ICS 77.040.

10 TÜRK STANDARDI TS 205/Şubat 1977

İÇİNDEKİLER

0- KONU, TANIM, KAPSAM ...................................................................................... 1

0.1 - KONU........................................................................................................................ 1
0.2 - TANIMLAR ................................................................................................................ 1
0.2.1 - Eğme ................................................................................................................................... 1
0.2.2 - Katlama................................................................................................................................ 1
0.2.3 - İleri-geri eğme...................................................................................................................... 1
0.2.4 - Eğme Momenti Me .............................................................................................................. 1
0.2.5 - Eğme Dayanõmõ................................................................................................................... 1
0.2.6 - Eğme Miktarõ Y .................................................................................................................... 2
0.2.7 - Eğme Açõsõ .......................................................................................................................... 2
0.2.8 - Esneklik Modülü Ee ............................................................................................................. 2
0.3 - KAPSAM ................................................................................................................... 2
1 - EĞME VE KATLAMA DENEYİ (Borularõn dõşõndaki metalik malzeme için).... 2
1.1 - DENEYİN PBENSBİ .................................................................................................. 2
1.2 - DENEY AYGITI ......................................................................................................... 3
1.2.1 - Eğme Düzeni ....................................................................................................................... 3
1.2.2 - Kuvvet Uygulama Düzeni .................................................................................................... 3
1.2.3 - Kuvvet Ölçme Düzeni .......................................................................................................... 3
1.2.4 - Biçim Değiştirmeyi Ölçme Düzeni ....................................................................................... 3
1.3 - 3 mm'den İNCE ÇELİK SAÇ, ŞERİT VE TELLERİN EĞME VE KATLAMA DENEYİ . 3
1.3.1 - Deney Parçasõ ..................................................................................................................... 3
1.4 - 3 mm den KALIN ÇELİK SAÇ, ŞERİT VE TELLERİN EĞME VE KATLAMA DENEYİ 4
1.4.1 - Deney Parçasõ ..................................................................................................................... 4
1.4.2 - Deneyin Yapõlõşõ .................................................................................................................. 4
1.5 - DÖKME DEMİRİN EĞME DENEYİ............................................................................ 6
1.5.1 - Deney Parçasõ ..................................................................................................................... 6
1.3.2 - Deneyin Yapõlõşõ .................................................................................................................. 7
2- BORULARIN EĞME (BÜKME) DENEYİ................................................................ 8
2.1 - DENEYİN PRENSİBİ................................................................................................. 8
2.2 - DENEY AYGITI ......................................................................................................... 8
2.3 - DENEY PARÇASI ..................................................................................................... 8
2.4 - DENEYİN YAPILIŞ! ................................................................................................... 8
3 - İLERİ-GERÎ EĞME DENEYİ ................................................................................. 9
3.1 - DENEYİN PRENSİBİ................................................................................................. 9
3.2 - DENEY AYGITI ......................................................................................................... 9
3.2.1 - Eğme Silindirleri Ve Kavrama Çenelerinin Yüzeyleri .......................................................... 9
3.2.2 - EĞME KOLU VE KLAVUZ .................................................................................................. 9
3.3 - TELLERİN İLERİ - GERİ EĞME DENEYİ .................................................................10
3.3.1 - Deney Parçalan ................................................................................................................. 10
3.3.2 - Deneyin Yapõlõşõ ................................................................................................................ 10
3.4 - 3 mm den İNCE ÇELİK SAÇ VE ŞERİTLERİN İLERÎ-GERİ EĞME DENEYİ ...........11
3.4.1 - Deney Parçasõ ................................................................................................................... 11
3.4.2 - Deneyin Yapõlõşõ ................................................................................................................ 11
4 - DENEY SICAKLIĞI ............................................................................................. 11
5 - DENEYLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ .............................................................. 11
6 - DENEY RAPORU ............................................................................................... 11
TADİL ....................................................................................................................... 15
ICS 77.040.10 TÜRK STANDARDI TS 205/Şubat 1977

METALİK MALZEMENİN EĞME VE KATLAMA DENEYLERİ

0- KONU, TANIM, KAPSAM

0.1 - KONU
Bu Standard, metalik malzemenin eğme, katlama, ileri-geri eğme deneyleri ile ilgili tanõmlara,
deneylerde kullanõlan aygõtlara ve deneylerin yapõlõşõna dairdir.

0.2 - TANIMLAR

0.2.1 - Eğme
Eğme, iki desteğe serbest olarak oturtulan, genellikle daire veya dikdörtgen kesitli düz bir deney par-
çasõnõn, yön değiştirmeksizin, ortasõna bir eğme kuvvetti uygulandõğõnda oluşan biçim değişmesidir.
Borularda eğme işlemi, bir ucu tutturulan borunun bükülmesidir.

0.2.2 - Katlama
Katlama, eğmenin özel bir durumu olup daire veya dikdörtgen kesitli deney parçasõnõn iki kolunun
birbirine paralel duruma getirilmesi işlemidir.

0.2.3 - İleri-geri eğme

İleri-geri eğme, bir ucu sõkõştõrõlan ve dikey durumda duran deney parçasõnõn yan çapõ belirli bir
mandrel üzerinde ileri ve geri bükülmesidir.

0.2.4 - Eğme Momenti Me

Eğme momenti iki destek üzerine konulmuş olan bir deney parçasõnõn herhangi bir yerindeki kesitinin
sağ veya solunda etkisi.olan kuvvetlerin statik momentlerinin cebirsel toplamõdõr.

Kirişin tam ortasõna yalnõz bir P kuvveti uygulandõğõnda burada oluşan eğme momenti

P.La
Mc =
4
nin birimi mm kg'dir.

Burada:
P = Uygulanan eğme kuvveti, kgf.
La = Desteklerin eksenleri arasõndaki uzaklõk mm dir.

0.2.5 - Eğme Dayanõmõ

Eğme dayanõmõ, deney parçasõna uygulanan kuvvetler sonucu oluşan en büyük eğme momentinin,
deney parçasõnõn Z karşõ koyma momentine bölünmesi sonucu elde edilen dayanõmõdõr, birimi
kgf/mma dir.

iki desteğe oturtulmuş daire kesitli bir deney parçasõ açõklõğõnõn tam ortasõna bir Pmax yükü
uygulandõğõ anda eğme dayanõmõ,

ME p .L / 4
δe = = max 3 dir
Z µ .d 0
Burada;
Pmax= Kõrõlma anõnda deney parçasõna uygulanan eğme kuvveti, kgf
d0 = Deney parçasõnõn ortalama çapõ, mm.
Z = Karşõ koyma momenti (daire kesitlilerde)

1
ICS 77.040.10 TÜRK STANDARDI TS 205/Şubat 1977

µd 03
Z= mm 3
32

0.2.6 - Eğme Miktarõ Y

Eğme miktarõ deney parçasõnõn deney sõrasõnda, kuvvetin uygulandõğõ noktanõn başlangõç durumuna
göre eksendeki değişmedir.

Deney parçasõnõn kõrõlma anõndaki en büyük eğme miktarõ, Ymax ile gösterilir.

0.2.7 - Eğme Açõsõ

Eğme açõsõ, eğme tamamlandõktan sonra deney parçasõnõn iki kolu arasõndaki dõş açõdõr. Bu açõ
önceden belirtilmediğinde eğme kuvveti kaldõrõlmadan ölçülür.

0.2.8 - Esneklik Modülü Ee

Esneklik modülü, Ee gerilmenin deformasyonla doğru orantõlõ olduğu bölgede, S eğme gerilmesinin
onunla ilgili Y eğme miktarõna bölünmesi ile elde edilen değerle orantõlõdõr. Esneklik modülü, deney
parçasõ iki desteğe serbestçe oturtulduğunda açõklõğõn tam ortasõna bir kuvvet uygulandõğõnda
aşağõdaki formülle hesaplanõr :
δ .La
2
4 L3
Ee = = X a
δ .Y .d 0 3µ Y

Burada;
2
Ec = Esneklik modülü kgf/mm
Y = Eğme miktarõ, mm
2
g = Eğme gerilmesi (Eğme durumuna göre dõş yüzeyde, çekme veya basma), kg/mm
La = Destek açõklõğõ mm
d0 = Deney parçasõnõn ortalama çapõ, mm
P = Deney parçasõna uygulanan eğme kuvveti kgf’dİr.

0.3 - KAPSAM
— Bu standard, metalik malzemeden yapõlmõş çubuk saç, şerit, boru ve tellerin eğme, katlama ve ileri-
geri eğme deneyleri ile dökme demirlerin eğme deneylerini kapsar.
Metalik olmayan malzemenin deneyleri ile alõn kaynaklõ çeliklere uygulanan eğme ve katlama
deneylerini kapsamaz.

Not — Malzemeye kullanõlacağõ yerde tavlama işlemi uygulanmadõğõnda, deney parçalarõ da

deneyden önce tavlanmamalõdõr.

1 - EĞME VE KATLAMA DENEYİ (Borularõn dõşõndaki metalik

malzeme için)
1.1 - DENEYİN PBENSBİ
Yuvarlak veya dikdörtgen kesitli düz bir deney parçasõ, ortasõndan eğildiğinde oluşan plastik
deformasyonun saptanmasõdõr.

Eğme deneyi, deney parçasõnõn yük altõnda (eğme kuvveti) bir kolunun diğerinin uzantõsõ ile
oluşturacağõ belirli bir a açõsõna kadar yapõlõr (Şekil - 1 ve 2). Deney parçasõnõn her iki kolunun
eksenleri, eğme kuvveti eksenine dik olan bir düzlemde bulunmalõdõr.

Deney parçasõna, 180° eğerek katlama deneyi uygulandõğõnda deney parçasõnõn her iki kolunun
yüzeyleri, isteğe göre, ya üst üste veya belirli bir aralõkta birbirlerine paralel duruma getirilir (Şekil - 3
ve 4), ikinci durumda iki yüzeyin paralelliği, bir ara parçasõ ile sağlanõr.

2
ICS 77.040.10 TÜRK STANDARDI TS 205/Şubat 1977

Dökme demirde eğme deneyi, deney parçasõ kõrõlõn-caya kadar sürdürülür

1.2 - DENEY AYGITI

Deney aygõtõ, genel olarak, deney parçasõnõn üzerine oturtulduğu silindirik iki destek ile deney
parçasõnõn ortasõna uygulanan eğme mandrelinden oluşan bir eğme düzeni ve aşağõda belirtilen diğer
düzenlerden oluşur: (Şekil - 1).

Eğme deney aygõtõnda, deney parçasõna uygulanan yük (kuvvet) ölçülür. Katlama deneyinde ise uygu-
lanan yükün ölçülmesine gerek yoktur.

1.2.1 - Eğme Düzeni

Eğme deney aygõtõnda, eğme kuvvetinin uygulama yönünde, en büyük destek açõklõğõnõn en az 1/10 u
kadar bir eğilmeye olanak verecek şekilde bir açõklõk bulunmalõdõr.

Destekler sabit veya döner ve bunlarõn üzerine oturduğu destek tablasõ aygõtõn orta eksenine göre si-
metrik olmalõdõr.

Desteklerin ve eğme mandrelinin yarõ çaplan (veya kavislerinin yarõ çaplan) deney uygulanacak
malzemenin ilgili standardõnda belirtilenlere uygun olarak seçilmelidir.

1.2.2 - Kuvvet Uygulama Düzeni

Deney parçasõnõn biçim değiştirmesini sağlayan kuvvet, sõfõrdan en yüksek değere kadar, olanaklar
içinde, darbesiz ve sürekli olacak şekilde uygulanmalõdõr.

Kuvvet uygulama düzeni, deney standardlarõnda belirtilen kuvvet uygulama hõzlarõna ayarlanabilmeli-
dir.

1.2.3 - Kuvvet Ölçme Düzeni

Uygulanan kuvvet, genellikle, ibreli bir göstergeden ya da sürekli olarak değişimi gösteren bir eğriden
saptanõr.

Düzen, kuvvet değişimini, olanaklar içinde en az hata ile göstermelidir.

1.2.4 - Biçim Değiştirmeyi Ölçme Düzeni

Deney sõrasõnda, biçim değiştirmeyi ölçmek için kullanõlan gösterge veya yazõcõ düzen, deney
aygõtõnõn esnek biçim değiştirmesinden etkilenmemelidir.
Biçim değiştirme en çok % l hata ile ölçülmelidir. Deneyde erişilen en büyük eğme miktarõ sonradan da
okunabilmelidir.
- Eğri Çizme Düzeni
Uygulanan kuvvet, eğme mandreli veya desteklerin oturduğu destek tablasõnõn hareketine bağlõ olarak
çeşitli ölçeklerde çizilir.

Burada kuvvet düşey eksende, deney parçasõnõn ortasõndaki eğme miktarõ yatay eksende gösterilir.
Eğri çizme düzeni, istendiğinde, eğme miktarõnõ 1/1 ölçekle çizebilmelidir.

1.3 - 3 mm'den İNCE ÇELİK SAÇ, ŞERİT VE TELLERİN EĞME VE KATLAMA

DENEYİ

1.3.1 - Deney Parçasõ

Deney parçasõnõn kalõnlõğõ, numunenin alõndõğõ malzemenin kalõnlõğõnda olmalõdõr. Deney parçasõnõn
yüzeyinde herhangi bir işlem yapõlmamalõdõr.

Deney parçasõnõn genişliği, 20 ± 5 mm olmalõdõr. olduğunda, şerit genişliği deney parçasõ genişliği
olarak kabul edilir.
Deney parçasõ, kenarlarõnda çatlak ve çapak olmayacak şekilde hazõrlanmalõdõr. Yüzeylerdeki
katmerler
freze veya planya tezgâhlarõnda işlenerek -ve eğelenerek temizlenebilir.

- Deneyin Yapõlõşõ

3
ICS 77.040.10 TÜRK STANDARDI TS 205/Şubat 1977

Deney parçasõ, birbirine paralel iki : destek üzerine konulur ve bir mandrel yardõmõ ile ortasõndan eğilir
(Şekil - 1 ve 2), veya bir ucu iki blok veya bir mengenenin çeneleri arasõna sõkõştõrõlmõş deney
parçasõnõn diğer ucu yeter sertlikte ve belirli bir yan çapta yuvarlatõlmõş olan bloklardan biri üzerine
bükülür (Şekil - 5).

Eğme kuvveti yavaş, yavaş uygulanarak malzemenin plâstik deformasyonu sağlanmalõdõr.

Deney parçasõnõn kollarõ, malzemenin kendi standardõnda belirtilen aşağõdaki durumlardan birine
getirilir:
a) Önceden belirtilen bir açõya kadar (Şekil - 2),
b) birbirine paralel (Şekil - 3 ve 7),
c) birbiri üzerine tamamen oturmuş (Şekil - 4).

1.4 - 3 mm den KALIN ÇELİK SAÇ, ŞERİT VE TELLERİN EĞME VE KATLAMA

DENEYİ

1.4.1 - Deney Parçasõ

Deney parçasõ, genellikle, dikdörtgen kesitlidir. Deney parçasõnõn kenarlarõ kalõnlõğõn 1/10 unu
geçmeyen bir yan çapa kadar yuvarlatõlõr.

Deney parçasõnõn genişliği 25 ve 50 mm, genişlik toleransõ ± 5 mm dir.

Deney parçasõnõn kalõnlõğõ, aşağõda belirtilen şekilde saptanõr:

a) Yan mamul ve dövülmüş parçalarda kalõnlõk, önceden belirtilmediğinde 20 rb 5 mm alõnõr.
b) Saç, levha ve yapõ çeliklerinden kesilen numunelerden çõkarõlan deney parçasõnõn kalõnlõğõ, deney
uygulanacak malzemenin kalõklõğõdõr.

Haddeleme kalõnlõğõ 25 mm. den çok olduğunda, bir yüzeyi tezgâhta işlenerek 25 mm den az olmamak
üzere deney parçasõnõn kalõnlõğõ istenilen kalõnlõğa indirilir.

Eğme sõrasõnda tezgâhta işlenmiş yüzey dõş tarafa gelmelidir.

Kesiti daire ve çok kenarlõ (poligonal) olan metalik malzemelerden çapõ veya poligonun dõşõna çizilen
dairenin çapõ 50 mm den az olanlarda deney parçasõ bu malzemeden kesilmek suretiyle çõkarõlõr;

30 mm den daha kalõn malzeme, yaklaşõk olarak 20 mm çapa indirilebilir-, 50 mm den daha kalõn bir
malzemenin ise 50 mm çapa indirilmesi zorunludur.

1.4.2 - Deneyin Yapõlõşõ

1.4.2.1 - Destekler Üzerinde Eğme

Deney parçasõ, birbirine paralel iki destek üzerine konulur ve bir eğme mandreli yardõmõ ile tam
ortasõndan eğilir (Şekil - 1).

Desteklerin ve eğme mandrelinin genişliği deney parçasõnõn genişliğinden daha çok olmalõdõr. Des-
tekler ile eğme mandrelinin yan çaplan deney uygulanacak malzemenin standardõnda belirtildiği gibi
seçilmelidir.

Paragraf 3
Destekler arasõndaki uzaklõk, deneyin uygulandõğõ malzemenin standardõnda gösterildiği şekilde
olmalõdõr. Standardda bu konuda bir koşul olmadõğõnda bu uzaklõk (D+3a) ± \ olarak alõnõr. (Burada D =
eğme mandreli çapõ, a = Deney parçasõ kalõnlõğõ.)

4
ICS 77.040.10 TÜRK STANDARDI TS 205/Şubat 1977

Çatlamanõn başlangõç anõnõn saptanmasõ gerektiğinde deney parçasõnõn dõş tarafa gelen yüzeyi
rahatça gözetlenebilmelidir.

Bu deneyde istenen sonuç, belirtilen bir ot eğme açõsõna kadar parça eğildiğinde, çatlamanõn meydana
gelip gelmediğini tespit etmektir.

Belirtilen et eğme açõsõna ulaşmadan parçanõn dõş yüzeyinde çatlama başlamõşsa deneye devam
edilmez. Bu deney 120 derecelik <x eğme açõsõna kadar uygulanabilir.

1.4.2.2 - Bloklar Üzerinde Eğme (U veya V)

Basma parçasõnõn biçimine göre, deney parçasõ U veya V biçimindeki bir blok üzerine konulur. Eğme
kuvveti malzemenin serbestçe plastik deformasyonun olanak verecek şekilde yavaş, yavaş uygulanõr.
(Şekil - 8 ve 9)

U veya V blokunun eğik yüzeyleri arasõndaki tepe açõsõ 60° -1- 10° ve ağõz açõklõğõ en az 125 mm
olmamalõdõr.

Bu yöntemle kullanõlan deney parçasõnõn , uzunluğu, genellikle, 250 mm olmalõdõr. Bu deney 90

derecelik eğme açõsõna kadar uygulanõr.
Blokun desteklik eden ağõz kenarlarõ hafifçe yuvarlatõlmalõdõr.
1.4.2.3 - Serbest Eğme
Deney parçasõnõ Madde 1.4.2.2 de belirtildiği şekilde istenilen açõya kadar eğmek olanaksõz
olduğunda, deney parçasõnõn iki ucu doğrudan, doğruya bir preste bastõrõlmak suretiyle katlanan
tamamlanõr. (Şekil -3 ve 6-7)
Bu deney yönteminde B ile gösterilen katlama iç yan çapõnõ belirtilen değerde tutmak güçtür (Şekil - 5).

Malzeme standardlarõnda katlama iç yan çapõ R daima en çok değer, katlama açõsõ ise daima en az
değer olarak gösterilir.

Deney parçasõnõn kollarõnõn birbirine paralel durumda olmasõ istendiğinde iki kolun arasõna ya bir ara
parçasõ yerleştirir (Şekil - 3) veya Madde 1.4.2.3 de belirtildiği şekilde her iki kol doğrudan doğruya bir-
birine paralel duruma getirilir arasõndaki <x eğme açõlarõ için

5
ICS 77.040.10 TÜRK STANDARDI TS 205/Şubat 1977

1.5 - DÖKME DEMİRİN EĞME DENEYİ

1.5.1 - Deney Parçasõ

Eğme deneyinde kullanõlan dökme demir deney parçalarõnõn boyuttan Çizelge –1’ de gösterilmiştir.

Boyutlarõ Çizelge – 1’ de verilenlere uymayan deney parçalan için, başka koşul olmadõğõnda Madde
1.5.2 de belirtilen La = 20 d formülüne göre deney parçasõ hazõrlanõr.

ÇIZELGE - 1 Dökme Demir Deney Parçasõnõn Boyut ve Toleranstan

Anma Anma çapõ toleransõ Deney parçasõ

çapõ dişlenmemi işlenmiş uzunluğu en az
mm ş deney deney mm
parçasõnda parçasõnda
mm mm
10 ') ± 0,1 220
13 +1 ±0.1 300
0
20 + 1,5 ± 0,2 450
0
30 +2 ± 0,2 650
0
45 + 2,5 - 1000
1) 10 mm anma çapõndaki deney parçasõ, genel ol
rak her yüzeyi işlenmiş durumda kullanõlõr.

1.5.1.1 - Ayrõ Dökülen Deney Parçasõ

Dökülen parçadan ayrõ dökülmüş olan deney parçalarõna, genellikle, işlenmeden deney uygulanõr.
Anma çapõ 13 mm, 20 mm ve 30 mm olan deney parçalarõ kurutulmamõş kum kalõba dökülebilir. Deney
parçasõnõn yüzeyleri düzgün olmalõ, çapak ve kalõp izleri vb. bulunmamalõ ve kusurlar taşlanarak
giderilmelidir. Deney parçasõnõn çapõ, deneyden önce ve sonra, deney parçasõnõn ortasõnda ve
birbirine dik iki yönde, kalõp izine gelmemek üzere, ölçülür.

İki dikey yönde yapõlan ölçmelerde bulunan çaplar arasõndaki fark, anma çapõnõn % s inden fazla ol-
mamalõdõr. Deney parçasõ çapõ her iki yönden ölçülen çapõn aritmetik ortalamasõdõr.

Deney parçasõnõn anma çapõ toleranslarõ Çizelge - 1 de, ve çap ölçmedeki doğruluk derecesi Çizelge -
2 de verilmiştir.

1.5.1.2 - Parça ile Beraber Dökülen Deney Parçasõ

Farca ile beraber dökülen deney parçasõnõn işlenip, işlenmeyeceği önceden belirtilmelidir.

işlenmemiş deney parçasõnõn boyutlarõ ve yüzey işlemleri Madde 1.5.1.1 de belirtilenlere uygun olmalõ-
dõr.

Ana parça ile beraber dökülen biri çubuktan veya bir levhadan çõkarõlan deney parçalarõ, olanaklar
içinde. Çizelge - 1 de belirtilen ölçülerde işlenmelidir.

6
ICS 77.040.10 TÜRK STANDARDI TS 205/Şubat 1977

İşlenmiş deney parçalarõnõn yüzeyleri düzgün olmalõ ve yüzeylerde enlemine kalem izleri
bulunmamalõdõr.

1.3.2 - Deneyin Yapõlõşõ

Deney parçasõnõn iki ucu, aralarõndaki açõklõk La=20 d olan yatay durumdaki silindir biçiminde döner
veya sabit iki destek üzerine yerleştirilir.

Desteklerin eksenleri, deney parçasõnõn eksenine dik olmalõdõr.

Eğme kuvveti, deney parçasõna desteklerin tam ortasõnda dik olarak uygulanmalõdõr.

Deney parçasõ üzerinde bir kalõp izi olduğunda bu iz nötr bölgede bulunacak şekilde, deney parçasõ
yerleştirilir.

Desteklerin çaplarõ ile eğme mandrelinin yarõ çapõ Çizelge - 2 de verilen değerlere uygun olmalõdõr.
Desteklerin ortasõnda, tüm çevreyi kapsayacak şekilde genişliği 0,2 d ve yarõ çapõ 0,5 d olan bir oyuk
bulunmalõdõr. Burada, d = deney parçasõ çapõ olup 10 ve 13 mm çapõndaki deney parçasõ için d = 13
mm ve 20, 30 ve 45 mm çapõndaki deney parçalan için d = 45 mm esas alõnarak yapõlmõş olan oyuklu
destekler kullanõlõr.

Uyarõ: Daha ince deney parçalarõnõn daha geniş oyuklara oturtularak denenmesinde bir sakõnca
yoktur.

ÇİZELGE - 2 Deney Koşullarõ ve Okumadaki Doğruluk Dereceleri

Okuma değerlerin doğruluk

derecesi
Anma Destek Eğme Destek- Deney En Kõrõlma- Deneyin
çapõ lerin mandre- lerin büyük daki eğil- başlan-
linin çapõ parçasõ gõcõnda
çapõ açõklõğõ kuvvet me değeri
çapõ uygulanan
p max Y max
mm d. kuvvet
mm mm mm kgf min
mm kgf

10 10-15 200 0,05 1 0,1 2-4

13 260 0,1 2 0,1 4-8
20 400 0,1 5 0,1 10-20

30 50-60 25-30 600 0,1 "10 0,2 20-40

45 900 0,2 20 02 40-80

2
Deney parçasõna kuvvet, gerilme artõşõ saniyede, 3 kgf/mm 'i geçmeyecek şekilde, deney parçasõ
kalõncaya kadar sürekli ve darbesiz olarak uygulanõr. En büyük kuvvet PmaT, olanaklar içinde. Çizelge
- 2 de verilen doğruluk derecesinde saptanmalõdõr.

Deney parçasõnõn eğilmesi, genellikle, deney aygõtõnõn sabit desteklerine veya destek tablasõna göre
eğme mandrelinin hareketi ile saptanõr. Eğme değerinin ölçülmesinde hatalarõ önlemek için Çizelge -
2'de belirtilen sõnõrlar içinde bir ön yükleme yapõlmalõ ve ondan sonra ölçmeye başlanmalõdõr.

- Eğme Dayanõmõnõn Hesaplanmasõ

Deney parçasõnõn kõrõldõğõ andaki P^^ kuvveti saptandõktan sonra Madde - 0.2.5 de verilen formülle eğ-
me dayanõmõ hesaplanõr.

7
ICS 77.040.10 TÜRK STANDARDI TS 205/Şubat 1977

Çizelge - 3 deki c değerleri kullanõlarak eğme dayanõmõ kolaylõkla hesap edilir.

Burada Kullanõlan c Değerleri

Anma çapõ Anma çapõ Anma çapõ Anma çapõ Anma çapõ
d = 10 d = 13 d = 20 d = 30 d = 45
D0 c D0 c D0 do c d0 c

_ _ _ _, _ _ 28,8 64,0 — —
— — — — — — 28,9 63,3 — —
— — 12,0 383 19,0 148 29,0 62,6 — —
— — 12,1 374 19,1 146 29,1 62,0 — —
— — 12,2 365 19,2 144 29,2 61,4 — —
— — 12,3 356 19,3 142 29,3 60,7 43,6 27,6
— — 12,4 347 19,4 139 29,4 60,1 43^ 27^
— — 12,5 339 19,5 137 29,5 59,5 44,0 26,9
— — 12,6 331 19,6 135 29,6 58,9 44,2 26,5
— — 12,7 323 19,7 133 29,7 58,3 44,4 26,2
9,90 525 12,8 316 19,8 131 29,8 57,8 44,6 253
9,95 517 12,9 308 19,9 129 29,9 57,2 443 253
10,00 509 13,0 301 20,0 127 30,0 56,6 45,0 25,2

10,05 502 13,1 294 20,1 125 30,1 56,0 45,2 243
10,10 494 13,2 288 20,2 124 30,2 55,5 45,4 243
— — 13,3 281 20,3 122 30,3 54,9 45,6 24,2
— — 13,4 275 20,4 120 30,4 54,4 453 23,9
— — 13,5 269 20,5 118 30,5 53,9 46,0 233
— — 13,6 263 20,6 116 30,6 53,3 46,2 23,2
,— — 13,7 257 20,7 115 30,7 52,8 46,4 22,9
— — 13,8 252 20,8 113 30,8 52,3 — —
— — 13,9 246 20,9 112 30,9 51,8 — —
— — 14,0 241 21,0 110 31,0 51,3 — —
— — — — — — 31,1 50,8 — —
— — __ _ — — 31,2 50,3 — —

2- BORULARIN EĞME (BÜKME) DENEYİ

Eğme sayõsõ Şekil -ll de gösterildiği gibi saptanõr.

Bu deney, dõş çapõ 60 mm ye kadar olan borulara uygulanõr. Dõş çapõ 60 mm den büyük olan borularõn
eğme deneyi, borudan enlemesine kesilerek çõkarõlan bir deney parçasõ ile Madde 13 veya 1.4'deki
esaslara göre kavis yan çapõ küçülecek şekilde yapõlõr.

Deney parçasõnõn, borudan kesildiği sõradaki iç yüzeyi kuvvetin uygulandõğõ tarafa gelecek şekilde
desteklere yerleştirilerek, eğme deneyi uygulanõr.

2.1 - DENEYİN PRENSİBİ

Deney, düz bir borunun belirli bir yarõ çap etrafõnda belirli bir açõya kadar bükülmesidir (Şekil - 10)

2.2 - DENEY AYGITI

Deney aygõtõ olarak bir boru bükme tezgâhõ kullanõlõr. Bükme tezgâhõ, deneyi yapõlan boru parçasõ
kesitini olanaklar içinde ovalleşmesini önleyecek şekilde yapõlmõş olmalõdõr. Tezgâhõn desteğinde,
borunun dõş çapma uygun bir oyuk bulunmalõdõr.

2.3 - DENEY PARÇASI

Deney parçasõ, deney aygõtõnda deneyin yapõlmasõna elverişli uzunlukta bir boru parçasõdõr.

2.4 - DENEYİN YAPILIŞ!

Tezgâha bağlanan boru, malzemenin kendi standardõnda yarõ çapta ve açõda bükülür.

8
ICS 77.040.10 TÜRK STANDARDI TS 205/Şubat 1977

Desteğin ..üzerindeki oyuğun tabanõnda ölçülen, bükme iç yatõ çapõnõ belirten kavis yarõ çapõ, ilgili
standarda göre saptanmalõdõr.

Bütün boru boyunca deney parçasõ ile destek arasõnda tam bir değme sağlanmalõdõr.

Kaynaklõ borularda, kaynak dikişinin bükme düzlemine göre yeri malzemenin kendi standardlarda be-
lirtildiği şekilde saptanmalõdõr.

3 - İLERİ-GERÎ EĞME DENEYİ

İleri-geri eğme deneyi, 3 mm den ince çelik saç ve şeritler ile o,4 - 10 mm çapõndaki veya bu çaplara
eşdeğer boyutlardaki çelik tellere uygulanõr.

3.1 - DENEYİN PRENSİBİ

Bu deney, bir ucu sõkõştõrõlmõş olan bir deney parçasõnõn, aynõ düzlem üzerinde, aksi yönlerde 90° eğil-
mesinden oluşur. Eğme işlemleri, yan çaplan belirli silindirik yüzeyler üzerinde yapõlõr.

3.2 - DENEY AYGITI

Deney Aygõtõ, esas itibariyle, deney parçasõnõ bir ucundan sõkõştõran kavrama çeneleri ile diğer ucunun
takõldõğõ bir kõlavuzun bağlõ bulunduğu bir eğme kolundan ve üzerlerinde deney parçasõnõn eğildiği iki
eğme silindirinden oluşan bir düzendir (Şekil - 12)

3.2.1 - Eğme Silindirleri Ve Kavrama Çenelerinin Yüzeyleri

Eğme silindirleri ve kavrama çenelerinin sõkõştõrma yüzeyleri aşõnmaya dayanõklõ ve sertliği en az 750
Vickers sertlik değerinde olan (Deney kuvveti : P=5 kgf) malzemeden yapõlmalõdõr.
Eğme silindirleri ile sõkõştõrma yüzeyleri, gerektiğinde, değiştirilebilmelidir.
Eğme silindirlerinin yan çaplarõ ve toleranstan :
a) Teller için : Çizelge - 4 de belirtilen değerlerde elmalõdõr,
b) Saç ve şeritler için : R = 1,25 ± 0,05, 2,5 ± 0,1, 5 ± 0,1, 7,5 ± 0,1, 10 it 0,1
Silindir yarõ çaplaman birbirlerinden farkõ 0,05 mm den çok olmamalõdõr.

Eğme silindirlerinin eksenleri birbirlerine paralel olmalõ ve aynõ düzlem içinde bulunmalõdõr. Paralellikte
kaçõklõk olarak en çok 0,1 mm ye izin verilir.

Kavrama çenelerinin üst yüzeyleri ile eğme silindirlerinin merkezleri arasõndaki uzaklõk (Şekil - 12 c'e y
uzaklõğõ), eğme silindir yarõ çapõ R = 2,5 mm olanlar için 1,5 mm, daha büyük yarõ çaplar için 3 mm
olmalõdõr.

Kavrama çenelerinin yan yüzeyleri, eğme silindirlerinden en çok 0,1 mm içeride olmalõdõr.

3.2.2 - EĞME KOLU VE KLAVUZ

Eğme kolunun dönme ekseni, eğme silindirleri üst noktasõndan l mm üstünde olmalõdõr. Bu husus, her
yarõ çaptaki eğme silindirleri için geçerlidir.

Eğme kolunun tam 90° lik bir açõda döndürülebilme-si için her iki yana durdurma takozlarõ konulmalõ-
dõr.
Alt yüzeyi ile eğme silindirleri üst noktalarõ arasõndaki uzaklõk (h) :
a) Teller için : Çizelge - 4 de verilmiştir,
b) Saç ve şeritler için : 25 - 50 mm alõnmalõdõr.

Kõlavuzun ortasõndaki deliğin boyutlarõ :

a) Teller için : Delik çapõ Çizelge - 4 e göre seçilmeli tc deliğin iki ucu havsalõ olmalõdõr.
b) Saç ve şerifler için : Dikdörtgen deliğin genişliği 5 mm, uzunluğu 32 mm olmalõdõr.
Çapõ küçük olan tellerin yarõ çapõ R -ğ. 25 olan eğme silindirleri ile deney yapõldõğõnda, deney
parçasõnõn düzgün olarak yerleştirilmesi ve eğme silindirleri ile tam değmenin sağlanmasõ için eğme
koluna bir germe düzeni takõlmalõdõr. Bu germe düzeninin tele uygulayacağõ germe kuvveti, belirtilen
kopma yükünün % l inden az ve % 3 ünden çok olmamalõdõr

9
ICS 77.040.10 TÜRK STANDARDI TS 205/Şubat 1977

ÇİZELGE - 4 Deney Teli Çapõna Göre Deney Aygõtõ Boyutlarõ ve Deney Teli Uzunluğu
(ölçüler mm dir).
Telin anma çapõ d Eğme silindirinin Eğme silindiri üs- Önerilen
mm yan çapõ R tü ile kõlavuzun Kõlavuz delik Deney Teli
mm alt yüzeyi ara- çap,1) uzunluğu .
sõndaki ufaklõk h . en az
nün mm mm

0,4 - 05 1,25 ± 0,05 15 2,0 60

0.5 - 0,7 1,75 ± 0,05 15 2,0 60
0,7 - 1,0 25 ± 0,1 15 2,0 60
1,0 - 15 3,75 ± 0,1 20 2,0 60
15 - 2,0 5 ± 0,1 20 2,0 ve 25 80
2,0 - 3,0 75 ± 0,1 25 25 ve 35 80
3,0 - 4,0 10 ± 0,1 35 35 ve 45 100
4,0 - 6,0 15 ± 0,1 50 45 ve 7,0 120
6,0 - 8,0 20 ± 0,1 75 7,0 ve 9,0 150

8,0 -10,0 25 ± 0,1 100 9,0 ve 11,0 180

1)Küçük anma çaplõ teller için, küçük delik çaplõ klavuzlar, büyük anma çaplõ teller için
olanak içinde büyük delik çaplõ klavuzlar kullanõlõr. Kõlavuz delik çapõ, telin serbest hareketini
sağlayacak şekilde seçilmelidir.

3.3 - TELLERİN İLERİ - GERİ EĞME DENEYİ

3.3.1 - Deney Parçalan

Belirli boyuttaki telden çõkarõlan deney parçasõ, deneyden önce olanaklar içinde düzgün olmalõdõr,
ancak, deney sõrasõnda, eğme düzlemine göre hafif kõvrõlmalara izin verilir. Gerektiğinde doğrultma
işlemi el ile yapõlmalõ, el ile yapmak olanaksõz olduğunda ağaç. plastik veya bakõr bir çekiç
kullanõlmalõdõr. Doğrultma sõrasõnda, telin yüzeyi zedelenmemeli ve tel burulmamalõdõr.

3.3.2 - Deneyin Yapõlõşõ

Deney uygulanacak telin çapõna göre, eğme silindirinin yarõ çapõ R, h uzaklõğõ ve delik çapõ d Çizelge -
4'e göre seçilmelidir. Özel kesitli tellere, ilgili standard-lara göre işlem yapõlõr.

Eğme kolu dik duruma getirilmeli ve deney parçasõ kõlavuzdaki deliğe sokulmalõdõr. Deney parçasõnõn
diğer ucu, eğme silindirlerinin eksenine dik duracak şekilde kavrama çenelerine sõkõştõrõlmalõdõr.

Daire kesitli olmayan deney parçalarõ, geniş taraflarõ kavrama çeneleri yüzeylerine paralel olacak
şekilde sõkõştõrõlmalõdõr (Şekil - 13).

Telin kõlavuza takõlõ ucu, önce eğme silindiri üzerinde 90° eğildikten sonra tekrar dikey duruma getirilir.
Bu bir defa eğme olarak sayõlõr.

Sonra, tel 90° ters yönde diğer eğme silindiri üzerinde eğilip tekrar dikey duruma getirilir ve böylece,
tel, tamamen kõrõlõncaya kadar, bir sağa, bir sola eğilir.

Kõrõlmanõn oluştuğu ,eğme, ancak, kõrõlmanõn tel dikey duruma getirilmesi sõrasõnda olduğunda sayõlõr.

Eğme aygõtõnõn durdurma takozlarõnda otomatik sayma düzeni varsa, 90° lik ilk eğme «bir eğme-, ters
yönde 180° lik eğme ise «ikinci eğme» olarak sayõlõr.

10
ICS 77.040.10 TÜRK STANDARDI TS 205/Şubat 1977

Daha sonra galen her 180° lik eğmeler ilave eğme olarak sayõlõr, fakat kõrõlmanõn oluştuğu eğme
sayõlmaz.

İleri-geri eğme deneyi herhangi bir duraklama olmadan ve yüksek sõcaklõk oluşmayacak şekilde sürekli
ve aynõ hõzda yapõlmalõdõr. Deney uygulanan malzemenin standardõnda başka türlü bir koşul
olmadõğõnda, saniyede bir ileri-geri eğme işlemi yapõlmalõdõr.

3.4 - 3 mm den İNCE ÇELİK SAÇ VE ŞERİTLERİN İLERÎ-GERİ EĞME DENEYİ

3.4.1 - Deney Parçasõ

Deney parçasõnõn kalõnlõğõ, numunenin alõndõğõ malzemenin kalõnlõğõnda olmalõdõr. Deney parçasõnõn
yüzeyine hiç bir işlem uygulamamalõdõr.

Deney parçasõnõn genişliği 20 ± 5 mm olmalõdõr. Numune, alõnan şeridin genişliği 20 mm den az

olursa, çeşit genişliğinin deney parçasõ genişliği olarak alõnmasõna izin verilir.;

Deney parçasõ, kenarlarõnda çatlak ve çapak olmayacak şekilde hazõrlanmalõdõr. Yüzeylerdeki katmer-
lerin freze veya planya tezgâhlarõnda veya eğelenerek temizlenmesine izin verilir.

3.4.2 - Deneyin Yapõlõşõ

Deney parçasõnõn bir ucu, deney parçasõ, yan çaplarõ belirli eğme silindirlerinin ortasõna gelecek biçim-
de kavrama çenelerine tutturulur (Şekil - 11). Deney parçasõnõn kõlavuza takõlõ ucu önce eğme silindiri
üzerine 90° eğildikten sonra tekrar dikey duruma getirilir.

Sonra, deney parçasõ 90° ters yönde diğer eğme silindirinin üzerinde eğilip tekrar başlangõçtaki duru-
muna getirilir.

İleri-geri eğme işlemi, belirtilen sayõda, malzemenin õsõnõp sonuçlan etkilemeyeceği bir hõzla (saniyede
en çok 1 eğme) yapõlõr.

4 - DENEY SICAKLIĞI
Deneyler, önceden belirtilmediğinde oda sõcaklõğõnda (20°C') yapõlõr.

5 - DENEYLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Deney sonuçlarõ örneğin şerit, çubuk, boru vb. nin dõş yüzeyindeki görünüşler, ilgili malzeme
standardlarõna göre değerlendirilir.

Dökme demir deney parçalan Madde 1.5.2 e göre değerlendirilir.

İleri-geri eğme deneyinde, deney parçasõ istenilen eğme sayõsõna (Nb) kadar kõrõlmamalõdõr. Bu
sayõdan daha önce kõrõldõğõnda kõrõlma sayõsõ düzenlenecek raporda belirtilmelidir.

6 - DENEY RAPORU
Deney raporunda en az aşağõdaki bilgiler bulunmalõdõr:
— Deneyin yapõldõğõ laboratuvann, deneyi yapanõn ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adlan, görev
ve meslekleri,
— Deney tarihi,
— Numunenin tanõtõlmasõ,
— Deneyde uygulanan standardlarõn numaralan,
— Sonuçlarõn gösterilmesi,
— Deney sonuçlarõnõ değiştirebilecek etkenlerin sakõncalarõnõ önlemek üzere alõnan tedbirler,
— Uygulanan deney metotlarõnda belirtilmeyen veya zorunlu görülmeyen, fakat deneyde yer almõş
olan işlemler,
— Standarda uygun olup olmadõğõ,
—Rapor tarih ve numarasõ.

11
ICS 77.040.10 TÜRK STANDARDI TS 205/Şubat 1977

12
ICS 77.040.10 TÜRK STANDARDI TS 205/Şubat 1977

13
ICS 77.040.10 TÜRK STANDARDI TS 205/Şubat 1977

14
ICS 77.040.10 TÜRK STANDARDI TS 205/Şubat 1977

TADİL
TS 205/Şubat 1977 "Metalik Malzemenin Eğme ve Katlama Deneyi"
Standardõ Teknik Kurulumuzun 27 Şubat 1996 Tarihli
Toplantõsõnda Aşağõdaki Şekilde Tadil edilmiştir.
ESKİ METİN

1.4.2.1 - Destekler Üzerinde Eğme

Paragraf 3

Desteklerin eksenleri arasõndaki uzaklõk, deneyin uygulandõğõ malzemenin standardõnda gösterildiği

şekilde olmalõdõr; standardda bu konuda bir koşul olmadõğõnda bu uzaklõk D+3a ± a/2 olarak alõnõr.
(Burada D = eğme mandreli çapõ, a-Uzaklõk Deney Parçasõ kalõnlõğõdõr.)

YENİ METİN

1.4.2.1 - Destekler Üzerinde Eğme

Paragraf 3

Destekler arasõndaki uzaklõk, deneyin uygulandõğõ malzemenin standardõnda gösterildiği şekilde

olmalõdõr. Standardda bu konuda bir koşul olmadõğõnda bu uzaklõk (D+3a) ± \ olarak alõnõr. (Burada D =
eğme mandreli çapõ, a = Deney parçasõ kalõnlõğõ.)

15