ICS 21.

060 TÜRK STANDARDLARI TS 80 /Mart 1988

İÇİNDEKİLER

0 - KONU, TARİF, KAPSAM...................................................................................... 1

0.1 - KONU.........................................................................................................................1
0.2 - TARİF.........................................................................................................................1
0.3 - KAPSAM ....................................................................................................................1
1 - ÖZELLİKLER........................................................................................................ 1
1.1 - MALZEME ..................................................................................................................1
1.2 - YAPILIŞ......................................................................................................................1
1.2.3 - Yüzey Pürüzlülüğü............................................................................................................... 2
1.2.4 - Yüzey Kaplamaları .............................................................................................................. 2
1.3 - BOYUT VE TOLERANSLAR ......................................................................................4
1.3.1 - Boyutlar................................................................................................................................ 4
1.3.2 - Toleranslar........................................................................................................................... 4
1.4 - ÖZELLİK, MUAYENE VE DENEYLER ÇİZELGESİ ....................................................6
2 - NUMUNE ALMA, MUAYENE VE DENEYLER ..................................................... 6
2.1 - NUMUNE ALMA .........................................................................................................6
2.2 - MUAYENELER...........................................................................................................8
2.2.1 - Gözle Muayene ................................................................................................................... 8
2.2.2 - Boyut Muayenesi ................................................................................................................. 8
2.3 - DENEYLER ................................................................................................................8
2.4 - DEĞERLENDİRME ....................................................................................................9
2.5 - MUAYENE VE DENEY RAPORU.............................................................................12
3 - PİYASAYA ARZ.................................................................................................. 13
3.1 - AMBALAJLAMA .......................................................................................................13
3.2 - İŞARETLEME...........................................................................................................13
3.2.1 - Cıvata, somun vb.lerin işaretlenmesi, ............................................................................... 13
3.2.2 - Ambalajların İşaretlenmesi ................................................................................................ 13
4 - ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER ......................................................................................... 13
ICS 21.060 TÜRK STANDARDLARI TS 80 /Mart 1988

BAĞLAMA ELEMANLARI - VİDA DİŞİ AÇILMIŞ GENEL ESASLAR

0 - KONU, TARİF, KAPSAM

0.1 - KONU
Bu standart; cıvata, somun ve benzerleri gibi vida dişi açılmış bağlama elemanları ile ilgili özellikler,
numune alma, muayene ve deneyleri ile piyasaya arz şekline dairdir.

0.2 - TARİF
Cıvata, somun vb. gibi vida dişi açılmış bağlama elemanları ile ilgili tarifler bunlara ilişkin Türk
1)
Standartlarında ve TS 61 'de, numune alma, muayene ve kabul ile ilgili tarifler TS 2756'da ve
pürüzlülük ile ilgili tariflerde TS 971'de ve diğer ilgili Türk Standartlarında verilmiştir.

NOT- Bu standart metninde "cıvata, somun vb. gibi vida dişi açılmış bağlama elemanları" deyimi
yerine sadece "cıvata, somun vb." terimi kullanılmıştır.

0.3 - KAPSAM
Bu standart; sade karbonlu ve alaşımlı çeliklerden, paslanmaz çelikten, bakır ve bakır alaşımlarından,
nikel ve nikel alaşımlarından, alüminyum ve alüminyum alaşımlarından, titanyum ve titanyum
alaşımlarından imal edilen cıvata, somun vb.lerini kapsar.

1 - ÖZELLİKLER
1.1 - MALZEME
Bu standarda göre imal edilen sade karbonlu çelik cıvata, somun vb. bağlama elemanlarına ait
kimyevi ve mekanik özellikler TS 3576'ya, bakır ve bakır alaşımlarından, nikel ve nikel alaşımlarından,
alüminyum ve alüminyum alaşımlarından, titanyum ve titanyum alaşımlarından imal edilenler TS
5385'e, korozyona dayanıklı paslanmaz çelikten imal edilenler ise TS 4177'ye uygun olmalıdır.
Bunların yapımında malzemelerin çeşidi değişmemek şartıyla daha üstün mekanik özelliklere sahip
malzemelerde kullanılabilir. TS 3576'ya, TS 5385'e ve TS 4177'ye göre imal edilen cıvata vb.lerinin ve
TS 3611'e göre imal edilen somun vb.lerinin yapımında kullanılan malzeme nitelik sınıfları ile diğer
Türk Standartlarına göre yapılanlarının standart numaraları ve kısa işaretleri bu elemanların kendi
standartlarındaki föylerinde belirtilmiştir.

1.2 - YAPILIŞ
1.2.1 - Cıvata, somun vb.lerinin yüzeyleri düzgün ve temiz olmalı, üzerlerinde çapak, pürüz, bere,
karıncalanma, tu fal, katmer vb. kusurlar bulunmamalıdır.

1.2.2 - Yüzey Kusurları

Yüzey kusurlarının kabul edilebilir değerleri somunlar için TS 5384'e cıvata,
saplama vb için TS 5352'ye uygun olmalıdır.

1) Bu standart metninde atıf yapılan Türk Standartlarının numaraları metnin sonunda verilmiştir.

1
ICS 21.060 TÜRK STANDARDLARI TS 80 /Mart 1988

1.2.3 - Yüzey Pürüzlülüğü

Mamul kalitesi orta (A) ve orta kaba (B) olan cıvata ve somunların pürüzlülük değerleri çizelge-1'de,
mamul kalitesi ince (F) olan cıvata ve somunların pürüzlülük değerleri Çizelge-2'de, mamul kalitesi
ince (T-^), orta (T2) ve orta kaba (13) olan cıvata ve somunların pürüzlülük değerleri Çizelge-3'de
verilmiştir. Yüzeyler bu değerlere uygun olmalıdır.

1.2.4 - Yüzey Kaplamaları

Bağlama elemanları ilgili standartlara göre fosfatlama veya sıcak daldırma usulü ile galvanizeleme
yapılabilir. Elektroliz ile kaplama TS 5479'a, kaplama ile ilgili genel esaslarda TS 149'da belirtilenlere
uygun olmalıdır.

ÇİZELGE 1 - Mamul Kalitesi Orta (A) ve Orta Kaba (B) Olan Cıvata ve Somunlar îçin
Pürüzlülük Değerleri (Rz)
ölçüler mikrometredir.
R
4
)

Ölçme Yerleri 5) R42 P, 2,5 TS 971 'e göre

P<2,5 lm=0,43) lm=l,25
Xc=0,08 Xc=0,25

Ovalama ile 6,3 10 —

Dış yan yüzeyleri1)2 cıvata Talaş
kaldıracak
Kaldırarak 16 25 -

Somun 25 40 _
Soğuk Şekillendirilmiş Oturma2 16 25 —

yüzeyi Sıcak Şekillendirilmiş 25 40 —

Soğuk Şekillendirilmiş Cıvata - - 50

gövdesi Sıcak Şekillendirilmiş — 100

işlenmiş yüzeyler 10 —

1) Cıvata ve somunların diş dibi yüzeyleri yan yüzeyler ile aynı mertebede temiz ve düzgün olmalıdır.
Bu kontrol için gözle muayene yeterlidir.
2) Saç cıvataları için uygulanmamalıdır.
3) R_ tanımları için TS 971.
4) Diş yüzeyleri, dayanma yüzeyleri ve diğer yüzeyler için gerekli Rz değerleri, tespit edilmiş ölçü
değerleri (lm,λc) için geçerlidir. Küçük yüzeylerden dolayı Rz değerleri TS 971'deki ölçü
şartlarından biraz saparlar. TS 971'e göre alışılagelmiş üst yüzey karşılaştırma şablonu
bu sebeple kullanılamaz. 5) P-Vida dişi adımı.

2
ICS 21.060 TÜRK STANDARDLARI TS 80 /Mart 1988

ÇİZELGE 2 - Mamul Kalitesi İnce (F) Olan Cıvata ve Somunlar İçin Pürüzlülük Değerleri
Ölçüler mikrometredir.
Yüzeyler Pürüzlülük derinliği
Rt
(en çok)
Oturma yüzeyleri,
Diş yan yüzeyleri, 16
Diş dibi yüzeyleri
Cıvata gövdesi,
Cıvata başı üst yüzeyleri, Anahtar 25
ağzı yüzeyleri,
Somunun diş dibi yüzeyleri, İstendiği kadar
l
Cıvatanın diş üstü yüzeyleri
Diğer yüzeyler
16

3
ICS 21.060 TÜRK STANDARDLARI TS 80 /Mart 1988

ÇİZELGE 3 - Mamul Kalitesi T1_T2 ve 13 Olan Cıvata, Somun vb. Elemanların

1 R2) max 3
Pürüzlülük Değerleri R z) , ve p t
ölçüler mikrometredir.

Yüzeyler Mamul kalitesi

Tl T2 T3
Bölgeler Anma Cıvata Somun Ara Civato Somun Ara Somun Ara
çapı burcu burcu Cıvata
ve ve burcu
di mm saplamc ve
sapkıma
Vida dişi yan d, «33 l
0,5/Pt 0,5/Pt — 0,5/Pt 0,5/Pt 0,5/Pt 0,5/Pt —
yi/reyleri
6,3 10 6,3 10 6,3 25
39<d,^56 1,5/Pt6, 1,5/Pt 7,5 /Pt 1,5/Pt — 1,5/Pt 1,5/Pt
3 10 6,3 10 6,3 25
d,>56 1,5/Pt IS/Pt 10
10
Vida dîş dibi d,<S56 0 5/Pt 0,S/Pt6 0.5/ Pt 0,5/Pt 0,5/Pt 6, İsteğe
6,3 3 6,3 63 3 bağlı
d,>56 0,5/PtlO 0,5/Pt
10
Oturma d,£30 1,5/Pt 1,5/Pt — 1,5/Pt 1,5/Pt 1 1,5/Pt 10 1,5/Pt 1,5/Pt —
yüzeyleri 10 10 10 6 10 25
30< 5/Pt 10 5/Pt 16 5/Pt 10 5/Pt 16 d in 5/Pt 10 5/Pt25
d,â80x(
d,>80x6 Rz10 Rz 16 Rz10 RZ16 RzW Rz25

Gövde ve Tamamı Rmax - - Rmax — —— R max — —

gövdeden
vİda dişi 10 16 16
acılmış
kışıma geçiş
Somun Tamamı R z 100 Rz 63 - Rz 100 Rz63 — isteğe isteğe —
anahtar bağlı bağlı
yüzeyleri
Eksensel Tamamı Rmox - — Rmax25 —— —— —— —— ——
delîkler 25
Diğer -4) Tamamı RzAO Rz 25 — Rz 40 Rz25 Rz 25 RziOO Rz 100 —
yüzeyler veya veya veya veya veya veya v»ya
0,5/Pt 0,5/Pt2 0,5/Pt 0;5/Pt2 0,5/Pt25 0,5/Pt 0,5/PtıO
U) S 40 S 100 Û

1) TS 971
2) TS 971
3) TS 971
4) p£ pürüzlülük gösterimi; Rz ölçümü bulunmadığı hallerde uygulanır.

için gerekli ölçme uzunluğu (lm)

1.3 - BOYUT VE TOLERANSLAR

1.3.1 - Boyutlar
Cıvata, somun vb. leri için boyutlar ilgili standartlarda, TS 5413'de ve TS 5265'de belirtilen değerlere
uygun olmalıdır.

1.3.2 - Toleranslar
Mamul kalitesi Orta (A) ve Orta Kaba (B) olan cıvata, somun ve benzeri için vida dişi toleransları
Çizelge-4'e, mamul kalitesi Kaba (C) olan cıvata, somun ve benzeri için vida dişi toleransları Çizelge-

4
ICS 21.060 TÜRK STANDARDLARI TS 80 /Mart 1988

5'e, mamul kalitesi önce (F) olan cıvata, somun ve benzeri için vida dişi toleransları Çizelge-6'ya
uygun olmalıdır.

A,B ve C mamul kalitesine giren cıvata, somun vb. için uygulanan toleranslar TS 3699'da, F mamul
kalitesine giren cıvata, somun vb. için TS 3700'de, Tl, T2 ve T3 mamul kalitesine giren cıvata, somun
vb. için ise TS 5604'de, vida dişi ile ilgili toleranslar da TS 61'de verilmiştir.

Uygulanan özel toleranslar ilgili standartlarda ve TS 1845'de gösterilmiştir.

Toleransları belirtilmeyen boyutlar için TS 1980'deki kaba toleranslar uygulanır.

Toleranslar bu değerlere uygun olmalıdır

ÇİZELGE 4 - Mamul Kalitesi Orta (A) ve Orta Kaba (B) Olan Cıvata-ve Somunların Vida
Dişi Toleransları

ÇİZELGE 5 - Mamul Kalitesi Kaba (C) Olan Cıvata ve Somunların Vida Dişi Toleransları

Mamul Cıvata Somun

Kalitesi ve
Saplama
C 8g 7H

Elektroliz ile kaplama ölçüleri TS 5479'da, daldırma usulü ile galvanizlime,ve ağaç vidalarının
kaplanmasındaki ölçüler ise ilgili standartlarda verilmiştir.

ÇİZELGE 6 - Mamul Kalitesi İnce (F) Olan Cıvata ve Somunların Vida Dişi Toleransları

Mamul Kalitesi Anma Çapı Tolerans bölgesi

d1 (mm) Cıvata ve Somun
Saplama
F 1 4h 5H

1 6g 6H

5
ICS 21.060 TÜRK STANDARDLARI TS 80 /Mart 1988

ÇİZELGE 7 - Mamul Kaliteleri ile İlgili Semboller

Mamul Kalitesi Yeni Eski

Sade karbonlu Orta A 0
çelikten imali Orta kaba B OK
edilenler Kaba C K
için İnce F I
Paslanmaz İnce T1 I
çelikten imal Orta T2 O
edilenler Orta kaba T3 OK
için

1.4 - ÖZELLİK, MUAYENE VE DENEYLER ÇİZELGESİ

Bu standarddaki özellikler ile bunların muayene ve deney madde numaraları çizelge -8'de verilmiştir.

ÇİZELGE -8 Özellik, Muayene ve Deney Madde Numaraları

Sıra No Özellik Madde No Muayene ve Deney | Açıklama |

Madde No ı ı
1 1.2.1 2.2.1 (Gözle Muayene |
2 1.3.1,1.3.2 2.2.2 (Boyut Muayenesi |
3 1.2.2 1.3.2 (Yüzey Pürüzlülüğü Muayenesi |
4 1.1,1.2.2,1.2.4 2.3 (Kimyevi ve Mekanik Deneyleri

2 - NUMUNE ALMA, MUAYENE VE DENEYLER

2.1 - NUMUNE ALMA
Cıvata, somun vb. lerinde muayeneye bir seferde sunulan aynı sınıf, tip, tür ve boyuttakiler bir parti
sayılır.Partiden numune; gözle muayene, boyut muayenesi mekanik deneyler ve kimyevi analiz için
Çizelge -9*a ve çizelge -10' a göre parti büyüklüğüne uygun olarak aşağıda belirtildiği gibi alınmalıdır.

2.1.1 - Numune Alınacak Ambalajların Ayrılması

Muayeneye sunulan birimleri ihtiva eden ambalaj sayısı parti büyüklüğü (N) kabul
edilerek Çizelge -9'a ve Çizelge -10'a karşılık gelen (n) değeri kadar ambalaj,
toplam ambalajlardan sistemli olarak aşağıda açıklandığı şekilde ayrılır. Numune
alınmak üzere ayrılacak ambalajlar parti içinden gelişigüzel seçilmeli ve bu seçim
TS-2756, Madde -6'ya göre yapılmalıdır. Bu mümkün olmadığında aşağıdaki metot
uygulanmalıdır.

Partiyi oluşturan birim ambalajlar l'den başlanarak l,2,3,....,N şeklinde numaralanır. Bu ambalajların
herhangi birinden başlanarak 1,2,3,...

N N
Ve = r ' ye kadar sayılır. = r bir tam sayı değilse, tamsayıya
n n
tamamlanır (r) inci ambalaj numune olarak ayrılır. Bu sayma ve ayırma işlemi Çizelge -9'a ve Çizelge-
10'a göre ayrılması gereken numune sayısına (n) erişilinceye kadar sürdürülür.

2.1.2 - Numune Alınmak üzere Ayrılan Ambalajlardan Numune Cıvata ve Benzerlerinin

Ayrılması
Ayrılan ambalajların ihtiva ettiği toplam parça sayısı parti büyüklüğü (N) kabul edilerek(Çizelge -9 veya
Çizelge -10) hizasındaki (n) sayısı kadar numune her ambalajdan eşit miktarda olmak üzere gelişigüzel
seçilerek alınır.

6
 ICS 21.060 TÜRK STANDARDLARI TS 80 /Mart 1988

2.1.3 - Tek Tek Ambalajlanmış Veya Ambalajlanmamış Partilerden Numune Alınması Tek
tek ambalajlanmış veya ambalajlanmamış partiden numune Çizelge -9'a veya Çizelge -10'a
göre gelişigüzel olarak alınır.
Numune almada, muayeneye sunulan toplam parça sayısı parti büyüklüğü N kabul
edilerek bunun hizasındaki n kadar parça numune olarak alınır.

Sade Karbonlu Çelikten İmal Edilen Cıvata, Somun ve Benzerlerinden Gözle Muayene, Boyut
Muayenesi, mekanik Deneyler ve Kimyevi Analiz için Parti Büyüklüğüne (N) Göre Alınacak Numune
Sayıları

ÇİZELGE - 9

Parti Alınacak Numune Hangi Deneyin Kaç Numuneye Uygulanacağı

Büyüklüğü Sayısı Gözle Boyut Çekme Daya- Emniyetli Kamalı Vurma Kimyevi
2)
(N) (N) Muayene Muayenesi nımı Kopma Yük Çekme, Sertlik analiz,
(N) Uzaması Deneyi Karbon Başın
Giderme Sağlamlık
Deneyi

< 25 15 5 3 1 1 1 1 1
26-50 8 8 4 1 1 1 1 1
51-90 13 13 7 2 2 2 2 2
91-280 32 32 16 2 2 2 2 2
281-500 50 50 25 3 3 3 3 3
501-1200 80 80 40 3 3 3 3 3
1201-3200 125 125 63 4 4 4 4 4
3201-10000 200 200 100 6 6 6 6 6
10001-35000 315 315 158 8 8 8 8 8
> 35000 500 500 250 10 10 10 10 10

NOT - Çizelge -9 ve Çizelge -10'da aynı sütunda belirtilen her iki deneyde ilgili sütunlarda belirtilen
aynı numunelere uygulanacaktır.
1) Yüzey kusurları muayenesinde tahribatsız deneylerde kusurlu parça bulunması halinde numune
sayıları somunlar için TS 5384'e cıvata ve saplamalar için TS 5352*e göre alınmalıdır.

2) Yüzey kusurları için tamamı, yüzey pürüzlülüğü muayenesi için yarısı alınır.

7
 ICS 21.060 TÜRK STANDARDLARI TS 80 /Mart 1988

ÇİZELGE 10 - Paslanmaz Çelikten, Bakır ve Bakır Alaşımlarından Nikel ve Nikel

Alaşımlarından, Alüminyum ve Alüminyum Alaşımlarından, Titanyum ve Titanyum Alaşımlarından imal
Edilen Cıvata, Somun ve Benzerlerinden Gözle Muayene, Boyut Muayenesi, Mekanik Deneyler ve
Kimyevi Analiz îçin Parti Büyüklüğüne (N) Göre Alınacak Numune Sayıları (n)

[Parti (Alınacak Büyüklüğü j Hangi Deneyin Kaç Numuneye Uygulanacağı

3
Numune (Sayısı (N) | (n) 1 Gözle Boyut Muayenesi ) Çekme Daya- 0,2 Nokta Kimyevi Burulmada
2 3
Muayene ) nımı , Kopma sı Akma Analiz Kopma
Uzaması Gerilmesi Sertlik 1)

< 25 | 5 5 3 1 1 1 1
26-50 l 8 8 4 1 1 1 1
51-90 | 13 13 7 2 2 2 2
91-280 | 32 32 16 2 2 2 2
281-500 l 50 50 25 3 3 3 3
501-1200 l 80 80 40 3 3 3 3
1201-3200 | 125 125 63 4 4 4 4
3201-100001 200 200 100 6 6 6 6
110001-350001 315 315 158 8 8 S 8
> 35000 1 500 500 250 10 10 10 10
1) Yüzey kusurları muayenesinde tahribatsız deneylerde kusurlu parça bulunması halinde
numune sayıları somunlar için TS 5384 cıvata ve saplamalar için TS 5352'ye göre
alınmalıdır.
2) Yüzey kusurları için tamamı, yüzey pürüzlülüğü muayenesi için yarısı alınır. 3} Bu deney
sadece paslanmaz çelikten imal edilen cıvata, somun vb.lerine uygulanacaktır (TS -4177).

2.2 - MUAYENELER

2.2.1 - Gözle Muayene

Cıvata, somun vb.lerinden Madde 2.l'e göre alınan numunelerin gözle muayenesinde, Madde 1.2'de
belirtilen kusurlarla, Madde 3.2'de belirtilen işaretlerin bulunup bulunmadığına bakılır.

2.2.2 - Boyut Muayenesi

Cıvata, somun vb.lerinden Madde 2.l'e göre alınan numunelerin boyut muayenesinde, bunların kendi
standartlarında verilen boyutlara, Madde 1.3.2'de belirtilen toleranslar dahilinde uyup uymadığına
bakılır.

NOT - Madde 2.2.l'deki gözle muayene ile Madde 2.2.2'deki boyut muayenesi için parti büyüklüğüne
(N) göre alınacak numune sayısı (n) Çizelge -9 ve Çizelge -10'da kabul edilebilir kusurlu parça sayısı
(K) Çizelge -11'de verilmiştir.'
Çizelge -11'de kullanılan KNS değerleri Çizelge -12'ye göre alınmalıdır.

2.3 - DENEYLER
Sade karbonlu çelikten cıvata ve benzerlerine uygulanacak deneyler TS 3576'da, demir dışı metaller
ve bunların alaşımlarından imal edilenler TS 5385'de, somun ve benzerlerine uygulanacak deneyler
TS 3611'de, korozyona dayanıklı paslanmaz çelikten imal edilen cıvata ve benzerlerine uygulanacak
deneyler TS 4177'de, çatlak kontrolü somunlar için TS 5384'de, cıvata, saplama ve benzerleri için TS
5352'de belirtildiği şekilde yapılır ve neticelerin ilgili standartlarda verilen değerlere uyup uymadığına
bakılır. Yüzey pürüzlülüğü muayenesi her çeşit malzemeden imal edilen cıvata, somun ve benzeri
bağlama elemanları için TS 5385'e göre yapılır ve neticenin Madde 1.2.3'e uyup uymadığına bakılır.
Ayrıca kaplama kalınlıklarının ilgili standartlarda verilen değerlere uyup uymadığına bakılır.

NOT - Mekanik deneyler ve kimyevi analiz için parti büyüklüğüne (N) göre alınacak numune sayısı (n)
Çizelge-9 ve Çizelge -10'da, kabul edilebilir kusurlu parça sayısı (K) Çizelge -11'de verilmiştir.Çizelge-
ll'de kullanılan KNS değerleri Çizelge-12'ye göre alınmalıdır.

8
ICS 21.060 TÜRK STANDARDLARI TS 80 /Mart 1988

2.4 - DEĞERLENDİRME
Cıvata, somun vb.lerinin gözle ve boyut muayenelerinde Çizelge-9 ve Çizelge-10'a göre alınan
numunelerden (n) bulunan kabul edilebilir kusurlu parça sayısı (K) Çizelge-ll'de hizalarında belirtilen
miktardan fazla bulunduğunda parti standarda aykırı sayılır.

Çizelge-9 ve Çizelge-10'a göre alınan numuneler üzerinde aynı çizelgede belirtilen sayıda parça
üzerinde yapılan mekanik deneylerle kimyevi analizde numunelerin herhangi birinde standarda
aykırılık tespit edilirse parti standarda aykırı sayılır.

ÇİZELGE 11 - Numune
Kabul KNS değerleri3 SN10
Edilebilir 1
3)
[Kusurlu 10,65 1 1,0 1 1.5 1 2.5 4,0 ∝
Parça Sayı-| Alınan Numune Sayış ı (n) 2) sıD | (K) %
1 KNS

0 20 13 8 (5) (3) 16,5 12

1 80 50 32 20 13 7,5 9
2 125 80 50 32 20 6,2 5
3 200 125 80 50 32 5.2 4
5 315 200 125 80 50 4.4 2
7 500 315 200 125 80 3.7 2
10 500 315 200 125 125 3,1 2
14 500 315 200 200 2,6 2
21 500 315 2,2 1
1) K=0 olan numuneler sadece mekanik ve kimyevi özelliklerin muayenesi içindir. Parantez içindeki
numune sayıları sadece bilgi için verilmiştir.

2) Parti büyüklüğü numune büyüklüğünden küçük ise partinin tamamı numune olarak alınır.

3) KNS-kabul edilebilir nitelik seviyesi, SN-Sınır nitelik, a-Satıcı riski (TS-2756)

9
ICS 21.060 TÜRK STANDARDLARI TS 80 /Mart 1988

ÇİZELGE 12 - Ölçüler IV
)
Özellik1) Mamul Grupları
H
Mamul kalitesi mamul ka- mukavemet mukavemet Tornavida Saç •
A ve B olan altı litesi Colan sınıfı> 8 olan sınıfı< 8 kanallı cıva- o
köşe yuvalı cıvatalar somunlar2) olan ve yıldız taları ve o
2)
cıvata ve somunlar yuvalı kılavuz c
saplamalar civataları saç »
cıvatarı (V
3)
KNS değerleri

Genişlik 1.0 1,5 1,0 1.5 1.5 1.5

1.0 1,5 1,0 1.5 1,5
Ana Yuva ve 1,0 1,5 1,5
Kanal Özellikler
Yuva 1,0 1,5 1,5
veya Ka-
Yıldız 1,5 1,5
yuva
Baş altı 1,5 1,5 1,5 g
radyosu
Geçer 1.0 1.5 1.5 1.5 1.5
Geçmez 1.0 1.5 2,5 2,5 1.5
Diş üstü 2.5
İkinci de- 2,5 4,0 2,5 4,0 4,0 4,0
rece Özel- Diğerleri
likler

1) Her bir özellik tek başına değerlendirilmelidir.

2) Somunların mukavemet sınıfı için TS-3611.
3) Sıcak şekillendirilmiş parçalar için KNS değeri 2,5 olmalı, bu mamuller muayeneye ayrı ayrı alınmalıdır.

10
ICS 21.060 TÜRK STANDARDLARI TS 80 /Mart 1988

ÇİZELGE 13 - Mekanik Özellikler

Özellikler Sade Karbonlu Çelik ve Alaşımlı Çelik Korozyona ve Asitlere Dayanıklı

Çelik
Altı köşe Somunlar | Torna- Saç cıvataları Cıvatalar ve Somunlar
yuvalı vida (Kanal-allı ve ve kılavuz saç saplamalar
cıvatalar ve (Yıldız (Yuvalı Cıva-I cıvataları dl<M5 d1>M5
saplamalar talar

KNS - Değerleri
Çekme dayanımı 1,5 1,5 1,5 1,5
2) 1) 1)
Sertlik 0,65 0,65 0,65 0,65 0,65 0,65

0,2 noktasındaki akma 1,5

3)
gerilmesi
4)
Kopmadaki uzama 1,5
Emniyetli yük 1,5 1,5
4)
deneyi
Kamalı çekme dayanımı 1,5
deneyi
2)
Yüzey kusurları 0,65 0,65 0,65 0,65
Karbon giderme (muka- 1,5 .
vemet sınıfı 8.8)
Vidalama deneyi 1.5
Burulmada kopma deneyi 1.5 1,5
(Genişletme deneyi 1,5

1)İlgili çelik gruplarına göre uygulanabilen

2)Tahribatsız yüzey kusurları ve sertlik deneyi için n=20, K-0 olmalıdır.
3)A deney programı sadece çekme dayanımı deneyi içindir (TS 3576).
4)Bütün tahribatlı deneyler için n=8, K=0 olmalıdır.

NOT - Sertlik deneyi ve yüzey kusurları muayenesi tahribatsız, diğer deneylerin tamamı
tahribatlı deneylerdir.

2.4.1 - Kabul Edilebilir Kusurlu Parça Sayısının (K) Tespiti iÇin Genel Esaslar

2.4.2 - Bağlama Elemanlarının Boyut Muayenesi ve Mekanik Deneylerin Kabul

Edilebilme İşlemleri

2.4.2.1 - Cıvata ve somunların boyut karakteristikleri için Çizelge -12'ye, mekanik özellik
karakteristikleri için Çizelge -13'e uygun olarak KNS değerleri tespit edilir.

2.4.2.2 - Çizelge -10'dan SN10/KlsIS değeri seçilir. Seçilen oran ile KHS değeri çarpılarak SN^o
değeri elde edilir. Bu değer cıvata ve somunların fonksiyonuna veya kullanımına uygun olmalıdır.
Fonksiyonlar ve kullanımlar kısmen önemli ise SKT10 için daha küçük bir değer alınmalıdır (Şekil-
1). sm^/KSS değeri kullanıcının isteğine uygun olarak seçilmelidir.

11
ICS 21.060 TÜRK STANDARDLARI TS 80 /Mart 1988

KNS - 1,0 için 80/2 ve 500/10 uygundur, 80/1 değildir.

çizelge -11 'de KHS değerleri ve satıcı riski SN^o için muhtelif numune planı örneklerine göre
verilmiştir. Bu iki parametre alınan numune sayısı (n) ve kabul edilebilir kusurlu parça sayısına
(K) uygun olmalıdır.

2.4.2.3 - Belirlenen KNS değeri ve SNıo/KNS için alınacak numune sayısı (n) ve kabul edilebilir
kusurlu parça sayısı (K) Çizelge -11 'de verilmiştir.

2.4.2.4 - Gerektiğinde sertlik deneyi için kullanılan numuneler çekme dayanımı deneyi içinde
kullanılabilir.

2.4.3 - Uygulama
Beher ambalajda 100'er adet sade karbonlu çelikten imal edilmiş mamul kalitesi A
olan 100 adet ambalajlı altı köşe yuvalı cıvata bulunmaktadır.
Numunenin alınması:
Ambalaj sayısı numune alınacak parti büyüklüğü (N) kabul edilerek Çizelge -9 'a göre N=100 için n-32
adet ambalaj sistemli olarak ayrılır.

Ayrılan 32x100=3200 Adet cıvata parti büyüklüğü kabul edilerek aynı Çizelgeye göre n=125 adet
numune bu ambalajların içerisinden eşit miktarda ve gelişigüzel alınır.

Alınan numunelerin tamamı TS 5352 (yüzey kusurları-cıvatalar için)'ye göre yüzey kusurları
bakımından göz muayenesine tabi tutulur. Kabul edilebilir kusurlu birim sayısı (K) aşağıdaki metoda
göre bulunan K değerinden büyük ise bu standarda göre alınan bozuk parçalara tahribatlı deneyler
yapılır.

Çizelge-13'e göre yüzey kusurları için KNS=0,65 olup Çizelge -11'de bu değerlere uygun K değeri 2
dir. Bu durumda sınır nitelik SN-^o^ ,2x0,65-4,03 ve imalatçı riski a =%5 dir.

Çizelge-9'a göre alınan numunelerin n-=63 adedi boyut muayenesine tabi tutulur. çizelge-12'ye
göre bu tür cıvatalar için baş altı radyosu dışındaki ana karakteristik ölçüleri için KNS=1,0
alınmalıdır.

Çizelge-11'e göre n-80'e kadar kabul edilebilir kusurlu parça sayısı K=2'dir. K>2 ise parti standarda
aykırı sayılır. Bu durumda sınır nitelik SN^0=6,2 ve imalatçı riski a. -%5 dir. Ana karakteristik
ölçülerinin her birisi ayrı ayrı olarak düşünülmelidir.
Çizelge-11'e göre belirtilen sayıda mekanik deneyler aynı çizelgede verilen numuneler üzerinde
yapılır. Bunun için KNS değerleri Çizelge-13'de verilmiştir. (Örnek olarak çekme dayanımı deneyi için
KNS--1,5, yapılacak deney sayısı 4 dür). Her mekanik özellik karakteristiği için K=0 olmalıdır. K>0 ise
parti standarda aykırı sayılır.

2.5 - MUAYENE VE DENEY RAPORU

Muayene ve deney raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır:
- Muayenenin ve deneyin yapıldığı yerin ve laboratuarın, muayene ve deneyi yapanın ve/veya raporu
imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri,
- Muayene ve deney tarihi,
- Numunenin tanıtılması,
- Muayene ve deneyde uygulanan standartların numaraları,
- Sonuçların gösterilmesi,
- Muayene ve deney sonuçlarını değiştirebilecek etkenlerin sakıncalarını gidermek üzere alınan
tedbirler,
- Uygulanan muayene ve deney metotlarında belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen; ancak,
muayene ve deneyde yer almış olan işlemler,
- Standarda uygun olup olmadığı,
- Rapor tarih ve numarası.

12
ICS 21.060 TÜRK STANDARDLARI TS 80 /Mart 1988

3 - PİYASAYA ARZ
3.1 - AMBALAJLAMA
Cıvata, somun vb.leri koruyucu ince bir yağla yağlandıktan sonra, taşınmaları ve satışları sırasında
zarar ve ziyana uğramayacak şekilde mukavva, plastik vb*inden yapılmış kutulara vb.lerine
ambalajlanmış olmalıdır.
Ambalajlara konulacak parça sayısının tayininde yapımcı serbesttir.

Her ambalaja Madde 3.2'de belirtilen işaretler, üzerinden kolay silinmeyecek şekilde yazılmış olarak
yapıştırılmalı, veya bu işaretler doğrudan doğruya ambalajın üzerine yazılmış olmalıdır.

3.2 - İŞARETLEME

3.2.1 - Cıvata, somun vb.lerin işaretlenmesi,

Sade karbonlu çelikten imal edilen cıvata vb.leri TS-3576'ya, demir dışı metaller ve bunların
alaşımlarından imal edilenler ise TS 5385'e somun vb.leri TS-3611'e, paslanmaz çelikten imal edilen
cıvata, somun vb.leri ise TS -4177'ye göre işaretlenmelidir.

3.2.2 - Ambalajların İşaretlenmesi

Cıvata, somun vb.lerin her ambalajına veya ambalaja yapıştırılacak bir etikete en
az aşağıdaki bilgiler yazılmalıdır.
-İmalatçının tescilli markası veya kısa adı,
-Bu standardın işaret ve numarası (TS-80 şeklinde),
-Ambalajdaki malın anma boyutu, tipi, türü, sayısı ve ağırlığı,
-Malzemenin cinsi, mukavemet sınıfı, işareti ya da kısa işareti,
-Madde 3.2.l'deki bilgiler,
-Bu bilgiler gerektiğinde yabancı dilde de yazılabilir.

4 - ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER
4.1 - İmalatçı, veya satıcı, bu standarda uygun olarak imal edildiğini beyan ettiği mamuller için,
istendiğinde standarda uygunluk beyannamesi vermek veya göstermek mecburiyetindedir.
Bu beyannamede satış konusu mamulün:
a)Madde -l'deki özelliklerde olduğu,
b)Madde -2'deki muayene ve deneylerin yapılmış ve uygun sonuç alınmış bulunduğu belirtilmelidir.

13
ICS 21.060 TÜRK STANDARDLARI TS 80 /Mart 1988

ATIF YAPILAN TÜRK STANDARDLARI

TS 61
TS 149
TS 971
TS 1845
TS 1980
TS 2756
TS 3576
TS 3611
TS 3699
TS 3700
TS 4177
TS 5265
TS 5352
TS 5384
TS 5385
TS 5413
TS 5479
TS 5604

14