TÜRK STANDARDI

TURKISH STANDARD

TS EN 559
Nisan 2008

ICS 23.040.70

GAZ KAYNAK DONANIMLARI-KAYNAK YAPMA, KESME

VE BENZERİ İŞLER İÇİN LÂSTİK HORTUMLAR
Gas welding equipment-Rubber hoses for welding, cutting and
allied processes

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
 Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın
uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

 Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.

Kalite Sistem Belgesi

İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.

TSEK
Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)
TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı
olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen
teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk
Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 23.040.70 TÜRK STANDARDI TS EN 559/Nisan 2008

Ön söz
 Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN 559:2003 standardı esas alınarak TSE Petrokimya İhtisas
Grubu’nca hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 17 Nisan 2008 tarihli toplantısında Türk Standardı
olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.

 Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir.

 Bu standardın kabulü ile TS 2411 EN 559 standardı iptal edilmiştir

 Ek A, Ek B, Ek C ve Ek D bu standardın asli bir parçasıdır.

 Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
ICS 23.040.70 TÜRK STANDARDI TS EN 559/Nisan 2008

İçindekiler

1 Kapsam.................................................................................................................................................. 1
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar......................................................................................... 1
3 Terimler ve tarifler................................................................................................................................ 3
4 Kısaltılmış terimler............................................................................................................................... 3
5 Uygulama.............................................................................................................................................. 3
6 Hortumun tanımlanması...................................................................................................................... 3
7 Malzeme................................................................................................................................................ 3
7.1 Yapılış..................................................................................................................................................... 3
7.2 İmalât...................................................................................................................................................... 3
8 Boyut ve toleranslar............................................................................................................................. 4
8.1 İç çaplar.................................................................................................................................................. 4
8.2 Eş merkezlilik (toplam gösterge okumaları)............................................................................................ 4
8.3 Kesme uzunlukları ve toleranslar............................................................................................................ 4
9 Özellikler ve deneyler........................................................................................................................... 4
9.1 Temel özellikler....................................................................................................................................... 4
9.2 Özel özellikler......................................................................................................................................... 5
10 Hortum rengi ve gaz tanımı................................................................................................................. 7
10.1 Genel.................................................................................................................................................... 7
10.2 Gaz tanımı............................................................................................................................................. 7
10.3 İşaretleme............................................................................................................................................. 7
Ek A 8 Tutuşmama özelliği deneyi............................................................................................................... 8
A.1 Cihaz ve malzemeler.............................................................................................................................. 8
A.2 İşlem....................................................................................................................................................... 8
Ek B 10 n-pentana dayanıklılık deneyi....................................................................................................... 10
Ek C 11 Akkor halindeki parçacıklara ve sıcak yüzeylere dayanıklılık deneyi........................................11
Ek D 13 Tip onayı deneyleri ve özellikler................................................................................................... 13
Kaynaklar........................................................................................................................................................ 14
ICS 23.040.70 TÜRK STANDARDI TS EN 559/Nisan 2008

Gaz kaynak donanımları-Kaynak yapma, kesme ve benzeri işler için

lâstik hortumlar

1 Kapsam
Bu standard, kaynak yapma, kesme ve benzeri işlerde kullanılan ikili hortumlar ve katkılı (fluxed) yakıt gaz
hortumları dahil olmak üzere lâstik hortumlarının sahip olması gereken özellikleri kapsar. Benzeri işler tanımı,
özellikle ısıtma, pirinç kaynağı ve metal kaplama işleri yerine kullanılmıştır.

Bu standard, 2 MPa (20 bar) basınca kadar olan normal hizmet ve hafif hizmet [en büyük çalışma basıncı 1
MPa (10 bar)’a kadar ve anma iç çapı 6,3 mm ve daha az olan hortumlarla sınırlıdır] için lâstik hortumların
özelliklerini kapsar.

Bu standard, -20 C ile +60 C sıcaklık aralığında çalışan hortumları kapsar.

EN 1327’de belirtilen hortumlar bu standardın kapsamı dışındadır.

Gazların tanınması için farklı renk ve işaretler kullanılır.

Not - Sıvılaştırılmış petrol gazları için regülatörsüz hortum kullanılırsa, hafif hizmet lâstik hortumlarının
kullanılmasına müsaade edilmez.

Bu standard, EN 1256’ya uygun olarak monte edilen ve aşağıda verilen işlerde kullanılan hortumlara
uygulanır:
Gaz kaynağı ve kesme işleri,
İnert veya aktif bir gaz ortamında ark kaynağı işleri,
Diğer kaynak ve kesme işleri.

Hortum hatlarında kullanılan hortum bağlantıları EN 560’ta verilmiştir.

Bu standard, yüksek basınçlı [0,15 MPa (1,5 bar)’dan daha fazla] asetilen için kullanılan hortumlara
uygulanmaz.

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır.
Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen
atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması
şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve /veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi halinde en son baskısı
kullanılır.

EN,ISO;IEC vb. Adı TS No.1) Adı

No (İngilizce)
EN 1256 Gas welding equipment -
Specification for hose
assemblies for equipment for
welding, cutting and allied
processes
EN 1327 Gas welding equipment-
Thermoplastic hoses for
welding and allied processes
(Türkçe)
TS EN 1256* Gaz kaynak cihazı - Kaynak,
kesme ve benzeri işler için -
Hortum takımları - Özellikler
TS 11544 EN 1327 Hortumlar-Termoplâstikten-
Kaynak ve benzeri işlerde
kullanılan

1)
TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. * işaretli
olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır.

1
ICS 23.040.70 TÜRK STANDARDI
EN,ISO;IEC vb. Adı
No (İngilizce)
EN ISO Rubber and plastics hoses for
1307:1995 general purpose applications -
Bore diameters and tolerances,
and tolerances on length (ISO
1307)
EN ISO 1402 Rubber and plastic hoses and
hose assemblies - Hydrostatic
testing (ISO 1402:1994)
EN ISO 1746 Rubber or plastics hoses and
tubing - Bending tests (ISO
1746:1998, including technical
corrigendum 1:1999)
EN ISO 4080 Rubber and plastics hoses and
hose assemblies -
Determination of permeability to
gas (ISO 4080:1991)
EN ISO 4671 Rubber and plastics hoses and
hose assemblies - Methods of
measurement of dimensions
(ISO 4671:1999)
EN ISO Rubber and plastic hoses-Sub
4672:1999 ambient temperature flexibility
tests (ISO 4672:1987)
EN ISO Rubber and plastics hoses and
8330:2000 hose assemblies - Vocabulary
(ISO 8330:1998)
EN 27326:1993 Rubber or plastic hoses-
Assesment of ozone resistance
under static conditions (ISO
7326:1991)
EN 28033:1933 Rubber and plastic hose-
Determination of adhesion
between components (ISO
8033)
EN ISO 11114-3 Transportable gas cylinders-
Compatibility of cylinder and
valve materials with gas
contents - Part 3: Autogenous
ignition test in oxygen
atmosphere (ISO 11114-3:1997)
ISO 37 Rubber, vulcanized or
thermoplastic-Determination of
tensile stress-strain properties
ISO 188 Rubber, vulcanized or
thermoplastic - Accelerated
ageing or heat resistance tests
ISO 471 Rubber - Temperatures,
humidities and times for
conditioning and testing
ISO 1817 Rubber, vulcanized -
Determination of effect of liquids
2
TS EN 559/Nisan 2008
TS No. Adı
(Türkçe)
TS 6099 EN ISO Lâstik veya plâstik hortumlar-
1307:1999 Genel amaçlı endüstriyel
uygulamalar için - İç çapları
ve toleransları, uzunluk
toleransları
TS 3468 EN ISO Lâstik veya plâstik hortumlar
1402:2000 ve hortum takımları -
Hidrostatik basınç deneyi
TS 3915 EN ISO Lâstik veya plâstik hortumlar
1746:2000 ve borular - Bükme deneyleri
TS 6100 EN ISO Lâstik veya plâstik hortumları-
4080:2000 Gaz geçirgenliğinin tayini
TS ISO Lâstik veya plâstik hortumlar
4671*:2006 ve hortum takımları - Boyut
ölçme metotları
TS EN ISO Lâstik ve plâstik hortum ve
4672*:2006 hortum takımları-Düşük
sıcaklıkta esneklik deneyleri
TS 6697 EN ISO Lâstik veya plâstik hortumlar
8330:2006 ve hortum takımları-Terimler
ve tarifleri
TS 6447 EN Lâstik veya plâstik hortumlar-
27326:2002 Statik şartlar altında ozona
dayanıklılığın tayini
TS EN ISO Lastik ve plâstik hortumlar-
8033:2006 Katlar arasındaki yapışma
kuvvetinin tayini
TS EN ISO 11114- Tüpler taşınabilir-Tüp ve valf
3:1999 malzemesinin gaza
uygunluğu - Bölüm 3:Oksijen
atmosferindeotojen ateşleme
deneyi
TS 1967 ISO 37 Lâstikler ve termoplâstikler-
Hızlandırılmış yaşlandırma
veya sıcaklığa dayanıklılık
deneyleri
TS ISO 188* Lâstik veya termoplâstikler-
Hızlandırılmış yaşlandırma ve
sıcaklığa dayanıklılık
deneyleri
TS 3563 ISO 1817 Lâstikler - Sıvıların etkisinin
tayini
ICS 23.040.70 TÜRK STANDARDI TS EN 559/Nisan 2008

3 Terimler ve tarifler
Bu standardın amacı için EN ISO 8330’da verilenlerle birlikte aşağıdaki terim ve tarifler uygulanır.

3.1 İkili hortumlar

Uzunluğu boyunca birleştirilmiş iki normal hortum.

3.2 Bütün yakıt gazı hortumları

Katkılı yakıt gazları hariç, Çizelge 4’te verilen yakıt gazlarının hepsi için kullanılabilen hortumlar.

3.3 Katkılı (fluxed) yakıt gazı hortumları

Yakıt gazı tedarik hattına bağlanmış, sıvı halde katkı maddesi dağıtıcısı ile kullanılan yakıt gazı hortumu.

4 Kısaltılmış terimler
Bu standardın amacı için aşağıdaki kısaltılmış terimler kullanılır.

LPG Sıvılaştırılmış petrol gazı.

MPS Metilasetilen-propadien karışımı.

5 Uygulama
Hortumlar, sadece renk kodlarıyla belirtilen (Çizelge 4) ilgili gaz tipleri için kullanılmalıdır.

6 Hortumun tanımlanması
Bu standardda yer alan hortumlar aşağıdaki bilgiler kullanılarak tanımlanırlar.

- Anma iç çapı, Çizelge 1,

- Hafif veya normal hizmet (basınç sınıflandırması), Çizelge 3,
- Renk ve işaretleme (gaz hizmeti), Çizelge 4.

Örnek 1 6,3 mm, hafif hizmet, mavi.

Örnek 2 10 mm, normal hizmet, kırmızı.
Örnek 3 6,3 mm, hafif hizmet, kırmızı-katkı maddeli.

7 Malzeme
7.1 Yapılış

7.1.1 Genel
Hortum, aşağıda verilen özelliklerde olmalıdır:

- Kalınlığı en az 1,5 mm olan bir lâstik astar,

- Herhangi uygun bir teknikle uygulanmış takviye,
- Kalınlığı en az 1,0 mm olan lâstik kaplama.

7.1.2 Katkılı yakıt gazı hortumu

Katkılı yakıt gazı hortumu aşağıda verilen özelliklerde olmalıdır:
- Toplam kalınlığı en az 1,5 mm olacak şekilde ilâve bir iç plâstik tabakalı lâstik astar. İç plâstik tabaka en
fazla 0,5 mm olmalıdır.
- Herhangi bir uygun teknikle uygulanmış takviye.
- Kalınlığı en az 1,0 mm olan lâstik kaplama.

7.1.3 İkili hortumlar

İkili hortum yapımında kullanılan her bir hortum Madde 7.1.1 ve Madde 7.1.2’de ayrıntılı olarak verilmiştir. İki
hortum ekstrüzyon ve/veya vulkanizasyon işlemi sırasında uzunluğu boyunca birleştirilirler. Bu hortumlar uç
ekleme parçalarını tutturmak (Madde 9.2.7) için hasar vermeksizin ayırılabilme özelliğine sahip olmalıdır.

7.2 İmalât
Astar ve kaplama yeknesak kalınlıkta olmalı ve delik, gözenek ve diğer kusurlar bulundurmamalıdır.

3
ICS 23.040.70 TÜRK STANDARDI TS EN 559/Nisan 2008

8 Boyut ve toleranslar
8.1 İç çaplar
Hortumların iç çapları Çizelge 1’de verilen boyut ve toleranslara uygun olmalıdır.

8.2 Eş merkezlilik (toplam gösterge okumaları)

Hortumun eş merkezliliği, EN ISO 4671’e uygun olarak ölçüldüğünde, Çizelge 1’de verilen değerlere uygun
olmalıdır.

Çizelge 1 - Anma iç çapı, toleranslar ve eş merkezlilik

Anma iç çapı İç çap Tolerans Eş merkezlilik, en fazla

mm mm mm
4 4
5 5
6,3 6,3 ±0,40
8 8 1
10 10 ±0,50
12,5 12,5
16 16
20 20 ±0,60
25 25
32 32 ±1,0 1,25
40 40
50 50 ±1,25 1,50
Not 1 - İç çap ve toleranslar (20 mm anma iç çap hariç) EN ISO 1307’de verilen Çizelge 1’e uymaz.
Not 2 - Ara boyutlar için, sayılar Çizelge 1’de bir sonraki daha büyük iç çap için verilen tolerans alınarak
tercih edilen sayıların R20 serisinden seçilir.

8.3 Kesme uzunlukları ve toleranslar

Kesme uzunluklarının toleransları EN ISO 1307’ye uygun olmalıdır.

9 Özellikler ve deneyler
Not - Deneyler ve bu deneylerde kullanılacak numune sayısı Ek D’de ayrıntılı olarak verilmiştir.

9.1 Temel özellikler

9.1.1 Çekme mukavemeti ve kopmada uzama

Ölçmeler hortumdan kesilen deney numuneleri üzerinde gerçekleştirilir. Astar ve kaplama için kullanılan
malzemelerin çekme mukavemeti ve kopmada uzama değerleri, ISO 37’ye uygun olarak deneye tâbi
tutulduğunda, Çizelge 2’de verilenlerden daha az olmamalıdır.

Çizelge 2 - Çekme mukavemeti ve kopmada uzama

Özellik Çekme mukavemeti Kopmada uzama

N/mm2 %
Lâstik astar 5 200
Kaplama 7 250
İç plâstik tabaka 5 120

9.1.2 Hızlandırılmış yaşlandırma

Ölçmeler hortumdan kesilen deney numuneleri üzerinde gerçekleştirilir. ISO 188’e uygun olarak 70 C’ta 7
gün süreyle yaşlandırıldıktan sonra, astar ve kaplamanın çekme mukavemeti ve kopmada uzama
değerlerinde, orijinal değerinden sırasıyla %25 ve %50’den daha fazla azalma olmamalıdır.

4
ICS 23.040.70 TÜRK STANDARDI TS EN 559/Nisan 2008

9.1.3 Yapışma
İki bitişik bileşen arasındaki yapışma mukavemeti, Tip 2 ve Tip 4 deney parçalarıyla EN 28033’e uygun
olarak deneye tâbi tutulduğunda, en az 1,5 kN/m olmalıdır. Katkılı yakıt gazı hortumlarının yapışma deneyi
Madde 9.2.4’te verilmiştir. Katkılı yakıt gazı hortumlarının iç plâstik astarı deneyden önce çıkarılmalıdır.

9.1.4 Hidrostatik özellikler

Hortumlar EN ISO 1402’ye göre deneye tâbi tutulduğunda, Çizelge 3’te verilen özellikleri sağlamalıdır.

Çizelge 3 - Hidrostatik özellikler

Özellik Hafif hizmet Normal hizmet (bütün boyutlar)

Anma iç çap≤6,3 mm)
En büyük çalışma basıncı 1 MPa (10 bar) 2 MPa (20 bar)
Deneme basıncı 2 MPa (20 bar) 4 MPa (40 bar)
En küçük patlama basıncı 3 MPa (30 bar) 6 MPa (60 bar)
En büyük çalışma basıncında ±%5
uzunluktaki değişim
En büyük çalışma basıncında ±%10
çap değişimi

9.1.5 Esneklik, genel

Hortumlar, ISO 471’de tanımlandığı gibi standard lâboratuvar sıcaklığında EN ISO 1746’ya uygun olarak, iç
çapın 10 katı (en az 80 mm) bir bükme çapı, C, kullanılarak deneye tâbi tutulduğu zaman deformasyon
katsayısı, K, 0,8’den daha düşük olmamalıdır. Hortumun bükülmüş kısmında hiçbir kırılma olmamalıdır.

9.1.6 Düşük sıcaklık esnekliği

Hortumlar, EN ISO 4762 Metot B’ye uygun olarak (-25±3) C’ta, iç çapın 10 katı (en az 80 mm) bir bükme
çapı, C, kullanılarak deneye tâbi tutulduğunda, Çizelge 3’te belirtilen deneme basıncına (ortam sıcaklığında
gerçekleştirilir) maruz bırakıldığında hiçbir sızma belirtisi göstermemelidir.

9.1.7 Sıcak yüzeylere ve akkor halindeki parçacıklara dayanım

Hortum kaplaması, akkor halindeki parçacıklarla ve sıcak yüzeylerle temas ettiğinde yeterli mukavemete
sahip olmalıdır. Bu özelliği sağlamak için deney parçası sızdırma olmaksızın Ek C’de verilen deney şartlarına
60 s süreyle dayanmalıdır.

İlk deney sonucu olumsuz olursa, müteakip iki deney sonucu olumlu olmalıdır.

9.1.8 Ozona karşı dayanım

İç çapı 25 mm’ye kadar olan hortumlar, EN 27326 Metot 1’e uygun olarak ve Madde 9.1.5’te belirtilen bükme
yarıçapı kullanılarak deneye tâbi tutulmalıdır. İç çapı 25 mm’den fazla olan hortumlar, EN 27326 Metot 3’e
uygun olarak deneye tâbi tutulmalıdır. Her iki metotta kaplama, iki kat büyütme yapılarak gözlendiğinde
çatlama belirtisi göstermemelidir.

9.2 Özel özellikler

9.2.1 Oksijen hortumları için tutuşmama özelliğii

Tutuşmama deneyi EN ISO 11114-3’e veya Ek A’ya uygun olarak gerçekleştirilir. Deneyler EN ISO 11114-3’e
uygun olarak yapıldığında, başlangıç şartları 20 bar’a (2 MPa) (ortam sıcaklığı) ayarlanmalı ve kendiliğinden
tutuşma sıcaklığı 150 C’tan daha yüksek olmalıdır.

Deneyler, Ek A’da verilen deney metoduna göre yapıldığında, 3 astar numunesi 360 C - 365 C’ta sabit
sıcaklıkta tutuşma olmaksızın cihazda kalmalıdır.

Deneye tâbi tutulan numunelerden birden fazlasında 2 dakikadan az sürede tutuşma meydana gelirse,
hortumun bu standarda uygun olmadığı kabul edilir. Yalnızca bir adet deney numunesi 2 dakikadan daha az
sürede tutuşma gösterirse, ayrıca üç adet deney numunesi daha hazırlanır ve deneye tâbi tutulur. Bu yeni
hazırlanan üç deney numunesinden herhangi birisi 2 dakikadan daha az sürede tutuşma gösterirse hortumun
bu standarda uygun olmadığı kabul edilir.

5
ICS 23.040.70 TÜRK STANDARDI TS EN 559/Nisan 2008

9.2.2 Aseton ve dimetilformamite (DMF) dayanım

Bir adet astar numunesi, ISO 471’de tarif edildiği gibi 70 h süreyle standard lâboratuvar sıcaklığında deney
çözeltisine daldırıldığında, ISO 1817’de verilen metoda göre hesaplanan kütlesinde %8’den daha fazla bir
artış olmamalıdır.

9.2.3 n-pentana dayanım

Bir astar numunesi, Ek B’de verilen metoda göre deneye tâbi tutulduğunda %15’ten daha fazla n-pentan
absorplamamalı ve n-pentan ile ekstrakte edilebilen madde miktarı %10’dan fazla olmamalıdır.

9.2.4 Katkılı yakıt gazı hortumları için metanollü trimetilborat azeotropuna dayanım

a) Metanollü trimetilborat azeotropunda şartlandırıldıktan sonra yapışma

Hortum, aşağıdaki metotlardan birine uygun olarak deneye tâbi tutulduğunda, astar ve takviye arasındaki
yapışma kuvveti en az 1,5 kN/m olmalıdır. Bu deneyde iç kısımdaki plâstik tabaka uzaklaştırılmalıdır.

Deney hortumunun bir ucu kapatılır ve hortum deney sıvısı ile doldurulur ve (23±2) C’ta (70±2) h süreyle
şartlandırılır. Bu sürenin sonunda hortumdaki deney sıvısı boşaltılır ve hortum 24 h süreyle bekletilir.

Deney sıvısı boşaltılan hortumdan alınan 3 adet deney numunesi üzerinde, EN 28033’e uygun olarak Tip 2
ve Tip 4 deney parçaları kullanılarak, yapışma deneyi yapılır.

Lâstik astar ve takviye tabakaları arasındaki yapışma belirlenen özellikleri sağlamalıdır.

b) Metanollü trimetilborat azeotropunda şartlandırıldıktan sonra çekme mukavemeti ve

kopmada uzama
Hortum, aşağıdaki metotlardan birine uygun olarak deneye tâbi tutulduğunda, çekme mukavemeti ve
kopmada uzama değerlerindeki değişim, Madde 9.1.1’de elde edilen orijinal değerlere göre, %30’dan daha
az olmalıdır.

Deney hortumunun bir ucu kapatılır,, hortum deney sıvısı ile doldurulur ve (23±2) C’ta (70±2) h süreyle
şartlandırılır. Bu sürenin sonunda hortumdaki deney sıvısı boşaltılır ve hortum 24 h süreyle bekletilir.

Çekme mukavemeti ve kopmada uzama deneyleri ISO 37’ye uygun olarak deney sıvısı boşaltılan hortumdan
kesilen 5 adet plâstik astar numunesi üzerinde gerçekleştirilir. Ölçmeler hortum sıvısı boşaltıldıktan 24 h
sonra gerçekleştirilir.

Çekme mukavemeti ve kopmada uzama değerlerindeki değişim belirtilen özellikleri sağlamalıdır.

c) Metanollü trimetilborat azeotropuna daldırıldıktan sonra hacim ve kütle değişimi

Hacim ve kütle değişimi deneyleri, hortumdan kesilen ve (23±2) C sıcaklıkta (70±2) h süreyle deney sıvısına
daldırılan üç adet astar deney numunesi üzerinde ISO 1817’ye uygun olarak gerçekleştirilir.

Plâstik astarın kütle ve hacim değişimi %8’den fazla olmamalıdır. Ölçmeler, deney numuneleri deney
sıvısından alındıktan sonraki 30 dakika içinde yapılmalıdır.

9.2.5 Katkılı yakıt gazı hortumlarının esnekliği

Bir hortum numunesi 23 C sıcaklıkta 70 h süreyle metanollü trimetilborat azotrop karışımı ile doldurulur.
Katkılı gaz yakıtı hortumları Madde 9.1.5’te belirtildiği gibi aynı deneye tâbi tutulur. Deney, hortum
boşaltıldıktan sonraki 30 dakika içinde gerçekleştirilmelidir. Madde 9.1.5’te verilen özelliklere ilâve olarak
hortumlar, Çizelge 3’te belirtilen deneme basıncına (ortam sıcaklığında gerçekleştirilir) maruz bırakıldığında
hiçbir sızdırma belirtisi göstermemelidir.

9.2.6 Portakal renkli hortumların, kırmızı/portakal renkli hortumların ve kırmızı-katkılı

hortumların gaz geçirgenliği
Hortumlar, ISO 471’de belirtildiği gibi 23 C standard lâboratuvar sıcaklığında ve tüp basıncında [(yaklaşık
0,6 MPa (6 bar)] %95 propilen ihitiva eden deney gazı kullanılarak EN ISO 4080’e uygun olarak deneye tâbi
tutulduğunda gaz geçirgenliği, iç çapa bağlı olmaksızın, en fazla saatte 25 cm 3/m.h olmalıdır.

6
ICS 23.040.70 TÜRK STANDARDI TS EN 559/Nisan 2008

9.2.7 İkili hortumların özellikleri

9.2.7.1 Genel
İkili hortumdan ayırılan her iki hortum, ayırıldıktan sonra aşağıda ayrıntıları verilen metoda göre deneye t âbi
tutulduğunda bu standarda uygun olmalıdır. Her bir hortum özel hortum tipi için ilgili deneylere tâbi
tutulduğunda gerekli bütün özelliklere sahip olmalıdır.

9.2.7.2 İkili hortumun ayırılması

İkili hortumu 25 N-100 N arasında bir kuvvet uygulayarak iki tek hortum halinde ayırmak mümkündür. Deney,
çekme deneyi cihazı kullanılarak gerçekleştirilir. Başlangıçta bir bıçak kullanılarak, her bir hortumun çekme
makinasının çenelerinde tutturulabilmesi için yeterli uzunlukta olacak şekilde ayırılır, Ayırılmamış hortumdan
200 mm’lik bir kısım işaretlenir. Deney, çenelerin ayrılma hızı 100 mm/dakika olacak şekilde başlatılır.
Uygulanacak kuvvet, eğrinin başlangıcı hariç olmak üzere çentik sırasında ölçülen ortalama değerdir.

9.2.8 Bütün yakıt gazı hortumlarının özellikleri

Madde 9.2.2, Madde 9.2.3 ve Madde 9.2.6’da verilen özelliklere uygun hortumlar, yarı kırmızı ve yarı portakal
renginde olmalı ve katkılı yakıt gazları hariç, Çizelge 4’te verilen bütün yakıt gazları ile kullanılabilmelidir.

10 Hortum rengi ve gaz tanımı

10.1 Genel
Hortum kaplama malzemesi tamamen renklendirilmiş olmalı ve aşağıdaki gibi işaretlenmelidir.

10.2 Gaz tanımı

Hortum, hangi gazın aktarımında kullanılıyorsa, o gazı tanımlamak için hortum kaplaması renklendirilmeli ve
Çizelge 4’te verildiği gibi işaretlenmelidir.

İkili hortumların kullanılması durumunda her bir hortum bu standarda uygun olarak renklendirilmeli ve
işaretlenmelidir.

Çizelge 4 - Hortum rengi ve gaz tanımı

Gaz Kaplama rengi ve işareti

Asetilen, diğer yanıcı gazlar a (LPG, MPS, doğal gaz, metan hariç) Kırmızı
Oksijen Mavi
Basınçlı hava, azot, argon, CO2 Siyah
LPG, MPS, doğal gaz, metan Portakal rengi
Bütün yakıt gazları (bu çizelgede verilen), katkılı yakıt gazı hariç Kırmızı/portakal rengi
Katkılı yakıt gazı Kırmızı-katkılı
a
Hortumun hidrojen için kullanmaya uygunluğu konusunda imalâtçının görüşü alınmalıdır.

10.3 İşaretleme
Hortum kaplaması, sürekli olarak ve silinmez bir şekilde en az 1000 mm aralıklarla aşağıdaki bilgilerle
işaretlenmelidir.

a) Bu standardın numarası (TS EN 559 şeklinde),

b) “KATKILI” (sadece katkılı gaz hortumları için),
c) MPa olarak (parantez içinde bar olarak) en büyük çalışma basıncı,
d) Anma iç çapı,
e) İmalâtçının ve/veya tedarikçinin işareti (XYZ gibi),
f) İmalât yılı.

Örnek 1 : TS EN 559-2 MPa (20 bar)-10-XYZ-00

Örnek 2 : TS EN 559-KATKILI-2 MPa (20 bar)-6,3-XYZ-00

7
ICS 23.040.70 TÜRK STANDARDI TS EN 559/Nisan 2008

Ek A

Tutuşmama özelliği deneyi

A.1 Cihaz ve malzemeler
Deneyde aşağıda verilenlerle birlikte Şekil A.1’de gösterilen cihaz gereklidir.

A.1.1 Isıtma fırını

350 W, iç derinliği 150 mm, iç çapı 50 mm olan.

A.1.2 Sürgülü reosta

190 -200  dirençli ve direnç değişikliği için vidalı hareket çubuğuna sahip veya kesintisiz değişken gerilim
çıkışlı bir oto transformatör.

A.1.3 Kalibreli akış ölçer, oksijen gazı için

15 C sıcaklık ve atmosfer basıncında (0-5) L/dakika oksijen akış hızını ölçmeye uygun.

A.1.4 Cıvalı, cam termometre, azot doldurulmuş

150 mm’ye daldırılarak kullanmaya uygun, haznenin en az 200 mm üzerinden başlamak suretiyle yaklaşık
300 C - 400 C sıcaklık aralığında 5 C’tan daha fazla olmayan aralıklarla taksimatlandırılmış.

A.2 İşlem
Tutuşturma deney cihazı, alüminyum folyo ile sarılı halde, elektrik fırını (Madde A.1.1) içine yerleştirilir.
Alüminyum folyo ile sarmanın amacı, radyan ısıyı azaltmak ve daha yeknesak bir sıcaklık dağılımı elde
etmektir. Değişken direnç (Madde A.1.2) veya otomatik transformatör ile elektrik fırınına (2±0,1) L/dakika
oksijen akımında 300 C-400 C sabit sıcaklığı muhafaza edecek şekilde enerji girdisi sağlanır.

Lâstik astar deney numuneleri perdahlama işlemiyle temizlendikten sonra, kenarları 1,3 mm’den daha az ve
2,5 mm’den daha fazla olmayacak şekilde 8 mm3-10 mm3 bloklar halinde kesilir

Fırın sabit sıcaklığa ulaştığında, numune tutucusu çıkarılır, deneye tâbi tutulacak olan lâstik astar numune
bloklarından birisi tungsten tutucuya sabitlenir ve numune tutucu tekrar cihaza yerleştirilir. Sistemin
soğumasını en aza indirmek için bu işlemin çok çabuk yapılması gereklidir. Tungsten uç temiz ve sivri
tutulmalıdır.

Numune en az 2 dakika süreyle cihazda tutulur ve bu süre içinde tutuşma olup olmadığı dikkatli bir şekilde
gözlenir. Duman çıkışı görülebilir fakat bu durum tutuşma olduğu anlamına gelmez. Tutuşma, normal olarak
ani bir parlama veya küçük bir patlama ile birlikte başlar. Numune tutuştuğunda cihazın sıcaklığı yükselebilir
ve sıcaklığın tekrar deney sıcaklığına düşmesi için yeterli bir süre beklemek gerekir.

Ardışık olarak üç deney gerçekleştirilir.

8
ICS 23.040.70 TÜRK STANDARDI TS EN 559/Nisan 2008

Ölçüler mm’dir.

Borosilikat cam borunun et kalınlıkları:

 6 mm-9 mm çaplar için 0,75 mm-1,25 mm
 36 mm-46 mm çaplar için 1 mm-2 mm

Açıklama

1 Oksijen çıkışı
2 Isıya dayanıklı tapa
3 Termometre
4 Orifis
5 14/23 bağlantı
6 Oksijen girişi
7 Alüminyum folyo
8 Uç kısmı çok ince sivriltilmiş, 0,7 mm çap ve (20±0,5) mm uzunlukta tungsten tel

Şekil A.1 - Astar numunelerinin tutuşma deneyi cihazı

9
ICS 23.040.70 TÜRK STANDARDI TS EN 559/Nisan 2008

Ek B

n-pentana dayanıklılık deneyi

B.1 Bir parça astar numunesi tartılır ve 72 h süreyle standard lâboratuvar sıcaklığındaki n-pentan içine
daldırılır. N-pentanın hacmi, deney numunesi hacminin en az 50 katı olmalıdır.

B.2 Daldırma işlemini takiben deney numunesi oda sıcaklığında hava ortamında 5 dakika süreyle
şartlandırıldıktan sonra tekrar tartılır. Aynı şartlarda 24 h daha şartlandırıldıktan sonra bir daha tartılır.

B.3 Aşağıda verilen eşitlikler kullanılarak absorplanan n-pentanın ve n-pentanla ekstrakte edilebilen
madde miktarı hesaplanır:

a) Absorplanan n-pentanın yüzdesi:

m1  m 2
100
m0

b) Ekstrakte edilebilen madde yüzdesi:

m0  m2
100
m0

Burada:
m0 Deney numunesinin başlangıç kütlesi, g,
m1 5 dakika süreyle şartlandırıldıktan sonra deney numunesinin kütlesi, g,
m2 24 h daha şartlandırıldıktan sonra deney numunesinin kütlesi, g,

dır.

10
ICS 23.040.70 TÜRK STANDARDI TS EN 559/Nisan 2008

Ek C

Akkor halindeki parçacıklara ve sıcak yüzeylere dayanıklılık deneyi

Yaklaşık 500 mm uzunlukta bir hortum numunesi deney cihazının (Şekil C.2) çenelerine tutturulur. CrNi çeliği
ısıtma teli (2,5 mm çaplı) 100 mm aralıkla konumlandırılmış elektrik bağlantıları arasına tutturulur. Deney
sırasında hortum eksenine dik yönde akkor tel aşağı doğru 1 N kuvvetle bastırılır. Deney sırasında hortum
0,1 MPa (1 bar) basınçta inert bir gazla (örneğin azot) doldurulmalıdır. İkili hortum olması durumunda kuvvet
ayrılma hattı boyunca uygulanmalıdır.

Tel, yaklaşık 800 C sıcaklık elde etmek için 50 A’lik bir akım, en fazla 2 V, ile ısıtılmalıdır.

I=50A
Uen çok=2 V

Açıklama

1 Yalıtım transformatörü
2 Elektrik arzı
3 Değişken çıktılı transformatör
4 Akım
5 Gerilim
6 Isıl çift
7 CrNi tel, Ø=2,5 mm

Şekil C.1 - Deney cihazının devre şeması

11
ICS 23.040.70 TÜRK STANDARDI TS EN 559/Nisan 2008

Gaz=N2
Açıklama

1 1 bar aşırı basınç uygulanmış esnek hortum

2 CrNi tel, Ø=2,5 mm
3 800 C sıcaklık kontrolu için ısıl çift
4 Akım iletkenleri
5 Kuvvet=1 N

Şekil C.2 - Deney cihazı

Açıklama

1 Kuvvet=1 N
2 CrNi tel 18 8

Şekil C.3 - Hortuma dikey kuvvet

12
ICS 23.040.70 TÜRK STANDARDI TS EN 559/Nisan 2008

Ek D

Tip onayı deneyleri ve özellikler

Tip onayı, bu standardın deney şartlarının imalât metodu ve hortum tasarımınca sağlandığını teyit etmek
amacıyla imalâtçı tarafından elde edilir. Tip onay deneyleri, en az her beş yılda bir veya imal âtın veya
malzemenin değişmesi durumunda gerçekleştirilmelidir. Çizelge D.1, hortumun renk kodu ve işaretine bağlı
olarak, yapılacak deneyler (deneylerde kullanılan deney numunesi sayısı) ve şartları özetler.

Çizelge D.1 Tip onayı deneyi, deneylere karşılık gelen deney numunesi sayısı ve deney şartlarının özeti

Madde Renk kodu ve işareti Numune

No sayısı
Kırmızı Kırmızı Mavi Siyah Portakal Kırmızı/
KATKILI rengi portakal
rengi

Çekme mukavemeti 9.1.1 X X X X X X 5

ve kopma uzaması

Hızlandırılmış 9.1.2 X X X X X X 5
yaşlandırma

Oksijen hortumları Ek A’ya göre

için tutuşmama 3(+3a) veya
9.2.1 X EN ISO 11114-
3’e göre 1

Aseton ve DMF’e 9.2.2 X X X 3

dayanıklılık

n-pentan’a 9.2.3 X X X X 3
dayanıklılık

Katkılı gazlar için X Takviye /astar

metanollü yapışması için
trimetilborat 3, kütle ve
azeotropuna 9.2.4 hacim için +3,
dayanıklılık çekme
mukavemeti
için +5

Hidrostatik 9.1.4 X X X X X X 1

Takviye/kapla
ma için 3,
Aseton 9.1.3 X X X X X X takviye/astar
için +3

Esneklik, genel 9.1.5 X X X X X X 1

Katkılı yakıt gazı 9.2.5 X X X X X X 1

için esneklik

Düşük sıcaklık 9.1.6 X X X X X X 1

esnekliği

Akkor parçacıklara
ve sıcak yüzeylere
dayanım 9.1.7 X X X X X X 1(+2a)

Ozona dayanıklılık 9.1.8 X X X X X X 2

Gaz geçirgenliği 9.2.6 X X X 1

İşaretleme 10.3 X X X X X X 1
a
Gerekirse ilgili maddelere bakınız.

13
ICS 23.040.70 TÜRK STANDARDI TS EN 559/Nisan 2008

Kaynaklar
EN 560, Gas welding equipment-Hose connections for equipment for welding, cutting and allied processed

14