ICS 77.040.20; 77.140.

85 TÜRK STANDARDI TS EN 10228-4/Nisan 2003

TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD

TS EN 10228-4
Nisan 2003

ICS 77.040.20; 77.140.85

DÖVME ÇELİKLERİN TAHRİBATSIZ MUAYENESİ –

BÖLÜM 4: ÖSTENİTİK VE ÖSTENİTİK-FERRİTİK
PASLANMAZ ÇELİK DÖVMELERİN ULTRASONİK
MUAYENESİ
Non-destructive testing of steel forgings – Part 4:
Ultrasonic testing of austenitic and austenitic-ferritic
stainless steel forgings

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın
uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

− Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.

Kalite Sistem Belgesi

İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.

TSEK
Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)
TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı
olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen
teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk
Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 77.040.20; 77.140.85 TÜRK STANDARDI TS EN 10228-4/Nisan 2003

Ön söz
− Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN 10228-4 (1999) standardı esas alınarak, TSE Metalurji
Hazırlık Grubu’na bağlı Tahribatsız Muayene ve Kaynak Özel Daimi Komitesi’nce hazırlanmış ve TSE
Teknik Kurulu’nun 28 Nisan 2003 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar
verilmiştir.
ICS 77.040.20; 77.140.85 TÜRK STANDARDI TS EN 10228-4/Nisan 2003

İçindekiler
1 Kapsam...................................................................................................................................................... 1
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ............................................................................................ 1
3 Tarifler ....................................................................................................................................................... 2
4 Anlaşma hususları.................................................................................................................................... 2
5 Yazılı prosedür.......................................................................................................................................... 2
6 Personelin vasıflandırılması.................................................................................................................... 2
7 Cihazlar ve yardımcı donanım................................................................................................................. 2
7.1 Hata dedektörü................................................................................................................................... 2
7.2 Problar................................................................................................................................................ 3
7.3 Kalibrasyon blokları ............................................................................................................................ 3
7.4 Referans bloklar ................................................................................................................................. 3
7.5 Temas ortamı ..................................................................................................................................... 3
8 Rutin kalibrasyon ve kontrol ................................................................................................................... 3
9 İmalât safhası........................................................................................................................................... 4
10 Yüzey durumu ....................................................................................................................................... 4
10.1 Genel.................................................................................................................................................. 4
10.2 Kalite sınıfına göre istenen yüzey kalitesi .......................................................................................... 4
10.3 Dövmeden hemen sonraki yüzey durumu.......................................................................................... 4
11 Hassasiyet ............................................................................................................................................. 4
11.1 Genel.................................................................................................................................................. 4
11.2 Normal problar.................................................................................................................................... 4
11.3 Enine dalga probları (Madde 4.j)........................................................................................................ 4
11.4 Muayene tekrarı ................................................................................................................................. 4
12 Tarama ................................................................................................................................................... 5
12.1 Genel.................................................................................................................................................. 5
12.2 Karmaşık şekilli dövme mamuller....................................................................................................... 5
12.3 Kılavuz çizgileri üzerinde tarama kapsamı......................................................................................... 5
12.4 %100 tarama kapsamı ....................................................................................................................... 5
12.5 Tarama hızı ........................................................................................................................................ 5
13 Sınıflandırma ......................................................................................................................................... 8
13.1 Belirtilerin sınıflandırılması ................................................................................................................. 8
13.2 Süreksizliklerin sınıflandırılması......................................................................................................... 9
Şekil 3 - Süreksizliklerin sınıflandırılması........................................................................................................ 10
14 Kayıt seviyeleri ve kabul kriterleri..................................................................................................... 10
15 Boyutlandırma..................................................................................................................................... 12
16 Rapor hazırlama .................................................................................................................................. 12
Ek A Çevresel yönde enine dalga ile taramalarda muayene edilebilen azamî derinlik ......................... 13
Ek B (Bilgi için) Belirtinin %DAC değerine göre dB cinsinden genliği .................................................. 14
Ek Z (Bilgi için) Bu standardın AB Direktiflerinin temel özelliklerine veya diğer hükümlerine atıfta
bulunan maddeleri......................................................................................................................................... 15
ICS 77.040.20; 77.140.85 TÜRK STANDARDI TS EN 10228-4/Nisan 2003

Dövme çeliklerin tahribatsız muayenesi - Kısım 4:

Östenitik ve östenitik-ferritik paslanmaz çelik dövmelerin
ultrasonik muayenesi

1 Kapsam
Bu standard, östenitik ve östenitik-ferritik paslanmaz çeliklerden imal edilmiş dövme mamullerin el ile
ultrasonik muayenesinin Darbe/Yankı tekniği kullanılarak yapılmasını kapsar. Daldırma tekniği gibi mekanize
tekniklere uygulanması hususunda müşteri ve tedarikçi arasında bir anlaşmaya varılması gerekir.

Bu standard, şekillerine ve imalât yöntemine göre sınıflandırılmış dört tip dövme mamul için uygulanabilir. Tip
1, Tip 2 ve Tip 3 esas olarak basit şekilli mamullerdir. Tip 4 ise karmaşık şekilli parçaları kapsar.

Bu standard
- haddelenmiş çubuklar,
- kapalı kalıpta dövmeler,
- türbin rotorları ve jeneratör dövmeleri
için uygun değildir.

Ferritik ve martensitik çelik dövme mamullerin ultrasonik muayenesi EN 10228-3’ün konusudur.

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır.
Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen
atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması
şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi halinde en son baskısı
kullanılır.
1)
EN, ISO, Adı TS No Adı
IEC,vb No (İngilizce) (Türkçe)
EN 473 Qualification and certification of NDT TS 7477 Tahribatsız muayene personelinin
personnel - General principles EN 473 vasıflandırılması ve belgelendirilmesi -
Genel kurallar
EN 583-2 Ultrasonic Examination Part 2 : TS EN 583 -2 Ultrasonik muayene – Bölüm 2:
Sensitivity and range setting Hassasiyet ve aralık ayarı
prEN 583-5 Ultrasonic Examination
Part 5 : Characteristics and sizing of
discontinuities
EN 1330-1 Non destructive testing – Terminology TS EN 1330-1 Tahribatsız muayene – Terimler ve
– Prat 1: List of general terms tarifleri – Bölüm 1: Genel terimler
listesi
prEN 1330-4 Non-destructive testing – Terminology. TS 11084 Tahribatsız muayene - Terimler Bölüm
Part 4 : Terms used in ultrasonic prEN 1330-4 4: Ultrasonik muayenede kullanılan
testing terimler
EN 12223 Ultrasonic Examination – Calibration
blocks
EN 12668-1 Non-destructive Testing –
Characterization and verification of
ultrasonic examination equipment.
Part 1 : Instruments
EN 12668-2 Non-destructive Testing –
Characterization and verification of
ultrasonic examination equipment.
Part 2 : Probes
EN 12668-3 Non-destructive Testing –
Characterization and verification of
ultrasonic examination equipment
Part 3 : Combined Equipment

1) TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir.

1
ICS 77.040.20; 77.140.85 TÜRK STANDARDI TS EN 10228-4/Nisan 2003

3 Tarifler
Bu standardın amacı bakımından, EN 1330-1 ve EN 1330-4’te verilen tarifler uygulanır.

4 Anlaşma hususları
Müşteri ve tedarikçi arasındaki ön görüşme ve sipariş sırasında, ultrasonik muayene için aşağıdaki hususlar
üzerinde anlaşma sağlanmalıdır:
a) Muayene hacmi/hacimleri ve kılavuz çizgiler üzerinde taramanın veya %100 taramanın gerekip
gerekmediği (Madde 12),
b) Yüzeye yakın bölgelerin muayenesinin gerekip gerekmediği (Madde 7.2.6),
c) Gereken kalite sınıfı veya kalite sınıfları ve bunların uygulanacağı bölgeler (Madde 14),
d) Madde 7 ve Madde 12’de detayları verilenler dışında herhangi bir tarama kapsamı, ekipman veya
temas ortamı olup olmadığı,
e) El ile değilse tarama tekniği (Madde 1),
f) Uzun süreksizlikler için kullanılacak boyutlandırma teknikleri (Madde 15),
g) Hassasiyet ayarı için kullanılacak teknik(ler) (Madde 11),
h) Muayenenin müşteri veya müşteri temsilcisi gözetiminde yapılıp yapılmayacağı,
i) Müşteri tarafından onaylanması için yazılı bir prosedür verilip verilmeyeceği (Madde 5),
j) Enine dalga problarıyla muayenenin gerekip gerekmediği (Madde 11.3),
k) Karmaşık şekilli dövme mamuller için diğer muayene şartları (Tip 4) (Madde 12.2).

5 Yazılı prosedür
Ultrasonik muayene, yazılı bir prosedüre uygun olarak yapılmalıdır. Ön görüşmeler veya sipariş esnasında
belirtildiğinde, yazılı prosedür muayeneden önce onay için müşteriye sunulmalıdır.

Yazılı prosedür aşağıdaki şekillerde olmalıdır :

- Bir mamul şartnamesi veya
- Uygulamaya yönelik özel olarak yazılmış bir prosedür veya
- Prosedür uygulamaya yönelik özel muayene detayları ile birlikte verilirse, EN 10228 standardının bu
bölümü.

Yazılı prosedür asgari bir gereklilik olarak aşağıdaki hususları ihtiva etmelidir:
a) Muayene edilecek dövme mamullerin tanımlanması,
b) Referans dokümanlar,
c) Muayene personelinin vasıflandırılması ve sertifikalandırılması,
d) Muayenenin yapıldığı imalât safhası,
e) Uygulanabilir kalite sınıflarına göre muayene bölgeleri,
f) Tarama yüzeylerinin hazırlanması,
g) Temas ortamı,
h) Muayenede kullanılacak cihazların tanımlanması,
i) Kalibrasyon ve ayarlar,
j) Tarama planı,
k) Muayene işlemlerinin tanımlaması ve sırası,
l) Kayıt/değerlendirme seviyeleri,
m) Süreksizliklerin karakterizasyonu,
n) Kabul kriterleri,
o) Muayene raporu.

6 Personelin vasıflandırılması
Personel, EN 473 stardardına göre vasıflandırılmalı ve sertifikalandırmalıdır.

7 Cihazlar ve yardımcı donanım

7.1 Hata dedektörü
Hata dedektörü, A-taraması yapmalı ve EN 12668-1’in şartlarını sağlamalıdır.

2
ICS 77.040.20; 77.140.85 TÜRK STANDARDI TS EN 10228-4/Nisan 2003

7.2 Problar

7.2.1 Genel Şartlar

Hataların ilk tespitinde kullanılan problar, EN 12668-2’deki şartları sağlamalıdır. Hataların ilk tespitlerinden
farklı amaçlarla ilâve problar kullanıldığında, bu probların EN 12668-2’ye uygun olmaları gerekmez.

7.2.2 Prob tabanı adaptasyonu

Gerektiğinde prob tabanı EN 583-2’ ye göre muayene yüzeyine adapte edilecektir.

7.2.3 Anma frekansı

Probların anma frekans aralığı, 0,5 MHz – 6 MHz arasında olmalıdır.

7.2.4 Normal problar

Etkin kristal çapı, 10 mm ila 40 mm arasında olmalıdır.

7.2.5 Enine dalga probları

Enine dalga problarının demet geliş açıları, 35° ila 70° arasında olmalıdır.

Etkin kristal alanı 20 mm2 ilâ 625 mm2 arasında olmadır.

7.2.6 Çift kristalli problar

Yüzeye yakın bölgelerin muayenesi gerektiğinde çift kristalli problar kullanılmalıdır.

7.3 Kalibrasyon blokları

Kalibrasyon blokları EN 12223 standardına uygun olmalıdır.

7.4 Referans bloklar

Hassasiyet ölçümleri için mesafe-kazanç eğrisi (DAC) kullanılacaksa ve/veya hataların büyüklükleri DAC
tekniği ile referans yansıtıcıların yankı yükseklikleri ile karşılaştırılarak saptanacaksa referans bloklar
kullanılmalıdır. Referans bloğun yüzey koşulları muayene parçasının yüzey koşulları ile benzer olmalıdır.
Aksi belirtilmedikçe referans blok üzerinde, muayenedeki bütün derinlik aralığını kapsayacak şekilde en
azından üç yansıtıcı olmalıdır.
Referans bloğun şekli uygulamaya bağlıdır. Referans blok, aşağıdakilerden birinden imâl edilmelidir:
a) Muayene parçasının fazla kısmından veya
b) Muayene parçası ile aynı malzemeden ve aynı ısıl işlemden geçirilmiş bir parçadan veya
c) Muayene parçasındakine benzer akustik özelliklere sahip bir parçadan.

Referans bloklar belirli bir DGS (mesafe-kazanç-büyüklük) çizelgesinin doğruluğunu kontrol etmek amacı
dışında DGS metodu için kullanılmamalıdır.

Not - Çizelge 5 ve Çizelge 6’da ayrıntılı olarak verilen referans bloklardaki yansıtıcıların büyüklüğünden
farklı büyüklüklerdeki yansıtıcılar, muayene hassasiyeti uygun bir şekilde düzeltilmek şartıyla
kullanılabilir.

7.5 Temas ortamı

Kalibrasyon, hassasiyet ayarı, tarama ve hata değerlendirme işlemleri için aynı temas ortamı kullanılmalıdır.

Not - Uygun temas ortamlarına örnekler: su (yumuşatıcı veya korozyon önleyici katılmış veya katılmamış),
gres, yağ, gliserol ve duvar kağıdı tutkalı.

Muayenenin bitiminde kalan temas ortamı eğer daha sonraki imalât veya muayene işlemlerini veya parçanın
bütünlüğünü olumsuz etkileyecekse giderilmelidir.

8 Rutin kalibrasyon ve kontrol

Kombine cihazlar (hata dedektörü ve problar) EN 12668-3’te ayrıntıları verilen şartlara göre kalibre ve kontrol
edilmelidir.

3
ICS 77.040.20; 77.140.85 TÜRK STANDARDI TS EN 10228-4/Nisan 2003

9 İmalât safhası
Ultrasonik muayene, son ısıl işlemden sonra veya imalâtın en son safhasında gereken ultrasonik kapsama
ulaşılabilecek şekilde yapılmalıdır.

Not - Delik açılacak silindirik ve dikdörtgen kesitli dövme mamüllerde, ultrasonik muayenenin delikler
açılmadan önce yapılması tavsiye edilir.

10 Yüzey durumu
10.1 Genel
Tarama yüzeylerinde, prob hareketini engelleyecek veya değerlendirmede hataya neden olabilecek, temasın
verimini etkileyebilecek boya, gevşek tufal, kurumuş temas ortamı, yüzeysel düzensizlikler veya diğer
etkenler olmamalıdır.

10.2 Kalite sınıfına göre istenen yüzey kalitesi

İşlendikten sonraki yüzey durumu, kalite sınıfı 1 ve kalite sınıfı 2’ye göre muayene için Ra ≤ 12,5 µm, kalite
sınıfı 3 için Ra ≤ 6,3 µm değerlerini sağlamalıdır.

10.3 Dövmeden hemen sonraki yüzey durumu

Dövme mamülleri dövme işleminden hemen sonra tedarik edilmişse, istenen kalite sınıfını sağladıkları
taktirde, dövülmüş durumdaki yüzey koşulları kabul edilebilir. Dövülmüş yüzeylerde tatmin edici bir
muayeneye yapmak zor olduğunda, uygun akustik temasın sağlanması için taşlama, kumlama veya
zımparalama yapılır.

Not - Normalde, sadece kalite sınıfı 1 uygulanabilir.

11 Hassasiyet
11.1 Genel
Hassasiyet, belirtilen kalite seviyesi için gerekli kayıt/değerlendirme seviyelerinde en küçük boyuttaki
hataların tespit edilebilmesini sağlayacak yeterlikte olmalıdır (Çizelge 4’e ve gerektiğinde Çizelge 5 veya
Çizelge 6’ya bakınız). İri taneli mikroyapı nedeniyle gereken hassasiyet sağlanamıyorsa dövme mamulun
kabul şartları taraflar arasındaki anlaşmayla tespit edilir.

11.2 Normal problar

Normal probla muayenede, tarama hassasiyetini sağlamak için aşağıdaki tekniklerden biri kullanılır:
a) Disk şekilli yansıtıcılar kullanılarak hazırlanmış mesafe genlik eğrisi (DAC),
b) Mesafe-kazanç-büyüklük (DGS) tekniği.

Her durum için kullanılan prosedür, EN 583-2’ye uygun olmalıdır.

11.3 Enine dalga probları (Madde 4.j)

Enine dalga problarıyla muayenede, tarama hassasiyetini sağlamak için aşağıdaki tekniklerden biri kullanılır:
a) 3 mm çaplı yandan açılmış delik kullanılan mesafe-genlik (DAC) tekniği,
b) Mesafe-kazanç-büyüklük (DGS) tekniği.

DAC ve DGS teknikleri, enine dalga probları için kıyaslanmamalıdır.

11.4 Muayene tekrarı

Muayene tekrarlandığında, hassasiyet ayarı için daha önce kullanılmış olan teknik aynen (DAC veya DGS)
kullanılmalıdır.

4
ICS 77.040.20; 77.140.85 TÜRK STANDARDI TS EN 10228-4/Nisan 2003

12 Tarama
12.1 Genel
Tarama elle, temas darbe/yankı tekniği kullanılarak yapılmalıdır.

Asgari tarama kapsamı, dövme işleminin tipine ve taramanın kılavuz çizgileri üzerinde tarama veya %100
tarama olması ön görüşme ve sipariş sırasında belirtilir.

Çizelge 1, dört dövme tipini şekle ve imalât yöntemine göre sınıflandırır.

Çizelge 2, dövme tipi 1, 2 ve 3 için normal tarama kapsamının şartları belirtilir.

Çizelge 3, dış çap/iç çap oranı 1,6:1’den küçük olan 3a ve 3b tipi dövme mamuller için enine dalga tarama
kapsamın şartlarını belirtir. Çevresel yöndeki enine dalga taramaların etkin derinliği, prob açısı ve dövme
mamulün çapıyla sınırlanmıştır (Ek A).

12.2 Karmaşık şekilli dövme mamuller

Karmaşık şekilli dövme mamulü veya mamullerinin karmaşık şekilli kısımları için (Tip 4) ve küçük çaplı
dövme mamuller için tarama kapsamı, en azından, gereken prob açılarını, tarama yönlerini ve tarama
kapsamını (kılavuz çizgileri üzerinde veya %100) ihtiva etmelidir. Diğer şartlar, müşteri ve tedarikçi arasında
varılan anlaşmayla belirlenmelidir (Madde 4.k).

12.3 Kılavuz çizgileri üzerinde tarama kapsamı

Kılavuz çizgileri üzerinde tarama, bir veya daha çok prob, Çizelge 2 ve Çizelge 3’te tanımlanan kılavuz
çizgileri üzerinde gezdirilerek yapılmalıdır.

Kılavuz çizgileri üzerinde tarama sırasında kayda değer belirtilere rastlandığında bu belirtilerin boyutlarını
saptamak için, belirtiler çevresinde ilâve taramalar yapılmalıdır.

12.4 %100 tarama kapsamı

%100 tarama, Çizelge 2 ve Çizelge 3’te belirtilen yüzeyler üzerinde uygulanmalıdır. Ardışık prob hatları, etkin
prob çapının en az %10’u kadar bir üst üste binme sağlanacak şekilde olmalıdır.

12.5 Tarama hızı

Elle tarama hızı, 150 mm/saniye’yi aşmamalıdır.

5
ICS 77.040.20; 77.140.85 TÜRK STANDARDI TS EN 10228-4/Nisan 2003

Çizelge 1 - Şekle ve imalât yöntemine göre dövme mamullerin sınıflandırılması

Tip Şekil İmalât yöntemi 1)

Uzun ve yuvarlak veya yaklaşık olarak yuvarlak
1)
1a kesitli, meselâ, çubuklar, şaftlar, silindirler, Doğrudan dövme
çubuklardan kesilmiş diskler.

Uzun ve dikdörtgen veya yaklaşık olarak

1)
1b dikdörtgen kesitli, meselâ, çubuklar, şaftlar,
bloklar, çubuklardan kesilmiş parçalar.

Düzleştirilmiş, meselâ: diskler, plâkalar Basma

2)
2

İçi boş silindirler: meselâ: şişeler, sıkıştırılmış gaz

3a tankları Mandrelde dövme

3b İçi boş silindirik şekiller: meselâ, halkalar, flanşlar Genişletme

3c Dairesel laminasyon
4 Karmaşık şekilli bütün dövme mamulleri veya İmalâtçıya bağlı
kısımları
1) Tip 1 dövme mamullerde ana boyutlarına göre daha küçük delikler olabilir.
2) Tip 2 dövme mamullere sonradan delikler açılabilir (meselâ, birbirine bağlanan diskler)

6
ICS 77.040.20; 77.140.85 TÜRK STANDARDI TS EN 10228-4/Nisan 2003

Çizelge 2 - Normal probla tarama kapsamı

Tip Kılavuz çizgiler üzerinde tarama 1) %100 tarama1), 2)

Çap, D, (mm) Tarama
1 1a hatları 3) Silindirik yüzeyde
en azından 180°’ lik
D ≤ 200 90° ile 2 yön bir alanda %100
200 < D ≤ 500 60° ile 3 yön tarama
500 < D ≤ 1000 45° ile 4 yön
1000 < D 30° ile 6 yön

1b Kare şeklindeki kılavuz çizgileri Birbirine dik iki

üzerinde, birbirine dik iki yüzeyden %100
yüzeyden tarama 3) 4) tarama

Silindirik yüzeyde
2 Kare şeklindeki kılavuz çizgileri en azından 180°’ lik
üzerinde, silindirik yüzeyden 360° bir alanda %100
tarama ve bir yan yüzeyi tarama 4) tarama ve düz
yüzeylerden
birinden %100
tarama

3 3a Kare şeklindeki kılavuz çizgileri Silindirik yüzeyden

üzerinde, dış silindirik yüzeyden 360° %100 tarama
360° tarama 4)

3b ve 3c Kare şeklindeki kılavuz çizgileri Silindirik yüzeyden

üzerinde, dış silindirik yüzeyden 360° ve bir düz
360° ve bir düz yüzeyden kılavuz yüzeyden %100
çizgileri üzerinden tarama 4) tarama

4 Tarama kapsamı ön görüşme veya sipariş sırasında belirtilmelidir.

1) Ön görüşme veya siparişte yer alıyorsa ilâve bir tarama (meselâ, 3a tipi için her iki eksenel
yönde tarama) yapılabilir.
2) %100 muayene, birbirini takip eden prob hatlarında en azından %10’luk üst üste binme
demektir.
3) 1a veya 1b tipleri için, bir deliğin varlığı karşı yüzeye ulaşmayı engelliyorsa tarama çizgileri
simetrik olarak iki kat arttırılmalıdır.
4) Kalınlığı 200 mm’ye kadar olan parçalarda kılavuz çizgileri arasındaki mesafe, et kalınlığı
kadar olmalıdır.

7
ICS 77.040.20; 77.140.85 TÜRK STANDARDI TS EN 10228-4/Nisan 2003

Çizelge 3 - Enine dalga probları ile tarama

Tip Kılavuz çizgileri üzerinde tarama 1) %100 tarama 1) 2)

3 3a Her iki yönde 360° çevresel Dış silindirik

kılavuz çizgileri üzerinde yüzeyden her iki
tarama. çevresel yönde %100
Çizgiler arasındaki mesafe, en tarama 2)
fazla 200 mm’ye kadar olacak
şekilde, kalınlığa eşittir.

3b

4 Tarama kapsamı ön görüşme ve sipariş sırasında belirtilmelidir.

1) Ön görüşme ve sipariş sırasında belirtilmişse ilâve tarama yapılabilir

2) %100 muayene, birbirini takip eden prob hatlarında en azından %10’luk üst üste binme anlamına gelmektedir.

13 Sınıflandırma
13.1 Belirtilerin sınıflandırılması
Uygulanabildiğinde, belirtilerin yankı dinamiği şekil düzenlerine göre sınıflandırılması, birbirine dik en az iki
yönde tarama yardımıyla yapılmalıdır.

a) Şekil düzeni 1

Prob hareket ettirildikçe, A-tarama görüntüsü, yankı yüksekliği düzgün bir şekilde azamî yüksekliğe erişen ve
düzgün bir şekilde sıfıra düşen keskin hatlı tek bir belirti gösterir (Şekil 1a).
Demet profilini çizmek için kullanılan yandan açılmış deliklerden (YAD) elde edilen bu A-tarama görüntüsü
Şekil 1b’deki yankı dinamiği şekil düzeni ile birlikte, ses demetinin –6dB sınırındaki çapına eşit veya küçük
süreksizliklere karşılık gelir.

Şekil 1a - A-taraması Şekil 1b - Yankı dinamiği şekil düzeni

(Tipik bir prob konumunda) (Prob hareketine bağlı sinyal genliği değişimi)

Şekil 1 - Form 1 için A-tarama ve yankı şekil düzeni gösterimi

8
ICS 77.040.20; 77.140.85 TÜRK STANDARDI TS EN 10228-4/Nisan 2003

b) Şekil düzeni 2

Prob hareket ettirildikçe, A-tarama görüntüsü, yankı yüksekliği düzgün bir şekilde azamî yüksekliğe
erişen, bu seviye civarında bir süre kalan ve sonra yine düzgün bir şekilde sıfıra kadar inen, keskin
hatlı tekli bir belirti gösterir (Şekil 2a). Demet profilini çizmek için kullanılan YAD’lerden elde edilen bu
A-tarama görüntüsü Şekil 1b’deki yankı dinamiği şekil düzeni ile birlikte, ses demetinin –6dB
sınırındaki çapından büyük süreksizliklere karşılık gelir.

Şekil 2a - A-tarama Şekil 2b - Yankı dinamiği şekil düzeni

(Tipik bir prob konumunda) (Prob hareketine bağlı sinyal genliği değişimi)

Şekil 2 - Şekil düzeni 2 için A-tarama ve şekil düzeni gösterimi

13.2 Süreksizliklerin sınıflandırılması

Süreksizlikler yankı dinamiği şekil düzenlerine göre aşağıdaki gibi sınıflandırılırlar:
a) Noktasal süreksizlik
Yankı dinamiği 1 ve/veya boyutu –6dB’deki ses demeti çapına eşit veya daha küçük (Şekil 3a).
b) Uzun süreksizlik
Yankı dinamiği 2 ve/veya boyutları –6dB’deki ses demeti çapından daha büyük (Şekil 3b).
c) İzole süreksizlikler
Komşu süreksizliklerden alınan yankıların en yüksek olduğu noktalar arasındaki mesafe (d), 40
mm’den fazla (Şekil 3c).
d) Kümelenmiş süreksizlikler
Komşu süreksizliklerden alınan yankıların en yüksek olduğu noktalar arasındaki mesafe (d), 40
mm’ye eşit veya daha az (Şekil 3d).

9
ICS 77.040.20; 77.140.85 TÜRK STANDARDI TS EN 10228-4/Nisan 2003

Şekil 3a - Noktasal süreksizlik Şekil 3b - Uzun süreksizlik

(L ≤ Dp) (L > Dp)

Şekil 3c - İzole noktasal süreksizlikler Şekil 3d - Kümelenmiş noktasal süreksizlikler

(L ≤ Dp , d > 40 mm) (L ≤ Dp , d ≤ 40 mm)

Kullanılan semboller:

l : -6 dB süreksizliğin alışılagelmiş şekli,

Dp : Ses demetinin süreksizliğin bulunduğu derinlikteki genişliği,
d : İki süreksizlik arasındaki mesafe,
L : -6 dB süreksizliğin alışılagelmiş uzunluğu.

Şekil 3 - Süreksizliklerin sınıflandırılması

14 Kayıt seviyeleri ve kabul kriterleri

Bir dövmenin veya dövme parçanın bir bölümüne bir kaç kalite sınıfı uygulanabilir. Uygulanabilen kalite sınıfı
(sınıfları) müşteri ve tedarikçi arasında anlaşma ile kararlaştırılmalıdır. Çizelge 4, normal problar için üç kalite
sınıfına uygulanacak kayıt seviyelerini ve kabul kriterlerini ayrıntılarıyla vermektedir. Çizelge 5 ve Çizelge 6,
enine dalgalar için uygulanacak kayıt seviyelerini ve kabul kriterlerini ayrıntılarıyla vermektedir.

10
ICS 77.040.20; 77.140.85 TÜRK STANDARDI TS EN 10228-4/Nisan 2003

Çizelge 4 - Normal problar için kalite sınıfları, kayıt seviyesi ve kabul kriterleri 1)

Dövme mamulün Kayıt seviyesi Kabul kriteri

kalınlığı İzole süreksizlikler Uzun veya kümelenmiş
süreksizlikler

t deq 2) deq 2) deq 2)

mm mm mm mm

Kalite sınıfı 1

t ≤ 75 >5 ≤8 ≤5
75 < t ≤ 250 >8 ≤ 11 ≤8
250 < t ≤ 400 > 14 ≤ 19 ≤ 14
Arka duvar yankısı tamamen kaybolmuş belirti. Arka duvar
t > 400 Arka duvar yankı yankısının genliği, belirtinin yakınında ölçülen başlangıç
yüksekliği %80 değerinin % 5’ine düştüğünde veya çimlenme yankılarının
indirilmiş belirti yüksekliklerine eşit veya daha az olduğunda, arka duvar
yankısının tamamen kaybolmuş olduğu kabul edilir.

Kalite sınıfı 2

t ≤ 75 >3 ≤5 ≤3
75 < t ≤ 250 >5 ≤8 ≤5
250 < t ≤ 400 >8 ≤ 11 ≤8
400 < t ≤ 600 > 11 ≤ 15 ≤ 11
Arka duvar yankısı tamamen kaybolmuş belirti. Arka duvar
t > 600 Arka duvar yankı yankısının genliği, belirtinin yakınında ölçülen başlangıç
yüksekliği %80 değerinin % 5’ine düştüğünde veya çimlenme yankılarının
indirilmiş belirti yüksekliklerine eşit veya daha az olduğunda, arka duvar
yankısının tamamen kaybolmuş olduğu kabul edilir.

Kalite sınıfı 3

t ≤ 75 >2 ≤3 ≤2
75 < t ≤ 250 >3 ≤5 ≤3
250 < t ≤ 400 >5 ≤8 ≤5
400 < t ≤ 600 >8 ≤ 11 ≤8
Arka duvar yankısı tamamen kaybolmuş belirti. Arka duvar
t > 600 Arka duvar yankı yankısının genliği, belirtinin yakınında ölçülen başlangıç
yüksekliği %80 değerinin % 5’ine düştüğünde veya çimlenme yankılarının
indirilmiş belirti yüksekliklerine eşit veya daha az olduğunda, arka duvar
yankısının tamamen kaybolmuş olduğu kabul edilir.

1) Yansıtıcının çapı, yankıya sebep olan süreksizliğin boyutunu temsil eder şeklinde yorumlanamaz.

2) deq = düz tabanlı deliğin eşdeğer çapı.

11
ICS 77.040.20; 77.140.85 TÜRK STANDARDI TS EN 10228-4/Nisan 2003

Çizelge 5 - DGS çizelgeleri ile çalışırken enine dalga probları için kayıt ve kabul kriterleri

Dövme mamulün Kayıt seviyesi Kabul kriteri

kalınlığı
İzole süreksizlikler Uzun veya kümelenmiş süreksizlikler
t deq 1)
deq 2) deq 2)
mm mm
mm mm
t ≤ 75 >3 ≤5 ≤3
75 < t ≤ 250 >5 ≤8 ≤5
250 < t ≤ 400 2) >8 ≤ 11 ≤8
1) deq = düz tabanlı deliğin eşdeğer çapı.
2) 400 mm’den daha fazla olan kalınlıklar için müşteri ve tedarikçi arasında anlaşma sağlanmalıdır.

Çizelge 6 - Enine dalga probları için DAC tekniği ile çalışırken kalite sınıfları, kayıt ve kabul kriterleri 1)2)3)

Dövme mamulün Anma muayene Kayıt Kabul kriteri

kalınlığı frekansı seviyesi
İzole süreksizlikler Uzun veya kümelenmiş süreksizlikler
mm MHz %
% %
t ≤ 75 1 30 60 30
2 50 100 50
75 < t ≤ 250 1 50 100 50
2 100 200 100
250 < t ≤ 400 1 100 200 100
2 200 400 200
1) 3 mm çaplı YAD esas alınmaktadır.
2) Kullanılan her frekans ve her prob için, 3 mm çaplı yandan açılmış deliğe göre bir DAC çizilmelidir.
3) DAC’a göre belirtinin yankı yüksekliği Ek B’de verilmektedir.

15 Boyutlandırma
Bir süreksizliğin büyüklüğünün değerlendirilmesi gerektiğinde, müşteri ve tedarikçi arasındaki anlaşmaya
göre aşağıdaki metotlardan biri veya birkaçı kullanılmalıdır. Bu teknikler, EN 583-5’te ayrıntıları verilen
şartlarla uyumlu olmalıdır.
a) 6 dB azaltma için yankı tepesi konumu tekniği,
b) 20 dB azaltma için yankı tepesi konumu tekniği,
c) Demet ekseninde yankı tepesi konumu tekniği.

16 Rapor hazırlama 2)
Yapılan bütün muayeneler sonucunda aşağıdaki bilgileri asgari bir şart olarak ihtiva eden bir rapor
hazırlanmalıdır:
a) Tedarikçinin adı,
b) Sipariş numarası,
c) Muayene edilecek dövme mamulün(mamullerin) tanımlaması,
d) Muayenenin amacı: muayene bölgeleri ve uygulanabilir kalite sınıfları,
e) Ultrasonik muayenenin uygulandığı muayene safhası,
f) Yüzey şartları,
g) Kullanılan cihazlar (problar, kalibrasyon ve referans blokları),
h) Hassasiyet ayarında kullanılan teknik(ler),
i) Bu standarda veya kullanılan yazılı prosedüre yapılan atıflar (geçerli olduğu durumlarda),
j) Muayene sonuçları: uygun kayıt/kabul kriterlerini aşan bütün hataların konumu, sınıflandırması ve
yüksekliği (eşdeğer disk şekilli yansıtıcı büyüklüğü veya yandan açılmış delik yüzdesi cinsinden),
k) Gerekli tarama kapsamındaki kısıtlamalar ile ilgili ayrıntılar ve uygulanabiliyorsa yüzeye yakın bölgenin
boyutu,
l) Muayene tarihi,
m) Operatörün adı, vasfı ve imzası.

2) TSE Notu : Muayene raporu, burada istenilen bilgilere ilaveten, TE EN ISO/IEC 17025’te verilen bilgileri
de ihtiva edecek şekilde düzenlenebilir.

12
ICS 77.040.20; 77.140.85 TÜRK STANDARDI TS EN 10228-4/Nisan 2003

Ek A

Çevresel yönde enine dalga ile taramalarda

muayene edilebilen azamî derinlik
Şekil A.1, belirli bir prob ve mesafe kalibrasyonu için çevresel yönde enine dalga probu ile taramada
muayene edilebilen azamî derinliği göstermektedir.

D: Radyal yöndeki bir yansıtıcıdan normal geliş için ses yolu aralığı,
M: Belirli bir prob ve R dış çap için azamî muayene edilebilir derinlik.

Şekil A.1 - Çevresel yönde enine dalga probu ile taramada muayene edilebilen azamî derinlik

Çizelge A.1 - Çevresel yönde enine dalga taramaları için muayene edilebilen azamî derinlikler

Prob açısı, X Azamî muayene derinliği, M Ses yolu aralığı, D

70° 0,06R 0,34R
60° 0,13R 0,50R
50° 0,24R 0,64R
45° 0,30R 0,70R
35° 0,42R 0,82R
Not: Muayene edilebilen azamî derinlik ve buna karşılık gelen ses yolu aralığı dış çap (R) cinsinden
verilmiştir. Ses yolu aralığı (D) değerleri için gösterilen değerler iki katına çıkartılabilir.

13
ICS 77.040.20; 77.140.85 TÜRK STANDARDI TS EN 10228-4/Nisan 2003

Ek B
(Bilgi için)

Belirtinin %DAC değerine göre dB cinsinden genliği

3 mm yandan açılmış delikle hazırlanan yüzde DAC eğrisi yerine alternatif olarak, gerekli kayıt/kabul kriteri, 3
mm DAC (%100 DAC) hazırlanarak ve genlikleri Çizelge B.1’ e göre ayarlanarak elde edilebilir.

Çizelge B.1 - %DAC değerine karşılık gelen dB genlik değeri

DAC DAC’a göre belirtinin yüksekliği

% dB
25 - 12
30 -10
50 - 6
60 - 4
100 0
200 + 6
400 + 12

14
ICS 77.040.20; 77.140.85 TÜRK STANDARDI TS EN 10228-4/Nisan 2003

Ek Z
(Bilgi için)

Bu standardın AB Direktiflerinin temel özelliklerine veya diğer

hükümlerine atıfta bulunan maddeleri
Bu standard, Avrupa Komisyonu ve Avrupa Serbest Ticaret Örgütü’nün CEN’e verdiği talimat çerçevesinde
hazırlanmıştır ve 97/23/EEC sayılı AB Direktifi’nin temel kurallarını desteklemektedir.

UYARI: Diğer kurallar ve diğer AB direktifleri, bu standardın kapsamına giren mamule uygulanabilir.

Bu standardın maddeleri, 97/23/EEC sayılı Basınçlı Cihazlar Direktifi’nin Bölüm 4 Ek 1’i “Temel güvenlik
şartları” desteklemektedir.

Bu standarda uygunluk, söz konusu direktifin özel temel şartlarına uygun hale gelmenin bir aracını sağlar.

15