3.10
2
1. açıklıkta maxMaç= ((5.29 / (2x1.8) – 3.6 = 4.17 kNm
2
2. açıklıkta maxMaç= ((6.807 /(2x2.5)) - 6.17 = 3.097 kNm veya
2
2. açıklıkta maxMaç= ((7.193 /(2x2.5)) - 7.25 = 3.097 kNm
ÖRNEK 5.7: Şekilde verilen sistemi ve yüklemesi simetrik sistemi simetri özelliğini kullanarak
δ=0)
Cross metoduyla çözünüz. (δ
℄ ℄
2 kN/m 2 kN/m
I I 3’ I 2’ k= 0.33 I k= 0.25
m m m m k= 0.125
0.6I 0.8I 0.6I 0.8I

0.8I 0.6I
m 5m m
m k= 0.24 k= 0.32
4’ 1’
m m m m m m
6m 8m
m
6 4m
6m
2 2
Ankastrelik momentleri, -M23 = M32 =2x6 /12 =6 kNm -M35=M53=2 x 8 /12 = 10.66 kNm
Düğüm
Çubuk uçları - - - - - -5 -
DağıkNma sayıları 0.419 0.591 0.428 0.411 0.161
Ankastrelik momentleri -6.0 6.0 -10.67
3 -4.67 1.00 2.00 1.919 0.752 0.96
2 -5.0 1.048 2.095 2.955 1.478
3 1.478 -0.316 -0.633 -0.608 -0.238 -0.304
2 -0.316 0.066 0.132 0.187 0.093
3 0.093 -0.020 -0.040 -0.038 -0.015 -0.019
2 -0.020 0.004 0.008 0.012
Uç momentleri 1.118 2.235 -2.206 8.898 1.273 -10.171 0.64
270
10.171
8.898 ℄
2 kN/m 8.898
2.235 1.272 2.235

3.743 26=2x6/2 m 6
0.373
Maç=2x8x8/8-10.17=5.83 tm 0.373=2.235/6
1.483=8.898/6 1.483
4.89 toplam 7.11
1.118 0.64
7.11 Kesme kuvvet diyagramı
4.89
8.898 Moment diyagramı

2.235
3.743
2
1. açıklıkta maxMaç= ((4.890 /2)) x 0.5 – 2.235 = 3.743 kNm
veya
2
1. açıklıkta maxMaç= ((7.111 /2)) x 0.5 – 8.898 = 3.742 kNm
2
2. açıklıkta maxMaç= ((8 /2)) x 0.5 – 10.171 = 5.829 kNm
271
ÖRNEK 5.8: Sistemin simetri özelliğini kullanarak Cross metoduyla moment alanın çizimi.
4 kN/m 4 kN 8 kN
2 kN/m
2I 2I 2I
I I 4m

6
m 1m 3m 4
m
6m
Çözüm: Verilen bu sistemin çözümü iki aşamada yapılır.
1. Sistem önce herhangi bir simetrik yükleme durumu için çözülür. Burada seçilen simetrik yükleme hali
aşağıdaki gibi seçilerek çözümü yapılmıştır. Burada dikkat edilmesi gereken simetri ekseninin kestiği
çubuğun k değerinin 0.5 katı alınmasıdır (k22’= 0.5 k) .
4 kN/m 4 kN 8 kN 2 kN 8 kN
2 kN/m 3 kN/m
2I 2I 2I 2I 2I 2I
I I 4m I I 4m

6
m 1m 3m 4
m
6m 1m 3m m
6m 4m 6
Ankastrelik momentleri ( - çubuğunun tamamında hesaplanır),
q x L2 3 x 62 PL Pab2 8 x8 2 x1x72
M21 = = = 13.5kNm − M22 = + = + = −9.53kNm
8 8 8 L2 8 82
Simetrik sistem simetrik yükleme durumu
Düğüm
Çubuk uçları - - -’ - 11.91 10.32
Çubuk k değerleri 0.5 0.5 0.25 4.32

Ankastrelik momentleri 13.5 -9.53 7.68
8.20
0.79
2 13.5-5.53=-7.97 -1.59 -1.59 -0.79 -0.79
Uç momentleri 11.91 -1.59 -10.32 -0.79
2. Bu aşamada antimetrik yükleme hali için çözülür. Antimetrik yükleme durumu ile simetrik yükleme durumunun
toplamları başta verilen yükleme durumunu vermelidir. Antimetrik yükleme durumu ve çözümü aşağıda verilmiştir.
Burada dikkat edilmesi gereken simetri ekseninin kestiği çubuğun k değerinin 1.5 katı alınmasıdır (k22’=1.5 k).
1 kN/m 2 kN 2 kN 1 kN/m 2 kN 2 kN
1 kN/m 1 kN/m
2I 2I 2I 2I 2I 2I
0.5x1.5=0.75
I I 4 m I I 4m

6m 1
m
3
m
4m 6m 6m 1m 3m 4
m
6m
Ankastrelik momentleri ( - ’ çubuğunun tamamında hesaplanır),

q xL2 1x 62 Pab2 Pab2  2 x1x 7 2 2 x 7 x12 
M21 = = = 4.5 tm − M22 = 2 − 2 = −  2
−  = −1.313 tm
8 8 L L  8 82 
Simetrik sistem antimetrik yükleme durumu
Düğüm 3.588
2.68
Çubuk uçları - - -’ - 0.41 6
Çubuk k değerleri 0.5 0.5 0.5x1.5=0.75 0.912
Dağıtma sayıları 0.286 0.286 0.429
2.88
Ankastrelik momentleri 4.5 -1.313
0.456
2 4.5-1.313= -3.187 -0.912 -0.912 -1.367 -0.456
Uç momentleri 3.588 -0.912 -2.680 -0.456
272
Çözümü yapılan simetrik sistemin yarısındaki çubuk uç momentlerinin bulunması simetrik ve

antimetrik yükleme durumları için bulunan moment değerlerinin işaretleri dikkate alınarak
toplanmasıyla bulunur. Örnek olarak -’ çubuğunun uç momenti, simetrik yüklemeden
bulunan –10.32 kNm değeri ile antimetrik yükleme sonucu bulunan -2.680 tm değerinin
toplamına eşittir (M22’= -10.32 - 2.68 = -13.00 kNm).
Çözümü yapılmayan sistemin diğer yarısındaki çubuk uç moment değerleri, simetrik yükleme
durumu için yapılan çözümde bulunan çubuk uç momentlerin ters işaretli değerleri ile
antimetrik yükleme durumu için bulunan çubuk uç momentlerinin toplamıdır. Örnek olarak ’-
çubuğunun uç momenti, simetrik yüklemeden bulunan –10.32 kNm değerinin ters işaretlisi
olan +10.32 kNm moment değeri ile antimetrik yükleme sonucu bulunan -2.680 kNm
değerinin toplamına eşittir (M2’2=10.32-2.68=7.64 kNm). Benzer şekilde diğer çubuk uç
momentleri aşağıdaki gibi bulunur.
Simetrik sistem antimetrik yükleme durumu

Düğüm
Çubuk uçları - - -’ -
Uç momentleri(simetrik) 11.91 -1.59 -10.32 -0.79
Uç momentleri (antimetrik) 3.588 -0.912 -2.680 -0.456
Σ 15.50 -2.50 -13.00 -1.25
15.50 13.00 7.64 8.32 4 kN/m 15.50

4.71
12=4x6/2 12
2.50 0.68 2.58=15.5/6
5.32 9.42 14.58

11.09 7.68
14.33 Q
9.42
Moment alanı
15.588 M
1.25 0.294
11.09
2
1. açıklıkta maxMaç= ((9.42 /4)) x 0.5 = 11.09 kNm veya
2
1. açıklıkta maxMaç = ((14.58 /4)) x 0.5 – 15.50 = 11.09 kNm
2. açıklıkta maxMaç = ((8.20 – 2.88 = 5.32 kNm
273
δ ≠0) SĐSTEMLER
5.3. DÜĞÜM NOKTALARI HAREKETLĐ (δ
Düğüm noktaları hareketli sistemler 4. bölümde açıklanan kriterleri sağlayan sistemlerdir. Bu

sistemlerin Cross yöntemi ile aşağıda maddeler halinde açıklanarak çözümü yapılmıştır.
Cross yöntemi ile düğüm noktaları hareketli sistemlerin çözümü;

q P q
P
1.5I 2I 1.5I 2I
H10 H20

I I I I
q
4.67I q
4.67I

I
A I
A
H30
B Düğüm noktaları sabit sistem
B
1. Verilen sistem ilk önce yatay ve/veya düşey hareketler [H10, H20, H30] tutularak düğüm
noktaları sabit sistem haline getirilir.
2. Bu düğüm noktaları sabit sistemin dış yüklerden oluşan moment alanı elde edilir.
3. Düğüm noktaları sabit sistemin moment alanı ve dış yüklerin dikkate alınması suretiyle
yatay denge yazılarak yatay kat kuvvetleri [H10, H20, H30, Hn0] bulunur.
4 kN/m 4 kN
H10=6.09/1.5+0.24/7=4.09 7.38 12.42 6.89 0.24
7.38 5.59 0.24
H20=[[7.38+5.96]-
0.13
[5.59+7.38]]/4+0.24/7=
4 kN/m
5.96 7.38 0.22
12.05 7.38 11.46
6.09
A
A
H30=24.46
B 4x6/2-[12.05+7.38]/6=12.78
B
δi=1] deplasmanlar verilerek

4. Sonra düğüm noktaları sabit sistemin her bir katına birim [δ
moment alanı [M1] elde edilir. 0.88 0.40 0.81 1.45
0.88
H11=6.21/1.5+1.46/7=4.35
1.46
0.40 H21=0.47
0.21 0.57=[0.81+1.45]/4
3.11 3.11 0.88 0.88

6.21
A
δ1=1
0.67
Đçin çözüm
Moment değerleri B
H13=0.11
5. [M1] alanında yatay denge yazılarak yatay kuvvetler [H11, H12, H13…….. H1n] bulunur.
δ1, δ2, δ3…….. δn] için birim yükleme yapılarak moment
6. Bu işlem her bir deplasman [δ
değerleri elde edildikten sonra yatay denge yazılarak [Hi1, Hi2, Hi3…….. H1n] değerleri
bulunur.
274
7. Bu işlemler ayrıca aşağıdaki tabloda 3 katlı yapı içinde sırası ile elde edilmiştir.
CROSS METODUNDA DÜĞÜM NOKTALARI HAREKETLĐ SĐSTEMLERDE YATAY DENGE
P2 H31
H30
1. KAT YATAY DENGE

H21
SABĐT SĐSTEM
H30
P3 δ1
P1
H11
H30
P2 δ1 = 1 M1
Hareketsiz sistem
δ2 = 0
δ1= 0
δ3 = 0
VERĐLEN ESAS SĐSTEM
δ2= 0 Mo
δ3= 0
P3
P1
H32 δ32
δ22 H33
Hareketli sistem
2. KAT YATAY DENGE
3. KAT YATAY DENGE

δ1 ≠ 0 H22
δ2 ≠ 0 H32
δ3 ≠ 0
H12
δ1 = 0 M2 H13
δ2 = 1 δ1 = 0 M3
δ3 = 0 δ2 = 0
δ3 = 1
8. Her deplasman ve dış yükler için moment alanlarından elde edilen yatay denge
denklemleri sonucu bulunan [Hi1, Hi2, Hi3…….. H1n] değerleri kullanılarak,
H10 + H11 δ1 + H12 δ2 + H13 δ3 = 0
H20 + H21 δ1 + H22 δ2 + H23 δ3 = 0
H30 + H31 δ1 + H32 δ2 + H33 δ3 = 0
denklemi elde edilir.

δ] bulunur.
9. Bu denklem sistemi çözülerek deplasman değerleri [δ Bu şekilde δ’ların
gerçek değerleri bulunup yerlerine yazılırsa bu H yatay kuvvetlerin sıfır olduğu görülür.
10. Bulunan δ değerleri
Mij = M0 + M1. δ1 + M2. δ2+ M3. δ3.......... Mn. δn
bağıntısında yerine yazılarak sonuç moment alanı elde edilir. Sistemin kesme ve eksenel kuvvet
değerleri için,
1. Dış yüklerden dolayı düğüm noktaları sabit sistemde oluşan [V ve N] alanları çizilir.
δi=1] deplasmanlar verilerek
2. Sonra düğüm noktaları sabit sistemin her bir katına birim [δ
kesme ve eksenel kuvvet alanı [V1 N1] elde edilir.
3. Moment için yapılan bütün işlemlerin aynısı bu kesit tesirleri içinde yapılır.
Sistemin kesme ve eksenel kuvvet değerleri moment için yapılan işlemler aynı yapılarak,
Vij = V0 + V1. δ1 + V2. δ2+ V3. δ3.......... Vn. δn

Nij = N0 + N1. δ1 + N2. δ2+ N3. δ3.......... Nn. δn
bağıntıları ile elde edilir.
275
ÖRNEK 5.9: Şekilde verilen çerçevenin CROSS yöntemiyle moment alanının çizimi.
8 kN 2I
I 6m
I

10m
Çözüm: Önce sistem düğüm noktaları sabit sistem haline getirilir, sonra δ=1 için çözüm yapılır.
δ] oluşan moment ve kesme
Deplasmandan [δ
k i
i
δ k δ
_ Mk =
6EI 6EI
δ − 2 δ=0
_ 6EI L2 L
Mk = 2 δ 6EI 6EI 3EI +
L Mi = − δ+ δ=− 2 δ
L2 2L2 L
6EI +
Mi = δ Mi = −
3EI
δ +
L2 δ ' dan oluşan kesme kuvvetleri L2

 6EI 6EI   3EI 
δ + δ  L δ  3EI
 L2 L2  12EI Vi = Vk =   = δ
Vi = Vk =  = 3 δ L L3
L L
2EI
Đki ucu moment taşıyan çubuklarda k = ve
L
3EI
bir ucu moment taşıyan çubuklarda k′ = kısaltması yapılacak olur ise deplasmanlardan
2L
dolayı oluşan çubuk uç momentleri;
δ = 1  k değeri

δ
  6EI 3  2EI  3k 
k çubuklarında  2EI  olması durumunda − Mik = −Mki = − 2 δ = −  ⋅1 = − 
k = L  L L  L  L
 

 OLUR

δ = 1  k ' değeri
δ 
  3EI 4  3EI  2k 
k ' çubuklarında  3EI  olması durumunda Mik = 2 δ = −   ⋅ 1 = −

k =  L 3L  2L  L
2L 
 
H10=0 3k 3x0.333 k=0.400 − 2 k = − 2x0.25 = −0.0833

8 kN 2I − =− = −0.17
L 6 L 6
Ankastrelik
momenti I k=0.333
I k=0.25
olmadığı için
M0=0 dır. 3k 3x0.333 δ=1 için çözüm
− =− = −0.17
L 6

Açıklıkta yük olmadığı için (ankastrelik momenti sıfır) dış yüklere göre çözüm yapılmaz ve δ=1
için çözüm yapılarak yatay deplasman bulunur.
276
δ=1 için çözüm
Düğüm
Çubuk uçları - - - - -
Çubuk k değerleri 0.333 0.333 0.400 0.400 0.250
Ankastrelik M [100 katı] -17 -17 -8.33
2 -17 3.86 7.72 9.28 4.64

3 -8.33+4.64=-3.69 1.14 2.27 1.42
2 1.14 -0.26 -0.52 -0.62 -0.31
3 -0.31 0.10 0.19 0.12
2 0.10 -0.03 -0.05 -0.055
Uç momentleri -13.43 -9.85 9.85 6.79 -6.79
6.79
= 1.13
9.85 + 13.43 9.85 6 H1=3.88+1.13=5.01
= 3.88 6.79
6
I
13.43
3.88
1.13
15.760 10.864
8
H11 δ - H0 = 0 [3.88 + 1.13] δ - 8 = 0 δ= = 1.60
5.01
Sonuç M alanı
M12=1.60 x (-13.43) = -21.488 tm
M21=1.60 x (-9.85) = -15.76 tm 21.488
M23=1.60 x (9.85) = 15.76 tm
M32=1.60 x (6.79) = 10.864 tm
M34=1.60 x (-6.79) = -10.864 tm
Not: [3.88 + 1.13] δ/100 - 8 = 0 δ=800/5.01=159.68
M34=159.68 x (-6.79/100) = -10.864 tm AYNISI
[ mesnedinin ankastre olması ile mafsallı olması durumundaki değişim gözlenir]
8 kN 2I
0.75I 6m
I

10m
3k 3x0.333 k=0.40 − 3 k = − 3x0.25 = −0.125

− =− = −0.17
8 kN 2I H10=0 L 6 L 6
Ankastrelik k=0.333 k=0.25
momenti
olmadığı için 3k 3x0.333 3k 3x0.25
− =− = −0.17 − =− = −0.125
M0=0 dır. L 6 L 6

277
Açıklıkta yük olmadığı için (ankastrelik momenti sıfır) dış yüklere göre çözüm yapılmaz ve δ=1
için çözüm yapılarak yatay deplasman bulunur.
δ=1 için çözüm

Düğüm
Çubuk uçları - - - - - -
Ankastrelik M (10 katı) -17 -17 -12.5 -12.5
2 -17 3.86 7.72 9.28 4.64
3 -12.5+4.64=-7.86 2.42 4.83 3.03 1.515
2 2.42 -0.55 -1.10 -1.32 -0.66
3 0.66 0.21 0.41 0.25 0.125
2 -0.21 -0.05 -0.10 -0.15
Uç momentleri -13.74 -10.48 10.48 9.22 -9.22 -10.86
9.22 + 10.86
= 3.35
10.48 + 13.74 10.48 6
= 4.04 9.22 H1=3.35+4.04=7.39
6
I
13.74 10.86
1.13
3.88
8
H11 δ - H0=0 (4.04 + 3.35 ) δ - 8 = 0 δ= = 1.083
7.39
Çubuk uç momentleri M12=1.083 x (-13.74) = -14.88 kNm
M21=1.083 x (-10.48) = -11.35 kNm M23=1.083 x (10.48) = 11.35 kNm

M32=1.083 x (9.22) = 9.99 kNm M34=1.083 x (-9.22) = -9.99 kNm
M43=1.083 x (-10.86) = -11.76 kNm
9.99
11.35 15.760 10.864
Sonuç M alanı
Sonuç M alanı
14.88 11.76
21.488
mesnedinin ankastre olması ile mafsallı olması durumunda momentlerdeki değişim yukarıdaki
moment alanlarının karşılaştırılması sonucu görülebilir.
278
I I k=0.40
m m
2m
2m
4 kN I 4 kN I k’=0.375
2m 2m
Düğüm
noktaları
sabit sistem
m
5 5m
Çözüm: Sistem önce düğüm noktaları sabit sistem haline getirilerek dış yükler altında çözülerek
yatay denge yazılır ve [H0] bulunur.
3
Ankastrekik momenti M21 = 4 x 4 = 3kNm
16
0.516 1.548 -
1.548
0.484 2 0.387
+3 0.774
-1.452 -1.548 -0.774
1.548 -1.548 + 3.226 4 kN
Düğüm noktası sabit sistem
ve dış yüklerden oluşan M

2 0.387 1.613=H0
Bundan sonra δ=1 için çözüm yapılarak kolonda yatay denge yazılarak [H11] bulunur.
2 x 0.375
Ankastrekik momenti M21 = − = −0.1875 100 katalınır M21 = −18.75
4
4.838
0.516 9.675 -
9.675
0.484 2.419
+
-18.75
9.675
9.075 9.675 4.838
δ=1 için M
-9.675 9.675

2.419=H11
δ] bulunur.
Bulunan bu değerler kullanılarak aşağıdaki şekilde yatay deplasman [δ
1.613
H11 δ + H0 = 0 2.419 δ +1.613 = 0 δ =− = −0.667
2.419
M21 = 1.548 − 0.667 x [ − 9.675] = 8 kNm 

  8.00 -
 
Çubuk uç M M23 = −1.548 − 0.667 x [ 9.675] = −8 kNm  +
4.00
 
  Sonuç M
M = −0.774 − 0.667 x [ 4.838] = −4 kNm 
 32  alanı
279
ÖRNEK 5.11: Verilen kirişin moment alanını Cross metoduyla çiziniz. (2I=sabit)
2 kN/m
2x2x1=4 kNm 2x2x1=4 kNm
2 kN/m 11.27
2I
4 4
k’=0.375
1.5I 3m
k=1.00 4m 7.27

8.57
m
2 8m 2m 8m Sonuç M alanı
Çözüm: Sistem daha önce düğüm noktaları sabit sistemler bölümünde 3.64
çözülmüş ve moment
alanı aşağıdaki şekilde bulunmuştu.
Bu moment alanından yatay H10 kuvveti aşağıdaki şekilde bulunur. Daha sonra yatay birim
yükleme için çözüm yapılarak yatay H11 kuvveti bulunur ve yatay deplasman değeri δ bulunarak
M alanı elde edilir.
2.73 2.73
7.27 (3.64+7.27)/3=3.64
2.73 (6.36+2.73)/4=3.03
-3k/h=-3x1/3=1 H10=3.64 H11=3.03
δ1=1 için
(6.36+2.73)/3=3.03
-3k/h=-3x1/3=1 (3.64+7.27)/3=3.64
6.36 6.36
3.64
Düğüm
Çubuk uçları 1- konsol -1 - - konsol
Ankastrelik momentleri -10 -10
2 -10 3.64 7.27 2.73
6.36 ----- -2.73 2.73 --- -----
M12 = 3.64 − 1.201x 6.36 = −4.01 kNm, 11.27

H11δ − H10 = 0
4 4
M21 = 7.27 − 1.201x 2.73 = 3.99 kNm
7.27
3.03 δ − 3.64 = 0
M23 = −11.27 + 1.201x 2.73 = −7.99 kNm 8.57
Sonuç M alanı
δ = 1.201
M32 = 4 + 1.201x 0 = 4.00 kNm 3.64
ÖRNEK 5.12: Çerçevenin moment alanını CROSS metodunu kullanarak çizimi.

m
1.5
m 1.5
9.6 kN 9.6 kN
H10
4I 4I
2I 2I 4.5m
4.5m I
I

6
m 6m
Düğüm noktaları
sabit sistem Mo
2
M12 = -8 x 4.5 /12 = -13.5 kNm
2
M21 = 8 x 4.5 /12 = 13.5 kNm
2 2
M23 = -9.6 x 4.5 x 1.5 / 6 = -2.70 kNm
2 2
M32 = -9.6 x 1.5 x 4.5 / 6 = 8.10 kNm
280
Düğüm
Ankastrelik momentleri -13.5 13.5 -2.70 8.10

2 (13.5-2.7)=-10.8 -2.16 -4.32 -6.48 -3.24
3 (8.10-3.24)=-4.84 -1.823 -3.645 -1.215 -0.608
2 -1.823 0.365 0.729 1.094 0.547
3 0.547 -0.205 -0.410 -0.137 -0.068
2 -0.205 0.041 0.082 0.123 0.062
3 0.062 0.023 -0.046 -0.015 -0.008
2 0.023 -0.005 -0.009 -0.014
Uç momentleri -15.259 9.982 -9.982 1.368 -1.367 -0.684
H10 15.259 − 9.982  −  8 x 4.5  + 1.367 + 0.684  = 16.37kN ⇐ −

3k
= − 0.593 −
3k
= −0.296
   2    L k=1.333 L
9.982
1.367
 4.5     4.5 
k=0.889
k=0.444
15.259 0.684 3k 3k
− = − 0.593 − = −0.296
L L
Bu durumda yatay denge yazılırsa, 16.37 ⇐ + H1o ⇐ = 0 H1o = −16.37
δ1 için çözüm.
δ=1 için çözüm
Düğüm
Ankastrelik momentleri -5.93 -5.93 -2.96 -2.96
2 -5.93 1.186 2.372 3.558 1.779
3 (1.779-2.96) =-1.181 0.443 0.886 0.295 0.148
2 0.443 -0.089 -0.177 -0.266 -0.133
3 -0.133 0.05 0.100 0.033 0.017
2 0.05 -0.010 -0.020 -0.030 -0.015
3 0.015 0.006 0.011 0.004 0.002
2 0.006 -0.001 -0.002 -0.004
Uç momentleri -4.844 -3.757 3.757 2.628 -2.628 -2.793
H11  4.844 + 3.757   2.628 + 2.793 

 +   = 3.12kN ⇒
3.757
2.628
 4.5   4.5 
4.844 2.793
Bu durumda yatay denge yazılırsa,
3.12 ⇒ − H1 = 0 H1 = 3.12 ⇐
δ=H10 / H1 = 16.37 / 3.12 = 5.254
9.757 15.176
M = M0 + M1 x δ 9.757
17.63
M12 = -15.259 – 5.254 x 4.844 = -40.709 kNm
M21 = 9.982 – 5.254 x 3.757 = -9.757 kNm
40.709 15.358
M23 = -9.982 + 5.254 x 3.757 = 9.757 kNm Sonuç M
alanı
M32 = 1.368 + 5.254 x 2.628 = 15.176 kNm
M34 = -1.367 – 5.254 x 2.628 = -15.176 kNm
M43 = -0.684 – 5.254 x 2.793 = -15.358 kNm
281
Düğüm
Dış yüklerden uç momentleri (M0) -15.259 9.982 -9.982 1.368 -1.367 0.684
δ1 =1 uç momentleri (M1) -4.844 -3.757 3.757 2.628 -2.628 -2.793
ÖRNEK 11: Verilen çerçevenin cross M

10 kN
1.5m 1.5
m
10 kN
3k −2k =−2i0.44 =−0.196
10 kN 2 4I 3 10 kN 2 1.33 3 H10=0 − =−3i0.89 =−0.593 k=1.33
L 4.5 L 4.5
8 kN/m
8 kN/m
m
2I 1.32I 4.5 0.44 4.5
m
0.89 k=0.89 k=0.44
3k δ=1 için çözüm
1 4
k − =−3i0.89 =−0.593
1 4 L 4.5
m

6 6m
2
10 x 4.5x1.52 10 x 4.52 x1.5
Ankastrelik M −M12 = M21 = 8 x 4.5 =13.5kNm − M23 = = 2.81kNm M32 = = 8.44kNm
12 6x6 6x6
1. DIŞ YÜKLER ĐÇĐN ÇÖZÜM
Düğüm
Ankastrelik M -13.5 13.5 -2.81 8.44
2 13.5-2.81=10.69- -2.14 0.4x10.69=- 4.28 6.41

0.6x10.69=- 6.41x0.5= -3.21
3 8.44-3.21=5.2- 1.95
3.9x0.5=- 3.9
0.75x5.2=- 0.25x5.2=- 1.33
2 1.95+ 0.39 0.78 1.17 0.59
3 0.59- -0.22 -0.44 -0.15
2 0.22+ 0.05 0.09 0.13
Uç momentleri -15.20 10.09 -10.09 1.48 -1.48
m
10 kN
1.5
1.33 10.09 1.48

10 kN 2 3 H10=0 8x4.5/2-((15.2-10.09)/4.5)+10=26.86 3 1.48/4.5=0.33

8 kN/m
8 kN/m
m
0.89 0.44 4.5 4.5m H1=26.85-0.33=26.53
k
1 4 15.20 4
6m
Not: 10 kN yatay kuvvet hesaplara katılmadığı için yatay dengede diğer kuvvetlerin tesi yönünde hesaba katılır.
δ=1 için çözüm

Düğüm
Ankastrelik M -59.3 -59.3 -19.6
Düğ
Dağıtılacak M
üm
2 -59.3 11.86 0.4x59.3= 23.72 0.6x59.3= 35.58 17.79
35.58x0.5=
3 17.79-19.6=-1.81 0.68
1.36x0.5= 0.75x1.81=1.36 0.25x1.81=0.45
2 0.68- -0.14 -0.27 -0.41 -0.20
3 0.20+ 0.08 0.15 0.05
2 0.08- -0.02 -0.03 -0.05
Uç momentleri -47.60 -35.88 35.88 19.10 -19.10
282
1.33 35.88
2 3 H11=0 19.1
(35.88+47.60)/4.5)=18.55 3
19.1/4.5=4.24 H11=18.55+4.24=22.79
m
0.89 0.44 4.5 m
4.5
k
1 4 47.60
4
6m
H11 δ + H10 = 0 -
26.53
δ+26.53=0
22.79δ δ= = 1.164 31.667 - 23.715
22.79 + -
1.382
M = M0 + M1 x δ
M12 = -15.20 – 1.164 x 47.60 = -70.61 kNm -

Sonuç M alanı
M21 = 10.09 – 1.164 x 35.88 = -31.67 kNm 70.681

M23 = -10.09 + 1.164 x 35.88 =31.67 kNm
M32 = 1.48 + 1.164 x 19.10 = 23.71kNm
M34 = -1.48 – 1.164 x 19.10 = -23.71 kNm
NOT: δ=1 durumundaki ankastrelik momentleri 100 katı alındığı için δ değerini 100’e bölerek
yapıldığı zaman aşağıdaki gibi aynı sonuçlar elde edilir.
26.53 ⋅ 100
H11 δ + H10 = 0 δ/100)+26.53=0
-22.79(δ = 116.41 δ=
22.79
M = M0 + M1 x δ M12 = -15.20 – 116.41 x (47.60/100) = -70.61 kNm
M21 = 10.09 – 116.41 x (35.88/100) = -31.67 kNm
M23 = -10.09 + 116.41 x (35.88/100) =31.67 kNm
M32 = 1.48 + 116.41 x (19.10/100) = 23.71kNm
M34 = -1.48 – 116.41 x (19.10/100) = -23.71 kNm
283
ÖRNEK 5.13: Şekildeki çerçevenin moment alanının Cross Yöntemiyle belirlenmesi.
1.2I
m m
3 kN/m
I 4m
1.5I
m m

m
5m 5m
Düğüm
3x4 2 Çubuk uçları - - - - -
M 21 = −M12 = = 4 tm Dağıtma sayıları 0.51 0.49 0.58 0.42
12
Ankastrelik momentleri -4 4
2 -4 -1.02 -2.04 -1.96 -0.98
3 0.98 0.28 0.57 0.41
3 -0.28 -0.07 -0.14 -0.14 -0.07
2 0.07 0.02 0.04 0.03
Uç momentleri -5.09 1.82 -1.82 -0.44 0.44
Bulunan uç momentlerinden
oluşan H yatay kuvveti aşağıdaki şekilde hesaplanır.
1.82
1.82 − 5.09 3x 4 1.82 0.44 0.452
+ = 5.18 0.44
m 4 2
1.82 + 0.44
= 0.452
5
3 kN/m
2I
m
5.09 − 1.82 3x 4
+ = 6.82
m 5.09 4 2
0.452x5 + 0.44
H40 = = 0.675
4
Yatay denge H = 4 x 3 – 6.82 + 0.675 = 5.855 kN 0.452
Ankastrelik momentleri, (iki ucu ankastre çubuklarda 6 diğerlerinde 3 ve 100 katı alınmıştır)
6 ⋅100 6⋅1.2⋅100 5 δ 3⋅1.5⋅100 6.4 δ

M12 =− δ=−37.5δ=−37.5 M23 = x = 36δ= 36 M34 =− x =−28.8δ=−28.8
42 52 4 52 4
Sistemin birim yatay yükleme durumunda şekil değiştirme hali, uç momentleri ve yatay denge
aşağıdaki gibi elde edilir.
δ
6 .4 δ 5δ
4 4
5.0 m 5.0 m
284
Düğüm
Ankastrelik momentleri -37.5 -37.5 36 36 -28.8
3 -[36-28.8]=-7.2 -2.09 -4.18 -3.02
3 -[36-37.5-2.09]=3.59 0.92 1.83 1.76 0.88
3 -0.88 -0.25 -0.51 -0.37
2 0.25 0.06 0.13 0.12
Uç momentleri -36.52 -35.54 35.54 32.19 -32.19
13.546
35.54 35.54 32.19 32.19

m
35.54 + 32.19
= 13.546
5
36.52
13.546 x 5 + 32.19
36.52 − 35.54 H41 = = 24.98
H11 = = 18.015 4
4
13.546
Yatay denge H = 18.015 + 24.98 = 42.995 kN ◄ H11 δ - H0 = 0 -(42.995) δ + 5.855 = 0

5.855
δ= = 0.136
42.995
Çubuk uç momentleri : M12=0.136 x (-36.52) – 5.09 = -10.06 kNm

M21=0.136 x (-35.54) +1.82 = -3.01 kNm M23=0.136 x (35.54) – 1.82 = 3.01 kNm
M32=0.136 x (32.19) – 0.44 = 3.94 kNm M34=0.136 x (-32.19) +0.44= -3.94 kNm
285
ÖRNEK 5.14: Şekildeki çerçevenin moment alanının Cross metoduyla bulunması.

2
kN/m

4I
2I 4m
I

3.0 7.0
m m 2
2x3 2 x 72
Ankastrelik momentleri M 21 = = 2.25 tm − M 23 = = 8.167 tm
8 12
Düğüm
Çubuk uçları - -3 3- 3-4
Çubukların k değerleri 0.60 1.143 1.143 0.375
Ankastrelik momentleri 2.25 -8.167 8.167
3 -8.167 -3.075 -6.150 -2.017
2 -8.167-3.075+2.25=8.992 3.093 5.899 2.949
3 -2.949 -1.110 -2.221 -0.728
2 1.11 0.382 0.728 0.364
3 -0.364 -0.137 -0.274 -0.09
2 0.137 0.047 0.090 0.045
3 -0.045 -0.034 -0.011
Uç momentleri 5.772 5.772 2.846 -2.846
ÖRNEK 5.15: Şekildeki [düğüm noktaları sabit] sistemin moment alanın ve H1 kuvvetinin bulunması.
30 kN/m 30 kN/m
30 kN/m H1 30 kN/m
4I 4I 4I 4I
2I 2I 7.2m 2I 7.2m
3I 2I 3I

6m 6m 3m 6m 6m 3m
30 x 62 30 x ((32 + 7.22 )0.5 )2

Ankastrelik momentleri −M24 = M42 = −M45 = M54 = = 90kNm −M56 = = 228.15kNm
12 8
Genel durum için çözüm

Düğüm
Çubuk uçları - - - - - - - -
Dağıtma sayıları 0.238 0.762 0.414 0.172 0.414 0.698 0.302
Ankastrelik momentleri -90 90 -90 90 -228.15
4 -228.15+90=-138.15 48.21 96.43 41.72
2 -90 21.42 68.58 34.29
3 90-90+34.29+48.21=82.5 -7.1 -17.08 -34.16 -14.19 -34.15 -17.08
4 -17.08 5.96 11.92 5.16
2 4.06 13.02 6.51
3 6.51+5.96=12.47 -1.08 -2.58 -5.16 -2.15 -5.16 -2.58
2 -2.58 0.61 1.97 0.98
4 -2.58 0.90 1.80 0.78
3 1.88 -0.16 -0.39 -0.78 -0.32 -0.78 -0.39
2 -0.39 0.09 0.30 0.15
4 0.14 0.27 0.12
3 0.29 -0.06 -0.12 -0.05 -0.12
Uç momentleri -8.36 26.18 -26.18 91.71 -16.71 -75.00 180.37 -180.37
286
Bulunan çubuk uç momentlerinden yatay denge aşağıdaki şekilde yazılır.
26.18
26.18 = 3.64 16.18 + 8.36
7 .2 = 3.48 140.12xcos22.62=129.34
16.71 7 .2
m 180.37 30 x7.8
+ = 140.12 30 t/m
7.8 2
8.36
16.18 + 8.36
m = 3.48
7 .2
Yatay denge H =-3.64+3.48+129.34=129.185 t ⇒
ÖRNEK 5.16: Şekilde verilen sistemin moment alanının CROSS yöntemiyle elde edilmesi.
2 kN/m 2 kN/m
H10
2I 2I k=0.667 k=0.667
m m
2 2
k=0.50
I I
6 kN I 6 kN
m k’=0.375
2m k’=0.375
2m

m m m m
6 6 6 6
Çözüm: Đlk önce sistem aşağıdaki şekilde düğüm noktaları sabit hale getirilir ve buna göre
çözüm yapılarak bu mesnedin yatay tepki kuvveti (H10) bulunur.
GENEL DURUM ĐÇĐN ÇÖZÜM ( δ = 0 )

Düğüm
Çubuk - - - - - - - -
Ankastrelik momentleri 4.5 -6 6 -6 6
5 6 -1.92 -3.84 -2.16
3 -1.92 0.350 0.700 0.522 0.26 0.70 0.35
2 4.5+0.35-6=-1.15 0.41 0.740 0.370
3 0.37 -0.070 -0.135 -0.100 -0.05 -0.135 -0.07
2 -0.07 0.02 0.050
5 0.35-0.07=0.28 -0.09 -0.180 -0.10
3 -0.09 0.033 0.025 0.012 0.033
Uç momentleri 4.93 -4.93 6.968 0.447 0.222 -7.412 2.260 -2.260
Bulunan uç momentlerinden dolayı yatay denge yazılarak sistemi düğüm noktaları sabit hale
getirmek için çerçevenin üst kısmına konan mesnedin yatay tepkisi aşağıdaki şekilde bulunur.
⇐
H10 = 4.23+0.167-0.565=3.832⇐
4.93 6/2+4.93/4=4.23 2.26

0.447 2.26/4=0.565
0.222+0.447/4=0.167
0.222
6/2+4.93/4=4.23 0.222+0.447/4=0.167 2.26/4=0.565
287
Đkinci adım olarak da kolonların rijitliklerine göre birim deplasman verildiğinde oluşan
momentlere göre sistem bir defa daha çözülerek yatay mesnet tepkisi (H11) bulunur.
H11
2k ′ 2x0.375 2I 2I
− =− = 0.1875
h 4
I
2k ′ 2x0.375
− =− = 0.1875
I I h 4
3k ′ 3x0.5 m
− =− = 0.375
h 4
3k ′ 3x0.5
− =− = 0.375
h 4
m m
6 6
δ = 1 ĐÇĐN ÇÖZÜM
Düğüm
Çubuk - - - - - - - -
Ankastrelik M (100 katı) -18.75 -37.50 -37.50 -18.75
3 -37.50 6.825 13.65 10.200 5.100 13.65 6.825
2 6.825-18.75=-11.925 4.293 7.632 3.816
5 6.90-18.75=-11.925 3.816 7.632 4.293
3 3.816+3.816=7.632 -1.389 -2.778 -2.076 -1.038 -2.778 -1.389
2-5 -1.389 0.500 0.889 0.889 0.500
Uç momentleri -13.957 13.957 14.688 -29.376 -33.438 14.688 13.957 -13.957
⇒
H11 =3.489+15.704+3.489=22.682⇒
13.957/4=3.489
(33.438+29.376)/4=15.704 13.957/4=3.489
13.957
13.957 29.376
13.957/4=3.489 33.438 (33.438+29.376)/4=15.704

13.957/4=3.489
H10 = 4.23+0.167-0.565=3.832 ⇒ H11 = 3.489+15.704+3.489=22.682 ⇐
H10 + H11 δ1 = 0 3.832 – 22.682 δ = 0 δ1 = 3.832 / 22.682 = 0.169
Çubuk uç momentleri aşağıda tabloda hesaplanmıştır.
Çubuk ucu M0 M1 δ1 Sonuç M=M0 + M1 x δ1 Düğüm dengesi

M21 4.930 -13.957 0.169 2.571
M23 -4.930 13.957 0.169 -2.571 0.00
M32 6.968 14.688 0.169 9.450
M34 0.447 -29.376 0.169 -4.518
0.00
M35 -7.412 14.688 0.169 -4.930
M43 0.222 -33.438 0.169 -5.429
M53 2.260 13.957 0.169 4.619
M56 -2.260 -13.957 0.169 -4.619 0.00
288
Sonuç kesme kuvveti ve moment alanı,

9.450
7.147 4.930
− 5.948
− 2.571 − 4.518 4.619
4.853 6.052 −
3.317 4.227
Vsonuç 4.714
3.643 Msonuç
2.357 2.357 2.357 1.155

=6/2-2.571/4 =(5.429+4.518)/4 =(4.619)/4 5.429
ÖRNEK 5.17: Düğüm noktaları hareketli sistemin M alanının CROSS yöntemiyle elde edilmesi.
2 kN/m 2 kN/m
2I 2I
H1
2I 2I
2I 4m 2I 4m
I I
2I 2I
m m

2m 2m

m m
6 6 6m 6m
Đlk önce sistem aşağıdaki şekilde düğüm noktaları sabit hale getirilir ve buna göre çözüm
yapılarak bu mesnedin yatay tepki kuvveti (H1) bulunur.
2 x 62 2 x 62
Ankastrelik momentleri −M23 = M32 = = − 6kNm M35 = M53 = =− 6kNm
12 12
GENEL DURUM ĐÇĐN ÇÖZÜM ( δ = 0 )

Düğüm
Çubuk - - - - - - - - -
Dağıtma sayıları 0.53 0.47 0.364 0.272 0.364 0.50 0.50 -
Ankastrelik momentleri -6 6 -6 6
2-5 6 3.18 2.820 1.41 -1.50 -3.00 -3.00 -1.50
3 1.41-1.5=-0.09 0.017 0.033 0.024 0.033 0.017 0.017
2-5 0.017 -0.009 -0.008 -0.004 -0.005 -0.009 -0.009 -0.005
3 -0.004-005=-0.009 0.003 0.003 0.003 0.002
Uç momentleri 3.171 -3.171 7.442 0.027 -7.469 0.019 3.008 -3.009 -1.505
Bulunan uç momentlerinden dolayı yatay denge yazılarak sistemi düğüm noktaları sabit hale
getirmek için çerçevenin üst kısmına konan mesnedin yatay tepkisi aşağıdaki şekilde bulunur.
⇒
H1 = 0.793+0.011-0.752=0.052⇒
3.171/4=0.793
0.026+0.019/4=0.011 (3.008+1.505)/6=0.752
3.008
3.171 0.026
3.171/4=0.793 0.019 0.026+0.019/4=0.011
1.505 (3.008+1.505)/6=0.752
289
Đkinci adım olarak da kolonların rijitliklerine göre birim deplasman verildiğinde oluşan
momentlere göre sistem bir defa daha çözülerek yatay mesnet tepkisi (H11) bulunur.
3k ′ 3x0.5
− =− = 0.375
h 4
2k′ 2x0.75
− =− = 0.375 2I k=0.667 2I k=0.667
h 4 3k ′ 3x0.67
− =− = 0.335
h 6
2I k’=0.275
I k=0.50
k=0.675 2I
3k ′ 3x0.67
3k ′ 3x0.5 − =− = 0.335
− =− = 0.375 h 6
h 4
GENEL DURUM ĐÇĐN ÇÖZÜM ( δ =1 )

Düğüm
Çubuk - - - - - - - - -
Dağıtma sayıları 0.53 0.47 0.364 0.272 0.364 0.364 0.50 0.50 -
Ankastrelik momentleri -375 -375 -375 -335 -335
2-5 -375 198.75 176.25 88.13 83.75 167.5 167.5 83.75

3 88.13+83.75-375 36.97 73.94 55.25 73.94 27.63 36.97
2-5 36.97 -19.59 -17.38 -8.69 -9.24 -18.49 -18.49 -9.24
3 -9.24-8.69=-17.93 3.26 6.53 4.88 6.53 2.44 3.26
2-5 3.26 -1.73 -1.53 -1.63 -1.63 -0.81
Uç momentleri -197.57 197.57 159.91 -314.87 154.98 -344.93 187.61 -187.62 -261.30
⇒
H11 =49.39+164.96+112.23=326.58⇒
197.57/4=49.39
(314.57+344.97)/4=164.96 (187.52+261.30)/6=112.23
187.52
197.57 314.87
197.57/4=49.39 344.97
(314.57+344.97)/4=164.96
261.30 (187.52+261.30)/6=112.23
H1 = 0.793+0.011-0.752=0.052 ⇐
H11 = 49.39+164.96+112.23=326.58 ⇒
-6
H1 + H11 δ1 = 0 326.58 δ1-0.052 = 0 δ1 = 0.052 / 326.58 = 159.225 10
290
.Çubuk uç momentleri 7.47 7.45

Uç M0 M1 δ1 (10-6) Sonuç M=M0 + M1 x δ1 3.14 3.04
M21 3.171 -197.57 159.225 3.140 0.02
M23 -3.171 197.57 159.225 -3.140 3.83 3.90
M32 7.442 159.91 159.225 7.467
M34 0.027 -314.87 159.225 -0.023
M35 -7.469 154.98 159.225 -7.444
M43 0.019 -344.93 159.225 -0.036 0.04
M53 3.008 187.61 159.225 3.038

M56 -3.008 -187.52 159.225 -3.038
1.55
M65 -1.505 -261.30 159.225 -1.547
Örnek: Şekilde verilen sistemin M alanının elde edilmesi (Cross)
1.4I
1.4I
10 kN m
10 kN 4
m
4 I Düğüm noktası
I sabit sistem
2I
2I
5
m
7m
5m 7m H10
Düğüm
1.648
1.4I
Ankastrelik momentleri -5 5 10 kN
4m
Düğüm Dağıtılacak moment I
3 5 -1.923 -3.845 -1.155 1.72 3.438
2I
3 -[5+1.923]=-6.923 1.537 3.074 3.849 1.925

3 1.925 -0.740 -1.480 -0.445 5
m
7m
(1.72+3.438)/5=
H10
2 0.74 0.165 0.329 0.411 0.206 1.032 (1.72+3.438)/5+1.648/7= 1.267=H10
3 0.206 -0.079 -0.158 -0.048
2 0.079 0.018 0.035 0.044
Uç momentleri 1.72 -3.438 3.348 1.648 -1.648
Dış yüklerden yanda denge yazılarak düğüm noktaları sabitliğini sağlayan H10 bulunur.
δ1=1 birim yüklemesi yapılıp sistem tekrar aşağıdaki şekilde çözülür.

Düğüm
-2k/L=2x0.38/7= 0.0857
Ankastrelik momentleri -48 -48 (dönüş)+8.57
-3k/L=3x0.8/5= 0.48
2 48 10.656 21.312 26.668 13.334 -3k/L=3x0.8/5= 0.48
3 13.334+8.57 -8.426 -16.852 -5.062
2 8.426 1.871 3.741 4.685 2.343
3 2.343 -0.901 -1.802 -0.541
2 0.901 0.200 0.400 0.501 0.251
3 0.251 0.097 -0.193 -0.058
0.097 0.022 0.043 0.054
Uç momentleri -35.251 -22.504 22.504 -2.909 2.909
291
2.909
1.4I
1.34
10 kN m
4
I
-2k/L=2x0.38/7= 0.0857
35.251 22.504
2I 12.24
2.02
5m 7m
H10
(35.251+22.504)/5=11.551
11.551+2.909/7= 11.967=H11 5.82
-3k/L=3x0.8/5= 0.48
H10 + H11δ1 = 0 ⇒ 1.267 − 11.967δ1 = 0 ⇒ δ1 = 0.106
Düğüm
Sonuç moment

değerleri
Uç momentleri (düğüm sabit) 1.72 -3.438 3.348 1.648 -1.648

Uç momentleri (δ=1) -35.251 -22.504 22.504 -2.909 2.909
SONUÇ M=sabit+(δ=1) xδ -2.02 -5.82 5.82 1.34 -1.34
ÖRNEK: Şekilde verilen sistemin moment alanının CROSS yöntemi ile elde edilmesi.
k=0.214
m
3
EI=sabit k=0.667
k=0.214
20 kN/m
m
3
k=0.667

7m
Çözüm: Bu sistemin çözümü düğüm noktaları sabit sistemde dış yüklerin olması durumu, birinci
kat için δ1=1 ve ikinci kat için δ2=1 olmak üzere 3 aşamada yapılır.
Düğüm noktaları sabit sistemin dış yükler altında çözümü

0.85
(5.712-0.85)/3=2.187
H20=2.187
- - - - - -
d 0.431 0.138 0.431 0.757 0.243
M -15 15 5.712
2 -3.233 -6.465 -2.070 -6.465 -3.233 7.964
20x3/2-((18.519-7.954)/3)=26.482 H10=28.669
3 1.224 2.447 0.786
20 kN/m
2 -0.264 -0.528 -0.169 -0.528 -0.264

3 0.100 0.200 0.064
2 -0.022 -0.043 -0.014 -0.043
18.519
Σ --18.519 7.964 -2.253 -5.712 -0.85 0.85
δ1=1 için çözüm [M1] 3.801

(25.399-3.801)/3=9.733 H21=9.733

- - - - - -
d 0.431 0.138 0.431 0.757 0.243 25.399
(25.399-3.801)/3=
M -66.7 -66.7
35.416 H11=38.557
2 14.374 28.748 9.205 28.748 14.374

(51.057-35.416)/3=28.824
3 -5.441 -10.881 -3.433
2 1.173 2.345 0.751 2.345 1.173

51.057
292
3 -0.444 -0.888 -0.285

2 0.096 0.191 0.061 0.191 0.096
3 -0.072 -0.023
-3k/L=3x0.667/3=0.667
Σ --51.057 -35.416 10.017 25.399 3.801 -3.801
-3k/L=3x0.667/3=0.667
δ2=1 için çözüm [M2]

- - - - - - 13.845
(25.668-13.845)/3=13.171
d 0.431 0.138 0.431 0.757 0.243 H22=13.171
M -66.7 -66.7
3 25.246 50.492 16.208
25.668
2 8.934 17.867 5.721 17.867 8.934 (25.668-13.845)/3=13.171
3 -3.382 -6.763 -2.171 19.444 (19.444-9.723)/3=9.722 H12=22.893

-3k/L=3x0.667/3=0.667
2 0.729 1.458 0.467 1.458 0.729
0.48
3 -0.276 -0.552 -0.177
-3k/L=3x0.667/3=0.667
2 0.06 0.119 0.038 0.119 0.06
9.723
3 -0.045 -0.015
Σ 9.723 19.444 6.226 -25.668 -13.845 13.845
Yukarıdaki 3 çözümden bulunan değerler kullanılarak,

H10 + H11 δ1 + H12 δ2= 0 -28.669 + 38.557 δ1 -22.893 δ2= 0
H20 + H21 δ1 + H22 δ2 = 0 2.187 - 9.733 δ1 + 13.171 δ2 = 0
denklemi elde edilir. Bu denklemin çözümünden δ1=1.149 ve δ2=0.683 olarak bulunur. Bu

değerler kullanılarak çubuk uç momentleri aşağıda hesaplanarak diyagramı çizilmiştir.
Mij = Mo + M1δ1 + M2δ2

5.94
M12 =−18.519 − 51.057⋅1.149 + 9.723⋅0.683 =−70.55kN
0.85 kN
M21 = 7.964 − 35.416⋅1.149 +19.444⋅0.683 =−19.45kN
13.51
M24 = 2.253 +10.017⋅1.149 + 6.226⋅0.683 =13.51kN
5.94
19.45
M23 =−5.712 + 25.339⋅1.149 − 25.668⋅0.683 = 5.94kN 1.93 kN
M32 =−0.85 + 3.801⋅1.149 −13.845⋅0.683 =−5.94kN Sonuç M alanı
M35 = 0.85 − 3.801⋅1.149 +13.845⋅0.683 = 5.94kN 60 kN

70.55
2.78 kN
ÖRNEK: Şekilde verilen sistemin moment alanının CROSS yöntemi ile elde edilmesi.(Konsollar
m
1.2 , Tekil yükler sol tarafa
6.9 kN H20
2.013 kN/m 1.132 kN/m
k=0.40

k=0.5
k=8
3
m 7.63 kN H10
2.613 kN/m
1.552 kN/m k=0.40
k=0.5
m k=8
3
A
1.2m 7m
293
Çözüm: Sistem düğüm noktaları hareketli olduğu için önce düğüm noktası sabit hala getirilerek
çubuk uç momentleri [M0] bulunur. Kolon uç momentlerinden kolonların karşıladığı kesme
kuvveti ve yatay denge yazılarak kat yatay kuvvetleri [H10, H20] belirlenir.
Konsol 1 2 Konsol 3 4
-A - - A- - - -B B- - - - -
d 0.488 0.024 0.488 0.286 0.357 0.357 0.95 0.05 0.444 0.556
M -1.88 -25.86 29.91 -1.45 -20.51 24.36
2 -4.277 -8.554 -10.678 -10.678 -5.339 -5.339
1 15.624 0.768 15.624 7.812 0.384 7.812
4 -4.288 -4.223 -8.445 -10.576
3 8.726 17.452 0.919 0.459
1 -4.258 -0.209 -4.258 -2.129 -0.105 -2.129
2 0.573 1.147 1.431 1.431 0.716 0.716
3 1.011 2.022 0.106 0.053
4 -0.341 -0.273 -0.545 -0.683
1 -0.773 -0.038 -0.773 -0.386 -0.019 -0.376
3 0.308 0.617 0.032 0.016
2 0.051 0.103 0.129 0.129 0.064 0.064
1 -0.175 -0.009 -0.175 -0.088 -0.088
4 -0.018 -0.036 -0.045
3 0.101 0.005
Σ -1.88 10.418 -29.001 20.463 5.209 22.866 -13.747 -9.118 -4.559 -1.45 4.901 -3.452 15.862 -15.863
Düğüm noktaları sabit sistemde dış yüklerden dolayı oluşan yatay kuvvetler [H10, H20] aşağıdaki
şekilde hesaplanır.
6.341
H20 4.901 =[4.901+20.463]/4 15.863 7.403 H20=1.062
4.901 15.862
20.463
20.463 13.747 6.341 13.747 7.403
H10
+ 3.419 = H10=1.552
10.418 3.909 9.118
10.418 9.118
4.559 5.219 3.909 4.559 3.419

5.219
δ1=1 için çözüm

-A - - A- - - -B B- - - - -
d 0.488 0.024 0.488 0.286 0.357 0.357 0.95 0.05 0.444 0.556
M -60 -60 -3.75 -3.75
1 29.28 1.44 29.28 14.64 0.72 14.64
3 -6.954 -13.908 -0.732 -0.366
2 0.433 0.887 1.082 1.082 0.541 1.210
1 3.182 0.157 3.182 1.591 0.078 1.591
3 -0.756 -1.511 -0.080 -0.04
4 -0.224 -0.179 -0.357 -0.447
1 0.369 0.018 0.369 0.184 0.009 0.184
2 0.039 0.049 0.049 0.025
Σ -27.169 2.048 25.121 -43.585 1.733 0.907 -2.619 -3.184 0.996 -0.991 -0.763 0.763
294
δ1=1 için çözüm sonucu bulunan momentlerden yatay kuvvetler [H11, H12] hesaplanır.
6.529
H21 0.996 =[0.996+25.121]/4 0.763 0.418 H21=6.947
0.996 0.763
25.121 6.529 0.907 0.418

25.121 0.907 +
H11 27.169 17.695 2.619 1.451 = H11=26.093
27.169 2.619

3.184 43.585 17.695 3.184 1.451
43.585

-A - - A- - - -B B- - - - -
d 0.488 0.024 0.488 0.286 0.357 0.357 0.95 0.05 0.444 0.556
M -60 -3.75 -60 -3.75
1 29.28 1.44 29.28 14.64 0.72 14.64
3 21.546 43.092 2.268 1.134
2 0.433 0.887 1.082 1.082 0.541 0.541
1 -10.726 -0.527 -10.726 -5.363 -0.264 -5.363
4 0.577 0.461 0.921 1.154
3 2.328 4.657 0.245 0.123
1 -1.136 -0.056 -1.136 -0.568 -0.028 -0.568
3 0.270 0.540 0.028 0.014
4 -0.038 -0.061 -0.076
1 -0.132 -0.006 -0.132 -0.066 -0.003
2 -0.069 -0.086 -0.086 -0.043
Σ 17.286 1.284 -18.57 8.643 1.243 -2.215 0.996 0.498 -3.002 3.002 2.131 -2.131
δ2=1 için çözümünde bulunan momentlerden yatay kuvvetler [H21, H22] hesaplanır.
5.393
H22 3.002 2.131 1.087 H22=6.480
3.002 2.131
18.570 5.393 2.215 1.087

18.570 2.215 +
H12 17.286 6.482 0.996 0.374 = H12=13.336
17.286 0.996

8.643 6.482 0.498 0.374
8.643 0.498
H10 + H11 δ1 + H12 δ2 + H13 δ3 ……+ H1n δn = 0
H20 + H21 δ1 + H22 δ2 + H23 δ3 ……+ H2n δn = 0
:: :: :: :: :: ::
Hn0 + Hn1 δ1 + Hn2 δ2 + Hn3 δ3 ……+ Hnn δn = 0
Denklemi yazılarak δ’lar aşağıdaki tablodaki bulunur.
ΣX1 = H10 H11δ1 H12δ2 = 0 1.552 δ1

-26.093δ δ2
-13.336δ = 0 δ1 = 0.10631
ΣX2 = H20 H21δ1 H22δ2 = 0 -1.062 δ1

6.947δ δ2
-6.480δ = 0 δ2 = 0.0549
295
Bulunan bu δ değerleri aşağıdaki moment denkleminde yerine yazılarak istenilen çubuklardaki

uç momentleri hesaplanır.
Mij = M0 + M1. δ1 + M2. δ2+ M3. δ3.......... Mn. δn
ΣX1 = H10 H11δ1 H12δ2 = 0 -1.552 δ1

11.443δ δ2
6.111δ = 0 δ1 = 0.10631
ΣX2 = H20 H21δ1 H22δ2 = 0 1.062 δ1

-13.336δ δ2
6.480δ = 0 δ2 = 0.0549
δ1 ve δ2’in gerçek değerleri 10’na bölünerek bulunur.
Şekilde kat yükseklikleri değişik sistemde yatay deplasmanlar aşağıdaki şekilde yapılır.
δ3=1
δ3=1
δ2=1
δ1=1 δ2=1
δ1=1
δ1=1 δ2=1 δ3=1 δ3=1 δ3=1
δ1=1 δ2=1 δ2=1 δ2=1
δ1=1 δ1=1
Şekilde yükleme durumu verilen simetrik sistemin Cross yöntemi ile çözümü,
a. Sistem antimetrik yüklü,

b. Düğüm noktaları sabit hale getirilir.
c. Sistem bu haliyle yarım sistem olarak çözülür.
296
Not: Yarım sistem düğüm noktaları sabit olduğu için dış yüklerden oluşan yatay tepkiler
[H10 ve H20] yatay dengeden hemen bulunur.
H20=P H21 H22

2P 1.5k 1.5k
2I P 1.5k
I I I I
I
H10=2P 1.5k
H11 H21
4P 2I 2P 1.5k 1.5k
2I 2I 2I 2I 2I
δ1=1 δ2=1
Simetrik sistem Antimetrik yükleme
ÖRNEK 5.20: Şekilde verilen sistemin moment alanın Cross yöntemi ile çizimi.
1.5I 2I 1.5I 2I
H10 H20

I I 4m I I
4 kN/m 4 kN/m
4.67I
4.67I

I 1.5m
I
A A
1.5m
H30
B B
m m m
6 2 2
Dış yükler için çözüm

Düğüm 1 2 3 4 5
Uç -A - - - - - - - - - - -B
d 0.5 0.25 0.25 0.5 0.5 0.5 0.5 0.25 0.25 0.5 0.5 0.5
M -12 -12 12 12 -2 2
1 6 3 3 1.5 1.5
3 -3.38 -6.75 -6.75 -3.38
2 2.63 5.25 5.25 2.63
4 -1.16 -1.16 -2.31 -2.31 -4.63 -2.32
2 0.29 0.58 0.58 0.29
3 0.29 0.58 0.58 0.29
4 -0.08 -0.08 -0.16 -0.16 -0.32 -0.16
5 0.12 0.24 0.24
1 0.09 0.04 0.04 0.02 0.02
2 0.03 0.03
3 0.03 0.03
4 -0.03 -0.03 -0.06
Σ 6.09 5.96 -12.05 7.38 -7.38 7.38 -7.38 12.42 -5.59 -6.89 -0.24 0.24
7.38
H10=6.09/1.5+0.24/7=4.09
5.59 0.24
H20=[[7.38+5.96]- [5.59+7.38]]/4+0.24/7=0.13
4 kN/m 4 kN
5.96 7.38 7.38 12.42 6.89 0.24
6.09
A 4 kN/m
11.46 0.22
B 12.05 7.38
A
H30=24.46
4x6/2-[12.05+7.38]/6=12.78
B
297

Düğüm 1 2 3 4 5
Uç -A - - - - - - - - - - -B
d 0.5 0.25 0.25 0.5 0.5 0.5 0.5 0.25 0.25 0.5 0.5 0.5
M -13.33 -2.87
1 6.67 3.33 3.33 1.67 1.67
5 0.72 1.43 1.43
2 -0.42 -0.84 -0.84 -0.42
3 -0.42 -0.84 -0.84 -0.42
1 0.42 0.21 0.21 0.10 0.10
4 0.02 0.02 0.03 0.03 0.06 0.03
2 -0.03 -0.06 -0.06 -0.03
3 -0.03 -0.06 -0.06 -0.03
1 0.03 0.02 0.02 0.10 0.10
4 0.02 0.02 0.03 0.02
5 -0.03 -0.03
Σ -6.21 3.11 3.11 0.88 -0.88 0.88 -0.88 -0.40 -0.40 0.81 1.45 -1.46
0.88 0.40 0.81 1.45

0.88
H11=6.21/1.5+1.46/7=4.35
1.46
0.40 H21=0.47
0.21 0.57=[0.81+1.45]/4
3.11 3.11 0.88 0.88

6.21
A
0.67
B
H13=0.11
Düğüm 1 2 3 4 5
Uç -A - - - - - - - - - - -B
d 0.5 0.25 0.25 0.5 0.5 0.5 0.5 0.25 0.25 0.5 0.5 0.5
M -3.75 -3.75 -3.75 -3.75 -2.87
1 1.88 0.94 0.94 0.47 0.47
4 0.47 0.47 0.94 0.94 1.88 0.94
5 0.48 0.96 0.96
2 0.70 1.41 1.41 0.70
3 0.70 1.41 1.41 0.70
4 -0.24 -0.24 -0.47 -0.47 -0.94 -0.47
1 -0.70 -0.35 -0.35 -0.18 -0.18
5 0.12 0.24 0.24
2 0.11 0.21 0.21 0.11
3 0.11 0.21 0.21 0.11
4 -0.05 -0.09 -0.09 -0.17 -0.09
1 -0.11 -0.06 -0.06
5 0.05 0.05
Σ 1.07 -2.41 1.34 -1.84 1.85 1.91 -1.9 1.19 -2.56 1.37 1.63 -1.62
1.85 1.19 1.37 1.63
1.84
H12=0.48
1.62
2.56 H22=2.41
0.51 0.75=[1.37+1.63]/4
2.41 1.34 1.91 1.90

1.07
A
0.54
B
δ3=1 durumu için orta kolonun deplasmanı H32=0.30 durumu dikkate
298
alındığında saat dönüş yönü artı tersi ise eksi olarak kabul edilmiş ve ankastrelik momentleri
buna göre bulunmuştur.

Düğüm 1 2 3 4 5
Uç -A - - - - - - - - - - -B
d 0.5 0.25 0.25 0.5 0.5 0.5 0.5 0.25 0.25 0.5 0.5 0.5
M -2.5 -2.5 -2.5 -2.5 7.5 7.5
5 -1.88 -3.75 -3.75
4 -0.39 -0.39 -0.78 -0.78 -1.56 -0.78
3 0.72 1.45 1.45 0.72
2 0.72 1.45 1.45 0.72
1 0.53 0.27 0.27 0.13 0.13
4 -0.18 -0.18 -0.36 -0.36 -0.72 -0.36
5 0.29 0.57 0.57
2 0.02 0.03 0.03 0.01
3 0.02 0.03 0.03 0.01
4 -0.04 -0.04 -0.08 -0.08 -0.16 -0.08
5 0.04 0.04
2 0.01 0.02 0.02
3 0.01 0.02 0.02
1 -0.03 -0.02 -0.02
Σ 0.5 1.00 -1.5 1.63 -1.61 -0.87 0.89 -2.99 -0.49 3.47 3.14 -3.14
3kδ/L 3kδ/L
1.61 2.99 3.47 3.14
3kδ/L 3kδ/L H31=0.12
1.63 3.14
0.49 H32=0.31
δ3=-1 δ3=1
0.77 1.65=[3.47+3.14]/4
1.00 1.50 0.87 0.89

3kδ/L 3kδ/L
δ3=1 0.50
A
0.40
B
H33=2.82
ΣX1 = H10 H11δ1 H12δ2 H13δ3 = 0 -4.09 δ1

0.12δ δ2
-0.48δ δ3
0.12δ = 0 δ1 = 40.15
ΣX2 = H20 H21δ1 H22δ2 H23δ3 = 0 -0.13 δ1
-0.31δ δ2
2.41δ δ3
-0.31δ = 0 δ2 = 9.14
ΣX2 = H30 H31δ1 H32δ2 H33δ3 = 0 24.46 δ1
-2.82δ δ2
0.30δ δ3
-2.82δ = 0 δ3 = 30.50
Örnek olarak bazı uç momentlerinin hesabı aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Uç M Mo δ1M δ2M δ3M
M12 = 5.96 40.15x3.11 (-2.41)x9.14 30.50x1.00 = 139.30
M13 = -12.05 40.15x3.11 1.34x9.14 30.50x(-1.5) = 79.31 Σ=0
M1A = 6.09 40.15x(-6.21) 1.07x9.14 30.50x0.5 = -218.21
299
ÖRNEK 5.21: Şekilde verilen çerçevenin moment alanının Cross yöntemi ile hesabı
H20
6 kN 1.5I 2I 6 kN 1.5I 2I

I I I 4m I I I
H10
2 kN 1.5I 2I 2 kN 1.5I 2I
I I
2I 4.5m 2I
H30
A A
B B
8m 3m 3m
36.40 22.66 28.94
6.85
7.98
30.64 49.41
2.06 36.26 24.91 0.52 29.27

20.14
11.47
36.38
8.79

Düğüm 1 2 3 4 5
Uç -A - - - - - - - - - - - -B
d 0.5 0.25 0.25 0.5 0.5 0.5 0.5 0.25 0.25 0.5 0.5 0.5
M -2.5 -2.5 -2.5 -2.5 7.5 7.5
5 -1.88 -3.75 -3.75
4 -0.39 -0.39 -0.78 -0.78 -1.56 -0.78
3 0.72 1.45 1.45 0.72
2 0.72 1.45 1.45 0.72
1 0.53 0.27 0.27 0.13 0.13
4 -0.18 -0.18 -0.36 -0.36 -0.72 -0.36
5 0.29 0.57 0.57
2 0.02 0.03 0.03 0.01
3 0.02 0.03 0.03 0.01
4 -0.04 -0.04 -0.08 -0.08 -0.16 -0.08
5 0.04 0.04
2 0.01 0.02 0.02
3 0.01 0.02 0.02
1 -0.03 -0.02 -0.02
Σ 0.5 1.00 -1.5 1.63 -1.61 -0.87 0.89 -2.99 -0.49 3.47 3.14 -3.14
300
BÖLÜM 6 Kuvvet Metodu
BÖLÜM 6
6.1. KUVVET METODU
Hiperstatik sistemlerin kuvvet metoduyla çözümü, adından da anlaşılacağı gibi sistemdeki hiperstatik
bilinmeyenlerin kuvvet olarak seçilmesiyle yapılan bir çözümdür. Bu hiperstatik bilinmeyenler verilen
hiperstatik sistemin izostatik hale gelmesi için belli kurallar dahilinde sistemden kaldırılan mesnet tepki
kuvveti-kuvvetleri veya kesit tesiri-tesirleridir. Bu şekilde elde edilen sisteme izostatik esas sistem adı
verilir. Bir mesnetten veya çubuktan kaldırılması muhtemel mesnet tepkileri ve kesit tesirleri aşağıdaki
tabloda verilmiştir. Seçilen izostatik esas sisteme hiperstatik bilinmeyenlerin gerçek değerleri
uygulandığı zaman bu sistemin şekil değiştirmesi hiperstatik sistemin şekil değiştirmesine eşit olur.
NOKTA
ANKASTRE SABĐT/KAYICI
ÇUBUK
ADIM MESNET MESNET
ĐLK DURUM
1. DURUM
2.DURUM
3.DURUM
Mesnet momenti
Hiperstatik bilinmeyenlerin kabul edildiği mesnetlerde bazı sınır şartları vardır ve bunlar önceden
bilinmektedir. Ankastre bir mesnette dönüş açısı, yatay ve düşey deplasmanın sıfır olduğu, sabit
mesnette yatay ve düşey deplasmanların sıfır olduğu kayıcı mesnette ise sadece düşey deplasmanın
sıfır olduğu bilinmektedir. Bunların bilinmesi sistemin çözümünü kolaylaştırdığı aşağıdaki örnekte
görülmektedir.
ÖRNEK 1: Şekilde yüklemesi verilen birinci dereceden hiperstatik mütemadi kirişin (M) moment
alanının kuvvet metoduna göre çiziniz.
q=4 kN/m
A C
B
m m
5 5
q=4 kN/m
δ
5 qL4
δ=
384 EI
B mesnedi kaldırılınca tek açıklıklı kiriş olur. Bunun ortasındaki deplasmanı önceden hesaplanmıştı
(Örnek 1.9).
5 qL4 5 4 x10 4 520.83

δ= = =
384 EI 384 EI EI
B mesnedine By yönünde birim bir yükleme yapılır ise ve bundan dolayı oluşan
deplasman elde edilir. ' 1 BYL3
δ =
48 EI
δ’
By=1
301
Kuvvet Metodu Bölüm 6
B mesnedinin özelliğinden dolayı düşey deplasmanın sıfır olması gerekir. Yani δ - δ’=0 olmalı çünkü
yükten dolayı olan deplasman ile By den dolayı oluşan deplasman ters yönlüdür.
3 3
5 qL4 5 4 x10 4 520.83 1 B yL 1 B y x10 By 20.83
δ= = = δ' = = =
384 EI 384 EI EI 48 EI 48 EI EI
520.83 B y 20.83
deplasmanlar yukarıda hesaplandıktan sonra δ − δ′ = − =0 By = 25kN
EI EI
olarak hesaplanır. Buna göre sistemin moment alanı aşağıdaki şekilde çizilir.
q=4 kN/m
A
B C
12.5
7.5
7.5
12.5
12.5=7.5x5-4x5x2.5
7.03
7.03=7.5x(7.5/4)x0.5
ÖRNEK 2: Aşağıda verilen birinci dereceden hiperstatik sistemin çözümü. Bir ucu ankastre diğer ucu
mafsallı kirişte i mesnedindeki dönüş açısının sıfır olması koşulundan yararlanarak sistemi kuvvet
q l2
yöntemine göre çözümü yapılacaktır. (Bu sistemdeki mesnet momentinin de (ankastrelik) M A =
8
olduğunun ispatı yapılmış olacaktır.)
i k
Đlk önce sistemi A mesnedindeki moment değeri kaldırılarak sistem aşağıdaki şekilde izostatik hale
getirilir. Sistemin A noktasındaki dönüş açısı bir momentten birde yayılı yükten dolayı oluşan 2 dönüş
açısının toplamının sıfır olması koşulundan çözülür.
Mik q
i k
i k
Đzostatik esas sistem q
Mik i k
Mik L
φi = δ
3EI
qL3
Mesnet momenti φi = Dış yükler
24EI
ql3 M A l ql2
ϕM + ϕq = 0 − =0 MA =
24 EI 3 EI 8
Çözüm sonucunda görüldüğü gibi ankatrelik momenti aynen elde edilmiş olmaktadır.
Eğer hiperstatik bilinmeyen simetrik yükleme ve simetrik bir sistemde tam orta noktadaki bir çubuğun
orta noktasındaki kesit tesirleri seçilmiş ise buradaki dönmenin de sıfır olacağı önceden bilinmesi
302
çözüme bazı kolaylıklar getirecektir. Kuvvet metodunda çözümü kolaylaştıracak diğer bir konuda
izostatik esas sistem seçimidir. Đzostatik esas sistem mümkün olduğunca hiperstatik bilinmeyenlerden
ve dış yüklerden oluşan moment alanlarının daha az bölgelerde olacak şekilde seçilmesi işlemlerin
daha kolay yapılması bakımından önem taşımaktadır. Aşağıda çeşitli hiperstatik sistemlerin değişik
izostatik halleri görülmektedir.
q q
Mütemadi
q By By
Mik q q
Mik
Çerçeve
Đzostatik esas sistem sayısını daha da çoğaltmak mümkündür. Bunlardan birisi seçilerek dış yükler ve
hiperstatik bilinmeyenler uygulanarak moment alanları elde edilir. Bu moment alanları kendi aralarında
çarpılarak süreklilik denklemleri elde edilir. Bu süreklilik denklemleri çözülerek hiperstatik
bilinmeyenlerin gerçek değeri bulunur ve sistemin kesit tesirleri alanları olan kesme kuvveti, moment
ve eksenel kuvvet diyagramları elde edilir.
ÖRNEK 3: Şekilde verilen mütemadi kirişin ve çerçevenin değişik hiperstatik bilinmeyenlerini seçerek
izostatik esas sistemini belirleyiniz.
SĐSTEM Açıklama
P Hiperstatik Sistem

P
Đzostatik Esas Sistem
X1 X2 X3
P Đzostatik Esas Sistem Ve Dış Yükleme [Mo]

X1=1 Đzostatik Esas Sistem Ve 1. Hiperstatik Bilinmeyen

[M1]

[M2]

[M3]
303
SĐSTEM Açıklama
P Hiperstatik Sistem

X1 X2
Đzostatik Esas Sistem
X3
P Đzostatik Esas Sistem Ve Dış Yükleme [Mo]

X1=1 Đzostatik Esas Sistem Ve 1. Hiperstatik

Bilinmeyen [M1]
X2=1 Đzostatik Esas Sistem Ve 2. Hiperstatik
Bilinmeyen [M2]
Đzostatik Esas Sistem Ve 3. Hiperstatik

X3=1 Bilinmeyen [M3]
Şekilde verilen çerçevenin eşdeğer esas sistemini ve hiperstatik bilinmeyenlerini seçiniz.

20 kN
40 kN
Đzostatik
esas
Mo M1 M2
sistem
X1=1 X2=1
20 kN
2m 20 kN
40 kN
40 kN
Đzostatik
3m esas M1 M2
sistem
Mo X2=1
X1=1
3m 3m
X1=1
20 kN
40 kN
Đzostatik
esas M2
sistem M1
X2=1
Şekilde verilen ikinci derecen hiperstatik sistemi kuvvet yöntemine göre çözmek için çeşitli izostatik
esas sistemleri seçmek mümkündür. Bu izostatik esas sistemde hipersatatik bilinmeyenler birim olarak
şekildeki gibi uygulanmış ve şekil değiştirmeleri belirlenmiştir.
P
P
b c M2
M1 M0
izostatik izostatik
δ11 V2 δ21 V0 δ10
a esas V1 N2
esas
sistem δ21 N1
δ22 δ20 N0
sistem
X1 X1=1
X2 X2=1
δ11: Birinci hiperstatik bilinmeyenin oluşturduğu şekil değiştirme

δ21: Đkinci hiperstatik bilinmeyenin birinci hiperstatik bilinmeyen noktasında oluşturduğu şekil
değiştirmeyi göstermektedir. Yani birinci indis yeri, ikinci indis bu yerdeki şekil değiştirmeye sebep
olan yüklemeyi göstermektedir.
304
Verilen hiperstatik sistemlerin KUVVET Metoduyla çözümünde izlenecek yol;
1. Verilen hiperstatik sistemin izostatik esas sistemi seçilerek hiperstatik bilinmeyenler işaretlenir.
2. Seçilen izostatik esas sistem üzerinde verilen dış yüklerden dolayı oluşan moment alanı çizilir.
(Mo)
3. Birinci hiperstatik bilinmeyen olarak kabul edilenin ( Birim moment veya birim kuvvet) izostatik
esas sistem üzerinde moment alanı çizilir. ( M 1)
4. Đkinci hiperstatik bilinmeyen olarak kabul edilenin ( Birim moment veya birim kuvvet) izostatik esas
sistem üzerinde moment alanı çizilir. ( M 2)
5. Üçüncü hiperstatik bilinmeyen olarak kabul edilenin ( Birim moment veya birim kuvvet) izostatik
esas sistem üzerinde moment alanı çizilir. ( M 3). Sistemde kaç tane hiperstatik bilinmeyen
seçilmiş ise o kadar birim momentten veya birim kuvvetten oluşan moment alanları eşdeğer
sistem üzerine çizilir.
6. Mi Qi Ni Birim yüklemelerden oluşan kesit tesirleri
7. Mo Q o No Dış yüklerden oluşan kesit tesirleri
MM M α t dl
8. Virtüel iş yönteminde; 1.δ = ∫ dl + ∫ N α t dl + ∫ − ∑ Cc − ∑ M ϕ
EI d
(Mo + M1 X1 + M2 X2 + M3 X3 ) M M α t dl
1.δ = ∫ dl + ∫ N α t dl + ∫ − ∑ Cc − ∑ M ϕ
EI d
M M M M M M M M M α ∆t dl
1.δ = ∫ o 1 dl + X1 1 1 dl + X2 1 2 dl + X3 1 3 dl + ∫ N1 α t dl + ∫ 1 − ∑ Cc − ∑ M ϕ
EI EI EI EI d
M3 M1 M M M M
Buradan; δ13 = δ31 = ∫ dl δ 23 = δ32 = ∫ 3 2 dl δ30 = δ03 = ∫ 3 o dl
EI EI EI
1 δ11 =
∫
M12
EI
dl δ12 =
∫
M1 M2
EI
dl δ 23 =
∫
M1 M3
EI
dl δ10 =
∫
M1 Mo
EI
dl δ1t =
∫
M1 α ∆t
d
dl +
∫ N α t dl
1
Mo M3 M M M M M M M α ∆t dl
1.δ = ∫ dl + X1 3 1 dl + X2 3 2 dl + X3 3 3 dl + ∫ N3 α t dl + ∫ 3 − ∑ Cc − ∑ Mϕ
EI EI EI EI d
Mo M2 M M M M M M M α t dl
1.δ = ∫ dl + X1 2 1 dl + X2 2 2 dl + X3 2 3 dl + ∫ N2 α t dl + ∫ 2 − ∑ Cc − ∑ Mϕ
EI EI EI EI d
2 δ22 =
∫
M22
EI
dl δ12 =
∫
M1 M2
EI
dl δ23 =
∫
M3 M2
EI
dl δ20 =
∫
M2 Mo
EI
dl δ2t =
∫
M2 α ∆t
d ∫
dl + N2 α t dl
3 δ33 =
∫
M32
EI
dl δ31 =
∫
M3 M1
EI
dl δ32 =
∫
M3 M2
EI
dl δ30 =
∫
M3 Mo
EI
dl δ3t =
∫
M3 α ∆t
d
dl +
∫ N α t dl
3
305
∫ EI
M3 M1
Bu deplasmanların fiziksel anlamları örneğin, δ13 = dl birinci hiperstatik bilinmeyene yapılan
birim yüklemeden dolayı üçüncü hiperstatik bilinmeyen noktasında meydana gelen deplasmandır.
Diğerleri de benzer şekilde oluşan deplasmanları göstermektedir.
∑ C c mesnet çökmelerin in ve ∑ M
i 1 mesnet dönmelerin in yaptığı işi göstermektedir.
δ11 X1 + δ12 X2 + δ13 X3 + ........ + δ1n Xn + δ10 + δ1t = ∑ C1 c + ∑ M1 ϕ
Denklemler (1,2,3) düzenlenirse;

..........
..........
δn1 X1 + δn2 X2 + δn3 X3 + ........ + δnn Xn + δn0 + δnt = ∑ Cn c + ∑ Mn ϕ
Bu ifadeye GENEL SÜREKLĐLĐK DENKLEMLERĐ denir
9. Genel süreklilik denklemlerinin çözümünden hiperstatik bilinmeyenler (X1, X2, X3 ..Xn) bulunur. Bu
hiperstatik bilinmeyenler başlangıçta birim dönme kabul edildiyse moment, birim kuvvet kabul
edildiyse kuvvet cinsinden bulunur.
10. 9’da bulunan hiperstatik bilinmeyenler Süperpozisyon denklemlerinde yerine yazılarak
M = Mo + M1 X 1 + M2 X 2 + M3 X 3
Q = Q o + Q1 X 1 + Q 2 X 2 + Q 3 X 3
N = No + N1 X 1 + N2 X 2 + N3 X 3
bağıntılarından kesit tesirleri bulunur.
11. Kontrol için kapalı süreklilik denklemi
M (sonuç moment alanıl M (herhangibir birimyükleme)

∫ EI
dl = 0 denklemi yazılarak
kontrol edilir.Hiperstatik sistemlerin kuvvet metoduyla çözümünde izostatik esas sistem seçilirken
minimum işlemle sistemin çözümünü gerçekleştirecek durum seçilmelidir.
Örnek 3.31: n noktasındaki deplasmanın ve dönüş açısının bulunması
10 kNm n
2m 6m 4m
Sistem 1. dereceden hiperstatik olduğu için B mesnet tepkisi bilinmeyen olarak seçilir
n
10 3 333.333
X1=1 + δ 11 = =
3EI EI
306
10 3 500
10 kNm δ 10 = − =−
n 2EI EI
δ 11X 1 + δ 10 = 0
10 -
n +
M sonuç moment alanı 500
X1 = = 1 .5 t
333.333
1 4
- 4 x1x 4 4 x 5 x 4 24
δn = − + =
Deplasman için birim yükleme n 6EI 3EI EI
veya birim yük başka bir izostatik sisteme uygulanır ve moment alanı çizilirse,
1
n +
0.4 0.6
Mn= 2.4
4 x5 x2.4 6 x2.4 (2x1 + 10) 4 x1x2.4 24

δn = − − =
6EI 6EI 3EI EI
Dönüş açısı içinde aynı işlemleri yapmak mümkündür.
1 4 x1x1 4 x5 x1 8
1 - ϕn = − =−
2EI 2EI EI
Dönüş açısı için birim yükleme n
q=2 kN/m 1
m Veya
6 1
Veya
1
ÖRNEK 17: Şekilde verilen mütemadi kirişin

3 kNm
A B C
8m 6m
a. KUVVET metoduyla moment alanın çizimi.

b. A-B açıklığının orta noktasındaki deplasmanın bulunması
c. C mesnedinin dönüş açısının hesaplanması
X1=1 X1=1

1/8
M1 12
Mo
1/6 12
24 kNm
307
8 x 1x 1 6 x 1x 1 4.67 8 x 24 x 1 64
δ 11 = + = δ 10 = =
3EI 3EI EI 3EI EI
δ10 =0
Süreklilik denklemi yazılarak, δ11X1+δ 4.67X1 + 64 = 0 X1=-64/4.67= - 13.705 kNm
olarak bulunur. Bundan sonra çubuk uç momentleri ise,
Mij = M1 x X1 + MO bağıntısı kullanılarak aşağıda hesaplanmıştır.
MBA = -13.705 x (1) + (0.00) = -13.705 kNm MBC = -13.705 x (1) + (0.00) = -13.705 kNm
13.70
Msonuç
17.64
KONTROL: Birim yükleme moment alanı ile sonuç moment alanlarının çarpımı sıfır olmalı.
13.705 x 8 x 1 13.705 x 6 x 1 24 x 8 x 1
M11x M sonuç = − − + = 0.13
3EI 3EI 3EI
a. A-B açıklığının orta noktasındaki deplasmanın hesabı

13.70
1
M1
Msonuç 0.5 0.5
17.64
B-C açıklığında birim yüklemeden dolayı herhangi bir moment olmadığı için çarpıma gerek yoktur.
4 x 2 x6.853 4 x 2 x (2x6.853 + 13.705)  5 x 4 x 24 x 2  105.177

δ A −B orta = Mbirim xMsonuç = − − + 2 =
3EI 6EI  12EI  EI
VEYA
1. Birim yükleme deplasman istenen yönde ve noktada hiperstatik sisteme yapılır ve moment alanı
çizilir.
2. Diş yükleme istenilen bir izostatik sisteme yapılır ve moment alanı çizilir.
3. 1. ve 2. maddelerde çizilen moment alanları çarpılarak birim yükleme yapılan yer ve yöndeki
deplasman bulunur.
3 kNm X1=1 X1=1

1
A B C
1/8
M1 Mo
8m 6m Đzostatik esas sistem 1/6 0.5 0.5
8 x1x1 6 x1x1 4.67 4 x 2 x0.5 4 x 2 (2x0.5 + 1) 4

δ11 = + = δ10 = + =
3EI 3EI EI 3EI 6EI EI
Süreklilik denklemi yazılarak,
δ11 X1 + δ10 = 0 4.67 X1 + 4 = 0 X1 = -4 / 4.67 = -0.857 kNm
MBA = - 0.857 x (1) + (0.00) = -0.857 kNm

MBC = - 0.857 x (1) + (0.00) = -0.857 kNm
308
MB-Aorta = - 0.857 x (0.5) + (2.00) = 1.572 kNm

MB-Corta = - 0.857 x (0.5) + (0.00) = -0.429 kNm
0.857
12
Mo
Msonuç 12
24 kNm
1.572
Hiperstatik sistemde deplasmanı bulunacak noktaya yapılan birim kuvvet moment alanı ile izostatik
esas sisteme yapılan dış yüklemeden dolayı oluşan moment alanı çarpılarak A-B açıklığının orta
noktasındaki deplasman hesaplanır.
 5 x 4 x 2 x 24   0.857 x 8 x 24  105.152
δ A −Borta = Mbirim x Msonuç = 2  − =
 12EI   3EI  EI
4 x 2 x6.853 4 x 2 x (2x6.853 + 13.705)  5 x 4 x 24 x 2  105.177

δ A −Borta = Mbirim x Msonuç = − − + 2 =
3EI 6EI  12EI  EI
yukarıda bulunan değerle aynı olduğu görülür.
d. C mesnedinin dönüş açısını
a maddesindeki çözümde olduğu gibi hiperstatik sistem dış yüklere göre moment alanı aşağıdaki gibi
çizilir.
13.70
Msonuç
17.64
Dönüş olduğu için herhangi bir izostatik sisteme birim moment uygulanır. Burada aşağıdaki gibi
uygulanmıştır.
1
Birim moment alanı
Đzostatik esas sistem 1/6 1/6
 6 x 1 x 13.705  13.705
ϕ C = Mbirim x M sonuç =  = rad
 6EI  EI
VEYA Birim yükleme aşağıdaki gibi izostatik sisteme uygulanır ise,

1 1
Birim moment alanı
Đzostatik esas sistem 1/8 1/8
Sonuç moment alanı ile birim moment alanları aşağıdaki şekilde çarpılarak C noktasındaki dönüş açısı
bulunur.
 8 x1x13.705 8 x1x 24  6 x1x13.705 13.662

ϕC = Mbirim x Msonuç =  − + = rad
 3EI 3EI  2EI EI
yukarıda bulunan değere eşit olduğu görülür. ϕC = Mbirim x Msonuç =  6 x1x13.705  = 13.705 rad
 6EI  EI
VEYA
1. Birim yükleme dönüş istenen yönde ve noktada hiperstatik siteme yapılır ve moment alanı
çizilir.
309
2. Dış yükleme istenilen bir izostatik sisteme yapılır ve moment alanı çizilir.
3. 1. ve 2. maddelerde çizilen moment alanları çarpılarak birim yükleme yapılan yer ve yöndeki
deplasman bulunur.
3 kNm
1
A B C A B C Hiperstatik sisteme birim moment
8m 6m 8m 6m
Bu hiperstatik sistem birim momente göre çözülür. Bunun için izostatik esas sistem seçilir.
8
1
1
Birim moment alanı 1
Đzostatik esas sistem 1/6 1/6 7/3 4/3
Đzostatik esas sisteme A hiperstatik
bilinmeyenin yüklenmesi
8 x 8 x 8 6 x 8 x 6 266.67 6 x 8 x1 8
δ11 = + = δ10 = − =−
3EI 3EI EI 6EI EI
δ11 X1 + δ10 = 0 266.67 X1 - 8 = 0 X1 = 8 / 266.67 = 0.03 kN
MBA = 0.03 x (8) + (0.00) = 0.24 kNm Ay = 0.03 t By = -(7/3) 0.03-(1/6)=-0.237 kN

MBC = 0.03 x (8) + (0.00) = 0.24 kNm Cy = (4/3)x0.03 +(1/6)=0.207kN
1.000
Msonuç
0.030 0.207
0.240
0.237
KONTROL: Birim yükleme moment alanı ile sonuç moment alanlarının çarpımı sıfır olması gerekir.
8
Đzostatik esas sisteme A hiperstatik bilinmeyenin yüklenmesi

1
7/3 4/3
8 x 8 x 0.24 6 x 8 x 0.24 6 x 8 x1
M11xMsonuç = + − = 0.96 3x8x4=96
3EI 3EI 6EI
3 kNm
- Đzostatik esas sistem ve dış yüklemeden
oluşan moment alanı
A B C Đzostatik esas sistem ve dış yükleme
8m 6m
 8 x 96 x 0.24 6 x 0.24 x96  6 x1x 96 13.662

ϕC = Mbirim xMsonuç =  + + = rad
 4EI 3EI  6EI EI
 6 x1x13.705  13.705
ϕC = Mbirim xMsonuç =  = rad
 6EI  EI
310
ÖRNEK 6: Şekildeki mütemadi kirişin M alanının KUVVET yöntemiyle belirlenmesi. (EI=sabit)
10 kN
A B C
m m
4 6
Çözüm: Đlk önce izostatik esas aşağıdaki şekilde seçilmiştir.
Mo dış yüklemesi M1 birim yüklemesi

10 kN
A C
A C 4
m
6
m
8 2
X2=1
16
A C
0.6 X2=1 0.4
1  2.4 x 4 x 2.4 2.4 x 6 x 2.4  19.20

δ11 =  +  = EI
3 EI EI 
2 x16 x1.2 2 x 4 x1.2 2 x12 x1.2 2 x12 x1.2 2 x 4x1.2 6 x 2.4 x12 120
δ10 = + + + + + =−
3EI 6EI 2EI EI 2EI 3EI EI
δ11 X2 + δ10 = 0 19.20 X2 –120= 0 X2 = 6.25 kN
M21= 12 + 6.25 (-2.4) = -3.0 kNm 1. Mesnedin mesnet tepkisi=8 –0.6x 6.25= 4.25 kN
M23= 12 + 6.25 (-2.4) = -3.0 kNm 2. Mesnedin mesnet tepkisi= 1.0 x 6.25= 6.25 kN
Mmax=16+ 6.25 (-1.2) = 8.5 kNm 3. Mesnedin mesnet tepkisi= 2–0.4x6.25= -0.50 kN
3.0
Sonuç M alanı
+
4.2 6.0 0.5
8.5
2 x 8.5 x1.2 2 x 8.5(2x1.2 + 2.4) 2 x 3(2x 2.4 + 1.2) 6 x 3 x 2.4

Kontrol: Msonuç xM1 = − − + + = 0.00
3 6 6 3
ÖRNEK 7: Şekilde verilen çerçevenin KUVVET metoduyla moment alanını çiziniz.
- 8
140 kN 4 140 kN
3I 3I
I 4m I 4m I
Đzostatik Bx=1 373.36
2I esas sistem 2I yüklemesi
1
momenti Dış yük
4m 4m momenti
0.33 M1
93.37 Mo
Bx Bx=1
4m 8m 4m 8m 0.33 46.67
∑ MA = 0 140 x 4 12 x B y = 0 B y = 46.67 kN A y = 93.33 kN
M 12  4 x 4 x 4 12 x (2 x 4 x 4 + 4 x8 + 8x 4 + 2x8x8) 8 3  256
δ 11 = ∫ dx =  + + =
EI  3(EI) 6(3EI) 3(2EI)  EI
311
Burada çarpım sadece kirişte olmaktadır.
Mo + +
373.36
373.36
M1 X
8.00
- 5.33 5.33 -
4
M0 M1  4 x373.36 x (4 + 2 x 5.33) 8 x373.36 x (2 x 5.33 + 8)  −4312.72

δ10 = ∫ dx =  − − =
EI  6(3EI) 6(3EI)  EI
δ 11 X 1 + δ 10 = 0 4312.72 + 256 X 1 = 0 X 1 = 16.85
Çubuk uç momentlerinin hesabı,

64.40 134.80
MAC= 0 +16.85 x (-4) = -67.40 kNm
MCD= 0 +16.85 x (-4) = -67.40 kNm 283.50
Sonuç
MDC= 0 +16.85 x (-8) = -134.80 kNm moment
41.07
MDB= 0 +16.85 x (-8) = -134.80 kNm
98.95
Açıklık momentinin hesaplanması,
maxMaç= 373.36 – 5.33 x 16.85 = 283.5 kNm
ÖRNEK 8: Şekilde yükleme durumu verilen hiperstatik kirişin moment alanının çizimi.
20 kN
2m
40 kN
3m
3m 3m
Çözüm: ilk önce eşdeğer sistem seçilir.

Sonra bu sisteme [eşdeğer] dış ve birim
yüklemeler yapılarak moment alanları çizilir.
Đzostatik esas
sistem
Bx=X2
By=X1
3 5
+
40 6 3 3
Mo
- + M1 M2
220 6 X2=1
X1=1
312
Çizilen alanlar birbiri ile çarpılarak gerekli terimler aşağıdaki şekilde bulunur.
M12 1 3.61(2 x 3 x 3 + 2 x 6 x 6 + 2 x 6 x 3) 3.61x 3 x 3 

δ11 = ∫ dl = 3 x 6 x 6 + +  = 194.64
EI EI  6 3 
M22 2  3 x 3 x 3 3.61(2 x 3 x 3 + 2 x 3 x 5 + 2 x 5 x 5) 
δ22 = ∫ dl =  +  = 135.93
EI EI  3 6 
M1 M2 3 x 6 x 3 3.61x (6 x (5 + 2 x3) + 3 x (3 + 2 x 5)) 3.61x 3 x (3 + 2 x 5)

δ12 = ∫ dl = + + = 113.64
EI 2EI 6EI 6EI
M1 M0 3 x 6 (40 + 220) 3.61x 40 (3 + 2 x 6) 2701

δ10 = − ∫ dl = − − =−
EI 2EI 6EI EI
M2 M0 3 x 3 x (2 x 40 + 220) 3.61x 40 x (2 x 3 + 5) 714.73

δ20 = − ∫ dl = − − =−
EI 6EI 6EI EI
δ 11 X 1 + δ 12 X 2 + δ 10 = 0 194.64 X 1 + 113.64 X 2 − 2701= 0
δ 21 X 1 + δ 22 X 2 + δ 20 = 0 113.64 X 1 + 135.93 X 2 − 714.73 = 0
X1=-33.11 X2=32.94
olarak hiperstatik bilinmeyenler bulunur.
ÖRNEK 9: Şekilde verilen çerçevenin KUVVET metoduyla moment alanını çiziniz.

4 kN/m 4 kN/m
Mo M1 M2
Đzostatik
4m yüklemesi yüklemesi yüklemesi
EI=sabit esas
sistem Bx=X2
Bx=X2
By=X1 By=X1
5m
Çözüm: Đlk önce izostatik esas sistem seçilir.

5
50 4 4
Mo M1
M2
yüklemesi yüklemesi
yüklemesi
1
δ 11 X 1 + δ 12 X 2 + δ 10 = 0 66 1
δ 21 X 1 + δ 22 X 2 + δ 20 = 0
M12 3
δ11 = ∫ dl= EIδ11 = [ (5 / 3 ) + (5 x 5 x 4 ) = 141.67
EI
M1M2
δ12 = ∫ dl EIδ12 = [ (4 x 4 x 5 / 2 ) + (5 x 5 x 4 / 2 ) = 90.00
EI
M2 M2 3
δ22 = ∫ dl EIδ22 = [ (2 x 4 / 3 ) + (5 x 4 x 4 ) = 122.67
EI
313
M1 M0
δ10 = ∫ dl EIδ10 = [ (5 x 5 x 50 / 4 ) + (4 x 5x (50 +66)) / 2 ) = 1472.50
EI
M2 M0
δ20 = ∫ dl EIδ20 = [ (4 x 4 x (2x50+66) / 6 ) + (4 x 5x 50 ) / 3 ) = 776.00
EI
δ11 X1 + δ12 X2 + δ10 = 0 141.67 X1 + 90.00 X2 + 1472.50 = 0
δ21 X1 + δ22 X2 + δ20 = 0 90.00 X1 + 122.67 X2 + 776 = 0
0.584 8.964
X1= 11.676 X2= -2.241 q=4 t/m
MAC= 11.676 x 5 + (-2.241x0) –66 = -7.62 kNm 10=4x5/2 10

1.910=[0.584+8.964]/5 1.910
MCA= 11. 676 x 5 + (-2. 241 x 4) –50 = -0.584 kNm
8.090 11.910
MCD= 11. 676 x 5 + (-2. 241x 4) –50 = -0.584 kNm
11.910 Kesme kuvvet
diyagramı
MDC= 11. 676x 0 + (-2. 241 x 4) –0 = -8.964 kNm
8.090
MDB= 11. 676 x 0 + (-2. 241 x 4) –0 = -8.964 kNm 8.964 Moment
0.584 diyagramı
MBD= -11. 676 x 0 - (-2. 241 x 0) –0 = 00.00 kNm
max M = 8.780 kNm
Sonuç ve açıklık moment değerleri aşağıdaki gibi elde edilir.
0.584 - 8.964
+
-
- Sonuç M alanı
53.750
ÖRNEK 13: Şekilde verilen çerçevenin moment alanının 4 mesnedindeki tepkileri hiperstatik
bilinmeyen seçerek KUVVET metoduyla çizimi.
** * *
**
* *
**
Çözüm: Đzostatik esas sistem belirlenir ve birim yüklemeler aşağıdaki şekilde izostatik esas sisteme
uygulanarak moment alanları elde edilir.
6 x 6 x 6 3 x 6 x 6 180  33  3x3x6 72  6x3x3 6x6x3  81

δ11 = + = δ22 = 2  + = δ12 = -  + = −
3EI EI EI  3EI  EI EI  2EI 2EI  EI
6 x 3 x12 108 3 x 3 x12 18
δ10 = − =− δ20 = =
2EI EI 6EI EI
δ11 X1 + δ12 X2 + δ10 = 0 180 X1 -81 X2 -108 = 0
δ12 X1 + δ22 X2 + δ20 = 0 -81 X1 + 72 X2 +18 = 0 X1 =0.987 X2 =0.861
314
Çubuk uç momentlerinin bulunması
M = M0 + M1 X1 + M2 X2
M 12= -12 + 6 x 0.987 = -6.078 tm *

M 21= 0 + 6 x 0.987 – 3 x 0.861= 3.34 tm
M 23= 0 + 6 x 0.987 – 3 x 0.861= 3.34 tm
M 32= 0 + 6 x 0 – 3 x 0.861= -2.58 tm
M 34= 0 + 6 x 0 – 3 x 0.861= -2.58 tm
KONTROL: Kontrol işlemi sonuç moment alanı ile M1 moment alanlarının çarpımı ile yapılmıştır. Alan
çarpımları tam çubuk boyları alınarak yapılmıştır.
3 x 6 x 6.078 3 x 6 x 3.339 6 x 6 x 3.339 6 x 6 x 2.583

Msonuç x M1 = − + + − = −54.702 + 30.051+ 40.068 − 30.996 = 0.00
2 2 3 6
315
6.2. SĐMETRĐK SĐSTEM [SĐMETRĐK VE ANTĐMETRĐK YÜKLEME]
Yapı sistemlerinin çözümünde, sistemin simetrik olması çözümün kısa olması ve sistemin davranışının
istenilen yönde davranış göstermesi bakımından önemli bir özelliktir. Sistemin simetrik olmasının
yanında yükün de simetrik ve antimetrik olması da ayrı bir çözüm kolaylığı sağlar. Bunun için simetrik
sistemlerin çözümünde yükleri simetrik ve antimetrik olarak düzenleme yapılır.
SĐSTEM SĐMETRĐK
YÜKLEME SĐMETRĐK ANTĐMETRĐK
q ¢ q q ¢ q
TÜM SĐSTEM
L L
L L
q q
YARIM SĐSTEM XX XX
A B/2 M M B/2 M
C A B/2 M B/2 C
¢ ¢
P P P P
TÜM SĐSTEM
L L L L
P P P P
YARIM SĐSTEM X X X X
A B/2 M M B/2 A B/2 M M B/2 C
C
Şekilde verilen sistemlere simetri özelliğinin uygulanması
SĐSTEM SĐMETRĐK TAM SĐSTEM YARIM SĐSTEM

P P P P P P
a a a a a a
SĐMETRĐK YÜKLEME h
EI=SABĐT
2P 2P 2P 2P 2P 2P
ANTĐMETRĐK h
YÜKLEME
EI=SABĐT
ϕ=0
2P 2P 2P 2P 2P δ 2P 2P
δyatay=0
Simetrik yükleme Ankastre
durumu için şekil h kayıcı
h mesnet
değiştirme
EI=SABĐT
2q ¢ q ¢ q q ¢ q ¢ q q ¢
+
316
2P
P P P P
h P P
+
EI=SABĐT
P P P P P P
4P P P
≡ a + b + c + d
P P P P
P P P P
Yukarıda verilen (a) sistemin simetrik ve antimetrik yükleme durumlarından yararlanarak çözümü için
oluşturulan simetrik ve antimetrik yükleme durumları görülmektedir. Mütemadi kirişler içinde aşağıdaki
örnek incelenerek simetrik sistemin üzerinde simetrik olmayan yükleme durumu simetri özelliğinden
yararlanarak çözüm yolu açıklanmıştır.
Örnek: Verilen sistemin simetri özelliğinden yararlanarak çözümü. 4 kN/m ¢

4 kN 4 kNm
5m 5m 5m
Verilen sistem aşağıdaki şekilde simetrik ve antimetrik yükleme durumları için iki parçaya ayrılarak
çözüm yapılmıştır.
2 kN/m ¢ 2 kN/m 2 kN/m ¢

2kNm
4 kN/m ¢ 2kNm 2 kN 2kNm 2 kN Ankastre
kayıcı
4 kN 4 kNm
mesnet
5m 5m 5m

4.40
5
2 kN/m
¢
2kNm 2 kN X1=1 2 0.60
2
Mo M1
Msonuç simetrik
δ11 = 4.17 / EI δ10 = 2.50 / EI 4.17X1 + 2.5 = 0 ⇒ X1 = −0.60 kNm
Mmesnet = −5 + ( −0.60)x( −1) = −4.40 kNm
Antimetrik yükleme için çözüm

3.5
2 kN/m ¢ ¢ ¢ ¢
2kNm 2 kN/m Mo 2 ¢
2kNm 2kNm
X2=1
X2=1
M1
2.5 Msonuç simetrik
δ11 = 15.625 / EI δ10 = 21.875 / EI 15.625X1 + 21.875 = 0 ⇒ X1 = −1.40 kN

Mmesnet momenti = 0 + ( −1.40)x2.5 = −3.50 kNm
Sonuç M alanı yukarıda elde edilen yükleme durumlarının toplamı alınarak aşağıdaki gibi elde edilir.
7.90
3.5
4.40 ¢ 0.9
2 ¢
2 0.60 + =
0.6 4
Msonuç simetrik Msonuç simetrik 8.84 317
Sonuç M alanı
Örnek: Verilen sistemin simetri özelliğinden yararlanarak çözümü (EI=sabit).

8 kN/m
A B C
5m 5m 5m 5
m
Çözüm: Sistem bir simetrik yükleme durumu için birde antimetrik yükleme durumu için çözülmüştür.
4 kN/m ¢ 4 kN/m ¢ 4 kN/m
m
5 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5
m
4 kN/m X2 4 kN/m
m
X3=0
5 5m X1 5m 5m X1
4 kN/m
4 kN/m
m m
5 5
5m 5m
50
50
-
Mo
-
Mo
X1=1 M1
5 X1=1 M1
1 5
X2=1 M2
 5x50x5  625  5x5x5  83.33 5x50x1 5x50x1 145.83

δ10 = −2   =− δ11 = 2   = EI δ20 = + =
 4EI  EI  3EI  4EI 3EI EI
 5x5x5  83.33
δ11 = 2   = EI 83.33X1 − 625 = 0 ⇒ X1 = 7.5 kN
 3EI 
 5x1x1 5x1x1 6.67
δ22 =  + = MBA = 5x7.5 − 50 = −12.5 kNm
 3EI EI  EI
5x5x1 5x5x1 20.83

δ12 = − − =− MBC = 5x7.5 − 50 = −12.5 kNm
3EI 2EI EI
83.33X1 − 20.83X2 = 625 12.50
X1 = 9.277
X2 = 7.109
−20.83X1 + 6.67X2 = −145.83
23.22
MBA = 5x9.277 − 1x7.109 − 50 = −10.72 kNm

7.109
MBC = 5x9.277 − 1x7.109 − 50 = −10.72 kNm
1.78
10.48
MCB = 0 + 0x9.277 − 1x7.109 = −7.109 kNm 14.74
Sonuç M alanı=Simetrik+antimetrik yükleme
10.72
7.109
318
ÖRNEK 21: Şekilde verilen sistemin moment alanını simetri özelliğinden yararlanarak çözünüz. (EI=sabit)
50 kN/m
67.92 67.92
’
m
4
88.33
’
5m Sonuç M
Çözüm: Yarım ve izostatatik esas sistem aşağıdaki şekilde seçilerek çözüm
50 kN/m 50 kN/m
X1 4 Morta=1x4=4
’
Ankastre X1=1
2 156.25
kayıcı Morta=125x2.5-(50x2.5 /2)=156.25
mesnet M1
Mo
’ 0 ’
m
’ 1 ’
2.5 2.5
m
50x2.5=125 0
δ11 = 61.33 / EI δ10 = −1041.67 / EI 61.33X1 − 1041.67 = 0 ⇒ X1 = 16.98 kN
M21 = 0 + ( −4)x16.98 = −67.92 kNm

Çubuk uç momentleri M22' = 0 + ( −4)x16.98 = −67.92 kNm
maxMaç = 156.25 − 4x16.98 = 88.33 kNm
Simetrik sistem simetrik yükleme Simetrik sistem simetrik yüklemede çözüme esas olan sistem
Kuvvet Metodunda Simetrik sistem simetrik ve
40 kN/m 20 kN/m
2q 20 kN/m
2I 2I 2I 2I
I I I
veya
40 kN/m I
Antimetrik yükleme
2I 2I

L L L L
I I I Simetrik sistem antimetrik yükleme Simetrik sistem simetrik yüklemede çözüme esas olan sistem
20 kN/m 20 kN/m 20 kN/m

L L
2I 2I 2I 2I
I I I I I/2 veya I/2 I

L L L L
ÖRNEK: Şekilde verilen Simetrik sistem simetrik yükleme Simetrik sistem simetrik yüklemede çözüme esas olan sistem
çerçevenin simetri özelliğinden
yararlanarak çözümü.
Kuvvet Metodunda Simetrik sistem simetrik ve Antimetrik
20 kN/m 20 kN/m
20 kN/m
2I 2I
2I 2I
veya I
I
40 kN/m I I I

2I 2I 5m 5m
5m
yükleme
m
5
Simetrik sistem antimetrik yükleme Simetrik sistem simetrik yüklemede çözüme esas olan sistem
I I I
20 kN/m 20 kN/m 20 kN/m 20 kN/m

m m
5 5 2I 2I 2I 2I
I I I I I/2 veya I/2 I

m
5m 5m
5 5m
319
A: Simetrik yükleme durumu için çözüm (kat yüksekliği 4 m)

20 kN/m
X3=1
X2=1 1 4 X2=1 -
2I
Đzostatik esas sistem 2
ve hiperstatik
qL /8=62.5 - - X3=1
bilinmeyen M1 M2
I M3
Mo
X1=1
X1=1
δ11 = 4.833 / EI δ22 = 34.667 / EI δ33 = 0.833 / EI
δ10 = −52.083 / EI δ20 = −208.33 / EI δ30 = −52.083 / EI
δ12 = 3.333 / EI δ13 = 0.417 / EI δ23 = 1.667 / EI 54.511
4.833X1 + 3.333X2 + 0.417X3 = 52.083

16.023
3.333X1 + 34.667X2 + 1.667X3 = 208.33 X1 = 4.007 X2 = 3.004 X3 = 54.511 Simetrik

M
alanı
0.417X1 + 1.667X2 + 0.833X3 = 52.083 4.007
M1 = 0 − 4.007 = −4.007 kNm
M2 = ( −1)x4.007 + ( −4)x3.004 = −16.023 kNm
M3 = ( −1)x54.511 = −54.511 kNm
A: Antimetrik yükleme durumu için çözüm
20 kN/m 20 kN/m
1 1 4 - 4
2I 2I
qL2/8=62.5 -
I I/2 I -
I/2 M1 M2
Mo M3
δ11 = 4.833
/ EI X1=1 X2=1 δ22 = 8.833 / EI δ33X= 104 / EI
1=1
X2=1
X3=1
5m X3=1
δ10 = −52.083 / EI δ20 = −52.083 / EI δ30 = −416.67 / EI
δ12 = 0.416 / EI δ13 = 13 / EI δ23 = 21/ EI
4.833X1 + 0.416X2 + 13X3 = 52.083
0.416X1 + 8.833X2 + 21X3 = 52.083 X1 = −7.186 X2 = −10.435 X3 = 7.012
13X1 + 21X2 + 104X3 = 416.67
320
M1 = 0 + ( −1)x( −7.186) = 7.186 kNm

20.86 17.61
M2 = 0 + ( −1)x( −7.186) + ( −4)x7.012 = −20.86 kNm -

Antimetrik
Çubuk uç momentleri M alanı
M3 = 0 + ( −1)x( −10.435) + ( −4)x7.012 = −17.613 kNm
7.19 10.43
M4 = 0 + ( −1)x( −10.435) = 10.435 kNm 72.11
36.83
54.511
20.86 17.61
16.023 36.89
4.83
- 35.22
Antimetrik
Simetrik
M
alanı + M alanı
= Sonuç
M alanı
4.007 7.19 10.43 11.20 20.86
ÖRNEK 22: Şekildeki çerçevenin simetri özelliğinden yararlanarak KUVVET yöntemiyle moment alanının çizimi.
8 kN
2I ’
I I 8m
’
m
Verilen sistem önce simetrik sistem 10 antimetrik yükleme ve simetrik
sistem simetrik yükleme olarak ikiye ayrılmış ve çözümler buna göre yapılmıştır.
8 kN 4 kN 4 kN 4 kN 4 kN
2I ’ 2I ’ 2I ’
I I 8m I 8m I 8m
I I
’
’ ’
m
10 10 m
10m
. Sistemin çözümü.
5 4 kN 4 kN
X1=1
5
M1 M 10
32 32  5x5x5 5x5x8 2650

δ11 = 2  + =
3 ( 2EI) ( EI)  6EI
8x32x5  1280
δ10 = 2  = δ11 X 1 +δ10 = 0 2650 X 1 +1280 = 0 X1 =− 2.90 t
 2( EI)  EI 6EI EI
X2 yüklemesi yapılmış olsa da aynı değer bulunur.

4 kN 4 kN X2=1 X2=1
M 20 M2
32 32 1 1
8x8x8 1024 8x32x8  4096

δ11 = 2  = δ10 = 2  = δ 21 X 12 +δ20 = 0 1024 X 12 + 4096 = 0 X 12 =− 4.00 t
 3EI  3EI  3EI  3EI 3EI 3EI
321
Mi= M01+ M1 X1 + M02+ M12 X12
14.50 M1’2’ =M12= (-32) +(- 5) x (-2.9) +(-32) + (-8) x (-4)= -17.50 tm
14.50
M2’1’ =M21= (00) +(- 5) x (-2.9) +(00) + (00) x (-4)= -14.50 tm
Malanı
M22’ = M22’= (00) +(- 5) x (-2.9) +(00) + (00) x (-4)= -14.50 tm
17.50 17.50
KONTROL: Moment olarak
Mi M sonuç M1 M sonuç 17.5 x 8 x 5 14.5 x 8 x 5 14.5 x 5 x 5

∫ =0 ∫ = − − =0
EI EI 2EI 2EI 3(2EI)
veya
Mi M sonuç M2 M sonuç 17.5 x 8 x 8 14.5 x 8 x 8 17.5 x 8 x 8 14.5 x 8 x 8

∫ =0 ∫ = − − + =0
EI EI 3EI 6EI 3EI 6EI
KONTROL: Yatay denge ( ve ’ mesnedinde)
Mi= M01+ M1 X1 + M02+ M12 X12
 17.5 + 14.5 
∑ Fx = 0 0+0+2  =4⇐ +4 ⇐= 8t⇐
 8 
ÖRNEK 23: Şekilde verilen simetrik çerçevenin moment alanının 6 kN

a. Simetrik yükleme 2I ’
b. Antimetrik yükleme durumları için kuvvet metoduna göre çözümü
3m
2I ’
10 kN/m
I I 4m
Çözüm: Đlk önce sistemin simetrik ve antimetrik yükleme durumları ’

belirlenir. 6m
6 kN 3 kN 3 kN 3 kN 3 kN
2I ’ 2I ’ 2I ’
3m
+
2I ’ 2I ’ 2I ’
10 kN/m
5 kN/m
5 kN/m
5 kN/m
5 kN/m
m
I 4 I I
I I I
’ ’ ’
6m
322
antimetrik yükleme durumu için çözüm.
3
X1=1 3
M1 3
X2=1 3
M2
 7 x 3 x 3 3 x 3 x 3  135  4 x 3 x 3 3 x 3 x 3  81  4 x 3 x 3 3 x 3 x 3  81
δ11 = 2  + = δ22 = 2  + = δ11 = 2  + =
 EI 3(2EI)  EI  EI 3(2EI)  EI  EI 3(2EI)  EI
3 kN 3 kN 3 kN 3 kN
2I ’ ’
9
9
2I ’ ’
5 kN/m
5 kN/m
Mo
5 kN/m
I I 5 kN/m
I I
’ ’ 61 61
 7 x 3 x 3 3 x 3 x 3  135  4 x 3 x 3 3 x 3 x 3  81
δ11 = 2  + = δ22 = 2  + =
 EI 3(2EI)  EI  EI 3(2EI)  EI
 4 x 3 x 3 3 x 3 x 3  81  7 x 3 x 21 2 x 4 x 3 x 40  1081
δ12 = 2  + = δ10 = 2  +  = EI
 EI 3(2EI)  EI  2EI 3EI 
δ10 ve δ20 çarpımları tekil ve yayılı yüklerin moment alanları ayrı ayrı alınarak yapılmıştır.)
(δ
 2 x 4 x 3 x 40 4 x 3 x (9 + 21)  1000
δ 20 = 2  +  = EI
 3EI 2EI 
δ11 X1 +δ
δ12 X2 +δ
δ10 = 0 135 X1 + 81 X2 = - 1081
δ21 X1 +δ
δ22 X2 +δ
δ20 = 0 81 X1 + 81 X2 = -1000 X1 = -1.50 X2 = -10.85
simetrik yükleme durumu için çözüm.
3 kN 3 kN 3 kN 3 kN
’ X3=1
’ 9 9
X4=1
5 kN/m
5 kN/m
5 kN/m
5 kN/m
I I M o−simetrik
’
61 61
323
X3=1
X3=1
X4=1
X4=1
-
-
M3 - M4
-
7 7 4 4
 7 x 7 x 7  228.67  4 x 4 x 4  42.67
δ 33 = 2   = EI δ 44 = 2   = EI
 3EI   3EI 
 4 x 4 x (3 + 2 x7)  90.67  7 x 7 x 21 4 x 40 x (3 x 3 + 5 x 7)  1859.33

δ 34 = 2   = EI δ 30 = 2  + =
 6EI   3EI 12EI  EI
δ30 ve δ40 çarpımları tekil ve yayılı yüklerin moment alanları ayrı ayrı alınarak yapılmıştır.)
(δ
 5 x 4 x 4 x 40 4 x 4 x (9 + 2 x 21)  805.33
δ 40 = 2  +  = EI
 12 EI 6EI 
δ33 X3 +δ
δ34 X4 +δ
δ30 = 0 δ34 X3 +δ
δ44 X4 +δ
δ40 = 0
228.67 X3 + 90.67 X4 = - 1859.33
90.67 X3 + 42.67 X4 = -805.33 X1 = -4.113 X2 = -10.134
Simetrik yükleme Antimetrik yükleme SONUÇ

Düğüm UÇ Simetrik+
M0 M1 X1 M 1 X1 M 2 X2 M 2 X2 M0 M3 X3 M 3 X3 M4 X4 M 4 X4 Antimetrik
1 12 -61 -3 -1.5 4.5 -3 -10.85 32.55 -61 -7 -4.113 28.791 -4 -10.134 40.536 -15.62
1’ 1’2’ 61 3 -1.5 -4.5 3 -10.85 -32.55 -61 -7 -4.113 28.791 -4 -10.134 40.536 32.18
21 -9 -3 -1.5 4.5 -3 -10.85 32.55 -9 -3 -4.113 12.339 0 -10.134 0 31.39
2 23 -9 -3 -1.5 4.5 0 -10.85 0 -9 -3 -4.113 12.339 0 -10.134 0 -1.161
22’ 0 0 -1.5 0 -3 -10.85 32.55 0 0 -4.113 0 0 -10.134 0 32.55
2’2 0 0 -1.5 0 3 -10.85 -32.55 0 0 -4.113 0 0 -10.134 0 32.55
2’ 2’1’ 9 3 -1.5 -4.5 3 -10.85 -32.55 -9 -3 -4.113 12.339 0 -10.134 0 -24.71
2’3’ 9 3 -1.5 -4.5 0 -10.85 0 -9 -3 -4.113 12.339 0 -10.134 0 7.839
32 9 -3 -1.5 4.5 0 -10.85 0 -9 0 -4.113 0 0 -10.134 0 4.50
3
33’ 0 -3 -1.5 4.5 0 -10.85 0 0 0 -4.113 0 0 -10.134 0 4.50
3’3 0 3 -1.5 -4.5 0 -10.85 0 0 0 -4.113 0 0 -10.134 0 -4.50
3’
3’2’ 0 3 -1.5 -4.5 0 -10.85 0 0 0 -4.113 0 0 -10.134 0 -4.50
324
ÖRNEK 11: Şekilde verilen hiperstatik sistemin moment alanını simetri özelliğinden yararlanarak
KUVVET metoduyla,
1. Sadece yayılı yüke göre

2. Sadece tekil yüklere göre
3. Sadece her iki yükün birlikte olması durumuna göre M alanlarını çiziniz.
4. Kontrol yapımız. (sonuç moment alanı x herhangi birim moment alanı)
Sistem simetrik yükleme simetrik olmasından dolayı hiperstatik bilinmeyenler aşağıdaki gibi seçilmiştir.
1.48 kN/m
6
4 kN 6 6
6 6 m
4 3
Ib Ib
Ik 6m
Ik
m
3x6=18
Çözüm: Sistemin simetrik olmasından dolayı sadece yarım sistem üzerinde işlem yapılacaktır.
1. Yarım sistemde sadece yayılı yükten dolayı oluşan moment değerleri aşağıdaki şekilde elde
edilmiştir.
1.48 kN/m
3
6 1.48 kN/m
6 X2
4 kN X1=1
6
X1
6
4 3
m X26 26.64 6.66
X1 59.94 X2=1
1 3
6m Ib= 2.83Ik
- Mo M2
+ M1 +
m
3x6=18 9
δ11 bulunması birim moment alanın kendisiyle çarpımıdır. Yatay çubuğun boyu 9.49 m
δ 11 X 1 + δ 12 X 2 + δ 10 = 0
δ 21 X 1 + δ 22 X 2 + δ 20 = 0
Birinci hiperstatik bilinmeyenin moment alanın kendisiyle çarpımı,
M12 9.49 x 1x 1 6 x 1x 1 9.35 1

δ 11 = ∫ dl = + = 1 + +
EI 2.83 EI EI EI
L=9.49m L=6m
Đkinci hiperstatik bilinmeyenin moment alanın kendisiyle çarpımı,
M2 M2 3 x 3 x 9.49 6 x (3 x 2 x 3 + 3 x 2 x 9 + 2 x 9 x 9) 244
δ22 = ∫ dl = + =
EI 3 x 2.83EI 6 xEI EI
Birinci hiperstatik bilinmeyenin moment alanın ile ikinci hiperstatik bilinmeyenin moment alanın
çarpımı,
325
M1 M2 9.49 x 3 x1 6 x (3 + 9 ) x1 41.03
δ12 = ∫ dl = + =
EI 2 x 2.83EI EI EI
Dış yüklerden dolayı oluşan moment alanı Mo ile birinci hiperstatik bilinmeyenin moment alanın
çarpımı,
2
qL /8=15
+
59.94
-
A-C çubuğunda Mo moment alanı
M1 M0  9.49 x 59.94 x1 2 x 9.49 x15 x1 59.94 x 6 x1 426.61
δ10 = ∫ dl =  − + −  =−
EI  2 x 2.83EI 3 x 2.83EI EI  EI
Dış yüklerden dolayı oluşan moment alanı Mo ile ikinci hiperstatik bilinmeyenin moment alanın
çarpımı,
M2 M0  9.49 x 59.94 x 3 9.49 x15 x 3 6 x 59.94 x (3 + 9)  2308.54

δ20 = ∫ dl =  − + − =−
EI  3 x 2.83EI 3 x 2.83EI 2EI  EI
Yayılı yükten dolayı oluşan sonuç süreklilik denklemi yazılacak olursa
9.35 X 1 + 41.03 X 2 = 426.61

X1=15.70 tm X2=6.82 t
41.03 X 1 + 244.06 X 2 = 2308.54
Düğümde noktalarında moment değeri
Mi = M1 x X1 + M2 x X2 + MO 15.71
23.78 +
-
MA= 15.70 x 1 + 6.82 x 9 – 59.94 = 17.14 tm
Myayılı
+
MB= 15.70 x 1 + 6.82 x 3 – 59.94 = -23.78 tm
17.14
MC= 15.70 x 1 + 0 – 0 = 15.70 tm
2. Sadece tekil yüklerden dolayı oluşan moment değerleri,
36 X1=1
6
6 X26
X1
m
4 3 X2=1
1 3
Ib= 2.83Ik
+ M1 M2
+
9
m
3x6=18
Dış yüklerden dolayı oluşan Mo momet alanı yukarıdaki gibi çizilir.
δ11’in bulunması birim moment alanın kendisiyle çarpımıdır. Yatay çubuk boyu 9.49 m
326
δ11 X1 + δ12 X2 + δ10 = 0
δ21 X1 + δ22 X2 + δ20 = 0
Birinci hiperstatik bilinmeyenin moment alanın kendisiyle çarpımı,
M12 9.49 x 1 x 1 6 x 1x 1 9.35 1

δ 11 = ∫ dl = + = 1 + +
EI 2.83 EI EI EI
L=9.49m L=6m
Đkinci hiperstatik bilinmeyenin moment alanın kendisiyle çarpımı,
M2 M2 3 x 3 x 9.49 6 x (3 x 2 x 3 + 3 x 2 x 9 + 2 x 9 x 9) 244
δ22 = ∫ dl = + =
EI 3 x 2.83EI 6 xEI EI
Birinci hiperstatik bilinmeyenin moment alanın ile ikinci hiperstatik bilinmeyenin moment alanın
çarpımı,
M1 M2 9.49 x 3 x1 6 x (3 + 9 ) x1 41.03
δ12 = ∫ dl = + =
EI 2 x 2.83EI EI EI
Dış yüklerden dolayı oluşan moment alanı Mo ile birinci hiperstatik bilinmeyenin moment alanın
çarpımı,
36 9 X1=1
81.0 X2=1
1 3
- Mo + M1 M2
+
9
M1 M0  81i 6i 1 45i3.16i 1 36i3.16 ⋅ 1 27i3.16i 1 9i3.16 ⋅ 1 9i3.16 ⋅ 1 441.91

δ10 = ∫ dl =  − − − − − −  =−
EI  2.83EI 2 i EI EI 2 i EI EI 2 ⋅ EI  EI
Dış yüklerden dolayı oluşan moment alanı Mo ile ikinci hiperstatik bilinmeyenin moment alanın
çarpımı,270.179
 81i 6i 3 81i6i6 45i3.16 ⋅ 1 45i3.16i2 36i3.16 ⋅ 1 36i3.16i2 

M1 M0  − 2.83EI − 2 i (2.83EI) − 3EI
−
2 i EI
−
2EI
−
EI 
δ20 = ∫ dl =   = − 1030.388 − 474 − 123.24 = − 1627.628
EI  27i3.16 ⋅ 1 27i3.16i1 9i3.16 ⋅ 1 9i3.16i1 9i3.16 ⋅ 1  EI EI EI EI
− 3EI
−
2 i EI
−
2EI
−
EI
−
3EI 
 
Yayılı yükten dolayı oluşan sonuç süreklilik denklemi yazılacak olursa
9.35X1 + 41.03X 2 = 441.91 


 X1 = 68.62 X 2 = −4.87
41.03X1 + 244.06X 2 =1627.628 
9,35 41,03 = 441,91
41,03 244,06 = 1627,628 15.71
23.78 +
-
0,407786 -0,06855 X1= 68,62318
Myayılı
-0,06855 0,015622 X2=-4,86758 +
-1 17.14
K
327
Düğümde noktalarında moment değeri
Mi = M1 x X1 + M2 x X2 + MO M A= -81-18.953x1+10.904x9=160.183 tm
MB= 15.70 x 1 + 6.82 x 3 – 59.94 = -23.78 tm MC= 15.70 x 1 + 0 – 0 = 15.70 tm
3. Hem yayılı yük hem tekil yüklerden dolayı oluşan moment değerleri,
1.48 kN/m
1.48 kN/m
6 3
4 kN 6 6 6
6 6 m 6 X26 X1=1
4 3 4 kN 6 62.64 15.66
m
Ib X1 4 3
Ib X2=1
Ik 6m 3
Ik 1
6m - M2
+ M1 +
m
3x6=18 9
3x6=18m
140.94
Yatay B-C çubuğundaki dış yüklerden ve yayılı yükten dolayı oluşan
qL2 1.48 x 3 2
= = 1.665
8 8
62.64
-
15.66
2 2 1/2 2 2 1/2 2 2 1/2

(1 +3 ) = 3.16 (1 +3 ) = 3.16 (1 +3 ) = 3.16
1.0 + 1.0
0
δ11 birim moment alanın kendisiyle çarpımına eşittir. Yatay çubuk boyu 9.49 m
M 12 9.49x1x1 6x1x1 9.35

δ 11 X 1 + δ 12 X 2 + δ 10 = 0 δ 21 X 1 + δ 22 X 2 + δ 20 = 0 δ 11 = ∫ dL = + =
EI 2.83EI EI EI
∫
M2 M2 3 x 3 x 9.49 6 x (3 x 2 x 3 + 3 x 2 x 9 + 2 x 9 x 9) 244
δ 22 = dl = + =
EI 3 x 2.83 EI 6 x EI EI
M1 M2 9.49x3x1 6x( 3+ 9)x1 41.03 62.64 15.66 X1=1

δ12 = ∫ dl = + =
EI 2x2.83EI EI EI 140.94 X2=1
3
1
- Mo M2
+ M1 +
9
M1M0  3  2x3.16x1.67   1  3.16x1x15.66 +3.16x1x(15.66 + 62.64)+3.16x1x(62.64 +140.94 

δ10 = dl =      
EI  2.83EI  3   2.83EI  2 
6x140.94x1 1008.1
=
EI EI
328
∫
M2 M0 1  1x 3.16 x 1.67 x (3 + 2) 3.16 x 1.67 x (2 + 3) 3.16 x 1.67 x 1
δ 20 = dl = + +
EI 2.83EI  3 3 3 

3.16 x 15.66 x 1 3.16 (2 x 15.66 x 1+ 15.66 x 2 + 62.64 x 1+ 2 x 62.64 x 2 )

3x 2.83EI 6 x 2.83EI
3.16 (2 x 62.64 x 2 + 140.94 x 2 + 62.64 x 3 + 2 x 140.94 x 3 )  6 x 140.94 x (3 + 9)  5435.45

 =
6 x 2.83EI  3EI  EI
Sonuç süreklilik denklemi yazılacak olursa
9.35 X 1 + 41.03 X 2 = 1008.20

X1=38.50 X2=15.80
41.03 X 1 + 244.06 X 2 = 5435.45 38.50
+
Düğümde noktalarında moment değeri 50.04 -
Mi = M1 x X1 + M1 x X1 + MO -
MA= 38.50 x 1 + 15.80 x 3 – 140.94 = -55.04 tm Mo

MB= 38.50 x 1 + 15.80 x 9 – 140.94 = 39.76 tm
MC= 38.50 x 1 + 0 – 0 = 38.50 tm +
Kontrol . (sonuç moment alanı x herhangi birim moment alanı) 39.76
qL2 1.48x32
= = 1.67 1  3.163 x1x1.67 3.163 x1.67 x ((2 + 1) + (3 + 2)) 
8 8 Mo xM2 = +
2.83EI  3 3 

38.50
50.04 X2=1
38.64 3 3.163 x1x(38.5 + 2 x 38.64 3.163(2 x 7.46 + 7.46 x1+ 38.64 x 2 + 2x38.64 x1)
7.46 + +
6 x 2.83EI 6 x 2.83EI
+
9
39.76 3.163(2 x 2 x( −7.46) + 55.04 x 2 + ( −7.46) x 3 + 2x55.04 x 3)
−
6 x 2.83EI
6(2 x 55.04 x 3 + 55.04 x 9 + ( −39.76) x 3 + 2 x ( −39.76 x 9)

− = Mo xM2 = 0
6 xEI
olduğu görülür. Aynı şekilde sonuç moment alanı Mo ile birinci hiperstatik birim yüklemesi moment
alanının çarpımı da sıfırdır.
1  3.163 x1x1.67 3.163 x1.67 x ((2 + 1) + (3 + 2)) 

Mo xM1 = +
qL2 1.48x32
= = 1.67 2.83EI  3 3 

8 8
X1=1
38.50 3.163 x1x (38.5 + 2 x 38.64 3.163(2 x 7.46 + 7.46 x1+ 38.64 x 2 + 2x38.64 x1)
50.04 + +
6 x 2.83EI 6 x 2.83EI
38.64 1
7.46
+ M1 3.163(2 x 2 x ( −7.46) + 55.04 x 2 + ( −7.46) x 3 + 2x55.04 x 3)
−
39.76
6 x 2.83EI
6(2 x 55.04 x 3 + 55.04 x 9 + ( −39.76) x 3 + 2 x ( −39.76 x 9)

− = Mo xM2 = 00000000000
6 xEI
329
10 kN
10 kN
m
5
Mo
-
m m m
4 4 4 50
5 - 5 4 - 5 - 5
M1 M2 M3
1 1
X1=1 1 X2=1 X3=1
53 5x 5 x 4 183.33 43 5 x 4 x 4 101.33 53 5 x 8 x 5 283.33

δ22 = + = δ33 =2 + =
δ11 =2 + = 3EI EI EI
3EI EI EI 3EI EI EI
8 -
5 - 5 16 -
M4
M5 M6
1
1 X4=1
X5=1 1 X6=1
3 3 2 2
8 5x 8 x 8 490.67 5 5 x12 x 5 383.33 12 x16 5x16 2304
δ44 = + = δ55 = 2 + = δ66 = + =
3EI EI EI 3EI EI EI 3EI EI EI
Bu çözüm sonucunda süreklilik denklemi,

δ11 X1 + δ12 X2 + δ13 X3 + ........ + δ1n Xn + δ10 + δ1t = ∑ C2 c + ∑ M2 ϕ δ11 δ12 δ13 δ14 δ15 δ16 δ10 X1 0
δ21 δ22 δ23 δ24 δ25 δ26 δ20 X2 0
δ31 X1 + δ32 X2 + δ33 X3 + ........ + δ3n Xn + δ30 + δ3t = ∑ C3 c + ∑ M3 ϕ δ31 δ32 δ33 δ34 δ35 δ36 δ30 X3 = 0
.......... δ41 δ32 δ33 δ34 δ35 δ36 δ30 X4 0
.......... δ51 δ52 δ53 δ54 δ55 δ56 δ50 X5 0
δn1 X1 + δn2 X2 + δn3 X3 + ........ + δnn Xn + δn0 + δnt = ∑ Cn c + ∑ Mn ϕ δ61 δ62 δ63 δ64 δ65 δ66 δ60 X6 0
10 kN
10 kN
m
5
Mo
-
m m m
4 4 4
50
5 5 - 5
5 - 4 -
M1 M2 M3
1 1
X1=1 X3=1
1 X2=1
3 3 3
5 5x 5 x 4 183.33 4 5x 5 x 4 121.33 5 5x 5 x 4 183.33
δ11 = 2 + = δ22 = + = δ33 = 2 + =
4 - 5 - 5 4 -
M4 M5 M6
1
1 X4=1 X5=1 1 X6=1
43 5x 5 x 4 121.33 53 5x 5 x 4 183.33 43 5x 5 x 4 121.33
δ44 = + = δ55 =2 + = δ66 = + =
330
331
ÖRNEK 14: Şekilde verilen çerçevenin KUVVET metoduyla
a. Düğümündeki momenti
b. Bx mesnet tepkisini bilinmeyen seçerek moment alanını çiziniz.
b. düğümündeki momenti
X1=1

2m I
3m 2m I
8 kN 2I 3m
8 kN 2I
m
3
I 3m
4m I Đzostatik esas
2I 4m
sistem 2I

m m

4 6 m
m
4 6
Mo moment alanın çizimi için mesnet tepki kuvvetlerinin bulunması için,
ΣFx=0 Ax + Bx = 8 Ax = 8 - Bx (1)
ΣFy=0 Ay + By = 0 Ay = -By
denklemleri yazılır. Ayrıca M=0 düğüm noktasında moment dengesi,

Ax x 5 + Ay x 4 – 8 x 2 =0 (sol) 5Ax + 4Ay =16 (2)
Bx x 7 - By x 6 =0 (sağ) 7Bx - 6 By =0
olarak yazılır. Yukarıdaki (1) denkleminden bulunan değerler bu (2) denkleminde yerine yazılır ise,
5Ax + 4Ay =16 (3)

7 ( 8 -Ax ) - 6 ( -Ay ) =0 (4)
bu iki denklemin ortak çözümünden, Ay =-2.90 t By =2.90 t Ax =-5.53 t Bx =2.48 t
olarak bulunur ve bu değerlere göre Mo alanı aşağıdaki gibi çizilir. M1 moment alanın çizimi için
mesnet tepki kuvvetlerinin bulunması için,
X1=1
+
8 kN 9.92 1
16.56
0.52
5.52 M0 0.69
2.90 yüklemesi 0.172
2.90 M1 0.172
yüklemesi
-0.034
ΣFx=0 Ax - Bx = 0 Ax = Bx (1)
ΣFy=0 Ay + By = 0 Ay = -By
denklemleri yazılır. Ayrıca M3=0 düğüm noktasında moment dengesi,
Ax x 5 + Ay x 4 = 1 (sol) 5Ax + 4Ay =1 (2)

-Bx x 7 - By x 6 = -1 (sağ) 7Bx + 6 By = 1
olarak yazılır. Yukarıdaki (1) denkleminden bulunan değerler bu (2) denkleminde yerine
yazılır ise,
332
5Ax + 4Ay =1 7 ( Ax ) + 6 ( -Ay ) = 1 (3)
bu iki denklemin ortak çözümünden,
Ax =0.172 t Bx =0.172 Ay = 0.034 kN By = -0.034 kN
olarak bulunur ve bu değerlere göre M1 alanı aşağıdaki şekilde çizilir.
0.52 x 0.52 x 3 4.47 x (2 x 0.52 x 0.52 + 2 x 0.52 + 2 x1x1) 0.69 x 0.69 x 4

δ11 = + +
3EI 6EI 3(2EI)
6.71x (2 x 0.69 x 0.69 + 2 x 0.69 + 2 x1x1) 5.65
+ =
6(2EI) EI
0.52 x16.56 x 3 4.47 x16.56(2 x 0.52 + 1) 0.69 x 9.92 x 4 6.71x 9.92(2 x 0.69 + 1) 15.88
δ10 = + − − =
3EI 6EI 3(2EI) 6(2EI) EI

δ11 X1 + δ10 = 0 5.65 X1 + 15.88 = 0 X1 = -15.88 / 5.65 = - 2.81 kNm
M21 = -2.81 x 0.52 + 16.56 = 15.10 kNm Ay= -2.81 x 0.034 –2.90 = -3.00 kN
M23 = -2.81 x 0.52 + 16.56 = 15.10 kNm
M32 = -2.81 x 1.00 + 00.00 = -2.81 kNm By= -2.81 x (-0.034) +2.90 = 3.00 kN
M34 = -2.81 x 0.52 + 00.00 = -2.81 kNm Ax= -2.81 x (-0.172) –5.52 = -5.04 kN
M45 = -2.81 x 0.69 - 9.92 = -11.85 kNm Bx= -2.81 x (-0.172) –2.48 = -2.96 kN
2.81
4.41
− 1.36
-
8 kN 15.11 11.85
+
+ 5.04
M sonuç
5.04 moment 2.96 +
3.00
2.96 Q kesme
3.00 alanı
c. BX mesnet tepkisinin bilinmeyen olarak seçilmesi durumu için çözüm.

5.80
-
+
3.00
14.40
4.00
24.00
Mo
8.00 yüklemesi
1.00
2.40
2.00 M1 X1=1.00
yüklemesi 2.40
0.20
3 x 3 x 3 4.47(2 x 32 + 3 x 5.8 x 2 + 2 x 5.8 x 5.8) 4 x 4 x 4 6.71(2 x 42 + 2 x 5.8 x 4 + 2 x 5.8 x 5.8) 190.59

δ11 = + + + =
3EI 6EI 3(2EI) 6(2EI) EI
333
3 x 24 x 3 4.47 x (2 x 24 x 3 + 24 x 5.8 + 14.4 x 3 + 2 x14.4 x 5.8) 6.71x14.4(2 x 5.80 + 4) 565.22

δ10 = − − + =−
3EI 6EI 6(2EI) EI
δ11 X1 + δ10 = 0 190.59 X1 - 565.22 = 0 X1 = -565.22 / 190.59 = 2.97 tm
M21 = 2.97 x (-3) + 24 = 15.10 kNm Ay= -2.81 x 0.034 –2.90 = -3.00 kN
M23 = 2.97 x (-3) + 24 = 15.10 kNm
M32 = 2.97 x (-5.8) + 14.4 = -2.83 kNm By= -2.81 x (-0.034) +2.90 = 3.00 kN
M34 = 2.97 x (-5.8) + 14.4 = -2.83 kNm Ax= -2.81 x (-0.172) –5.52 = -5.04 kN
M45 = 2.97 x (-4) + 0.00 = -11.88 kNm Bx= -2.81 x (-0.172) –2.48 = -2.96 kN
3 x 3 x15.11 4.47 x15.11(2 x 3 + 5.8) 4.47 x 2.81(2 x 5.8 + 3)

M11x Msonuç = − − + +
3EI 6EI 6EI
4 x 4 x11.85 6.71x (2 x 2.81x 5.8 + 2.81x 4 + 5.8 x11.85 + 2 x11.85 x 4) 0.045

+ =
3(2EI) 6(2EI) EI
2.81
4.41
− 1.36
-
8 kN 15.11 11.85
+
+ 5.04
5.04 M sonuç 2.96 +
3.00 moment
2.96 Q kesme
3.00 alanı
ÖRNEK 15: Verilen sistemde A noktasının yatay deplasmanının hesaplanması.
4 kN A 2.4I
I 1.8I 4m
12m
Çözüm: Đzostatik esas sistem seçilerek sistemin moment alanı çizilir.
4 kN
izostatik esas M2 yüklemesi
sistem Mo yüklemesi M1 yüklemesi
X2 X2
X1 X1
1. Bunun için sistem önce hiperstatik sistem olarak çözülür.

2. Daha sonra kısaltma teoremi kullanılarak herhangi bir izostatik sisteme birim yükleme yapılır.
3. Birim moment alanı ile hiperstatik sistemim moment alanı ile çarpılarak bulunur.
16
4 4
4 kN
Mo yüklemesi 1
M1 yüklemesi
X1=1 M2 yüklemesi
1 X2
4/3 4/3
1/ 12 1/ 12
334
4 x 4 x 4 4 x 4 x 4 4 x12 x 4 113.185 1x1x12 1x 4 x1 3.89 4 x1x12 1x 4 x 4 14.444

δ11 = + + = δ22 = + = δ21 = − − =−
3EI 3(1.8IE) 2.4EI EI 3(2.4EI) 1.8IE EI 2(2.4EI) 2(1.8IE) EI
4 x12 x16 4 x 4 x16 207.407 1x16 x12 1x 4 x16 44.444

δ10 = + = δ20 = − − =−
2(2.4EI) 3(1.8EI) EI 3(2.4EI) 2(1.8EI) EI
Süreklilik denklemi,
δ11 X1 + δ12 X2 + δ10 = 0 113.185 X1 − 14.444 X2 = − 207.407
δ21 X1 + δ22 X2 + δ20 = 0 −14.444 X1 + 3.890 X2 = 44.444

2.844 4.369
X1= -0.711 X2= 8.787 Sonuç
M alanı
olarak bulunur. Çubuk uç momentleri aşağıdaki şekilde hesaplanır. 8.787
Mi = M1 x X1 + M1 x X1 + MO
M21 = -0.711 x (-4) + 8.787 x (0.00) + 0.00 = 2.844 kNm

M23 = -0.711 x (-4) + 8.787 x (0.00) + 0.00 = 2.844 kNm
M32 = -0.711 x (-4) +8.787 x (1.00) + (-16.00) = -4.369 kNm
M34 = -0.711 x (-4) +8.787 x (1.00) + (-16.00) = -4.369 kNm
M34 = -0.711 x (0) +8.787 x (1.00) + (0.00) = -8.787 kNm
2.844 x1x12 12 x 4.369 x.1 4 x 8.787 x1 4 x 4.369 x1

M22 xMsonuç = − + − = 0.000
6(2.4EI) 3(2.4EI) 2(1.8EI) 2(1.8EI)
2. Kısaltma teoremi kullanılarak herhangi bir izostatik sisteme birim yükleme yapılır.
4.00 2.844 4.369
1 A
Birim M
yüklemesi 1
1/ 3 M alanı 1/ 3 8.787
Bu birim yükleme ile sonuç moment alanın çarpımından,
12 x 4 x 2.844 12 x 4 x 4.369 4 x4x 4.369 4 x4x 8.787 19.565

δ = Mbirim xMsonuç = − + + − =
6E(2.4)I 3(2.4EI) 3(1.8EI) 6(1.8EI) EI
VEYA
3. Kısaltma teoremi kullanılarak herhangi bir izostatik sisteme birim yükleme yapılır.
2.844 4.369
1 A
M
4 8.787
335
4 x 4 x 8.787 4 x 4.369 x 4 19.563

δ 2 = Mbirim x M sonuç = − =
3(1.8EI) 6(1.8EI) EI
DĐĞER BĐR ÇÖZÜM YOLU
ÖRNEK 16: Verilen sistemde noktasının yatay deplasmanının hesaplanması.
1. Birim yükleme hiperstatik sisteme yüklenir ve moment alanı çizilir.

2. Daha sonra kısaltma teoremi kullanılarak dış yükler herhangi bir izostatik sisteme yüklenir ve
sistem çözülerek moment alanı çizilir.
3. Hiperstatik sisteme yapılan birim yükleme moment alanı ile izostatik sisteme yüklenen dış
yüklerden oluşan moment alanın çarpımı sonucu düğümündeki yatay deplasman bulunur.
4 kN
4 kN A 2.4I izostatik esas M2 yüklemesi
I 1.8I 4m sistem Mo yüklemesi M1 yüklemesi
X2 X2
X1 X1
m
12
4 4
4.00 1
1 A
M1 yüklemesi
X1=1 M2 yüklemesi
Mo yüklemesi 1 X2
1 1/ 12
1/ 3 M alanı 1/ 3 1/ 12
113.185 3.89 14.444

δ11 = δ22 = δ21 = − [yukarıda hesaplanmıştı]
EI EI EI
4 x 12 x 4 4 x 4 x 4 51.85 1 x 4 x 12 1x 4 x 4 11.111
δ 10 = + = δ 20 = − − =−
2(2.4EI) 3(1.8EI) EI 3(2.4EI) 2(1.8EI) EI
δ 11 X 1 + δ 12 X 2 + δ 10 = 0 113.185 X 1 − 14.444 X 2 = − 51.85

Süreklilik denklemi,
δ 21 X 1 + δ 22 X 2 + δ 20 = 0 − 14.444 X 1 + 3.890 X 2 = 11.111
Bilinmeyenler, X1= -0.178 X2= 2.196
olarak bulunur. Çubuk uç momentleri aşağıdaki şekilde hesaplanır.
Mi = M1 x X1 + M1 x X1 + MO
0.712 1.092
M21 = -0.178 x (-4) + 2.196 x (0.00) + 0.00 = 0.712 kNm Msonuç

M23 = -0.178 x (-4) + 2.196 x (0.00) + 0.00 = 0.712 kNm 2.196
M32 = -0.178 x (-4) + 2.196 x (1.00) + (-4.00) = -1.092 kNm
M34 = -0.18 x (-4) + 2.196 x (1.00) + (-4.00) = -1.092 kNm
M34 = -0.178 x (0) + 2.196 x (1.00) + (0.00) = 2.196 kNm
KONTROL: Birim moment alanı ile sonuç moment alanlarının çarpımı sıfır olması gerekir.
0.712 x 1x 12 12 x 1.092 x1 4 x 2.196 x 1 4 x 1.092 x 1

M 22 x M sonuç = − + − = 0.00
6(2.4EI) 3(2.4EI) 2(1.8EI) 2(1.8EI)
4. Daha sonra kısaltma teoremi kullanılarak dış yük herhangi bir izostatik sisteme yüklenir.
336
16 1.092
0.712
4 kN
Birim Mo
Msonuç
4/3 2.196
4/3
12 x16 x1.092 12 x16 x 0.712 4 x1.092 x16 4 x 2.196 x16 19.616

δ2 = Mbirim xMsonuç = − + − =
6(2.4EI) 6(2.4EI) 3(1.8EI) 6(1.8EI) EI
VEYA
5. Daha sonra kısaltma teoremi kullanılarak herhangi bir izostatik sisteme dış yük yüklemesi yapılır.
0.712 1.092
4 A
Msonuç
16 2.196
Bu dış yükleme moment alanı ile sonuç moment alanın çarpımından,
4 x 16 x 2.196 4 x 1.092 x 16 19.556

δ 2 = Mbirim x M sonuç = − =
3(1.8EI) 6(1.8EI) EI
olarak bulunur. Buradan görülüyor ki hiperstatik sistemin herhangi bir noktasındaki deplasmanı bulmak
için birim yükleme ve dış yükler,
a. Hiperstatik sisteme
b. Đzostatik esas sisteme
yapılabilir. Yani hiperstatik sistemin herhangi bir noktasındaki şekil değiştirmeyi bulmak için birim
yükleme ve/veya dış yükler hiperstatik ve/veya izostatik bir sisteme yukarıdaki örnekte de görüldüğü
gibi yapılabilir.
o
ÖRNEK 18: Şekilde verilen sistemin ∆t=30 C sıcaklık değişiminden dolayı oluşan moment alanının
mesnet tepki kuvvetlerinin hiperstatik bilinmeyen seçilerek çizimi.
4m
kesit=25 x 60 cm
E=210000 kg/cm2)
-5
α = 10 6m
6m 4m
Çözüm: Verilen sistemin e
10
4m -
8 -
6 +
- 6
6m 10 -
+
X2 M1
M2
X1 6 m
4m X2=1
X1=1
337
6.32 x 6 x 6 5.66(2 x 6 x 6 + 2 x10 x10 + 2 x 6 x10) 6 x10 x10 1045.63

δ11 = + + =
3EI 6EI EI EI
8 x 8 x 8 6.32(2 x 8 x 8 + 2 x10 x10 + 2 x 8 x10) 5.66(2 x6 x6 + 2 x10 x10 + 2 x 6 x10) 6 x 6 x 6 1126.48

δ22 = + + + =
3EI 6EI 6EI 3EI EI
6.32 x 6(8 + 2 x10) 5.66 (2 x 6 x10 + 6 x 6 + 10 x10 + 2 x10 x 6) 6 x 6 x10 711.65

δ12 = + + =
6EI 6EI 2EI EI
M1 α ∆t 10 −530  6.32 x 6 5.66 (10 + 6) 10 x 6 

δ1t = ∫ dL = ∫ M1 dL = [0.0005]  2 + +
1 
= 0.062
d 0.6  2
10−530  82 6.32(10 + 8) 5.66(10 + 6) 62 

δ2t = ∫ M2 dL = [0.0005]  2 + + +  = 0.076
0.6  2 2 2 
0.25 x 0.6 3
Süreklilik denklemi EI = 210000 x = 945 tm 2
12
δ 11X 1 + δ 12 X 2 + δ 1t = 0 1045 .63X 1 − 711.65 X 2 + (EI) 0.062 = 0
δ 21X 1 + δ 22 X 2 + δ 2 t = 0 − 711.65 X 1 + 1126 .48X 2 + (EI) 0.076 = 0
1045 .63X 1 − 711.65 X 2 = −5859 X 1 − 17.42
− 711.65 X 1 + 1126.48 X 2 = −7158 X 2 = −17.36
M21= (-17.42 x 0) + (-17.36 x (-8)) = 138.88 kNm

M23= (-17.42 x 0) + (-17.36 x (-8)) = 138.88 kNm
+ 69.08 -
M32= (-17.42 x 6) + (-17.36 x (-10)) = 69.08 kNm 70.04
M34= (-17.42 x 6) + (-17.36 x (-10)) = 69.08 kNm 138.66
M43= (-17.42 x 10) + (-17.36 x (-6)) = -70.04 kNm Msonuç -
M45= (-17.42 x 10) + (-17.36 x (-6)) = -70.04 kNm

174.20
M54= (-17.42 x 10) + (-17.36 x (0)) = -174.20 kNm
ÖRNEK 19: Şekilde verilen sistemin,
a. Verilen dış yüke göre moment alanını (KUVVET yöntemine göre)

b. düğümdeki düşey deplasmanı
c. düğümdeki yatay deplasmanı
belirlenmesi.

2.5m

2.5m

5m 4.33m
338
a. Moment alanının elde edilmesi
X3
X2

X1 2.5m
Mo Dış yüklerden
Đzostatik esas sistem ve
hiperstatik bilinmeyenler 2.5m
25x2.5x1.25=78.125 kNm
m m
5 4.33
5 x 5 x 5 5 x (2 x 5x9.33 + 2x5x5 + 2x9.33x9.33)

δ11 = +
3EI 6EI X1=1 +
5
9.33 x 9.33 x 2.5 523.787 +
+ =
EI EI M1
9.33
2.5 x 9.33 x 78.125 607.422
δ 10 =− =−
3EI EI

X2=1

M2 2.50
5 x 2.5 x 2.5 2.5 x (2 x 2.5 x5 + 2x2.5x2.5 + 2x5x5) 46.875 +

δ 22 = + =
3EI 6EI EI
5.00
X3=1
2.5 x (2.5 + 3x5)x78.125 284.831
δ 20 = − =−
12EI EI
1.00

5 x 1x 1 5 x 1x1 2.5 x 1x1 12.500
δ 33 = + + =
EI EI EI EI M3 1.00
2.5 x 1.0 x78.125 65.104

δ 30 = − =−
3EI EI
Birim yüklemelerin birbiri ile çarpımları,
5x2.5( 5 + 2 x9.33 ) 2.5x9.33( 5 + 9.33 ) 216.415 5x5x1 5x1( 5 + 9.33 ) 2.5x9.33x1 71.650
δ12 = + = δ13 = + + =
6EI 2EI EI 2EI 2EI EI EI
5x 2.5x1 2.5x1( 2.5 + 5 ) 15.625

δ 23 = + =
2EI 2EI EI
Genel süreklilik denklemleri yazılır ise,
δ11 X1 + δ12 X2 + δ13 X3 + δ10 = 0 523.787 X1 + 216.415 X2 + 71.650 X3 - 607.422 = 0

δ12 X1 + δ22 X2 + δ23 X3 + δ20 = 0 216.415 X1 + 46.875 X2 + 15.625 X3 - 284.831 = 0
δ13 X1 + δ32 X2 + δ33 X3 + δ30 = 0 71.650 X1 + 15.625 X2 + 12.500 X3 - 65.104= 0
X1 =1.493 X2 =0.514 X3 =-3.992
339
Çubuk uç momentlerinin bulunması 3.992

Mik = M0 + M1 X1 + M2 X2 + M3 X3 3.473
M12 = 0 + 0 x 1.493 + 0 x 0.514 + 1 x (-3.992) = -3.992 tm +

M21 = 0 + 5 x 1.493 + 0 x 0.514 + 1 x (-3.992) = 3.473 tm
M23 = 0 + 5 x 1.493 + 0 x 0.514 + 1 x (-3.992) = 3.473 tm 11.223
M32 = 0 + 9.33 x 1.493 + 2.5 x 0.514 + 1 x (-3.992) = 11.223 tm SONUÇ moment alanı
M34 = 0 + 9.33 x 1.493 + 2.5 x 0.514 + 1 x (-3.992) = 11.223 tm
M43 = -78.125 + 9.33 x 1.493 + 5 x 0.514 + 1 x (-3.992) = -65.617 tm -
65.617
5x3.992x1 5x3.473x1 5x1(3.473+11.223)
M33 xMsonuç =− + +
2EI 2EI 2EI
KONTROL:
2.5x11.223x1 2.5x65.617x1 2.5x2x1x(25x2.5 2 /8)
+ − +
2EI 2EI 3EI
M33 x M sonuç = − 9.98 + 8.683 + 36.74 + 14.029 − 82.021 + 32.552 = 0.003 ≅ 0000
b. düğümündeki düşey deplasmanın bulunması
Düşey deplasmanın bulunması için düğümüne düşey yönde bir birim yük uygulanarak moment alanı
elde edilir. Bu moment alanı ile sistemin sonuç moment alanları çarpılarak düğümündeki düşey
deplasman elde edilir.
1 3.992

3.473
- +
4.33

11.223
SONUÇ moment alanı
4.33
-
65.617
5x4.33(3.473+2x11.223) 2.5x11.223x4.33 2.5x65.617x4.33
δ2 =− + −
6EI 2EI 2EI
2
2.5x2x4.33x(25x2.5 /8) 356.04
− =−
3EI EI
c. düğümündeki yatay deplasmanın bulunması
Yatay deplasmanın bulunması için düğümüne yatay yönde bir birim yük uygulanarak moment alanı
elde edilir. Bu moment alanı ile sistemin sonuç moment alanları çarpılarak düğümündeki yatay
deplasman elde edilir.
3.992

3.473
+
1

11.223
SONUÇ moment alanı
-
2.50 -
65.617
2.5 x 2.5 x11.223 2.5 x2.5 x65.617 2.5 x 2.5 x (25 x2.5 2 / 8) 84.32
δ 3 yatay =− + − =
6EI 3EI 3EI EI
340
ÖRNEK 20: Şekilde verilen sistemde,

a. Verilen dış yükler altında
o -5 4 2
b. t=30 ısıtılması durumunda (αα=10 EI=5.10 tm )
c. Sıcaklıktan dolayı düğümündeki düşey deplasmanı
d. mesnedinin sol yönde 6 cm, ve mesnedinin sağ yönde 4 cm hareket etmesi halinde moment
alanlarının
e. Mesnet çökmelerinden dolayı düğümündeki dönüş açısının belirlenmesi.
q=4 kN/m
P= 4 kN
4m
EI=sabit Đzostatik
esas
6 cm sistem
X1
4 cm
m m
2.06m
5 3
Đlk önce sistemin izostatik esas sistemi yukarıdaki gibi belirlenmiştir. Bu izostatik sistemde dış
yüklerden ve hiperstatik bilinmeyenden dolayı oluşan moment alanları aşağıdaki gibi bulunur.
4 4 38.93 44.61

12.50
M1 moment alanı 4.50
1 4
X1=1
Mo moment alanı
11.13 20.87
a. Verilen dış yükler altında
4.5 x 4 x 4 5 x 4 x 4 5 x 4 x 4 130.67
δ 11 = + + =
3EI 3EI EI EI
 4.5 x4x38.93 5 x4x44.61 5 x4x(38.93 + 44.61) 2x5 x4(4x52 / 8) 5 x 4(4x3 2 / 8)  1563.05

δ10 = −  + + + + =−
 3EI 3EI 2EI 3EI 3EI  EI
1563.05
δ 11 X 1 + δ 10 = 0 X1 = = 11.96 t 8.91 3.23
130.67

M = M0 + M1 X1
M2 = 38.93 - 4 x (11.96) = -8.91 tm

Sonuç moment
alanı
M3 = 44.61 - 4 x (11.96) = -3.23 tm 7.96 11.96
11.13 20.87
Kontrol,
8.91x 4 x 4.5 5 x 4 x 8.91 5 x 4 x 3.23 2x5 x 4 x (4x52 / 8) 5 x 4 x 3.23 5 x 4 x (4x32 / 8)
M1Msonuç = + + − + − ≅0
3 2 2 3 3 3
o
b. t=30 için δt EIδ t = ∫ N1 α t dl olduğundan N kuvvet diyagramının çizilmesi gerekir.
c.
341
1
0.46

-
0.60
V
- +
+ H
V
H
-
Nt1 eksenel kuvvet
1 X1=1
+
Eğik çubuklarda kesme kuvveti Q = V cosα - H sinα
Eğik çubuklarda normal kuvvet N = -(H cosα + V sinα)
Bağıntıları ile hesaplanır. N41= -(1 x cos 53.13) = -0.6 t N12= -(1 x cos 62.75) = -0.46 t
EI δ t = EI ∫ N1 α t dl = 50000 (10 −5 x 30)(−0.46x 4.5 − 1x5 − 0.6x5) = −151

151
δ 11 X 1 + δ 1t = 0 X1 = = 1.16 t
130.67
M = M0 + M1 X1 M2 = 0 - 4 x (1.16) = -4.64 tm M3 = 0 - 4 x (1.16) = -4.64 tm
4.64 4.64

Mt moment alanı
1.16 1.16
Kontrol,
M1Msonuç 4 x 4.64 x 4.5 5 x 4 x 4.64 5 x 4.64 x 4
∫ + ∫ N1t ε t dL = + + + 50000 (10 −5 x30)( −0.46x4.5 − 1x5 − 0.6x5) ≅ 0
EI 3EI 3EI EI
sonuçların doğruluğunun sağlamasının sağlandığı görülmektedir.
düğümündeki düşey deplasmanın belirlenmesi için kısaltma teoremi uygulanarak verilen sistemin
herhangi bir izostatik haline deplasman istenilen yönde bir birim yükleme yapılarak moment alanı
çizilir. Bu moment alanı ile sıcaklıktan dolayı oluşan sonuç moment alanı çarpılarak istenilen
deplasman elde edilir. 1

1.64
Đzostatik esas
sistem

0.795 0.205
4.5 x 4.64 x1.64 5 x 4.64 x 1.64 30.44 30.44

δ 2dü = + = = = 0.00061m
3EI 2EI EI 50000
Mesnet çökmelerinden oluşan moment
C Mesnet çökmesi birim yüklemeden dolayı oluşan mesnet tepkileri ile mesnet çökmesinin
çarpımından oluşan iştir. Burada mesnet tepki kuvveti çökme aynı yönde ise yapılan yapılan iş pozitif
değilse negatif olacağından,
342
C = EI [0.004 x 0 + 0.02 x 0 + 0.06 x 1 − 0.04 x 1] = 5.10 4 [0.06 x 1 − 0.04 x 1] = 1000
olarak hesaplanır. Burada birim yüklemeden dolayı düşey bir mesnet tepki kuvveti oluşmadığından
dolayı düşey yöndeki mesnet çökmelerinin yaptığı bir iş yoktur yani sıfırdır. Bundan dolayı oluşan
hiperstatik bilinmeyen,
1000
δ11 X1 = ∑ Cc + ∑Mφ δ11 X1C − δ1C =0 X1C = = 7.65t
130.67
M = M1 X1C M2 =-4 x 7.65 = 30.60 tm M3 =-4 x 7.65 = 30.60 tm
1
30.60
30.60
0.292
1.00
MC moment alanı düğümünde

Birim moment
7.65 7.65 0.142 0.333
M1M sonuç 4 x 30.6 x 4.5 5 x 4 x 30.6 5 x 30.6 x 4

∫ =C= + + = 999.60
EI 3EI 3EI EI
Kontrol,
EI [0.004 x 0 + 0.02 x 0 + 0.06 x 1 − 0.04 x 1] = 5.10 4 [0.06 x 1 − 0.04 x 1] = 1000 ≅ 999.60
düğümündeki dönüşü bulmak için kısaltma teoremi kullanılarak sistemin herhangi bir izostatik haline
birim bir moment uygulanır ve alanı çizilir. Bu çizilen moment alanı ile mesnet çökmeleri sonucu
meydana gelen sonuç moment alanları çarpılarak düğümünün dönüş açısı bulunur.
4.5 x 0.292 x 30.6 5 x 30.6 x (0.292 + 1) 1 x 5 x 30.6 163.241

ϕ3 = + + = = 0.00326 rad.
3EI 2EI 3EI 50000
ÖRNEK 21: Şekilde verilen sistemde mesnedinin 0.005 rad. dönmesi halinde oluşacak moment
4 2
ϕ=0.005 rad EI=5.10 tm )
alanının belirlenmesi. (ϕ
4I
m
10
2I 3I

m ϕ=0.005rad
8
-
- 1 62.50
4I

Đzostatik esas
sistem ve M sonuç
2I hiperstatik 3I - moment -
bilinmeyen alanı

X1=1
1
0.125 7.81 7.81
0.125
343
8x1x1 10x1x1 4
δ11 = + = δ11 X1 =∑Cc + ∑Mϕ 4X1 = ∑0.00+ ∑( X)1x0.005x50000 X1 = 62.5tm
3(4EI) (3EI) EI
Yukarıdaki bağıntıda mesnedin dönüş yönü ile birim moment aynı yönde olduğu için yapılan iş pozitif olarak alınmıştır.
M = M1 X1ϕϕ M23 = 0 x 62.5 = 0.00 tm M32 =-1 x 62.5 = -62.50 tm M43 =-1 x 62.5 = -62.50 tm
M1M sonuç 8 x 62.5 x 1 10 x 1x 62.50 5 x 30.6 x 4

∫ = ∑Mϕ = + + = 250
EI 3( 4EI) (3EI) EI
Kontrol,
∑ (X) 1x 0.005 x 50000 = 250 = 250
6.3. HĐPERSTATĐK KAFES SĐSTEMLERĐN ÇÖZÜMÜ
Kafes sistemlerde diğer sistemlerde olduğu gibi içten ve dıştan veya her ikisi de birlikte olmak üzere
hiperstatik olabilir. Hiperstatik kafes sistemlerin çözümü bir örnek üzerinde incelenerek aşağıda
anlatılacaktır.
ÖRNEK 24: Şekilde verilen kafes kirişin çubuk kuvvetlerinin bulunması.

3m

4m 4m 4m
30t
ΣM=0 dan mesnedinin düşey tepkisi, 30 x 8 +– 12 Y = 0 Y= 20 t
ΣM=0 dan mesnedinin düşey tepkisi, 30 x 4 – 12 Y = 0 Y= 10 t
m : çubuk sayısı
n : düğüm sayısı
r : mesnet tepkisi sayısı
q=2n–r
Hiperstatiklik derecesi= m-q
olmak üzere, kafes sistemin içten hiperstatiklik derecesi = m-q = 10 – 2 x 6 + 3 = 1 olmaktadır. Yani
sistem 1. Dereceden hiperstatiktir. Bu nedenle ilk etapta - çubuğunu kesiyoruz. Bu sistem
mesnetleri itibariyle izostatik sistemdir.

3m
Dış yükleme durumu

4m 4m 4m
10t 20t
30t
Hiperstatik kafes kirişlerin çözümü de diğer klasik sistemler gibi önce sistemin hiperstatikliği giderilerek
izostatik hale getirilir. Bu izostatik sistem dış yüklere göre ve izostatiklik yaparken ki kaldırılan kesit
344
tesiri yerine birim yük veya moment uygulanarak sistem ayrı ayrı çözülür. Bu çözümler sonucu N11 X1
+ N10 = 0 süreklilik denklemi ve/veya yazılarak hiperstatik bilinmeyen veya bilinmeyenler bulunur.
Hiperstatik bilinmeyenler bulunduktan sonra Ni = No + N1 X1 + N2 X2 +......... denklemiyle çubuk
kuvvetleri bulunur.

1
1 3m
Birim yükleme durumu

4m 4m 4m
0 0
N1NoL
Çubuk L (m) N0 N1 N1 x NoL X1 = N= N0 + N1 X1
N12 L N12L
- 5 -16.67 0.00 0.00 0.00 -16.67
- 4 13.34 0.00 0.00 0.00 13.34
- 4 26.67 -0.80 -85.36 2.56 24.00
- 5 16.67 1.00 83.35 5.00 N X + N = 0 20.02
11 1 10
- 3 -10.00 -0.60 18.00 1.80 -12.01
- 5 -33.33 0.00 0.00 0.00 -33.33
62.69
- 3 20.00 -0.60 -36.00 1.80 X1 = = 3.35 18.00
- 5 0.000 1.00 0.00 5.00 18.72 3.35
- 4 26.67 0.00 0.00 0.00 26.67
- 4 13.34 -0.80 -42.68 2.56 10.66
Toplam -62.69 18.72
ÖRNEK 25: Şekilde verilen kafes kirişin çubuk kuvvetlerinin bulunması.

10 kN
8m

m
8
Çözüm: Sistem mesnet tepkileri itibari ile izostatiktir ve tepki kuvvetleri aşağıdaki şekilde bulunur
-0.707
10 kN
10 kN
X1=1
1.00
-0.707
-0.707
N1 N0
Đzostatik
esas
sistem

-0.707
10 kN 10 kN 0.00 0.00 10 kN 10 kN
345
ΣM=0 dan mesnedinin düşey tepkisi, 10 x 8 +– 8 Y = 0 Y= 10 kN
ΣM=0 dan mesnedinin düşey tepkisi, 10 x 4 + 8 Y = 0 Y= -10 kN
m : çubuk sayısı
n : düğüm sayısı
r : mesnet tepkisi sayısı
q=2n–r
olmak üzere, kafes sistemin içten hiperstatiklik derecesi = m - q = 6 – 2 x 4 + 3 = 1 olmaktadır. Yani

sistem 1. Dereceden hiperstatiktir. Bu nedenle ilk etapta -
çubuğunu kesilir. Bu sistem mesnetleri
itibariyle izostatik sistemdir. N0 dış yüklerden oluşan çubuk kuvvetleri ve birim yüklemeden oluşan
çubuk kuvvetleri N1 tabloda aşağıdaki tabloda hesaplanmıştır.
Çubuk L (m) N0 N1 N1 x NoL N12 L X1 = N1 No L/[ N12 L ] N= N0 + N1 X1

- 8 0.00 -0.707 0,00 4.00 N11 X1 + N10 = 0 5.00
- 11.31 14.144 1.00 159,97 11.31 7.07
- 8 0.00 -0.707 0,00 4.00 5.00
- 8 -10.00 -0.707 56,56 4.00 -5.00
- 11.31 0.00 1.00 0,00 11.31 -9.07
- 8 -10.00 -0.707 56,56 4.00 −273.09 -5.00
X1 = = −9.07
Toplam 273.09 38.62 38.62
ÖRNEK 12: Kafes sistemin çubuk kuvvetlerini By mesnet tepkisini hiperstatik bilinmeyen seçerek bulunuz.
36 kN 63 kN

3.6m
A
B C
4.8m 4.8m 4.8m 4.8m
1.adım: Đzostatik esas sistem aşağıdaki şekilde seçilir. Đzostatik esas sistemi daha değişik olarak da seçmek
mümkündür.
36 kN 63 kN

3.6m Dış yükleme

durumu No
B
Ay m
4.8 4.8 m
4.8 m
4.8m Cy
ΣMA=0 dan A ve C mesnetlerinin düşey tepkileri bulunur.
36 x 4.8 + 63 x 9.6 – 4 x 4.8 Cy = 0 Cy= 40.50 kN

36 x 3 x 4.8 + 63 x 9.6 – 4 x 4.8 Ay = 0 Ay= 58.50 kN
Bulunan bu mesnet tepkilerine göre izostatik esas sistemde verilen dış yüklerden ve B mesnedine
yapılan birim yüklemeden dolayı çubuklarda oluşan eksenel kuvvetler aşağıdaki tabloda verilmiştir.
36 kN 63 kN

3.6m
Bilinmeyen By=1 yüklemesi
B
Ay 4.8 m m
4.8 m
4.8 4.8m Cy
By
346
Çubuk L (m) A P=L/A N1 N 1 x N1 x P N0 N0N1P N = N0 + N1 BY ΣNSONUÇ N1 P=0

SONUÇ
[Kontrol]
- 4.8 2.0 2.400 -0.67 1.077 78.00 -125.47 20.72 -33.30
- 6.0 2.5 2.400 0.83 1.653 -97.52 -194.260 -26.53 -52.80
- 3.6 1.3 2.770 0.00 0.000 0.00 0.00 0 0
- 6.0 2.5 2.400 -0.83 1.653 37.52 -74.740 -33.47 66.70
- 4.8 2.6 1.846 1.33 3.266 -108.00 -265.181 5.76 14.10
- 4.8 2.6 1.846 1.33 3.280 -108.00 -265.181 5.76 14.10
- 6.0 2.5 2.400 -0.83 1.653 67.50 -134.460 -3.49 7.00
- 3.6 1.3 2.769 0.00 0.000 0.00 0.00 0 0
- 6.0 2.5 2.400 0.83 1.653 -67.50 -134.460 3.49 7.00
- 4.8 2.0 2.400 -0.67 1.077 54.00 -86.832 -3.31 5.30
- 4.8 2.0 2.400 -0.67 1.077 54.00 -86.832 -3.31 5.30
- 3.6 1.3 2.769 0.00 0.000 -63.00 0 -63.00 0
- 4.8 2.0 2.400 -0.67 1.077 78.03 -125.470 20.72 33.30
Toplam Σ17.454 Σ-1492.89 Σ0.000
1492.89
N11 BY + N10 = 0 17.454 BY + (-1492.89) = 0 BY = = 85.533
17.454
ÖRNEK 26: Şekilde verilen kafes sistemin çubuk kuvvetlerinin bulunması [KUVVET]
Çözüm: Sistem hem dıştan (mesnet tepkisi) hem de içten (çubuk kuvveti) hiperstatiktir. Mesnet
tepkisinden oluşan izostatik esas sistem aşağıdaki şekilde seçilir ve dış yüklerden oluşan mesnet
kuvvetleri bulunur.

10 kN
6m
No Yüklemesi
10 kN

6m 6m
10 kN 10 kN
Çubuk kuvvetinden dolayı olan hiperstatiklik aşağıdaki seçilen izostatik esas sistem aşağıdaki şekilde
seçilebilir.

X1
6m
Eşdeğer
sistem

6m 6m X2
347
Bu sistem izostatik esas sistem olarak seçilir ise X2 =1 yüklemesinde çubuk kuvvetleri
bulunamayacağı için sistem yine hiperstatik olacaktır. Bunun için izostatik esas sistem aşağıdaki gibi
seçilmiştir.

X1
6m
Eşdeğer
sistem

6m 6m X2
KAFES SĐSTEMLERDE SĐMETRĐ ÖZELLĐĞĐ
Kafes sistemlerin simetrik olarak düzenlenmesi çözümünü diğer klasik sistemlerde olduğu gibi oldukça
kolaylaştırır. Yüklerinde simetrik olması çözümü daha da kolay olmasını sağlar. Aşağıda simetrik
olarak düzenlenmiş bir kafes sistemin simetri özelliğinden yararlanarak yarım sistem olarak çözümü
sistem üzerinde yüklerin simetrik ve antimetrik olması durumları için yapılmaktadır.
¢

EA=sabit h

8P 4P
L L L L
Yukarıda verilen sistem önce aşağıdaki şekilde yüklemesi simetrik hala getirilir.
¢ ¢

Cx=8PL/h
Simetrik
yükleme h
Bx=8PL/h

4P 4P 4P 4P
Ay=6P 2P
L L L L L L
Simetrik sistem simetrik yükleme durumunda yarım sistemin orta noktası düşey deplasman yapacak
şekilde aşağıdaki şekilde seçilerek mesnet tepki kuvvetleri bulunur. Bu durumda - çubuğunun
çubuk kuvveti sıfırdır.
∑ Fy = 0 4P + 2P − A y = 0 A y = 6P ↑
∑ M1 = 0 hC x − 4PL − 4PL = 0 C x = 8PL / h ←
∑ M7 = 0 hB x − 4PL + 12PL = 0 B x = −8PL / h →
Sonra da sistemdeki yüklerin antimetrik olarak yüklenmesi sonucu sistemin çözümü aşağıdaki şekilde
yapılır.
¢ ¢

Antimetrik Cy=0
yükleme h

4P 4P 4P
Ay=2P By=2P
L L L L L L
Yukarıdaki sistemin antimetrik yükleme olması durumunda yarım sistem olarak çözümü yapılır.
348
Sistemin Çubuk Kuvveti
i Çubuk kuvveti = Simetrik yükleme durumundaki çubuk kuvveti + Antimetrik yükleme durumundaki çubuk kuvveti
4
ÖRNEK 27:Şekilde verilen kafes kirişin çubuk kuvvetlerinin bulunması (EA=2.10 t )
4 kN
3 kN
2m 2 kN

3m 3m 3
m
3 mesnedinin düşey birleşeni hiperstatik bilinmeyen seçilerek sistemden kaldırılarak izostatik esas
sistem elde edilir. Daha sonra 3 mesnedine birim yükleme yapılarak sistem çözülür.
4 kN
No dış yükleme 4 kN N1 birim yükleme
3 kN
2m
3 kN
2 kN 2m
2 kN

3m 3m
3m
3m 3m 3m
X3=1
Çubuk No N1 N1 N1 L (m) N1 No N (sonuç)= 6.62 x N1+No δ11 X1 + δ10 = 0

1-2 -6.21 1.20 1.440 3.606 -7.452 1.73
2-3 1.17 -1.00 1.000 2.000 -1.170 5.45 N1N0
1-3 7.17 -1.00 1.000 3.000 -7.170 0.55 X3 = ∑
3-4 -3.69 0 0 3.162 0 -3.69 N12
3-5 10.67 -1.00 1.000 6.000 -10.670 4.05 43.987
4-5 -11.24 1.05 1.103 3.162 -11.802 -3.94 X3 = ∑ = 6.62
6.646
2-4 -5.45 1.05 1.103 3.162 -5.723 1.85
Toplam 6.646 43.987
349
Örnek: Şekilde verilen hiperstatik kafes kirişin çubuk kuvvetler
10kN
X1
m
X2
8
11

X1 X2

8m 8m X3
Çözüm: Kafes sistem 3. dereceden hiperstatiktir. Sistem önce izostatik hale getirilir.
Yukarıdaki izostatik sisteme dış yükler yüklenerek N0 değerleri bulunur. Daha sonra her bir N değeri
için sistem aşağıdaki şekilde ayrı ayrı çözülür.
10kN -10 0.24 -0.707 0.02
No 1
N1
-0.707
0 14.14 -8.57 -0.84 -0.606 -0.06

1 -0.03
-0.49

1
10 0 0 -0.707 0
10 10
0 -0.316
0 -0.384
N3
N2 1
-1.414
1.546 -0.809
0
-0.505 0.472 -0.086

0
0 -0.03

1
1.0 1.0 1
0 -0.707 1 1
. .
δ11=40.153 δ10=258.757 δ22=22.939 δ33=59.376
N= N0 + N1 X1+ N2 X2+ N3 X3 bağıntısı kullanılarak sonuç çubuk kuvvetleri bulunur.

10kN -6.82 -1.48
5.12 1.37
-1.48
-1.12
3.18
-4.50 -2.43
10
6.38 1.96
6.803 3.605 0.197
350
6.2 ÜÇ MOMENT DENKLEMĐ (CLEPEYRON)

Mütemadi kirişler, genellikle orta mesnet sayısı kadar hiperstatik sistemlerdir. Şekilde verilen
mütemadi kirişin moment alanının üç moment denklemi ile belirlenmesi için önce kuvvet metodunda
olduğu gibi sistemin izostatik esas sistemi belirlenir.
P P q P q
Atalet M I-3 I-2

k’=0.231 I-1 I I+1 I+2
n-2 n-1 n n+1 n+2 n+3
Mesnetler
Ln-3 Ln-2 Ln-1 Ln Ln+1 Ln+2
Açıklıklar
Mesnet tepkisi Cn-2 Cn-1 Cn Cn+1 Cn+2 Cn+3
Đzostatik esas sistem aşağıdaki gibi seçilir.
P P q P q
I-3 k’=0.231
I-2
k’=0.231 I-1 I I+1 I+2
n-2 n-1 n n+1 n+2 n+3
Đzostatik esas sistemde dış yüklerden dolayı oluşan moment alanı (Mo) aşağıdaki şekilde çizilir.
P P q P q
I-3 I
n-2 n-1 n n+1 n+2 n+3
P P q
Qnsol Qnsağ
I-3 I
n-2 n-1 n n+1 n+2 n+3
Sn-1 Rn
Rn-1 Sn
Xn=1
x x’
n-2 n-1 n n+1 n+2 n+3

x x
Mn 1
L n−1
L n−1
1
L n −1
+
1
Ln
L n−1
1
Ln

Xn-1=1
n-2 n-1 n n+1 n+2 n+3
1
1
L n− 2
1
L n −1
+
1
Ln
L n−1
M n−1
351
Xn+1=1
n-2 n-1 n n+1 n+2 n+3
M n+1 1
Ln
1
+
1
L n+1 L n
1
L n+1

Xn+2=1
n-2 n-1 n n+1 n+2 n+3
M n+2 1
L n+1
1
+
1
L n+ 1 L n+ 2
1
L n+ 2
Bu moment alanlarından sıfırdan farklı olanlar,
δ n .n ≠ 0 δ n .n +1 ≠ 0 δ n.n −1 ≠ 0
diğer çarpımların hepsi sıfır olmaktadır. Mütemadi kiriş kaç açıklıklı olursa olsun izostatik esas
sistemde sadece 3 tanesi çarpımdan sonuç verdiği için metodun adına Üç Moment Denklemi kabul
edilmiştir. Ayrıca bu metodu bulan kişinin ismi olan Clopeyron olarak da kullanılmaktadır.
Genel denklem yazılacak olursa,
δ n.n X n + δ n.n+1 X n+1 + δ n.n+ 2 X n+ 2 + δ n o + δ nt = ∑ C c ......................................................1
şeklinde yazılır. Bu denklemdeki bağıntılar,
L L L L
δ n . n = 1 n−1 + 1 n δ n . n+1 = 1 n δ n . n+2 = 1 n+1
EI n−1 3 EI n 3 EI n 6 EI n+1 6
α ∆t Md  L L 
Isı etkisi δ nt = ∫ = α ∆t n−1 + n 
d  2 d n−1 2 dn 
 Cn   1 1  C
Mesnet çökmesinin etkisi ∑ C c =  −  +  + C n+1 − n+ 2
 Ln   L n L n+1  L n+1
Şeklinde yazılır. Bu bağıntılar yukarıdaki denklem 1 de yerine yazılır ise.
 1 L n−1 1 L n   1 Ln   1 L n+1    L n−1 L n   C n   1 1  C n+ 2 

 EI +  X n + EI 6  X n+1 + EI  X n+2 + α∆t  2d + 2d  +δ n0 =∑  − L + L + L C n+1 − L 
  n 
n−1 3 EI n 3 n n+1 6   n−1 n   n n+1 n+1 
olur. Bu denklemin her iki tarafı 6EIn − 1 ile çarpılır ise,
352
 L L   C C 
(6EI n−1 ) 1 n−1 + 1 n  X n +  1 n  X n+1 +  1 n+1  X n+2 + α∆t  n−1 + n  +δ n0 =(6EI n−1 )∑  − n + 1 + 1 C n+1 − n+2 
L L L L
 EI n−1 3 EI n 3  EI n 6  EI n+1 6    2d n−1 2d n   L n   L n L n +1  L n+1 
 I   I   I   L L   C   1 1  C − C n +2 
2 L n−1 + L n n−1  X n + L n n−1  X n+1 + L n+1 n−1  X n+2 + 3EI n−1 α∆t  n−1 + n  + 6EI n−1 δ no =(6EI n−1 )∑  − n + +  n+1
 In   In   I n+1    d n −1 d n   L n   L n L n+1  L n+1 
bağıntısı elde edilir. Bu uzun bağıntı düzenlenecek olur ise,
Ln
Mn X Ln+1
Mn+1 X ′ Ln
M XI Ln+ 1
Mn+1 X ′
6EIn−1δ no = (6EIn−1 ) ∫ dx + ∫ dx ′ = (6 ) ∫ n n−1 dx + ∫ dx ′ =
0 EIn L n 0 EIn+1 L n+ 1 0 In L n 0 L n+ 1
Ln − 1
1 1 L1 In − 1
6L n − 1 ∫ 6 M0 n − 1 x dx + L n ∫ 6 M0 n x' dx'
Ln − 1 0 Ln 0 In
Sonuç denklem; Rn
ClapeyronDenklemi
Sn-1
 I   I  I
L n − 1 X n − 1 + 2 L n − 1 + L n n − 1  X n + L n n − 1  X n + 1 = − Sn − 1 L n − 1 − R n L n n − 1
 In   In  In
L L  C  1 1  C 
− 3EIn − 1α∆t  n − 1 + n  + 6EIn − 1  n − 1  + Cn − n + 1 
 dn − 1 dn   L n − 1  L n − 1 L n  L n 
6EIn−1 6EIn
Yük terimleri, S n−1 = Q nsol Rn = Q nsağ
L n− 1 Ln
ÖRNEK 1: Verilen mütemadi kirişin M alanın üç moment denklemleri kullanılarak elde edilmesi
2t 6t 6t q=2 t/m
1.2I I
1.4 m 2.2 m 2.2 m 2.2 m 6m 1.6 m
I I I
Genel denklem: L 1 X 1 + 2( L 1 +L 2 1 )X 2 +L 2 1 X 3 =− S 1 L 1 −R 2 L 2 1
I2 I2 I2
X= 2 x 1.4 = -2.8 tm X= 2 x 1.6 x 8.8 =-2.56 tm
2 P L 2 x 6 x 6.6 q L2 2 x 6 2
S= = = 26.4 R= = = 18
3 3 4 4
Bu değerler yukarıdaki genel denklemde yerlerine yazılır ve buradan bilinmeyen X2 bulunur.
6.6( −2.8 )+ 2( 6.6 + 61.2 )X 2 + 61.2( −2.56 ) =− ( 26.4 )6.6− (18 )61.2 X 2 = − 9.67
1 1 1
Kirişler çıkarılarak moment ve kesme kuvvet diyagramları aşağıdaki şekilde elde edilir.
353
2.80 6t 6t 9.670
2 t/m
9.67 2.56

2 m 6 2 m 6=2x6/2
6 6=2x6/2
1.04=(2.8-9.67)/ 6.6
1.19=(9.67-2.56)/ 6 1.19=(9.67-2.56)/ 6
1.04=(-2.8+9.45)/ 6.6
4.96 toplam 7.04 toplam 7.19 toplam 4.81 toplam
7.04 4.81
1.04
2 2
7.19
4.96 m
Kesme kuvvet diyagramı Kesme kuvvet diyagramı

2.56
9.67

9.67 2 m
2.80 7.19 2
max M aç = − 9.67 = 3.25 tm
2x2
2
8.11 5.82
7.04
1.04 4.81
Kesme kuvvet diyagramı 2
− −
−
+ 3.20 +
4.96 +
7.19
9.67
2.56 2.56
Moment diyagramı − −
−
+ +
3.25
5.82
8.11
Sistemin ankastre mesnet ile başlaması durumunda yazılacak ilave denklem,
I1 I2

L0 L1 L2
L L L
0 + 2 X 1 ( 0 + 1 ) + X 2 ( 1 ) = S1 ( 1 ) 2 X 1 + X 2 = − S1
I1 I1 I1
Sistemin ankastre mesnet ile son bulması durumunda yazılacak ilave denklem,
I2 I1

L2 L1 L0
354
L1 L L
X2 ( ) + 2 X1 ( 0 + 1 ) + 0 = R 1( 1 ) 2 X 1 + X 2 = −R 1
I1 I1 I1
ÖRNEK 2: Şekilde verilen mütemadi kirişin moment alanın üç moment denklemleri kullanılarak elde
edilmesi
q=0.8 t/m
1t 1t
I I
2m 2m 2m 6m
I I I
Genel denklem: L 1 X 1 + 2 (L 1 + L 2 1 ) X 2 + L 2 1 X 3 = − S 1L 1 − R 2 L 2 1
I2 I2 I2
2 P L 2 x 1x 6 5q L2 5 x 0.8 x 4 2
S=R= = = 4 tm S =R= = = 2 tm
3 3 32 32
düğümünde moment dengesi yazılırsa
6 X 1 + 2 (6 + 4) X 2 = − 6R 1 − 4S 2
6 X 1 + 2 (6 + 4) X 2 = − 6(4) − 4(2) 6 X 1 + 20 X 2 = − 32
düğümünde moment dengesi yazılırsa 2 X1 + X 2 = − 4
Yukarıdaki iki denklemin ortak çözümünden, X1= -1.412 tm X2= -1.176 tm
Kirişler çıkarılarak moment ve kesme kuvvet diyagramları aşağıdaki şekilde elde edilir.
0.8 t/m
1t 1t 1.176
1.412
1.176

2 m 1 2 m 0.8=0.8x2/2
1 0.8=0.8x2/2 x
0.04=(1.412-1.176)/ 6 0.04 0.294=(1.176)/4 0.294=(1.176)/4
0.96 toplam 0.506 toplam

0.96 0.506

2 2

1.04 0.04 1.094 m
Kesme kuvvet
1.176
1.176
1.412
2 0.537 m

2 0.668 0.748
355
0.506 − 0.8 x = 0 x =1.59 q x = 0.81.59 = 0.636t/m

2
Maksimum açıklık momenti
2 2 2
maxMaç= 0.506x1.59− 0.636 x1.59( 1.59 ) = 0.537tm

2 3
6 2 4 -5
ÖRNEK 3: Şekilde verilen mütemadi kirişin, (E=2.10 t/m I=0.01 m α=10 )
a. Dış yükler altında moment alanın

o
b. ∆t=20 C sıcaklı değişiminden dolayı oluşan moment alanının (d1=0.7 m d2=0.9 m)
c. Mesnet çökmelerinden dolayı oluşan moment alanının (=0.2 cm↓ =0.5 cm↓ =0.4 cm↓)
üç moment denklemleri kullanılarak elde edilmesi
q=2 t/m 4.5 t

q=1 t/m
I I
8m 4m 8m 3m
Dış yükleme durumu için üç moment denklemleri,
     2x8 2  qL 2
düğümünde 0+ 20+ 8  X 1 +  8  X 2 =0−  8 .  R=
 I1  I 1  I 1 4  4
 2x8 2   12  1x12 2 4.5x4x8(12+ 8 )
düğümünde  8 X 1 + 2 8 +12 X 2 + 12 X 3 = −  8 . − +
 I  I 2I   2I  I 4   2I   4 12 2 

1x 3 2
X3 = − = − 4.5 tm olarak alınır ve düğüm denge denklemleri düzenlenerek aşağıdaki
2
şekilde çözülerek bilinmeyenler bulunur.
16X 1 + 8X 2 =−256 X 1 =−6.90

8X 1 + 28X 2 =−565 X 2 =−18.21
Açıklık momentlerinin bulunması,

18.21 4.50
6.90 2 t/m 4.50
18.21 1 t/m

2 m 8 m 7.5
8 6+3=1x12/2+3
1.41=(6.9-18.21)/8 1.41 1.14=(18.21-4.5)/12 1.14

9.41 6.36

2 2

6.59 10.14 2.14 m
6.14 Kesme kuvvet
18.21 4.50
18.21
6.90
2 m

2
6.362
max Maç = − 4.5 = 15.72 tm
2x1
6.59 2
max M aç = − 6.90 = 3.96 356
2x2
   
b. Sıcaklı değişimi 0+ 20+ 8  X 1 +  8  X 2 = − 3xEx α x ∆t L
 I1  I 1  d
 8 X + 2 8 +12 X + 12 X = −3xEx α x20x  8 + 12 

 I  I 2I  2I  0.7 0.9
1 2 3
16X 1 + 8X 2 =−137.24 X 1 =−3.809tm

8X 1 + 28X 2 =−297.10 X 2 =−9.524 tm
9.52
3.80
Moment alanı
0.714=(3.809-9.524)/8
Kesme kuvvet alanı

0.79=(9.524)/12
   
c. Mesnet çökmesi hali için çözüm 0+ 20+ 8  X 1 +  8  X 2 = − 6E  1 + 0.005 − 0.002
 I1  I 1  800 8 
16X 1 + 8X 2 =104.40 X 1 = 6.69tm
 I  I 2I   
 2I   8 ( )
 8 X 1 + 2 8 +12 X 2 + 12 X 3 = − 6E  0.002 − 1 + 1 0.005 + 0.004
8 12 12  8X 1 + 28X 2 = 55.20 X 2 = 0.13tm
Moment
+ 0.13
alanı
6.69
0.82=6.69-0.13/8
0.01=-0.13/12

Kesme kuvvet

alanı
357
BÖLÜM 7 MATRSĐ METODLARI
BÖLÜM 7
1. MATRĐS METODLARI
Yapı sistemlerinin çözümü için çeşitli yöntemler geliştirilmiştir. Bilgisayarın kullanılmaya başlamasıyla
bu çözüm yöntemleri bilgisayar destekli yöntemlere doğru hızla kaymış ve bugün tamamı bilgisayarla
yapılır hale gelmiştir. Yapı sistemlerinin çözüm seyrine bakıldığında da bilgisayara en uygun yöntemin
matrislerle yapıldığı görülmektedir. Bundan dolayı adı matris metodları olarak devam etmektedir. Yapı
sistemleri, maruz kaldıkları statik ve dinamik dış etkiler altında yapmış oldukları şekil değiştirmeler ve
bunun sonucu olarak da oluşan kesit tesirlerine göre boyutlandırılan elemanlardır. Bu sistemlerinin
servis ömrü boyunca emniyetli bir davranış sergilemeleri, maruz kaldıkları ve kalmaları muhtemel olan
dış etkilerin ve bu etkiler altındaki şekil değiştirmelerin gerçeğe yakın olarak belirlenmesiyle
mümkündür. Elemanların ve dolaysıyla sistemin boyutlandırılması öngörülen dış etkileri emniyetle
karşılaması yapı malzemesinin gerçek davranış modelinin boyutlandırmada hesaba katılması gerekir.
Aksi halde sistemin dış yükleri karşılaması beklenilemez. Yapı elemanlarına dış etkilerden dolayı
gelen şekil değiştirmelerin ve uç kuvvetlerinin belirlenmesinde bir çok yöntem vardır. Bunların bazıları
yaklaşık bazıları ise kesin yöntemlerdir. Matris metodu da bu yöntemlerden biri olarak bilgisayar ağının
gelişmesiyle yöntemlerin en çok kullanılanı olmuş durumumdadır. Matris yöntemi bilgisayar sistemine
uygun olması, çözümün kısa olması, bir çok etkinin göz önüne alınması ve diğer yöntemlerde çözümü
geciktirici olduğu için hesaba katılmayan kabullerinde hesaba katılması bakımından diğer yöntemlere
göre daha gerçekçi bir çözüm yapılmaktadır.
Eksenel yüklü çubuktaki uzama ve kısalmalar aşağıdaki şekilde açıklanmaktadır.

y
P1 u1 P2 u2 x
1 2
u2
P1 P2
u1=0 1 2
u1
P1 P2
1 2 u2=0
P2L u2EA
Çekme kuvvetine maruz bir çubuktaki birim uzama ve kuvvet, u2 = P2 =
EA L
P1L u1EA
Basınç kuvvetine maruz bir çubuktaki birim kısalma ve kuvvet, u1 = − P1 = −
EA L
Yukarıdaki bağıntılar matris formunda aşağıdaki şekilde yazılır.
1 2
EA EA
P1 − u1
L L
x
P2
= −
EA EA
u2
L L
P = K x u
[P] = [K] [u] (1)
358
Sadece eksenel yüke maruz elamanlarda; çubuğun kesit alanı A, elastisite modülü E ve boyu L olmak
EA
üzere eksenel rijitliği, k = olur.
L
1 2 1 2
EA EA
P1 − u1 P1 k11 -k12 u1
L L
=
P2 −
EA EA
u2 P2 = -k21 k22 u2
L L
P K u P K u
Sistemin düzlem olması durumunda eksen takımı
y
Lokal eksen
x
y P3
P4 x 2 − x1 x 2 − x1
P3 θ x = cos θ = =
x L 2 2
P4 [ x2 − x1 ] + [ y2 − y1 ]
y y2 − y1 y2 − y1
θ y = sinθ = =
x L 2
[ x 2 − x1 ] + [ y2 − y1 ]
2
y P2 y2
φ
x Global eksen
P1
P2 P1 y1
x1
x2
Sistemin üç boyutlu olması durumunda eksen takımı

Py2
′ x’ [u’] (Lokal eksen)
y [v] Py2
′
Px2
y’ [v’]
2 Px2
θ x 2 − x1 x 2 − x1
y2 Pz1 Pz2 θx = cos θ = =
L [ x 2 − x1 ] + [ y2 − y1 ] + [ z2 − z1 ]
2 2 2
′
Py1
θ
Px1
x [u] (global eksen)
1
′
Px1 y 2 − y1 y 2 − y1
y1 θ Py1 θy = cos θ = =
z’ [w’]
L
[ x2 − x1] 2
+ [ y 2 − y1 ] + [ z2 − z1 ]
2 2
z1
z2
x1
z2 − z1 z2 − z1
x2 θz = cos θ = =
L
[ x2 − x1] 2
+ [ y 2 − y1 ] + [ z2 − z1 ]
2 2
θ x 0 
 
θ y 0 
 θx θy θz 0 0 0  θ 0  EA  1 − 1 θx θy θz 0 0 0 
k = T T k′ T =  
z
T=    
0 0 0 θ x θ y θz  0 θx  L  −1 1  0 0 0 θx θy θz 
 
0 θy 
0 θz 

Düğüm 1 2 Pi Düğüm
Deplasman u1 v1 w1 u2 v2 w2
θ2x θy θ x θx θz - θ2x - θx θz - θx θz P1x
θy θ x θ2y θy θz - θy θ x - θy θz - θy θz P1y
K = TT k’ T EA
1
θx θz θy θz θ2z - θy θ x - θ2z - θ2z P1z
Kij L
- θ2x - θy θ x - θx θz - θ2y θx θz θx θz P2x
- θy θ x - θ2y - θy θz θy θ x θy θz θy θz P2y 2
- θx θz - θy θz - θ2z θx θz θ2z θ2z P2z
359
θx θy) bulunması
ÖRNEK 1.1: Şekilde verilen sistemde ve nolu elemanların açılarının (θ
y

y’
y’
y1=y4=-4m
x’ x’
4m
y’

eleman
düğüm
x’
x
4 m
4m
x1=-4m
x4=4m
y’
x3 − x4 4−0
nolu elemanın açıları θ x = cosθ = = = 0.707 x’
L 2
[4] + [4]
2
y3 − y 4 0−4
θ y = sinθ = = = −0.707
L 2
[4] + [4]
2
x 3 − x1 −4 − 0 y’
nolu elemanın açıları θ x = cosθ = = = −0.707
L 2
[4] + [4]
2 x’
y3 − y1 −4 − 0
θ y = sinθ = = = −0.707
L 2
[4] + [4]
2
aynı eleman yön olarak 3 den 1’e doğru alınırsa; θx =0.707 ve θy=0.707 olarak bulunur. Yani
elemanların belirlenmesinde kabul edilen yön hem global hem de lokal eksenlerde aynı kullanılmalıdır.
Aksi halde sonuçlarda değişmeler olur. Lokal eksenlere göre eleman rijitlik matrisi
y
1 2 Lokal eksen
x'
EA EA y P3
′
Px1 0 - 0 u1′ P y2
1 L L
P x2
′ v1′ x
Py1 0 0 0 0 P4
′
Px2 = -
EA
0
EA
0 u′2 y
2 L L
x
′
Py2 0 0 0 0 v′2 y ' P y1 y2
φ
x Global eksen
P1
P′ K’ u’ P2 P x1 y1
x1
x2
[P’] = [K’] [u’]

′ = P x1 cosθ + P y1 sinθ
Px1 1 düğümünde lokal eksen x’ ne göre denge
′ = P x2 cosθ + P y2 sinθ
Px2 2 düğümünde lokal eksen x’ ne göre denge
′ = −P x1 sinθ + P y1 cos θ
Py1 1 düğümünde lokal eksen y’ ne göre denge
′ = −P x2 sinθ + P y2 cos θ
Py2 2 düğümünde lokal eksen y’ ne göre denge
360
Bu denklemler matris formunda düzenlenerek aşağıdaki şekilde elde edilir. Buradaki matrise global
eksenden lokal eksene dönüşüm veya transformasyon matrisi denir.
1 2
′
Px1 cosθ sinθ 0 0 Px1
1
′
Py1 -sinθ cosθ 0 0 Py1
2
′
Px2 = 0 0 cosθ sinθ Px2
′
Py2 0 0 -sinθ cosθ Py2
P′ T [tranformasyon] P
Transformasyon matrisinin işlemlerinin kolay olması için θx=cosθ

θ ve θy=sinθ
θ kısaltması yapılmıştır.
θx=cosθ θy=sinθ 1 2
′
Px1 θx θy 0 0 Px1
1
′
Py1 -θy θx 0 0 Py1
2
′
Px2 = 0 0 θx θy Px2
′
Py2 0 0 -θy θx Py2
P′ T [tranformasyon] P
Transformasyon matrisinin aşağıdaki özellikleri mevcuttur.

T
1. [I] = [T] [T] özelliği θ = 30o için aşağıda yapılmıştır.
[T]T
0.866 -0.5 0 0
0.5 0.866 0 0
0 0 0.866 -0.5
0 0 0.5 0.866
0.866 0.5 0 0 0.999956 0 0 0
-0.5 0.866 0 0 0 0.999956 0 0
0 0 0.866 0.5 0 0 0.999956 0
0 0 -0.5 0.866 0 0 0 0.999956
[T] [I]= [T] [T]T
T
2. [T] = [T]
-1
özelliği θ = 60 o için aşağıda yapılmıştır.
0.5 0.866 0 0 0.5 -0.866 0 0 0.500 -0.866 0 0

-0.866 0.5 0 0 0.866 0.5 0 0 0.866 0.500 0 0
=
0 0 0.5 0.866 0 0 0.5 -0.866 0 0 0.500 -0.866
0 0 -0.866 0.5 0 0 0.866 0.5 0 0 0.866 0.500
T -1
[T] [T] [T]
-1 T
[P’] = [T] [P] [P] = [T] [P’] = [T] [P’]
Lokal eksendeki deplasmanları elde etmek için transformasyon matrisiyle global eksendeki
deplasmanlar çarpılır.
-1 T ’
[u’] = [T] [u] TP = K’ u’ = K’ T u P = [T] K’ T u = T K T u = K u
361
T
Eleman rijitlik matrisi, K = T K’ T
EA EA
0 − 0 θx θy 0 0
L L
0 0 0 0 θy
-θ θx 0 0
K EA EA T
− 0 0 0 0 θx θy
’ L L
0 0 0 0 0 0 θy
-θ θx ui vi uj vj
EAθx EAθx EAθ2x EAθ y θ x EAθ2x EAθy θx
θx -θy 0 0 0 − 0 − − θ2x θ yθ x - θ2x - θ yθ x
L L L L L L
EAθy EAθy EAθy θx EAθ2y EAθ y θ x EAθ2y
θy θx 0 0 0 − 0 − − EA θ yθ x θ2y - θ yθ x - θ2y
L L L L L L
Kij = L
EAθx EAθx EAθ2x EAθy θx EAθ2x EAθy θx
0 0 θx -θy − 0 0 − − - θ2x - θ yθ x θ2x θ yθ x
L L L L L L
EAθy EAθy EAθy θx EAθ2y EAθy θx EAθ2y
0 0 θy θx − 0 0 − − - θ yθ x - θ2y θ yθ x θ2y
L L L L L L
T T T T
T T K’ T K’ T Eleman rijitlik matrisi, K = T K’ T
Sistemin rijitlik matrisi,
a. Her noktanın bir düşey (v) bir yatay (u) deplasmanı olacağından düğüm noktasının [n] iki katı
boyutunda bir boş kare matris [2xn] oluşturulur (n düğüm sayısı)
b. Bu matrise elemanların rijitlik matrisleri adreslerine göre yazılarak sistem rijitlik matrisi elde
 n 
edilir 
 ∑
K ij 

 i =1 
c. Elde edilen rijitlik matrisinin eşitliğinde deplasman [PP] ve dış yüklerden [PR] oluşan bir kolon
matris oluşturulur
Çubukların uç noktalarındaki Sistemdeki Düğümlere uygulanan dış

birim dönme ve deplasmanlar düğümlerin kuvvetler, ankastrelik
sonucu elde edilen rijitlik dönüş ve momentleri ve kesme
değerleri deplasmanları kuvvetleri
K11 K12 UP PP
=
K21 K22 UR PR
Buradaki parametreler,
−1
UP : mesnet şartları dışındaki serbest uçtaki deplasmanlar UP = K 11 [PP ] [ [ ] ]
UR : mesnet tepkileri yönündeki deplasmanlar (mesnetlerde çökme yok ise sıfır)
PR : bilinmeyen mesnet tepkileri
PP : verilen dış yükler
d. Sonra sistemin rijitlik matrisinde mesnet şartları mesnet tepkileri yönündeki deplasmanların
bulunduğu kolon ve satırları silinir.
362
Sistemde serbest olan dönüş

Çubukların uç noktalarındaki
Sistemde serbest ve deplasmanlar yönündeki
birim dönme ve deplasmanlar
olan dönüş ve uygulanan dış kuvvetler,
sonucu elde edilen rijitlik
deplasmanlar ankastrelik momentleri ve
değerleri [simetrik]
ankastrelik kesme kuvvetleri
K11 K12 UP PP
=
K21 K22 UR-mesnet PR-mesnet
e. Geriye kalan matris çözülerek düğüm [UP] ve mesnetlerdeki [UR] şekil değiştirmeler bulunur.
Bunlar numaralandırmaya göre karışık olarak da bulunur.
ui 
 
vi 
ϕi 
 
UP DÜĞÜM  .... 
U= = 
UR MESNET   
....
un 
 
vn 
ϕ 
 n
f. Bulunan deplasmanlar kullanılarak elemanların global [UGi] ve lokal deplasmanları [u′i = TiUGi ]
elde edilir.
uG1
deplasmanlar
Global
vG1
uG2
vG2
θx θy 0 0 u1′
deplasmanl
-θy θx 0 0 v1′
Lokal
ar
0 0 θx θy u′2
0 0 -θy θx v ′2
T T UG
g. Pi′ = k ′i u′i bağıntısıyla çubuk kuvvetleri hesaplanır.

Eleman rijitlik matrisi Uç kuvvetleri
EAθ yθx EAθy θx
EAθ2x
−
EAθ2x
− u′1 Px′ 1
L L L L
EAθ yθx EAθ2y
−
EAθy θx
−
EAθ2y
v ′1 = Py′1
k ′i =
L L
EAθy θx
L L
EAθ yθx
x
EAθ2x EAθ2x
− −
L L
u′2 Px′ 2
L L
−
EAθy θx
−
EAθ2y EAθ yθx EAθ2y
v ′2 Py′ 2
L L L L
h. PR = [K 21 ] K 11
−1
[ ]
[PP ] = [K 21 ][UP ] bağıntısıyla mesnet tepki kuvvetleri hesaplanır.
i. ΣPx=0 ve ΣPy=0 düğüm dengesi yazarak sonuçlar kontrol edilir.
363
ÖRNEK 1.2: Şekildeki kafes sistemin çubuk ve mesnet tepki kuvvetlerinin hesabı.
v3 v1 P3y
y y y
1 kN u3 u1

P3x
eleman
2m 2m
düğüm

v4
v2 P4y
u4 x
x u2 x
2m 2m P4x
ÇÖZÜM: 1. Global koordinat sistemi seçilerek düğüm noktaları, deplasmanlar, çubuk eksen açıları ve
elemanlar numaralandırılır.
Eleman Kesit (m2) E (kN/m2) L (m) Yönü θx θy

10-4 2 ¡ 1 0
7.07 10 -5
2.83 ¡ 0.707 0.707
10-4 7 2 ¡ 0 -1
1.10
7.07 10 -5
2.83 ¡ 0.707 -0.707
10-4 2 ¡ 1 0
10-4 2 ¡ 0 -1
2. Her elemanın lokal rijitlik matrisi kurulur (Denk. 1)
EA / L −EA / L 1 -1 250 -250 107 x10 −4

1 -1 500 -500
K= k2= k4 107 x7.0710 −5 = k1= k3= k5= k6 2
−EA / L EA / L 2 2 -1 1 -250 250 -1 1 -500 500
T
θx=1 θy=0 K = T K’ T)
3. Her elemanın global rijitlik matrisi kurulur. (θ
ui vi uj vj 3 (düğüm) 1
θ2x θy θ x - θ2x - θy θ x 500 0 -500 0

3
θy θ x θ2y - θy θ x - θ2y 0 0 0 0
K 500 K
- θ2x - θy θ x θ2x θy θ x -500 0 500 0
1
- θy θ x - θ2y θy θ x θ2y 0 0 0 0
4 1 1 2 3 2 4 2
125 125 -125 -125 0 0 0 0 125 -125 -125 125 500 0 -500 0
4 1 3 4
125 125 -125 -125 0 500 0 -500 -125 125 125 -125 0 0 0 0
K = K = K = K =
-125 -125 125 125 0 0 0 0 -125 125 125 -125 -500 0 500 0
1 2 2 2
-125 -125 125 125 0 -500 0 500 125 -125 -125 125 0 0 0 0
3 4
0 0 0 0
3
0 500 0 -500
K =
0 0 0 0
4
0 -500 0 500
4. Yukarıda elde edilen eleman rijitlik matrislerindeki değerler tüm noktaları içine alan sistemindeki
aynı düğüm noktalarında toplanır. Örneğin 4 düğümündeki u ve v değerlerine karşılık gelen rijitlik
aşağıdaki gibi alınır.
Elemanlardan 4 nolu düğüme gelen değerler

2 nolu elemanın
5 nolu elemanın
6 njolu elemanın
∑ 4 nolu

düğüm

125 125 
 4u   500 0 
 4u   0 0 
 4u   625 125  4
u
Örneğin,    +  +  =  
125 125   v 4   0 0   v 4   0 500   v 4   125 625   v 4 
 
364
Bu değerler sistem rijitlik matrisinde taralı olarak görülmektedir. Diyagonal değerler her zaman artı
olmalıdır ve matris simetrik olmalıdır. Diyagonal terimler eksi değer alamazlar.
Düğüm 1 2 3 4
Deplasman u1 v1 u1 v1 u3 v3 u4 v4
500+125 125 0 0 -500 0 -125 -125
1
125 500+125 0 -500 0 0 -125 -125
0 0 625 -125 -125 125 -500 0
2
0 -500 -125 500+125 125 -125 0 0
K = -500 0 -125 125 500+125 -125 0 0
3
0 0 125 -125 -125 500+125 0 -500
-125 -125 -500 0 0 0 500+125 125
4
-125 -125 0 0 0 -500 125 500+125
6. Kurulan sistem rijitlik matrisine mesnet sınır şartları işlenir. Mesnet sınır şartlarından önlenen şekil
değiştirmeler kastedilmektedir. Örneğin ankastre bir mesnette yatay, düşey deplasmanın ve dönüş
açılarının sıfır olması gibi. Kafes sistemlerde yatay ve düşey deplasmanların sıfır olduğu satırlar ve
sütunlar silinerek rijitlik matrisinin boyutları küçültülür. Buradan sistem rijitlik matrisinin boyutu, düğüm
noktasının iki katından mesnet reaksiyonlarının çıkartılması sonucu elde edilir. Verilen sistemde 4
düğümündeki u4 ve v4, 3 düğümündeki u3 ve v3 sıfır olduğu için 3 ve 4 nolu satır ve sütunlar silinir.
Düğüm 1 2 3 4
Düğü
m
K11 K12 U P
625 125 0 0 -500 0 -125 -125 u1 P1x=0
1
Dış yükler
Bilinen
125 625 0 -500 0 0 -125 -125 v1 P1y=1
UP
PP
0 0 625 -125 -125 125 -500 0 u2 P2x=0
2
0 -500 -125 625 125 -125 0 0 v2 = P2y=0
K -500 0 -125 125 625 -125 0 0 u3 P3x
3
Bilinmeyen
UR = 0
Mesnet
0 0 125 -125 -125 625 0 -500 v3 P3y
tep.(0)
PR
-125 -125 -500 0 0 0 625 125 u4 P4x
4
-125 -125 0 0 0 -500 125 625 v4 P4y
K21 K22
Yukarıdaki rijitlik matrisinde tutulmuş (deplasmanı engellenmiş) yani deplasman yapamayan yöndeki u ve v satır ve sütunları
silinerek bilinmeyenlerin bulunacağı (yani deplasman yapan düğümlerin) bilinmeyenlerin oluşturduğu sistem rijitlik matrisi
aşağıdaki şekilde elde edilir.
1 2
Düğü
u1 v1 u2 v2
m
K11 U P
625 125 u1 0
P1x=0 0
= 1
Dış yükler
125 625 v1 P1y=1

0 -500
Bilinen
UP
PP
0 0 u2 P2x=0
625 -125
2
0 -500 v2 P2y=0
-125 625
7. Elde edilen sistem rijitlik matrisi verilen dış yüklere eşitlenerek düşey ve yatay (u, v) deplasmanlar
[K][u] = [P] [u] = [K]−1[P] bağıntısı ile aşağıdaki şekilde bulunur.
UP PP UP
625 125 0 0 -1 u1 0 u1 -0.001090

125 625 0 -500 v1 = 1 v1 0.005455
K = 0 0 625 -125 u2 0 u2 = 0.000909
0 -500 -125 625 v2 0 v2 0.004545
365
8. Sistemin ve eleman deplasman matrisi (Us) sütun matristir.

−0.00109  u1 
 
 1nolu düğüm   
  Serbest olduğu için deplasman yapabiliyor  u1 
 0.00546      
 
 v1
    v1 
  
 0.00901  
u2 
  u 
 
 2 nolu düğüm 
  Serbest olduğu için deplasman yapabili yor   2
 0.00455    
 
 v 2 
   v2 
Us =   
 0
 
u 
  u 
   3 nolu düğü m  3
  Mesnet olduğu için deplasman yapamıyor (baş tan bliniyor)   3
 0   
   
 
v 3 
  v3 
  u 
       4
 0 u4 
  Mesnet olduğu için deplasman yapamıyor (baş tan bliniyor )  
 0 4 nolu düğüm   v

   v 4 
   4
  
9. Eleman global deplasmanları (UGi= i inci elemanın global deplasmanı)
 0  u3  0.00546
  
 0   v3 
UG1 =   
 
−0.00109  u1 
 0.00546   v  0.00109
   1 
nolu elemanın global deplasmanı
 0  u4   −0.00109  u1  0  u3 

0  u4   0  u3 
0  v    
 0  v   0.00546   v  0  v 
 4 0   v 3 
UG2 =  4 U =   1 U =   3 UG5 = UG6 =
 −0.00109  u1   0.00091  u2  0.00091  u2  0.00091  u2   0  u4 
G3 G4
              
 0.00546   v1   0.00455   v 2   0.00455   v 2 
 0.00455   v 2   0   v 4 
10. Eleman lokal deplasmanları u′i = TiUGi
θ x θ y 0 0  u3 
1 0 0 0  0  0 
    
     0   
u1′ = T1UG1 =   v3  u1′ = T1 UG1 =   = 
 u   −0.00109   
  1      
θ θ 0
 0 0 x y
  v1 
 0 1 0   0.00546  −0.00109 
0.707 0.707 0 0  0  0  0 − 1 0 0   − 0.00109   −0.00546 

  0       0.00546   
u′2 = T2 UG2 =  =  u′ = T U =   = 
   −0.00109    3 3 G3
   0.00091   
         
0 0 0.707 0.707   0.00546  0.00309  0 0 0 − 1  0.00455   −0.00455 
0.707 − 0.707 0 0   0  0 
  0   
u′4 = T4 UG4 =     =  
  0.00091   
    
 0 0 0.707 − 0.707  0.00456   −0.00257 
1 0 0 0  0  0  0 1 0 0  0  0 
  0      0   
u′5 = T5 UG5 =  =  u′6 = T6 UG6 =   =  
  0.00091      0   
         
0 0 1 0   0.00456  0.000909  0 0 0 1 0  0 
11. Çubuk kuvvetleri Pi′ = k ′i u′i bağıntısıyla bulunur.
Đlk düğümdeki çubuk kuvvetinin işareti – ise çubuk çekmeye + ise basınca çalışır.
 500 − 500   0   0.5455 
P1′ =   =  kN
0.5455 0.5455
 −500 500   −0.00109   −0.5455 
366
VEYA 0.7715
EA u1 u2   −0.00109 0.00091  0.5455 
Pij = θx θy    P1′ = 500 [1 0]  =  kN
L   v1 v2   0.00546 0.00455   −0.5455 
0.7715
 250 − 250  0   −0.7715 

P2′ =   =  kN
 −250 250  0.00309   0.7715 
0.455
0.643
 500 − 500   −0.00546   −0.455   250 − 250   0   0.643 
P3′ =   =  kN P4′ =   =  kN
 −500 500   −0.00455   0.455  −250 250   −0.00257   −0.643 
0.455 0.643
 500 − 500 0   −0.455  P′ = 

500 − 500  0  0 
P5′ =   =  kN 0.455 0.455 6    =  
 −500 500  0.00091  0.455   −500 500  0  0 
0
12. Mesnet tepki kuvvetleri tablodaki gibi hesaplanır.
Düğüm 1 2 3 4
Düğü
m
K11 K12 U P
625 125 0 0 -500 0 -125 -125 u1 P1x=0
1
Uygulana
125 625 0 -500 0 0 -125 -125 v1 P1y=1
UP PP
Yükler
n Dış
0 0 625 -125 -125 125 -500 0 u2 P2x=0
2
0 -500 -125 625 -125 -125 0 0 v2 = P2y=0
K
-500 0 -125 -125 625 -125 0 0 u3 P3x
kuvvetleri
3
Mesnet
UR = 0
0 0 125 -125 -125 625 0 -500 v3 P3y
tepki
PR
-125 -125 -500 0 0 0 625 125 u4 P4x
4
-125 -125 0 0 0 -500 125 625 v4 P4y
K21 K22
UP (deplasmanlar)
Mesnet tepki kuvvetleri PR = [K21 ]  K−1
[P ] = [ K21 ][UP ] -0.001090
 11  P
0.005455
0.000909
0.004545
-500 0 -125 125 P3x = 0.9995
0 0 125 -125 P3y = -0.4545
K21 = -125 -125 -500 0 P4x = -1.00013 kN
-125 -125 0 0 P4y = -0.54563
PR (mesnet tepkileri)
13. Kontrol: düğümünde denge denklemleri yazılarak kontrol yapılmıştır.

0.4545
∑ Px = 0 0.9995 − 0.5455 − 0.643 x cos 45 = 0 0≅0 0.4545 0.643
0.5455
∑ Py = 0 0.643 x cos 45 − 0.4545 = 0 0≅0 0.999
0.5455
0.643
0.0
düğümünde denge denklemleri yazılarak kontrol yapılmıştır.
∑ Px = 0 0.5455 − 0.643 x cos 45 = 0 0≅0 ∑ Py = 0 0.643 x cos 45 − 0.4545 = 0 0≅0
367
Uygulama: Şekildeki kafes sistemin çubuk ve mesnet tepki kuvvetlerinin hesabı.

60 kN 60 kN
40 kN 40 kN
8m 1 2 3 8m

4 5
8m 6m 8m 6m
Her elemanın lokal rijitlik matrisi: Eleman Kesit (m2) E (kN/m2) L (m) Yönü θx θy
 EA EA  1 11,314 2¡ 1 0,707 0,707
 −
K= L L  2 8 1¡ 3 0 -1

 − EA EA  3 2.10-4 1.107 10 1¡4 0,6 -0,8
 L L  4 8 2¡ 3 1 0
5 6 3¡ 4 1 0
1.107 × 2.10−4 1 -1 1767.72 -1767.72 1.107 × 2.10−4 1 -1 2500 -2500

k1 = k2 – k4= =
11.314 -1 1 -1767.72 1767.72 8 -1 1 -2500 2500
1.107 × 2.10−4 1 -1 2000 -2000 1.107 × 2.10−4 1 -1 3333.33 -3333.33

k3 = k5= =
10 -1 1 -2000 2000 6 -1 1 -3333.33 3333.33
Eleman rijitlik matrisi Uç kuvvetleri
EAθ2x EAθ yθx

−
EAθ2x
−
EAθy θx
u′1 Px′ 1
L L L L
EAθ yθx EAθ2y
−
EAθy θx
−
EAθ2y
v ′1 = Py′1
k ′i =
L L L L
x
−
EAθ2x
−
EAθy θx EAθ2x EAθ yθx
u′2 Px′ 2
L L L
L
−
EAθy θx
−
EAθ2y EAθ yθx EAθ2y
v ′2 Py′ 2
L L L L
Her elemanın global rijitlik matrisi kurulur:
θx = 0.707 θy = 0.707 2 1
θ2x θy θ x - θ2x - θy θ x 0,5 0,5 -0,5 -0,5 883,6 883,6 -883,6 -883,6
2
EA θy θ x θ2y - θy θ x - θ2y 0,5 0,5 -0,5 -0,5 883,6 883,6 -883,6 -883,6
k1 = 1767.2 =
L - θ2x - θy θ x θ2x θy θ x -0,5 -0,5 0,5 0,5 -883,6 -883,6 883,6 883,6
1
- θy θ x - θ2y θy θ x θ2y -0,5 -0,5 0,5 0,5 -883,6 -883,6 883,6 883,6
EAθ2x 1.10E8 ⋅ 2.10−A4 EAθ y θ x 1.10E8 ⋅ 2.10−A4

= [0.707]2 = 883.6 = [0.707 ⋅ 0.707] = 883.6
L 11.314 L 11.314
θx =0 θy = -1 1 3
θ2x θy θ x - θ2x - θy θ x 0 0 0 0 0 0 0 0
1
EA θy θ x θ2y - θy θ x - θ2y 0 1,00 0 -1,00 0 2500 0 -2500
K2 = 2500 =
L - θ2x - θy θ x θ2x θy θ x 0 0 0 0 0 0 0 0
3
- θy θ x - θ2y θy θ x θ2y 0 -1,00 0 1,00 0 -2500 0 2500
EAθ2x 1.10E8 ⋅ 2.10−A4 2 EAθ2y 1.10E8 ⋅ 2.10−A4

= [0] = 0 = [−1]2 = 25000
L 8 L 8
368
θx =0.6 θy = -0.8 1 4
θ2x θy θ x - θ2x - θy θ x 0,36 -0,48 -0,36 0,48 720,00 -960,00 -720,00 960,00
1
EA θy θ x θ2y - θy θ x - θ2y -0,48 0,64 0,48 -0,64 -960,00 1280,00 960,00 -1280,00
K3 = 2000 =
L - θ2x - θy θ x θ2x θy θ x -0,36 0,48 0,36 -0,48 -720,00 960,00 720,00 -960,00
4
- θy θ x - θ2y θy θ x θ2y 0,48 -0,64 -0,48 0,64 960,00 -1280,00 -960,00 1280,00
EAθ2x 1.10E8 ⋅ 2.10−A 4 EAθ2y 1.10E8 ⋅ 2.10−A4

= [0.6]2 = 720 = [−0.8]2 = 1280
L 10 L 10
θx =1 θy =0 2 3
θ2x θy θ x - θ2x - θy θ x 1,00 0,00 -1,00 0,00 2500,00 0,00 -2500,00 0,00
2
EA θy θ x θ2y - θy θ x - θ2y 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
K4 = 2500 =
L - θ2x - θy θ x θ2x θy θ x -1,00 0,00 1,00 0,00 -2500,00 0,00 2500,00 0,00
3
- θy θ x - θ2y θy θ x θ2y 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
EAθ2x 1.10E8 ⋅ 2.10−A4 2 EAθ2y 1.10E8 ⋅ 2.10−A4 2

= [1] = 2500 = [0] = 0
L 8 L 10
θx =1 θy =0 3 4
θ2x θy θ x - θ2x - θy θ x 1 0 -1 0 3333,30 0 -3333,30 0
3
EA θy θ x θ2y - θy θ x - θ2y 0 0 0 0 0 0 0 0
K5 = 3333.33 =
L - θ2x - θy θ x θ2x θy θ x -1 0 1 0 -3333,30 0 3333,30 0
4
- θy θ x - θ2y θy θ x θ2y 0 0 0 0 0 0 0 0
EAθ2x 1.10E8 ⋅ 2.10−A4 2 EAθ2y 1.10E8 ⋅ 2.10−A4 2

= [1] = 3333.33 = [0] = 0
L 6 L 6
Sistem rijitlik matrisi:
Düğüm 1 2 3 4
1603,6 -76,4 -883,6 -883,6 0 0 -720 960
-76,4 4663,6 -883,6 -883,6 0 -2500 960 -1280
1
-883,6 -883,6 3383,6 883,6 -2500 0 0 0
-883,6 -883,6 883,6 883,6 0 0 0 0
2
K = 0 0 -2500 0 5833,3 0 -3333,3 0
0 -2500 0 0 0 2500 0 0
3
-720 960 0 0 -3333,3 0 4053,3 -960
960 -1280 0 0 0 0 -960 1280
4
Düğüm 1 3 4
Mesnet sınır şartları işlendikten Deplasman u1 v1 u3 u4
1603,6 -76,4 0 -720
sonraki rijitlik matrisi -76,4 4663,6 0 960
1
K = 0 0 5833,3 -3333,3 3
-720 960 -3333,3 4053,3 4
Deplasmanlar [K][u] = [P] [u] = [K]−1[P] bağıntısı ile aşağıdaki şekilde bulunur.
K u = P
1603,6 -76,4 0 -720 u1 40 N1 u1 0,032249 0,32246
Sap2000
-76,4 4663,6 0 960 v1 -60 V1 v1 -0,01604 -0,160378

K-1 = = K-1.P = u =
0 0 5833,3 -3333,3 u3 0 V3 u3 0,01027 0,102695
-720 960 -3333,3 4053,3 u4 0 V4 u4 0,017972 0,179717
369
 0  0,032249  0,032249   0   0,01027 

 0   −0,01604   −0,01604   0   0 
Eleman global deplasmanları: u1 =   u2 =   u =  u4 =   u5 =  
0,032249   0,01027  3 0.017972  0,01027  0.017972 
         
 −0,01604   0   0   0   0 
  0 
  
u ' =  0.707 0.707 0 0   0  = 0 
 1      
 0 0 0.707 0.707  0,032249  0,011461
  
  −0,01604 

 0,032249 
 ' 0 −1 0 0   −0,01604  0,01604 
u2 =   =
  
 0 0 0 −1  0,01027   0 
  
 0 

 0,032249 

θ x θ y 0 0   ' 0,6 −0,8 0 0   −0,01604  0,032172 
Eleman lokal dep. T =   = =
θ y   3  0
u  
0 0 θx 0 0,6 −0,8  0.017972  0,010775 
  
 0 

  0 
  
u ' =  1 0 0 0   0 = 0 
 4 0 0 1 0  0,01027  0,01027 
  
  0 

  0,01027 
 ' 1 0 0 0  
u5 =   0  =  0,01027 
  
 0 0 1 0  0.017972 0.017972 
  
  0 
Çubuk kuvvetleri: P = [K][u']
1767.72 -1767.72 0 -20.26 Çubuk kuvvetleri
P1 = x =
-1767.72 1767.72 0.011461 20.26
2500 -2500 0.01604 40.10

P2 = x =
-2500 2500 0 -40.10
2000 -2000 0.032172 42.79

P3 = x =
-2000 2000 0.010775 -42.79
2500 -2500 0 -25.68
P4 = x =
-2500 2500 0.01027 25.68
3333.33 -3333.33 0.01027 -25.67
P5 = x =
-3333.33 3333.33 0.017972 25.67
Mesnet tepki kuvvetlerini hesaplanması,

1. Bulmak istenen mesnet tepki kuvvetleri yönündeki sütunlar silinir.
2. 1. maddeden kalan matriste düğümlerde deplasman yapan yöndeki SATIRLAR silinir.
Düğüm 1 2 3 4 1 2 3 4
Deplasman u1 v1 u2 v2 u3 v3 u4 u1 v1 u2 v2 u3 v3 u4 v4
1603,6 -76,4 0 -720
1
-76,4 4663,6 0 960
-883,6 -883,6 -2500 0 -883,6 -883,6 -2500 0
-883,6 -883,6 0 0 -883,6 -883,6 0 0
2
K =
0 0 5833,3 -3333,3
0 -2500 0 0 0 -2500 0 0
3
-720 960 -3333,3 4053,3
960 -1280 0 -960 960 -1280 0 -960
4
370
3. 1. ve 2. maddede silinenlerden sonra kalan matris bulunan deplasmanlarla çarpılarak mesnet kuvvetleri
hesaplanır.
Up 60 kN
Mesnet kuvvetleri 0,032249 40 kN
-0,01604
0,01027 Mesnet tepki
P =[K ][U ] 0,017972 kuvvetleri 8m
-883,6 -883,6 -2500 0 -39,9973 P2x=-40 kN
-883,6 -883,6 0 0 -14,3223 P2y=-14.32 kN
0 -2500 0 0 40,1 P3y=40.10 kN
960 -1280 0 -960 34,23712 P4y=34.24 kN
40 kN
8m 6m
14.33 kN 40.10 kN 34.24 kN
K21
4. Düğümlerde denge yazılarak sonuçlar kontrol edilir.


∑ Px = 0 P2x + 20.26 ⋅ cos 45 + 25.67 = 0 P2x = −39.996 kN
2 nolu düğüm örnek alınmıştır 

∑ P = 0
 P2y + 20.26 ⋅ sin 45 = 0 P2 y = −14.33 kN

 y
ÖRNEK 7.3: Şekilde verilen kafes siteminde,
a. nolu çubuğun çubuk kuvvetinin kesim yoluyla bulunması

b. Aynı çubuğun çubuk kuvvetinin rijitlik matrisi yöntemiyle bulunarak karşılaştırılması
c. Mesnet tepki kuvvetlerinin rijitlik matrisi yöntemiyle bulunması
y P4y
3 kN v4
3 kN v2 v1
u4
u2
u1
P4x
m
4
eleman
düğüm P5y

v6
4m 4m x u6 v3
P5x
u3
Çözüm: a. I-I doğrultusunda kesim yapılarak düğümünde düşey denge denklemi yazılarak nolu
çubuğun kuvveti aşağıdaki şekilde bulunur.
4.253 3 kN
P2′
∑ Py =0 − P5′ x sin 45 − 3 = 0 P5′ = −3kN 45 o

P5′
4.253
Çözüm: b. 1.Düğüm ve elemanlar numaralandırılarak deplasman yönleri belirlenir.
2. Her elemanın lokal ve transformasyon matrisi için gerekli olan parametreler.
Eleman Kesit (m2) E (kN/m2) L (m) Yönü θx θy

-4
10 4 ¡ 1 0
-4
10 4 ¡ 1 0
-4
10 7 4 2 ¡ 0.707 -0.707
-4 1.10
10 4 ¡ 0 -1
-4
10 4 2 ¡ 0.707 0.707
-4
10 2 ¡ 1 0
3. Her elemanın lokal rijitlik matrisi kurulur.
371
EA / L −EA / L 107 x10−4 1 -1 177 -177 k1= k2= k4= 10 7 x10 −4 1 -1 250 -250
K= k3=k5 =
4 2
-1 1 -177 177 k6 4 -1 1 -250 250
−EA / L EA / L
4. 3 düğümü örnek alınarak her elamanın global rijitlik matrisi kurulur.
θx=1 θy=0 K = T K’ T)
(θ
T
[θ = 0] ui vi uj vj 4 (düğüm) 2
θ2x θy θ x - θ2x - θy θ x 1 0 -1 0
4
θy θ x θ2y - θy θ x - θ2y 0 0 0 0
T T
- θ2x - θy θ x θ2x θy θ x -1 0 1 0
2
- θy θ x - θ2y θy θ x θ2y 0 0 0 0
K 4 2
K 2 1
K 5 3 4 3
250 0 -250 0 84.40 -84.40 -84.40 84.40
K= K= K 0 0 0 0 K -84.40 84.40 84.40 -84.40
[θ = 0] -250 0 250 0 [θ = −45 ] o -84.40 84.40 84.40 -84.40
0 0 0 0 84.40 -84.40 -84.40 84.40
2 3 3 1
0 0 0 0 84.40 84.40 -84.40 -84.40
K 0 250 0 -250 K 84.40 84.40 -84.40 -84.40
[
θ = 90 o ] 0 0 0 0
[θ = 45 ] o -84.40 -84.40 84.40 84.40
0 -250 0 250 -84.40 -84.40 84.40 84.40
5. Sistemin rijitlik matrisinin kurulması
Düğüm 1 2 3 4 5
U P
U u1 v1 u2 v2 u3 v3 u4 v4 u5 v5
338.4 88.4 -250 0 -88.4 -88.4 0 0 0 0 u1 P1x
1
Bilinen Dış
88.4 88.4 0 0 -88.4 -88.4 0 0 0 0 v1 P1y
yükler
-250 0 500 0 0 0 -250 0 0 0 u2 P2x
UP
0 0 0 0 0 -250 0 0 0 0 P2y
PP 2
v2
-88.4 -88.4 0 0 426.8 0 88.4 -250 0 0 u3 P3x
K -88.4 -88.4 0 -250 0 250 88.4 -88.4 0 0
= P3y
3
v3
0 0 -250 0 -88.4 88.4 338.4 -88.4 0 0 u4 P4x
4
Bilinmey
Mesnet
UR = 0
0 0 0 0 88.4 -88.4 -88.4 88.4 0 0 P4y tep.(0)

v4 PR
en
0 0 0 0 -250 0 0 0 250 0 u5 P5x

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 v5 P5y 5
Mesnet sınır şartlarından u4 = v4 = u5 = v5 = 0 satır ve sütunlarının silinmesiyle diğer düğümlerin

deplasmanları hesaplanır.
Düğüm 1 2 3 4 5
U P
U u1 v1 u2 v2 u3 v3 u4 v4 u5 V5
338.4 88.4 -250 0 -88.4 -88.4 0 0 0 0 u1 P1x
1
Bilinen Dış
88.4 88.4 0 0 -88.4 -88.4 0 0 0 0 v1 P1y

yükler
-250 0 500 0 0 0 -250 0 0 0 u2 P2x

PP 2
UP
0 0 0 0 0 -250 0 0 0 0 v2 P2y
-88.4 -88.4 0 0 426.8 0 88.4 -250 0 0 u3 P3x
= 3
K -88.4 -88.4 0 -250 0 250 88.4 -88.4 0 0 v3 P3y
0 0 -250 0 -88.4 88.4 338.4 -88.4 0 0 u4 P4x
4
Bilinmey
Mesnet
tep.(0)
0 0 0 0 88.4 -88.4 -88.4 88.4 0 0 v4 P4y

UR = 0
PR
en
0 0 0 0 -250 0 0 0 250 0 u5 P5x

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 v5 P5y 5
K21 K22
372
UP PP UP
338.4 88.4 -250 0 -88.4 -88.4 -1 u1 0 u1 0.024
88.4 88.4 0 0 -88.4 -88.4 v1 -3 v1 -0.05167
-250 0 500 0 0 0 u2 = 0 u2 0.012
K 0 0 0 0 0 -250 v2 -3 v2
=
0.021783
-88.4 -88.4 0 0 426.8 0 u3 0 u3 -0.00573
-88.4 -88.4 0 -250 0 250 v3 0 v3 0.012
 0.024  u1 
 − 0.05167   v 
nolu çubuğun global deplasmanı UG5 =  1
 −0.00573  u3 
  
 0.012   v 3 
0.707 0.707 0 0   0.024   −0.0196  4.253

   − 0.05167   
nolu çubuğun global deplasmanı u′5 = T5 UG5 =  = 

   −0.00573   
    
0 0 0.707 0.707   0.012   0.0044  4.253
 177 − 177   −0.0196   −4.253 

nolu çubuğun çubuk kuvveti P5′ = k 5′ u5′ P5′ =  = kN
 −177 177   0.0044   4.253 
Görüldüğü gibi kesim metodu ile bulunan sonucun aynısı bulunur.
d. Mesnet tepki kuvvetleri, PR = [K21 ] K− 1

[P ] = [K21 ][UP ] bağıntısıyla hesaplanır.
 11  P
UP (deplasmanlar)
0.024
-0.05167
0.012
0.021783
-0.00573
0.012
0 0 -250 0 -88.4 88.4 P3x = -1.43267
0 0 0 0 88.4 -88.4 P3y = -1.56733
K21 = kN
0 0 0 0 -250 0 P4x = 1.4325
0 0 0 0 0 0 P4y = 0
ÖRNEK 1.4: Şekilde verilen kafes sistemde, A mesnedinin y (aşağı) yönünde ve B mesnedinin x
(sağa) yönünde 40 mm çökmeleri durumu için mesnet tepki kuvvetlerinin hesaplanması
v3 v1 P3y
y y y
1 kN u1 u1

P3x
eleman
2m 2m
düğüm

v4
v2 P4y
u4 x
x u2 x
2m 2m P4x
Çözüm: Sistem daha önce çözüldüğü için rijitlik matrisi aynen alınmıştır.
373
Düğüm 1 2 3 4
U u1 v1 u2 v2 u3 v3 u4 v4
K11 K12 U P
625 125 0 0 -500 0 -125 -125 u1 P1x
1
Bilinen Dış
125 625 0 -500 0 0 -125 -125 v1 P1y
yükler
UP
PP
0 0 625 -125 -125 125 -500 0 u2 P2x
2
0 -500 -125 625 125 -125 0 0 v2 P2y
=
= -500 0 -125 125 625 -125 0 0 u3=0.04 P3x
Mesnet tep.(0)
K 3
Bilinmeyen
0 0 125 -125 -125 625 0 -500 v3=0.00 P3y
UR = 0
PR
-125 -125 -500 0 0 0 625 125 u4=0.00 P4x
4
-125 -125 0 0 0 -500 125 625 v4=-0.04 P4y
K21 K22
PP K21 (mesnet düğüm noktaları) UR K11 (serbest düğüm noktaları) UP

20 -500 0 -125 125 u3=0.04 625 125 0 0 u1
10 0 0 125 -125 v3=0.00 125 625 0 -500 v1
= +
0 -125 -125 -500 0 u4=0.00 0 0 625 -125 u2
0 -125 -125 0 0 v4=-0.04 0 -500 -125 625 v2
PP K22UR K11 (serbest düğüm noktaları) UP UP

20 -15 625 125 0 0 u1 u1= -0,03455
10 5 125 625 0 -500 v1 v1= 0,132727
= +
0 -5 0 0 625 -125 u2 u2= 0,065455
0 -5 0 -500 -125 625 v2 v2= 0,127273
PP -K22UR K11 (serbest düğüm noktaları) UP UP
20+15=35 625 125 0 0 u1 u1= 0,061818

10-5=5 125 625 0 -500 v1 v1= -0,02909
0+5=5
= 0 0 625 -125 u2 u2= 0,001818
0+5=5 0 -500 -125 625 v2 v2= -0,03091
UP
(deplasmanlar)
0,061818 0,052727 -25
-0,02909
0,016364 -1,36364
0,012727 -15
0,001818
0,023636 -8,63636
-0,03091
-500 0 -125 125 -35 20 P3x = -15
0 0 125 -125 4,090909 0 P3y = 4.0909

K21 -125 -125 -500 0 -5
+
0
=
P4x =-5
kN
-125 -125 0 0 -4,09091 -14.0909 P4y = -18.18
374
ÖRNEK 26: Şekilde verilen kafes sistemin çubuk kuvvetlerinin bulunması [EA=sabit]

10 kN
6m

6m 6m
ÇÖZÜM: Eleman rijitlik matrisleri aşağıdaki şekilde elde edilir.
Eleman 1,2,4 4,3,5 Eleman 2,3 1,4

1 0 -1 0 0 0 0 0
EA EA
K1-4= K2-3= K4-5= 0 0 0 0 K2-1= K3-4= 0 1 0 -1
6 6
θ = 0 o -1 0 1 0 θ = 90 o 0 0 1 0
   
0 0 0 0 0 -1 0 1
Eleman 2,4 3,5 Eleman 1 3

0.5 0.5 -0.5 -0.5 0.5 0.5 -0.5 -0.5
EA EA
K2-4= K3-5= 0.5 0.5 -0.5 -0.5 K1-3= 0.5 0.5 -0.5 -0.5
6 2 6 2
θ = 45 o -0.5 -0.5 0.5 0.5 θ = −45 o -0.5 -0.5 0.5 0.5
   
-0.5 -0.5 0.5 0.5 -0.5 -0.5 0.5 0.5
Sistem rijitlik matrisi aşağıdaki şekilde oluşturulur.

Düğüm 1 2 3 4 5
Deplasma
u1 v1 u2 v2 u3 v3 u4 v4 u5 v5
U P
n
1.354 -0. 354 0 0 -0. 354 0.354 -1 0 0 0 u1 P1x
Bilinen Dış yükler

1
-0. 354 1.354 0 -1 0.354 -0. 354 0 0 0 0 v1 P1y
0 0 1.354 0.354 -1 0 -0. 354 -0. 354 0 0 u4 P4x
UP
PP 4
0 -1 0.354 1.354 0 0 -0. 354 -0. 354 0 0 v4 P4y
-0. 354 0.354 -1 0 1.707 0 0 0 -0. 354 -0. 354 u3 P3x
= 3
K 0.354 -0. 354 0 0 0 1.707 0 -1 -0. 354 -0. 354 v3 P3y
-1 0 -0. 354 -0. 354 0 0 2.354 0.354 -1 0 u4 P4x
Bilinmeyen
4
Mesnet
UR = 0
tep.(0)
0 0 -0. 354 -0. 354 0 -1 0.354 0.354 0 0 v4 P4y
PR
0 0 0 0 -0. 354 -0. 354 0 0 1.354 0.354 u5 P5x
0 0 0 0 -0. 354 -0. 354 0 0 0.354 -0. 354 v5 P5y 5
K41 K44
Sistem rijitlik matrisinde mesnet sınır şartları işlendikten sonra aşağıdaki matris elde edilmiştir.
Deplasman u2 v2 u3 v3 u4 u5 Deplasman
1.354 0.354 -1 0 -0. 354 0 u2 = 10 u2=117.873

0.354 1.354 0 0 -0. 354 0 v2 = 0 v2=-21.501
-1 0 1.704 0 0 -0. 354 u3 = 0 u3=79.374
K = X
0 0 0 1.704 0 -0. 354 v3 = 0 v3=10.321
-0. 354 -0. 354 0 0 2.354 -1 u4 = 0 u4=35.635
0 0 -0. 354 -0. 354 0 1.354 u5 = 0 u5=49.679
Yukarıdaki rijitlik matrisi çözülerek bilinmeyen deplasmanlar bulunmuştur. Bu deplasmanlar

kullanılarak çubuk uç kuvvetleri aşağıdaki şekilde elde edilmiştir.
375
θ x θ y 0 0  u1  1 0 0 0  0  0 
     0   
  v1  EA   =  kN
u1′ = T1UG1 =   u  u1′ = T1 UG1 =
  4 6   35.635   
0 0 θ x θ y   v 4 
    
0 0 1 0  0  5.94 
Veya
P1x  1 0 0 0  1 0 − 1 0  0   −5.94 
  0 1 0 0  0
 P1Y = EA  x 0 0 0  0  0
=

 5.94 x
x
P4x  6 0 0 1 0   −1 0 1 0  35.635 / EA  5.94 
          5.94
y
P4Y  0 0 0 1  0 0 0 0  0  0 
P2x  1 0 0 0  1 0 − 1 0  117.873 / EA  6.42  P4x  1 0 0 0  1 0 − 1 0  35.635 / EA   −2.36 

                   
                   
P2Y  0 1 0 0   0 0 0 0   −21.501/ EA  0  P4Y  0 1 0 0  0 0 0 0  0  0 
  EA           EA        
 =  x x
  =
     =  x x
  =
  
P  6  P  6 
0 0 1 0   −1 0 1 0  79.374 / EA   −6.42  0 0 1 0   −1 0 1 0   49.679 / EA  2.36 
 3x           5x         
                   
  0 0 0 1   0        
 3Y 
P    0 0 0  10.321/ EA  0  P5Y  0 0 0 1  0 
0 0 0  0  
 
 0 

P2x  1 0 0 0  0 0 0 0  117.873 / EA   −3.58  P3 x  1 0 0 0  0 0 0 0  79.374 / EA  1.72 

                   
                   
P2Y  0 1 0 0  0 1 0 − 1  −21.501/ EA  0  P3Y  0 1 0 0  0 1 0 − 1 10.371/ EA  0 
  EA           EA        
 =  x
  x
  =
    =  x
  x
  =
  
P  6  P  6 
0 0 1 0  0 0 0 0  0  3.58  0 0 1 0   0 0 0 0   35.635 / EA   −1.72 
 1x           4x         
                   
                   
P1Y  0 0 0 1  0 − 1 0 1 0  0  P4Y  0 0 0 1  0 − 1 0 1 0  0 
P2x  1/ 2 1/ 2 0 0  0.5 0.5 − 0.5 − 0.5  117.873 / EA  5.06 

          5.06
         
 
P  −1/ 2 1/ 2 0 0  0.5 0.5 − 0.5 − 0.5   −21.501/ EA  0 
 2Y  EA        y
x
 =  x x = 
P  6 2   
−0.5 − 0.5 0.5 0.5   35.635 / EA   −5.06 
 4x   0 0 1/ 2 1/ 2       
         
         
P4Y  0 0 − 1/ 2 1/ 2   −0.5 − 0.5 0.5 0.5  0   0 
  5.06
P3x  1/ 2 1/ 2 0 0  0.5 0.5 − 0.5 − 0.5  79.374 / EA  3.33 

          3.33
         
  
P3Y  −1/ 2 1/ 2 0 0  0.5 0.5 − 0.5 − 0.5  10.321/ EA  0 
  EA        x
 =  x x =  y
P  6 2        
 5x  0 0 1/ 2 1/ 2   −0.5 − 0.5 0.5 0.5   49.769 / EA   −3.33 
         
         
 5Y 
P   −0.5 − 0.5 0.5 0.5 0 0
0 0 − 1/ 2 1/ 2       
3.33
P1x  1/ 2 − 1/ 2 0 0  0.5 − 0.5 − 0.5 0.5  0   −5.75 

         
         
P1Y    3.58
1/ 2 1/ 2 0 0   −0.5 0.5 0.5 − 0.5  0  0  5.75
  EA       
 =  x x
  =
  
P  6 2   
    5.75 
 3x  0 0 1/ 2 − 1/ 2   −0.5 0.5 0.5 − 0.5
 
79.734 / EA
   5.94
         
    
P3Y  0 0 − 1/ 2 1/ 2  0.5 − 0.5 − 0.5 0.5  10.321/ EA  0 


∑ FX = 0 ⇒ 5.94 + 5.75cos 45 = 10 kN
Mesnet ve düğümlerde kontrol
∑ Fy = 0 ⇒ 3.58 + 5.75 sin 45 = 7.65 kN
376
12. Mesnet tepki kuvvetleri tablodaki gibi hesaplanır.

Düğüm 1 2 3 4
Düğüm
K11 K12 U P
625 125 0 0 -500 0 -125 -125 u1 P1x=0
1
Uygulana
125 625 0 -500 0 0 -125 -125 v1 P1y=1
UP
PP
Yükler
n Dış
0 0 625 -125 -125 125 -500 0 u2 P2x=0
2
0 -500 -125 625 -125 -125 0 0 v2 = P2y=0
K
-500 0 -125 -125 625 -125 0 0 u3 P3x
kuvvetleri
3
Mesnet
UR = 0
0 0 125 -125 -125 625 0 -500 v3 P3y
tepki
PR
-125 -125 -500 0 0 0 625 125 u4 P4x
4
-125 -125 0 0 0 -500 125 625 v4 P4y
K21 K22
UP (deplasmanlar)
Mesnet tepki kuvvetleri PR = [K 21]  K1−11  [PP ] = [ K 21][UP ] -0.001090
  0.005455
0.000909
0.004545
-500 0 -125 125 P3x = 0.9995 P
0 0 125 -125 P3y = -0.4545 R
K21 = -125 -125 -500 0 P4x = -1.00013
(m
esn
et
-125 -125 0 0 P4y = -0.54563 tep
kile

Düğüm 1 2 3 4 5
Deplasma
u1 v1 u2 v2 u3 v3 u4 v4 u5 v5
U P
n
1.354 -0. 354 0 0 -0. 354 0.354 -1 0 0 0 u1 P1x
1
Bilinen Dış
-0. 354 1.354 0 -1 0.354 -0. 354 0 0 0 0 v1 P1y
yükler
0 0 1.354 0.354 -1 0 -0. 354 -0. 354 0 0 u4 P4x
UP
PP 4
0 -1 0.354 1.354 0 0 -0. 354 -0. 354 0 0 v4 P4y
-0. 354 0.354 -1 0 1.707 0 0 0 -0. 354 -0. 354 u3 P3x
= 3
K 0.354 -0. 354 0 0 0 1.707 0 -1 -0. 354 -0. 354 v3 P3y
-1 0 -0. 354 -0. 354 0 0 2.354 0.354 -1 0 u4 P4x
4
Bilinmey
Mesnet
UR = 0
0 0 -0. 354 -0. 354 0 -1 0.354 0.354 0 0 v4 P4y tep.(0)

PR
en
0 0 0 0 -0. 354 -0. 354 0 0 1.354 0.354 u5 P5x

0 0 0 0 -0. 354 -0. 354 0 0 0.354 -0. 354 v5 P5y 5
K41 K44
Sistem rijitlik matrisinde mesnet sınır şartları işlendikten sonra aşağıdaki matris elde edilmiştir.
Deplasman u2 v2 u3 v3 u4 u5 Deplasman
1.354 0.354 -1 0 -0. 354 0 u2 = 10 u2=117.873

0.354 1.354 0 0 -0. 354 0 v2 = 0 v2=-21.501
K =
-1 0 1.704 0 0 -0. 354
X
u3 = 0 u3=79.374
0 0 0 1.704 0 -0. 354 v3 = 0 v3=10.321
-0. 354 -0. 354 0 0 2.354 -1 u4 = 0 u4=35.635
0 0 -0. 354 -0. 354 0 1.354 u5 = 0 u5=49.679
Mesnet tepki kuvvetleri PR = [K21 ]  K−1

[P ] = [ K21 ][UP ]
 11  P
Deplasman u1 v1 v4 v5 Deplasman
1.354 -0. 354 0 0 = 10 u2=117.873

-0. 354 1.354 0 0 = 0 v2=-21.501
K =
0 0 0,354 0 = 0 u3=79.374
0 0 0 -0. 354 = 0 v3=10.321
377
1.4. EĞĐLMEYE ÇALIŞAN KĐRĐŞ VE ÇERÇEVE ELEMANLARIN RĐJĐTLĐK MATRĐSĐ
Kiriş ve çerçeve elamanların kafes elemanlardan farkı bu elemanların eğilmeye çalışmasından

kaynaklanan dönme etkisinin bulunmasıdır. Eğilmeye çalışan bir elemanın uçlarına yapılan birim
yüklemelerden dolayı oluşan uç değerleri aşağıdaki şekilde verilmektedir.
i 2
i 2
i 2 i 2
6EI 154,07
6EI 6EI
4EI 6EI ϕi L2
2EI
L
2EI
L2 ϕ2 L2
4EI
L
L L2 L
i 2
i 2
6EI 6EI
6EI 6EI
i L2 L2 2
i L
2
L2 2
12EI v2=1
v1=1 12EI
L3 P1 v1 E,A, I P2 v2 L3 12EI
12EI
L3 M1ϕ1 M2ϕ2 i
L3
2 EA
i 2
P1 u1 P2 u2 i 2 L
EA i 2 EA ÇEKME
L L u2=1
BASINÇ EA
L 1 2
u1=1 L
Şekil 10.7. Çerçeve elemanında uç deplasman ve kuvvetleri
Đki ucu eğilmeli [k] bir çubukta sonuç uç momentleri Bir ucu eğilmeli [k’] bir çubukta sonuç uç momentleri
P q q
Şekil i ucu k ucu i ucu P k ucu
değiştirme Momenti Momenti Momenti Momenti
i k i k
i ucu 4EI i k 2EI 3EI i k

ϕi ϕk ϕi 0
dönüşü L ϕi L L ϕi
k ucu 2EI 4EI i

dönüşü
ϕk i k ϕi 0 k
0
L ϕk L ϕk
k ucu 6EI 6EI 3EI k

− 2 δ i k
δ − δ δ i δ 0
deplasmanı L L2 L2
i ucu P P q
q
ankastrelik −M ik M ki M ik k M ki = 0
momenti i k i
4EI 2EI 6EI 3EI 3EI

Mik = ϕi + ϕk − 2 δ − Mik Mik = ϕi + 2 δ + Mik
TOPLAM [ k çubuğu]
TOPLAM [k’ çubuğu]
L L L L L
4EI 2EI 6EI
Mki = ϕk + ϕi + 2 δ + Mki Mki = 0
L L L
Qi = Qi − ϕi − 2 ϕk + 3 δ Qi = Qi + ϕi − 3 δ
L2 L L L2 L
Qk = Qk − ϕi − 2 ϕk + 3 δ Qk = Qi + ϕi − 3 δ
L2 L L L2 L
1 düğümündeki şekil değiştirmeden dolayı 1 düğümünde oluşan kesit tesirleri
EA EA 
Pu11 = Pu1v1 = 0 Pu1ϕ 1 = 0 Pu21 = − Pv 2u1 = 0 Pu1ϕ 2 = 0 
L L

 K11
12EI 6EI 4EI 6EI 
Pv11 = + 2 Mϕ 11 = + 2 
L3 L L L 
EA 12EI 6EI 2EI 6EI 

Pu12 = − Pv12 = − − 2 Mϕ 12 = + 2 K12
L L3 L L L 
378

Pu22 = Pv 22 = − 2 Mϕ 22 = − 2  K 22
L L3 L L L 

Pu21 = − Pv 21 = − + 2 Mϕ 21 = − 2  K 21
L L3 L L L 
Bu değerler matris formunda aşağıdaki şekilde yazılarak elemanın rijitlik matrisi elde edilir. Bu rijitlik
matrisi her eleman için uygulanabilir. Sistemde yatay yük bulunmaması durumunda bu yöndeki
terimler sıfır alınarak elemanın rijitlik matrisi elde edilir.
düğüm 1 2
deplasman u1 v1 ϕ1 u2 v2 ϕ2
EA EA
L 0 0 - L 0 0 u1
12EI 6EI
0 L3 L2 0 - 12EI
L 3
6EI
L2
v1
6EI 4EI 6EI 2EI

0 L2 L 0 - L2 L
ϕ1
K12 =
- EA
L 0 0
EA
L 0 0 u2
12EI 6EI 12EI

0 - L -L 3 2 0 L3
- 6EI
L 2 v2
6EI
0 L2
2EI
L 0 - 6EI
L 2
4EI
L
ϕ2
K = k12 u
Eksenel kuvvetten dolayı çubukta kesme ve moment değerleri oluşmayacağından dolayı çubuğun her
iki ucundaki dönüş ve çubuk eksenine dik şekil değiştirme,
v1u1=u1v1=0, ϕ1u1=u1ϕ1=0, v2u1=u2v1=0, ϕ2u1= u2ϕ1=0,

u1v2=u2v2=0, u1ϕ2=u2ϕ2=0, v1u2=u2v2=0, ϕ1u2= u2ϕ2=0,
terimleri sıfır olmaktadır.

Düşey kuvvetin
P5 sinφ y
P5 x
P5
x P5 cos φ P6 x
P6 P4
P4
y
Lokal y Yatay kuvvetin
eksen P5 P4
y P2 Global
P3 φ eksen P4 sinφ P4 cos φ
P3
φ x
P1
Düşey kuvvetin
P2
P2 sinφ Yatay kuvvetin
P1
z P1
P2
P2 cos φ P1 sinφ P1 cos φ
Her bir uç için kuvvet dengesi yazılacak olur ise,
P1 = P1 cos φ + P2 sin φ P2 = −P1 sin φ + P2 cos φ P3 = P3
379
P4 = P4 cosφ+P5 sinφ P5 =− P4 sinφ+P5 cosφ P6 = P6
şeklinde elde edilir. Yani global eksendeki değerler lokal eksene aşağıdaki şekilde matris formatında
yazılarak elde edilir.
P=TP
1 P1 cos φ sin φ 0 0 0 0 P1
2 P2 -sin φ cos φ 0 0 0 0 P2
3 P3 0 0 1 0 0 0 P3
4 P4 = 0 0 0 cos φ sin φ 0 P4
5 P5 0 0 0 -sin φ cos φ 0 P5
6 P6 0 0 0 0 0 1 P6
P = T P
Aynı şekilde global eksendeki deplasmanlar lokal eksendeki deplasmanlara aşağıdaki şekilde
dönüştürülür.
Lokal şekil değiştirmeler = Transformasyon matrisi i Global şekil değiştirmeler
1 U1 cos φ sin φ 0 0 0 0 u1
2 V1 -sin φ cos φ 0 0 0 0 v1
3 ϕ1 0 0 1 0 0 0 ϕ1
= cos φ sin φ 0
4 U2 0 0 0 u2
5 V2 0 0 0 -sin φ cos φ 0 v2
6 ϕ2 0 0 0 0 0 1 ϕ2
= GLOBAL
LOKAL T
Burada da global eksendeki terimler aşağıdaki şekilde bulunur. devam
P1 = P1 cos φ + P2 sin φ P2 = −P1 sin φ + P2 cos φ P3 = P3
P4 = P4 cosφ+P5 sinφ P5 =− P4 sinφ+P5 cosφ P6 = P6
Deplasmanların yazılması durumunda ise aşağıdaki transformasyon matrisi elde edilir.
y’ [v’]
1 δ1 cos φ sin φ 0 0 0 0 δ1 Py2
2 δ2 -sin φ cos φ 0 0 0 0 δ2 x’ [u’] (Lokal eksen)
y [v] P′y2
P′x2
3 δ3 0 0 1 0 0 0 δ3
y’ [v’]
2 Px2
4 δ4 = 0 0 0 cos φ sin φ 0 δ4 θ
y2 Pz1 Pz2
5 δ5 0 0 0 -sin φ cos φ 0 δ5 P′y1
θ
6 δ6 0 0 0 0 0 1 δ6 Px1
x [u] (global eksen)
1
δ = T δ P′x1
y1 θ Py1
z’ [w’]
z1
z2
x1
x2
380
ELEMAN GENEL RĐJĐTLĐK MATRĐSĐ
Global yani sistemin genel eksen takımına göre elemanın yatay ve düşeyle yapığı açıları dikkate
alınarak elemanın genel rijitlik matrisi aşağıdaki şekilde elde edilir.
P = TT P T
Global yani sistemin genel eksen takımına göre elemanın yatay ve düşeyle yapığı açıları dikkate
alınarak elemanın genel rijitlik matrisi aşağıdaki şekilde elde edilir.
k = TT k T
K T
EA EA
L 0 0 - L 0 0 φx φy 0 0 0 0
12EI 6EI
0 L3 L2 0 - 12EI
L 3
6EI
L2
-φy φx 0 0 0 0
6EI 4EI 2EI
0 L2 L 0 - 6EI
L 2
L
0 0 1 0 0 0
- EA
L 0 0
EA
L 0 0 0 0 0 φx φy 0
0 - 12EI
L 3
- 6EI
L 2 0
12EI
L3
- 6EI
L 2 0 0 0 -φy φx 0
6EI 2EI 4EI
0 L2 L 0 - 6EI
L 2
L
0 0 0 0 0 1
- EA 12EI 6EI
− 3 φy − 2 φy −
EA 12EI 6EI
φy − 2 φ y  Aθ2 12θ2y   A 12   6θy   Aθ2 12θ2y   A 12   6θy 
φx 0 0 0 0 L φx L L L
φx
L3
L  x + 2   I − 2  θx θy −  −  x + 2  −  − 2  θx θ y  − 
φy 
I L   L  
L   I
  L   I L  
L 

EA 12EI 6EI EA 12EI 6EI
 A 12   Aθ2y 12θ2   6θx   A 12   Aθ2y 12θ2   6θx 
φy φx 0 0 0 0 L φy L3
φx
L2
φx −
L
φy − 3 φ x
L L2
φx
 I − 2  θx θy  + 2x    − I + 2  θx θ y −  I + 2 
x
 
 L   I L   L   L   L   L 
6EI 4EI 6EI 2EI  6θy   6θx   6θy   6θx 
0 0 −
0 010 00 L2 L L2 L −    [4]   −  [2]
 L   L   L   L 
- EA 12EI
φ
6EI
φy
EA
−
12EI
φy
6EI  Aθ2 12θ2y   A 12   6θy   Aθ2 12θ2y   A 12   6θy 
φy
0 0 0φx 0 − L φx L3 y L2 L
φx
L3 L2
−  x + 2   − + 2  θx θ y    x + 2   I − 2  θx θy  
φy  I L   I L   L   I L   L   L 
EA 6EI EA  2 2  Aθ2y 12θ2 

φ x −  A − 12  θ θ −  Aθy + 12θ x   − 6θx   A − 12  θ θ  6θx 
12EI 12EI 6EI
− φ
0 0 0φy φx 0 − L φy − L3 φ x L2 x L φy L3
φx −
L2 I 2  x y   x y  + 2x − 
 L   I L2   L   I L2   I L   L 
6EI 2EI 6EI 4EI  6θy   6θx   6θy   6θx 
0 0 −
0 000 01 L2 L L2 L −    [2]   −  [4]
 L   L   L   L 
TT T TK  EI 
L
TTKT
 
Düğüm 1 2
Şekil değ. u1 v1 ϕ1 u2 v2 ϕ2
 Aθ2 12θ2y   A 12   6θy   Aθ2 12θ2y   A 12   6θy 
 x + 2   I − 2  θx θy −  − x + 2  −  − 2  θx θ y − 
 I L   L   L   I L  I L   L 
 A 12   Aθ2y 12θ2   6θx   A 12   Aθ2y 12θ2   6θx 

 I − 2  θx θy  + 2x    − I + 2  θx θ y − + 2x  
 L   I L   L   L   I L   L 
 6θy   6θx   6θy   6θx 

−    [4]   −  [2]
 EI   L   L   L   L 
K= L
 
 Aθ2 12θ2y   A 12   6θy   Aθ2 12θ2y   A 12   6θy 
− x + 2   − I + 2  θx θ y    x + 2   I − 2  θx θy  

I L   L 

L 
 
I L   L  
L 

 A 12   Aθ2y 12θ2   6θx   A 12   Aθ2y 12θ2   6θx 

−  − 2  θx θ y − + 2x −   I − 2  θx θy  + 2x − 
I L   I L   L   L   I L   L 
 6θy   6θx   6θy   6θx 

−    [2]   −  [4]
 L   L   L   L 
381
Eleman rijitlik matrisleri aşağıdaki şekilde hesaplanır.

Deplasmandan [δ
ϕi
i k
δ
i k
Mik Mki
k _ 6EI
i Mk = δ
L2
_ 2EI 6EI +
Mk = ϕi Mi = δ
L L2 δ ' dan oluşan kesme kuvvetleri
4EI
Mi = ϕi +  6EI 6EI 
L M'den oluşan kesme kuvvetleri
 L2 δ + δ
L2  12EI
 4EI 2EI  Vi = Vk =  = 3 δ
 L + L  ϕi 6EI
L L
Vi = Vk =   = ϕi
L L2
y’ [v’]
Py2
x’ [u’] (Lokal eksen)
y [v] P′y2
P′x2 M=0
y’ [v’] M=0
2 Px2 Vbilinmiyor Vbilinmiyor
θ Nbilinmiyor M=0
Pz1 Nbilinmiyor Vbilinmiyor
y2 Pz2
P′y1 k’ Nbilinmiyor
k’ k’
θ M=0
Px1
x [u] (global eksen) Vbilinmiyor Mbilinmiyor
1
P′x1 Nbilinmiyor Vbilinmiyor
y1 θ Py1 Nbilinmiyor
z’ [w’] k’
k’ Mbilinmiyor
z1 Diğerleri k Vbilinmiyor
z2 k’
x1
Nbilinmiyor
x2
k
K’ çubuğu i L
k’ k’ k’ k’ k’ k’
k’ ϕi
k’
k
i
Mik
k
i
Mik +
382
P q
(K’ ÇUBUĞU SAĞ UCU MOMENT ALMAYAN)

i k
EA 
Pu11 = Pu1v1 = 0 Pu1ϕ 1 = 0 
L


EA 
Pu21 = − Pv2u1 = 0 Pu1ϕ 2 = 0  K11
L 


3EI 3EI 3EI 3EI 
Pv11 = 3 + 2 Mϕ 11 = + 2
L L L L 
EA 3EI 3EI 
Pu12 = − Pv12 = − − 2 Mϕ 12 = 0  K12
L L3 L 
EA 3EI 
Pu22 = Pv22 = Mϕ 22 = 0 K 22
L L3 
EA 3EI 3EI 
Pu21 = − Pv 21 = − Mϕ 21 = −  K 21
L L3 L2 
Bu değerler matris formunda aşağıdaki şekilde yazılarak elemanın rijitlik matrisi elde edilir. Bu rijitlik
matrisi her eleman için uygulanabilir. Sistemde yatay yük bulunmaması durumunda bu yöndeki
terimler sıfır alınarak elemanın rijitlik matrisi elde edilir.
düğüm 1 2
deplasman u1 v1 ϕ1 u2 v2 ϕ2
EA EA
L 0 0 - L 0 0 u1
3EI 3EI
0 L3 L2 0 - 3EI
L 3 0 v1
3EI 3EI
0 L2 L 0 - 3EI
L 2 0 ϕ1
k12 =
- EA
L 0 0
EA
L 0 0 u2
0 - 3EI
L 3
- 3EI
L 2 0
3EI
L3 0 v2
0 0 0 0 0 0 ϕ2
K = k12 u
P q
(K’ ÇUBUĞU SAĞ UCU MOMENT ALMAYAN) ELEMAN GENEL RĐJĐTLĐK MATRĐSĐ
i k
En genel halde bulunan bir elemanın sistemin genel eksen takımına (global) göre elemanın yatay ve
düşeyle yapığı açıları dikkate alınarak elemanın genel rijitlik matrisi aşağıdaki şekilde elde edilir.
k = TT k T
383
K T
EA EA
0 0 - 0 0 φx φy 0 0 0 0
L L
3EI 3EI 3EI
0 0 - 0 -φy φx 0 0 0 0
L3 L2 L3
3EI 3EI 3EI
0 0 - 0 0 0 1 0 0 0
L2 L L2
EA EA
- 0 0 0 0 0 0 0 φx φy 0
L L
3EI 3EI 3EI
0 - - 0 0 0 0 0 -φy φx 0
L3 L2 L3
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1
EA 3EI 3EI EA 3EI  Aθ2 3θ2y  A 3   3θy   Aθ2 3θ2y   A 3
− φy − φy φy
φx -φy 0 0 0 0 L φx L3 L2
−
L
φx
L3
0  x + 2   I − 2  θ x θy −  − x + 2   − I + 2  θx θ y 0
 I L   L   L   I L   L 
EA 3EI 3EI EA 3EI A 3   Aθ2y 3θ2   3θx   A 3  Aθ2y 3θ2 

φy φx φx − φy − 3 φx 0  + 2x  − + 2x 
φy φx 0 0 0 0 L L3 L2 L L  −  θ x θy    − +  θx θ y 0
 I L2   I L   L   I L2  
I L 
3EI 3EI 3EI  3θy   3θx   3θy   3θx 

−
0 0 10 0 0 0
L2 L
0
L2
0 −    [3]   −  0

L 
  L  
L 
  L 
3EI 3EI 3EI  2 2  3θy   Aθ2 3θ2y 
φy 0 −  Aθ x + 3θy 
EA EA  A 3 A 3 
φy φy −
0 0 0φx -φy 0 − L φx L3 L2 L
φx
L3 2  − I + 2  θx θ y    x + 2   I − 2  θ x θy 0

I L   L 

L 
 
I L   L 
EA 3EI 3EI EA 3EI  Aθ2y 3θ2   3θx   Aθ2y 3θ2 

0 0 0φy φx 0 − L φy − L3 φx − L2 φx φy φx 0  − A + 3  θ x θ y − + 2x  − 
A 3 
 I − 2  θ x θy  + 2x  0
L L3 2
 I L   I L   L   L  
I L 
0 0 00 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
u1 v1 φ1 u2 v2 φ2
TT T [EI / L] TT k T
T k
Yukarıda sağ ucu moment taşımayan elemana benzer şekilde sol ucu moment taşımayan (k’)
elemanın genel rijitlik matrisi aşağıdaki şekilde elde edilir.
k = TT k T
K T
EA EA
0 0 - 0 0 φx φy 0 0 0 0
L L
3EI 3EI 3EI
0 0 0 - 3 -φy φx 0 0 0 0
L3 L L2
0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0
EA EA
- 0 0 0 0 0 0 0 φx φy 0
L L
3EI 3EI 3EI
0 - 0 0 - 0 0 0 -φy φx 0
L3 L3 L2
3EI 3EI 3EI
0 0 0 - 0 0 0 0 0 1
L2 L2 L
EA 3EI EA 3EI 3EI  Aθ2 3θ2y  A 3   Aθ2 3θ2y   A 3 3
-
0 0 0 0 L φx − φy 0 − φx φy − φy − x + 2 
φx
φy L3 L L3 L2
 x + 2   I − 2  θ x θy 0  − I + 2  θ x θ y − L φy
 I L   L   I L   L 
EA 3EI EA 3EI 3EI A 3   Aθ2y 3θ2   A 3  Aθ2y 3θ2  3

φy φx 0 − φy − 3 φx φx  + 2x  − + 2x  φx
φy φx 0 0 0 0 L L3 L L L2  I − 2  θ x θy 0  − I + 2  θx θ y
 L   I L   L   I L  L
0 010 00 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
EA 3EI EA 3EI 3EI  Aθ2 3θ2y   A 3  Aθ2 3θ2y  A 3  3
-
0 0 0 φx 0 − L φx φy 0 φx − φy φy − x + 2   x + 2  φy
φy L3 L L3 L2  − +  θx θ y 0  I − 2  θ x θy

I L   I L2  
I L   L  L
3EI 3EI 3EI  2 2  Aθ2y 3θ2 

φx  − A + 3  θ θ −  Aθy + 3θx 
EA EA A 3  3
0 0 0 φy φx 0 − L φy − L3 φx 0
L
φy
L3
φx −
L2  I 2 x y 2 0  I − 2  θ x θy  + 2x  − φx
 L   I L   L  
I L  L
3EI 3EI 3EI 3 3 3 3

0 000 01 0 0 0 − − φy φx 0 φy − φx 3
L2 L2 L L L L L
u1 v1 φ1 u2 v2 φ2
T
T
TT k [EI / L] TT k T
384
2
ÖRNEK 7.5: Şekilde verilen kirişin moment alanının elde edilmesi (EI=1000 kNm ).
v1 v3
v2
8 kN ϕ1 ϕ3
ϕ2
1 2 3 1 2 3
m m m m
10 5 10 5
Sistemde eksenel yük bulunmadığı için elemanların rijitlik matrisleri
12EI 6EI 6EI

- 12EI
L3 L2 3
L L2
6EI 4 EI 6EI 2EI
- 2
L2 L L L
k =
- 12EI - 6EI 12EI
- 6EI
L3 L2 L3 L2
6EI 2EI
- 6EI 4 EI
L2 L L2 L
bağıntısıyla elde edilir. Sistemin ve elemanların global ve lokal eksenleri birbirine paralel olmasından
dolayı [k=k’] transformasyon matrisine gerek yoktur. Buna göre elemanların ve sistemin rijitlik matrisi
kurulur.
düğüm 1 2 2 3
12 60 -12 60 96 240 -96 240
1 2
60 400 -60 200 240 800 -240 400
k1 k2 =
= -12 -60 12 -60 -96 -240 96 -240
2 3
60 200 -60 400 240 400 -240 800
Şekil Dış 8 kN
Düğüm 1 2 3
değiştirme kuvvet
1 2 3
12 60 -12 60 0 0 v1 P1y 10m 5m
60 400 -60 200 0 0 ϕ1 M1 3.85 4.15
-12 -60 108 180 -96 240 v2 P2y
K=k1+ =
k2 60 200 180 1200 -240 400 ϕ2 M2
Kesme Kuvvet Alanı 4.15
0 0 -96 -240 96 -240 v3 P3y
0 0 240 400 -240 800 ϕ3 M3 3.85 3.85
108 180 240 - v2 -8 v2 -0,24691 17.78

1
180 1200 400 ϕ2 = 0 ϕ2 = 0,014815
240 400 800 ϕ3 0 ϕ3 0,066667
Moment Alanı
20.74
nolu elemanın uç kuvvetleri nolu elemanın uç kuvvetleri
v1=0 v2=-0.24691
ϕ1 =0 ϕ2 =0.014815
değiştirme
değiştirme
Şekil
Şekil
v2=-0.24691 v3=0
k1 ϕ2 =0.014815 k2 ϕ3 =0.0667
12 60 -12 60 P1y=3.85 96 240 -96 240 P2y=4.15
Uç kuvvetleri
Uç kuvvetleri
60 400 -60 200 M1=17.78 240 800 -240 400 M2=20.74

-12 -60 12 -60 P2y=-3.85+8 -96 -240 96 -240 P3y=4.15
60 200 -60 400 M2=20.74 240 400 -240 800 M3=0.004
Bulunan değerler kullanılarak kesme kuvvet ve moment alanı çizilir.
VEYA
385
v1 v2 ϕ1 ϕ2 4EI / L 2EI / L ϕ1 M12

B =
12EI / L3 6EI / L2 - 12EI / L3 6EI / L2 v1 2EI / L 4EI / L ϕ2 M21=0
A 6EI / L2 4EI / L - 6EI / L2 2EI / L v2
- 12EI / L3 - 6EI / L2 12EI / L3 - 6EI / L2 ϕ1 6EI / L2 6EI / L2 ϕ1 Y1 P1y
C + =
6EI / L2 2EI / L - 6EI / L2 4EI / L ϕ2 - 6EI / L2 - 6EI / L2 ϕ2 Y2 P2y
Sistem tek bir eleman olarak ele alınır. Ankastrelik momentleri ve mesnet tepkileri basit kiriş gibi
hesaplanır (Y1 , Y2). Sistemin rijitlik matrisi önce deplasmanların [v1, v2] sonra dönüş açıları [ ϕ1 ϕ2 ]
terimleri yazılarak elde edilir [A]. Dönüş açıları terimi ankastrelik momentlerine eşitlenerek dönüş
açıları bulunur [B] (1. mesnette dönüş açısı varmış gibi kabul edilir). Bulunan dönüş açıları
deplasmanlardan dolayı oluşan dönüş açıları terimiyle çarpılarak ilk başta bulunan mesnet tepkileri
toplamıyla mesnet tepkileri bulunur [C]. [Açı ]
8x10x5x[15 + 5]
v1 M13 = = 17,78kNm v2
2x152
ϕ1 ϕ2

1 3 2 3
m m
10 5 10 m
5m
Y1= 2.667 Y2= 5.333
12EI / L3 6EI / L2 - 12EI / L3 6EI / L2 3,556 26,667 -3,556 26,667
6EI / L2 4EI / L - 6EI / L2 2EI / L 26,667 266,667 -26,667 133,333

k =
- 12EI / L3 - 6EI / L2 12EI / L3 - 6EI / L2 -3,556 -26,667 3,556 -26,667
6EI / L2 2EI / L - 6EI / L2 4EI / L 26,667 133,333 -26,667 266,667
Rijitlik matrisindeki dönüşler ve deplasmanlar bir tarafa toplanır.
Düğüm 1 2 Şekil değiştirme Dış kuvvet
3.556 -3.556 26.667 26.667 v1 2.667 P1y

-3.556 3.556 -26.667 -26.667 v2 5.333 P3y
k1= 26.667 -26.667 266.667 133.333 ϕ1 0.000 =
M1
26.667 -26.667 133.333 266.667 ϕ2 17.78 M3
DÖNÜŞLER Ankastrelik momentleri
266.667 133.333
-1
ϕ1 M12=17.78 ϕ1 =-0.08889
=
133.333 266.667 ϕ3 M31=0 ϕ3 =-0.04445
ϕ1 ϕ2 Basit kiriş mesnet

tepkileri
Sonuç mesnet
tepkileri
P1y 26.67 26.67 0.0889 1.185 2.667 P1y=3.852

= = + =
P3y -26.67 -26.67 -0.04445 -1.185 5.333 P3y=4.148
ÖRNEK 7.6: Şekilde verilen kirişin moment alanının

a. Dış yükler için
b. 1 mesnetlerinin ϕ1 = 0.001 dönmesi ve 3 mesnedinin v3 = −0.001 m çökmesi hali için
2
elde edilmesi (EI=1000 kNm ).
Çözüm: a: Dış yükler için

v1 v3
2.5 kNm ϕ1 V2
1 kN ϕ2 ϕ3
u
1 2 3 1 2u 3
m m m
1 2 1 2
m
Eksenel yük olmadığı için sistemin rijitlik matrisi yukarıdaki örnekte olduğu gibi elde edilir.
386
Düğüm 1 2 3 Şekil değiştirme Dış kuvvet

12000 6000 -12000 6000 0 0 v1 P1y=0
6000 4000 -6000 2000 0 0 ϕ1 M1=0
-12000 -6000 13500 -4500 -1500 1500 v2 P2y=-1
=
K=k1+k2 6000 2000 -4500 6000 -1500 1000 ϕ2 M2=0
0 0 -1500 -1500 1500 -1500 v3 P3y=0
0 0 1500 1000 -1500 2000 ϕ3 M3=2.5
13500 -4500 1500 -1 v2 -1 v2 -0.00055

-4500 1200 1000 ϕ2 = 0 ϕ2 =
-0.00075
1500 1000 2000 ϕ3 2.5 ϕ3 0.002042
nolu elemanın uç kuvvetleri nolu elemanın uç kuvvetleri

v1=0 v2= -0.00055
değiştirme
değiştirme
ϕ1 =0 ϕ2 = -0.00075
Şekil
Şekil
v2=-0.00055 v3=0
K1 ϕ2 =-0.0008 k2 ϕ3 =0.002042
12000 6000 -12000 6000 P1y=2.10 1500 1500 -1500 1500 P2y=1.113
Uç kuvvetleri
Uç kuvvetleri
6000 4000 -6000 2000 M1=1.80 1500 2000 -1500 1000 M2=-0.283
-12000 -6000 12000 -6000 P2y=-2.10 -1500 -1500 1500 -1500 P3y=-1.113
6000 2000 -6000 4000 M2=0.30 1500 1000 -1500 2000 M3=2.500
1 kN 2.5 kNm
1 2 3
1m 2m
Kesme Kuvvet Alanı

1.00
2.10
+
1.80 -
Moment Alanı
+
2.50
Bulunan değerler kullanılarak kesme kuvvet ve moment alanı aşağıdaki şekilde çizilir.
b: 1 mesnetlerinin ϕ1 = 0.001 dönmesi ve 3 mesnedinin v 3 = −0.001 m çökmesi hali için

Dış yükleri serbest deplasmanlar Dep. mesnet şartları Mesnet tepkileri Deplasmanlar
P2y=0 13500 -4500 1500 -1 v2 -12000 -6000 -1500 P1y=0 v2= 0.000407
M2=0 = -4500 1200 1000 ϕ2 + 6000 2000 -1500 M1=0.001 ϕ2 = -0.00011
M3=0 1500 1000 2000 ϕ3 0 0 -1500 P3y=-0.001 ϕ3 = -0.001
nolu elemanın uç kuvvetleri (Çökme. dönme) nolu elemanın uç kuvvetleri (Çökme. dönme)
v1=0 v2= 0.000407
değiştirme
değiştirme
ϕ1 =0 ϕ2 = -0.00011
Şekil
Şekil
v2= 0.000407 v3=0

K1 ϕ2 = -0.00011 k2 ϕ3 = -0.001
12000 6000 -12000 6000 P1y=-5.544 1500 1500 -1500 1500 P2y=-1.0545
Uç kuvvetleri
Uç kuvvetleri
6000 4000 -6000 2000 M1=-2.662 1500 2000 -1500 1000 M2=-0.6095
-12000 -6000 12000 -6000 P2y=5.544 -1500 -1500 1500 -1500 P3y=1.0545
6000 2000 -6000 4000 M2=-2.882 1500 1000 -1500 2000 M3=-1.4995
387

4 kN/m 4 kN/m
1 2 3 1 1. eleman 2 2. eleman 3
4
m m 4m 4m
4
Eleman ucu 1 2 Eleman ucu 2 3

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0,1875 0,375 0 -0,1875 0,375 0 0,1875 0,375 0 -0,1875 0,375
K1-2=EI 0 0,375 1 0 -0,375 0,5
K2-3=EI 0 0,375 1 0 -0,375 0,5
 θ = 0o  0 0 0 0 0 0  θ = 0o  0 0 0 0 0 0
   
0 -0,1875 -0,375 0 0,1875 -0,375 0 -0,1875 -0,375 0 0,1875 -0,375
0 0,375 0,5 0 -0,375 1 0 0,375 0,5 0 -0,375 1
12EI / L3 = 12EI / 43 = 0.1875EI 4EI / L = 4EI / 4 = EI 6EI / L2 = 6EI / 4 2 = 0.375EI 2EI / L = 2EI / 4 = 0.5EI
Po dış yük değerleri (ankastrelik momentleri ve ankastrelik kesme kuvvetleri) aşağıdaki şekilde elde
edilir. v2 v3
ϕ2 ϕ3
v1 v2 qL2 /12 = −5.33
u 4 kN/m u
+5.33
ϕ1 ϕ2
u u
4x4/2=-.8 -8
Sistem rijitlik matrisi

1 2 3 Şekil değiştirmeler Dış kuvvetler
u1 v1 ϕ1 u2 v2 ϕ2 u3 v3 ϕ3 u Po
0 0 0 0 0 0 0 0 0 u1 = 0
0 0,1875 0,375 0 -0,1875 0,375 0 0 0 v1 = 0
0 0,375 1 0 -0,375 0,5 0 0 0 ϕ1 = 0
0 0 0 0 0 0 0 0 0 u2 = 0
X
0 -0,1875 -0,375 0 0.375 0 0 -0,1875 0,375 v2 = -8
0 0,375 0,5 0 0 2 0 -0,375 0,5 ϕ2 = 5.33
0 0 0 0 0 0 0 0 0 u3 = 0
0 0 0 0 -0,1875 -0,375 0 0,1875 -0,375 v3 = -8
0 0 0 0 0,375 0,5 0 -0,375 0,5 ϕ3 = 5.33
Mesnet sınır şartları ilendikten sonra, F = K ⋅ u + Po = [2] ⋅ [ϕ2 ] + [ −5.33] ϕ2 = 2.665
Eleman uç kuvvetleri, F1− 2 = T T K ⋅ u + Po Yatay çubuklarda θ = 00 ise T T birim matris olur
1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 N1
0 1 0 0 0 0 0 0.1875 0.375 0 -0.1875 0.375 0 1 0 1 V1
0 0 1 0 0 0 0 0.375 1 0 -0.375 0.5 0 1.33 0 1.33 M1
x x = + =
0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 N2
0 0 0 0 1 0 0 -0.1875 -0.375 0 0.1875 -0.375 0 -1 0 -1 V2
0 0 0 0 0 1 0 0.375 0.5 0 -0.375 1 2.665 2.665 0 2.665 M2
T
T x (1 nolu elemanın rijitlik matrisi) K1-2 x u = TTKu + Po = Uç değerleri
1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 N2
0 1 0 0 0 0 0 0,1875 0,375 0 -0,1875 0,375 0 1 -8 -7 V2
0 0 1 0 0 0 0 0,375 1 0 -0,375 0,5 2.665 2.665 -5.33 -2.665 M2
x x = + =
0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 N3
0 0 0 0 1 0 0 -0,1875 -0,375 0 0,1875 -0,375 0 -1 -8 -9 V3
0 0 0 0 0 1 0 0,375 0,5 0 -0,375 1 0 1,33 5.33 6.66 M3
TT x (2 nolu elemanın rijitlik matrisi) K2-3 x u = TTKu + Po = Uç değerleri
388
4 kN/m
1 2 3
4m 4m
9.0
1.
Kesme Kuvvet Alanı
7.0
6.66
2.665
1.33 Moment Alanı

3.34

4.5 kN/m 3 kN/m 7.2 kN 3 kN
I 1.03I I
3.6m 7.2m 1.2m 2.4m 0.9m
Çözüm: Đlk önce çubuk ve eleman numaralanır verilir ve ankastrelik momentleri hesaplanır.
1 nolu eleman 3 nolu eleman
2 nolu eleman
2
3 x 7.22 Pab[L + b]
Ankastrelik M −M12 = M21 = 4.5 x 3.6 = 4.86kNm − M23 = M32 = = 12.96kNm −M34 = = 4.80kNm
12 12 2L2
θ = 0o  düğüm 1 2
 θ = 0o 
düğüm 1 2
    deplasman
deplasm u1 v1 ϕ1 u2 v2 ϕ2 v1 ϕ1 v2 ϕ2
an
EA
L 0 0 - EA
L 0 0 u1
12EI
L3
6EI
L2
- 12EI
L 3
6EI
L2
v1
12EI 6EI
0 L3 L2 0 - 12EI
L 3
6EI
L2
v1
6EI
L2
4EI
L
- 6EI
L 2
2EI
L
ϕ1
K12 =
6EI
0 L2
4EI
L 0 - 6EI
L 2
2EI
L
ϕ1 - 12EI
L
- 6EI
3
L 2
12EI
L3
- 6EI
L 2 v2
K12 =
- EA
L 0 0
EA
L 0 0 u2
6EI
L2
2EI
L
- 6EI
L 2
4EI
L
ϕ2
0 - 12EI - 6EI
3 2 0
12EI
- 6EI v2 K = k12 u
L L L3 L 2
6EI
0 L2
2EI
L 0 - 6EI
L 2
4EI
L
ϕ2 Sistemde Eksenel Yük Oluşmuyor Đse
K = k12 u
Eleman 1 2 Eleman 2 3
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0,2572 0,4630 0 -0,2572 0,4630 0 0,0331 0,1192 0 -0,0331 0,1192

K1-2= K3-4 =EI 0 0,4630 1,1111 0 -0,4630 0,5556 K2-3=EI 0 0,1192 0,5722 0 -0,1192 0,2861
 θ = 0o   θ = 0o 
  0 0 0 0 0 0   0 0 0 0 0 0
0 -0,2572 -0,4630 0 0,2572 -0,4630 0 -0,0331 -0,1192 0 0,0331 -0,1192
0 0,4630 0,5556 0 -0,4630 1,1111 0 0,1192 0,2861 0 -0,1192 0,5722
12EI/ L = 12EI/ 6 = 0.2572EI

3 3
6EI/ L2 = 6EI/ 62 = 0.4630EI
389
4.5 kN/m 3 kN/m 7.2 kN 3 kN

Po dış yük değerleri aşağıdaki şekilde elde edilir.
I 1.03I I
m m
3.6m 7.2 1.2m 2.4 0.9m
qL2 /12 = −12.96 +12.96 7.2 kN

qL2 /12 = −4.86 4.5 kN/m +4.86 3 kN/m
m −2.70 3 kN
3.6 −3.84 +1.92
-8.10
3x7.2/2=-10.8 -10.8
-1.87 -3
4.5x3.6/2=-8.10 -5.33
Örnek olarak v2 ye karşılık gelen Po=-8.10-10.8=18.90

1 2 3 4
u1 v1 ϕ1 u2 v2 ϕ2 u3 v3 ϕ3 u4 v4 ϕ4 u Po
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 u1 0
0 0.2572 0.4630 0 -0.2572 0.4630 0 0 0 0 0 0 v1 -8.10
0 0.4630 1.1111 0 -0.4630 0.5556 0 0 0 0 0 0 ϕ1 -4.86
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 u2 0
0 -0.2572 -0.4630 0 0.2572+0.0331 -0.4630+0.1192 0 -0.0331 0.1192 0 0 0 v2 -18.90
0 0.4630 0.5556 0 -0.4630+0.1192 1.1111+0.5722 0 -0.1192 0.2861 0 0 0 ϕ2 -8.10
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 u3 0
0 0 0 0 -0.0331 -0.1192 0 0.2572-0.0331 0.4630-0.1192 0 -0.2572 0.4630 v3 -16.13
0 0 0 0 0.1192 0.2861 0 0.4630-0.1192 1.1111+0.5722 0 -0.4630 0.5556 ϕ3 9.12
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 u4 0
0 0 0 0 0 0 0 -0.2572 -0.4630 0 0.2572 -0.4630 v4 -4.87
0 0 0 0 0 0 0 0.4630 0.5556 0 -0.4630 1.1111 ϕ4 -0.78

1 2 3 4
u1 v1 ϕ1 u2 v2 ϕ2 u3 v3 ϕ3 u4 v4 ϕ4
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 u1
0 0.2572 0.4630 0 -0.2572 0.4630 0 0 0 0 0 0 v1
0 0.4630 1.1111 0 -0.4630 0.5556 0 0 0 0 0 0 ϕ1
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 u2
0 -0.2572 -0.4630 0 0.2572+0.0331 -0.4630+0.1192 0 -0.0331 0.1192 0 0 0 v2
0 0.4630 0.5556 0 -0.4630+0.1192 1.1111+0.5722 0 -0.1192 0.2861 0 0 0 ϕ2
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 u3
0 0 0 0 -0.0331 -0.1192 0 0.2572-0.0331 0.4630-0.1192 0 -0.2572 0.4630 v3
0 0 0 0 0.1192 0.2861 0 0.4630-0.1192 1.1111+0.5722 0 -0.4630 0.5556 ϕ3
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 u4
0 0 0 0 0 0 0 -0.2572 -0.4630 0 0.2572 -0.4630 v4
0 0 0 0 0 0 0 0.4630 0.5556 0 -0.4630 1.1111 ϕ4
1.6833 0.2861 0 ϕ2 = 8.10 ϕ2 = 6.18

0.2861 1.6833 0.5556 x ϕ3 = -9.12 ϕ3 = -8.02
0 0.5556 1.1111 ϕ4 = 0.78 ϕ4 = 4.71
cos φ sin φ 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0
-sin φ cos φ 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0
0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0
T1 T1T =
= 0 0 0 cos φ sin φ 0 0 0 0 1 0 0
0 0 0 -sin φ cos φ 0 0 0 0 0 1 0
0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1
1 nolu eleman uç kuvvetleri = [T T ] [K] [u] + [Po ]
390
θ=0o uç 1 2 Dep. Ank.M Sonuç

1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0x6.18 0 0 N1
0 1 0 0 0 0 0 0,2572 0,463 0 -0,2572 0,463 0 2,86 x6.18 -8.10 -5.24 V1
0 0 1 0 0 0 0 0,463 1,1111 0 -0,463 0,5556 0 3,43 x6.18 -4.86 -1.43 M1
x x = + =
0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 x6.18 0 0 N2
0 0 0 0 1 0 0 -0,2572 -0,463 0 0,2572 -0,463 0 -2,86 x6.18 -8.10 -10.96 V2
0 0 0 0 0 1 0 0,463 0,5556 0 -0,463 1,1111 6,18 6,87 x6.18 4.86 11.72 M2
TT x K x u = TTKu + Po = Uç değerleri
qL2 /12 = −12.96 +12.96 7.2 kN

qL2 /12 = −4.86 4.5 kN/m +4.86 3 kN/m
−2.70 3 kN
3.6m −3.84 +1.92
-8.10
3x7.2/2=-10.8 -10.8
-1.87 -3
4.5x3.6/2=-8.10 -5.33
1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 N2
0 1 0 0 0 0 0 0.0331 0.1192 0 -0.0331 0.1192 0 -0,22 -10.80 -11.02 V2
0 0 1 0 0 0 0 0.1192 0.5722 0 -0.1192 0.2861 6,18 1,24 -12.96 -11.72 M2
x x = + =
0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 N3
0 0 0 0 1 0 0 -0.0331 -0.1192 0 0.0331 -0.1192 0 0,22 -10.80 10.58 V3
0 0 0 0 0 1 0 0.1192 0.2861 0 -0.1192 0.5722 -8.02 -2,82 12.96 10.14 M3
1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 N3
0 1 0 0 0 0 0 0,2572 0,463 0 -0,2572 0,463 0 -1,53 -5.33 -6.86 V3
0 0 1 0 0 0 0 0,463 1,1111 0 -0,463 0,5556 -8.02 -6,29 -3.84 -10.14 M3
x x = + =
0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 N4
0 0 0 0 1 0 0 -0,2572 -0,463 0 0,2572 -0,463 0 1,53 -1.87 -0.34 V4
0 0 0 0 0 1 0 0,463 0,5556 0 -0,463 1,1111 4.71 0,78 1.92 2.70 M4
10.96 10.58
-
0.34
+ Q alanı
5.24 6.86 3.00

11.02
11.72 10.14
1.43 1.90 2.70
M alanı

+
8.52
391
Örnek: Şekilde verilen çerçevenin uç kuvvetlerinin hesabı.

2. eleman
3m 3m
110 kN 110 kN
1. eleman
EI=100000 kNm2 EI=100000 kNm2
EA=3000000 kN EA=3000000 kN
54 kN 54 kN
2m 2m
3. eleman

5m 5m
12EI 12 ⋅ 100000 ⋅ ( −1)2 6EI 4EI 2EI

k= = = 9600 = 24000 = 80000 = 40000
L3 53 L2 L L
Düğüm 1 2 Düğüm 2 3
9600 0 24000 -9600 0 24000 379466,89 223966,26 -9070,44 -379466,89 -223966,26 -9070,44
0 600000 0 0 -600000 0 223966,26 140372,03 15123,28 -223966,26 -140372,03 15123,28
24000 0 80000 -24000 0 40000 -9070,44 15123,28 68598,87 9070,44 -15123,28 34299,43
k1 k2
-9600 0 -24000 9600 0 -24000 -379466,89 -223966,26 9070,44 379466,89 223966,26 9070,44
0 -600000 0 0 600000 0 -223966,26 -140372,03 -15123,28 223966,26 140372,03 -15123,28
24000 0 40000 -24000 0 80000 -9070,44 15123,28 34299,43 9070,44 -15123,28 68598,87
 EAθ2x EI12θ2y   3.106 ⋅ (0.857)2 12 ⋅ 1.105 ⋅ (0.514)2 

2 − 3 çubuğu (sin α = 0.514 co s α = 0.857)  + = +  = 379532.52 küsürat tan farklı problem değil
 L L3   5.83 (5.83)3 
Düğüm 3 4
480825,97 -189158,17 7676,33 -480825,97 189158,17 7676,33
-189158,17 83298,12 19201,18 189158,17 -83298,12 19201,18
7676,33 19201,18 74280,41 -7676,33 -19201,18 37140,20
k3
-480825,97 189158,17 -7676,33 480825,97 -189158,17 -7676,33
189158,17 -83298,12 -19201,18 -189158,17 83298,12 -19201,18
7676,33 19201,18 37140,20 -7676,33 -19201,18 74280,41
Sınır şartları işlendikten sonra sistem rijitlik matrisi aşağıdaki şekilde elde edilir.
u2 = 0 u2 =
389066,89 223966,26 -33070,44 -379466,89 -223966,26 -9070,44 0,01596235
v2 0 v2 =
223966,26 740372,03 15123,28 -223966,26 -140372,03 15123,28 1,2781E-05
ϕ2 0 ϕ2 =
-33070,44 15123,28 148598,87 9070,44 -15123,28 34299,43 0,00392499
K= x
u3 -54 u3 =
-379466,9 -223966,3 9070,44 860292,86 34808,09 1394,11 0,00627096
v3 110 v3 =
-223966,3 -140372 -15123,28 34808,09 223670,15 -34324,46 0,01637789
ϕ3 0 ϕ3 =
-9070,44 15123,28 34299,43 1394,11 -34324,46 142879,28 0,0039431
1 nolu elemanın uç kuvvetleri aşağıdaki şekilde bulunur.
0 -1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0
1 0 0 0 0 0 -1 0 0 0 0 0
0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0
T1 T1T =
= 0 0 0 0 -1 0 0 0 0 0 1 0
0 0 0 1 0 0 0 0 0 -1 0 0
0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1
F1x 9600 0 24000 -9600 0 24000 0 F1x = -7,67

F1y 0 600000 0 0 -600000 0 0 F1y = 59,04
M1 24000 0 80000 -24000 0 40000 0 M1 = -226,10
=
F2x -9600 0 -24000 9600 0 -24000 0,01596235 F2x = 7,67
F2y 0 -600000 0 0 600000 0 1,2781E-05 F2y = -59,04
M2 24000 0 40000 -24000 0 80000 0,00392499 M2 = -69,10
Diğer eleman kuvvetlerini de siz bulunuz.
392
Örnek: Şekilde verilen çerçevenin uç kuvvetlerinin hesabı.

2. eleman
100 kN
100 kN
m
2 m
1. eleman
EI=108000 kN/m
EA=3600000 kN 4m 4m

6m 6m
0
0 2-3 çubuğu ϕ=0 cos=1 sin=0
1-2 çubuğu ϕ=90 cos=0 sin=-1
2 Düğüm 2 3
Düğüm 1
600000 0 0 -600000 0 0
20250 0 40500 -20250 0 40500
0 6000 18000 0 -6000 18000
0 900000 0 0 -900000 0
0 18000 72000 0 -18000 36000
40500 0 108000 -40500 0 54000 k2
k1 -600000 0 0 600000 0 0
-20250 0 -40500 20250 0 -40500
0 -600000 -18000 0 6000 -18000
0 -900000 0 0 900000 0
0 18000 36000 0 -18000 72000
40500 0 54000 -40500 0 108000

1 2 3
u1 v1 ϕ1 u2 v2 ϕ2 u3 v3 ϕ3 u = Po
20250 0 40500 -20250 0 40500 0 0 0 u1 0
0 900000 0 0 -900000 0 0 0 0 v1 0
40500 0 108000 -40500 0 54000 0 0 0 ϕ1 0
-20250 0 -40500 620250 0 -40500 -600000 0 0 u2 100
0 -900000 0 0 906000 18000 0 -6000 18000 x v2 = 0
40500 0 54000 -40500 18000 180000 0 -18000 36000 ϕ2 0
0 0 0 -600000 0 0 600000 0 0 u3 0
0 0 0 0 -6000 -18000 0 6000 -18000 v3 0
0 0 0 0 18000 36000 0 -18000 72000 ϕ3 0
Sınır şartları işlendikten sonra sistem rijitlik matrisi aşağıdaki şekilde elde edilir.
620250 0 -40500 0 u2x = 100 u2x = 0,163902349

Sistem 0 906000 18000 18000 u2y = 0 u2y = -0,000409301
rijitlik
matrisi -40500 18000 18000 36000 ϕ2 = 0 ϕ2 = 0,040998326
0 18000 36000 72000 ϕ3 = 0 ϕ3 = -0,020396838
F1x 20250 0 40500 -20250 0 40500 0 F1x = -1658,59

F1-2=K1-2.u
F1y 0 900000 0 0 -900000 0 0 F1y = 368,3709

(global)
M1 40500 0 108000 -40500 0 54000 0 M1 = -4424,14

= x
F2x -20250 0 -40500 20250 0 -40500 0,163902349 F2x = 1658,59
F2y 0 -900000 0 0 900000 0 -0,000409301 F2y = -368,371
M2 40500 0 54000 -40500 0 108000 0,040998326 M2 = -2210,23

F2x 600000 0 0 -600000 0 0 0,163902349 F2x = 98341,41
F2-3=K2-3.u
F2y 0 6000 18000 0 -6000 18000 -0,000409301 F2y = 368,371

(global)
M2 0 18000 72000 0 -18000 36000 0,040998326 M2 = 2210,226

=
F3x -600000 0 0 600000 0 0 0 F3x = -98341,4
F3y 0 -600000 -18000 0 6000 -18000 0 F3y = -125,246
M3 0 18000 36000 0 -18000 72000 -0,020396838 M3 = -1,8E-05
98341.41
2210.23 368.37
+ -
2210.23 -
M
- + V
4424.14 + N
1658.59
368.37
393
ÖRNEK 10: Verilen çerçevenin MATRĐS metoduyla moment alanını çizimi.
C
C m
2m
2 4.5 kN 0.353
4.5 kN 1.8I B
B
1.6 kN/m
0.40 0.571 m
5
1.6 kN/m
I 2I 5m
k
A D
A D m
m
10
10
Elemanların özellikleri ve yükleme matrisi aşağıdaki şekilde belirlenir.
Eleman L (m) I (10-3 m4) EA (kN) E (kN/m4) EI (kNm4) θx = cos θ θy = sin θ

1 1-2 5 6.25 6000000 125000 90° 0 90° 1
2 2-3 10.2 11.25 5520000 2.107 225000 11.31° 0.98 11.31° 0.196
3 3-4 7 12.50 6120000 250000 -90° 0 -90° -1
Düğüm 1 2
Şekil değ.
u1
v1 ϕ1 u2 v2 ϕ2
 6θy 
 Aθ2 12θ2y   A 12  −  = −30000  Aθ2 12θ2y   A 12   6θy 

 x + 2  = 12000 L  − x + 2  − 
 −  θx θ y = 0   − +  θx θy
 I L2 
 I L   I L2   I L   L 
 Aθ2y 12θ2 
 A 12   + 2 x  = 1200000  6θx   A 12   Aθ2y 12θ2   6θx 
 L  − + 2x
I
 I − 2  θx θ y = 0    − I + 2  θx θy
 L 
 
 L   L   I L   L 
 EI   6θy   6θx   6θy   6θx 

K= L  −    [4]   −  [2]
   L   L   L   L 
 Aθ2 12θ2y   A 12   6θy   Aθ2 12θ2y   A 12   6θy 

− x + 2   − I + 2  θx θy    x + 2   I − 2  θx θ y  
 I L   L   L   I L   L   L 
 A 12   Aθ2y 12θ2   6θx   A 12   Aθ2y 12θ2   6θx 

 − I + 2  θx θy − + 2x −   I − 2  θx θ y  + 2x − 
 L  
I L   L   L  
I L   L 
 6θy   6θx   6θy   6θx 

−    [2]   −  [4]

L   L  
L   L 
 
12000 0 -30000 -12000 0 -30000 520562,1 103603 -2545,75 -520562 -103603 -2545,75
0 1200000 0 0 -1200000 0 K2-3=EI 103603 23266,3 12728,79 -103603 -23266,3 12728,79

K1-2=
θ = 90 o -30000 0 100000 30000 0 50000 θ = 11.31o  -2545,75 12728,79 88252,6 2545,751 -12728,8 44126,3
   
Sin90=1 -12000 0 30000 12000 0 30000 Sinθ=0.196 -520562 -103603 2545,751 520562,1 103603 2545,751
Cos90=0 0 -1200000 0 0 1200000 0 Cosθ=0.98 -103603 -23266,3 -12728,8 103603 23266,3 -12728,8
-30000 0 50000 30000 0 100000 -2545,75 12728,79 44126,3 2545,751 -12728,8 88252,6
EA / L = 120000 12EI / L = 12000 6EI / L = 30000

3 2
EA / L = 541282.60 12EI / L = 2545.77 6EI / L = 12980.87
3 2
4EI / L = 100000 2EI / L = 50000 4EI / L = 88252.60 2EI / L = 44126.30
 EAθ2x 12EIθ2y   6.106 ⋅ 02 12 ⋅ 125000 ⋅ ( −1)2   EAθ2x 12EIθ2y   541.104 ⋅ 0.982 12 ⋅ 225000 ⋅ 0.1962 
 + = +  = 12000  + = +  = 520562,1
 L L3   5 53  L3   10.23
 L 10.2 
394
Eleman 3 4
8746,356 0 30612,24 -8746,36 0 30612,24
0 874285,7 0 0 -874286 0
K2-3=EI
30612,24 0 142857,1 -30612,2 0 71428,57
θ = 90o 
  -8746,36 0 -30612,2 8746,356 0 -30612,2
Sin90=1 Cos90=0
0 -874286 0 0 874285,7 0
30612,24 0 71428,57 -30612,2 0 142857,1
EA / L = 874285.71 12EI / L3 = 8746.36 6EI / L2 = 30612.20
4EI / L = 142857.10 2EI / L = 71428.57
 EAθ2x 12EIθ2y   612.10 4 ⋅ 0 2 12 ⋅ 25000 ⋅ 12 

 + = +  = 8746.36
 L L3   7 73 
Sistem rijitlik matrisinde 1 ve 4 nolu düğümlerdeki deplasmanlar tutulduğu için sadece 2 ve 3 nolu
düğümler dikkate alınmıştır. Bundan dolayı sistem rijitlik matrisi aşağıdaki şekilde elde edilir.
Düğüm 2 3 Dep. Po
532562,07 103602,96 27454,25 -520562,07 -103602,96 -2545,75 u2 8,5

103602,96 1223266,30 12728,79 -103602,96 -23266,30 12728,79 v2 0
27454,25 12728,79 188252,60 2545,75 -12728,79 44126,30 ϕ2 3,33
F = -520562,07 -103602,96 2545,75 529308,43 103602,96 33158,00
x
u3
=
0
-103602,96 -23266,30 -12728,79 103602,96 897552,01 -12728,79 v3 0
-2545,75 12728,79 44126,30 33158,00 -12728,79 231109,74 ϕ3 0
F = K u + Po
qL2 /12 = −3.33 1.6 kN/m +3.33
3.6m
 4.5   0  4
   
2 0  2 −4  1.6x5/2=4
 0   −3.33 
F=  Po =  
 0   0 
   
3 0  3 −4 
 0   3.33 
 
2 3 Dep. Sap200
7,46649E-05 1,30057E-07 -1,00602E-05 7,40345E-05 -1,78510E-07 -7,89566E-06 u2 0,00060 0,00060
1,30057E-07 8,32957E-07 -6,16529E-08 2,95845E-07 5,16080E-10 -7,50898E-08 v2 0,00000090 0,00000090
-1,00602E-05 -6,16529E-08 6,92278E-06 -9,95616E-06 8,46216E-08 3,89641E-09 ϕ2 -0,000062 0,000063

F = 7,40345E-05 2,95845E-07 -9,95616E-06 7,53956E-05 -4,06061E-07 -8,13942E-06
x
u3
=
0,000596 0,000599
-1,78510E-07 5,16080E-10 8,46216E-08 -4,06061E-07 1,14308E-06 1,03064E-07 v3 -0,00000124 -0,00000123
-7,89566E-06 -7,50898E-08 3,89641E-09 -8,13942E-06 1,03064E-07 5,41683E-06 ϕ3 -0,000067 0,000067

-1
K
1-2 çubuğu
K1-2 d1-2 K1-2x d1-2 Po [P] Uç Kuvvetler (Global Eksende)

12000 0 -30000 -12000 0 -30000 0 -5,34 -4 -9,34
0 1200000 0 0 -1200000 0 0 -1,08 0 -1,08
-30000 0 100000 30000 0 50000 0 14,91 + 3,33 18,24
x = =
-12000 0 30000 12000 0 30000 0,00060 5,34 -4 1,34
0 -1200000 0 0 1200000 0 0,00000090 1,08 0 1,08
-30000 0 50000 30000 0 100000 -0,000062 11,79 -3,33 8,46
395
Bulunan sonuçlar global eksende olduğundan yerel eksene dönüştürülmesi gerekmektedir.
1 nolu elemanın transformasyon matrisi aşağıdaki şekilde elde edilir.
cos φ sin φ 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0
-sin φ cos φ 0 0 0 0 -1 0 0 0 0 0
0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0
T1 T1T =
= 0 0 0 cos φ sin φ 0 0 0 0 0 1 0
0 0 0 -sin φ cos φ 0 0 0 0 -1 0 0
0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1
θ = 90.0 için [T]Φ=90.0 x [P1-2]global = [P1-2]yerel
Dönüştürme Matrisi [T] [P1-2]global [P]yerel Sap2000

0 1 0 0 0 0 -9,34 N1 -1,08 1,079
-1 0 0 0 0 0 -1,08 V1 9,34 9,339
0 0 1 0 0 0 18,24 M1 18,24 18,2458
x =
0 0 0 0 1 0 1,34 N2 1,08 1,079
0 0 0 -1 0 0 1,08 V2 -1,34 1,339
0 0 0 0 0 1 8,46 M2 8,46 -8,4516
2-3 çubuğu d2-3 Po

[P] Uç Kuvvetler (Global
K2-3 Eksende)
520562,1 103603 -2545,75 -520562 -103603 -2545,75 0,00060 3,16 3,16 0 3,16
103603 23266,3 12728,79 -103603 -23266,3 12728,79 0,00000090 -1,08 -1,08 0 -1,08
-2545,75 12728,79 88252,6 2545,751 -12728,8 44126,3 -0,000062 -8,46 -8,46 + 0 -8,46
x =
-520562 -103603 2545,751 520562,1 103603 2545,751 0,000596 -3,16 -3,16 0 -3,16
-103603 -23266,3 -12728,8 103603 23266,3 -12728,8 -0,00000124 1,08 1,08 0 1,08
-2545,75 12728,79 44126,3 2545,751 -12728,8 88252,6 -0,000067 -8,66 -8,66 0 -8,66

0,98058 0,196117 0 0 0 0 3,16 N2 2,89 -2,888
-0,19612 0,98058 0 0 0 0 -1,08 V2 -1,68 1,678
0 0 1 0 0 0 -8,46 M2 -8,46 8,4516
x =
0 0 0 0,98058 0,196117 0 -3,16 N3 -2,89 -2,888
0 0 0 -0,19612 0,98058 0 1,08 V3 1,68 1,678
0 0 0 0 0 1 -8,66 M3 -8,66 -8,6596
3-4 çubuğu

K3-4 d3-4 Po Eksende)
8746,356 0 30612,24 -8746,36 0 30612,24 0,000596 3,35 3,35 0 3,35
0 874285,7 0 0 -874286 0 -0,00000124 0,79 0,79 0 0,79
30612,24 0 142857,1 -30612,2 0 71428,57 -0,000067 9,48 9,48 + 0 9,48
x =
-8746,36 0 -30612,2 8746,356 0 -30612,2 0 -3,35 -3,35 0 -3,35
0 -874286 0 0 874285,7 0 0 -0,79 -0,79 0 -0,79
30612,24 0 71428,57 -30612,2 0 142857,1 0 13,94 13,94 0 13,94
θ = − 90.0 için [T]Φ=-90.0 x [P3-4]global = [P3-4]yerel

0 -1 0 0 0 0 3,16 N3 1,08 -1,079
1 0 0 0 0 0 -1,08 V3 3,16 -3,161
0 0 1 0 0 0 8,66 M3 8,66 -8,6596
x =
0 0 0 0 -1 0 -3,16 N4 -1,08 -1,079
0 0 0 1 0 0 1,08 V4 -3,16 -3,161
0 0 0 0 0 1 13,46 M4 13,46 13,4641
396
Mesnet Tepkilerinin Bulunması (aşağıdaki örnekten sonra bulunursa daha iyi olur)
P0 Mesnet Tepk.
1 nolu elemandan
-12000 0 -30000 0 0 0 0,00060 -5,34 -4 P1X -9,34
0 -1200000 0 0 0 0 0,00000090 -1,08 0 P1Y -1,08
30000 0 50000 0 0 0 -0,000062 14,91 3,33 M1 18,24
x = + =
0 0 0 -8746,355685 0 -30612,2449 0,000596 -3,16 0 P4X -3,16
0 0 0 0 -874285,7143 0 -0,00000124 1,08 0 P4Y 1,08
0 0 0 30612,2449 0 71428,57143 -0,000067 13,46 0 M4 13,46
3 nolu elemandan
- 8.70
-
8.44
+
M alanı +
-
18.20 13.49
Uygulama: Verilen sistemin kesit tesirlerinin (V, M ve N) matris yöntemi ile bulunması (Tüm kesitler 30x60 cm C30/37).
80 kN 40 kNm 80 kN y’ 40 kNm
y’
2 x’ 3 x’
2 3
20 kN/m 20 kN/m
4
m 4m
y’
4 x’ 4
2m 2m
1 1
3.5m 6m 3.5m 6m
Eleman L (m) I (10-3 m4) A (m2) E (kN/m2) EA (kN) EI (kNm2) θx = cos θ θy = sin θ
o
1 1-2 6.946 0.3x0.6= (C30/37) (59.74 ) 0.5039 (59.74o) 0.8637
0.3x.63/12
2 2-3 6 5724000 171720 (0o) 1 (0o) 0
= 5.4
3 3-4 4 0.18 31800000 (90o) 0 (90o) 1

Deplasmandan [δ
ϕi
i k
δ
i k
Mik Mki
i k 6EI
_ Mk = δ
_ 2EI L2
Mk = ϕi
L 6EI +
4EI Mi = δ
Mi = ϕi + L2 δ ' dan oluşan kesme kuvvetleri
L M' den oluşan kesme kuvvetleri

 4EI 2EI   6EI 6EI 
 L + L  ϕi 6EI  L2 δ + L2 δ  12EI
Vi = Vk =   = ϕi Vi = Vk =  = δ
L L2 L L3
397
Çözüm: 1 nolu çubuk k çubuğu olarak çözüm yapılmıştır. P q
i k
Düğüm 1 2
Şekil değ.
u1
v1 ϕ1 u2 v2 ϕ2
 Aθ2 12θ2y   A 12   6θy   Aθ2 12θ2y   A 12   6θy 
 x + 2  = 213852.26  I − 2  θx θy = −354171 −  = 18494.1 − x + 2   − I + 2  θx θ y − 
 L   L  
L 
 L   L  
I I L 
 
 A 12   Aθ2y 12θ2   6θx   A 12   Aθ2y 12θ2   6θx 

 I − 2  θx θy = −354171  + 2 x  = 616417.8   = 10677.57  − I + 2  θx θ y − + 2x  
 L   I L   L   L   I L   L 
 6θy   6θx   6θy   6θx 

−  = 18494.1   = 10677.57 [ 4 ] = 98888.6   −  [2]

L   L  
 EI  L   L 
 
K = L 
 
 Aθ2 12θ2y   A 12   6θy   Aθ2 12θ2y   A 12   6θy 
− x + 2   − I + 2  θx θ y    x + 2   I − 2  θx θ y  
 I L   L   L   I L   L   L 
 A 12   Aθ2y 12θ2   6θx   A 12   Aθ2y 12θ2   6θx 

 − I + 2  θx θ y − + 2x −   I − 2  θx θ y  + 2x − 
 L   I L   L   L   I L   L 
 6θy   6θx   6θy   6θx 

−    [2]   −  [4]
 L   L   L   L 
 Aθ2 12θ2y 
 x + 2  bu terim nereden geliyor ?
 I L 
Bu terim yatayla (düşeyle) bir açı yapan çubuğun,
 EA 
1.  L  (cos θ)
2
 
Çubuğun eksenel kuvvetinin açının cos değeri ile lokal (çubuğun kendi ekseni) eksene dönüştürülmesi
 EA 
 L  cos θ
 
 EA   EA 
Sonra bu kuvvetin  L  cos θ açının cos değeri ile global (sistemin) eksene dönüştürülmesi  L  (cos θ)
2
   
12EI 
2.  3  (sin θ)
2
 L 
12EI 
Çubuğun deplasman [δ] yapması sonucu uç momentlerinden dolayı oluşan kesme  3  kuvvetinin önce
 L 
lokal eksene dönüştürülmesi sonucu oluşa 12EI

3 

sin θ
 L 
12EI 
Sonra bu kuvvetin  3  sin θ açının sin değeri ile global (sistemin) eksene dönüştürülmesi sonucu elde edilen
 L 
değer 12EI
3 

(sin θ)2
 L 
Bu değerlerin toplamıdır.
213852,3 356012,0 -18445,5 -213852,3 -356012,0 -18445,5 954000 0 0 -954000 0 0

356012,0 616368,1 10761,4 -356012,0 -616368,1 10761,4 K2-3=EI 0 9540 28620 0 -9540 28620
K1-2=
θ = 59.74 o -18445,5 10761,4 98888,6 18445,5 -10761,4 49444,3  θ = 0o  0 28620 114480 0 -28620 57240
   
Sin59.74= 0.8637 -213852,3 -356012,0 18445,5 213852,3 356012,0 18445,5 Sinθ=0 -954000 0 0 954000 0 0
Cos59.74= 0.5039
-356012,0 -616368,1 -10761,4 356012,0 616368,1 -10761,4 Cosθ=1 0 -9540 -28620 0 9540 -28620
-18445,5 10761,4 49444,3 18445,5 -10761,4 98888,6 0 28620 57240 0 -28620 114480
 EAθ2x 12EIθ   5724000 ⋅ 0.50392 12 ⋅ 171720 ⋅ 0.86372 
2
y  EAθ2x 12EIθ2y   5724000 ⋅ 12 12 ⋅ 171720 ⋅ 02 
 + = +  = 213852.26  + = +  = 954000
 L L3   6.946 6.9463   L L3   6 63 
398
Eleman 3 4 x’
qL2 20⋅6.9462
32197,5 0,0 64395,0 -32197,5 0,0 64395,0 M21 = = =80.41 P2x’
12 12
0,0 1431000,0 0,0 0,0 -1431000,0 0,0 P2y’=69.46
K3-4=EI
64395,0 0,0 171720,0 -64395,0 0,0 85860,0
θ = −90o 
  -32197,5 0,0 -64395,0 32197,5 0,0 -64395,0 20 kN/m
L=6.946
Sin90=-1 Cos90=0
0,0 -1431000,0 0,0 0,0 1431000,0 0,0 60o
64395,0 0,0 85860,0 -64395,0 0,0 171720,0
y’
 EAθ2x 12EIθ2y   5724000 ⋅ 02 12 ⋅ 171720 ⋅ ( −1)2 
 + = +  = 32197.5 M12=80.41
L3   43 P1y’=20x6.946/2=69.46
 L 4 
P1x’
Elemanların dış yüklerden dolayı oluşan uç değerleri aşağıdaki şekilde hesaplanır. Çubuk kuvvetlerinin lokal eksendeki
değerleri bulunur ve transformasyon (dönüşüm) matrisiyle çarpılarak global eksendeki değerleri tablodaki gibi bulunur.
P [Global] 1 2 P’ [lokal] P [Global]

P1x 0,5039247 0,86374757 0 0 0 0 P1x’=0 P1x=-60
P1y -0,863748 0,50392474 0 0 0 0 P1y’=-69.46 P1y=-35
M12 0 0 1 0 0 0 M1’=-80.41 M12=-80.41
= x =
P2x 0 0 0 0,5039247 0,863748 0 P4x’=0 P2x=-60
P2y 0 0 0 -0,863748 0,503925 0 P4y’=-69.46 P2y=-35
M21 0 0 0 0 0 1 M4’=80.412 M21=80.41
[P] = [T] x [P’]
[K].[d] + Po  =  q [d] = [K]−1. q − Po  } işlemi yapılarak düğüm noktası sabit değerleri bulunur.

Dış
D.N. 1 2 3 4 yükler
u1 v1 ϕ1 u2 v2 ϕ2 u3 v3 ϕ3 u4 v4 ϕ4 u Po q q- Po
213852,26 356012,03 -18445,46 -213852,26 -356012,03 -18445,46 u1 -60 0 60
1 356012,03 616368,05 10761,39 -356012,03 -616368,05 10761,39 v1 35 0 -30
-18445,46 10761,39 98888,57 18445,46 -10761,39 49444,28 ϕ1 80,41 0 -80,41
-213852,26 -356012,03 18445,46 1167852,26 356012,03 18445,46 -954000,00 0,00 0,00 X u2
-60 0 60
2 -356012,03 -616368,05 -10761,39 356012,03 625908,05 17858,61 0,00 -9540,00 28620,00 v2 = 35 -80 -115
-18445,46 10761,39 49444,28 18445,46 17858,61 213368,57 0,00 -28620,00 57240,00 ϕ2 -80,41 0 80,41
-954000,00 0,00 0,00 986197,50 0,00 64395,00 -32197,50 0,00 64395,00 u3 0 0 0
3 0,00 -9540,00 -28620,00 0,00 1440540,00 -28620,00 0,00 -1431000,00 0,00 v3 0 0 0
0,00 28620,00 57240,00 64395,00 -28620,00 286200,00 -64395,00 0,00 85860,00 ϕ3 0 40 40
-32197,50 0,00 -64395,00 32197,50 0,00 -64395,00 u4 0 0 0
4 0,00 -1431000,00 0,00 0,00 1431000,00 0,00 v4 0 0 0
64395,00 0,00 85860,00 -64395,00 0,00 171720,00 ϕ4 0 0 0
3
u3 v3 ϕ3
954000+32197.5=986197,5 0+0=0 0+64395=64395
0+0=0 1431000+9540=1440540 0-28620=-28620
0+64395=64395 0-28620=-28620 171720+114480=286200
Sınır şartlarının sistem rijitlik matrisine işlenmesi mesnet hareketlerinin bulunduğu satır ve sütunlar silinerek elde edilir.
DÜĞÜM u1 ϕ1 u2 v2 ϕ2 u3 v3 ϕ3 u Po q q- Po
213852,26 -18445,46 -213852,26 -356012,03 -18445,46 0 0 0 u1 -60 0 = 60
1
-18445,46 98888,57 18445,46 -10761,39 49444,28 0 0 0 ϕ1 80,41 0 = -80,41
-213852,26 18445,46 1167852,26 356012,03 18445,46 -954000,00 0,00 0,00 u2 -60 0 = 60
2 -356012,03 -10761,39 356012,03 625908,05 17858,61 0,00 -9540,00 28620,00 X v2 35 -80 = -115
=
-18445,46 49444,28 18445,46 17858,61 213368,57 0,00 -28620,00 57240,00 ϕ2 -80,41 0 = 80,41
0 0 -954000,00 0,00 0,00 986197,50 0,00 64395,00 u3 0 0 = 0
3 0 0 0,00 -9540,00 -28620,00 0,00 1440540,00 -28620,00 v3 0 0 = 0
0 0 0,00 28620,00 57240,00 64395,00 -28620,00 286200,00 ϕ3 0 40 = 40
399
u1 ϕ1 u2 v2 ϕ2 u3 v3 ϕ3 u Sabitler Sap2000
0,000485 0,000083 0,000137 0,000202 0,000008 0,000136 0,000000 -0,000052 u1 60 u1 = 0,005991 0,0059930
0,000083 0,000029 0,000013 0,000041 -0,000002 0,000013 0,000000 -0,000007 ϕ1 -80,41 ϕ1 = -0,00165 0,0016520
0,000137 0,000013 0,000074 0,000036 0,000005 0,000073 0,000000 -0,000021 u2 60 u2 = 0,006971 0,0069710
X v2 -115 v2 = -0,0007300
0,000202 0,000041 0,000036 0,000097 0,000002 0,000036 0,000000 -0,000018 -0,00073
=
0,000008 -0,000002 0,000005 0,000002 0,000006 0,000005 0,000000 -0,000002 ϕ2 80,41 ϕ2 = 0,001153 -0,0011530
0,000136 0,000013 0,000073 0,000036 0,000005 0,000073 0,000000 -0,000021 u3 0 u3 = 0,006845 0,0068460
0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000001 0,000000 v3 0 v3 = -1,3E-05 -0,0000130
-0,000052 -0,000007 -0,000021 -0,000018 -0,000002 -0,000021 0,000000 0,000011 ϕ3 40 ϕ3 = -0,00156 0,0015590
1-2 çubuğunun global eksendeki uç kuvvetleri=[K1-2]x[d1-2]+ Po

K1-2 d1-2 K1-2x d1-2 Po [P] Uç Kuvvetler (Global Eksende)
213852,3 356012,0 -18445,5 -213852,3 -356012,0 -18445,5 0,0059909 60,00 60,00 -60,00 0,00
356012,0 616368,1 10761,4 -356012,0 -616368,1 10761,4 0 96,51 96,51 35 131,51
-18445,5 10761,4 98888,6 18445,5 -10761,4 49444,3 -0,0016519 -80,41 -80,41 + 80,41 0,00
x = =
-213852,3 -356012,0 18445,5 213852,3 356012,0 18445,5 0,0069710 -60,00 -60,00 -60 -120,00
-356012,0 -616368,1 -10761,4 356012,0 616368,1 -10761,4 -0,0007314 -96,51 -96,51 35 -61,51
-18445,5 10761,4 49444,3 18445,5 -10761,4 98888,6 0,0011527 58,26 58,26 -80,41 -22,15
Bulunan sonuçlar global eksende olduğu için yerel eksenlere çevrilmelidir.
θ = 59.74 için [T]Φ=59.74 x [P1-2]global = [P1-2]yerel Dönüstürme Matrisi [T] [P1-2]global [P]yerel Sap2000
0,5039247 0,86374757 0 0 0 0 0,00 N1 113,59 -113,60
-0,863748 0,50392474 0 0 0 0 131,51 V1 66,27 -66,27
0 0 1 0 0 0 0,00 M1 0,00 0,00
x =
0 0 0 0,5039247 0,863748 0 -120,00 N2 -113,60 -113,60
0 0 0 -0,863748 0,503925 0 -61,51 V2 72,65 72,66
0 0 0 0 0 1 -22,15 M2 -22,15 -22,18
K2-3 d2-3 Po [P]yerel Sap2000

2-3 Çubuğu [K2-3]x[d2-3]+ Po = Uç
954000 0 0 -954000 0 0 0,0069710 0 N2 120,00 120,00
kuvvetler
0 9540 28620 0 -9540 28620 -0,0007314 0 V2 -18,49 -18,48
0 28620 114480 0 -28620 57240 0,0011527 0 M2 22,15 -22,18
x + =
-954000 0 0 954000 0 0 0,0068452 0 N3 -120,00 -120,00
0 -9540 -28620 0 9540 -28620 -0,0000129 0 V3 18,49 18,48
0 28620 57240 0 -28620 114480 -0,0015591 0 M3 -133,07 133,06
θ = 0 olduğu için bulunan uç kuvvetler yerel eksendedir, dönüştürülmesine gerek yoktur.
3-4 Çubuğu [K3-4]x[d3-4]+ Po = Uç [P] Uç Kuvvetler

K3-4 d3-4 Po (Global Eksende)
kuvvetler
32197,5 0,0 64395 -32197,5 0,0 64395,0 0,0068452 0 120,00
θ = −90 için [T]Φ=-90 x [P3-4]global = [P3- 0,0 1431000 0,0 0,0 -1431000 0,0 -0,0000129 0 -18,49
4]yerel 64395,0 0,0 171720 -64395,0 0,0 85860,0 -0,0015591 0 173,07
x + =
-32197,5 0,0 -64395 32197,5 0,0 -64395,0 0 0 -120,00
0,0 -1431000 0,0 0,0 1431000 0,0 0 0 18,49
64395,0 0,0 85860 -64395,0 0,0 171720,0 0 0 306,93
Dönüstürme Matrisi [T] [P3-4]global [P]yerel Sap2000

0 -1 0 0 0 0 120,00 N3 18,49 -18,48
1 0 0 0 0 0 -18,49 V3 120,00 120,00
0 0 1 0 0 0 173,07 M3 173,07 -173,06
x =
0 0 0 0 -1 0 -120,00 N4 -18,49 18,48
0 0 0 1 0 0 18,49 V4 -120,00 -120,00
0 0 0 0 0 1 306,93 M4 306,93 -306,94
22.18 133.06
72.66 18.48
173.06
120
18.48
113.60
V Alanı
306.94 120 N Alanı
Moment alanı
66.27 400
Çözüm: 1 nolu çubuk k’ çubuğu alınarak yapılan çözüm yapılması durumunda;
1. Sadece 1 nolu çubuğun rijitlik matrisi k’ olarak oluşturulur

2. 1 nolu çubuğun ankastrelik momentleri k’ çubuğu olarak hesaplanır ve sistem rijitlik matrisine yazılır.
3. Sistem aynen çözülür.
K1-2= 210411,7 358019,3 0,0 -210411,7 -358019,3 -9222,7 954000 0 0 -954000 0 0

θ = 59.74 o 358019,3 615197,0 0,0 -358019,3 -615197,0 5380,7 K2-3=EI 0 9540 28620 0 -9540 28620
 
Sin59.74= 0.8637 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 θ = 0o  0 28620 114480 0 -28620 57240
Cos59.74= 0.5039  
-210411,7 -358019,3 0,0 210411,7 358019,3 9222,7 Sinθ=0 -954000 0 0 954000 0 0
Sol Ucu
Moment -358019,3 -615197,0 0,0 358019,3 615197,0 -5380,7 Cosθ=1 0 -9540 -28620 0 9540 -28620
Almaz -9222,7 5380,7 0,0 9222,7 -5380,7 74166,4 0 28620 57240 0 -28620 114480
EI  Aθ2x 3θ y 
2
 0.18 ⋅ 0.50392 3 ⋅ 0.86372   EAθ2x 12EIθ2y   5724000 ⋅ 12 12 ⋅ 171720 ⋅ 02 
 + 2  = 24722.14  −3
+  = 210411.67  + = +  = 954000
L  I L   5.4 ⋅ 10 6.9462   L L3   6 63 
Eleman 3 4  EAθ2x 12EIθ2y   5724000 ⋅ 02 12 ⋅ 171720 ⋅ (−1)2 

 + = +  = 32197.5
32197,5 0,0 64395,0 -32197,5 0,0 64395,0  L L3   4 43 
K3-4=EI 0,0 1431000,0 0,0 0,0 -1431000,0 0,0
θ = −90 o
64395,0 0,0 171720,0 -64395,0 0,0 85860,0
 
Sin90=-1 -32197,5 0,0 -64395,0 32197,5 0,0 -64395,0
Cos90=0 0,0 -1431000,0 0,0 0,0 1431000,0 0,0
64395,0 0,0 85860,0 -64395,0 0,0 171720,0

Dış
210411,67 358019,33 0,00 -210411,67 -358019,33 -9222,73 u1 -45 0 45
1 358019,33 615196,96 0,00 -358019,33 -615196,96 5380,69 v1 26.25 0 -26.25
0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 ϕ1 0 0 0
-210411,67 -358019,33 0,00 1164411,67 358019,33 9222,73 -954000,00 0,00 0,00 u2 -75 0 75
2 -358019,33 -615196,96 0,00 358019,33 624736,96 23239,31 0,00 -9540,00 28620,00 v2 43.75 -80 -123.75
-9222,73 5380,69 0,00 9222,73 23239,31 188646,43 0,00 -28620,00 57240,00 X ϕ2 -120.62 0 120.62
=
-954000,00 0,00 0,00 986197,50 0,00 64395,00 -32197,50 0,00 64395,00 u3 0 0 0
3 0,00 -9540,00 -28620,00 0,00 1440540,00 -28620,00 0,00 -1431000,00 0,00 v3 0 0 0
0,00 28620,00 57240,00 64395,00 -28620,00 286200,00 -64395,00 0,00 85860,00 ϕ3 0 40 40
-32197,50 0,00 -64395,00 32197,50 0,00 -64395,00 u4 0 0 0
4 0,00 -1431000,00 0,00 0,00 1431000,00 0,00 v4 0 0 0
64395,00 0,00 85860,00 -64395,00 0,00 171720,00 ϕ4 0 0 0
3
u3 v3 ϕ3
954000+32197.5=986197,5 0+0=0 0+64395=64395
0+0=0 1431000+9540=1440540 0-28620=-28620
0+64395=64395 0-28620=-28620 171720+114480=286200
Sistem rijitlik matrisi (Mesnet Şartlarının Đşlenmesi)

Dış
210411,67 -210411,67 -358019,33 -9222,73 u1 -45 0 45
1 DÜŞEY HAREKET SIFIR
DÖNME ĐHMAL
-210411,67 1164411,67 358019,33 9222,73 -954000,00 0,00 0,00 u2 -75 0 75
2 -358019,33 358019,33 624736,96 23239,31 0,00 -9540,00 28620,00 v2 43.75 -80 -123.75
-9222,73 9222,73 23239,31 188646,43 0,00 -28620,00 57240,00 Xϕ -120.62 0 120.62
2
SABĐT MESNET =
-954000,00 0,00 0,00 986197,50 0,00 64395,00 u3 0 0 0
3 0,00 -9540,00 -28620,00 0,00 1440540,00 -28620,00 v3 0 0 0
0,00 28620,00 57240,00 64395,00 -28620,00 286200,00 ϕ3 0 40 40
4 SABĐT MESNET
401
[K] (Rijitlik Matrisinin Son Hali)

210411,67 -210411,67 -358019,33 -9222,73 0,00 0,00 0,00
-210411,67 1164411,67 358019,33 9222,73 -954000,00 0,00 0,00
-358019,33 358019,33 624736,96 23239,31 0,00 -9540,00 28620,00
-9222,73 9222,73 23239,31 188646,43 0,00 -28620,00 57240,00
0,00 -954000,00 0,00 0,00 986197,50 0,00 64395,00
0,00 0,00 -9540,00 -28620,00 0,00 1440540,00 -28620,00
0,00 0,00 28620,00 57240,00 64395,00 -28620,00 286200,00
[K].[d] + Po  = q [d] = [K]−1. q − Po  } işlemi yapıldığında:
[K]-1 q- Po Hesap Sap2000

0,0004851630 0,0001366375 0,0002018302 0,0000081040 0,0001355892 0,0000004592 -0,0000522655 45,00 u1 0,0059905 0,0059930
0,0001366375 0,0000744060 0,0000364464 0,0000049578 0,0000733578 -0,0000000803 -0,0000211497 75,00 u2 0,0069709 0,0069710
0,0002018302 0,0000364464 0,0000971541 0,0000016942 0,0000364464 0,0000003150 -0,0000182232 -123,75 v2 -0,0007316 -0,0007300
0,0000081040 0,0000049578 0,0000016942 0,0000060105 0,0000049578 0,0000000814 -0,0000024789 x 120,62 = ϕ2 0,0011527 -0,0011530
0,0001355892 0,0000733578 0,0000364464 0,0000049578 0,0000733578 -0,0000000803 -0,0000211497 0,00 u3 0,0068451 0,0068460
0,0000004592 -0,0000000803 0,0000003150 0,0000000814 -0,0000000803 0,0000006987 0,0000000402 0,00 v3 -1,292E-05 -0,0000130
-0,0000522655 -0,0000211497 -0,0000182232 -0,0000024789 -0,0000211497 0,0000000402 0,0000105749 40,00 ϕ3 -0,0015591 0,0015590
1-2 çubuğu [K1-2]x[d1-2]+ Po = Uç kuvvetler
K1-2 d1-2 Po [P] Uç Kuvvetler (Global Eksende)

210411,7 358019,3 0,0 -210411,7 -358019,3 -9222,7 0,0059905 45,00 45,00 -45,00 0,00
358019,3 615197,0 0,0 -358019,3 -615197,0 5380,7 0 105,28 105,28 26,25 131,53
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0 0,00 0,00 + 0,00 0,00
x = =
-210411,7 -358019,3 0,0 210411,7 358019,3 9222,7 0,0069709 -45,00 -45,00 -75 -120,00
-358019,3 -615197,0 0,0 358019,3 615197,0 -5380,7 -0,0007316 -105,28 -105,28 43,75 -61,53
-9222,7 5380,7 0,0 9222,7 -5380,7 74166,4 0,0011527 98,47 98,47 -120,62 -22,15
1 nolu eleman için bulunan sonuçlar global eksende olduğu için lokal eksenlere dönüştürülür.
0,5039247 0,86374757 0 0 0 0 0,00 N1 113,59 -113,60
-0,863748 0,50392474 0 0 0 0 131,53 V1 66,27 -66,27
0 0 1 0 0 0 0,00 M1 0,00 0,00
x =
0 0 0 0,5039247 0,863748 0 -120,00 N2 -113,60 -113,60
0 0 0 -0,863748 0,503925 0 -61,53 V2 72,65 72,66
0 0 0 0 0 1 -22,15 M2 -22,15 -22,18
Daha önce bulunan sonuçlarla aynı çıktığı görülmektedir.
Mesnet Tepkilerinin Bulunması,
1. Şekil değiştirmeler (u, v ve ϕ) bulunurken silinen sütunlarda aranan mesnet tepkisi yönündeki
değerler alınarak,
2. Bulunması istenen mesnet tepkileri yönündeki diyagonal terimler (u1u1 ve v1v1) terimler
silinerek bulunan matris serbest düğümlerde bulunan şekil değiştirmelerle çarpılarak
hesaplanır.
3. Örneğin 1 nolu mesnette y yönündeki mesnet tepkisi bulunmak istenirse,
v1 yönündeki sütun silinir,
v1 yönündeki satır değerleri,
v1 yönündeki sütun silinmeyen değerleri
v1v1 değerleri alınmayarak
Elde edilen satır matrisi bulunan şekil değiştirmeler sütun matrisi ile çarpılarak bulunur.
402

Dış
210411,67 358019,33 0,00 -210411,67 -358019,33 -9222,73 0 0 0 0 0 0 u1 -45 0 45
1 358019,33 615196,96 0,00 -358019,33 -615196,96 5380,69 0 0 0 0 0 0 v1 26.25 0 -26.25
0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0 0 0 0 0 0 ϕ1 0 0 0
-210411,67 -358019,33 0,00 1164411,67 358019,33 9222,73 -954000,00 0,00 0,00 0 0 0 u2 -75 0 75
2 -358019,33 -615196,96 0,00 358019,33 624736,96 23239,31 0,00 -9540,00 28620,00 0 0 0 v2 43.75 -80 -123.75
-9222,73 5380,69 0,00 9222,73 23239,31 188646,43 0,00 -28620,00 57240,00 0 0 0 X ϕ -120.62 0 120.62
2
=
0 0 0 -954000,00 0,00 0,00 986197,50 0,00 64395,00 -32197,50 0,00 64395,00 u3 0 0 0
3 0 0 0 0,00 -9540,00 -28620,00 0,00 1440540,00 -28620,00 0,00 -1431000,00 0,00 v3 0 0 0
0 0 0 0,00 28620,00 57240,00 64395,00 -28620,00 286200,00 -64395,00 0,00 85860,00 ϕ3 0 40 40
0 0 0 0 0 0 -32197,50 0,00 -64395,00 32197,50 0,00 -64395,00 u4 0 0 0
4 0 0 0 0 0 0 0,00 -1431000,00 0,00 0,00 1431000,00 0,00 v4 0 0 0
0 0 0 0 0 0 64395,00 0,00 85860,00 -64395,00 0,00 171720,00 ϕ4 0 0 0

Dış
u1 -45 0 45
1 358019,33 -358019,33 -615196,96 5380,69 0 0 0 v1 26.25 0 -26.25
ϕ1 0 0 0
u2 -75 0 75
2 v2 43.75 -80 -123.75
X ϕ2 -120.62 0 120.62
=
u3 0 0 0
3 v3 0 0 0
ϕ3 0 40 40
0 0 0 0 -32197,50 0,00 -64395,00 u4 0 0 0
4 0 0 0 0 0,00 -1431000,00 0,00 v4 0 0 0
0 0 0 0 64395,00 0,00 85860,00 ϕ4 0 0 0
v1 yönündeki mesnet tepkisinin bulunması aşağıdaki şekilde yapılır.
1. Yukarıdaki matriste bulunan satır matrisi
358019,33 -358019,33 -615196,96 5380,69 0,00 0,00 0,00
2. Serbest uçlarda bulunan şekil değiştirmelerle aşağıdaki şekilde çarpılarak mesnet tepkisi bulunur.
Şekil değiştirmeler
0,0059905
0,0069709
-0,0007316
0,0011527
0,0068451
-1,29E-05
-0,0015591
358019,33 -358019,33 -615196,96 5380,69 0 0 0 105,2783
k Y=kxd
Sistemdeki tüm mesnet tepkileri ise aşağıdaki şekilde bulunur.
Mesnet
0,0059905 P0 SAP2000
Tepkileri
358019,33 -358019,33 -615196,96 5380,69 0,00 0,00 0,00 0,0069709 105,26 26,25 P1X 131,51 131.52
0,00 0,00 0,00 0,00 -32197,50 0,00 -64395,00 -0,0007316 -120,00 0 P2Y -120,00 -120.00
x = + =
0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 -1431000,00 0,00 0,0011527 18,49 0 P2X 18,49 18,48
0,00 0,00 0,00 0,00 64395,00 0,00 85860,00 0,0068451 306,93 0 M2 306,93 306.94
-1,292E-05
-0,0015591
403
Uygulama: Verilen sistemin kesit tesirlerinin (V, M ve N) matris yöntemi ile bulunması.
y’ y’
2 x’ 3 x’
2 3
m
4 4m
y’
x’ 4
1/800 rad 4 m
2m 2
1 1
m m
3.5m 6m 3.5 6
o
1 1-2 6.946 0.3x0.6= (C30/37) (59.74 ) 0.5039 (59.74o) 0.8637
0.3x.63/12
2 2-3 6 5724000 171720 (0o) 1 (0o) 0
= 5.4
3 3-4 4 0.18 31800000 (-90o) 0 (-90o) -1
k
4EI 4 ⋅ 31800000 ⋅ 5.4 ⋅ 10−3 1 Vk
M4 = ϕ4 = ⋅ = 214.65 kNm Mki
L 4 800
2EI 2 ⋅ 31800000 ⋅ 5.4 ⋅ 10−3 1

M3 = ϕ4 = ⋅ = 107.33 kNm
L 4 800
Mik
ϕi
6EI 6 ⋅ 31800000 ⋅ 5.4 ⋅ 10−3 1 Vi
− V4 = V3 = ϕ4 = ⋅ = 80.49 kN i
L2 42 800
210411,7 358019,3 0,0 -210411,7 -358019,3 -9222,7 954000 0 0 -954000 0 0

K1-2= 358019,3 615197,0 0,0 -358019,3 -615197,0 5380,7 K2-3=EI 0 9540 28620 0 -9540 28620
θ = 59.74o  0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0  θ = 0o  0 28620 114480 0 -28620 57240
 
Sin59.74= 0.8637
 
Cos59.74= 0.5039 -210411,7 -358019,3 0,0 210411,7 358019,3 9222,7 Sinθ=0 -954000 0 0 954000 0 0
Sol Ucu Moment
Almaz -358019,3 -615197,0 0,0 358019,3 615197,0 -5380,7 Cosθ=1 0 -9540 -28620 0 9540 -28620
-9222,7 5380,7 0,0 9222,7 -5380,7 74166,4 0 28620 57240 0 -28620 114480
EI  Aθ2x 3θ y 
2
 + 2 =  EAθ2x 12EIθ2y 
L  I L   + =
 L L3 
 5724000 ⋅ 12 12 ⋅ 171720 ⋅ 02 
 0.18 ⋅ 0.50392 3 ⋅ 0.86372   +  = 954000
24722.14  −3
+  = 210411.67  6 63 
 5.4 ⋅ 10 6.9462 
Eleman 3 4
32197,5 0,0 64395,0 -32197,5 0,0 64395,0

0,0 1431000,0 0,0 0,0 -1431000,0 0,0
K3-4=EI
64395,0 0,0 171720,0 -64395,0 0,0 85860,0
θ = −90o 
  -32197,5 0,0 -64395,0 32197,5 0,0 -64395,0
Sin90=-1 Cos90=0
0,0 -1431000,0 0,0 0,0 1431000,0 0,0
64395,0 0,0 85860,0 -64395,0 0,0 171720,0
 EAθ2x 12EIθ2y   5724000 ⋅ 02 12 ⋅ 171720 ⋅ (−1)2 

 + = +  = 32197.5
 L L3   4 43 
404

Dış
210411,67 358019,33 0,00 -210411,67 -358019,33 -9222,73 u1 0 0 0
1 358019,33 615196,96 0,00 -358019,33 -615196,96 5380,69 v1 0 0 0
0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 ϕ1 0 0 0
-210411,67 -358019,33 0,00 1164411,67 358019,33 9222,73 -954000,00 0,00 0,00 u2 0 0 0
2 -358019,33 -615196,96 0,00 358019,33 624736,96 23239,31 0,00 -9540,00 28620,00 v2 0 0 0
-9222,73 5380,69 0,00 9222,73 23239,31 188646,43 0,00 -28620,00 57240,00 X ϕ 0 0 0
2
=
-954000,00 0,00 0,00 986197,50 0,00 64395,00 -32197,50 0,00 64395 u3 80,49 0 -80.49
3 0,00 -9540,00 -28620,00 0,00 1440540,00 -28620,00 0,00 -1431000,00 0,00 v3 0 0 0
0,00 28620,00 57240,00 64395,00 -28620,00 286200,00 -64395,00 0,00 85860 ϕ3 107.33 0 -107.33
-32197,50 0,00 -64395,00 32197,50 0,00 -64395 u4 -80,49 0 80.49
4 0,00 -1431000,00 0,00 0,00 1431000,00 0,00 v4 0 0 0
64395,00 0,00 85860,00 -64395,00 0,00 171720 ϕ4 214.65 0 -214.65
3
u3 v3 ϕ3
954000+32197.5=986197,5 0+0=0 0+64395=64395
0+0=0 1431000+9540=1440540 0-28620=-28620
0+64395=64395 0-28620=-28620 171720+114480=286200
Sistem rijitlik matrisi (Mesnet Şartlarının Đşlenmesi)

Dış
210411,67 -210411,67 -358019,33 -9222,73 u1 0 0 0
1 DÜŞEY HAREKET SIFIR
DÖNME ĐHMAL
-210411,67 1164411,67 358019,33 9222,73 -954000,00 0,00 0,00 u2 0 0 0
2 -358019,33 358019,33 624736,96 23239,31 0,00 -9540,00 28620,00 v2 0 0 0
-9222,73 9222,73 23239,31 188646,43 0,00 -28620,00 57240,00 Xϕ 0 0 0
2
SABĐT MESNET =
-954000,00 0,00 0,00 986197,50 0,00 64395,00 u3 80,49 0 -80.49
3 0,00 -9540,00 -28620,00 0,00 1440540,00 -28620,00 v3 0 0 0
0,00 28620,00 57240,00 64395,00 -28620,00 286200,00 ϕ3 107.33 0 -107.33
4 SABĐT MESNET
[K] (Rijitlik Matrisinin Son Hali)

210411,67 -210411,67 -358019,33 -9222,73 0,00 0,00 0,00
-210411,67 1164411,67 358019,33 9222,73 -954000,00 0,00 0,00
-358019,33 358019,33 624736,96 23239,31 0,00 -9540,00 28620,00
-9222,73 9222,73 23239,31 188646,43 0,00 -28620,00 57240,00
0,00 -954000,00 0,00 0,00 986197,50 0,00 64395,00
0,00 0,00 -9540,00 -28620,00 0,00 1440540,00 -28620,00
0,00 0,00 28620,00 57240,00 64395,00 -28620,00 286200,00
[K].[d] + P0  = q [d] = [K]−1. q − P0 } işlemi yapıldığında:
[K]-1 q- Po Hesap Sap2000

0,0004851630 0,0001366375 0,0002018302 0,0000081040 0,0001355892 0,0000004592 -0,0000522655 0.00 u1 -0,0053047 0,005305
0,0001366375 0,0000744060 0,0000364464 0,0000049578 0,0000733578 -0,0000000803 -0,0000211497 0.00 u2 -0,0036349 0,003635
0,0002018302 0,0000364464 0,0000971541 0,0000016942 0,0000364464 0,0000003150 -0,0000182232 0.00 v2 -0,0009779 0,000978
0,0000081040 0,0000049578 0,0000016942 0,0000060105 0,0000049578 0,0000000814 -0,0000024789 x 0.00 = ϕ2 -0,000133 -0,000133
0,0001355892 0,0000733578 0,0000364464 0,0000049578 0,0000733578 -0,0000000803 -0,0000211497 0.00 u3 -0,0036349 0,003635
0,0000004592 -0,0000000803 0,0000003150 0,0000000814 -0,0000000803 0,0000006987 0,0000000402 -80.49 v3 2,155E-06 2,155E-06
-0,0000522655 -0,0000211497 -0,0000182232 -0,0000024789 -0,0000211497 0,0000000402 0,0000105749 -107.33 ϕ3 0,0005675 0.000567

210411,7 358019,3 0,0 -210411,7 -358019,3 -9222,7 -0,0053047 0,00 0,00 0.00 0,00
358019,3 615197,0 0,0 -358019,3 -615197,0 5380,7 0 3,08 3,08 0.00 3,08
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0 0,00 0,00 + 0.00 0,00
x = =
-210411,7 -358019,3 0,0 210411,7 358019,3 9222,7 -0,0036349 0,00 0,00 0.00 0,00
-358019,3 -615197,0 0,0 358019,3 615197,0 -5380,7 -0,0009779 -3,08 -3,08 0.00 -3,08
-9222,7 5380,7 0,0 9222,7 -5380,7 74166,4 -0,000133 10,80 10,80 0.00 10,80
405

Dönüstürme Matrisi [T]
cos( θ ) sin( θ ) 0 0 0 0
-sin( θ ) cos( θ ) 0 0 0 0
0 0 1 0 0 0
0 0 0 cos( θ ) sin( θ ) 0
0 0 0 -sin( θ ) cos( θ ) 0
0 0 0 0 0 1
0,5039247 0,86374757 0 0 0 0 0,00 N1 2,66 2.66
-0,863748 0,50392474 0 0 0 0 3,08 V1 1,55 1.55
0 0 1 0 0 0 0,00 M1 0,00 0,00
x =
0 0 0 0,5039247 0,863748 0 0,00 N2 -2,66 2.66
0 0 0 -0,863748 0,503925 0 -3,08 V2 -1,55 1.55
0 0 0 0 0 1 10,80 M2 10,80 -10.80
2-3 çubuğu ( θ = 0.00 )
K2-3 d2-3 Po [P] Uç Kuvvetler (Global Eksende) SAP2000
954000 0 0 -954000 0 0 -0,0036349 0,00 0,00 0 N2 0,00 0,00
0 9540 28620 0 -9540 28620 -0,0009779 3,08 3,08 0 V2 3,08 3,08
0 28620 114480 0 -28620 57240 -0,000133 -10,80 -10,80 + 0 M2 -10,80 -10,80
x =
-954000 0 0 954000 0 0 -0,0036349 0,00 0,00 0 N3 0,00 0,00
0 -9540 -28620 0 9540 -28620 2,155E-06 -3,08 -3,08 0 V3 -3,08 3,08
0 28620 57240 0 -28620 114480 0,0005675 29,30 29,30 0 M3 29,30 -29,30

[P] Uç Kuvvetler
K3-4 d3-4 Po (Global Eksende)
32197,5 0,0 64395,0 -32197,5 0,0 64395,0 -0,0036349 -80,49 -80,49 80,49 0,00
0,0 1431000,0 0,0 0,0 -1431000,0 0,0 2,155E-06 3,08 3,08 0 3,08
64395,0 0,0 171720,0 -64395,0 0,0 85860,0 0,0005675 -136,63 -136,63 + 107.33 -29,30
x = =
-32197,5 0,0 -64395,0 32197,5 0,0 -64395,0 0.00 80,49 80,49 -80,49 0,00
0,0 -1431000,0 0,0 0,0 1431000,0 0,0 0.00 -3,08 -3,08 0 -3,08
64395,0 0,0 85860,0 -64395,0 0,0 171720,0 0.00 -185,35 -185,35 214.65 29,30
θ = −90.00 için [T]Φ=59.74 x [P3-4]global = [P3-4]yerel Dönüstürme Matrisi [T] [P3-4]global [P]yerel Sap2000
0 -1 0 0 0 0 0,00 N1 -3,08 -3.08
1 0 0 0 0 0 3,08 V1 0,00 0.00
0 0 1 0 0 0 -29,30 M1 -29,30 -29.30
x =
0 0 0 0 -1 0 0,00 N2 3,08 -3.08
0 0 0 1 0 0 -3,08 V2 0,00 0.00
0 0 0 0 0 1 29,30 M2 29,30 -29.30
Mesnet Tepkilerinin Bulunması

Mesnet
-0,0053047 P0 SAP2000
Tepkileri
358019,33 -358019,33 -615196,96 5380,69 0,00 0,00 0,00 -0,0036349 3,08 0 P1X 3,08 -3,08
0,00 0,00 0,00 0,00 -32197,50 0,00 -64395,00 -0,0009779 80,49 -80,49 P2Y 0,00 0,00
x = + =
0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 -1431000,00 0,00 -0,000133 -3,08 0 P2X -3,08 3,08
0,00 0,00 0,00 0,00 64395,00 0,00 85860,00 -0,0036349 -185,35 214.65 M2 29,3 29,3
2,155E-06
0,0005675
406
o
1 1-2 4 (90 ) 0 (90o) 1
5.0 78800
2 2-3 4 (90o) 0 (90o) 1
10
3 3-4 6 11.25 1.10 15760000 1,576.1016 177300 (0o) 1 (0o) 0
o
4 2-5 6 15.0 236400 (0 ) 1 (0o) 0
o
5 5-4 4 5.0 78800 (90 ) 0 (90o) 1
ÖRNEK: Şekilde verilen çerçevenin M alanının MATRĐS yöntemi ile elde edilmesi. [C30/37]
50 kN/m
Çözüm: Üzerinde yük bulunan eğik çubuktaki kesit tesirleri

6m

Tüm kesitler
m
60 6
100
1 5
6m 6
m
o o
1 1-2 6 (-90 ) 0 (-90 ) -1
2 2-3 8.485 0.6x13/12 1x0.6= (C30/37)
o
(-45 ) 0.707 (-45o) -0.707
19080000 1590000
3 3-4 8.485 =0.05 0.60 31800000 o
(45 ) 0.707 (45o) 0.707
4 4-5 6 o
(90 ) 0 (90o) 1
407
Uygulama: Şekilde verilen çerçevenin M alanın elde edilmesi.
2.25I 0.75
I I 4m 0.5 0.5 4m
10 kN/m 10 kN/m
3I k’=0.75

A I 0.5
4m 4m

m
6 6
m
Çözüm: Düğüm noktaları, eleman numaraları ve elemanların açıları aşağıdaki tabloda belirlenmiştir.
14775 2,412554 -29550 -14775 -2,41255 -29550 14775 2,412554 -29550 -14775 -2,41255 -29550
2,412554 3,94E+16 1,81E-12 -2,41255 -3,94E+16 1,81E-12 2,412554 3,94E+16 1,81E-12 -2,41255 -3,94E+16 1,81E-12
K1-2= K2-3=
-29550 1,81E-12 78800 29550 -1,81E-12 39400 -29550 1,81E-12 78800 29550 -1,81E-12 39400
θ = 90 o θ = 90 o
   
Sin90= 1.00 -14775 -2,41255 29550 14775 2,412554 29550 Sin90= 1.00 -14775 -2,41255 29550 14775 2,412554 29550
Cos90= 0.00 Cos90= 0.00
-2,41255 -3,94E+16 -1,81E-12 2,412554 3,94E+16 -1,81E-12 -2,41255 -3,94E+16 -1,81E-12 2,412554 3,94E+16 -1,81E-12
-29550 1,81E-12 39400 29550 -1,81E-12 78800 -29550 1,81E-12 39400 29550 -1,81E-12 78800
EI  Aθ 12θ 
2  1 ⋅ 1010 ⋅ 0.002 12 ⋅ 1.002 
2
EI  Aθ 12θ 
2  1 ⋅ 1010 ⋅ 0.002 12 ⋅ 1.002 
2
 + 2  = 19700 
x y
−3
+  = 14775  + 2  = 19700 
x y
−3
+  = 14775
L  I L   5.0 ⋅ 10 42  L  I L   5.0 ⋅ 10 42 
2,63E+16 0 0 -2,63E+16 0 0 2,63E+16 0 0 -2,63E+16 0 0
K3-4= 0 9850 29550 0 -9850 29550 K2-5= 0 3283,333 19700 0 -3283,33 0
θ = 0 o 0 29550 118200 0 -29550 59100  θ = 0o  0 19700 118200 0 -19700 0

   
Sin90= 0.00
Sin90= 0.00 -2,63E+16 0 0 2,63E+16 0 0 Cos90= 1.00 -2,63E+16 0 0 2,63E+16 0 0
Cos90= 1.00
3 EI
2.25 EI
0 -9850 -29550 0 9850 -29550 SağUcu Moment Almaz 0 -3283,33 -19700 0 3283,333 0
0 29550 59100 0 -29550 118200 0 0 0 0 0 0
EI  Aθ2x 12θ  177300 1 ⋅ 1010 ⋅ 1.002 12 ⋅ 0.002  EI  Aθ2x 3θ  236400 1 ⋅ 1010 ⋅ 1.002 3 ⋅ 0.002 
2 2
 + 2 = y
 −3
+  = 2.63 ⋅ 10
16
 + =  −3
+  = 2.63 ⋅ 10
16 y
L  I L  6  11.25 ⋅ 10 4 2
 L  I L  6  15.0 ⋅ 10 62 
2
EI  Aθ2x 3θy 
Eleman 1 2 2
 + 2 =
3693,75 2,412554 0 -3693,75 -2,41255 -14775 L  I L 
K5-4=
θ = 90o  2,412554 3,94E+16 0 -2,41255 -3,94E+16 9,05E-13
  78800  1 ⋅ 1010 ⋅ 0.002 3 ⋅ 1.002 
 +  = 3693.75
Sin90= 1.00
Cos90= 0.00
0 0 0 0 0 0 4  5 ⋅ 10−3 42 
-3693,75 -2,41255 0 3693,75 2,412554 14775
Sol Ucu
Moment -2,41255 -3,94E+16 0 2,412554 3,94E+16 -9,05E-13
Almaz -14775 9,05E-13 0 14775 -9,05E-13 59100

D.N. 1 2 3 4 5
u1 v1 ϕ1 u2 v2 ϕ2 u3 v3 ϕ3 u4 v4 ϕ4 u5 v5 ϕ5
14775,00 2,41 -29550,00 -14775,00 -2,41 -29550,00
1 2,41 3,94E+16 0,00 -2,41 -3,94E+16 0,00
-29550,00 0,00 78800,00 29550,00 0,00 39400,00
-14775,00 -2,41 29550,00 2,63E+16 4,83 0,00 -14775,00 -2,41 -29550,00 -2,63E+16 0,00 0,00
2 -2,41 -3,94E+16 0,00 4,83 7,88E+16 19700,00 -2,41 -3,94E+16 0,00 0,00 -3283,33 0,00
-29550,00 0,00 39400,00 0,00 19700,00 275800,00 29550,00 0,00 39400,00 0,00 -19700,00 0,00
-14775,00 -2,41 29550,00 2,63E+16 2,41 29550,00 -2,63E+16 0,00 0,00
3 -2,41 -3,94E+16 0,00 2,41 3,94E+16 29550,00 0,00 -9850,00 29550,00
-29550,00 0,00 39400,00 29550,00 29550,00 197000,00 0,00 -29550,00 59100,00
-2,63E+16 0,00 0,00 2,63E+16 2,41 14775,00 -3693,75 -2,41 0,00
4 0,00 -9850,00 -29550,00 2,41 3,94E+16 -29550,00 -2,41 -3,94E+16 0,00
0,00 29550,00 59100,00 14775,00 -29550,00 177300,00 -14775,00 0,00 0,00
-2,63E+16 0,00 0,00 -3693,75 -2,41 -14775,00 2,63E+16 2,41 0,00
5 0,00 -3283,33 -19700,00 -2,41 -3,94E+16 0,00 2,41 3,94E+16 0,00
0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
408
Sistem Rijitlik Matrisi (Mesnet Şartlarının Đşlenmesi)

D.N. 1 2 3 4 5
1 SABĐT MESNET
2,63E+16 4,83 0,00 -14775,00 -2,41 -29550,00 -2,63E+16 0,00
2 4,83 7,88E+16 19700,00 -2,41 -3,94E+16 0,00 0,00 -3283,33
0,00 19700,00 275800,00 29550,00 0,00 39400,00 0,00 -19700,00
SABĐT MESNET
-14775,00 -2,41 29550,00 2,63E+16 2,41 29550,00 -2,63E+16 0,00 0,00
Dönme Đhmal
3 -2,41 -3,94E+16 0,00 2,41 3,94E+16 29550,00 0,00 -9850,00 29550,00
-29550,00 0,00 39400,00 29550,00 29550,00 197000,00 0,00 -29550,00 59100,00
-2,63E+16 0,00 0,00 2,63E+16 2,41 14775,00 -3693,75 -2,41
4 0,00 -9850,00 -29550,00 2,41 3,94E+16 -29550,00 -2,41 -3,94E+16
0,00 29550,00 59100,00 14775,00 -29550,00 177300,00 -14775,00 0,00
-2,63E+16 0,00 0,00 -3693,75 -2,41 -14775,00 2,63E+16 2,41
5 0,00 -3283,33 -19700,00 -2,41 -3,94E+16 0,00 2,41 3,94E+16
Dönme Đhmal
Rijitlik Matrisi Son Hali u q-P0

2,63E+16 4,83 0,00 -14775,00 -2,41 -29550,00 -2,63E+16 0,00 u2 0
4,83 7,88E+16 19700,00 -2,41 -3,94E+16 0,00 0,00 -3283,33 v2 -37,5
0,00 19700,00 275800,00 29550,00 0,00 39400,00 0,00 -19700,00 ϕ2 -45
-14775,00 -2,41 29550,00 2,63E+16 2,41 29550,00 -2,63E+16 0,00 0,00 u3 0
-2,41 -3,94E+16 0,00 2,41 3,94E+16 29550,00 0,00 -9850,00 29550,00 v3 0
-29550,00 0,00 39400,00 29550,00 29550,00 197000,00 0,00 -29550,00 59100,00 x ϕ3 = 0
-2,63E+16 0,00 0,00 2,63E+16 2,41 14775,00 -3693,75 -2,41 u4 0
0,00 -9850,00 -29550,00 2,41 3,94E+16 -29550,00 -2,41 -3,94E+16 v4 0
0,00 29550,00 59100,00 14775,00 -29550,00 177300,00 -14775,00 0,00 ϕ4 0
-2,63E+16 0,00 0,00 -3693,75 -2,41 -14775,00 2,63E+16 2,41 u5 0
0,00 -3283,33 -19700,00 -2,41 -3,94E+16 0,00 2,41 3,94E+16 v5 -22,5
[K].[d] + Po  = q [d] = [K]−1. q − Po  } işlemi yapıldığında:
Rijitlik Matrisi Son Hali q-P0 d SAP2000

2,711E-04 2,944E-20 -1,016E-04 6,777E-04 2,739E-20 -1,016E-04 6,777E-04 -6,095E-04 -1,016E-04 2,711E-04 -6,095E-04 0 0,01828649 0,018275
2,944E-20 2,538E-17 -1,678E-20 1,035E-19 2,538E-17 -1,981E-20 1,035E-19 2,526E-17 -1,944E-20 2,944E-20 2,526E-17 -37,5 0,00000000 0,00000
-1,016E-04 -1,678E-20 5,077E-05 -3,047E-04 -1,506E-20 5,076E-05 -3,047E-04 3,045E-04 5,075E-05 -1,016E-04 3,045E-04 -45 -0,00913577 0,009137
6,777E-04 1,035E-19 -3,047E-04 2,004E-03 7,807E-18 -3,298E-04 2,004E-03 -1,920E-03 -3,206E-04 6,777E-04 -1,920E-03 0 0,05691252 0,056908
2,739E-20 2,538E-17 -1,506E-20 7,807E-18 5,076E-17 -3,368E-18 7,807E-18 3,015E-17 -2,962E-18 2,739E-20 3,015E-17 0 0,00000000 0,00000
-1,016E-04 -1,981E-20 5,076E-05 -3,298E-04 -3,368E-18 6,434E-05 -3,298E-04 3,446E-04 5,500E-05 -1,016E-04 3,446E-04 x 0 = -0,01003695 0,010042
6,777E-04 1,035E-19 -3,047E-04 2,004E-03 7,807E-18 -3,298E-04 2,004E-03 -1,920E-03 -3,206E-04 6,777E-04 -1,920E-03 0 0,05691252 0,056908
-6,095E-04 2,526E-17 3,045E-04 -1,920E-03 3,015E-17 3,446E-04 -1,920E-03 2,072E-03 3,397E-04 -6,095E-04 2,072E-03 0 -0,06032158 -0,060362
-1,016E-04 -1,944E-20 5,075E-05 -3,206E-04 -2,962E-18 5,500E-05 -3,206E-04 3,397E-04 6,217E-05 -1,016E-04 3,397E-04 0 -0,00992678 0,009932
2,711E-04 2,944E-20 -1,016E-04 6,777E-04 2,739E-20 -1,016E-04 6,777E-04 -6,095E-04 -1,016E-04 2,711E-04 -6,095E-04 0 0,01828649 0,018275
-6,095E-04 2,526E-17 3,045E-04 -1,920E-03 3,015E-17 3,446E-04 -1,920E-03 2,072E-03 3,397E-04 -6,095E-04 2,072E-03 -22,5 -0,06032158 -0,060362
1-2 çubuğu
14775 2,412554 -29550 -14775 -2,41255 -29550 0 -0,22 -0,22 0 -0,22
2,412554 3,94E+16 1,81E-12 -2,41255 -3,94E+16 1,81E-12 0 59,82 59,82 0 59,82
-29550 1,81E-12 78800 29550 -1,81E-12 39400 0 180,42 180,42 + 0 180,42
x =
-14775 -2,41255 29550 14775 2,412554 29550 0,01828649 0,22 0,22 0 0,22
-2,41255 -3,94E+16 -1,81E-12 2,412554 3,94E+16 -1,81E-12 0,00000000 -59,82 -59,82 0 -59,82
-29550 1,81E-12 39400 29550 -1,81E-12 78800 -0,00913577 -179,53 -179,53 0 -179,53

Dönüstürme Matrisi [T] Dönüstürme Matrisi [T] [P1-2]global [P]yerel Sap2000
cos( θ ) sin( θ ) 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 -0,22 N1 59,82 60,00
-sin( θ ) cos( θ ) 0 0 0 0 -1 0 0 0 0 0 59,82 V1 0,22 0,00
0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 180,42 M1 180,42 180,00
x =
0 0 0 cos( θ ) sin( θ ) 0 0 0 0 0 1 0 0,22 N2 -59,82 60,00
0 0 0 -sin( θ ) cos( θ ) 0 0 0 0 -1 0 0 -59,82 V2 -0,22 0,00
0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 -179,53 M2 -179,53 180,00
409
2-3 çubuğu
14775 0 -29550 -14775 0 -29550 0,01827464 -4,05 -4,05 0 -4,05
0 3,94E+14 0,00E+00 0 -3,94E+14 0,00E+00 -1,52E-13 4,32 4,32 0 4,32
-29550 0,00E+00 78800 29550 0,00E+00 39400 -0,00913734 25,92 25,92 + 0 25,92
x =
-14775 0 29550 14775 0 29550 0,05690730 4,05 4,05 0 4,05
0 -3,94E+14 0,00E+00 0 3,94E+14 0,00E+00 0,00000000 -4,32 -4,32 0 -4,32
-29550 0,00E+00 39400 29550 0,00E+00 78800 -0,01004195 -9,72 -9,72 0 -9,72

0 1.00 0 0 0 0 -4,05 N2 4,32 -4,32
-1.00 0 0 0 0 0 4,32 V2 4,05 4,05
0 0 1 0 0 0 25,92 M2 25,92 25,92
x =
0 0 0 0 1.00 0 4,05 N3 -4,32 -4,32
0 0 0 -1.00 0 0 -4,32 V3 -4,05 4,05
0 0 0 0 0 1 -9,72 M3 -9,72 -9,72
3-4 çubuğu ( θ = 0.00 )
K3-4 d3-4 Po [P] Uç Kuvvetler (Global Eksende) SAP2000

2,63E+14 0 0 -2,63E+14 0 0 0,05690730 -4,05 -4,05 0 N3 -4,05 4,05
0 9850 29550 0 -9850 29550 0,00000000 4,32 4,32 0 V3 4,32 -4,32
0 29550 118200 0 -29550 59100 -0,01004195 9,72 9,72 + 0 M3 9,72 -9,72
x =
-2,63E+14 0 0 2,63E+14 0 0 0,05690730 4,05 4,05 0 N4 4,05 4,05
0 -9850 -29550 0 9850 -29550 -0,06036137 -4,32 -4,32 0 V4 -4,32 -4,32
0 29550 59100 0 -29550 118200 -0,00993230 16,20 16,20 0 M4 16,20 16,20
5-4 çubuğu

3693,75 0 0 -3693,75 0 -14775 0,01827464 4,05 4,05 0 4,05
0 3,94E+14 0 0 -3,94E+14 0,00E+00 -0,06036137 -4,32 -4,32 0 -4,32
0 0 0 0 0 0 0,00 0,00 0,00 + 0 0,00
x =
-3693,75 0 0 3693,75 0 14775 0,05690730 -4,05 -4,05 0 -4,05
0 -3,94E+14 0 0 3,94E+14 0,00E+00 -0,06036137 4,32 4,32 0 4,32
-14775 0,00E+00 0 14775 0,00E+00 59100 -0,00993230 -16,20 -16,20 0 -16,20

0 1.00 0 0 0 0 4,05 N2 -4,32 4,32
-1.00 0 0 0 0 0 -4,32 V2 -4,05 -4,05
0 0 1 0 0 0 0,00 M2 0,00 0,00
x =
0 0 0 0 1.00 0 -4,05 N3 4,32 4,32
0 0 0 -1.00 0 0 4,32 V3 4,05 -4,05
0 0 0 0 0 1 -16,20 M3 -16,20 16,20
2-5 çubuğu ( θ = 0.00 )

SAP2000
2,63E+14 0 0 -2,63E+14 0 0 0,01827464 4,05 4,05 0 N5 4,05 4,05

0 3283,333 19700 0 -3283,33 0 -1,52E-13 18,18 18,18 37,5 V5 55,68 -55,68
-
0 19700 118200 0 -19700 0 109,09 109,09 + 45 M5 154,09 -154,09
0,00913734
x =
-2,63E+14 0 0 2,63E+14 0 0 0,01827464 -4,05 -4,05 0 N4 -4,05 4,05
-
0 -3283,33 -19700 0 3283,333 0 -18,18 -18,18 22,5 V4 4,32 4,32
0,06036137
0 0 0 0 0 0 0,00 0,00 0,00 0 M4 0,00 0,00
410
Mesnet Tepkilerinin Bulunması
Sistem rijitlik matrisinde mesnet tepkilerine karşı gelen satırlardan silinen sütun değerleri ayıklandıktan
sonra kalan matris ile şekil değiştirmeler çarpılarak aşağıdaki şekilde elde edilir.

D.N. 1 2 3 4 5
14775,00 0,00 -29550,00 -14775,00 0,00 -29550,00
1 0,00 3,94E+14 0,00 0,00 -3,94E+14 0,00
-29550,00 0,00 78800,00 29550,00 0,00 39400,00
-14775,00 0,00 29550,00 2,63E+14 0,00 0,00 -14775,00 0,00 -29550,00 -2,63E+14 0,00 0,00
2 0,00 -3,94E+14 0,00 0,00 7,88E+14 19700,00 0,00 -3,94E+14 0,00 0,00 -3283,33 0,00
-29550,00 0,00 39400,00 0,00 19700,00 275800,00 29550,00 0,00 39400,00 0,00 -19700,00 0,00
-14775,00 0,00 29550,00 2,63E+14 0,00 29550,00 -2,63E+14 0,00 0,00
3 0,00 -3,94E+14 0,00 0,00 3,94E+14 29550,00 0,00 -9850,00 29550,00
-29550,00 0,00 39400,00 29550,00 29550,00 197000,00 0,00 -29550,00 59100,00
-2,63E+14 0,00 0,00 2,63E+14 0,00 14775,00 -3693,75 0,00 0,00
4 0,00 -9850,00 -29550,00 0,00 3,94E+14 -29550,00 0,00 -3,94E+14 0,00
0,00 29550,00 59100,00 14775,00 -29550,00 177300,00 -14775,00 0,00 0,00
-2,63E+14 0,00 0,00 -3693,75 0,00 -14775,00 2,63E+14 0,00 0,00
5 0,00 -3283,33 -19700,00 0,00 -3,94E+14 0,00 0,00 3,94E+14 0,00
0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
P0 Mesnet Tepkileri
-14775,00 0,00 -29550,00 0,01827464 0,00 0,00 P1x 0,00
0,00 -3,94E+14 0,00 x -1,52E-13 = 60,00 + 0,00 = P1y 60,00
29550,00 0,00 39400,00 -0,00913734 180,00 0,00 M1 180,00
9.72
16.2
154.08
25.92 0.0
Moment alanı
180
NOT: Yukarıdaki matriste şekil değiştirmelerin sıfır olması sitemin mesnet tepkileri itibari ile izostatik
olduğunu gösterir.
411
YARARLANILAN KAYNAKLARDAN BAZILARI
1. R.Aydın, “Yapı Statiği Hiperstatik Sistemler Matris Metodları”, Eskişehir, 1985
2. V. Aykut, “Yapı Statiği”, Eskişehir DMMA Yayınları, III. Baskı, 1976.
3. V. Aykut, “Yapı Statiği II”, Eskişehir DMMA Yayınları (Ders Notları), 1976.
4. Crocky, Evans, Griffitths, The Finite Element Methods, Granada Publishing, 1979.
5. A. Çakıroğlu, E Çetmeli, “Yapı Statiği II”, 9. Baskı, Beta Yayınevi, Đstanbul, 1996
6. M.K. Tanrıkulu, “Yapı Statiği (Hiperstatik sistemler)”, Güven Kitapevi, Ankara, 1974
7. Dadeppo, D., A., Introduction to Structural Mechanics and Analysis, Prentice Hall, 1979.
8. H.H. West, “Fundamental of Structural Analysis”, John Wiley &Sons. Inc., 1993.
9. R.C. Hibbeler, “Structural Analysis”, Prentice Hall Inc., 1995.
10. L.C. Tartaglione “Structural Analysis”, McGraw-Hill Book Co., 1995.
11. T. Sabis, “Yapı Statiği (Hiperstatik sistemler)”, Đstanbul, 1963.
12. A.A. Kasumov, “Yapı Statiği ”, Beta Yayınevi, Đstanbul, 1997.
13. V.Aykurt, R. Aydın, “Đzostatik dolu Gövdeli ve Kafes Sistemler Ait Çözülmüş Problemler”,
Eskişehir, 1977.
14. M.Đnan, “Cisimlerin Mukavemeti”, Đstanbul teknik Üniversitesi Yayını, No. 45, 1970.
15. N. Kadıoğlu, H.Engin, M.Bakioğlu, “Mukavemet Problemleri”, Beta Yayınevi, Đstanbul, 1996.
16. Fleming, J., F., “Analysis of Structural Systems, Prentice Hall, 1997.
17. French, S., E., “Fundamental of Structural Analysis”, West Publishing Company, 1995.
18. Timeshenko, S., “Strength of Materials”, Part I-II, D. Van Nostrand Company, 1957.
19. Đnan, E., E., “Cisimlerin Mukavemeti Çözümlü Problemler”, Đ.T.Ü., 1979.
20. Kaya, Đ., “Cisimlerin Mukavemeti ”, Đ.T.Ü., Yayını, 1987.
21. TS5000 Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları, TSE,
412
Kuvvet Yöntemi – Uygulama 2
Soru: Şekilde verilen kafes sistemin “Eksenel Kuvvet” (N) grafiğini kuvvet metoduyla çiziniz.
100kN Çözüm: Sistem dıştan (mesnet tepkisi) bakımından

50kN C F D hiperstatiktir. İzostatik esas sistem aşağıdaki şekilde
seçilir ve dış yüklerden oluşan mesnet kuvvetleri
bulunur.
4m
E mesnedinin düşey bileşeni hiperstatik bilinmeyen
A E B
seçilerek sistemden kaldırılarak izostatik esas sistem
3m 3m 3m 3m
elde edilir. Daha sonra E mesnedine birim yükleme
yapılarak sistem çözülür.
Hiperstatik
İzostatik esas sistem bilinmeyenlerin birim
olarak uygulanması
X1
100kN
50kN X1=1 birim yüklemesi
Dış kuvvetlerden için moment alanı
oluşan moment alanı aşağıdaki gibidir (N1)
aşağıdaki gibidir (N0)
X1=1
(N0) (N1)
Çubuk L (m) No (kN ) N1 (kN ) L  N1  N1 L  N1  N0 Nsonuç  X1  N1  N0

Süreklilik denklemi:
A-C 5 -41,67 0,63 1,9845 -131,26 32,26
11  X1  10  0
A-E 6 75,00 -0,38 0,8664 -171,00 30,41
C-F 3 -100,00 0,75 1,6875 -225,00 X1 
 N  N  L
1 0 -11,99
F-D 3 -100,00 0,75 1,6875 -225,00 N N L
1 1 -11,99
C-E 5 41,67 -0,62 1,9220 -129,18 1516,25 -31,09
X1   117,35
E-D 5 83,33 -0,62 1,9220 -258,32 12,92 10,57
E-B 6 50,00 -0,38 0,8664 -114,00 5,41
D-B 5 -83,33 0,63 1,9845 -262,49 Süperpozisyon denklemi: -9,40
F-E 4 -100,00 0,00 0,0000 0,00 N  X1  N1  N0 -100,00
Toplam 12,92 -1516,25
SAP2000 sonucu
1
http://mizan.ogu.edu.tr
Kuvvet Yöntemi - Uygulama 1
Soru: Şekilde verilen sistemin “Eğilme Momenti” (M) grafiğini kuvvet metodunu kullanarak çiziniz.
10kN/m Çözüm: Sistem 2o hiperstatiktir. İzostatik esas sistem birden fazla

şekilde seçilebilir. Her durumda aynı sonuca ulaşılacaktır.
C D
A mesnedinin moment bileşeni ve B mesnedinin yatay bileşeni
7m
5 m hiperstatik bilinmeyen seçilerek sistemden kaldırılır, izostatik esas
A B sistem elde edilir. Daha sonra A ve B mesnetlerine birim yükleme
yapılarak sistem çözülür. Dış yüklerden oluşan moment alanıda
12m bulunarak süreklilik denklemleri elde edilir. Buradan süperpozisyon
denklemleri yardımıyla uç momentleri hesap edilebilir.
10kN/m
D C D C D
C
hiperstatik dış kuvvetlerin
izostatik
bilinmeyenlerin yüklenmesi
esas sistem X1=1 birim olarak X2=1 A
A B B B
A uygulanması
-7
2 0
-1 -5 - -7
+ - -
1 5
180 +
+
dış kuvvet X1=1 yüklemesi X2=1 yüklemesi
moment alanı 1 moment alanı moment alanı
(M0) (M1) (M2)
Süreklilik denklemleri: M 1.M 1 1

11   .dl  5.1.1  .12,166.1.1  9,055
11.x1  12 .x2  10  0 EI 3
 21.x1   22 .x2   20  0 M 2 .M 2 1 1 1
 22   .dl  .5.5.5  .12,166.(2.5.5  5.7.2  2.7.7)  .7.7.7  598,03
EI 3 6 3
M 1.M 2 1 1
12   21   .dl  .5.1.5  .12,166.1.(7  2.5)  46,97
EI 2 6
M 1.M 1 1
11   .dl  5.1.1  .12,166.1.1  9,055
EI 3
M 1.M 0 1
10   .dl  .12,166.( 1).180  729,96
EI 3
M 2 .M 0 1
 20   .dl  .12,166.180.( 5  7)  8759,52
EI 3
9,06.x1  46,97.x2  729,96 
 x1  7,82 x2  14, 03
46,97.x1  598,03.x2  8759, 52 
Süperpozisyon denklemleri:
M  x1.M1  x2 .M2  M0 M AC  7,82.1  7,82 kNm MDC  14,03.( 7)  98,21kNm
MCA  7,82.1  14,03.5  77,97 kNm MDB  14,03.( 7)  98,21kNm
MCD  7,82.( 1)  14,03.( 5)  77,97 kNm MBD  0
10kN/m
-98,21
-98,21 kNm -77,97 - -98,21

-77,97kNm
60 kN
77,97 - -
1,69 kN
60 kN +
+
61,69 kN
1,69 kN
58,31 kN 91,97
7,82
(Msonuç)
1
ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ YAPI STATİĞİ II DERSİ
7 Mart 2013
SORU: Şekilde verilen sistemde Mohr yöntemiyle C ve  C ’yi hesaplayınız. (EI sabit)
B D ÇÖZÜM: İlk olarak sisteme ait moment alanı çizilmelidir.

20kN
C
Bu moment alanı EI’lara bölünerek esas sistem yerine eşlenik sisteme
4m
elastik yük olarak yüklenir.
A E
Eşlenik sistemde bulunacak kesme kuvvetleri dönüş açılarını,
3m 3m
momentler çökmeleri verecektir.
6m Mesnet tepkileri:
B 80 C 0  M A  0   M E  0   Fx  0 
(M)kNm + D      
 20.4  6.E y  0   20.4  6. Ay  0   Ax  20  0 
80
+  E  40 / 3 kN   A  40 / 3 kN   A  20 kN 
 y   y   x 
A
0 E Not: Düşey çubukta cosα=0 olduğundan bölüm ∞ olur. Bundan dolayı
bu tür çubukların alanları tekil yük olarak alınır.
P  Moment Alanı / EI
P  (80.4 / 2) / EI  160 / EI
D  M B  0   M D  0 
B    
C  240.2  Dy .6  0   240.4  160.6  By .6  0 
3m 3m  D  80kN / EI   B  320kN / EI 
 y   y 
6m
C noktasındaki kesit zorlarını bulmak için sağdan veya soldan yaklaşabiliriz. Ancak soldan yaklaştığımızda bir tekil kuvvet
bir mesnet tepkisi ve bir yayılı trapez yüklemeyle uğraşmamız gerekecektir. Sağdan yaklaştığımızda ise bir mesnet
tepkisi ve üçgen yayılı yük ile hesap yapacağız. Kolay olan sağ taraftan yaklaşarak aşağıdaki gibi çözüm yapılır:
V  60  80  0   M  60.1  80.3  0
   
V  20kN  C   M  180kN   C 
D
 EI   EI 
M
C
V 2m
3m
-1/1-
Tekil Yük ile Yüklenmiş Basit Kirişte Genel Çözüm
22 Şubat 2013
Soru: Şekilde görülen basit kirişin tekil yük ile yüklenmesi durumunda;
P a) bu duruma ait elastik eğrinin denklemini

A B b) D kesitinde sehim, Ave B mesnetlerindeki dönüş açılarını
hesaplayınız. (EI sabit yd  ?  A  ? B  ? )
D
a b c) a  b  l için kirişin ortasındaki sehimi ve A, B
2
l mesnetlerindeki dönüş açılarını hesaplayınız. (EI sabit
yd  ?  A  ? B  ? )
Çözüm: Kirişin AD parçası için x-y ve DB parçası için

P x’-y olmak üzere iki farklı eksen takımı belirlenmiştir.
A x D x’ B Bu ileriki hesaplarımızda işlem sadeliği sağlayacak
φA φB daha basit fonksiyonlarla uğraşmamızı mümkün
yC
kılacaktır.
a b
l P.b P.a
Basit kirişin mesnet tepkileri A  ve B 
l l
y y olarak bulunmuştur.
y : çökme yani sehim

y' : dönüş açısı yani elastik eğrinin eğimi
Hatırlatma:
-EIy'' = M : moment
-EIy''' = V : kesme kuvveti
AC Parçası için:
A A’dan itibaren x uzaklığındaki bir kesitte momentin

+M P.b
M ( x)  x olduğu görülmektedir.
l
x
M
y ''   olduğunu biliyoruz. Bulduğumuz
EI
moment denklemini yerine yazarsak:
P.b
x
1 P.b
y ''   l   . x  y '' (1.a) elde ederiz.
EI E.I l
Buradan y’ ve y denklemlerini integral alarak elde edebiliriz:
 1 P.b   1 P.b 2 
  y ''.dx     E.I . l
x.dx 

  y '.dx     EI
2I
x  C1  .dx

1 P.b 2 1 P.b 3
y'   x  C1 (2.a) y x  C1 x  C2 (3.a )
EI 2l EI 6l
-1/4-
22 Şubat 2013
DB Parçası için:
B’den itibaren x’ uzaklıkta bir kesitte momentin

B
P.a
+M M ( x)  x ' olduğu görülmektedir.
l
x’
M
y ''   olduğunu biliyoruz. Bulduğumuz moment
EI
denklemini yerine yazarsak:
P.a
x'
l 1 P.a
y ''     . x '  y '' (1.b) elde ederiz.
EI E.I l
Buradan y’ ve y denklemlerini integral alarak elde edebiliriz:
 1   1 P.a
 x '  C3  .dx
P.a
  y ''.dx     E.I .   y '.dx     EI
2
x '.dx 
l  2I 
1 P.a 1 P.a
y'    x '  C3 y  x '  C3 x ' C4
2 3
(2.b) (3.b)
EI 2l EI 6l
Bilinmeyen integral sabitleri C1, C2, C3 ve C4’ü bulmak için sınır şartlarını kullanmamız gerekiyor.
Sınır Şartları:
AD parçasında x=0 da y=0 (A mesnetinde çökme yok)
x  0 için y=0
1 P.b 3
y  0  C1 0  C2  0
EI 6 I
C2  0
DB parçasında x’=0 da y=0 (B mesnetinde çökme yok)
x  0 için y=0
1 P.a 3
y  0  C3 0  C4  0
EI 6 I
C4  0
AD parçasındaki x=a için, DB parçasında x’=b de çökme değerleri birbirine eşit
1 P.b 3 1 P.a
 x  C1 x    x '  C3 x '
3
(4)
EI 6 I EI 6I
AD parçasında x=a için DB parçasında x’=b de dönme (elastik eğrinin eğimi) değerleri birbirine eşit
Büyüklük olarak eşit, işaret olarak terstirler

 1 P.b 2  1 P.a
  x  C1     x '  C3
2
(5)
 EI 2 I  EI 2I
-2/4-
22 Şubat 2013
(4) ve (5) denklemleri iki bilinmeyenli bir doğrusal denklem takımı olarak çözülürse:
Denklem (5)’te C1 çekilir

 1 P.b 2 1 P.a 2 
C1   a  b  C3  (6)
 EI 2l EI 2l 
Denklem (4)’te C1 yerine yazılır

1 P.b.a3 1 P.a 1 P.a 2 .b2 1 P.b3.a
    C3 .a    C3 .b (7)
EI 6l EI 2l EI 2l EI 6l
Denklem (7)’de C3’ler bir tarafa toplanır

2 P.b.a3  3P.a 2 .b2  P.b3 .a
 C3 .b  C3 .a (8)
6 EIl
P.b.a(2a 2  3ab  b2 )
 C3 (a  b) (9)
6 EIl
P.b.a(2a  b) (a  b)
 C3 (a  b) (10)
6 EIl
1 P.a.b
(a  b)  l old. göre C3  (l  a) (11) olarak bulunur
EI 6l
Aynı şekilde C1’de bulunabilir.Böylece:
P.a.b P.a.b
C1  (l  b) ve C3  (l  a) olarak bulunur.
6.E.I .l 6.E.I .l
Denklemler düzenlenir ve bulunan integral sabitleri yerine konulursa elastik eğri denklemi; a şıkkının cevabı:
 P.b 3 P.a.b
1 
AD parçasında y    6.l x  6.l (l  b) x 
EI
olur.
1  P.a P.a.b 
BD parçasında y    x '  (l  a) x '
3
EI  6.l 6.l 
1 Pa 2b 2
b şıkkının cevabını bulmak için AD parçasında x=a yazılarak D kesitindeki çökme yD  bulunur.
EI 3l
A ve B mesnetinde dönüş açılarını bulmak için yA ve yB bulunarak türevi alınır. Daha sonra bulunan (yA’) ve
(yB’) de x=0 yazılarak dönmeler bulunabilir.
 P.a.b
1 
A mesnedinde dönme y A '   6.l (l  b) 
EI
olarak bulunur.
1  P.a.b 
B mesnedinde dönme yB '  (l  a) 
EI  6.l 
-3/4-
22 Şubat 2013
C şıkkının cevabını bulmak için:
1 Pl 3
AD parçasında y fonksiyonunda (a=b=x=l/2) yazılarak D kesitindeki çökme yD 
EI 48
1 Pl 2
AD parçasında y’ fonksiyonunda (a=b=l/2 x=0) yazılarak A mesnetindeki dönme  A  olarak
EI 16
bulunur. B mesnedindeki dönme  B , A mesnedindeki dönmeye sayısal olarak eşit ancak işaret olarak tersdir.
-4/4-
Virtüel İş Yöntemi Uygulama Sorusu
28 Şubat 2013
100kNm 250kNm q=10kN/m Soru: Şekilde verilen kirişin Virtüel iş metoduyla

A B
a) C noktasındaki çökme yc ’yi;
C
5m 5m b) C noktasındaki dönme c ’yi hesap ediniz.
Cevap: Çarpım, moment alanları, geometrisi bilinen şekillere

Dış Yüklerden Oluşan
ayrılarak daha kolay yapılabilir.
15
V +
- 100
85
M -
(2)
100 50 (1) 125
- - M - (3)
0
M + +
+
11,25 125
200
M (4)
+
125
Sisteme etkiyen dış yüklerden oluşan moment alanı
(1) yukarıda görüldüğü gibi her dış kuvvet için ayrı ayrı çizilerek daha basit bilinen geometrili alanlara bölünebilir.
100kNm’lik momentin moment alanı (2), 250kNm’lik momentin moment alanı (3) ve q=10kN/m’lik düzgün yayılı
yükün moment alanı (4) yukarıda görüldüğü gibidir.
a) yc ’nin hesabı için C noktasına birim kuvvet uygulanarak Birim Yüklemeden Oluşan 1
B
A
moment alanı (5) çizilir. Ve bu moment alanı dış kuvvetlerden
C
dolayı oluşan moment alanı (2-3-4) ile çarpılarak yc hesap edilir.
5m 5m
Çarpım sırasında moment alanlarının işaretine dikkat edilmelidir.
 1 1 
  6 .5.2,5.(100  2.50)  3 .5.50.2,5   (5)
   0
0
1  1  
l
M .M 1 677, 08 + +
yc       .5.125.2,5  .5.125.2,5   yc  m
0
EI EI   3 3   EI 2,5
 5 5  
   .5.125.2,5  .5.125.2,5  
  12 1 2  
b) c ’nin hesabı için C noktasına birim moment uygulanarak Birim Yüklemeden Oluşan
moment alanı (6) çizilir. Ve bu moment alanı dış kuvvetlerden 1

A B
dolayı oluşan moment alanı (2-3-4) ile çarpılarak c hesap C
edilir. Çarpım sırasında moment alanlarının işaretine dikkat
5m 5m
edilmelidir.
 1 1 1 
  6 .5.50.0,5  2 .5.50.0,5  3 .5.50.0,5   0,5 (6)
 
0
- 0
1  1  
l
M .M 1 166, 67 +
yc       .5.125.0,5  .5.125.0,5   c  radyan 0,5
0
EI EI   3 3   EI
 5 5  
   .5.125.0,5  .5.125.0,5  
  12 12  
-1/1-

Yapı Statiği II

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Yapı Statiği II

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bölüm1 Đzostatik-Hiperstatik-Elastik Şekil Değiştirme

Kolon ve kirişlerden oluşan yapı sistemlerinin boyutlandırılmasında esas olan,

Yüksüz (kendi ağırlığı ihmal)

Çekme Bölgesi Basınç Bölgesi

Yukarıdaki şekillerden de anlaşılabileceği gibi, eğilme momentinden dolayı elemanının uzayan

ÖRNEK 1: Şekilde verilen 200 N’luk kuvvetin A noktasına taşınması. y

565.6 kNm 565.6 kNm

Mo =Mxi +Myj +Mzk

Mx, My ve Mz değerleri skaler olup F kuvvetinin O merkezinden geçen eksenlere göre

Mx =[2x50 − 2x30]i= 40i 0

Mo = 3 2 2 Nm = My =−[3x50 − 2x40]i =70 j

M .i = [M x i + M y j + M z k ] . i = [M x i.i + M y j.i + M z k.i ] = M x [1] + 0 + 0 = M x

M = r xF r = xi + yj + zk F = Fxi + Fyj + Fzk M = M xi + M yj + M zk

ÖRNEK 2: Şekilde verilen sistemde;

 i j k   i j k  [1407.2 −0.12]i−[2110.8 −0.08] j+[ −527.76 + 0.04]k

b: AD doğrultusundaki momenti bulmak için tüm kuvvetler A noktasına taşınır ve sonra AD

MAD =MA irAD = 3431.6i −7586 j −487.76k  i 12i+8 j−40k =00

Çözüm a: Eksenler üzerinde olmayan kuvvetlerin ve momentlerin birleşenleri bulunur.

B noktasında bulunan MB = 1253.58i +80.78 j −3744.88k momenti hangi doğrultuya taşınacak

ise o yöndeki birim vektörle (dogrultman cosinüsleri) çarpılarak taşınır.

Örnekte AB doğrultusunda taşınması isteniğine göre bu yöndeki birim vektör;

MAB =(1253.58x( −0.64))i.i+(80.98x0.64)j.j+( −3744.88x( −0.426))k.k =−802.29 + 51.83 +1596.79 = 846.20Nm

VEYA A noktasındaki moment bulunarak da M AB aşağıdaki gibi aynısı bulunur.

Yapı sistemlerinde yük, kesme kuvveti ve moment arasındaki ilişki

4.4. KESME KUVVETĐ ĐLE MOMENT ARASINDAKĐ ĐLĐŞKĐ

ΣFy=0 V - q (dx) – [V + dV]= 0 -q (dx) – [dV]= 0 dV=- q (dx) dV =−q

(Kesme kuvvetinin türevi yayılı yükün değerini verir.)

ΣMs=0 V dx + M -q (dx) (dx /2) – [M + dM]= 0 Vdx = dM dM= V

(Momentin türevi ise kesme kuvvetinin değerini verir.)

Konsol kirişin A mesnedindeki kesit tesirleri aşağıdaki şekilde

∑F y =0 V − 4 − 0.5x[x / 2] = 0 V = 4 + 0.25 x 2 x = 3m → V = 6.25 kN

∑M = 0 M + 4 x + 0.5 x[0.5 x ][ x / 3 ] = 0 M = −[ 4 x + x 3 0.25 / 3 ] x = 3 m → M = −14.25 kNm

∑F x =0 N+ 6 = 0 N = −6kN x = 7.5m → N = −6kN x = 12m → N = −6kN

∑F y = 0 V + 4 − 21.33 + 0.5x[x / 2] = 0 V = 17.33 − 0.25 x 2 x = 3m + 4.5m = 7.5m → V = 3.27kN

∑M x =0 Mx + 4x − 21.33[x − 3] + 0.5x[0.5x][x / 3] = 0 Mx = −63.99 + 17.33x − x 3 0.25 / 3

Maksimum açıklık momenti V=0 da olduğuna göre,

x = 8.33 →→ maxMaç = 21.33[x − 3] − 4x − 8.33 [0.5x][0.5][8.33 / 3] − 14.25 = 32.20kNm

Đstenirse sağ yönden de kesim yapılarak sonuçlar kontrol edilebilir.

∑F x =0 N+ 6 = 0 N = −6kN x = 9m → N = −6 kN x = 12m → N = −6kN

V + ([[6 − 0.5x] + 6] x) / 2 − 18.67 = 0 V = 18.67 + 0.25x 2 − 6x x = 4.5 ise V = 3.27kN

x=9 ise Mx = 14.22 kN V B

ÖRNEK 1.3. V, M ve N diyagramları ile [açMmax=?] momentinin hesaplanması.

Çözüm: Đlk önce mesnet tepki kuvvetleri hesaplanır.

∑ ME = 0 7.6 x 7 − 4 x3 − 4 x 5 x 2.5 + 12.4 x 2 + 4 + 5 x B x = 0 B x = 4.00 kN

∑ ME = 0 7.6 x 7 − 4 x3 − 4 x 5 x 2.5 + 12.4 x 2 + 4 + 5 x B x = 4 B x = 4.00 kN

∑ Fx = 0 N + 7.6 = 0 N = −7.60kN ∑ Fy = 0 V + 4 = 0 V = −4 AY=7.6 N

∑ Mx = 0 7.6 x − 4xx[1/ 2] − M − 4[3] = 0 M = 7.6x − 2x 2 − 12

x = 2m V = −4.4 kNm x = 5m V = 7.6kNm

Sistemin Q, M ve N diyagramları aşağıdaki şekilde elde edilmiştir.

VEYA aşağıdaki formüller kullanılarak da aynı değerler aşağıdaki gibi bulunur.

ÖRNEK 1.4. Şekilde verilen çerçevenin V,M ve N kesit tesirlerinin çizimi.

 x = 0 ⇒ V = [4.5]cos 45 − [4]sin 45 = 0.354 kN

ME = 3.5 x 2.22 − 4 x5 + 8 = −4.23 kNm [b ]

V = V cos α − Hsin α = [− 3.5] cos[−66] − 4 sin[−66] = −2.23 [a][b]

MF = 4.5 x [4 + 3.12] − 2 x 4 x [2 + 3.12] + 4 x 3 − 8 = −4.92kNm[a] MF = 3.5 x 0.88 − 4 x 2 = −4.92 kNm [b]

V ve N Yük olmadığı için yukarıdakinin aynısı olur.

V = V cos α − H sin α = 3.5 cos 66 − 4 sin 66 = 3.5 cos 66 − 4 cos 24 = −2.23 kN

N = H cos α + V sin α) = 4 cos 66 + 3.5 sin 66 = 4 cos 66 + 3.5 cos[ 90 − 66 ] = 4.82

M = x[3.5 cos 66] − x[4 sin 66] N

x = 2.19 ⇒ MF = 2.19[3.5 cos 66] − 2.19[4 sin 66] = −4.89kNm 66o M

x = 2.19 + 3.32 + 4.34 ⇒ MF = 9.85[3.5 cos 66] − 9.85[4 sin66] + 8 = −13.97kNm

Sistemin V, M ve N diyagramları aşağıda verilmiştir.

∑ MA = 0 5 ⋅ 10 ⋅ 2.5 − 20 + 10 ⋅ (4 + 2) + 10 ⋅ 3 ⋅ (1.5 + 8) − 2E X − 11E Y = 0 2EX + 11E Y = 450 

∑ ME = 0 5 ⋅ 10 ⋅ 0.5 − 10 ⋅ 5 − 20 − 10 ⋅ 3 ⋅ 1.5 + 11A Y − 2A X = 0 11A Y − 2A X = 90 