TÜRK STANDARDI

TURKISH STANDARD

TS EN 12072
Nisan 2003

ICS 25.160.20

KAYNAK SARF MALZEMELERİ - PASLANMAZ VE ISIYA

DİRENÇLİ ÇELİKLERİN ARK KAYNAĞI İÇİN TEL
ELEKTROTLAR, TELLER VE ÇUBUKLAR -
SINIFLANDIRMA

Welding consumables - Wire electrodes, wires and rods for

arc welding of stainless and heat resisting steels -
Classification

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın
uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

− Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.

Kalite Sistem Belgesi

İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.

TSEK
Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)
TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı
olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen
teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk
Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 25.160.20 TÜRK STANDARDI TS EN 12072/Nisan 2003

Ön söz
− Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN 12072 (1999) standardı esas alınarak, TSE Metalurji.
Hazırlık Grubu‘na bağlı Tahribatsız Muayene ve Kaynak Özel Daimi Komitesi’nce TS prEN 12072
(1997)’in revizyonu olarak hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulunun 16 Nisan 2003 tarihli toplantısında Türk
Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.

− Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir.

ICS 25.160.20 TÜRK STANDARDI TS EN 12072/Nisan 2003

İçindekiler

0 Giriş ........................................................................................................................................................... 1
1 Kapsam...................................................................................................................................................... 1
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ............................................................................................ 1
3 Sınıflandırma............................................................................................................................................. 1
4 Semboller ve şartlar ................................................................................................................................. 2
5 Saf kaynak metalinin özellikleri .............................................................................................................. 2
6 Kimyasal analiz......................................................................................................................................... 5
7 Teknik teslim şartları................................................................................................................................ 5
8 Kısa gösteriliş örneği............................................................................................................................... 5
Ek A ................................................................................................................................................................... 6
ICS 25.160.20 TÜRK STANDARDI TS EN 12072/Nisan 2003

Kaynak sarf malzemeleri - Paslanmaz ve ısıya dirençli çeliklerin ark

kaynağı için tel elektrotlar,teller ve çubuklar - Sınıflandırma

0 Giriş
Paslanmaz çelik kaynak sarf malzemeleri için mamul biçimi (tel elektrot, tel veya çubuk) ve kullanılan kaynak
işlemi (koruyucu gaz metal ark kaynağı, gaz tungsten ark kaynağı, plazma ark kaynağı veya tozaltı ark
kaynağı) arasında tek bir ilişki yoktur.Bu sebepten tel elektrotlar teller ve çubuklar yukarıdaki herhangi bir
mamul biçimi esas alınarak sınıflandırılabilir ve yukarıdaki işlemlerin birden fazlası için kullanıma uygun
olabilir.

1 Kapsam
Bu standard, paslanmaz ve ısıya dirençli çeliklerin koruyucu gaz metal ark kaynağı, gaz tungsten ark
kaynağı, plazma ark kaynağı ve tozaltı ark kaynağı için tel elektrotlar, teller ve çubukların sınıflandırılması
için şartları kapsar. Tel elektrotlar, teller ve çubukların sınıflandırılması, kendi kimyasal bileşimlerini esas alır.

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır.
Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen
atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması
şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi halinde en son baskısı
kullanılır.

EN No Adı TS No 1) Adı
(İngilizce) (Türkçe)
EN 759 Welding consumables-Technical TS EN 759 Kaynak sarf malzemeleri - Kaynak
delivery conditions for welding filler dolgu metalleri için teknik teslim
metals including type of product, şartları - Mamul tipi, boyutlar,
dimensions, tolerances and marking toleranslar ve işaretleme
ISO 31-0: Quantities and units-Part 0 : General TS 1990 Büyüklükler, birimler ve semboller-
1992 principles Genel ilkeler

3 Sınıflandırma
Bir tel elektrot, tel veya çubuk Çizelge 1’deki kendi kimyasal bileşimine göre sınıflandırılmalıdır. Sınıflandırma
iki bölüme ayrılır:
a) Birinci bölüm, tanıtılacak işlem / mamulü belirten bir sembolü verir,
b) İkinci bölüm, tel elektrot, tel veya çubuğun kimyasal bileşimini belirten bir sembolü verir.

1) TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir.

1
ICS 25.160.20 TÜRK STANDARDI TS EN 12072/Nisan 2003

4 Semboller ve şartlar
4.1 İşlem / mamul için kullanılan sembol
Ark kaynak işleminde kullanılan tel elektrot, tel veya çubuk için sembol, kısa gösterilişin başına yerleştirilen
“G” (koruyucu gaz metal ark kaynağı), “W” (gaz tungsten ark kaynağı), “P” (plazma ark kaynağı) veya “S”
(tozaltı ark kaynağı) harfidir.

Not - Bir mamul biçimi birden fazla kaynak işlemi için kullanılabilir.

4.2 Tel elektrotların, tellerin ve çubukların kimyasal bileşimi için kullanılan sembol
Çizelge 1’deki sembol, tel elektrot, tel veya çubuğun Madde 6’da verilen şartlar altında belirlenen kimyasal
bileşimini belirtir.

5 Saf kaynak metalinin özellikleri

Saf kaynak metalinin özellikleri sınıflandırmanın bir bölümü değildir.

Not 1 - Koruyucu gaz veya tozun saf kaynak metalinin kimyasal bileşimi üzerindeki etkisi göz önüne alınır.
Saf kaynak metali ve tel elektrot, tel veya çubuğun kimyasal bileşimi arasında farklılıklar meydana
gelebilir.

Not 2 - Çizelge 1’de verilen bir sarf malzemesi vasıtasıyla yapılan kaynak metalinin deneme ve çekme
mukavemetinin Ek A’daki en düşük şartlara uygun olması beklenir. Kaynak metalinin uzama ve
darbe özellikleri, mikro yapıdaki farklılıklar sebebiyle karşılık gelen esas metal için belirtilen en düşük
değerlerden sapabilir.

2
ICS 25.160.20 TÜRK STANDARDI TS EN 12072/Nisan 2003

Çizelge 1 - Tel elektrotlar, teller ve çubukların kimyasal bileşimi için sembol

Alaşım sembolü Kimyasal bileşim % (m/m) 1) 2) 3) 4)

5)
C Si Mn P S5) Cr Ni Mo Diğer elementler
Martensitik / Ferritik
13 0,15 1,0 1,0 0,03 0,02 12,0 - 15,0 - - -
13 L 0,05 1,0 1,0 0,03 0,02 12,0 - 15,0 - - -
13 4 0,05 1,0 1,0 0,03 0,02 11,0 - 14,0 3,0 - 5,0 0,4 - 1,0 -
17 0,12 1,0 1,0 0,03 0,02 16,0 - 19,0 - - -
Östenitik
19 9 L 6) 0,03 0,65 1,0-2,5 0,03 0,02 19,0 - 21,0 9,0 - 11,0 - -
19 9 Nb6) 0,08 0,65 1,0-2,5 0,03 0,02 19,0 - 21,0 9,0 - 11,0 - Nb7)
19 12 3 L6) 0,03 0,65 1,0-2,5 0,03 0,02 18,0 - 20,0 11,0 - 14,0 2,5 - 3,0 -
19 12 3 Nb6) 0,08 0,65 1,0-2,5 0,03 0,02 18,0 - 20,0 11,0 - 14,0 2,5 - 3,0 Nb7)
Östenitik - ferritik yüksek
korozyon direnci
22 9 3 N L8) 0,03 1,0 2,5 0,03 0,02 21,0 - 24,0 7,0 - 10,0 2,5 - 4,0 N 0,10 - 0,20
25 7 2 L 0,03 1,0 2,5 0,03 0,02 24,0 - 27,0 6,0 - 8,0 1,5 - 2,5 -
25 9 3 Cu N L8) 0,03 1,0 2,5 0,03 0,02 24,0 - 27,0 8,0 - 11,0 2,5 - 4,0 Cu 1,5 - 2,5; N 0,10 -
0,20
25 9 4 N L8) 0,03 1,0 2,5 0,03 0,02 24,0 - 27,0 8,0 - 10,5 2,5 - 4,5 N 0,20 - 0,30; Cu 1,5;
W 1,0
Tam östenitik yüksek
korozyon direnci
18 15 3 L9) 0,03 1,0 1,0 - 4,0 0,03 0,02 17 - 20,0 13,0 - 16,0 2,5 - 4,0 -
18 16 5 N L9) 0,03 1,0 1,0 - 4,0 0,03 0,02 17,0 - 20,0 16,0 - 19,0 3,5 - 5,0 N 0,10- 0,20
19 13 4 L9) 0,03 1,0 1,0 - 5,0 0,03 0,02 17,0 - 20,0 12,0-15,0 3,0-4,5 -
20 25 5 Cu L9) 0,03 1,0 1,0 - 5,0 0,03 0,02 19,0 - 22,0 24,0 - 27,0 4,0 - 6,0 Cu 1,0 - 2,0
20 16 3 Mn L9) 0,03 1,0 5,0 - 9,0 0,03 0,02 19,0 - 22,0 15,0 - 18,0 2,5 - 4,5 -
25 22 2 N L9) 0,03 1,0 3,5 - 6,5 0,03 0,02 24,0 - 27,0 21,0 - 24,0 1,5 - 3,0 N 0,10-0,20
27 31 4 Cu L9) 0,03 1,0 1,0-3,0 0,03 0,02 26,0 - 29,0 30,0 - 33,0 3,0 - 4,5 Cu 0,7 - 1,5

3
ICS 25.160.20 TÜRK STANDARDI TS EN 12072/Nisan 2003

Çizelge 1’in devamı

Alaşım sembolü Kimyasal bileşim % (m/m) 1) 2) 3) 4)

5)
C Si Mn P S5) Cr Ni Mo Diğer elementler
Özel tipler
18 8 Mn9) 0,20 1,2 5,0- 8,0 0,03 0,03 17,0 - 20,0 7,0 - 10,0 - -
20 10 3 0,12 1,0 1,0-2,5 0,03 0,02 18,0 - 21,0 8,0 - 12,0 1,5 - 3,5 -
23 12 L 6) 0,03 0,65 1,0-2,5 0,03 0,02 22,0 - 25,0 11,0 - 14,0 - -
23 12 Nb 0,08 1,0 1,0-2,5 0,03 0,02 22,0 - 25,0 11,0 - 14,0 - Nb7)
23 12 2 L 0,03 1,0 1,0-2,5 0,03 0,02 21,0 - 25,0 11,0 - 15,5 2,0 - 3,5 -
29 9 0,15 1,0 1,0-2,5 0,03 0,02 28,0 - 32,0 8,0 - 12,0 - -
Isıya dayanıklı tipler
16 8 2 0,10 1,0 1,0-2,5 0,03 0,02 14,5 - 16,5 7,5 - 9,5 1,0 - 2,5 -
19 9 H 0,04 - 0,08 1,0 1,0-2,5 0,03 0,02 18,0 - 21,0 9,0 - 11,0 - -
19 12 3 H 0,04 - 0,08 1,0 1,0-2,5 0,03 0,02 18,0-20,0 11,0-14,0 -2,0-3,0 -
22 12 H 0,04 - 0,15 2,0 1,0-2,5 0,03 0,02 21,0-24,0 11,0-14,0 - -
25 4 0,15 2,0 1,0-2,5 0,03 0,02 24,0 - 27,0 4,0 - 6,0 - -
25 209) 0,08-0,15 2,0 1,0-2,5 0,03 0,02 24,0 - 27,0 18,0 - 22,0 - -
25 20 Mn 0,08-0,15 2,0 2,5-5,0 0,03 0,02 24,0 - 27,0 18,0 - 22,0 - -
25 20 H9) 0,35 - 0,45 2,0 1,0-2,5 0,03 0,02 24,0 - 27,0 18,0 - 22,0 - -
18 36 H9) 0,18-0,25 0,40-2,0 1,0-2,5 0,03 0,02 15,0 - 19,0 33,0 - 37,0 - -
1) Belirtilmediğinde: Mo < %0,3, Cu < % 0,3 ve Ni < %0,3.
2) Çizelgede gösterilen tek değerler en büyük değerlerdir.
3) Çizelgede yer almayan tel elektrotlar benzer şekilde sembolize edilmeli ve z harfiyle ön takılandırılmalıdır.
4) Sonuçlar ISO 31-0:1992’nin Ek B’sine göre A kuralı kullanılarak belirtilen değer gibi aynı anlamlı sayıya yuvarlatılmalıdır.
5) P ve S’nin toplamı 25 7 2 L, 18 16 N L, 20 16 3 Mn L, 18 8 Mn ve 2 9 9 hariç % 0,050 değerini aşmamalıdır.
6) Si >0,65 - %1,2 olduğunda alaşım sembolüne Si ilâve edilmelidir.
7) Nb en az 10 x % C, en çok % 1,0 olmalıdır. % 20’ye kadar olan Nb miktarı Ta’la değiştirilebilir.
8) Bu sembolle gösterilen elektrotlar, genellikle belirli özellikler için seçilir ve doğrudan kendi aralarında değiştirilebilir olmayabilir.
9) Saf kaynak metali pek çok durumda östenitiktir. Bu sebeple sıcak çatlaklar ve mikro çatlaklara hassas olabilir. Çatlama olayı kaynak metalindeki mangan
seviyesi artırılarak ve bunun karşılaşıldığı mangan aralığı bir sınıf numarası için genişletilerek düşürülür.

4
ICS 25.160.20 TÜRK STANDARDI TS EN 12072/Nisan 2003

6 Kimyasal analiz
Kimyasal analiz, mamulün uygun herhangi bir numunesi üzerinde yapılmalıdır. Herhangi bir analitik teknik
kullanılabilir. Ancak uyuşmazlık durumunda kabul edilmiş ve yayınlanmış metotlara atıf yapılmalıdır.

Not - Kaynaklar

7 Teknik teslim şartları

Teknik teslim şartları, EN 759’daki şartları karşılamalıdır.

8 Kısa gösteriliş örneği

Tel elektrotlar, teller ve çubukların kısa gösterilişi, aşağıdaki örneklerde verilen kuralları takip etmelidir:

Örnek1:
Çizelge 1’in 20 10 3 alaşım sembolü için sınırlar içindeki bir kimyasal bileşime sahip, tozaltı ark kaynağına da
uygulanabilen bir koruyucu gaz metal ark kaynağı tel elektrodunun kısa gösterilişi:

Tel elektrot TS EN 12072 - G 20 10 3 ve/veya S 20 10 3.

Örnek2:
Çizelge 1’in 20 10 3 alaşım sembolü için sınırlar içindeki bir kimyasal bileşime sahip, tungsten ark kaynağı
için bir çubuğun kısa gösterilişi:

Kaynak çubuğu TS EN 12072 - W 20 10 3.

Örnek3 :
Çizelge 1’in 19 12 3 L alaşım sembolü için sınırlar içindeki bir kimyasal bileşime ve silisyum > 0,65-%1,2 ‘ye
sahip tungsten ark kaynağı için bir çubuğun kısa gösterilişi:

Tel elektrot TS EN 12072 - G 19 12 3 L Si.

Burada:

TS EN 12072 : Standard numarası,

G : Mamul/işlem sembolü,koruyucu gaz metal ark kaynağı için G (Madde 4.1),
19 12 3 L Si : Tel elektrodun kimyasal bileşimi (Çizelge 1),

dir.

5
ICS 25.160.20 TÜRK STANDARDI TS EN 12072/Nisan 2003

Ek A
(Bilgi için)

Saf kaynak metalinin en düşük çekme özellikleri

Çizelge A.1 - Saf kaynak metalinin en düşük çekme özellikleri

Alaşım sembolü Deneme Çekme Uzama1) Kaynak sonrası ısıl

mukavemeti mukavemeti işlem
En az En az En az
Rp0.2 Rm A
N/mm2 N/mm2 %
2)
13 250 450 15
2)
13 L 250 450 15
3)
13 4 500 750 15
4)
17 300 450 15
19 9 L 320 510 30 Yok
19 9 Nb 350 550 25 Yok
19 12 3 L 320 510 25 Yok
19 12 3 Nb 350 550 25 Yok
22 9 3 N L 450 550 20 Yok
25 7 2 L 500 700 15 Yok
25 9 3 Cu N L 550 620 18 Yok
25 9 4 N L 550 620 18 Yok
18 15 3 L 300 480 25 Yok
18 16 5 N L 300 480 25 Yok
19 13 4 L 350 550 25 Yok
20 25 5 Cu L 320 510 25 Yok
20 16 3 Mn L 320 510 25 Yok
25 22 2 N L 320 510 25 Yok
27 31 4 Cu L 240 500 25 Yok
18 8 Mn 350 500 25 Yok
20 10 3 400 620 20 Yok
23 12 L 320 510 25 Yok
23 12 Nb 350 550 25 Yok
23 12 2 L 350 550 25 Yok
29 9 450 650 15 Yok
16 8 2 320 510 25 Yok
19 9 H 350 550 30 Yok
19 12 3 H 350 550 25 Yok
22 12 H 350 550 25 Yok
25 4 450 650 15 Yok
25 20 350 550 20 Yok
25 20 Mn 350 550 20 Yok
25 20 H 350 550 105) Yok
18 36 H 350 550 105) Yok
1) Ölçme uzunluğu deney numune çapının 5 katına eşittir.
2) 840°C’dan 870°C’a 2 saat. 600°C’a fırında soğutma daha sonra havada soğutma.
3) 580°C’dan 620°C’a 2 saat. Havada soğutma.
4) 760°C’dan 790°C’a 2 saat. 600°C’a kadar fırında daha sonra havada soğutma.
5) Bu tel elektrotlar yüksek sıcaklıktaki hizmetler için yüksek karbonlu kaynak metali yığarlar. Oda
sıcaklığında uzamanın bu tip uygulamalarla çok az ilişkisi vardır.
Not - Kaynak metali, esas metalin sahip olduğu uzamadan daha düşük uzamaya sahip olabilir

6
ICS 25.160.20 TÜRK STANDARDI TS EN 12072/Nisan 2003

Kaynaklar

1- Handbuch für das Eisenhüttenlaboratorium, Vd EH, Düsseldorf

2- BS 6200-3 Sampling of iron, steel and other ferrous metals - Part 3: Methods of analysis

3- CEN/CR 10261 ECISS information circular 11 - Iron and Steel - Review of available methods of chemical
analysis.