UDK 621.646.057:628.1.

TÜRK STANDARDI TS 549/Haziran 1992

033:696.11

İÇİNDEKİLER

0 - KONU, TARİF, KAPSAM .................................................................................. 1

0.1 - KONU ...................................................................................................................... 1
0.2 - TARİFLER ............................................................................................................... 1
0.2.1 - Geri Tepmesi Kontrolsüz Valf ......................................................................................... 1
0.2.2 - Geri Tepmesi Kontrollü Valf ............................................................................................ 1
0.2.3 - Geri Tepme Tertibatõ ........................................................................................................ 1
0.2.4 - Klape .................................................................................................................................. 1
0.2.5 - Vidalõ Kapak ...................................................................................................................... 1
0.2.6 - Muayene Tapasõ ............................................................................................................... 1
0.2.7 - Klape Contasõ ................................................................................................................... 1
0.2.8 - Anma Boyutu..................................................................................................................... 1
0.2.9 - Açõp Kapama Tertibatõ .................................................................................................... 1
0.3 - KAPSAM ................................................................................................................. 1
1 - SINIFLANDIRMA VE ÖZELLİKLER ................................................................ 2
1.1 - SINIFLANDIRMA .................................................................................................... 2
1.1.1 - Sõnõflar................................................................................................................................ 2
1.1.2 - Tipler .................................................................................................................................. 2
1.2 - ÖZELLİKLER .......................................................................................................... 2
1.2.1 - Malzeme ............................................................................................................................ 2
1.2.2 - Yapõlõş ................................................................................................................................ 4
1.3 - BOYUT VE TOLERANSLAR ................................................................................. 5
1.3.1 - Boyutlar.............................................................................................................................. 5
1.3.2 - Toleranslar ........................................................................................................................ 5
1.4 - ÖZELLİK, MUAYENE VE DENEY MADDE NUMARALARI ........................... 5
2 - NUMUNE ALMA, MUAYENE VE DENEYLER ..................................................... 6
2.1 - NUMUNE ALMA ..................................................................................................... 6
2.1.1 - Partinin Birer Birer Ambalajlanmõş Valflerden Meydana Gelmesi .............................. 6
2.1.2 - Partinin Birkaç Valfin Bir Arada Paketlendiği Ambalajlardan Meydana Gelmesi...... 6
2.2 - MUAYENELER ....................................................................................................... 7
2.2.1 - Gözle Muayene................................................................................................................. 7
2.2.2 - Boyut Muayenesi .............................................................................................................. 7
2.3 - DENEYLER............................................................................................................. 7
2.3.1 - Sõzdõrmazlõk Deneyleri ..................................................................................................... 7
2..3.2 - Gövdenin Basõnca Mukavemet Deneyi ........................................................................ 7
2.3.3 - Debi Deneyi....................................................................................................................... 8
2.3.4 - Sertlik Deneyi .................................................................................................................... 8
2.3.5 - Çekme Deneyi .................................................................................................................. 8
2.3.6 - Yatay Konumda Kaçak Deneyi ....................................................................................... 8
2.3.7 - Düşey Konumda Kaçak Deneyi ...................................................................................... 8
2.3.8 - Valf in Eğilme Deneyi ....................................................................................................... 8
2.3.9 - Burulma Deneyi (Geri Tepmesi Kontrollü Valfler İçin) ................................................. 9
2.3.10 - Pres (Sõcak Dövme) Malzemenin Kimyasal Analizi ................................................... 9
2.3.11 - Kaplama Kalõnlõğõ Deneyi .............................................................................................. 9
2.4 - DEĞERLENDİRME ................................................................................................ 9
2.5 - MUAYENE VE DENEY RAPOR U........................................................................ 9
3 - PİYASAYA ARZ................................................................................................... 9
3.1 - İŞARETLEME ......................................................................................................... 9
3.1.1 - Valflerin İşaretlenmesi...................................................................................................... 9
3.1.2 - Ambalajlarõn İşaretlenmesi ............................................................................................ 10
3.2 - AMBALAJLAMA.....................................................................................................10
4 - ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER ...................................................................................... 10
UDK 621.646.057:628.1. TÜRK STANDARDI TS 549/Haziran 1992
033:696.11

VALFLER - GERİ TEPMELİ (Çek Valfler) - SU TESİSATI İÇİN

0 - KONU, TARİF, KAPSAM

0.1 - KONU
Bu standard, su tesisatõnda kullanõlan geri tepme tertibatõ kontrollü veya kontrolsüz valflerin
tarifine, sõnõflandõrma ve özelliklerine, numune alma, muayene ve deneyleri ile piyasaya arz
şekline dairdir.

0.2 - TARİFLER

0.2.1 - Geri Tepmesi Kontrolsüz Valf

Geri tepmesi kontrolsüz valf, su tesisatõnda kullanõlan, suyu yalnõz bir yönde geçiren, ters
yönde geçmesine engel olan ve bu işi kendiliğinden yapan elemandõr (Föy-1, Föy-2).

0.2.2 - Geri Tepmesi Kontrollü Valf

Geri tepmesi kontrollü valf, su tesisatõnda kullanõlan, suyu yalnõz bir yönde geçiren, ters yönde
geçirmeyen ve bu işlemi açõp kapama tertibatõ ile kontrollü olarak yapan, gerektiğinde açõp
kapama tertibatõ ile suyu tamamen kesen elemandõr (Föy-3).

0.2.3 - Geri Tepme Tertibatõ

Geri tepme tertibatõ, valften, suyun yalnõz çõkõş yönünde akmasõnõ sağlayan bir tertibattõr.
NOT - Geri tepmesi kontrollü valflerde bu tertibat açõp kapama tertibatõ ile bulunur.

0.2.4 - Klape
Klape, geri tepme tertibatõnda, suyu yalnõz çõkõş yönünde akõtan ve geri tepmesi kontrolsüz
olanlarda dõşarõdan müdahale edilemeyen, geri tepmesi kontrollü olanlarda ise dõşarõdan
kontrol edilebilen elemandõr.

0.2.5 - Vidalõ Kapak

Vidalõ kapak, geri tepme tertibatõnõn valfe yerleştirilmesinde ve bakõmõnda faydalanõlan ve
geri tepme tertibatõna yataklõk yapan bir elemandõr.
NOT - Geri tepmesi kontrollü valflerde vidalõ kapak yerine açõp kapama tertibatõ gelir.

0.2.6 - Muayene Tapasõ

Muayene tapasõ, valfõn, gerektiğinde muayene edilebilmesi için kullanõlan elemandõr.

0.2.7 - Klape Contasõ

Klape contasõ, geri tepme tertibatõnda, suyun ters yönde sõzdõrmazlõğõnõ sağlayan elemandõr.

0.2.8 - Anma Boyutu

Anma boyutu, valflerin bağlandõğõ borunun anma çapõ olup sembolü "DN'dir (TS 3990)1).

0.2.9 - Açõp Kapama Tertibatõ

Açõp kapama tertibatõ, geri tepmesi kontrollü valflerde kullanõlan geri tepme tertibatõnõ meydana
getireni klape ve klape contasõnõn hareketini kontrol eden ve gerektiğinde suyu tamamen
kesen tertibattõr.

0.3 - KAPSAM
Bu Standard, anma basõncõ en çok 1 MPa (10 bar) (100 N/cm2) olan su tesisatõnda
kullanõlan ve bakõr alaşõmlarõndan imal edilen valfleri kapsar.
Bu Standard, mafsallõ (çalpara) ve kuyu valflerini kapsamaz.
NOT - Bu Standard metninde bundan sonra "Valfler-Geri Tepmeli (Çek Valfler)-Su Tesisatõ
İçin" deyimi yerine "Valf" terimi kullanõlmõştõr.

1
UDK 621.646.057:628.1. TÜRK STANDARDI TS 549/Haziran 1992
033:696.11

1 - SINIFLANDIRMA VE ÖZELLİKLER
1.1 - SINIFLANDIRMA

1.1.1 - Sõnõflar
Bu Standard kapsamõna giren valfler, geri tepme tertibatõnõn çalõşmasõna göre,
- Geri tepmesi kontrolsüz (Föy-1, Föy-2),
- Geri tepmesi kontrollü (Föy-3) olmak üzere iki sõnõftõr.

1.1.2 - Tipler
Geri tepmesi kontrolsüz valfler, muayene tapasõ bulunup bulunmadõğõna göre,
- Muayene tapasõz, Tip : QT (Föy-1, Föy-2),
- Muayene tapalõ, Tip : QKB (Föy-1, Föy-2), olmak üzere iki tiptir.
Geri tepmesi kontrollü valfler, muayene tapasõ bulunup bulunmadõğõna göre,
- Muayene tapasõz, Tip : QK ( Föy -3),
- Muayene tapalõ, Tip : QKB (Föy-3), olmak üzere iki tiptir.

1.2 - ÖZELLİKLER

1.2.1 - Malzeme
Valflerin imalinde kullanõlan malzemeler Çizelge-1'de gösterilenlere2), mekanik özellikleri
Çizelge-2'de verilen değerlere, preslenmiş malzemenin kimyasal bileşimi Çizelge-3'te
verilenlere uygun olmalõdõr.
Klape contasõ olarak, içinden geçen suyun sõcaklõğõna dayanan ve sağlõğa zararlõ olmayan;
lastik (vulkanize kauçuk), PTFE (teflon) veya eşdeğer malzeme, kapak veya tapa contasõ
olarak fiber vb. kullanõlabilir.

ÇİZELGE 1 - Valf Parçalarõnõn İmalinde Kullanõlan Malzemeler

Parçanõn Adõ Yanõldõğõ Malzeme

Valf gövdesi ve Bakõr Çinko Alaşõmlarõ
parçalarõ G Cu Zn 33 Pb
(mil dõşõnda) GK Cu Zn 37 Pb
GD Cu Zn 37 Pb
Cu Zn 39 Pb3 –D 1)
Cu Zn 39 Pb2 - P
Cu Zn 40 Pb2-P
Cu Zn 39 Pb3 -P
Bakar kalay alaşõmõ
Cu Sn 5 Zn Pb

Mil Cu Zn 39 Pb3 -D

1) Gövde malzemesi olarak kullanõlamaz.

G = Kum döküm; GK= Kokil döküm; GD = Basõnçlõ döküm;
D = Otomat ( Talaşlõ imalat) ; P = Pres (Sõcak dövme)

1) Bu standard metninde atõf yapõlan Türk Standardlarõnõn numaralarõ metnin sonunda

verilmiştir.
2) Muayene ve deneylerde olumlu sonuç vermek kaydõyla diğer bakõr alaşõmlarõ da
kullanõlabilir.

2
UDK 621.646.057:628.1. TÜRK STANDARDI TS 549/Haziran 1992
033:696.11

ÇİZELGE 2 - Valf Parçalarõnõn İmalinde Kullanõlan Malzemenin Mekanik Özellikleri

Malzeme Çekme Kopma SERTLİK

Mukavemeti Uzamasõ Brinell Sertliği SHORE
N/mm2 L0=5d % N/ cm2 A
min min BSD 10
D=10 mm, P=10D2,
t= 30s min.
G Cu Zn 33 Pb 180 12 450
GK Cu Zn 37 Pb 280 20 700
GD Cu Zn 37 Pb 280 4 750
Cu Zn 39 Pb3 D371) 360 32 900
D441) 430 15 1250
D511) 50O 11 1450
2) 2)
Cu Zn 40 Pb2 - P 2) 2) 2)
Cu Zn 39 Pb2 - P 2) 2) 2)
Cu Zn 39 Pb3 - P 2) 15 650
G . Cu Sn 5 Zn Pb 240
Lastik (vulkanize
kauçuk, klape contasõ -
için)

- - 65 + 5

1) Malzemenin çekme mukavemetinin anma değerleridir.

2) Pres ile sõcak dövmede mekanik özellikler önceden belirtilemez.

3
UDK 621.646.057:628.1. TÜRK STANDARDI TS 549/Haziran 1992
033:696.11

ÇİZELGE 3 - Preslenmiş (Sõcak Dövme) Malzemenin Kimyasal Bileşimi

Malzeme Kimyasal Bileşimi Diğerleri

( % Kütle Olarak ) (% kütle
Cu Pb Zn Al Fe Ni Sn olarak)

Cu Zn 39 Pb2 min 58,5 1-5

max 60 f O 2,5 Geri - - - - -
kalan
0,1 0,4 0,3 0,2 0.2
Cu Zn 40 Pb2 min 57,0 1,5
max 59.0 2,5 Geri - - - - -
kalan
0,1 0,4 0,4 0,3 0.2
Cu Zn 39 Pb3 min 57,0 2,5
max 59.0 3,5 Geri - - - - -
kalan
0,1 0,5 0,5 0,4 0.2

1.2.2 - Yapõlõş

1.2.2.1 - Genel
Valf gövdesi yekpare olarak yapõlmalõdõr. Ancak klape oturma yeri gövdeye vidalõ olarak da
takõlabilir. Muayene tapasõ valflerde muayene tapasõ valf gövdesi üzerinde su giriş tarafõnda
klape oturma yüzeyinden önce olmalõdõr. Valflerde yay kullanõlmasõ halinde, yay malzemesi
paslanmaz çelik (TS 1440, TS 1441) veya bakõr alaşõmlarõndan (TS 597) olmalõdõr.

1.2.2.2 - Yüzeyler
Valf parçalarõnõn dõş yüzeyleri temiz olmalõ; yüzeylerde çatlak, çapak, karõncalanma, boşluk,
yara, bere, katmer, tufal vb. gibi kusurlar bulunmamalõ ve bu gibi kusurlar lehim, tapa, kaynak
gibi işlemlerle giderilmiş olmamalõdõr.

1.2.2.3 - Geri Tepme Tertibatõ

Valflerde geri tepme tertibatõ tutukluk yapmamalõ, açõp kapama fonksiyonunu kendiliğinden
yerine getirmelidir.

1.2.2.4 - Vida Dişleri

Valflerin vida dişleri TS 61'e uygun olmalõdõr.

1.2.2.5 - Sõzdõrmazlõk
Madde 2.3.1'e göre yapõlan sõzdõrmazlõk deneyinde valfin herhangi bir yerinde su sõzõntõsõ
olmamalõ ve terleme görülmemeli, manometrede herhangi bir basõnç düşmesi olmamalõdõr.

1.2.2.6 - Gövde Basõnç Mukavameti

Madde 2.3.2'deki deney uygulandõğõnda valfte herhangi bir çatlama, kalõcõ deformasyon
görülmemelidir.

1.2.2.7 - Yüzey Kaplamasõ

Valflerin dõş yüzeylerinin kaplanmõş olmasõ istendiğinde nikel ve/veya krom ile kaplanmalõdõr.
Madde 2.3.11 deki deney sonucu bulunan kaplama kalõnlõğõ nikel için en az 8 um (0,008 mm)
ve krem için en az 0,3 µm (0,0003 mm) olmalõdõr.

1.2.2.8 - Debi
Madde 2.3.3e göre yapõlan debi deneyinde (Föy-1 ve Föy-3)'e uygun döküm Valflerin debisi,
anma boyutuna göre Çizelge-4'de verilen değerlerden az olmamalõdõr (litre / saniye olarak).

4
UDK 621.646.057:628.1. TÜRK STANDARDI TS 549/Haziran 1992
033:696.11

ÇİZELGE 4-2 N/cm2 Basõnç Kaybõna Tekabül Eden En Az Debi Değerleri

Anma Boyutu DN 10 15 20 25 32 40 50
Min. Debi l/s 0,25 0,50 1,00 1,75 3,00 4,OO 6,75

1.2.2.9 - Suyun Geçtiği Yerler

Sõcak preslenerek imal edilen valflerde suyun geçtiği yerlerdeki suyun giriş yönüne dik
düzlemde en küçük kesit alanõ, klape oturma yerindeki delik alanõnõn 5/8'inden küçük
olmamalõdõr. Bu değer Föy-2'ye uygun yatak konumdaki döküm valflerde ise 7/8 ' den az
olmamalõdõr.

1.2.2.10 – Yatay Konumda Kaçak

Madde 2.3.6'daki deney uygulandõğõnda 10 dakika süre içinde Şekil-7'deki ölçme borusu
içindeki su seviyesinde eksilme olmamalõdõr.

1.2.2.11 - Düşey Konumda Kaçak

Madde 2.3.7'deki deney uygulandõğõnda 10 dakika süre içinde valfin Şekil-8'deki çõkõş
ağzõndaki su seviyesinde eksilme olmamalõdõr. Föy-2'ye uygun valflerde bu özellik aranmaz.

1.2.2.12 - Valfin Eğilme Mukavemeti

Madde 2.3.8'deki deney uygulandõğõnda valfte herhangi bir deformasyon olmamalõ, su sõzõntõsõ
görülmemelidir. Kaçak deneylerinin sonuçlarõ Madde 1.2.2.10 ve Madde 1.2.2.11'e uygun
olmalõdõr.

1.2.2.13 - Burulma Mukavemeti

Madde 2.3.9'daki deney uygulandõğõnda, valf gövdesi, açõp kapama tertibatõ parçalarõ ve
milinde; kõrõlma, çatlama ve kalõcõ biçim değişikliği görülmemelidir.
Bu özellik, yalnõz geri tepmesi kontrollü valflerin açõp-kapama tertibatõnda aranõr.

1.3 - BOYUT VE TOLERANSLAR

1.3.1 - Boyutlar
Valf ve parçalarõnõn boyutlarõ, toleranslarõ içinde, föylerinde gösterilen değerlere uygun
olmalõdõr.

1.3.2 - Toleranslar
Valf parçalarõnõn toleranslarõ föylerinde gösterilen değerlere uygun olmalõdõr.Toleranslarõ
verilmeyen boyutlar için TS 1980'deki icaba seri geçerlidir.

1.4 - ÖZELLİK, MUAYENE VE DENEY MADDE NUMARALARI

Bu standardda belirtilen , özelliklerin, muayene ve deney madde numaralarõ Çizelge-5'de
verilmiştir.

5
 UDK 621.646.057:628.1. TÜRK STANDARDI TS 549/Haziran 1992
033:696.11

ÇİZELGE 5 - Özellik, Muayene ve Deney Madde Numaralarõ

Özellik Madde Muayene ve Deney Madde Açõklama

No. No.
1.2.1 2.3.4; 2. 3. 5; 2.3.10 Sertlik, çekme deneyleri
kimyasal analiz

1.2.2.1 2.2.1 Gözle muayene

1.2.2.2 2.1.1 Gözle muayene
1.2.2.3 2.1.1 Gözle Muayene
1.2.2.4 2.2.2 Boyut Muayenesi
1.2.2.5 2.3.1 Sõzdõrmazlõk deneyleri
1.2.2.6 2.3.2 Gövdenin basõnca mukavemeti deneyi
1.2.2.7 2. 3.11 Kaplama kalõnlõğõ deneyi
1.2.2.8 2.3.3 Debi deneyi
1.2.2.9 2.2.2 Boyut Muayenesi
1.2.2.10 2.3.6 Yatay konumda kaçak deneyi
1.2.2.11 2.3.7 Düşey konumda kaçak deneyi
1.2.2.12 2.3.8 Valfin eğilme deneyi
1.2.2.13 2. 3 . 9 Burulma deneyi
1.3 2.2.2 Boyut Muayenesi
3.1 2.2.1 Gözle Muayene
3.2 2.2.1 Gözle Muayene

2 - NUMUNE ALMA, MUAYENE VE DENEYLER

2.1 - NUMUNE ALMA
Bir seferde muayeneye sunulan aynõ sõnõf, aynõ tip ve aynõ anma boyutundaki valfler, bir parti
sayõlõr. Numune partiden aşağõda belirtildiği şekilde alõnõr:

2.1.1 - Partinin Birer Birer Ambalajlanmõş Valflerden Meydana Gelmesi

Birer birer ambalajlanmõş veya ambalajlanmamõş durumda olan partiden numune, toplam valf
sayõsõ N parti büyüklüğü kabul edilerek Çizelge-6'da gösterilen sayõ n kadar numune rasgele
seçilir.

2.1.2 - Partinin Birkaç Valfin Bir Arada Paketlendiği Ambalajlardan Meydana

Gelmesi
Numune alõnmak üzere ayrõlacak ambalajlar, parti içinden rasgele seçilmeli ve bunu yapmak
için TS 2756'da belirtilen metot uygulanmalõdõr. Buna imkan bulunmadõğõnda, aşağõda
belirtildiği şekilde õ hareket edilir:
Partiyi meydana getiren ambalajlar, 1 'den başlayarak 1 , 2,3 ........N şeklinde numaralanõr ve
herhangi bir ambalajdan başlayarak ambalajlar 1,2,3 .... r, r = (N/n) kadar sayõlõr. N/n, bir
tamsayõ çõkmazsa r, en yakõn tamsayõya tamamlanõr ve r inci ambalaj ayrõlõr. Sayma ve ayõrma
işlemi, Çizelge-6'ya göre ayrõlmasõ gereken sayõya erişilinceye kadar sürdürülür. Bu kez bütün
ambalajlar içindeki toplam valf sayõsõ N parti büyüklüğü kabul edilerek, bunun hizasõndaki n
sayõsõ kadar numune, ayrõlan ambalajlarõn içinden eşit miktarda rasgele seçilerek alõnõr.

6
UDK 621.646.057:628.1. TÜRK STANDARDI TS 549/Haziran 1992
033:696.11

ÇİZELGE 6 - Numune Alma, Muayene ve Deneyler

Parti Alõnacak Muayeneler Deneyler1) Çekme

Büyüklüğü Toplam Deneyi
N Numune Gözle Muayene Boyut Muayenesi İçin
Sayõsõ n Çubuk
n2) KKBS3)
n2) KKBS3) n2) KKBS3)
8-50 2 2 0 2 0 2 0 2
51 - 200 4 4 1 4 1 3 0 2
201 - 500 6 6 1 6 1 4 0 3
501 - 1500 8 8 2 8 2 5 1 3
1501 - 5000 10 10 2 10 2 6 1 4
5000 'den 12 12 2 12 2 6 1 4
1) Yapõlacak deneylerin hepsinin aynõ değerde olduğu kabul edilmiştir.
2) Muayene edilecek veya deneye tabii tutulacak numune sayõsõ
3) Kabul edilebilir kusurlu birim sayõsõ.

2.2 - MUAYENELER

2.2.1 - Gözle Muayene

Madde 2.1'e göre alõnan numunelerin tamamõ gözle muayeneden geçirilerek sonucun Madde
1.2.2.1, Madde 1.2.2.2, Madde 1.2.2.3 ve Madde 3.2'ye uygun olup olmadõğõna, Madde 3..1
deki işaretlerin bulunup bulunmadõğõna bakõlõr.

2.2.2 - Boyut Muayenesi

Madde 2.1'e göre alõnan numunelerin tamamõ boyut muayenesinden geçirilir.Sonuçlarõn
Madde 1.2.2.4 Madde 1.2.2.9 ve Madde 1.3'e uygun olup olmadõğõna bakõl

2.3 - DENEYLER

2.3.1 - Sõzdõrmazlõk Deneyleri

Madde 2.1'e göre alõnan numunelerden deneyler sütunda gösterilenlerin tamamõ sõzdõrmazlõk
deneyine tabi tutulur .

2.3.1.1 - Geri tepmesi kontrollü ve kontrolsüz valfler için Şekil-1'deki deney tertibatõ kurulur ve
çõkõş ucundan 150 N/cm2 basõnçlõ su 10 dakika süre ile uygulanõr. Valf girişi atmosfere açõktõr
(Geri tepme tertibatõ kontrollü valflerin açõp kapama deneyinde tertibatõ tam açõktõr).
Manometreden basõncõn düşüp düşmediği izlenir. Valfõn giriş tarafõnda su sõzõntõsõ olup
olmadõğõ kontrol edilir.

2.3.1.2 - Geri tepme tertibatõ kontrollü olan valflerde açõp kapama tertibatõ tam kapalõ konumda
iken klape oturma yüzeyindeki sõzdõrmazlõğõn kontrolü için valf girişinden 150 N/cm2 basõnçlõ
su 60 saniye uygulanõr. Valf çõkõş ucu deney esnasõnda açõktõr.

2.3.1.3 - Geri tepme tertibatõ kontrollü olan valflerde açõp kapama tertibatõ tam açõk çõkõş ucu
kapalõ iken giriş ucundan 150 N/cm2 basõnçlõ su 60 saniye uygulanõr. Açõp kapama tertibatõ
sõzdõrmazlõğõ 0-Ring ile sağlanõyorsa , 2 Ncm2 basõnçlõ su ile bu deney ilave olarak yapõlõr.
Madde 2.3.1.1, Madde 2.3.1.2 ve Madde 2.3.1.3 deney sonuçlarõnõn Madde 1.2.2.5'e uygun
olup olmadõğõna bakõlõr.

2..3.2 - Gövdenin Basõnca Mukavemet Deneyi

Gövdenin basõnca mukavemet deneyi şekil – 2 'deki tertibat ile yapõlõr. Deneye tabi tutulacak
valfõn giriş ucundan 20°C ± 5°C sõcaklõkta 250 N / cm2 basõnçlõ su 5 dakika süre ile uygulanõr.
Deney esnasõnda 2 No.lu valf tam açõk 4 No.lu valf tam kapalõdõr. Deney sonucunun Madde
1.2.2.6'ya uygun olup olmadõğõna bakõlõr.

7
UDK 621.646.057:628.1. TÜRK STANDARDI TS 549/Haziran 1992
033:696.11

2.3.3 - Debi Deneyi

Bu deney, 2 N/cm2 bir basõnç kaybõnda, debi değerini tayin etmek amacõyla (Şekil-3 , Şekil-4
, Şekil-5)'de gösterilen deney tertibatõ ile yapõlõr.

No. 13 musluğu ve No. 12 ayar valfi yardõmõ ile diferansiyel basõnç göstergesinde muhtelif
basõnç kayõplarõ elde edilir. Ölçme, 1 N/cm2'den 2,5 N/cm2'ye kadar muhtelif kademelerde
artan bir basõnç kaybõ temin edilerek yapõlõr. Her basõnç kaybõnda elde edilen debi l/s olarak
tespit edilerek A eğrisi çizilir. (Bu eğri, debisi tayin edilecek valf devrede iken, valf ve bütün
devrenin toplam basõnç kaybõ eğrisidir). Bunu takiben debisi tayin edilecek valf devreden
çõkarõlarak tekrar bütün devrenin basõnç kaybõ B eğrisi çizilir. Bu iki eğri arasõnda fark C eğrisi
valf in basõnç kaybõ eğrisidir (Şekil-6).

C eğrisi üzerinde 2 N/cm2'ye tekabül eden debi okunur. Sonuçlarõn Madde 1.2.2.8'deki
değerlere uygun olup olmadõğõna bakõlõr. Muhtelif anma boyutlarõ için deney tertibatõnda
kullanõlacak elemanlarõn boyutlarõ Çizelge -7, Şekil 4 ve Şekil –5 'de verilmiştir.

Debi ölçme aletinde ±%3 ve diferansiyel manometrede ± %1 hata kabul edilebilir.

2.3.4 - Sertlik Deneyi

Valf imalinde kullanõlan metalik malzemelerin sertlik deneyi TS 139'a göre lastik malzemenin
sertlik deneyi TS 1181'e göre yapõlõr. En az üç değişik yerde ölçülen değerlerin Madde 1.2.1'e
uygum olup olmadõğõna bakõlõr.

2.3.5 - Çekme Deneyi

Çekme deneyi, valflerle birlikte dökülen veya valflerin yapõldõğõ yarõ mamulden hazõrlanan
deney parçalarõ kullanõlarak TS 138'e göre yapõlõr.Deney sonuçlarõnõn Madde 1.2.1'e uygun
olup olmadõğõna bakõlõr. Bu deney, inceleme imalat yerinde yapõldõğõnda uygulanõr. Numuneler
satõcõdan alõndõğõnda uygulanmaz.

2.3.6 - Yatay Konumda Kaçak Deneyi

Şekil-7'deki deney tertibatõ kurulur. Tertibat su tesisatõna bağlanõr. 2 No.lu valf ve 3 No.lu hava
boşaltma tertibatõ açõlõr. Sistemin havasõ boşaltõlõr. 3 No.lu boşaltma tertibatõ kapatõlõr. Ölçme
borusunda d/2+30 mm su yüksekliği meydana gelinceye kadar 2 No.lu valf yavaş yavaş
kapatõlõr. 3 No.lu boşaltma tertibatõ açõlõr. 10 dakika beklenir. Ölçme borusundaki su seviyesi
gözlenir. Deney sonucunun Madde 1.2.2.10 ' a uygun olup olmadõğõna bakõlõr.

2.3.7 - Düşey Konumda Kaçak Deneyi

Düşey konumda kaçak deneyi Şekil-8'deki tertibat ile yapõlõr. Tertibat su tesisatõna bağlanõr.
Klape oturma yüzeyinin orta noktasõ ile kesme valfõ ekseni aynõ yükseklikte olmalõdõr. 2 No.lu
valf ve 3 No.lu hava boşaltma tertibatõ açõlõr. Sistemin havasõ boşaltõlõr. 3 No.lu boşaltma
tertibatõ kapatõlõr. Su, 4 no.lu valfõn çõkõş ağzõ üst seviyesine gelince 2 No.lu Valf kapatõlõr ve 3
No.lu boşaltma musluğu açõlõr, 10 dakika beklenir. 4 No.lu valfõn çõkõş ağzõndaki su seviyesi
gözlenir.
Deney sonucunun Madde 1.2.2.11'e uygun olup olmadõğõna bakõlõr.

2.3.8 - Valf in Eğilme Deneyi

Valfin eğilme deneyi Şekil-9'daki deney tertibatõ ile yapõlõr. Başlangõçta valf in çõkõş tarafõnda
basõnç sõfõrdõr. Gövdenin giriş tarafõna monte edilen boru parçasõ üzerine Çizelge-8'deki eğilme
momentleri uygulanõr. Valfin giriş ucu atmosfere açõktõr. Valfõn çõkõş ucundan su basõncõ
uygulanõr. Basõnç tedrici olarak 150 N/cm2'ye çõkarõlõr. 20 dakika beklenir. Deneyden sonra valf
Madde 2.3.6 ve Madde 2.37'deki deneylerden tekrar geçirilir. Deney sonuçlarõnõn Madde
1.2.2.12'ye uygun olup olmadõğõna bakõlõr.

8
UDK 621.646.057:628.1. TÜRK STANDARDI TS 549/Haziran 1992
033:696.11

ÇİZELGE 8 - Valfõn Eğilme Deneyi İçin Eğilme Momentleri

Anma Boyutu 10 15 20 25 32 40 50
DN
Eğilme Momenti ( M b ) 50 80 150 300 400 500 600
Nm

2.3.9 - Burulma Deneyi (Geri Tepmesi Kontrollü Valfler İçin)

Bu deney valfõn açõp kapama tertibatõnõn, tatbik edilen döndürme momentlerine mukavemetini
tayin etmeye yarar. Şekil-10'da görüldüğü gibi, valf bir mengenenin ağõzlarõ arasõna sõkõştõrõlõr.
Döndürme momenti, valfõn açõp kapama tertibatõna çark (volan) üzerinden bir tork anahtarõ ile
tatbik edilir. Tatbik edilecek döndürme momentleri valf anma boyutlarõna göre Çizelge-9'da
verilmiştir.

Moment deneyini takiben valf Madde 2.3.1.2 ' deki sõzdõrmazlõk deneyine tabi tutulur.
Sõzdõrmazlõk deneyinden önce klape contasõnõn bir defaya mahsus olmak üzere
değiştirilmesine müsaade edilir. Deney sonuçlarõnõn Madde 1.2.2.13'e uygun olup olmadõğõna
bakõlõr.

2.3.10 - Pres (Sõcak Dövme) Malzemenin Kimyasal Analizi

Madde 1.2.1 ' deki preslenmiş malzemenin kimyasal analizi Cu: TS 1658, Pb:TS 1661, Zn TS
1775, A1:TS 1711, Fe:TS 1659, Ni:TS 8281, Sn:TS 1660'a göre yapõlõr. Sonucun Madde
1.2.1'e uygun olup olmadõğõna bakõlõr.

2.3.11 - Kaplama Kalõnlõğõ Deneyi

Deneye tabi tutulacak olan kaplanmõş numunelerinin en az bir tanesine uygulanõr. Valflerin
kaplama kalõnlõklarõ TS 1542, TS 3290, TS 3179, TS 3181'den birine göre ölçülür. Deney
sonuçlarõnõn Madde 1.2.2.7'ye uygun olup olmadõğõna bakõlõr.

2.4 - DEĞERLENDİRME
Madde 2.1'e göre alõnan numuneler üzerinde yapõlan muayene ve deneyler sonucunda
Çizelge-6'da gösterilenlerde daha fazla kabul edilebilir kusurlu birim sayõsõ bulunduğunda parti
bu standarda aykõrõ sayõlõr.

2.5 - MUAYENE VE DENEY RAPOR U

Muayene ve deney raporunda en az aşağõdaki bilgiler bulunmalõdõr:
- Muayenenin ve deneyin yapõldõğõ yerin ve laboratuvarõn, muayene ve deneyi yapanõn
ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adlarõ, görev ve meslekleri,
- Muayene ve deney tarihi,
- Numunenin tanõtõlmasõ,
- Muayene ve deneyde uygulanan standardlarõn numaralarõ,
- Sonuçlarõn gösterilmesi,
- Muayene ve deney sonuçlarõnõ değiştirebilecek tesirlerin mahzurlarõnõ gidermek üzere alõnan
tedbirler,
- Uygulanan muayene ve deney metotlarõnda belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen; ancak
muayene ve deneyde yar almõş olan işlemler,
- Standarda uygun olup olmadõğõ
- Rapor tarih ve numarasõ,

3 - PİYASAYA ARZ
3.1 - İŞARETLEME

3.1.1 - Valflerin İşaretlenmesi

Bu standarda göre yapõlan valflerin üzerine en az aşağõdaki bilgiler okunaklõ ve silinmeyecek
bir şekilde yazõlmalõdõr:
- Firmanõn ticaret unvanõ, kõsa adõ, adresi veya varsa tescilli markasõ,

9
UDK 621.646.057:628.1. TÜRK STANDARDI TS 549/Haziran 1992
033:696.11

- Bu standardõn işaret ve numarasõ (TS 549 şeklinde),

- Valfin anma boyutu,
- Suyun akõş yönünü gösteren ok işareti.
Bu bilgiler gerektiğinde yabancõ dille de yazõlabilir.

3.1.2 - Ambalajlarõn İşaretlenmesi

Ambalajlarõn üzerine Madde 3.1.1'deki bilgilere ilaveten en az aşağõdaki bilgileri içeren bir
etiket yapõştõrõlmalõdõr.
- Valfin sõnõf, tip ve boyutu,
- Valf sayõsõ,
- Koli kütlesi

3.2 - AMBALAJLAMA
Valfler birer birer plastik ve benzeri torbalara konarak ambalajlanõr. Bu ambalajlar birden fazla
ise ve aynõ sõnõf tip ve boyutta olmak üzere koli kutularõna yerleştirilir.

4 - ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER
İmalatçõ veya satõcõ, bu standarda uygun olarak imal edildiğini beyan ettiği valfler için
istendiğinde, standarda uygunluk beyannamesi vermek veya göstermek mecburiyetindedir. Bu
beyannamede satõş konusu valflerin:
- Madde 1'deki özelliklere uygun olduğunun,
- Madde 2'deki muayene ve deneylerin yapõlmõş ve uygun sonuç alõnmõş bulunduğunun
belirtilmesi gerekir.

10
UDK 621.646.057:628.1. TÜRK STANDARDI TS 549/Haziran 1992
033:696.11

ATIF YAPILAN TÜRK STANDARTLARI

TS 61
TS 138
TS 139
TS 597
TS 1181
TS 1440
TS 1441
TS 1542
TS 1658
TS 1659
TS 1660
TS 1661
TS 1711
TS 1775
TS 1980
TS 2756
TS 3179
TS 3181
TS 3290
TS 3990
TS 8281

YARARLANILAN KAYNAKLAR
DIN 3269 Teil 1 Januar 1988
DIN 3269 Teil 2 Januar 1988
DIN 3502 November 1985
DIN 3546 Part 1 November 1985
DIN 3539 January 1984
CEN EN 211 August 1983
NF P 43-001 Fevrier 1985
DIN 17660
DIN 17676
DIN 1709

11
UDK 621.646.057:628.1. TÜRK STANDARDI TS 549/Haziran 1992
033:696.11

1 - Basõnç Pompasõ
2 - Kesme Valfõ
3 - Manometre
4 - Denenen Valf

ŞEKİL 1 - Sõzdõrmazlõk Deneyi Tertibatõ

1 - Basõnç Pompasõ
2 - Kesme Valfõ
3 - Manometre
4 - Kesme Valfi
5 - Denenen Valf

ŞEKİL 2 - Gövdenin Basõnca Mukavemet Deneyi Tertibatõ

12
UDK 621.646.057:628.1. TÜRK STANDARDI TS 549/Haziran 1992
033:696.11

1 - Besleme suyu giriş borusu 9 - Denenen valf

2 - Manometre 10 - Ölçme borusu ( sonraki )
3 - Ana valf 11 –Bağlantõ borusu
4 - Boşaltma tertibatõ 12 - Ayar valfi
5- Hava tahliye tertibatõ 13 - Ayar valfi
6- Diferansiyel manometre 14 – Su seviyesi göstergesi
7- Ölçme borusu (önceki) 15 - Ölçme kazanõ
8- Başlõklar 16 - Hareketli kõzak

ŞEKİL 3 - Örnek Deney Tertibatõ

NOT – d1,d2,d3,di ve l1,l2,l3 değerleri Çizelge – 7 ‘den alõnmalõdõr .

ŞEKİL 4 – Denen Valfin Bağlantõ Şemasõ ve Ölçme Borularõ

13
UDK 621.646.057:628.1. TÜRK STANDARDI TS 549/Haziran 1992
033:696.11

ŞEKİL 5 – Başlõk

ÇİZELGE 7 – Bağlantõ Tertibatõ Boyutlarõ Ölçüler mm’dir.

Anma Vida
1)
Boyutu d1 d2 d3 d4 d5 d6 d7 di e1 e2 e3 f g i l1 l2 l3 AA
(DN ) AdetBoyut
10 R 3/8" 30 54 16 26 33 54 10 26 7 12,6 11 14 0,4 100 34 14 22 M4xl6
4
15 R 1/2" 34 55 21 31 43 59 13 27 8 12,5 12 15 0,5 150 43 15 27

20 R 3/4" 41 62 26 38 50 66 19 29 10 12,4 14 17 0,6 200 51 17 32 M5xl6

25 R 1" 50 68 32 44 56 72 25 30 11 12,2 15 18 0,8 250 62 18 41

32 Rll/4" 57 76 40 52 64 80 32 33 14 12 18 22 1 320 78 22 50 M6xl6

6
40 Rll/2" 65 86 50 62 74 90 38 33 14 11,8 18 22 1,2 400 84 22 55

50 R2" 80 98 60 74 86 102 50 37 18 11,5 22 26 1,5 500 110 26 70

1) TS 5939

14
UDK 621.646.057:628.1. TÜRK STANDARDI TS 549/Haziran 1992
033:696.11

15
UDK 621.646.057:628.1. TÜRK STANDARDI TS 549/Haziran 1992
033:696.11

16
UDK 621.646.057:628.1. TÜRK STANDARDI TS 549/Haziran 1992
033:696.11

Föy - 1
VALFLER – GERİ TEPMELİ
Geri Tepmesi Kontrolsuz Muayene Tapalõ QTB, Muayene Tapasõz QT Tipi

anma boyutu DN 25 olan geri tepmesi kontrolsuz muayene tapalõ QTB tipi valfin gösterilişi

Valf TS 549 – DN 25 - QTB

2) +1
Anma d d1 1) 1 AA t1 t G 0 H N max
boyutu max. d2 max Altõ Sekiz min min
DN min. köşe köşe
15 R ½” 12,5 18,5 65 27 - 8 11 26 R ½” 35,3
20 R ¾” 18 24,1 75 32 - 9 12 32 R ¾” 43,5
25 R 1” 23,5 30,3 90 41 - 11 14 40 R 1” 53
32 R ¼” 32 38,9 110 - 50 12 16 50 R1 ¼” 64
40 R1 ¼” 35 44,8 120 - 55 13 18 57 R1 ½” 73,5
50 R 2” 45 56,6 150 - 70 14 20 69 R 2” 90,2
1) Klapenin hareker ettiği boşluğun çapõdõr.
2) Giriş çõkõş ağõzlarõ kordonlu olduğu takdirde AA değerleri daha küçük olabilir.

17
UDK 621.646.057:628.1. TÜRK STANDARDI TS 549/Haziran 1992
033:696.11

Föy - 2
VALFLER – GERİ TEPMELİ
Geri Tepmesi Kontrolsuz Muayene Tapalõ QTB, Muayene Tapasõz QT Tipi
(Yatay Konumda Çalõşan)

Belirtilemeyen boyutlarda ve biçimlendirmede imalatçõ serbesttir Ölçüler mm ‘dir.

Valf Muayene Tapalõ Valf Muayene Tapasõz

Tip QTB Tip QT

Anma boyutu DN 25 olan geri tepmesi kontrolsüz, muayene tapasõz QT tipi valfin gösterilişi :
Valf TS 549 - DN 25 – QT
Anma H AA 3) AA1
Boyutu d1 d2 d3 1) 2) d4 min. h l t1 t2 +0
DN max. min.. max min + 5 -6 Altõ Sekiz Altõ
- 1 Köşe Köşe Köşe

15 R 1/2" 12,5 15 26,5 20 65 10 8 35,5 27 - 19

(M 21xl, 5) (22)
20 R 3/4" 18 20 32,5 25 75 11 8 40 32 - 22
(M28xl.5)
25 Rl" 23,5 25 40 28 90 12 10 47,5 41 - 24
(M33xl.5) (22)
32 Rl 1/4" 31 32 49 32 110 13 11 52 - 50 28
(M40xl.5)
40 Rl 1/2" 35 40 55 36 120 14 11 61 - 55 30
(M47xl, 5 )
50 R2" 45 50 70 44 150 16 13 69 - 70 36
(M64xl.5)
1) Parantez içindeki değerler zorunluk olmadõkça kullanõlmamalõdõr.
2) Parmak sistemindeki karşõlõklar (d^) deki gibidir.
3) 3) Giriş, çõkõş ağõzlarõ kordonlu olduğu takdirde AA değerleri daha küçük olabilir.

NOT l - Valfler tapasõz ve dikey çalõşõr durumda da yapõlabilir. Bu takdirde d3, d4,h, t2, H,
AA1ölçüleri geçersizdir.

18
UDK 621.646.057:628.1. TÜRK STANDARDI TS 549/Haziran 1992
033:696.11

Föy - 3
VALFLER – GERİ TEPMELİ
Geri Tepmesi Kontrolsuz Muayene Tapalõ QTB, Muayene Tapasõz QT Tipi
(Yatay Konumda Çalõşan)

Belirtilmeyen boyutlarda ve biçimlendirmede imalatçõ serbesttir

Ölçüler mm'dir

Anma boyutu DN 25 olan geri tepmesi kontrollü, muayene tapalõ QKB tipi valfin gösterilişi: :
Valf TS 549 - DN 25 - QKB
2) +1
Anma d d1 1) 1 AA t1 t G H Nmax.
Boyutu max. d2 Altõ Sekiz min.. min.. 0
DN min. max. köşe köşe
15 R 1/2" 12,5 18,6 65 27 - 8 11 26 R 1/2" 35,5
20 R 3/4" 18 24,1 75 32 - 9 12 32 R 3/4" 43,5
25 R 1" 23,5 30,3 90 41 - 11 14 40 R1" 53
32 Rl 1/4" 31 38, i 110 - 50 12 16 50 Rl 1/4" 64
40 Rl 1/2" 35 44,3 120 - 55 13 18 57 Rl 1/2" 73,5
50 R 2" 45 56.5 150 - 70 14 20 69 R2" 90.5
1) Klapenin hareket ettiği boşluğun çapõdõr.
2) Giriş çõkõş ağõzlarõ kordonlu olduğu takdirde AA değerleri daha küçük olabilir.

19