TS 5047 Zırh Çeliği

ICS 25.120.
40 TÜRK STANDARDI TS 5047 / Ocak 1987
İÇİNDEKİLER
0 - KONU, TARİF, KAPSAM, AMAÇ, UYGULAMA ALANI....................................... 1
0.1 - KONU.........................................................................................................................1
0.2 - TARİFLER..................................................................................................................1
0.2.1 - Zõrh Çelikleri......................................................................................................................... 1
0.2.2 - Ostenitik Elektrodlar ............................................................................................................ 1
0.2.3 - Ferritik Elektrodlar ............................................................................................................... 1
0.2.4 - Pozisyon Şemasõ................................................................................................................. 1
0.2.5 - Kritik Kaynak Bölgeleri......................................................................................................... 1
0.2.6 - Kritik Olmayan Kaynak Bölgeleri ......................................................................................... 1
0.2.7 - Boya Emdirerek Muayene ................................................................................................... 1
0.2.8 - Radyografik Muayene.......................................................................................................... 2
0.2.9 - Esas Balistik Bölge .............................................................................................................. 2
0.2.10 - Manyetik Toz Metodu ........................................................................................................ 2
0.2.11 - Kaynak Planõ ..................................................................................................................... 2
0.2.12 - Balistik Test ....................................................................................................................... 2
0.2.13 - Ark Kaynağõ Elektrodlarõ.................................................................................................... 2
0.3 - KAPSAM ....................................................................................................................2
0.4 - AMAÇ.........................................................................................................................2
0.5 - UYGULAMA ALANI ....................................................................................................2
1 - GENEL KURALLAR ............................................................................................. 2
1.1 - ZIRH ÇELİĞİNİN ÖZELLİKLERİ.................................................................................2
1.1.2 - Darbe Dayanõmõ .................................................................................................................. 3
1.1.3 - Kaynak Kabiliyeti ................................................................................................................. 3
1.2 - KAYNAK DOLGU MADDELERİ..................................................................................4
2 - ÖZEL KURALLAR ................................................................................................ 5
2.1 - CİHAZLAR .................................................................................................................5
2.1.1 - örtülü Elektrod Kaynak Usulü İçin Cihazlar ......................................................................... 5
2.1.2 - Gazaltõ Kaynak Makinasõ..................................................................................................... 5
2.1.3 - Tozaltõ Kaynak Makinasõ ..................................................................................................... 5
2.1.4 - Özlü Elektrodlu Gazaltõ Kaynak Makinasõ ........................................................................... 5
2.1.5 - Röntgen Cihazõ .................................................................................................................... 5
2.1.6 - Seyyar Sertlik ölçme Cihazõ................................................................................................. 5
2.1.7 - Spiral Taşlama Aleti............................................................................................................. 5
2.1.8 - Havalõ Keski......................................................................................................................... 5
2.1.9 - Isõtma Cihazlarõ.................................................................................................................... 5
2.1.10 - Mõknatõslar ......................................................................................................................... 5
2.2 - METOT VE İLKELER .................................................................................................5
2.2.1 - Metotlar................................................................................................................................ 5
2.2.2 - İlkeler ................................................................................................................................... 6
2.3 - TASARIM KURALLARI...............................................................................................6
2.4 - BİRLEŞTİRME KAYNAĞI YAPIM KURALLARI ..........................................................6
2.4.1 - Kaynaktan Önce Yapõlacak İşlemler ................................................................................... 6
2.4.2 - Kaynak Ağõzlarõnõn Hazõrlanmasõ ........................................................................................ 7
2.4.3 - Kaynak işleminin Yapõlmasõ................................................................................................. 8
2.5 - ONARIM KAYNAĞI YAPIM KURALLARI....................................................................8
2.5.1 - Çatlaklarõn Onarõlmasõ......................................................................................................... 8
2.5.2 - Oyuk ve Deliklerin Onarõlmasõ ............................................................................................. 8
2.5.3 - Doğrultma ve Düzeltme İşlemleri......................................................................................... 9
2.6 - NUMUNE ALMA, MUAYENE VE DENEYLER............................................................9
2.6.1 - Kaynaklõ Deney Numunesi .................................................................................................. 9
2.6.2 - Muayeneler .......................................................................................................................... 9
2.6.3 - Deneyler .............................................................................................................................. 9
EK – A...................................................................................................................... 12
EK – B...................................................................................................................... 14
ICS 25.120.40 TÜRK STANDARDI TS 5047 / Ocak 1987
EK – C...................................................................................................................... 15
EK – D...................................................................................................................... 16
EK – E ...................................................................................................................... 17
BALİSTİK KAYMAK USÜLLERİ- ZIRH

ÇELİKLERİNE UYGULANAN (Askeri Amaçlõ)
0 - KONU, TARİF, KAPSAM, AMAÇ, UYGULAMA ALANI

0.1 - KONU
Bu standard, askeri amaçla kullanõlan kara araçlarõna ait zõrh çeliklerinin ve bunlara kaynak edilecek
diğer çelik malzemenin elektrik ark kaynağõ ile ilgili tarif, kural, metod ve özelikleri ile denetleme ve
deney kurallarõna dairdir.
0.2 - TARİFLER
0.2.1 - Zõrh Çelikleri

Zõrh çelikleri, çeşitli mermilere karşõ balistik mukavemet sağlayabilen düşük alaşõmlõ ve havada
sertleşebilen çeliklerdir.
0.2.1.1 - I.inci Sõnõf Zõrh Çelikleri

Haddeleme veya döküm metodu ile imal edilmiş ve kinetik enerjili mermilerin delme etkilerini en aza
indirebilecek şekilde õsõl işleme tabi tutulmuş olan düşük alaşõmlõ-yüksek mukavemetli çeliklerdir.
0.2.1.2 - Il.inci Sõnõf Zõrh Çelikleri

Haddeleme veya döküm metodu ile imal edilmiş ve "darbe" etkisini en aza indirecek ve çarpma
noktasõnõn arka yüzündeki parça kopmasõnõn en az olmasõnõ sağlayacak şekilde õsõl işleme tabi
tutulmuş olan düşük alaşõmlõ-yüksek mukavemetli çeliklerdir.
0.2.1.3 - III.cü Sõnõf Zõrh Çelikleri

Haddeleme metodu ile imal edilmiş ve sertlik ve mukavemet değerleri artõrõlmak üzere õsõl işleme tabi
tutulmuş olan fakat balistik özelliği bulunmayan zõrh çelikleridir.
0.2.2 - Ostenitik Elektrodlar

2
Bu standardda anõlan ostenitik elektrodlar, en az kopma mukavemeti 58 kg/mm olan ve normal oda
sõcaklõğõnda yapõsõ ostenitik olan krom-nikelli paslanmaz çelik elektrodlardõr.
0.2.3 - Ferritik Elektrodlar

2
Bu standardda anõlan ferritik elektrodlar, en az kopma mukavemeti 54 kg/mm olan ve normal oda
sõcaklõğõnda yapõsõ ferritik olan bazik örtülü düşük hidrojenli elektrodlardõr.
0.2.4 - Pozisyon Şemasõ

Pozisyon şemasõ, kaynaklarõn hangi pozisyonda yapõlacağõnõ, kaynak yerlerini, kaynak ağõz şekillerini,
paso sõrasõnõ ve kaynak kontrolü için nerelerde, hangi metodun uygulanacağõnõ gösteren, kaynaktan
önce hazõrlanan bir diyagramdõr. Örnek EK (A)'da verilmiştir.
0.2.5 - Kritik Kaynak Bölgeleri

Kritik kaynak bölgeleri, daha önceki istatik verilerine göre muhtemel kaynak hatalarõna çok rastlanõlan
ve mutlaka radyografik muayenesi yapõlmasõ gerekli olan bölgelerdir.
0.2.6 - Kritik Olmayan Kaynak Bölgeleri

Kritik olmayan kaynak bölgeleri, kritik kaynak bölgeleri dõşõnda kalan, mutlak radyografik muayeneye
ihtiyaç göstermeyen fakat istendiğinde radyografik muayenesi yapõlan bölgelerdir.
0.2.7 - Boya Emdirerek Muayene

Boya emdirerek muayene temizlenmiş olan bir malzeme yüzeyine renkli bir sõvõnõn emdirilmesi ve
tekrar temizlenmesinden sonra başka bir madde ile malzeme yüzeyindeki çatlaklara nüfuz etmiş olan
boyanõn açõğa çõkarõlmasõ esasõna dayanan bir çatlak kontrol metodudur.
1
0.2.8 - Radyografik Muayene

Radyografik muayene, X-õşõnõ veya -õşõnõ vasõtasõyla malzeme içerisindeki süreksizliklerin belirlenmesi
ve bir zemin (film) üzerine alõnan görüntülerin değerlendirilmesidir.
0.2.9 - Esas Balistik Bölge
Esas balistik bölge, bir zõrhlõ araçta balistik etkilere birinci derecede maruz olan ve en çok korunma
ihtiyacõ duyulan bölgedir.
0.2.10 - Manyetik Toz Metodu

Manyetik toz metodu, manyetik özelik kazandõrõlan parça üzerine demir esaslõ bir toz veya sõvõ
döküldüğünde demir tozlarõnõn çatlak bölgesinde toplanarak parçadaki yüzeysel çatlağõ ortaya çõkarma
metodudur.
0.2.11 - Kaynak Planõ

Kaynak planõ, yapõlacak kaynaklõ birleştirmeye ilişkin kaynak usulü, pozisyon şemasõ ve Madde.2.3'de
belirtilen diğer bilgileri içeren bir dokümandõr.
0.2.12 - Balistik Test

Balistik test, kaynakla birleştirilmiş zõrh çeliği levhalarõnõn, tatbiki olarak (atõşla) mermi etkisine maruz
bõrakõlmasõdõr.
0.2.13 - Ark Kaynağõ Elektrodlarõ

1)
Ark kaynağõ elektrodlarõ ile ilgili tarifler TS 2716 'da verilmiştir.
0.3 - KAPSAM
Bu standard, haddeleme veya döküm metodu ile imal edilmiş zõrh çeliklerinin ve bunlara kaynak
edilecek diğer çelik parçalarõn elektrik ark kaynağõ ile kaynak edilmesi, kaynak öncesi hazõrlõk işlemleri,
numunelerinin hazõrlanmasõ ve kaynak dikişlerinin muayenelerine ilişkin bilgileri kapsar.
0.4 - AMAÇ
Bu standardõn amacõ, askeri gayeyle kullanõlan kara araçlarõna ait zõrh çeliklerinin imalat ve onarõm
kaynaklarõnõn maruz kalacağõ balistik etkilere dayanabilecek kalitede yapõlmasõ ve muayene edilmesi
için gerekli esaslarõ belirlemektir.
0.5 - UYGULAMA ALANI

Bu standard, askeri gayeyle kullanõlan ve zõrh çeliğinden mamul her türlü zõrhlõ kara araçlarõ, silah ve
malzemenin imalatõ ve tadilatõ ile bunlarõn onarõm işlemlerine uygulanõr.
1 - GENEL KURALLAR
1.1 - ZIRH ÇELİĞİNİN ÖZELLİKLERİ
Sertlik değerleri zõrh cidar kalõnlõğõna ve zõrh sõnõfõna bağlõ olarak Çizelge-1'de verilmiştir.
ÇİZELGE 1 - Zõrh Çeliği Sertlik Değerleri
I- DÖKÜM ZIRH ÇELİKLERİ

II-
Kalõnlõk Zõrh Sõnõfõ Sertlik
(mm) Brinell Rockwell C
6-30 I 302 - 341 32,0 - 36,5
6-30 II 241 - 293 22,5 - 30,0
30 - 55 I 269 - 311 27,5 - 33,1
55 - 95 I 255 - 293 25,0 - 30,0
95 -150 I 229 - 269 20,5 - 27,5
150 -200 I 207 - 248 15,2 - 24,2
2
1)
Bu standard metninde atõf yapõlan Türk Standardlarõnõn numaralarõ metnin sonunda verilmiştir.
II - HADDE MAMULÜ ZIRH ÇELÎKLERÎ
Kalõnlõk Zõrh Sõnõfõ Sertlik

(mm) Brinell Rockwell C
6 - 12 I ve III 341 - 388 36,6- 41,8
12 - 19 I ve III 331 - 375 35,4- 40,5
19 - 32 I ve III 321 - 375 34,3- 40,5
32-50 I ve III 293 - 331 30,9- 35,4
50 -100 I ve III 269 - 311 27,7- 33,0
100 -150 I ve III 241 - 277 22,7- 28,7
10 - 32 II 277 - 321
(Brinell sertlik deneyinde yük 3000 kg. uç 10 mm'lik buyadõr.)
1.1.2 - Darbe Dayanõmõ

Çentik darbe dayanõmlarõ ise Çizelge-2'ye uygun olmalõdõr.
1.1.3 - Kaynak Kabiliyeti

Yukarõdaki özelikleri sağlayabilecek çeşitli kimyasal bileşimde çelikler olmakla birlikte en çok kullanõlan
iki bileşim örnek olarak ek (B) de verilmiştir. Bu bileşimdeki çeliklerin sertleşmeye olan eğilimlerinden
dolayõ kaynak kabiliyetleri kötüdür. Bu nedenle kaynak edilecek zõrh çeliğinin sertleşme eğiliminin
bilinmesi gerekir. Bilindiği gibi sertleşme kabiliyetine etki eden en önemli faktör karbon olmakla
beraber diğer alaşõm elemanlarõ da sertleşmeyi arttõrõr. Bunu en yaygõn kullanõlan "Karbon eşdeğeri"
formüllerinden birinde görülebilir.
Mn Cr + Mo + V Ni + Cu
Ceş = + + +C
6 5 15
Bu amprik formülde Ceş değeri büyük çõkarsa, kaynak edilecek zõrh çeliğinin sertleşmesine engel
olmak için soğuma hõzõnõ yavaşlatmamõz gerekir. Bunun çaresi de ön tavlama ve son tavlama
yapmaktõr.
Ces < 0,45 olursa ön tava gerek yoktur.
Ces = 0,45-0,60 ise lOOile 200°C ilk bir öntav
Ces >0,60 olursa 200 ile 350°C lik öntav gerekir.
Soğuma hõzõna etki eden başka faktörlerde vardõr. Uygulanan enerji, kaynak ağzõ formu, parçanõn şekli
ve kalõnlõğõ gibi faktörleri Ces değerinin dõşõnda ayrõca gözönüne almak gerekir.
ÇİZELGE 2 - Zõrh Çeliklerinin -40°°C ± 2°°C Sõcaklõktaki Çentik Darbe (Charpy) Dayanõmlarõ
A - DÖKÜM ZIRH ÇELİKLERİ

Sertlik En az çektik darbe dayanõmõ
Brinell Rockwell C (kgf.m)
195 - 8,5
239 22 5,8
281 29 4,1
316 34 2,8
347 37 1,8
3
B - HADDE MAMULÜ ZIRH ÇELÎKLERÎ
Sertlik En az çektik darbe dayanõmõ

Brinell Rockwell C (kgf.m)
262 27 7,6
277 28 6,5
293 31 5,4
311 33 4,3
331 35 3,5
352 38 2,6
375 40 2,2
Kaynak kabiliyetinin dõşõnda bir başka kaynak güçlüğü de zõrh çeliklerinin kalõn kesitli olarak imal
edilmeleridir. Bilindiği gibi kalõn kesitli parçalarda üç. eksenli gerilmeler oluşmaktadõr. Parçanõn rijitliği
ve kitlesinin fazla oluşu da õsõ dağõlõmõ, genleşme-büzülme ve ani soğuma açõsõndan sorun
yaratmaktadõr.
Yukarõda belirtilen güçlükleri giderici tedbirler alõnamadõğõ takdirde, zõrh çeliklerinin kaynağõnõn
ostenitik elektrodlarla yapõlmasõ gerekmektedir.
1.2 - KAYNAK DOLGU MADDELERİ

Zõrh çeliğinin birleştirme kaynaklarõ ostenitik elektrodlar ile, dolgu kaynaklarõ ise ferritik elektrodlar ile
yapõlmalõdõr, örtülü elektrod, toz altõ kaynağõ veya özlü elektrod ile çalõşõlõyorsa örtü veya koruyucu toz
bazik karakterde olmalõdõr. Ayrõca kullanmadan önce bu örtülü elektrodlar veya koruyucu tozlar
fõrõnlanarak nemleri giderilmeli ve böylece kaynak geçiş bölgesindeki ince dikiş altõ çatlaklarõn oluşumu
engellenmelidir. Ferritik elektrodlar Madde 0.2.5 ve ostenitik elektrodlar ise Madde 0.2.4 de belirtilen
özelikte olmalõdõr. Ostenitik elektrodlara örnek Çizelge 3't.e verilmiştir.
ÇİZELGE 3 - Ostenitik Elektrodlar
Kaynak Dikişi Kimyasal Bileşimi (%)
Elementler Tip I Tip II

Karbon 0,07-0,17 0,07-0,17
Manganez 3,30-4,75 1,25-2,25
Silisyum max 0,80 max 0,80
Krom 18,0 - 20,5 1.8,0-20,5
Nikel 9,0 -10,7 9,0-10,7
Molibden 0,5 - 1,50 1,85-2,25
Kükürt max 0,03 max 0,03
Fosfor max 0,04 max 0,04
2
Kopma mukavemeti en az : 58 kgf/mm
Bu elektrodlarõn kurutulmasõ : Elektrodlar, üreticinin belirttiği sõcaklõk ve süreler dikkate alõnarak
kurutulur.
4
2 - ÖZEL KURALLAR
2.1 - CİHAZLAR
2.1.1 - örtülü Elektrod Kaynak Usulü İçin Cihazlar

Örtülü elektrod kaynak usulü için bir doğru akõm kaynağõ kullanõlmalõdõr. Bu cihaz bir doğru akõm
jeneratörü veya doğru akõm redresörü olabilir. Zõrh çeliği kaynağõnda kalõn elektrodlar ile kesintisiz
çalõşma gerektiğinden cihaz, õsõnmaya ve diğer muhtemel arõzalara karşõ iyi korunmuş olmalõdõr.
Kaynak gerilimi 22 V-25 V, boşta çalõşma gerilimi ise 60 V-80 V arasõnda olmalõdõr. 70 V civarõ
tercih edilmelidir.
2.1.2 - Gazaltõ Kaynak Makinasõ
Zõrh çeliğinin kaynağõnda örtüsüz sonsuz elektrod (tel) tüketen universal gazaltõ kaynak makinalarõ
kullanõlabilir, istenilen kaynak karakteristiğini sürekli sağlayabilecek kapasitede ve õsõnmaya yol
açmamak için su soğutmalõ olmalõdõr. Koruyucu gaz olarak karbondioksit, argon veya bir karõşõm gaz
kullanõlabilir.
2.1.3 - Tozaltõ Kaynak Makinasõ

Tam otomatik olan bu cihazõn zõrh çeliği kaynağõna uygulanmasõ için kaynak edilecek yerin profiline
uygun şablonu veya kopya tertibatõ cihaza eklenmelidir. Otomatik olarak çalõşõlmayacak pozisyonlar
için de ilave bir kaynak redresörüne gerek vardõr.
2.1.4 - Özlü Elektrodlu Gazaltõ Kaynak Makinasõ

Bu cihazda da gazaltõ kaynak makinasõna benzer bir tel yürütme mekanizmasõ, bir torç ve koruyucu
gaz tesisatõ mevcuttur. Yarõ otomatik bir usul olduğundan ilave cihaza gerek yoktur.
2.1.5 - Röntgen Cihazõ

Röntgen cihazõ, zõrh çeliğinin radyografik muayenesini yapabilecek güçte X-õşõnõ üreten bir cihazdõr.
Çok kalõn zõrhlar için uygun güçte bir -õşõnõ üreteci de kullanõlabilir.
2.1.6 - Seyyar Sertlik ölçme Cihazõ

Seyyar sertlik ölçme cihazõ kaynak bölgesindeki sertlik değerlerini verebilecek seyyar bir cihazdõr. Hafif
ve her pozisyonda kullanõlabilir şekilde olmalõdõr.
2.1.7 - Spiral Taşlama Aleti

Spiral taşlama aleti, kaynak öncesi temizlik, kaynak ağzõ hazõrlama vb. işlemlerde kullanõlacak seyyar
universal taşlama aletidir.
2.1.8 - Havalõ Keski

Havalõ Keski, kaynak işlemi esnasõnda cüruf temizleme, çekiçleme ve çapak kesme işlemlerini
yapabilecek kabiliyet ve güçteki havalõ bir alettir.
2.1.9 - Isõtma Cihazlarõ

Isõtma Cihazlarõ, soğuk havalarda kaynak edilecek zõrh çeliğini kaynağa başlama sõcaklõğõna
ulaştõrabilecek oksi-asetilen sõcak hava üreteci veya elektrik dirençli õsõtma bloklarõ gibi cihazlardõr.
2.1.10 - Mõknatõslar
Mõknatõslar, kaynak esnasõnda diğer tedbirle giderilemeyen ark üflemelerini önlemek amacõyla
kullanõlõr. Mõknatõs gücü (manyetik alan şiddeti) ve miktarõ (adedi) ark üflemesinin şiddetine göre
seçilir.
2.2 - METOT VE İLKELER
2.2.1 - Metotlar
Zõrh çeliği kaynağõ, istenilen balistik mukavemeti sağlamak kaydõ ile çeşitli metotlarla yapõlabilir. Bu
standard aşağõda belirtilen 4 kaynak metodunu kapsar.
5
2.2.1.1 - Örtülü Elektrod ile Kaynak

örtülü elektrod ile kaynak, otomatik olmayan bir elektrik ark kaynak metodudur. Bu usûlde iki kaynakçõ
birlikte çalõşmalõ ve özellikle kök pasosu çekilirken, elektrodun bitimine doğru diğer kaynakçõnõn
elektrodunu ergimiş metal banyosuna daldõrmasõyla kaynağa ara vermeden sürekli dikiş çekilmesi
sağlanmalõdõr. Elektrod koçanõ 5 cm’ye düşene kadar kullanõlmalõdõr.
NOT- Metal banyosu ile, elektrod ve parça arasõndaki ark sebebiyle ergimiş olan ve sõvõ halde bulunan
ara malzeme ve elektrod malzemesinin birlikte oluşturduğu banyo kastedilmektedir.
2.2.1.2 - Gazaltõ kaynağõ, örtüsüz (çõplak) ve sonsuz bir elektrodla koruyucu bir gaz atmosferinde
yapõlan kaynaktõr. Koruyucu gaz olarak argon karbondioksit veya bir karõşõm gaz kullanõlabilir. Yarõ
otomatik bir kaynak usulüdür.
2.2.1.3 - Tozaltõ Kaynağõ
Tozaltõ kaynağõ, örtüsüz ve sonsuz bir elektrodla koruyucu bir toz atmosferinde yapõlan otomatik bir
kaynak usulüdür. Zõrh çeliğinin kaynağõnda kullanõlmakla beraber her pozisyon için uygulanamaz. Bu
nedenle genellikle diğer usullerle beraber kullanõlõr.
2.2.1.4 - Özlü Elektrodlu Gazaltõ Kaynağõ

Özlü elektrodlu gazaltõ kaynağõ ortasõnda koruyucu bir atmosfer meydana getirecek maddelerle
alaşõmlandõrma elemanlarõndan oluşmuş bir özü bulunan örtüsüz ve sonsuz bir elektrodla gazaltõnda
yapõlan yarõ otomatik bir kaynak usulüdür.
2.2.2 - İlkeler
Zõrh çeliğinin kaynağõndaki ana ilke kaynak bölgesinin balistik etkilere dayanabilmesidir. Yapõlacak
birleştirmelerde ana malzemenin sertlik azalmasõnõ en aza indirecek usûller uygulanarak kaynak
dikişinden 16 mm uzaklõktaki sertlik değerinin ana malzeme sertliğinden düşük olmamasõ
sağlanmalõdõr. Ayrõca kaynak dikişinin iki tarafõndaki õsõya maruz bölgede martensit oluşumu kontrol
altõna alõnmalõ ve çentik darbe mukavemetinin azalmasõ önlenmelidir. Böylece mevcut sertliğin
azalmamasõ istenirken gevrekleşmeye de yol açõ imamalidir. Esas balistik bölgede yapõlacak tüm
kaynaklar bu konuda uzmanlaşmõş mühendis kontrolünde yapõlmalõdõr.
2.3 - TASARIM KURALLARI

Kaynaklõ birleştirme yapõmõndan önce herbir birleştirmenin yerini gösteren izometrik veya perspektif
resimleri ile onarõmlarda dahil olmak üzere her kaynaklõ birleştirmeye ait kaynak planõ hazõrlanmalõdõr.
Bu kaynak planõnda; seçilmiş olan kaynak metoduna uygulanacak şekilde aşağõdaki bilgiler
bulunmalõdõr;
- Kaynak edilen zõrhõn bileşimi ve mekanik özelikleri
- Bütün kesitler için sertlik değerleri
- Her birleştirmedeki zõrh kalõnlõğõ
- Her birleştirme için standardlara uygun kaynak sembolleri
- Her kaynağõn yapõlacağõ pozisyon
- Kullanõlan elektrodun tanõtõmõ
- Her paso için kullanõlacak elektrodun çapõ
- Kaynak akõmõ ark gerilimi ve elektrod (tel) besleme hõzõ
2
- Kullanõlan koruyucu gazõn (veya tozun) cinsi ve miktarõ (m saat)
- Ana metalin müsaade edilen başlangõç sõcaklõğõ, pasolar arasõ sõcaklõğõ ve varõlacak sõcaklõk sõnõrõ
- Her birleştirme için paso sõrasõ
- Güç membaõ ve tipi, voltajõn sabit değişken AA ve DA oluşu, DA kullanõlacaksa kutup durumu.
- Yapõlacak işlemin standardlara uygun tanõmõ
- Sõçramaya karşõ kullanõlacak koruyucu bileşik ve kaplanacak yüzeylerin belirlenmesi Uygulanan
kaynak usulü, yarõ-otomatik veya otomatik oluşu
- Kaynak ağzõ hazõrlama metodu
2.4 - BİRLEŞTİRME KAYNAĞI YAPIM KURALLARI
2.4.1 - Kaynaktan Önce Yapõlacak İşlemler

- Kaynak edilecek zõrh çeliğinin sõcaklõğõ, kaynağa başlarken 15°C'den aşağõ
olmamalõdõr. Eğer ortam şartlarõndan dolayõ zõrh çeliğinin sõcaklõğõ bu değerden aşağõda ise zõrh çeşitli
metodlarla õsõtõlmalõdõr. Kaynağa başlama sõcaklõğõ olarak 35°C-80°C tavsiye edilir.
6
- Kullanõlacak olan kaynak usulü ile elektroda uygun akõm şiddeti ve gerilim ayarõ yapõlmalõdõr. Ferritik
elektrodlar için yüksek ostenitik elektrodlar için düşük akõm şiddetleri seçilmelidir. Konuyla ilgili örnek
bilgiler Çizelge-4'de verilmiştir.
- Kaynak edilecek bölgede zõrh çeliği sertliğinin kaybolmamõş olmasõ veya ilerde çatlamalara yol
açabilecek şekilde aşõrõ sertleşmelerin bulunmamasõ gereklidir. Bu nedenle kaynak edilecek zõrh,
seyyar sertlik ölçme cihazõ ile test edilmeli ve sertlik 217-262 -BSD değerleri arasõnda olmalõdõr.
ÇİZELGE 4 - Örtülü Elektrodlara Uygulanacak Akõm Şiddetleri ve Gerilim Değerleri
1 - OSTENİTİK PASLANMAZ ÇELİK ELEKTRODLAR

Kaynak Pozisyonu
Çap Yatay-Korniş Dikey Tavan
3,25 rom 115 A-25 V 85 A-22 V 105 A-25 V
4 mm 145 A-24 V 115 A-23 V 135 A-24 V
5 mm 180 A-24 V - -
II - FERRİTİK FLEKTRODLAR
Kaynak Pozisyonu
Çap Yatay-Korniş Dikey Tavan
3,25 mm 135 A-23 V 115 - A 22 V 105 A -22 V
4 mm 180 A 23 A 150 - A-22 V 135 A - 22 V
5 mm 220 A 23 V - -
TOLERANLAR:
Akõm şiddetleri için : ± 10 A
Kaynak gerilimleri : ± 3 V
NOT - Kullanõlan elektrodun üretici firmasõnca önerilen değerler varsa onlar kullanõlmalõdõr.
- Kaynak yapõlacak bölge daha önceki bir işlemden ötürü yüksek sõcaklõğa maruz kalmõş ise (örneğin
oksijenle kesme gibi) bu bölge taşlanarak õsõl işlemden dolayõ ortaya çõkabilecek mahzurlar giderilmeli
ve sertlik kontrolü yapõlmalõdõr.
- Kaynaktan dolayõ meydana gelebilecek çarpõlmalarõ önlemek için bir bağlama
tertibatõ kullanõlmalõ ve parça kalõnlõğõna bağlõ olarak 6 mm ile 12 mm arasõnda kök açõklõğõ
bõrakõlmalõdõr.
- Eğer kaynak işlemi ostenitik elektrod ile yapõlacaksa zõrh çeliğine ön tav veya son tav uygulanmasõ
gerekli değildir. Başka nedenlerden dolayõ (örneğin düzeltme) tavlama gerekirse zõrh çeliğinin sõcaklõğõ
260°C' nin üzerine çõkmamalõdõr.
- Kaynak pozisyonu, pozisyon şemasõnda belirtilen duruma getirilmelidir. Mümkün olduğu takdirde
kaynaklar yatay pozisyonda yapõlmalõdõr.
- Kullanõlacak olan örtülü elektrodlar firma tanõtmalõğõna uygun olarak önceden kurutulmalõdõr. Toz altõ
kaynak metodunda kullanõlacak toz ve özlü elektrodlar içinde aynõ işlem yapõlmalõdõr. Kurutma için
örnek bilgi Çizelge-3'de verilmiştir.
- Doğru akõm ile kaynak yapõlacak ise ters kutuplama [elektrod (+) kutupta] yapõlmalõdõr.
2.4.2 - Kaynak Ağõzlarõnõn Hazõrlanmasõ

- Kaynak ağõzlarõnõn hazõrlanmasõ için, kaynak ağzõ ve civarõndaki malzeme sertliğinin azalmasõnõ en
aza indirecek bir metod seçilmelidir.
- Kaynak ağõzlarõ Şekil 1'e uygun olarak hazõrlandõktan sonra yüzeyler boya emdirme metodu ile
mutlaka çatlak kontrolü yapõlmalõdõr.
- Kontrol esnasõnda çatlak veya gözenek gibi hatalara rastlanõlõrsa bu bölgeler iyice taşlandõktan sonra
ferrîtik elektrodlar ile doldurulmalõdõr. Daha sonra taşlanarak tekrar boya emdirme metodu ile kontrol
edilmelidir.
- Kaynağa başlamadan önce boya emdirme metodunda kullanõlan kimyasal maddeler iyice
giderilmelidir.
7
- Malzemenin kalõnlõğõ ve birleşmenin yerine göre pozisyon şemasõnda belirtilmiş olan kaynak ağzõ
hazõrlanmalõdõr.
- Kaynak ağõzlarõ, oksijenle kesme, havalõ karbon ark veya taşlama metodlarõ ile hazõrlanabilir fakat
kumlama, çelik bilya püskürtme vb usûller uygulanmamalõdõr.
2.4.3 - Kaynak işleminin Yapõlmasõ

- Kullanõlacak olan metoda uygun olarak elektrod tutuş açõsõ ve ark boyu ayarlanmalõdõr.
- Ark, kaynak yapõlacak yerde veya daha önce bitirilmiş olan paso kraterinde tutuşturulmamalõ, 5-6 mm
yanda veya önde tutuşturularak başlangõç noktasõna taşõnmalõdõr.
- Kaynak hõzõ, seçilmiş olan metoda göre normalden düşük tutulmalõ böylece dikişin geniş olmasõ ve
cürufun dikişi örtmesi (gazaltõ kaynağõ için söz konusu değil) sağlanmalõdõr.
- Birleştirmenin kök açõklõğõna uygun bir bakõr altlõk kullanõlmalõdõr. Çalõşõna imkanõ dar olan bölgelerde
daimi çelik altlõk kullanõlabilir.
- Kaynak edilecek bölgede daha önceden puntalara yapõlmõşsa, bu kõsõm mutlaka taşlanmalõ ve boya
emdirme metodu ile çatlak kontrolü yapõlmalõdõr.
- Kök pasosu çekilirken elektroda fazla salõnõm verilmemeli ve dikiş mümkün mertebe düz yapõlmalõdõr.
Kök pasosunun bitiminden sonra mutlaka boya emdirme metodu ile çatlak kontrolü yapõlmalõdõr.
- Kök pasosundan sonra çekilecek pasolarõn kalõnlõğõ 5 mm den fazla olmamalõ ve mümkün mertebe
çok pasolu çalõşõlmalõdõr.
- Paso sõrasõ parçada çarpõlmaya yol açmayacak şekilde seçilmeli ve her pasodan sonra çalõşma yönü
değiştirilmelidir.
- Kök pasosundan sonra çekilecek her pasoda cüruf temizlenmeli ve %100 göz muayenesine tabi
tutulmalõdõr.
- Zikzak pasolar çekilirken elektroda verilecek salõnõm, elektrod çekirdek çapõnõn 5 katõndan fazla
olmamalõdõr.
Pasolar arasõ sõcaklõk 80°C-150°C olmalõdõr. Mecburi olmadõkça 150°C'nin üzerine çõkõlmamalõ ve
hiçbir zaman 260°C'yi geçmemelidir.
- Uzun kaynak dikişlerinde puntalama gerekirse uzunluğu yaklaşõk 10 cm olan ve en az 4 paso çekilen
kõsa kaynak dikişleri yapõlmalõdõr.
- Birleşmenin özelliğinden dolayõ kök açõklõğõ 12 mm den fazla ise kaynak ağzõ
doldurularak kök açõklõğõ 12 mm'ye. düşürülmeli ve esas kaynağa öyle başlanmalõdõr. Kaynak
esnasõnda ark üflüyorsa, ark üflemesini önleyici metodlardan biri uygulanmalõdõr. Bunun için pratik bir
yol olarak mõknatõs bloklarõ da kullanõlabilir. Ark üflemesinin önlenemediği pozisyonlarda alternatif akõm
ile kaynak yapõlmalõdõr. Bu maksatla alternatif akõma uygun elektrodlar kullanõlmalõdõr.
- Kaynak dikişinin tamamlanmasõndan sonra boya emdirme metodu ile çatlak kontrolü yapõlmalõ ve
kaynak bölgesinin sõcaklõğõ 15°C'den az olmayan bir ortamda yavaş soğumasõ sağlanmalõdõr.
2.5 - ONARIM KAYNAĞI YAPIM KURALLARI
2.5.1 - Çatlaklarõn Onarõlmasõ

- Zõrh çeliğinde mevcut olan çatlak yüzeysel ise taşlama veya benzeri bir metot ile giderildikten sonra
ferritik elektrodla doldurulmalõdõr. Öbür yüzeye çõkmamõş çatlaklar için Şekil-l (d)'ye uygun kaynak ağzõ
hazõrlanmalõdõr. Şekilde de görüldüğü gibi taşlama işleminden sonra arta kalan cidar kalõnlõğõ en az 3
õran olmalõdõr. Eğer cidar kalõnlõğõ 3 mm'den az kalõyorsa malzeme çürütülerek çift taraflõ kaynak ağzõ
hazõrlanmalõ ve ostenitik elektrod kullanõlmalõdõr. Çatlak cidarõn öbür yüzüne nüfuz etmiş ise onarõm
mutlaka ostenitik elektrodla yapõlmalõdõr. Bunun için aşağõdaki işlem sõrasõ izlenmelidir:
-- Arõzalõ yer taşlama veya malzeme sõcaklõğõnõn yükselmesine yol açmayacak benzeri bir metotla
temizlenir ve çatlağõn iki ucu belirlenir.
- Çatlağõn her iki ucuna 12 mm lik birer delik açõlõr.
- Zõrh kalõnlõğõna bağlõ olarak Şekil-1'de belirtilen biçimde kaynak ağzõ hazõrlanõr.
- Kök açõklõğõna uygun bakõr altlõk kullanõlarak Madde 2.4.3'e uygun olarak kaynak yapõlõr. Arka
yüzeyde çalõşmak mümkün olmazsa altlõk olarak çelik lama kullanõlmalõdõr.
2.5.2 - Oyuk ve Deliklerin Onarõlmasõ

- Mermi tahribatõna maruz kalmõş zõrh çeliklerinde ergime olmamõşsa onarõnõ yapõlabilir. Bu nedenle
onarõm yapõlacak bölgede sertlik 217 BSD/262 BSD arasõnda olmalõdõr. Bazõ onarõmlar için bu değerler
değişebilir. Örneğin, tanklarõn ön taban sacõnda sertlik 331 BSD-375 BSD olmalõdõr.
8
- Onarõlacak bölgede malzemede ergime olmuş ve mekanik özelikler değişikliğe uğramõş ise bu bölge
çeşitli usûller ile kesilerek çõkarõlmalõ ve yerine aynõ kalõnlõkta zõrh plakalarõ alõştõrõlarak kaynatõlmalõdõr.
Kaynak işleminden en az 3 saat sonra çatlak kontrolü yapõlmalõdõr.
- Kaynak işlemi Madde 2.4.3'de belirtilen şekilde yapõlmalõdõr.
2.5.3 - Doğrultma ve Düzeltme İşlemleri

Kaynak işlemi esnasõnda õsõl zorlanmalar sebebiyle meydana gelen çarpõlma ve eğrilikler, soğuk
olarak ve gerektiğinde tavlanarak düzeltilebilir. Tavlama yapõlacaksa tav sõcaklõğõ 260 °C' yi
geçmemelidir. Düzeltme işleminden sonra boya emdirme metodu ile çatlak kontrolü yapõlmalõdõr.
2.6 - NUMUNE ALMA, MUAYENE VE DENEYLER
2.6.1 - Kaynaklõ Deney Numunesi

- tik üretilen partinin tümü boya emdirme veya manyetik toz metodu ile muayene edilmeli ve çatlak
bulunan parçalar reddedilmelidir. Aynõ döküm numarasõnõ haiz çelikten üretilen levhalar bir parti sayõlõr.
- Eğer ilk partide çatlak yoksa, daha sonraki partide gelişigüzel numune alma usulüne uygun olarak
%10 oranõnda numune alõnarak muayene yapõlmalõdõr. Muayeneler esnasõnda çatlak veya diğer kabul
edilemez kaynak hatalarõna rastlanõlõrsa o parti reddedilmeli ve bir sonraki parti tekrar %100
muayeneye tabi tutulmalõdõr.
- Balistik özellik gerekli kaynaklarõn tamamõ muayene edilmelidir.
2.6.2 - Muayeneler
2.6.2.1 - Göz Muayenesi

Kaynaklõ birleştirmeler, boyut ve boyut toleranslarõna uygunluk, kaynak işleminden dolayõ ortaya
çõkabilecek çarpõlmalar ve gözle görülebilecek kaynak hatalarõnõn belirlenmesi için %100 göz
muayenesine tabi tutulmalõdõr. Uygun olmayan birleştirmeler reddedilmelidir.
2.6.2.2 - Yüzeysel Çatlak Muayenesi

Kaynaklõ birleştirmeler Madde 2.6.1'de belirtilen esaslar dahilinde boya emdirme veya manyetik toz
metodu ile yüzeysel çatlak muayenesine tabi tutulmalõdõr.
2.6.2.3 - Radyografik Muayene

- Kaynaklõ birleştirmelerde, kritik kaynak bölgeleri %100 radyografik muayeneye tabi tutulmalõdõr. Kritik
olmayan bölgelerin ise gelişigüzel numune alma usulüne göre radyografileri istenmelidir. Kritik
olmayan bölgelerde istatistik olarak fazla miktarda kaynak hatalarõna rastlanõlõrsa bu bölgelerin de
%100 radyografisi istenmelidir. Sonraki partilerde hata miktarõ azalõrsa, radyografik muayene miktarõ
düşürülebilir.
Radyografiler şu bilgileri içermelidir.
- Filmin yerleştirildiği yer (dikişin perspektif şemasõ)
- Radyasyon doğrultusu
- Film pozisyonu (kritik kaynak bölgesi veya kritik olmayan bölge oluşu)
- Film sõrasõ (poz numaralarõnõn verilmesi)
- Kullanõlan cihazlar
- Film tipi, cinsi, boyutlarõ
- Kullanõlan filtre (ölçü ve yeri)
- Film odak uzaklõğõ
- Film işlemleri, poz süresi, şiddeti vb.
- Radyografik muayeneden geri dönen birleştirmelerin onarõma tabi tutulduktan sonra tekrar
radyografileri alõnmalõdõr.
- Üretim hattõnda kalite durumunu kontrol edebilmek için de radyografik muayene yapõlmalõdõr.
2.6.3 - Deneyler
2.6.3.1 - Sertlik Deneyi

Esas balistik bölgelerdeki kaynaklõ birleştirmelerinin tamamõ için sertlik deneyi yapõlmalõdõr, ölçüm
Brinell Sertlik ölçme cihazõ ile yapõlõyorsa 3000 kg yük ve 10 mm lik tungsten karbür bilya kullanõlarak
TS 139'a göre yapõlõr. Kaynak dikişinden 16 mm uzaklõktaki sertlik değeri ana malzeme sertliğinden
9
düşük olmamalõdõr. Bu mesafe kaynak dikişi erime çizgisinden ana malzemeye doğru ve. en fazla
girdiği kõsõmdan itibaren ölçülmelidir.
2.6.3.2 - Çentik Darbe Deneyi (Charpy)

Balistik etkiye maruz bölgelerdeki kaynaklõ birleştirmeler için Ek C ye uygun olarak çentik darbe
numunesi hazõrlanmalõdõr. Isõnõn tesiri altõnda kalan bölgenin çentik darbe dayanõmõ, 4-20°C'de en az
3,5 kgm olmalõdõr.
2.6.3.3 - Balistik Levha Deneyi

Zõrh çeliği kaynaklarõ, H-levhalarõ şeklindeki kaynaklõ birleştirmelerle balistik değerlendirmeye tabi
tutulmalõdõr. Balistik H-levhasõ Ek-D ye uygun olarak hazõrlanmalõdõr. Kaynaklõ H-levhalarõ Çizelge-6 da
belirtilen mermi cinsi ve çarpma hõzõnda teste tabi tutulmalõdõr. Levha kalõnlõklarõ Çizelge-5'te belirtilen
değerlerden farklõ ise düzeltme faktörlerine göre çarpma hõzlarõ değiştirilmelidir.
Deney esnasõnda vuruş noktasõ kaynak dikişine rast getirilmelidir. H-levhalarõnõn ek bölgesine isabet
ettirilmesi tercih edilmelidir.
Deneyden sonra boya emdirme metodu ile çatlak muayenesi yapõlmalõdõr. Kaynak dikişinde veya
dikişin her iki yanõndaki õsõnõn tesiri altõnda kalan bölgede çatlak durumu çizelge-6'da belirtildiği gibi
olmalõdõr.
Deney için istenilecek balistik levha miktarõ 10'dan fazla olmamalõdõr. Balistik levhalar kaynak
edilmeden önce levhalarõn istenilen zõrh çeliği özeliğinde olup olmadõğõ kontrol edilmelidir.
ÇİZELGE 5 - Balistik Levha Kalõnlõklarõ
Birleştirmedeki Zõrh Balistik Test Levha

Kalõnlõğõ (mm) Kalõnlõğõ (mm)
3,2-19 12,7 12,7
19 - 28,6 25,4
28,6'dan kalõn 38,1
(1) Döküm ve hadde mamulü levhalar için kalõnlõk toleransõ ± 0,76 mm (2) Döküm zõrhlar için 12,7
mm'lik levha yerine 25,4 mm'lik kullanõlacak
ÇİZELGE 6 - Balistik Deney Değerleri
DENEY METODU I
Test Levhasõ Kalõnlõğõ Zõrh Cinsi Mermi Çarpma Hõzõ Çatlak Durumu
38,1 mm Hadde 20 mm M 53 365 m/s+10 m/s Olmayacak
38,1 mm Döküm 20 mm M 53 320 m/s+10 m/s Olmayacak
(1) Herbir balistik deney levhasõna 3 mermi atõlacaktõr. "Dağõlma" gözönüne

alõnarak en az bir merminin dikiş üzerine veya dikişten en çok 1 cm uzağõna vurmasõ sağlanmalõdõr.
(2) Döküm zõrh çelikleri için düzeltme faktörü: Levha kalõnlõğõndaki her 0,25 mm'lik sapma için 1,83
m/s'lik hõz.
(3) Hadde mamulü zõrh çelikleri için düzeltme faktörü levha kalõnlõğõndaki her 0,25 mm'lik sapma için
2,13 m/s'lik hõz
(4) Mermiler levhayõ delmemelidir.
Levha Zõrh Cinsi Mermi Çarpma Hõzõ Kabul Edilebilir
Kalõnlõğõ
38,1 mm Hadde 75 mm PP 365,"8 m/s 320 Çatlak Uzunluğu

38,1 mm Döküm M1002 75 mm m/s 320 m/s 297 381 õran 254 rom
25,4 mm Hadde PP M1002 57 m/s 770 m/s 228 mm 152 mm
25,4 mm Döküm mm PP M1001 381 mm
12,7 mm Hadde 57 mm PP
M1001 37 mm
HK M54
10
DENEY METODU II
(1) Çarpma hõzõ toleranslarõ ±7,6 m/s

(2) Tek mermi atõlacak ve kaynak dikişinin ek bölgesine vurmasõ sağlanacaktõr.
(3) Deney metodu (1)'deki (2) ve (3) maddeleri test metodu (II) içinde geçerlidir.
2.6.3.4 - Kimyasal Analiz

Kaynaklõ birleştirmelerde kullanõlan zõrh çeliği ve kaynak dolgu metallerinin kimyasal bileşimlerinin
belirlenmesi için ilgili TS' larõna göre kimyasal analizleri yapõlõr ve bulunan değerler çizelgede verilen
değerler ile karşõlaştõrõlarak uygun olup olmadõğõna bakõlõr.
2.6.3.5 - İşçilik Deneyleri

Her bir farklõ kaynak birleştirmesi için kaynakçõ yeterliliğini tesbit etmek amacõyla üretim hattõnda
çalõşan personele Şekil-5'e uygun olarak işçilik numuneleri hazõrlattõrõlmalõdõr. Aynõ tip bağlantõlar
gruplandõrõlarak istenilen işçilik numuneleri miktarõ azaltõlabilir. Her bir numunenin kaynak ağõzlarõ ve
dikişlerinin boya emdirme veya manyetik toz metoduna göre muayenesi yapõlmalõdõr. Numunelerde
çatlak veya kabul edilmez diğer kaynak hatalarõ olmamalõ ve kaynak öncesi hazõrlõğõ ile kaynak kalitesi
esas üretimi temsil etmelidir.
Her bir numune onay tarihi, parça tanõtõm ve kaynaklõ birleştirmenin hazõrlanmasõna ilişkin bilgiyi
kapsamalõdõr. Bu standard, kapsamõndaki zõrh çeliği kaynağõ, bu konuda özel eğitim görmüş personel
tarafõndan yapõlmalõdõr. Bu konuya ilişkin bilgiler Ek E'dedir.
2.6.3.6 - Sõcaklõk ölçme Yeri

Hu standardda sözü edilen sõcaklõk ölçmeleri kaynak dikişi erime çizgisinden ana
malzemeye doğru 75 mm+ l mm uzaklõkta yapõlmalõdõr.
ATIF YAPILAN TÜRK STANDARDLARI
TS 139
TS 2716
11
EK – A
POZÎSYON ŞEMASI ÖRNEĞİ
12
EK A' nõn devamõ
ZIRH ÇELİĞİ KAYNAĞI-BİRLEŞTİRME A-B'NİN KAYNAK KESİTİ
ELEKTROD : Kök pasosu : Tip I

Diğer pasolar: Tip II
KAYNAK MAKİNASI : 400 A'lõk redresör
ALTLIK : Bakõr lama
KAYNAK POZİSYONU: Yatay
Paso No. Elektrod Çapõ Paso Cinsi Paso Sõrasõ
1-4 5 mm Düz
5-9 5 mm veya Zikzak
4 mm
13
EK – B
ZIRH ÇELİĞİ ÖZELİKLERE
A - BİLEŞİM
Kimyasal Kimyasal
Elementler Bileşim I (%) Bileşim II (%)
Karbon 0,30 0,30
Manganez 1,50 1,40
Silisyum 0,50 0,30
Fosfor 0,04 max. 0,025 max.
Kükürt 0,04 max. 0,025 max.
Krom 0,70 1,5
Nikel 0,70 0,50
Molibden 0,20 0,30
Vanadyum 0,10 0,15
Bakõr 0,50 -
B - SERTLESEBİLME KABİLİYETİ
7,5 cm'den kalõn bir parçaya su verildiğinde, malzeme yüzeyinin 2,5 cm altõnda sertlik 40 Rc, kesit
ortasõnda ise 37 Rc olmalõdõr. Zõrh çeliğinin sertliği kalõnlõğa bağlõ olarak değişmekle birlikte 5 cm
kalõnlõktaki plakalarõn sertliği 30-35 Rc olmalõdõr.
C - ÇENTİK DARBE DAYANIMI

Çentik darbe dayanõmõ sertliğe bağlõ olarak değişmektedir. -40°C’deki çentik
darbe dayanõmlarõ Çizelge-2'ye uygun olacaktõr.
NOT- Bileşimler örnek olarak verilmiştir. (B) ve (C) de belirtilen mekanik

özelikleri sağlayan ve balistik testen geçebilen başka kimyasal bileşimdeki malzeme de olabilir.
14
EK – C
ÇENTİK DARBE TESTÎ iÇiN DENEY PARÇASINI» HAZIRLANMASI
1- Zõrh çeliği levhalarõndan 12x36 cm büyüklüğünde iki parça, malzeme yapõsõnõ değiştirmeyen bir
metodla kesilir.
2- Parçalarõn kenarlarõ şekilde görüldüğü gibi tezgahta işlenerek kaynak ağzõ açõlõr.
3- Kaynak ağõzlarõ boya emdirme metodu ile çatlak kontrolüne tabi tutulur.
4- Çarpõlmalarõ önlemek amacõyla bir bağlama tertibatõ vasõtasõyla Madde 2.4'e göre kaynak işlemi
tamamlanõr.
5- Kaynağõ tamamlanmõş olan blok Şekil-2'de belirtilen ölçülere işlenerek deney çubuklarõ elde edilir.
6- Çentik, erime çizgisinden 1 mm içerde (ana malzemede) açõlõr.
7- Kaynak blokundan 6 adet çentik darbe 1 adet mikroyapõ ve 1 adette sertlik için
olmak üzere en az 8 adet numune çõkarõlmalõdõr. Mikroyapõ incelemesi ihtiyaridir. 8- 6 adet çentik
darbe numunesi test edilerek ortalama çentik darbe dayanõmõ
hesaplanõr.
15
EK – D
BALİTİK TEST LEVHASININ HAZIRLANMASI
Zõrh çeliği levhalarõ Şekil-3’te verilen ölçülerde oksijenle kesilir. Kesme yüzeyi taşlanarak temizlenir.
Levha kalõnlõğõ Çizelge-5'e uygun olacaktõr.
Küçük parçalar planya veya frezede işlenerek kaynak ağzõ açõlõr. Ağõzlar boya emdirme metodu ile
çatlak kontrolüne tabi tutulur.
Çarpõlmalarõ önlemek için bir bağlama tertibatõna yerleştirildikten sonra Madde 2.4 ve Şekil-4'e uygun
olarak kaynak edilir.
Balistik H-Levhasõ kaynatõlõrken önce uzun kenarlar (ab ve cd) daha sonra ortasõ
(ef) kaynatõlacaktõr.
Her üç dikişin kaynak başlama sõcaklõğõ aynõ olmalõdõr (± 3°C)

Uzun kenarlar kaynatõlõrken e ve f noktalarõnda içeriye doğru 5 cm’den fazla taşma olmamalõdõr, öyle ki
orta kõsõmda en az 20 cm'lik dikiş sürekli kaynak edilebilsin.
Kaynak işleminden sonra levhanõn düzlemliği kontrol edilir. 46x102 cm'lik levha veya daha
küçüklerinde 1,6 mm 91,4x91,4 cm'lik levhalarda ise 3,2 mm çarpõlmaya müsaade edilebilir.
Bütün işlemler bittikten sonra levha üst ortasõna şekildeki gibi bir delik oksijenle kesilir ve levhanõn sağ
üst köşesine büyüklüğü 2,5 cm'den az olmayan harflerle işaret konur. Bu işaret çõkmayacak şekilde
boya veya kazõma ile olabilir.
16
EK – E
BALİSTİK KAYMAKÇI EĞİTİMİ
Zõrh çeliğinin kaynak kabiliyetinin kötü oluşu ve kaynakla birleştirilmiş zõrhlardan istenen balistik
özelliklerden dolayõ zõrh çeliği kaynağõnõ yapacak personel özel olarak eğitilmelidir.
- önce genel kaynak bilgilerine göre personelin yeterliliği belirlenir.
- Daha sonra zõrh çeliği olmayan malzemeler bakõr altlõk kullanõlarak yatay, korniş dikey kaynak
pozisyonlarõnda ve köşe kaynağõ yaptõrõlõr. Kaynakçõ yeterli duruma geldikten sonra Şekil-6'daki
numune hazõrlanarak Madde 2.4’e göre kaynak yaptõrõlõr.
- Kaynak edilmiş numune radyografik değerlendirmeye tabi tutulur.
- Eğitimi bitirmiş kaynakçõ önceleri balistik olmayan bölgelerin kaynağõnda çalõştõrõlarak ustalaşmasõ
sağlanõr.
- Balistik bölge kaynağõnda çalõşmaya başladõktan sonra alõnan radyografi sonuçlarõna göre kaynak
kalitesi takip edilir.
17
ŞEKIL.1 Çeşitli kalõnlõktaki zõrh çeliği plakalarõnda kaynak ağõzlarõ.
18
T= 30 -i-40
B=120+10 mm
L= Numune sayõsõ X 20mm
Çentik dibi R- 0,25 m 0,025 olacak
ŞEKİL. 2 Çentik darbe test numunesi
19
Ölçüler mm dir.
NOT:1 Önce uzunlamasõna dikişler B-B KESİTİ

kaynatõlacak daha sonra enine dikiş
kaynatõlacaktõr
H-levhasõ
ŞEKİL. 3 Balistik
20
Malzeme : Zõrh çeliği

Elektrod : Kök pasosu Tip l
Diğer pasolar Tip II
Kaynak makinasõ : 400 A’ lõk redresör
Altlõk : Bakõrlama
Kaynak pozisyonu : Yatay
NOT - Kaynak ağõzlarõ oksijenle veya havalõ karbon ark ile hazõrlanacaktõr
Paso No. Elektrod Çapõ Paso Cinsi Paso Sõrasõ

1-2 5 mm Düz
3-4 “ Zikzak
5 “ Düz
6 “ Zikzak
7 “ Düz
8-18 “ Zikzak
NOT - Kaynak ağzõnõ doldurmak için daha

fazla paso gerekebilir.
ŞEKIL.4 Balistik H-levhasõ pozisyon şemasõ
21
NOT- Her paso en as t cm'lîk açõk yüzeye canip olacaktõr Böylece kaynak metalinin
her katõ görülebilecektir.
Malzeme : Zõrh çeliği
Elektrod : Tip II
Elektrod çapõ : 5 mm
Paso cinsi : Düz (Zikzak değil)
Akõm : 190 A m 10 24V m 3
NOT - Korniş ve dikey pozisyonlar için J. birleştirme yapõlacaktõr
ŞEKIL - 5 Yatay pozisyon için isçilik örneği
22
X :Tek pasonun genişliği

En çok 10 mm olacak
Malzeme :Zõrh çeliği
Elektrod: Tip II
ŞEKİL-6 Kaynakçõ eğitimi X- õşõnõ testi için kuşe kaynağõ örneği
23

TS 5047 Zırh Çeliği

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS 5047 Zırh Çeliği

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ICS 25.120.

40 TÜRK STANDARDI TS 5047 / Ocak 1987

BALİSTİK KAYMAK USÜLLERİ- ZIRH

0 - KONU, TARİF, KAPSAM, AMAÇ, UYGULAMA ALANI

0.2.1 - Zõrh Çelikleri

0.2.1.1 - I.inci Sõnõf Zõrh Çelikleri

0.2.1.2 - Il.inci Sõnõf Zõrh Çelikleri

0.2.1.3 - III.cü Sõnõf Zõrh Çelikleri

0.2.2 - Ostenitik Elektrodlar

0.2.3 - Ferritik Elektrodlar

0.2.4 - Pozisyon Şemasõ

0.2.5 - Kritik Kaynak Bölgeleri

0.2.6 - Kritik Olmayan Kaynak Bölgeleri

0.2.7 - Boya Emdirerek Muayene

0.2.8 - Radyografik Muayene

0.2.10 - Manyetik Toz Metodu

0.2.11 - Kaynak Planõ

0.2.12 - Balistik Test

0.2.13 - Ark Kaynağõ Elektrodlarõ

0.5 - UYGULAMA ALANI

ÇİZELGE 1 - Zõrh Çeliği Sertlik Değerleri

I- DÖKÜM ZIRH ÇELİKLERİ

II - HADDE MAMULÜ ZIRH ÇELÎKLERÎ

Kalõnlõk Zõrh Sõnõfõ Sertlik

(Brinell sertlik deneyinde yük 3000 kg. uç 10 mm'lik buyadõr.)

1.1.2 - Darbe Dayanõmõ

1.1.3 - Kaynak Kabiliyeti

A - DÖKÜM ZIRH ÇELİKLERİ

B - HADDE MAMULÜ ZIRH ÇELÎKLERÎ

Sertlik En az çektik darbe dayanõmõ

1.2 - KAYNAK DOLGU MADDELERİ

ÇİZELGE 3 - Ostenitik Elektrodlar

Kaynak Dikişi Kimyasal Bileşimi (%)

Elementler Tip I Tip II

2.1.1 - örtülü Elektrod Kaynak Usulü İçin Cihazlar

2.1.3 - Tozaltõ Kaynak Makinasõ

2.1.4 - Özlü Elektrodlu Gazaltõ Kaynak Makinasõ

2.1.5 - Röntgen Cihazõ

2.1.6 - Seyyar Sertlik ölçme Cihazõ

2.1.7 - Spiral Taşlama Aleti

2.1.8 - Havalõ Keski

2.1.9 - Isõtma Cihazlarõ

2.2 - METOT VE İLKELER

2.2.1.1 - Örtülü Elektrod ile Kaynak

2.2.1.4 - Özlü Elektrodlu Gazaltõ Kaynağõ

2.3 - TASARIM KURALLARI

2.4 - BİRLEŞTİRME KAYNAĞI YAPIM KURALLARI

2.4.1 - Kaynaktan Önce Yapõlacak İşlemler

ÇİZELGE 4 - Örtülü Elektrodlara Uygulanacak Akõm Şiddetleri ve Gerilim Değerleri

1 - OSTENİTİK PASLANMAZ ÇELİK ELEKTRODLAR

2.4.2 - Kaynak Ağõzlarõnõn Hazõrlanmasõ

2.4.3 - Kaynak işleminin Yapõlmasõ

2.5 - ONARIM KAYNAĞI YAPIM KURALLARI

2.5.1 - Çatlaklarõn Onarõlmasõ

2.5.2 - Oyuk ve Deliklerin Onarõlmasõ

2.5.3 - Doğrultma ve Düzeltme İşlemleri

2.6 - NUMUNE ALMA, MUAYENE VE DENEYLER

2.6.1 - Kaynaklõ Deney Numunesi

2.6.2.1 - Göz Muayenesi

2.6.2.2 - Yüzeysel Çatlak Muayenesi

2.6.2.3 - Radyografik Muayene

2.6.3.1 - Sertlik Deneyi

2.6.3.2 - Çentik Darbe Deneyi (Charpy)