TS - en - Iso - 9906 2002

TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD
TS EN ISO 9906
Nisan 2002
ICS 23.080; 23.100.10

1.Baskı.Baskı
ROTODİNAMİK POMPALAR - HİDROLİK PERFORMANS KABUL

DENEYLERİ - SINIF 1 VE SINIF 2
Rotodynamic pumps- Hydraulic performance acceptance tests- Grades

1 and 2
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
KONYA ÜRÜN BELGELENDiRME MÜDÜRLÜGÜ'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 24.04.2012
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın
uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.
− Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.
Kalite Sistem Belgesi

İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.
Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.
TSEK
Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)
TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı
olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen
teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk
Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.
DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.
TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.
ICS 23.080; 23.100.10 TÜRK STANDARDI TS ISO 9906/Nisan 2002
Ön söz
− Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN ISO 9906 (1999) standardı esas alınarak TSE Makina
Hazırlık Grubu’na bağlı Tesisat ve Basınçlı Kaplar Özel Daimi Komitesi’nce hazırlanmış ve TSE Teknik
Kurulu’nun 10 Nisan 2002 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar
verilmiştir.
− Bu standardın kabulü ile TS ISO 2548, TS ISO 3555 iptal edilmiştir.
İçindekiler
1 Kapsam ..................................................................................................................................................... 1
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ............................................................................................ 1
3 Terimler, tarifler ve semboller ................................................................................................................. 2
3.1 Açısal hız............................................................................................................................................. 2
3.2 Devir sayısı.......................................................................................................................................... 2
3.3 Yoğunluk ............................................................................................................................................. 2
3.4 Basınç ................................................................................................................................................. 3
3.5 Güç...................................................................................................................................................... 3
3.6 Reynolds sayısı ................................................................................................................................... 3
3.7 Kütlesel debi........................................................................................................................................ 3
3.8 Hacimsel debi...................................................................................................................................... 3
3.9 Ortalama hız........................................................................................................................................ 3
3.10 Yerel hız........................................................................................................................................... 3
3.11 Yük................................................................................................................................................... 3
3.12 Referans düzlemi............................................................................................................................. 3
3.13 Referans düzleme göre yükseklik.................................................................................................... 4
3.14 efektif basınç.................................................................................................................................... 4
3.15 Hız yüksekliği................................................................................................................................... 4
3.16 Toplam yük ...................................................................................................................................... 4
3.17 Girişteki toplam yük ......................................................................................................................... 4
3.18 Çıkıştaki toplam yük ........................................................................................................................ 4
3.19 Pompa toplam yükü......................................................................................................................... 5
3.20 Özgül enerji...................................................................................................................................... 5
3.21 Girişteki yük kaybı ........................................................................................................................... 5
3.22 Çıkıştaki yük kaybı........................................................................................................................... 5
3.23 Boru sürtünme kayıp katsayısı ........................................................................................................ 5
3.24 Emmedeki net pozitif yük (ENPY) ................................................................................................... 5
3.25 ENPY Referans düzlemi (çok kademeli pompalarda) ..................................................................... 5
3.26 ENPY Referans düzlemi (çift girişli pompalarda) ............................................................................ 5
3.27 ENPY mevcut (ENPYA).................................................................................................................. 6
3.28 Emmedeki gerekli net pozitif yük ENPY (ENPYR)................................................................................ 6
3.29 ENPY 3 ............................................................................................................................................ 6
3.30 Tip numarası.................................................................................................................................... 6
3.31 Pompa giriş gücü............................................................................................................................. 6
3.32 Pompa çıkış gücü ............................................................................................................................ 6
3.33 Tahrik elemanı giriş gücü ................................................................................................................ 6
3.34 Pompa verimi................................................................................................................................... 6
3.35 Toplam verim ................................................................................................................................... 7
4 Garantiler................................................................................................................................................... 8
4.1 Garanti konuları................................................................................................................................... 8
4.2 Diğer garanti şartları............................................................................................................................ 8
5 Deneylerin yapılışı .................................................................................................................................... 9
5.1 Deney konuları .................................................................................................................................... 9
5.1.1 Genel............................................................................................................................................ 9
5.1.2 Anlaşmaya tabi deneyler - Garanti belgesinin doldurulması ....................................................... 9
5.1.3 İlave kontroller.............................................................................................................................. 9
5.2 Deneylerin düzenlenmesi.................................................................................................................... 9
5.2.1 Genel............................................................................................................................................ 9
5.2.2 Deneylerin yapıldığı yer ............................................................................................................... 9
5.2.2.1 İş yerindeki deneyler ................................................................................................................ 9
5.2.2.2 Yerinde deneyler .................................................................................................................... 10
5.2.3 Deney tarihi ................................................................................................................................ 10
5.2.4 Görevliler.................................................................................................................................... 10
5.2.5 Pompanın durumu ..................................................................................................................... 10
5.2.6 Deney programı ......................................................................................................................... 10
5.2.7 Deney donanımı......................................................................................................................... 10
5.2.8 Kayıtlar ....................................................................................................................................... 10
5.2.9 Deney raporu 1)........................................................................................................................... 11
ICS 23.080; 23.100.10 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 9906/Nisan 2002
Deney sonuçları gözden geçirildikten sonra deney yöneticisi tarafından tek başına veya onunla birlikte
imalâtçı/tedarikçi ve müşteri temsilcileri tarafından imzalanan bir raporla özetlenmelidir........................ 11
Anlaşmada belirtilen bütün taraflar rapordan bir kopya almalıdır............................................................. 11
5.3 Deney düzenekleri ............................................................................................................................ 11
5.3.1 Genel.......................................................................................................................................... 11
5.3.2 Standard deney düzenekleri ...................................................................................................... 11
5.3.3 Simüle edilmiş deney düzenekleri ............................................................................................. 12
5.3.4 Bağlantı elemanlarıyla denenen pompalar ................................................................................ 12
5.3.5 Dalgıç pompa şartlarında pompa tesisatı .................................................................................. 12
5.3.6 Kuyu ve derin kuyu pompaları ................................................................................................... 12
5.3.7 Kendinden emişli pompa............................................................................................................ 13
5.4 Deney şartları .................................................................................................................................... 13
5.4.1 Deney işlemi .............................................................................................................................. 13
5.4.2 Çalışmanın kararlılığı ................................................................................................................. 13
5.4.2.1 Genel uyarılar......................................................................................................................... 13
5.4.2.2 Okumalarda müsaade edilebilir salınımlar ............................................................................. 13
5.4.2.2.1 Ölçme sisteminin verdiği sinyallerin doğrudan gözle izlenmesi ............................................... 13
5.4.2.2.2 Ölçme sistemlerince sağlanan sinyallerin entegrasyonu veya otomatik kayıt .......................... 14
5.4.2.3 Gözlem serisi sayısı ............................................................................................................... 14
5.4.2.3.1 Daimi rejim şartları .................................................................................................................... 14
5.4.2.3.2 Daimî rejim şartları .................................................................................................................... 14
5.4.3 Deney sırasında devir sayısı...................................................................................................... 15
5.4.4 Pompa toplam yük ayarı ............................................................................................................ 15
5.4.5 Temiz soğuk sudan başka sıvılar için kullanılan pompaların deneyi ......................................... 15
5.4.5.1 Genel ...................................................................................................................................... 15
5.4.5.2 “Temiz soğuk suyun” özellikleri .............................................................................................. 16
5.4.5.3 Temiz soğuk suyla yapılan deneylerinin kabul edilebileceği sıvıların özellikleri .................... 16
6 Deney sonuçlarının analizi .................................................................................................................... 16
6.1 Deney sonuçlarının garanti şartlarına dönüştürülmesi ..................................................................... 16
6.1.1 Genel.......................................................................................................................................... 16
6.1.2 Deney sonuçlarının belirtilen devir sayısına (veya frekansa) ve yoğunluğa dayanan verilere
dönüştürülmesi ......................................................................................................................................... 17
6.1.3 Garanti edilenden farklı bir ENPYA ile yapılan deney ............................................................... 17
6.2 Ölçme belirsizlikleri ........................................................................................................................... 18
6.2.1 Genel.......................................................................................................................................... 18
6.2.2 Rastgele belirsizliğin tespiti........................................................................................................ 18
6.2.3 Müsaade edilebilir en büyük sistematik belirsizlik...................................................................... 18
6.2.4 Toplam ölçme belirsizliği............................................................................................................ 18
6.2.5 Verimde ölçme belirsizliğinin belirlenmesi ................................................................................. 19
6.3 Tolerans faktörü değerleri ................................................................................................................. 19
6.4 Garantilerin kontrolü (doğrulanması) ................................................................................................ 20
6.4.1 Genel.......................................................................................................................................... 20
6.4.2 Garanti edilen debi, yükseklik ve verim kontrolü........................................................................ 20
6.4.3 Garanti edilen ENPY’nın kontrolü .............................................................................................. 20
6.5 Belirtilen özelliklerin elde edilmesi..................................................................................................... 21
6.5.1 Çark çapının düşürülmesi .......................................................................................................... 21
6.5.2 Hız değişimi................................................................................................................................ 21
7 Debinin ölçülmesi................................................................................................................................... 21
7.1 Tartma yoluyla ölçme ........................................................................................................................ 21
7.2 Hacimsel metot.................................................................................................................................. 22
7.3 Diferansiyel basınç ölçme tertibatları ................................................................................................ 22
7.4 İnce plâka savaklar ........................................................................................................................... 22
7.5 Hız alanı metotları ............................................................................................................................. 22
7.6. İzleyici metotları................................................................................................................................. 23
7.7 Diğer metotlar.................................................................................................................................... 23
8 Pompa toplam yükünün ölçülmesi ....................................................................................................... 23
8.1 Genel................................................................................................................................................. 23
8.1.1 Ölçme prensipleri ....................................................................................................................... 23
8.1.2 Çeşitli ölçme metotları................................................................................................................ 23
8.1.3 Ölçme belirsizliği ........................................................................................................................ 24
8.2 Ölçme kesitlerinin belirlenmesi.......................................................................................................... 24
8.2.1 Standard bir tesisat üzerinde denenen pompa .......................................................................... 24

8.2.1.1 Giriş ölçme kesiti .................................................................................................................... 24
8.2.1.2 Çıkış ölçme kesiti ................................................................................................................... 27
8.2.2 Bağlantı parçaları ile birlikte denenen pompa............................................................................ 27
8.2.3 Dalgıç pompalar ve derin kuyu pompaları ................................................................................. 27
8.2.4 Giriş ve çıkışta sürtünme kayıpları............................................................................................. 28
8.3 Su seviyesinin ölçülmesi .................................................................................................................. 29
8.3.1 Ölçme kesitinin düzenlenmesi ................................................................................................... 29
8.3.2 Ölçme düzenekleri ..................................................................................................................... 29
8.4 Basınç ölçmeleri ................................................................................................................................ 29
8.4.1 Basınç ölçme ağızları................................................................................................................. 29
8.4.2 Yükseklik farkı için düzeltme...................................................................................................... 30
8.4.3 Basınç ölçme donanımları ......................................................................................................... 31
8.4.3.1 Sıvı sütunlu manometreler ..................................................................................................... 31
8.4.3.2 Ağırlıklı manometreler ........................................................................................................... 32
8.4.3.3 Madeni manometreler ........................................................................................................... 32
8.4.3.4 Diğer tip manometreler.......................................................................................................... 32
9 Devir sayısının ölçülmesi ...................................................................................................................... 32
10 Pompa giriş gücünün ölçülmesi ....................................................................................................... 33
10.1 Genel ............................................................................................................................................. 33
10.2 Döndürme momentinin ölçülmesi .................................................................................................. 33
10.3 Elektrik güç ölçmeleri..................................................................................................................... 33
10.4 Özel durumlar ................................................................................................................................ 33
10.4.1 Erişilmez uçlu pompalar............................................................................................................. 33
10.4.2 Derin kuyu pompaları .................................................................................................................... 34
10.4.3 Normal eksenel yataklı motor pompa üniteleri (pompalar hariç) ............................................... 34
10.4.4 Pompalama ünitesi toplam veriminin ölçülmesi ......................................................................... 34
11 Kavitasyon deneyleri.......................................................................................................................... 34
11.1 Genel ............................................................................................................................................. 34
11.1.1 Kavitasyon deneylerinin amacı .................................................................................................. 34
11.1.2 Deney tipleri ............................................................................................................................... 34
11.1.2.1 Belirli bir ENPYA’da garanti edilen karakteristiklerin doğrulanması........................................... 34
11.1.2.2 Belirli bir ENPYA’da kavitasyonun performans üzerine etkisinin olmadığının doğrulanması .... 34
11.1.2.3 ENPY3’ün belirlenmesi............................................................................................................... 34
11.1.2.4 Diğer kavitasyon deneyleri ......................................................................................................... 37
11.2 Deney tesisatları............................................................................................................................ 37
11.2.1 Genel.......................................................................................................................................... 37
11.2.2 Devrenin genel karakteristikleri.................................................................................................. 37
11.2.3 Deney sıvısının karakteristikleri ................................................................................................. 38
11.2.4 Tesisatın tipi ............................................................................................................................... 38
11.2.4.1 Kapalı devreli düzenek ............................................................................................................... 38
11.2.4.2 Seviye kontrollü açık hazne........................................................................................................ 38
11.2.4.3 Kısma vanalı açık hazne ............................................................................................................ 38
11.3 Pompa için gerekli ENPY’nın belirlenmesi .................................................................................... 38
11.3.1 Çeşitli büyüklükleri ölçme metotları ........................................................................................... 38
11.3.2 Buharlaşma basıncının belirlenmesi ............................................................................................. 39
11.3.3 ENPYR için tolerans faktörü ...................................................................................................... 39
Ek A ................................................................................................................................................................. 40
Tipik performans eğrilerinden yapılan seçimle seri halde ........................................................................ 40
Imal edilen pompalar ve tahrik elemanı giriş gücü 10 kW’dan daha az olan pompalar için tolerans
faktörleri (seri pompalar sınıf 2 ile ilgili)...................................................................................................... 40
A.1 Tipik performans eğrilerinden yapılan seçimle seri halde üretilen pompalar .................................... 40
A.2 Tahrik elemanı giriş gücü 10 kW’dan az olan pompalar ................................................................... 40
Ek B ................................................................................................................................................................. 41
Çark çapı küçültme miktarının belirlenmesi ............................................................................................... 41
Ek C ................................................................................................................................................................. 42
Sürtünme kayıpları ........................................................................................................................................ 42
Ek D ................................................................................................................................................................. 47
(Bilgi için) ....................................................................................................................................................... 47
SI birimlerine dönüşüm................................................................................................................................. 47
Ek E ................................................................................................................................................................. 48
(Bilgi için) ....................................................................................................................................................... 48
Deney cihazlarının kalibrasyonları için uygun zaman .............................................................................. 48
aralıkları kılavuzu........................................................................................................................................... 48
Ek F ................................................................................................................................................................. 49
(Bilgi için) ....................................................................................................................................................... 49
Deneylerin maliyeti ve tekrarı....................................................................................................................... 49
F.1 Kabul deneyleri ve özel deneylerin maliyeti ...................................................................................... 49
F.2 Deneylerin tekrarı.............................................................................................................................. 49
Ek G................................................................................................................................................................. 50
(Bilgi için) ....................................................................................................................................................... 50
Viskoz sıvılar için performans düzeltme grafiği ......................................................................................... 50
Ek H ................................................................................................................................................................. 53
(Bilgi için) ....................................................................................................................................................... 53
Hidrokarbon sıvılar ve yüksek sıcaklıkta su pompalayan pompalar için ENPY azalması ..................... 53
Ek I................................................................................................................................................................... 55
(Bilgi için) ....................................................................................................................................................... 55
Ölçme sonuçlarının istatistiksel değerlendirmesi...................................................................................... 55
I.1 Semboller .......................................................................................................................................... 55
I.2 Bu ekin kullanımı ve geçerliliği .......................................................................................................... 55
I.3 Gözlem serilerinin sayısı ve dağılımı ................................................................................................ 56
I.4 Ortalama değerlerin elde edilmesi .................................................................................................... 56
I.4.1 Pompa toplam yükü ortalama değeri ......................................................................................... 56
I.4.2 Pompa giriş gücü ortalama değeri ............................................................................................. 56
1.4.3 Deney sonuçlarının değerlendirilmesi........................................................................................ 56
Ek J.................................................................................................................................................................. 57
(Bilgi için) ....................................................................................................................................................... 57
Pompa deney föyü......................................................................................................................................... 57
Ek K ................................................................................................................................................................. 58
(Bilgi için) ....................................................................................................................................................... 58
Kontrol listesi................................................................................................................................................. 58
Kaynaklar........................................................................................................................................................ 59
Rotodinamik pompalar - Hidrolik performans kabul deneyleri -

Sınıf 1 - Sınıf 2
1 Kapsam
Bu standard, rotodinamik pompaların (radyal santrifüj, karışık akışlı ve eksenel pompalar, bundan
sonra“pompalar” olarak adlandırılacaktır), kabulleri için hidrolik performans deneylerini kapsar. Bu standard
her boyutta pompa ve pompalandığında temiz soğuk su özelliklerinde olan her akışkana (Madde 5.4.5.2)
uygulanabilir. Bu standard, pompanın yapısal ayrıntılarını ve bileşenlerinin mekanik özelliklerini kapsamaz.
Bu standard ölçme hassasiyetine göre ;

− Yüksek hassasiyet için, Sınıf 1,
− Düşük hassasiyet için, Sınıf 2,
olmak üzere iki pompa sınıfını kapsar.
Bu sınıfların, tolerans faktörleri, müsaade edilebilir düzensizlikleri ve ölçme belirsizlik değerlerini kapsar.
Tipik performans eğrilerinden yapılan bir seçim ile seri halde imal edilen pompalar ve 10 kW’dan daha az güç
girdisine sahip pompalar için daha yüksek tolerans faktörleri Ek A’da verilmiştir.
Bu standard, hem pompanın herhangi bir bağlantı olmadan sadece kendisine hem de giriş ve/veya çıkış
bağlantılarının ilgili parçalarının tamamı veya bir kısmı ile birlikte bir pompa grubuna uygulanabilir.
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır.
Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen
atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması
şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi halinde en son baskısı
kullanılır.
EN, ISO, IEC vb. Adı TS No1) Adı

No (İngilizce) (Türkçe)
ISO 1438-1 Water flow measurement in open TS 2777 İnce kenarlı savaklar ve venturi
channels using weirs and venturi kanalları kullanılarak açık
flumes - Part 1: Thin - Plate weirs kanallardaki sıvı akımının
ölçülmesi
ISO 2186 Fluid flow in closed conduits - TS 2022 Kapalı borularda akışkan akımı -
Connection for pressure signal Esas ve yardımcı elemanlar
transmissions between primary arasında basınç sinyal iletimleri
and secondary elements için bağlantılar
ISO 3354 Measurement of clean water flow TS 3072 Borularda temiz su debisinin
in closed conduits - Velocity area ölçülmesi - Mulinelerin
method using current - Meters in kullanıldığı hız - Alan yöntemi
full conduits and under regular flow
conditions
ISO 3966 Measurement of fluid flow in TS 3417 Borulardaki akışkan akımının
closed conduits - Velocity area ölçülmesi - Pitot tüplerinin
method using pitot static tubes kullanıldığı hız - Alan yöntemi
ISO 4373 Measurement of liquid flow in open -
channels - Water - Level
measuring devices
ISO 5167-1 Measurement of fluid flow by TS 7253 Akışkanla tam dolu daire kesitli
means of pressure differential borularda orifis plakaları, lüleler
devices - Part 1: Orifice plates, (Nozul) ve venturi tüpleri ile
nozzles and venturi tubes inserted akışkan debisinin ölçülmesi
in circular cross - section conduits
running tull
1) TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir.
EN, ISO, IEC vb. Adı TS No1) Adı

No (İngilizce) (Türkçe)
ISO 5198 Centrifugal, mixed flow and axial -
pump - Code for hyraulic
performances tests - Precision
grade
ISO 7194 Measurement of fluid flow in -
closed conduits - Velocity - Area
methods of flow measurement in
swirling or asymmetric flow
conditions in circular ducts by
means of current - Meters or pitot
- Static tubes
ISO 8316 Measurement of liquid flow in -
EN ISO 8316 closed conduits - Methods by
collection of the liquid in a
volumetric tank
ISO 9104 Measurement o liquid flow in
EN 29104 closed conduits - Methods of
evaluating the performance of
electromagnetic flow - Meter for
liquids
IEC 60034-2 Recommendations for rotating TS 3206 Döner elektrik makinaları
EN 60034-2 electrical machinery (excluding döner elektrik makinalarında
machines for traction vehicles) kayıpların ve verimin
Part 2: Determination of deneylerle belirlenmesi (Cer
efficiency of rotating electrical araçları dışında)
machinery
IEC 60051 Recommendations for direct -
acting electrical measuring
instrument and their accessories
3 Terimler, tarifler ve semboller

Bu standardın amacı bakımından aşağıdaki terimler, tarifler ve semboller uygulanır.
Not 1 - Tarifler, özellikle yük ve net pozitif emme yüksekliği (ENPY) için verilenler, hidrodinamikte genel
kullanım için uygun olmayıp sadece bu standardın amacı için uygun olabilir. Halen kullanılmakta
olup ancak bu standardın kullanımı için tam anlamıyla gerekli olmayan bazı terimler
tanımlanmamıştır.
Not 2 - Çizelge 1’de kullanılan sembollerin alfabetik listesi, Çizelge 2’de ise alt indislerin listesi verilmiştir.
Bu standarddaki bütün formüller SI birimler sistemine göre verilmiştir. Diğer birimleri SI birimlerine
dönüştürmek için Ek D’ye bakınız.
Not 3 - Bir yorum hatasından kaçınmak için, ISO 31’de verildiği gibi, büyüklük ve birim tanımlarının yeniden
üretilmesi ve bu standard içindeki kullanımları üzerine bazı özel bilgilerle bu tanımların uygulanması
tavsiye olunur.
3.1 Açısal hız

Bir milin birim zamanda radyan olarak dönme miktarı.
ω = 2π.n
3.2 Devir sayısı

Milin birim zamandaki dönme sayısı.
3.3 Yoğunluk
Birim hacmin kütlesi.
3.4 Basınç
Birim yüzey alanına uygulanan kuvvet.
Not - Bu standarddaki bütün basınçlar atmosferik basınca göre ölçülen efektif basınçlardır. Atmosferik
basınç ve buhar basıncı bu tanımın dışında olup mutlak basınç olarak ifade edilirler.
3.5 Güç
Birim zamanda aktarılan enerji miktarı.
3.6 Reynolds sayısı

U.D
Re =
γ
3.7 Kütlesel debi

Pompanın dış kütlesel debisi (örneğin pompa çıkışından boru içine basılan debi).
Not 1 - Aşağıdaki kayıplar veya kaçaklar pompaya ait sayılır.
a) Eksenel kuvvetin hidrolik olarak dengelenmesi için gerekli kaçak debi,

b) Pompa yataklarının kendi kendini soğutması,
c) Salmastra sızdırmazlık sıvısı.
Not 2 - Bağlantılardan kaçaklar, iç kaçaklar vb. debi içinde dikkate alınmaz; aksine
− Motor yataklarının soğutulması
− Dişli kutusunun soğutulması (yatak yağ soğutucusu) vb.
diğer amaçlar için yapılan sarfiyat debi hesabında göz önüne alınır.
Not 3 - Bu sarfiyatın hesaba katılıp katılmayacağı ve nasıl katılacağı, sırasıyla sıvıların çekildiği noktalara ve
debi ölçmelerin yapıldığı kesitlerin yerlerine bağlıdır.
3.8 Hacimsel debi

q
Q=
ρ
değerine sahip, çıkıştaki hacimsel debi.
Not - Bu standardda Q sembolü, verilen herhangi bir kesitteki hacimsel debiyi de gösterebilir; bu kesitteki
kütlesel debinin yoğunluğa bölünmesiyle bulunur (kesit, alt indislerle tanımlanabilir).
3.9 Ortalama hız

Hacimsel debiNİN, borunun enine kesit alanına bölünmesiyle bulunan değer.
Q
U=
A
Not - Devre boyunca, farklı sebeplerden dolayı, Q değerinin değişebileceği dikkate alınmalıdır.
3.10 Yerel hız

Herhangi bir noktadaki akış hızı.
3.11 Yük
Birim akış kütlesindeki enerjinin, yer çekimi ivmesine (g) bölünmesiyle bulunan değer.
3.12 Referans düzlemi

Yükseklik ölçmek için temel olarak alınan, herhangi bir yatay düzlem.
Not - Uygulanabilirlik sebebi ile, sanal bir referans düzlemin belirlenmemesi tavsiye edilir.
3.13 Referans düzleme göre yükseklik

Göz önüne alınan noktanın referans düzlemden itibaren yüksekliği.
Not - Bu yüksekliğin değeri;

− Dikkate alınan nokta, düzlemin üzerinde ise pozitif,
− Dikkate alınan nokta düzlemin altında ise negatif,
olabilir (Şekil 3 ve Şekil 4).
3.14 efektif basınç

Atmosferik basınca göre belirlenen basınç.
Not 1 - efektif basıncın birimi;

− basınç, atmosferik basıncın üzerinde ise pozitif,
− basınç, atmosferik basıncın altında ise negatif
dir.
Not 2 - Bu standarddaki bütün basınçlar, madeni manometre vb. basınca duyarlı bir aletle ölçülen, efektif
basınçtır. Sadece atmosferik basınç ve sıvının buhar basıncı bu tanımın dışındadır, ve mutlak
basınçla ifade edilir.
3.15 Hız yüksekliği

Hareket halindeki sıvının birim kütlesindeki kinetik enerjinin yer çekimi ivmesine (g) bölünmesiyle bulunan
değer.
2
U
2g
3.16 Toplam yük

Herhangi bir kesitte, toplam yük;
p U2
Hx = Z x + x + x
ρg 2g
eşitliği ile hesaplanır. Burada Z, referans düzlem üzerindeki enine kesit merkezin yüksekliği P ise, ilgili enine
kesit merkezindeki efektif basınç.
Not - Verilen herhangi bir kesitteki mutlak toplam yük
p x p atm U 2x
H x (abs) = Z x + + +
ρg ρg 2g
eşitliği ile hesaplanır.
3.17 Girişteki toplam yük

Pompanın giriş kesitindeki toplam yük olup,
p U2
H1 = Z1 + 1 + 1
ρg 2g
3.18 Çıkıştaki toplam yük

Pompanın çıkış kesitindeki toplam yük olup,
p U2
H2 = Z2 + 2 + 2
ρg 2g
3.19 Pompa toplam yükü

Pompanın çıkıştaki H2 toplam yüksekliği ile girişteki H1 toplam yüksekliği arasındaki cebirsel farktır.
Not 1 - Sıkıştırılabilirlik ihmal edilirse;

H = H2 - H 1
dir.
Pompalanan akışkan önemli miktarda sıkıştırılabilir ise, ρ yoğunluğu için ortalama değer kullanılmalıdır.
ρ1 + ρ 2
ρm =
2
Bu durumda pompa toplam yükü;
P -P U2 - U2
H = Z2 - Z1 + 2 1 + 2 1
ρm.g 2g
eşitliği ile hesaplanmalıdır.
Not 2 - Matematiksel olarak doğru sembol H1-2 şeklindedir.
3.20 Özgül enerji

Sıvının birim kütlesindeki enerji.
y=gH
3.21 Girişteki yük kaybı

Sıvının ölçme noktasındaki toplam yük ile pompa giriş kesitindeki toplam yük arasındaki fark.
3.22 Çıkıştaki yük kaybı

Pompa çıkış kesitindeki sıvının toplam yükü ile ölçme noktasındaki sıvının toplam yükü arasındaki fark.
3.23 Boru sürtünme kayıp katsayısı

Boru içinde sürtünrme ile oluşan yükseklik kaybı için katsayı.
3.24 Emmedeki net pozitif yük (ENPY)

ENPY Referans düzlemine bağlı buhar basıncına eş değer bir yükün üzerindeki, mutlak toplam giriş yükü;
p - pv
ENPY = H1 - ZD + ort
ρ1g
Not - Toplam giriş yüksekliğinde referans düzlem esas alınırken, bu ENPY değerinde ENPY referans
düzlemi esas alınır.
3.25 ENPY Referans düzlemi (çok kademeli pompalarda)

Çok kademeli pompalarda, çark kanatlarının giriş kenarlarının dış noktaları ile tanımlanan çemberin
merkezinden geçen yatay düzlem.
3.26 ENPY Referans düzlemi (çift girişli pompalarda)

Düşey ve eğik eksenli çift girişli pompalarda, daha yüksek olan merkezden geçen düzlem.
Not - İmalâtçı, pompa üzerindeki kesin referans noktalara bağlı olarak bu düzlemin konumunu belirlemelidir.
Açıklama
1 ENPY referans düzlemi

Şekil 1 - ENPY Referans düzlemi
3.27 ENPY mevcut (ENPYA)

Belirli bir debi için tesisatın şartları ile belirlenen ENPY.
3.28 Emmedeki gerekli net pozitif yük ENPY (ENPYR)

Belirli bir debi, hız ve pompalanan sıvı ile belirli bir performansı gerçekleştiren bir pompa için
imalâtçı/tedarikçi tarafından verilen en küçük ENPY.
(Görünür bir kavitasyonun ortaya çıkması, kavitasyon sebebiyle gürültü ve titreşimin artması, yük veya
verimin düşmeye başlaması, verilen bir miktarda yük ve verimin düşmesi, kavitasyon aşınma sınırlaması
belirli performans kriterleridir).
3.29 ENPY 3
Performans eğrilerinin kullanımında, bir standard temel olarak, pompanın birinci kademesinin toplam
yüksekliğinde % 3’lük bir düşme için gerekli ENPY.
3.30 Tip numarası

Aşağıdaki eşitlikle tanımlanan, en iyi verim noktasında hesaplanan boyutsuz büyüklük.
2π n.Q1/2 ω Q′1/2
K= =
(gH′)3 / 4 y′3/4
Burada; Q′ göz başına hacimsel debi, H ise birinci kademenin (basma) yüksekliğidir.
Not - Tip numarası, birinci kademe çarkının en büyük çapında alınmalıdır.
3.31 Pompa giriş gücü

Tahrik elemanı tarafından pompaya aktarılan güç.
3.32 Pompa çıkış gücü

Pompa içinden geçerken sıvıya aktarılan mekanik güç.
Pu = ρQ g.H = ρQ y
3.33 Tahrik elemanı giriş gücü

Pompa tahrik elemanı tarafından çekilebilen güç.
3.34 Pompa verimi

Pompa çıkış gücünün, pompa giriş gücüne oranı.
Pu
η=
P
3.35 Toplam verim

Pompa çıkış gücünün, tahrik elemanı giriş gücüne oranı.
P
ηgr = u
Pgr
Çizelge 1 - Sembol olarak kullanılan harflerin alfabetik listesi
Sembol Büyüklük Birim

A Alan m2
D Çap m
E Enerji J
e Toplam belirsizlik, nispî değer %
f Frekans s-1, Hz
a)
g Yer çekimi ivmesi m/s2
H Pompa toplam yükü m
Hj Sıvı yüksekliği bakımından kayıplar m
k Eşit düzgün pürüzlülük m
K Tip numarası (sadece sayı)
l Boy m
m Kütle kg
n Devir sayısı s-1,min-1
ENPY Emmedeki net pozitif yük m
p Basınç Pa
P Güç W
q Kütlesel debib kg/s
Q Hacimsel debic m3/s
Re Reynolds sayısı (sadece sayı)
t Tolerans faktörü, nispî değer %
t Zaman s
T Döndürme momenti Nm
U Ortalama hız m/s
v Yerel hız m/s
V Hacim m3
y Özgül enerji J / kg
z Referans düzleme göre yükseklik m
zD ENPY referans düzlemi (Madde 3.25) ve m
referans düzlemi arasındaki fark.
η Verim (sadece sayı)
θ Sıcaklık °C
λ Boru sürtünme kaybı katsayısı (sadece sayı)
v Kinematik viskozite m2/s
ρ Yoğunluk kg/m3
ω Açısal hız rad/s
a) Prensip olarak g’nin yerel değeri kullanılmalıdır. Sınıf 2 için, 9,81 m/s2’lik
bir değer yeterlidir. “g” nin yerel değeri için : g=9,7803 (1 + 0,005 3 sin2ϕ)
-
3 x 10-6.z, eşitliği kullanılır. Burada; ϕ enlem sınıfı ve z’de boylam
sınıfıdır.
b) qm, kütlesel debi için isteğe bağlı bir sembol.
c) qv, kütlesel debi için isteğe bağlı bir sembol.
Çizelge 2 - Alt indis olarak kullanılan harflerin ve rakamların listesi

Alt indis Anlamı
1 giriş
1′ giriş ölçme noktası kesiti
2 çıkış
2′ çıkış ölçme noktası kesiti
abs mutlak
amb ortam
D fark, frekans
f ölçme borularındaki akışkan
G garanti edilmiş
H pompa toplam yükü
gr motor/pompa grubu (tamamı)
m ortalama
M madeni manometre
n devir sayısı
P güç
Q (hacimsel) akış debisi
sp belirli, özel
T aktarılan, Döndürme momenti
u faydalı
v buhar (basınç)
η verim
x herhagi bir kesitte
4 Garantiler
4.1 Garanti konuları
Garanti edilen bir debi (QG) ve garanti edilen bir yükseklik (HG) ile bir garanti noktası tanımlanmalıdır.
İmalâtçı/tedarikçi, belirlenen şartlar altında ve belirlenen hızda (veya bazı durumlarda frekans ve gerilimde)
ölçme ile bulunan H(Q) eğrisinin, belli tolerans aralığı içinde (Çizelge 10 ve Şekil 2) garanti noktası
civarından geçmesini garanti eder.
Anlaşmalara bağlı olarak diğer tolerans aralıkları (örneğin; pozitif tolerans faktörü ile verilen) ile uygun olabilir.
İlâve olarak, aşağıdaki büyüklüklerin biri veya birkaçı, belirlenen şartlarda ve belirlenen hızda garanti
edilebilir.
Madde 6.4.2’de ve Şekil 2’de tanımlanan debide.
a) Pompa verimi ηG veya pompa tahrik birimi ile birlikte toplam bileşik verim ηgrG
b) Garanti edilen debide gerekli emmedeki net pozitif yük (ENPY)
dir.
Özel anlaşmalarla, çeşitli garanti noktaları ve uygun verim değerleri ile, ayrıca düşük veya yüksek debilerdeki
emmedeki net pozitif yük değerleri garanti edilebilir.
Garanti edilen debi veya bir işletme aralığı için en yüksek giriş gücü garanti edilebilir. Bununla birlikte bu,
alıcı ve imalâtçı/tedarikçi arasındaki anlaşmalarla daha geniş tolerans aralıklarını gerektirebilir.
4.2 Diğer garanti şartları

Aksine bir anlaşma olmadıkça garanti edilen değerlere aşağıdaki şartlar uygulanır;
a) Pompalanan sıvının kimyasal ve fiziksel özellikleri belirtilmedikçe garanti noktaları temiz soğuk suya
(Madde 5.4.5.2) uygulanmalıdır.
b) Soğuk temiz su şartlarında garanti edilen değerlerle diğer sıvı şartlarındaki muhtemel performans
değerleri arasındaki ilişki konusunda yazılı anlaşma olmalıdır.
c) Garantiler sadece pompalara, bu standardda belirtilen deney tertibatları ve metotları ve metotlarıyla
denenmiş gibi uygulanmalıdır.
d) Pompa imalâtçısı/tedarikçisi garanti noktasının belirlenmesinden sorumlu tutulmamalıdır.
8
5 Deneylerin yapılışı
5.1 Deney konuları
5.1.1 Genel
İmalâtçı/tedarikçi ile müşteri arasında aksi bir mütabakat yoksa, aşağıdaki deneyler uygulanır.
a) Sınıf 2’ye göre hassasiyet deneyi,
b) Deneyler, imalâtçının iş yerindeki deney standında yapılmalıdır,
c) ENPY deneyi dahil edilmez.
Bunun dışında herhangi bir durum (sapma) için müşteri ile imalâtçı/tedarikçi arasında anlaşma sağlanmalıdır.
Bu sapma mümkün olduğu kadar çabuk yapılmalı ve tercihan anlaşmanın bir parçası olmalıdır.
Diğerleri yanında, bu çeşit sapmalar şunlar olabilir.
a) Sınıf 1’e göre hassasiyet,

b) Negatif tolerans faktörünün olmaması (Madde 4.1),
c) Ek A’ya karşılık gelen tolerans faktörleri,
d) Ek I’ya göre, ölçme sonuçlarının istatiksel değerlendirmesi,
e) Lâboratuvarda veya yerinde deneyler,
f) Pompanın ve ölçme cihazlarının tesise bağlanması ile ilgili özelliklerden sapmalar,
g) Pompaların simüle edilmiş yapımları (örneğin; aynı gövdede çeşitli rotorlar olması durumu)
h) ENPY deneyi için bir özellik.
Ek K’da imalâtçı/tedarikçi ile müşteri arasında bir anlaşma tavsiye edildiğinde bir kontrol listesi verilmiştir.
5.1.2 Anlaşmaya tabi deneyler - Garanti belgesinin doldurulması

Bu deneyler, pompa performansını belirlemek ve imalâtçının/tedarikçinin garantisiyle karşılaştırmak amacıyla
öngörülür.
Bu standarda göre deney yapıldığında, ölçülen performans özel bir büyüklük için belirlenen tolerans sınırları
(Madde 6) içinde kalmışsa, bu büyüklük için düzenlenmiş garanti sağlanmış kabul edilir.
ENPY garanti edildiğinde, deney tipi belirtilmelidir (Madde 11.1.2).
Aynı tip pompadan çok sayıda satın alınması halinde denenecek pompa sayısı konusunda müşteri ile
imalatcı / tedarikçi arasında anlaşma sağlanmalıdır.
5.1.3 İlave kontroller

Deney sırasında, salmastra ve yatakların sıcaklığı ,su veya hava kaçağı, akustik emisyon ve titreşimlere göre
pompanın davranışının yeterli olduğu not edilebilir1).
5.2 Deneylerin düzenlenmesi
5.2.1 Genel
Müşteri ve imalâtçı/tedarikçi’nin, her ikisine de deneylere şahitlik için yetki verilmelidir.
5.2.2 Deneylerin yapıldığı yer
5.2.2.1 İş yerindeki deneyler

Performans deneyleri, tercihan imalâtçının iş yerinde veya imalâtçı/tedarikçi ve müşterinin karşılıklı mutabık
kaldığı bir yerde yapılmalıdır.
1) Özel bir “pompalar” standardı için ISO/TC 115’de çalışmalar sürmektedir.
5.2.2.2 Yerinde deneyler

Yerinde performans deneyleri için, bu standardın bütün özelliklerini sağlamak şartıyla, özel mutabakat
gereklidir. Bununla birlikte, yerinde deneylerin yapıldığı yerlerin çoğundaki şartların bu standarda tam uyumu
engellediği gözlenmektedir. Bu gibi hallerde belirtilen özelliklerden kaçınılmaz sapmalar ile sonuçlanacak
hassasiyetsizlikler için nasıl bir müsaade verileceği hakkında taraflar arasında mutabakat sağlanması şartı ile
yerinde performans deneyleri yine kabul edilebilir.
5.2.3 Deney tarihi

Deney tarihi konusunda imalâtçı/tedarikçi ve müşteri birlikte karar vermelidir .
5.2.4 Görevliler
Hassas ölçmeler sadece kullanılan ölçme cihazlarının kalitesine bağlı olmayıp, aynı zamanda işletme
personeli ile deneyler sırasında ölçme cihazlarını okuyan personelin beceri ve kabiliyetine de bağlıdır.
Ölçmeleri yapacak personel, deney sırasında kullanılacak cihazlar kadar dikkatli bir şekilde seçilmelidir.
Karmaşık ölçme cihazlarının çalıştırılması ve okunmasında, genelde ölçme işlemlerinde yeterli deneyime
sahip uzmanlar görevlendirilmelidir. Basit ölçme cihazlarının okunması konusu, daha önceki eğitimine bağlı
olarak, uygun bir dikkatli okumayı ve gerekli doğruluğu sağlayabileceği kabul edilebilen yardımcı personele
verilebilir.
Ölçme işlemlerinde yeterli deneyime sahip bir deney yöneticisi, karşılıklı anlaşma ile atanmalıdır. Normalde,
imalâtçının işyerinde deney yapıldığı zaman, deney yöneticisi pompa imalâtçısının görevli bir üyesidir.
Deneyler sırasında, ölçmeleri yapmakla yükümlü bütün personel, ölçmeleri yürüten ve yöneten, deney
şartlarını ve deney sonuçlarını rapor eden ve daha sonra deney raporunu düzenleyen deney yöneticisinin
emri altındadır. Ölçmelerle ilgili ortaya çıkan bütün problemler ve bunların çözümü, deney yöneticisinin
sorumluluğundadır.
İlgili tarafların , deney yöneticisinin gerekli gördüğü her yardımı sağlaması gerekir.
5.2.5 Pompanın durumu

Deneyler, imalâtçının işyerlerinde yapılmadığı zaman, imalâtçı ve tesisatçının her ikisine de ön ayarlamalar
yapmak için imkan verilmelidir.
5.2.6 Deney programı

Deneyde izlenecek program ve yöntem, deney yöneticisi tarafından hazırlanmalı, düşünme ve mutabakat
için yeterli zamanı verecek şekilde, imalâtçı/tedarikçi ve müşterinin her ikisine de sunulmalıdır.
Deneyin temel konusunu sadece garanti edilen işletme verileri (Madde 4.1) oluşturmalı, deneyler sırasında
ölçmelerle belirlenen diğer veriler, sadece bir bilgi işlevine sahip olmalı ve eğer program kapsamına
alınmışsa, raporda o şekilde yer almalıdır.
5.2.7 Deney donanımı

Bir ölçme işlemine karar verildiğinde, gerekli okuma ve kayıt cihazları da belirlenmelidir.
Deney yöneticisi, cihazların doğru bağlanması ve doğru çalışmasının kontrolünden sorumlu olmalıdır.
Bütün ölçme cihazlarının, kalibrasyon veya diğer ISO veya IEC standardları ile mukayese edilerek, Madde
6.2’deki özellikleri sağladığını gösteren raporları bulunmalıdır.
Deney cihazlarının kalibrasyonları için uygun zaman aralıkları Ek E’de verilmiştir.
5.2.8 Kayıtlar
Bütün deney kayıtları ve kayıt kartları deney yöneticisi, imalâtçı/tedarikçi ve varsa müşteri temsilcilerinin her
ikisi tarafından paraflanmalı ve bunların her birine bütün kayıtların ve kartların birer kopyası verilmelidir.
Deney sonuçlarının değerlendirilmesi, deneyler sürerken mümkün olduğu kadar çabuk yapılmalı ve her
durumda, tesisat ve cihazlar sökülmeden önce, kuşkulu ölçümler gecikmeden tekrarlanabilmelidir.
10
5.2.9 Deney raporu 1)

Deney sonuçları gözden geçirildikten sonra deney yöneticisi tarafından tek başına veya onunla birlikte
imalâtçı/tedarikçi ve müşteri temsilcileri tarafından imzalanan bir raporla özetlenmelidir.
Anlaşmada belirtilen bütün taraflar rapordan bir kopya almalıdır.
Rapor, aşağıdaki bilgileri kapsamalıdır :

a) Kabul deneyinin yeri ve tarihi,
b) İmalâtçının adı, pompa tipi, seri numarası ve yapım yılı,
c) Çark çapı, kanat açısı veya diğer çark bilgileri,
d) Garanti edilen karakteristikler, kabul deneyi sırasındaki işletme şartları,
e) Pompa tahrik ünitesini özelligi
f) Deney düzeneğinin şeması, ölçme kesitlerinin çapları, deney işleminin ve kalibrasyon verileri ile birlikte
kullanılan ölçme cihazlarının tanımlanması,
g) Okumalar,
h) Deney sonuçlarının analizi ve yorumlanması,
i) Sonuçlar
− Deney sonuçları ve garanti edilen değerlerin karşılaştırılması,
− Yapılmış olan herhangi bir özel anlaşmaya göre gerçekleşen işin tanımı,
− Pompanın kabul veya red edilip edilmeyeceği ve hangi şartlar altında reddedileceği konusunda
tavsiyeler (garanti edilen değerler tam olarak karşılamamışsa, pompanın kabul edilip edilmeyeceği
müşteriye bağlıdır),
− Yapılmış olan herhangi bir özel anlaşmaya göre yerine getirilen işin ortaya çıkması durumları.
Kılavuzluk etmesi için bir pompa deney föyü Ek 1’de verilmiştir.
5.3 Deney düzenekleri
5.3.1 Genel
Bu bölümde, çalışma karakteristiklerinin tatmin edici şekilde ölçüldüğünden emin olunması için gerekli
şartlar, deneyler için gerekli Sınıf 1 ve Sınıf 2 hassasiyetleri dikkate alınarak tanımlanmıştır.
Not 1 - Verilen bir deney tertibatında bir pompanın karakteristiğinin doğru şekilde ölçülmüş olması, başka bir
deney tesisatındaki performansına karşılık hassas bir gösterge olarak kabul edilemez.
Not 2 - Tatmin edici ölçmelerden emin olmak için uygun boru düzenlemesiyle ilgili tavsiyeler ve genel yol
gösterme Madde 7 ve Madde 8’de verilmiştir. Bu maddeler, gerekirse kapalı devrelerde akış
debilerinin farklı metotlarla ölçülmesi konusundaki standardla birlikte kullanılabilir (Madde 7).
5.3.2 Standard deney düzenekleri

Ölçme kesitlerindeki en iyi ölçme şartları, akış;
− Eksenel olarak simetrik bir hız dağılımına,
− Üniform bir statik basınç dağılımına sahipse ve
− Tesisatın yol açtığı bir girdap yoksa
elde edilir.
Sınıf 1 ve Sınıf 2 için, uygulamada bu özelliklerin tamamen karşılanmasının mümkün olmadığı durumda
doğrulama gerekmez.
Ölçme kesiti yakınında (çapın dört katından daha az uzaklıkta) boyuna kesit profilinde herhangi bir dirsek
veya dirsek grubu, genişleme ve süreksizlikten kaçınılarak, çok kötü bir hız dağılımı veya dönme oluşmasını
önlemek mümkündür.
Genellikle giriş akış şartlarının etkisi, pompanın “K” tip numarası ile artar. K > 1,2 olduğunda çalışma
şartlarının simüle edilmesi tavsiye edilir.
1) TSE Notu : Deney raporu,burada istenilen bilğilere ilaveten TS EN ISO / IEC 17025’de verilen bilgileride
ihtiva edecek şekilde düzenlenebilir.
11
Serbest yüzeyli depolar ile başlayan kapalı devre durumunda halde büyük dinlendirme haznesi bulunduran
standard deney düzenekleri için, “L” düz borusu giriş uzunluğunun aşağıdaki eşitlikle belirlenmesi tavsiye
edilir :
L/D=K+5
Bu eşitlikte D, boru çapıdır. Eşitlik özellikle Sınıf 1’in deneyleri için geçerlidir.
Bu eşitlik aynı zamanda, girişten itibaren L uzaklığında yönlendirici çarkı bulunmayan basit, dik (90°) bir
dirseğe sahip düzenekler için de geçerlidir. Bu şartlar altında, pompa ile dirsek arasında, boru içinde, akış
düzenleyicilere gerek yoktur.
Bununla birlikte, pompanın hemen girişinde bir depo veya bir dinlendirme kabı bulunmayan kapalı bir
devrede, pompaya gelen akışta tesisattan kaynaklanan bir girdap bulunmadığından ve akışın normal simetrik
hız dağılımına sahip olduğundan emin olunmalıdır.
Aşağıdaki önlemlerle kuvvetli bir girdaptan kaçınılabilir :

− Ölçme kesitinin girişinde deney devresinin dikkatli tasarımı,
− Akış düzenleyicisi doğru kullanımı,
− Ölçmeler üzerindeki etkisini en aza indirmek için, basınç ölçme ağızlarının uygun şekilde düzenlenmesi.
Emiş borusu üzerine (Madde 5.4.4) bir kısma vanası bağlanmaması tavsiye edilir. Bununla berebar, bundan
kaçınmak mümkün değilse (örneğin; kavitasyon deneyinde), pompa girişi ile vana arasındaki hat uzunluğu,
Madde 11.2.2’deki şartlara uygun olmalıdır.
5.3.3 Simüle edilmiş deney düzenekleri

Yukarıda verilen sebeplerden dolayı pompanın simüle edilmiş çalışma şartlarında denenmesi için
anlaşılması halinde, akışın mümkün olduğu kadar tesisattan kaynaklanan önemli bir girdap bulundurmaması
ve simetrik bir hız dağılımına sahip olması önemlidir. Bu şartların yerine getirildiğinden emin olmak için
gerekli bütün tedbirler alınmalıdır.
İstenen akış karakteristiklerinin oluşması için, Sınıf 1 deneylerinde, simüle edilmiş devreye gelen akışın hız
dağılımı gerekirse hassas bir pitot tüpü ile belirlenmelidir. Bu gerekmediğinde, akıştaki bir hatayı (girdap veya
asimetri) düzeltmek için uyarlanmış uygun bir araçla (örneğin akış düzenleyicisi) istenen karakteristikler elde
edilebilir. En çok kullanılan akış düzenleyicilerinin özellikleri ISO 7194’de mevcuttur. Ancak, bazı akış
düzenleyicilerden kaynaklanan basınç kayıpları sebebiyle ölçmelerin etkilenmeyeceğinden emin olunmasına
dikkat edilmelidir.
5.3.4 Bağlantı elemanlarıyla denenen pompalar

Anlaşmada belirtilmişse, standard deneyler pompa ile beraber aşağıdaki elemanlarla yapılmalıdır.
a) Son çalışma yerindeki tesisata bağlantı elemanları,
b) Bu sebepten dolayı tam bir yeniden tesisat veya
c) Deney amaçları için sunulan ve pompanın kendi parçası gibi alınan bağlantı elemanları,
Bütün bileşenler giriş ve çıkışındaki akış Madde 5.3.2’de belirtilen şartları yerine getirmelidir.
Ölçmeler, Madde 8.2.2’ye göre yapılmalıdır.
5.3.5 Dalgıç pompa şartlarında pompa tesisatı

Bir pompa veya pompa kombinasyonu ile bağlantı elemanları, ulaşılamaması veya dalgıç pompa olması
sebebiyle, Madde 5.3.2’de tanımlanan standard boru bağlantılarının yapılamadığı şartlarda, denendiği veya
tesis edildiğinde ölçmeler, Madde 8.2.3’e göre yapılmalıdır.
5.3.6 Kuyu ve derin kuyu pompaları

Kuyu ve derin kuyu pompaları genellikle ana dağıtım borularının tamamı ile birlikte denenemez ve sonuç
olarak dışarda bırakılan parçalardaki yükseklik kaybı ve buradaki millerin yuttuğu güç hesaba katılamaz.
Deney sırasında eksenel yatak, nihai tesisattakinden daha az yüklenecektir. Ölçmeler Madde 8.2.3’e göre
yapılmalıdır.
12
5.3.7 Kendinden emişli pompa

Prensip olarak, kendinden emişli pompaların bu kabiliyeti, nihai tesisattakine eş değer bir giriş borusu
bağlanarak, anlaşmada yer alan statik emme yüksekliğinde daima doğrulanmalıdır. Tanımlandığı şekilde
deney gerçekleştirilemediği zaman, kullanılacak deney düzeneği anlaşmada tarif edilmelidir.
5.4 Deney şartları
5.4.1 Deney işlemi

Deney süresi, gerçekleşecek doğruluk sınıfı dikkate alınarak tutarlı sonuçlar elde etmek için yeterli olmalıdır.
Bütün ölçmeler kararlı çalışma şartları altında veya Çizelge 4’de verilen sınırlar içinde kalan daimi rejim
şartları altında yapılmalıdır.
Bu şartların elde edilemediği zamanlarda ölçmelerin yapılma kararı ilgili taraflar arasıdaki anlaşmalara
bağlıdır.
Garanti noktasının doğrulanması, garanti noktası civarında birbirine yakın ve düzgün dağılmış (örneğin; 0,9
QG ile 1,1QG arasında) en az üç (Sınıf 2 deneyler) veya beş (Sınıf 1 deneyler) ölçme noktasında kayıtlar
alınarak sağlanmalıdır.
Özel sebeplerle, performansın bir çalışma aralığında belirlenmesi gerektiği durumlarda, performansın Madde
6.2’de yer alan belirsizlik sınırları içinde oluşturulması için, yeterli sayıda ölçme noktası alınmalıdır.
Bir deney sırasında, deney standına sağlanabilen tahrik gücü yeterli değilse ve deneyin düşürülmüş bir devir
sayısında yapılması gerekiyorsa, deney sonuçları Madde 6.1.2’ye göre belirlenen devir sayısına
azaltılmalıdır.
5.4.2 Çalışmanın kararlılığı
5.4.2.1 Genel uyarılar

Bu standardın amaçları için, aşağıdaki tanımlar dikkate alınmalıdır.
a) Dalgalanmalar : Tek bir ölçme yapılması sırasında, ölçülen fiziksel büyüklüğün ortalama değerleri
civarında oluşan kısa süreli değişmeler.
b) Değişmeler : Bir okuma ile bunu takip eden okuma arasında ölçülen değer değişimleri.
5.4.2.2 Okumalarda müsaade edilebilir salınımlar
5.4.2.2.1 Ölçme sisteminin verdiği sinyallerin doğrudan gözle izlenmesi

Ölçülen her büyüklük için izin verilen salınımların genliği Çizelge 3’de verilmiştir.
Pompanın yapısı ve çalışması büyük salınımlar oluşturacak şekilde ise, ölçme cihazlarında ve bağlantı
hatlarında, salınımların genliğini Çizelge 3’de verilen değerlere çekecebilecek bir sönüm temin eden bir
tertibat kullanarak ölçmeler yapılabilir.
Bu sönümleyicinin okumaların doğruluğunu etkilemesi mümkün olduğundan, simetrik ve doğrusal

sönümleme tertibatı (örneğin; bir kılcal boru) kullanılması gerekir. Bu tertibat, en azından, salınımların tam
periyodu süresince bütünleşmelidir.
13
Çizelge 3 - Ölçülen büyüklüğün ortalama değerinin yüzdesi olarak müsaade edilebilir salınım büyüklükleri
Müsaade edilebilir salınım büyüklügü
Ölçülen büyüklük Sınıf 1 Sınıf 2
% %
Debi
Pompa toplam yükü
±3 ±6
Döndürme momenti
Giriş gücü
Devir sayısı ±1 ±2
Akış debisini ölçmek için diferansiyel basınç cihazı kullanıldığı zaman,
gözlenen diferansiyel basıncın müsaade edilebilir salınım büyüklüğü, Sınıf
1 için ± % 6 ve Sınıf 2 için ± % 12 olmalıdır.
Giriş toplam basıncı ve çıkış toplam basıncının ayrı ayrı ölçülmesi
durumunda, müsaade edilebilir en büyük salınım büyüklüğü, pompa toplam
yüküne göre hesaplanmalıdır.
5.4.2.2.2 Ölçme sistemlerince sağlanan sinyallerin entegrasyonu veya otomatik kayıt

Ölçme sistemlerince sağlanan sinyallerin otomatik olarak kaydedilmesi veya ölçme cihazı tarafından
birleştirilmesi durumunda, aşağıdaki şartlar sağlanıyorsa, bu sinyallerin en fazla müsaade edilebilir salınım
büyüklüğü Çizelge 3’de verilen değerden daha büyük olabilir. Bu şartlar:
a) Kullanılan ölçme sistemi, ilgili sistemin cevap süresinden daha uzun bir zaman periyodunda ortalama
değeri hesaplamak için, otomatik olarak ve istenen doğrulukta gerekli birleştirmeyi gerçekleştiren bir
düzeneğe sahipse,
b) Ortalama değeri hesaplamak için gerekli entegrasyon, x(t) analog sinyalinin sürekli veya örnek
kaydından daha sonra gerçekleştirilebiliyorsa (Örnekleme şartları deney raporunda belirtilmelidir).
5.4.2.3 Gözlem serisi sayısı

5.4.2.3.1 Daimi rejim şartları
Kullanılan bütün büyüklüklerin (akış debisi, pompa toplam yükü, giriş gücü, döndürme momenti ve devir
sayısı) ortalama değerleri zamanla değişmiyorsa, “şartlar kararlıdır” denir. Uygulamada, deney çalışma
noktasında en az 10 saniye gözlenen her bir büyüklükteki sapma, Çizelge 4’ün üst kısmında verilen değerleri
aşmıyorsa deney şartları kararlı olarak kabul edilebilir. Bu şart sağlanıyorsa ve dalgalanmalar, Çizelge 3’de
verilen müsaade edilebilir değerlerden daha az ise, düşünülen deney noktasında her bir büyüklük için
sadece bir okuma serisi kaydedilmelidir.
5.4.2.3.2 Daimî rejim şartları

Deney şartlarındaki kararsızlığın, deneylerin hassasiyeti konusunda şüphe oluşturması durumunda
aşağıdaki yol izlenmelidir. Her deney noktasında ölçme büyüklüğü okumaları, sadece devir sayısı ve
sıcaklığın kontrol edilmesine izin verecek ve 10 saniye’yi geçmeyecek şekilde rastgele zaman aralıklarıyla
tekrarlanmalıdır. Kısma vanası, su seviyesi, salmastra kovanı, dengeleme suyu vb.nin bütün ayarları,
tamamıyla değiştirilemez olarak bırakılmalıdır.
Aynı büyüklüğün tekrar eden okumaları arasındaki fark, deney şartlarının kararsızlığının bir ölçüsü olacaktır.
Bu kararsızlık, tesisat kadar denenen pompadan, en azından kısmen etkilenir. Her deney noktasında en az
üç okuma serisi alınmalı ve her bir ayrı okuma değeri ve her bir okuma serisinden türetilen verim değeri
kaydedilmelidir. Her bir büyüklüğün en büyük ve en küçük değerleri arasındaki fark yüzdesi Çizelge 4’de
verilenden daha büyük olmamalıdır. Okuma sayılarının artırılması durumunda daha geniş farka müsaade
edilebileceğine dikkat edilmelidir (Çizelge 4).
14
Çizelge 4 - Aynı büyüklüğün tekrarlanan ölçümleri arasındaki sapmaların sınırları (% 95’lik güven sınırlarına
göre)
Her bir büyüklük için ortalama değerle ilgili, en büyük ve en küçük

okuma değerleri arasında müsaade edilebilir fark
Şartlar Okuma serisi Debi, pompa toplam yüksekliği, Devir sayısı
sayısı Döndürme momenti, giriş gücü
Sınıf 1 Sınıf 2 Sınıf 1 Sınıf 2
% % % %
Kararlı 1 0,6 1,2 0,2 0,4
3 0,8 1,8 0,3 0,6
5 1,6 3,5 0,5 1,0
Kararsız 7 2,2 4,5 0,7 1,4
9 2,8 5,8 0,8 1,6
13 2,9 5,9 0,9 1,8
> 20 3,0 6,0 1,0 2,0
Çizelge 7’de verilen sistematik belirsizliklerle birlikte alınan dağılım sebebiyle ortaya çıkan belirsizliklerin,
Çizelge 8’de verilenlerden daha büyük toplam ölçme belirsizliklerine yol açmayacağından emin olmak için,
en yüksek müsaade edilebilir bu farklar gösterilmelidir.
Her bir büyüklük için bütün okumaların aritmetik ortalaması, deney amaçları bakımından gerçek değer olarak
alınmalıdır.
Çizelge 4’de verilen değerler sağlanamazsa bunun nedenleri belirlenmeli, şartlar yenilenmeli ve tamamen
yeni bir okuma serisi elde edilmelidir. Yani orijinal serideki bütün okumalar reddedilmelidir. Gözlemler serisi
içindeki hiçbir okuma veya okumaların seçimi, sınırlar dışında kalması sebebiyle reddedilmeyebilir.
Aşırı sapmaların işlem veya cihaz hataları sebebiyle olmadığı ve bu sebeple giderilemediği durumlarda, hata
sınırları istatiksel analiz yoluyla hesaplanabilir.
5.4.3 Deney sırasında devir sayısı

Aksine bir anlaşma olmadıkça deneyler, akış debisi, pompa toplam yükü ve giriş gücünü tesis etmek için,
belirtilen devir sayısının % 50’si ilâ % 120’sini kapsayan aralıkta bir deney devir sayısında
gerçekleştirilmelidir. Bununla birlikte, belirlenen devir sayısından % 20’den daha büyük bir sapmanın verimi
etkileyebileceğine dikkat edilmelidir.
ENPY deneyleri için, deney devir sayısı en yüksek verime karşılık gelen debinin % 50’si ilâ % 120’sini
kapsayan aralıkta kalmasını sağlayacak şekilde, belirtilen devir sayısının % 80’i ila % 20’sini kapsayan bir
aralıkta kalmalıdır.
Not - Madde 11.1.2.1 ve Madde 11.1.2.2’deki özellikleri sağlayan deneyler için, yukarıda işaret edilen
sapmalara daima müsaade edilebilir. Madde 11.1.2.3’deki özellikeri sağlayan deneyler için K tip
numarası 2’den küçük veya 2’ye eşit pompalarda da yukarıdaki sapmalara müsaade edilebilir; ancak K
tip numarası 2’den büyük pompalar için ilgili taraflar arasında bir anlaşma gereklidir.
5.4.4 Pompa toplam yük ayarı

Deney şartları, diğer metotlarla birlikte, giriş ve çıkış borularının birinde veya her ikisinde akışın kısılmasıyla
elde edilebilir. Kısma, giriş borusunda kullanıldığında, pompanın veya ölçme cihazının veya her ikisinin
çalışmasını etkileyebilecek kavitasyon veya suya hava kaçması ihtimaline dikkat edilmelidir (Madde 11.2.2).
5.4.5 Temiz soğuk sudan başka sıvılar için kullanılan pompaların deneyi
5.4.5.1 Genel
Esas olarak, bir pompanın performansı, pompalanan sıvının özellikleriyle değişir. Genel kuralların verilmesi
mümkün olmamakla birlikte, temiz soğuk su için bulunan performans diğer bir akışkan ile elde edilecek
performansın tahmini için kullanılabilir. Çoğu zaman tarafların, özel duruma uyan ampirik bir kural üzerinde
ve pompanın temiz soğuk su ile denenmesi hususunda anlaşması tercih edilir.
Ek G ve Ek H kılavuz olarak dikate alınabilir.

15
5.4.5.2 “Temiz soğuk suyun” özellikleri

Bu standardda “temiz soğuk su” olarak adlandırılan suyun özellikleri Çizelge 5’de gösterilen sınırlar içinde
olmalıdır.
Çizelge 5 - “Temiz soğuk suyun” özellikleri
Özellikler Birim En çok

Sıcaklık °C 40
Kinematik viskozite m2/s 1,75 x 10-6
Yoğunluk kg/m3 1050
Absorblayıcı olmayan serbest katı madde
kg/m3 2,5
Çözünmüş katı madde kg/m3 50
Suyun toplam çözünmüş ve serbest gaz içeriği;

− Açık bir devre için; pompa gövdesi içindeki basınç ve sıcaklığa,
− Kapalı bir devre için; tank içindeki basınç ve sıcaklığa karşılık gelen doyma hacmini aşmamalıdır.
5.4.5.3 Temiz soğuk suyla yapılan deneylerinin kabul edilebileceği sıvıların özellikleri
Temiz soğuk sudan başka sıvılar için kullanılan pompalar, sıvı özellikleri Çizelge 6’daki sınırlar içinde
kalıyorsa, yük, debi ve verim yönünden temiz soğuk su ile denenebilir2).
Çizelge 6 - Sıvıların özellikleri
Sıvıların özellikleri Birim En az En çok

Kinematik viskozite m2/s sınır yok 10 x 10-6
Yoğunluk kg/m3 450 2000
Absorblayıcı olmayan serbest katı
kg/m3 - 5,0
madde
Sıvının toplam çözünmüş ve serbest gaz içeriği;

− Açık bir devre için, pompa gövdesi içindeki basınç ve sıcaklığa,
− Kapalı bir devre için, tank içindeki basınç ve sıcaklığa.
karşılık gelen doyma hacmini aşmamalıdır.
Yukarıda açıklanan özelliklerden başka sıvılar için kullanılan pompaların deneyleri, özel anlaşma konusu
olmalıdır.
Özel bir anlaşma bulunmaması durumunda, kavitasyon deneyleri temiz soğuk su ile yapılmalıdır.
Pompalanan sıvının temiz soğuk su olmaması durumunda, sonuçların bu işlemden etkilenebileceği
gerçeğine dikkat çekilmelidir.
6 Deney sonuçlarının analizi

6.1 Deney sonuçlarının garanti şartlarına dönüştürülmesi
6.1.1 Genel
İmalâtçı/tedarikçi tarafından garanti edilen ve Madde 4.1’de verilen özelliklerin doğrulanması için istenen
büyüklükler genellikle, garantinin dayandırıldığı şartlardan az veya çok farklı şartlar altında ölçülür. Deneyler
garanti şartları altında yapılmamış olduğunda garantinin sağlanmış olup olmadığını belirlemek için, değişik
şartlar altında ölçülen büyüklüklerin, garanti şartları altında ölçülenlere dönüştürülmesi gerekir.
2) Pompa imalâtçılarının kullandıkları ENPYR eğrileri, temiz soğuk su kullanarak çıkarılabilir ve ENPYR
değerleri daima temiz soğuk su için verilir.
16
6.1.2 Deney sonuçlarının belirtilen devir sayısına (veya frekansa) ve yoğunluğa dayanan
verilere dönüştürülmesi
Belirtilen devir sayısından (nsp) farklı bir devir sayısında (n) elde edilen bütün verilerin, belirtilen devir
sayısına (nsp) dayanan verilere dönüştürülmesi gerekir.
Deney devir sayısı (n) ile beyan edilen devir sayısı (nsp) arasındaki sapma Madde 5.4.3’de yer alan müsaade
edilebilir değişmeleri aşmıyorsa ve deney sıvısının özellikleri ile beyan edilen sıvının özellikleri arasındaki
fark Madde 5.4.5.3’de yer alan sınırlar içinde kalıyorsa; Q akış debisi, H pompa toplam yüksekliği, P giriş
gücü ve η pompa verimi için ölçülen değerler, aşağıdaki eşitlikler kullanılarak dönüştürülebilir :
nsp
QT = Q
n
2
 nsp 
HT = H  
 n 
3
 nsp  ρsp
PT = P   .
 n  ρ
ηT = η
ENPYR için elde edilen sonuçlar, aşağıdaki eşitlik kullanılarak dönüştürülebilir :
x
 nsp 
(ENPYR)T = (ENPYR)  
 n 
Devir sayısı ve akış debisi için Madde 5.4.3’de verilen beyan şartları sağlanmışsa ve çark girişinde sıvının
fiziksel durumu, pompanın çalışmasını etkileyebilecek bir gaz ayrışması olmayacak şekilde ise ENPY için bir
ilk yaklaşım olarak x=2 değeri kullanılabilir. Pompa kavitasyon sınırına yakın çalışıyorsa veya beyan hızı ile
deney hızı arasındaki fark Madde 5.4.3’deki değerleri aşıyorsa bu durum, örneğin termodinamik etkiler,
yüzey gerilimindeki sapma veya çözünmüş veya absorbe edilmiş hava içeriği vb. tarafından etkilenebilir. 1,3
ve 2 değerleri arasında x üssü değerleri gözlenmiş olup kullanılan dönüşüm formülünü oluşturmak için
taraflar arasında anlaşma yapılması mecburidir.
Birleşik motor pompa durumunda veya garantiler, anlaşma sağlanan bir devir sayısı (Madde 4.1) yerine,
anlaşma sağlanan bir frekans ve gerilimle ilgili olduğunda; debi, pompa toplam yükü, giriş gücü ve verim
verileri nsp’nin fsp frekansı ile n’nin f frekansı ile değiştirilmesi sağlanarak, yukarıda işaret edilen dönüşüm
kuralları uygulanır. Bununla birlikte, bu şekildeki bir dönüşüm, deney sırasında seçilen frekans % 1’den daha
fazla değişmeyecek şekilde sınırlandırılmalıdır. Deneyde kullanılan gerilim, garanti edilen özelliklerin
dayandığı gerilimin % 5 üstünde veya altında değilse, diğer çalışma verilerinin değiştirilmesine gerek
duyulmaz.
Yukarıda işaret edilen sapmalar (frekansta ± % 1, gerilimde ± % 5) aşılırsa, müşteri ve imalâtçı/tedarikçi

arasında bir anlaşma yapılması gereklidir.
6.1.3 Garanti edilenden farklı bir ENPYA ile yapılan deney

Yüksek bir ENPYA değerinde pompa performansı, devir sayısının Madde 5.4.3’de müsaade edilen sınırlar
içinde düzeltilmesinden sonra, düşük bir ENPYA değerindeki performansı göstermek için kabul edilemez.
Bununla birlikte, Madde 11.1.2.2 veya Madde 11.1.2.3’e göre kavitasyon olmadığının kontrol edilmiş olması
şartıyla; düşük ENPYA’daki bir pompa performansının, devir sayısının Madde 5.4.3’deki müsaade edilen
sınırlar için düzeltilmesinden sonra, yüksek ENPYA müsaade edilen sınırlar için düzeltilmesinden sonra,
yüksek ENPYA’daki bir pompa performansını göstermek için kabul edilebilir.
17
6.2 Ölçme belirsizlikleri
6.2.1 Genel
Analiz metotları ve kullanılan ölçme işlemleri ve cihazlar, mevcut kurallara ve özellikle bu standardın
kurallarına tamamen uygun olsa bile, her ölçmede kaçınılmaz olarak bazı belirsizlikler söz konusudur.
6.2.2 Rastgele belirsizliğin tespiti

Bu standardda, bir değişkenin ölçülmesindeki rastgele belirsizlik, bu değişkenin standard sapmasının iki katı
olarak alınır. Herhangi bir ölçme için belirsizlik, ISO 5198’e göre hasaplanabilir ve gösterilebilir.
Kısmî hataların (bunların birleşmesi belirsizliği verir) bir birinden bağımsız, küçük, çok sayıda ve bir Gauss
dağılımına sahip olması durumunda, % 95 bir ihtimalle gerçek hata (yani ölçülen değer ile gerçek değer
arasındaki fark) belirsizlikten daha küçüktür.
6.2.3 Müsaade edilebilir en büyük sistematik belirsizlik

Ölçme belirsizliği kısmen cihazdaki veya kullanılan ölçme metodundaki kalıcı belirsizliğe bağlıdır.
Kalibrasyon, boyutların dikkatli ölçümü, uygun tesisat vb. ile bütün bilinen hatalar giderildikten sonra, asla
görünmeyen ve aynı ölçme cihazı ve metodu kullanılarak ölçmelerin tekrarlanması ve azaltılamayan bir hata
kalır. Bu hataya “sistematik hata” denir.
Madde 7 ile Madde 11 arasında, debi, pompa toplam yükü, devir sayısı, pompa giriş gücü ve ENPYR
değerlerini, Sınıf 1 ve Sınıf 2 için deneylerde istenen hassasiyet sınırları içinde belirlemek üzere kullanılacak
değişik ölçme metotları ve cihazları açıklanmıştır.
Kalibrasyon veya diğer standardlara atıf yoluyla, Çizelge 7’de verilen en fazla müsaade edilebilir değerleri
aşmayan sistematik belirsizlikte bir ölçme sağlayacağı bilinen cihaz ve metotlar kullanılabilir. Bu cihazlar ve
metotlar ilgili taraflarca kabul edilmelidir
Çizelge 7 - Müsaade edilebilir sistematik belirsizlik değerleri
Büyüklük Müsaade edilebilir değer

Sınıf 1 Sınıf 2
% %
Debi ± 1,5 ± 2,5
Devir sayısı ± 0,35 ± 1,4
Döndürme ± 0,9 ± 2,0
momenti
Pompa toplam
yükü ± 1,0 ± 2,5
Tahrik giriş gücü ± 1,0 ± 2,0
6.2.4 Toplam ölçme belirsizliği

Ölçme sisteminin özelliklerinden veya ölçülen büyüklükteki değişmelerden ya da her ikisinden kaynaklanan
rastgele belirsizlikler, ölçmeleri dağılma şeklinden doğrudan görülebilir. Rastgele belirsizlik, sistematik
belirsizlikten farklı olarak, aynı şartlar altında aynı büyüklük için ölçüm sayısı artırılarak, azaltılabilir.
Toplam belirsizlik, sistematik ve rastgele belirsizliklerin kareleri toplamının karekökü alınarak hesaplanır.
Toplam ölçme belirsizliği, mümkün olduğu kadar ölçümleri ve deneyler ilgili çalışma şartlarını hesaba
katarak, deneyden hemen sonra belirlenmelidir.
Sistematik belirsizliklerle ilgili tavsiyelere (Madde 6.2.3) ve bu standardda verildiği gibi deneyin yapılmasıyla
ilgili bütün kurallara uyulmuşsa, toplam belirsizliğin Çizelge 8’de verilen değerleri geçmeyeceği (% 95’lik bir
güvenirlikle ) kabul edilebilir.
18
Çizelge 8 - Müsaade edilebilir toplam belirsizlik değerleri
Büyüklük Sembol Sınıf 1 Sınıf 2

Debi eQ ± 2,0 ± 3,5
Devir sayısı en ± 0,5 ± 0,2
Döndürme momenti eT ± 1,4 ± 3,0
Pompa toplam (basma) yükü eH ± 1,5 ± 5,5
Tahrik giriş gücü epgr ± 1,5 ± 5,5
Pompa giriş gücü (döndürme
momenti ve devir sayısından
ep ± 1,5 ± 5,5
hesaplanan )
Pompa giriş gücü (tahrik gücü

ep ± 2,0 ± 4,0
ve motor veriminden hesaplanan)
6.2.5 Verimde ölçme belirsizliğinin belirlenmesi

Toplam verim için ve pompa verimi için ölçme belirsizlikleri, aşağıdaki eşitliklerle hesaplanır.
2 2 2
e Q + e H + e pgr
eηgr =
2 + e2 + e2 + e2
eQ
eη = H T n (verim döndürme momenti ve devir sayısından hesaplanmışsa)
2 + e2 + e 2
eQ
eη = H p (verim pompa giriş gücünden hesaplanmışsa)
Çizelge 8’de verilen değerler kullanılarak yapılan hesaplamalarla Çizelge 9’da verilen sonuçlar elde edilir.
Çizelge 9 - Verim için toplam belirsizlik sonuç değerleri
Sembol Sınıf 1 Sınıf 2

Büyüklük
% %
Toplam verim (Q.H ve Pgr’den hesaplanan) eηgr ± 2,9 ± 6,1
Pompa verimi (Q,H,T ve n’den hesaplanan) eη ± 2,9 ± 6,1
Pompa verimi (Q,H,Pgr ve ηmot’dan hesaplanan) eη ±3,2 ± 6,4
Not - Atıfta bulunulan ilâve belisizliklerin hesaba katılması için kayıplar Madde 10.4’e atıfta bulunur.
Çizelge 8 ve Çizelge 9’da verilen belirsizlikler, bir büyüklüğün ölçümle bulunan değerinin gerçek değerinden
muhtemel sapmalarını gösterir.
6.3 Tolerans faktörü değerleri

Her pompada, imalat nedeni ile teknik resimlerden yapım aşamasına kadar doğacak belirsizlikler verilmelidir.
Deney sonuçları, garanti edilen değerlerle (çalışma noktaları) karşılaştırıldığında, denenen pompa ve
herhangi bir imalât belirsizliği olmayan bir pompa arasında çalışma verilerindeki muhtemel sapmalarda göz
önüne alınarak toleranslara müsaade edilir.
Pompanın çalışma davranışındaki bu toleransların, gerçek bir pompaya göre olduğu, deney şartları ve ölçme
belirsizliklerine göre olmadığı belirtilmelidir.
Garanti edilen değerlerin doğrulanmasını basitleştirmek için, tolerans faktörlerinin belirtilmesi tavsiye edilir.
Debi, pompa toplam yükü ve pompa verimi ile ilgili tolerans faktörleri (sırasıyla ± tQ, ± tH ve ± tη), garanti
noktasına (QG, HG) uygulanmalıdır.
Kullanılacak değerler konusunda özel bir anlaşma yoksa, Çizelge 10’da verilen değerler kullanılmalıdır.
19
Çizelge 10 - Tolerans faktörlerine ait değerler
Sınıf 1 Sınıf 2
Büyüklük Sembol
% %
Debi tQ ± 4,5 ±8
Pompa toplam yükü tH ± 3,0 ±5
Pompa verimi tη - 3,0 -5
Diğer tolerans aralıkları (örneğin sadece pozitif tolerans faktörleri) ile verilenler anlaşma ile belirlenebilir.
Seri hâlde üretilen pompaların, kataloglarda basılmış tipik performans eğrilerinden seçilen pompaların ve
giriş gücü 10 kW’dan daha az olan pompaların performansı değişebilir.
Bu pompalar için tolerans faktörü Ek A’da verilmiştir.
6.4 Garantilerin kontrolü (doğrulanması)
6.4.1 Genel
Her bir garantinin kontrolu, deneylerde elde edilen sonuçların anlaşmada garanti edilen değerlerle (ilgili
toleransları da dahil) karşılaştırılmasıyla gerçekleştirilmelidir.
6.4.2 Garanti edilen debi, yükseklik ve verim kontrolü

Ölçme sonuçları, Madde 6.1.2’ye göre belirlenen bir devir sayısına (veya frekansa) dönüştürülmelidir. Bu
sonuçlar daha sonra Q debisine göre grafik olarak çizilmelidir. Ölçülen noktalara en iyi uyan eğriler,
pompanın performansını temsil edecektir.
Garanti noktasından geçen yatay ± tQ.QG çizgisi ve düşey ± tH.HG çizgisiyle bir tolerans istavrozu (+) çizilir.
H (Q) eğrisi düşey ve/veya yatay doğru parçasını kestiği veya en azından değdiği zaman, yükseklik ve akış
debisi için garanti sağlanmış olur, (Şekil 2).
Verim, ölçme ile bulunan H(Q) eğrisinin, belirlenen QG,HG noktası ile QH eksenlerinin sıfır noktasını
birleştiren doğru ile kesiştiği noktadan bir düşey doğru çizilerek, bu doğrunun η (Q) eğrisi ile kesiştiği
noktadan elde edilmelidir.
Bu kesişme noktasındaki verim değeri ηG (1 - tη) değerinden daha büyük veya en azından eşitse (Şekil 2),
verim için garanti şartı tolerans sınırları içindedir.
Not - Q ve H’nin ölçme değerleri garanti edilen değerlerden QG ve HG büyük fakat, QG + (ta.QG) tolerans
sınırları içindeyse ve verim de tolerans sınırlar içinde kalıyorsa gerçek giriş gücü, bilgi föyünde kabul
edilenden daha büyük olabilir.
6.4.3 Garanti edilen ENPY’nın kontrolü

Kavitasyon etkisinin ve garanti edilen ENPY’nın kontrolü için, Madde 11.1’de verilen özellikler sağlanmalıdır.
20
Pompa topma yükü, m
Hacimsel debi, m³/s
Şekil 2 - Debi, yükseklik ve verim için garantinin kontrolu
6.5 Belirtilen özelliklerin elde edilmesi
6.5.1 Çark çapının düşürülmesi

Deneylersonucunda pompa özelliklerinin belirtilen özelliklerden daha yüksek olduğu görüldüğünden,
genellikle çark çapının küçütülmesi yoluna gidilir.
Belirtilen değerler ile ölçülen değerler arasındaki fark küçükse, yeni özelliklerin değerlendirilmesine imkan
veren orantı kuralları uygulanarak, yeni deney serilerine gerek duyulmayabilir. Bu uygulama metodu ve çark
çapını küçültmek için pratik şartlar, karşılıklı anlaşma ile belirlenir.
Bu standardda Ek B’de, tip numarası K ≤ 1,5 olan pompalar için çark ortalama dış çapındaki küçülme % 5’i
geçmediği zaman uygulanabilecek bazı bilgiler verilmiştir.
6.5.2 Hız değişimi

Değişken hızlı tahrik elemanına sahip bir pompa garantileri karşılayamıyor ve aşıyorsa, müsaade edilebilir en
yüksek sürekli devir sayısının aşılmaması sağlanarak, farklı bir devir sayısı için deney noktaları yeniden
hesaplanabilir. Özel bir anlaşma bulunmaması durumunda, müsaade edilen en büyük devir sayısı 1,02 nsp
olarak alınabilir. Böyle durumlarda, yeni bir deney gerekli değildir.
7 Debinin ölçülmesi
7.1 Tartma yoluyla ölçme
Sıvı debisinin “tartma metodu” ‘yla ölçülmesi için gerekli bütün bilgiler ISO 4185’de verilmiştir.
Tartma metodu, sadece tartı tanklarının doldurulması sırasındaki ortalama debiyi verir ve en doğru debi
ölçme metodu olarak kabul edilebilir. Tartma, doldurma zamanının ölçülmesi, akışkan sıcaklığını dikkate alan
yoğunluk tayini ile ilgili hatalar, bu metodu etkiler. Ayrıca akışın saptırılması (statik metot) veya tartının
alınma zamanındaki dinamik durum (dinamik metot) ile ilgili hatalar da olabilir.
21
7.2 Hacimsel metot

Sıvı akış debisinin hacimsel metotla ölçülmesi için gerekli bütün bilgiler ISO 8316’da verilmiştir.
Hacimsel metodun doğruluğu tartma metodu doğruluğuna yaklaşır ve benzer olarak sadece ölçülendirilmiş
kapasiteyi doldurma süresince ortalama debiyi verir.
Tankın kalibrasyonu, birbirini izleyerek tanka doldurulan su hacimlerinin, kütlesi veya göstergeli bir pipetle
belirlenen, su seviyelerinin ölçülmesiyle elde edilebilir.
Hacimsel metot; tankın kalibrasyonu, seviyelerin ölçülmesi, doldurma zamanının ölçülmesi ile ilgili hatalardan
ve aynı zamanda akışın saptırılması ile bağlantılardaki hatalardan etkilenir. Bundan başka tankın su
sızdırmazlığı kontrol edilmeli ve gerekirse bir sızıntı düzeltmesi yapılmalıdır.
Bununla birlikte, hacmi geometrik veya topografik işlemlerle belirlenen tabii bir deponun göstergeli kapasite
olarak kullanılabileceği, yerinde ölçme ve daha büyük debiler için kullanılabilecek farklı hacimsel ölçme
metotları da bulunmaktadır. Bu metodun kullanımı için bir kılavuz, IEC 60041’in revize edilmiş baskısında
verilecektir. Ancak, kararlı ve üniform olmayan seviyelerin ölçülmesindeki zorluk sebebiyle, bu metodun
doğruluğunun daha az olacağı belirtilmelidir.
7.3 Diferansiyel basınç ölçme tertibatları

Orifis plâkalarının ve venturi borularının yapımı, tesisat ve kullanımları ISO 5167-1’in konusu olup ISO
2186’da manometre bağlantı borularının özellikleri verilmiştir.
Diferansiyel basınç tertibatlarının girişine bağlanacak en küçük doğrusal hat uzunluklarına özellikle dikkat
çekilmelidir. Bu değerler, değişik boru düzenlemeleri için ISO 5167-1’de belirtilmiştir. Diferansiyel
manometrenin pompa çıkışına yerleştirilmesi gerekiyorsa (bu duruma atıf yapılan çizelgelerde yer
verilmemiştir); bu standardın amacı bakımından, pompanın, pompa giriş ağzı ile, çok kademeli bir pompanın
son kademesi ile veya pompanın çıkış kolu ile aynı düzlemde tek bir 90°’lik dirsekle eş değer olarak akışta
bir rahatsızlık oluşturduğu düşünülebilir.
Aynı zamanda, her tipte cihaz için, boru çapı ve Reynold sayısının ISO 5167-1’de belirtilen aralıklarda olması
gerektiğine dikkat edilmelidir.
Debi ölçme cihazlarının, kavitasyondan veya örneğin bir kontrol vanasında oluşabilecek gaz geçişinden
etkilenmediğinden emin olunmalıdır.
Diferansiyel basınç ölçme cihazlarının, sıvı kolonlu bir manometre veya bir ölü ağırlıklı manometre ya da
diğer basınç kalibrasyon standardları ile karşılaştırılarak kontrol edilmesi mümkün olmalıdır.
İlgili standardın bütün özellikleri karşılanıyorsa, standardlarda verilen boşaltma katsayıları, kalibrasyon
yapmadan kullanılabilir.
7.4 İnce plâka savaklar

Dikdörtgen veya üçgen şeklindeki ince plâka savakların yapılışı, tesisatı ve kullanımı için özellikler ISO 1438-
1’de verilmiştir. ISO 4373 seviye ölçme tertibatını tanımlamaktadır.
Bu tertibatların giriş akış şartlarında büyük hassasiyete ve bunun sonucu yaklaştırma kanalı için özelliklere
uyulması gerektiğine özel itina gösterilmelidir.
Bu standardın uygulaması için, savak üzerinde yükün ölçülmesi için kullanılan bütün cihazların en küçük
ölçek bölmesi, ölçülecek debinin % 15’ine karşılık gelen değerden daha büyük olmamalıdır.
7.5 Hız alanı metotları

Bu metotlar, mevcut ölçme cihazlarıyla ve sabit pitot tüpleriyle kapalı devrelerde boşaltma ölçümleriyle ilgili
sırasıyla, ISO 3354 ve ISO 3966’nın konularıdır.
Bu standardlarda, uygulama şartları, cihazların seçimi ve çalışması, yerel hızların ölçülmesi ve hız
dağılımının integrasyonuyla debinin ölçülmesi konularıyla ilgili bütün gerekli bilgiler verilmiştir.
Sınıf 2 deneyleri için bu metotların karmaşıklığı, sebebiyle kullanımları uygun olmaz, ancak bazı durumlarda,
Sınıf 1 deneyler için pompalar büyük debilerde denendiklerinde uygulanabilecek tek metot budur.
22
Çok uzun boru tesisatları hariç, çok fazla türbülans veya girdaplı akıştan kaçınmak için ölçme kesitinin
pompa girişinde yer alması tercih edilir.
7.6. İzleyici metotları

Boru içindeki debinin ölçülmesine uygulanan bu metotlar ISO 2975’in konusu olup, standardın farklı bölümleri
hem seyreltme metotlarını (sabit debide püskürtme) hem de geçiş zamanı metodunu kapsamaktadır. Her
metotda radyoaktif veya kimyasal izleyiciler kullanılır.
Hız alanı metotlarında olduğu gibi, izleyici metotları da sadece Sınıf 1 deneyler için uygulanır. Bu metotlar
sadece uzmanlaşmış görevliler tarafından kullanılmalı ve radyo aktif izleyici kullanımının bazı sınırlamalara
maruz olduğuna dikkat edilmelidir.
7.7 Diğer metotlar

Türbinler, elektromanyetik (ISO 9104) veya ultrasonik, vorteks veya değişken kesitli debi metreler, Madde
7.1 veya Madde 7.2’de tarif edilen birincil metotlardan biri vasıtasıyla önceden kalibre edilmeleri sağlanarak,
kullanılabilirler. Deney tesisatına kalıcı şekilde bağlandıklarında, kalibrasyonlarının periyodik kontrol ihtimali
dikkate alınmalıdır. Kalibrasyon, debi metre ve ilgili ölçme sisteminin tamamı üzerinde olmalıdır.
Kalibrasyon, deneyler sırasında öngörülen gerçek çalışma şartları (basınç, sıcaklık, su kalitesi vb.) altında
gerçekleştirilmelidir. Debimetrenin, deney sırasında kavitasyondan etkilenmediğinden emin olmak için dikkat
edilmelidir.
Çarklı ve elektromanyetik debimetreler çok uzun düz giriş borusu gerektirmez (pek çok durumda çapın beş
katı bir uzunluk yeterlidir) ve çok iyi bir hassasiyet sağlarlar. Ultrasonik debimetreler hız dağılımına çok
duyarlıdır ve gerçek çalışma şartları altında kalibre edilmeleri gerekir. Değişken kesitli debi metrelerin
kullanımı Sınıf 2’nin deneyleri ile sınırlandırılmalıdır.
8 Pompa toplam yükünün ölçülmesi

8.1 Genel
8.1.1 Ölçme prensipleri

Pompa toplam yükü (efektif yük ) Madde 3.19’da verilen tanıma göre hesaplanır. Pompalanan sıvı sütununun
yüksekliği olarak ifade edilir ve pompa tarafından birim ağırlık başına sıvıya aktarılan enerjiyi temsil eder.
Yük kavramı, pompa tarafından sıvının birim kütlesi başına aktarılan enerjiyi temsil eden özgül enerji
(y=g.H; Madde 3.20) ile değiştirilebilir; daha alışılmamış olmasına rağmen bu kavramın kullanılması tavsiye
edilir.
Madde 3.19’daki pompa toplam yükünün tanımında belirtilen değişik büyüklükler, bir kural olarak pompanın
(veya pompa düzeneği ve deneye tabi tutulan bağlantı elemanlarının) S1 giriş kesitinde ve S2 çıkış kesitinde
belirlenmelidir.
Uygulamada, uyum ve ölçme hassasiyeti için ölçmeler genellikle, S1 kesiti girişinden biraz önceki S1′
'
kesitinde ve S2 kesiti çıkışından biraz sonraki S2′ kesitinde gerçekleşirilir (Şekil 3). Ancak, S1 ve S1
arasındaki HS1 ve S2′ ile S2 arasındaki Hj2 boru sürtünme kayıpları hesaba katılmalıdır. Bu durumda pompa
toplam yüksekliği;
H = H2′ - H1′ - Hj1 + Hj2
eşitliği ile hesaplanır. Burada H1′ ve H2′, S1′ ve S2′ kesitlerindeki toplam yüksekliklerdir.
Madde 8.2’de çeşitli tesisat tiplerindeki ölçme kesitlerini ve tahmini yükseklik kayıpları metodunu
tanımlamaktadır.
8.1.2 Çeşitli ölçme metotları

Pompanın montaj şartlarına ve devrenin yerleşim planına bağlı olarak, pompa toplam yüksekliği, giriş ve
çıkış yüksekliklerini ayrı ayrı ölçerek veya giriş ve çıkış kesitlerinde diferansiyel basınç ölçülerek ve varsa hız
yüksekliği farkı da eklenerek (Şekil 10) belirlenebilir.
23
Toplam basma yükseklikleri, kanal içindeki basınçların veya havuzlardaki su seviyesinin ölçülmesiyle de
bulunabilir. Bu durumda, Madde 8.2 ile Madde 8.4 arasındaki maddeler, ölçme kesitlerinin seçimi ve
düzenlenmesi, kullanılabilecek çeşitli ölçme cihazları ile hız yüksekliğinin belirlenmesi ile ilgilidir.
8.1.3 Ölçme belirsizliği

Pompa toplam yükünün ölçme belirsizliği, bu belirsizliği oluşturan unsurların tahmini belirsizliklerinin
birleştirilmesiyle elde edilmelidir. Bu durumda, bu hesaplamanın yerine getiriliş şekli, kullanılan ölçme
metotlarına bağlıdır ve bu hesaplama sadece aşağıdaki gibi ihtiva edilen çeşitli hatalar konusunda genel
bilgiler sağlayabilir :
a) Genellikle diğer hata kaynakları yanında yükseklikle ilgili hatalar ihmal edilebilir,
U2
b) Bir yandan debi ve kesit alanının ölçülmesinde yapılan hatalardan, diğer yandanda 2g ortalama hız
yüksekliği değerinin, daha üniform bir hız dağılımı durumunda daha doğru sonuç verecek bir yaklaşım
olarak alınması gerçeğinden ortaya çıkan hız yüksekliği kavramındaki hatalar,
c) Sadece kullanılan donanım değil, aynı zamanda kullanım şartları (basınç ölçme uçlarının kalitesi,
bağlantı borularının su sızdırmazlığı vb.) ve akış karakteristikleri (kararsızlıklar, dalgalanmalar , basınç
dağılımı v.b.) de dikkate alınarak, her bir özel durum için değerlendirilmesi gereken seviye veya basınç
ölçümlerindeki hatalar.
8.2 Ölçme kesitlerinin belirlenmesi
8.2.1 Standard bir tesisat üzerinde denenen pompa
8.2.1.1 Giriş ölçme kesiti

Bir pompa, Madde 5.3.2’de tarif edilen standard bir deney düzeneği üzerinde denendiğinde, giriş borusu
uzunluğunun izin vermesi durumunda, normal olarak pompa giriş flânşından girişteki çapın iki katı bir
mesafeye yerleştirilmelidir. Bu uzunluk gerçekleştirilemiyorsa (örneğin kısa bir giriş lülesi durumunda), bir ön
anlaşma da mevcut değilse, mevcut düz uzunluk, ölçme kesitinin ön ve arka tarafındaki yerel şartlar için
muhtemel en iyi durumu sağlayacak şekilde, mevcut düz uzunluk, (örneğin giriş uzunluğu/çıkış uzunluğu
oranı 2/1 olacak şekilde) bölünmelidir.
Giriş ölçme kesiti, mümkün olduğunca Madde 5.3.2’de tavsiye edilen akış şartlarına yakın olacak şekilde,
pompa giriş flânşı ile aynı eksene ve aynı çapa sahip düz bir boru kesiti üzerine yerleştirilmelidir. Ölçme
kesiti girişine yakın mesafede bir dirsek mevcut ise ve sadece bir veya iki basınç ucu kullanılıyorsa (Sınıf 2
deneyler), bu uçlar dirsek düzlemine dik olmalıdır (Şekil 3 ve Şekil 4).
Sınıf 2 deneyler için, giriş hız yüksekliğinin toplam pompa yüksekliğine oranı çok küçükse (% 0,5’den daha
küçük) ve giriş toplam yüksekliği de çok önemli büyüklükte değilse (bu durum; ENPY deneyleri için söz
konusu değildir), basınç ölçme ucunun (Madde 8.4.1) girişten çapın iki katından daha kısa bir mesafede giriş
flanşının üzerine yerleştirilmesi yeterli olabilir.
Bu uzunlık gerçekleştirilemiyorsa ( örneğin; kısa bir giriş lülesi bulunması durumunda ) , bir ön anlaşma da
mevcut değilse, mevcut düz uzunluk ölçme kesitinin ön ve arka tarafındaki yerel şartları en müsait kılacak
şekilde ( örneğin; giriş uzunluğu / çıkış uzunluğu oranı 2 / 1 olacak şekilde ) bölünmelidir.
Pompa giriş yüksekliği ölçümündeki hatalar, ön girdap sebebiyle oluşan kısmî akıştan ortaya çıkabilir. Bu
hatalar gözlendiğinde aşağıdaki şekilde düzeltilmelidir.
a) Pompa, su seviyesi ve üzerine etki eden basıncın sabit olduğu bir depodan çekiş yapıyorsa, depo ile
giriş ölçme kesiti arasındaki kayıplar, ön girdap olmaması durumunda akış debisinin karesiyle orantılı
olur. Toplam giriş yüksekliği değeri aynı kuralı izlemelidir. Düşük akış debilerinde bir ön girdap etkisinin,
bu bağıntıdan bir sapmaya yol açması durumunda, ölçülen toplam yükseklik, bu farkı dikkate alarak
düzeltilmelidir (Şekil 5).
b) Pompa, su seviyesi ve basıncı sabit bir depodan çekiş yapmıyorsa, ön girdabın bulunmadığı bilinen,
girişten yeteri kadar uzak bir yerde, başka bir ölçme kesiti seçilmeli ve daha sonra iki kesit arasındaki
(ancak doğrudan giriş toplam yüksekliği civarında olmayan) yükseklik kayıplarının, yukarıda belirtilen
yolla tahmini mümkün olmalıdır (Şekil 3 ve Şekil 4).
24
H = H2 - H 1
2 2
p 2 - p 1 U 2 - U1
+
H = z2 - z 1 + ρ.g 2g
ρM2′ − ρM1′ U2 - U2
+ 2′ 1′ + HJ2 + HJ1
H = z2′ - z1′ + zM2′ - zM1′ + ρ.g 2g
′
Not - Pompanın açılı konumu z1 ve z1′ veya z2 ve z 2 ’nün farklı olabileceğini göstermek için seçilmiştir. Bu
durum, karşılık gelen basınç farkını ifade eder.
Not 2 - Çizim sadece prensibi gösterir, teknik ayrıntıları göstermez.
Şekil 3 - Pompa toplam yükünün belirlenmesi
25
Açıklama
1 Toplam yük (toplam enerji) hattı
Not - Bu durumda yatay bir mil için z1 = zD = z1′
Şekil 4 - Pompa toplam yükünün belirlenmesine ait izometrik gösterim
a Gerçek değer
b Ön girdaptan etkilenen değer
Şekil 5 - Girişteki toplam yüksekliğin düzeltilmesi
26
8.2.1.2 Çıkış ölçme kesiti

Çıkış ölçme kesiti normal olarak pompa çıkış flânşından çapın iki katı bir mesafede (2D) yerleştirilmelidir.
Çıkış hız yüksekliği pompa toplam yüksekliğinin % 5’inden daha az olan pompalarda, Sınıf 2 deneyler için
çıkış ölçme kesiti, çıkış flânşına yerleştirilebilir.
Çıkış ölçme kesiti, pompa çıkış flanşı ile aynı eksendeki düz bir boru üzerine, aynı çapta yerleştirilmelidir.
Sadece bir veya iki basınç ölçme ağzı kullanıldığında (Sınıf 2 deneyler), basınç ölçme ağızları, salyangoz
veya pompa gövdesinde mevcut herhangi bir dirsek düzlemine dik olmalıdır (Şekil 6).
Çıkıştaki toplam yük, ölçülen manometrik yükseklik, referans yüzey üzerinde ölçme noktası yüksekliği ve
boşaltma borusunda öngörülen üniform hız dağılımından hesaplanan hız yüksekliğinden (bu değerler toplanarak)
bulunur. Toplam yüksekliğin belirlenmesi, pompadan kaynaklanan bir akış girdabından veya düzensiz hız veya
basınç dağılımından etkilenebilir. Bu sebeple basınç ölçme ağzı, çıkışta daha uzak bir mesafeye yerleştirilebilir.
Çıkış flânşı ile ölçme kesiti arasındaki yükseklik kayıpları hesaba katılmalıdır (Madde 8.2.4).
Şekil 6 - Sarmalın veya dirseğin bulunduğu düzleme dik basınç ölçme ağzı
8.2.2 Bağlantı parçaları ile birlikte denenen pompa

Deneyler pompanın tamamı, giriş ve çıkışındaki bütün bağlantı elemanları ile yapılıyorsa, bunlar pompanın
birleşik bir parçası olarak kabul edilerek, Madde 8.2.1’deki şart, pompanın giriş ve çıkış flanşı yerine, bağlantı
elemanlarının giriş ve çıkış flanşlarına uygulanır. Bu işlem, bağlantı elemanlarının sebep olduğu bütün
yükseklik kayıplarını pompaya yükler.
Bununla birlikte, garanti sadece pompa performansı hakkında ise girişteki toplam yükseklik ölçme kesiti ile
giriş flânşı arasındaki HJ1 yükseklik kaybı ve çıkış flânşı ile çıkıştaki toplam yükseklik ölçme kesiti arasındaki
HJ2 yükseklik kayıpları, Madde 8.2.4’de açıklanan metotla belirlenmeli ve pompa toplam yük hesabında
dikkate alınmalıdır.
Bağlantı elemanları pompanın bir parçası değil de sistemin bir parçası ise, aynı işlemler uygulanır.
8.2.3 Dalgıç pompalar ve derin kuyu pompaları

Bu tip pompalar, Madde 5.3.2’de açıklanan standard düzenlemelerle denenemez; bunların tesisat şartları
şematik olarak Şekil 7’de gösterilmiştir.
Girişteki toplam yükseklik, pompanın çekiş yaptığı sıvının atmosfere açık yüzey seviyesinin referans yüzeyi
üzerindeki yüksekliği ile bu yüzeyin üzerinde öngörülen manometrik basınca eşdeğer yüksekliğinin toplamına eşittir.
Duruma göre, çıkış toplam yüksekliği, boşaltma borusunda basıncın ölçülmesiyle (Madde 8.2.1.2) veya
pompa atmosfere açık yüzeyli bir havuza boşaltma yapıyorsa, bu havuzda seviyenin ölçülmesiyle
belirlenebilir. Bu durumda, seviye ölçme noktası civarında sıvının gerçek durguluğu da sağlanarak; çıkış
yüksekliği, pompanın boşaltma yaptığı havuzdaki sıvı atmosfere açık yüzeyinin referans yüzey üzerindeki
yüksekliği ile, bu yüzey üzerinde öngörülen manometrik basınca eş değer yüksekliğin toplamına eşittir.
Bu işlem, ölçme kesitleri arasında ortaya çıkan bütün yükseklik kayıplarını pompaya yükler.
Gerekirse, ölçme kesitleri arasındaki sürtünme yük kayıpları ve pompanın anlaşmalar gereği sınırları, Madde
8.2.4’de açıklanan metoda göre belirlenebilir. Devredeki düzensizlikler ve çeşitli bağlantı elemanları (emme
filtresi, çek vana, sevk dirseği, vana, difüzör vb.) sebebiyle ortaya çıkan yerel kayıplar, bu bağlantı
elemanlarını sağlayan taraf tarafından mümkün olduğunca anlaşma taslağı hazırlandığında, belirtilmelidir. Bu
27
mümkün olmazsa, müşteri ve imalâtçı/tedarikçi, kabul deneylerinden önce, uyarlanacak değer konusunda
mutabakat sağlamalıdır.
Derin kuyu pompaları genellikle düşey borunun tamamı ile denenmediklerinden, kabul deneyi yerinde
yapılmadıkça, hesaba katılmayan parçalardaki sürtünme yük kayıpları imalatçı/tedarikçi tarafından
değerlendirilmeli ve müşteriye belirtilmelidir. Belirtilen özelliklerin yerinde yapılacak bir deney ile
doğrulanması gerekli görülürse, bu durum anlaşmada belirtilmelidir.
Bu çeşit pompaların deneyleri için garantiler bağlantı elemanlarına da uygulanabilir veya uygulanmayabilir.
1 Referans düzlem
2 Referans düzlem
Şekil 7 - Çeşitli tip dalgıç pompalar için H toplam yükünün ölçülmesi
8.2.4 Giriş ve çıkışta sürtünme kayıpları

Madde 4.1’deki garantiler, pompa giriş ve çıkış flânşlarına atıfta bulunur ve basınç ölçme noktaları, genelde
bu flânşlardan belli bir mesafede bulunur (Madde 8.2.1 ve Madde 8.2.3). Bu sebeple, ölçme noktaları ile
pompa flânşları arasındaki sürtünmeyle oluşan (HJ1 ve HJ2) yükseklik kayıplarının ölçülen pompa toplam
yüküne eklenmesi gerekebilir. Böyle bir düzeltme, sadece aşağıdaki şartlar sağlanıyorsa uygulanmalıdır :
Sınıf 2 için, HJ1 + HJ2 ≥ 0,005 H veya
Sınıf 1 için, HJ1 + HJ2 ≥ 0,002 H
Ölçme noktaları ile flanşlar arasındaki boru engellenmemiş, düz, sabit enine kesite sahip ve L uzunluğunda ise;
2
L U
HJ = λ
D 2g
eşitliği kullanılır. λ değeri aşağıdaki eşitlikten elde edilmelidir.
1  2,51 k 
= - 2 log10  + 
λ  Re λ 3,7D 
Burada;
k : Borunun eş değer uniform pürüzlülüğü,
D : Boru çapı,
k
D : Bağıl pürüzlülük (birimsiz sayı)
dür.
28
Ek C’de, bir düzeltme yapılmasının gerekli olup olmadığı ve gerekiyorsa düzeltmenin nasıl yapılacağı
gösterilmiştir. Boru engellenmemiş, düz ve sabit dairesel enine kesite sahip bir boru değilse, uygulanacak
düzeltme, anlaşmalarda özel bir mutabakat konusu olmalıdır.
8.3 Su seviyesinin ölçülmesi
8.3.1 Ölçme kesitinin düzenlenmesi

Ölçme yerinde akış kararlı olmalı ve yerel bir bozulma bulunmamalıdır. Serbest su yüzeyi küçük dalgalar
veya kabartılar şeklinde bozuluyorsa, kullanılan ölçme cihazının tipine bağlı olarak, delikli bir plâka
vasıtasıyla, havuzla bağlantılı bir dinlendirme haznesi veya dinlendirme tankı sağlanması gerekli olabilir.
Plakadaki delikler, basınç dalgalanmalarını sönümleyecek kadar küçük olmalıdır (yaklaşık çapı 3 mm ila 5
mm).
8.3.2 Ölçme düzenekleri

Şartlara göre (ulaşılabilir, kararlı veya bozulmuş vb. serbest yüzey), pompa toplam yükne bakılmaksızın,
istenen hassasiyet sınıfına göre çeşitli tiplerdeki su seviyesi ölçme düzenekleri kullanılabilir.
En çok kullanılan düzenekler şunlardır :

a) Bir duvara bağlanmış düşey veya eğimli göstergeler,
b) Bir dinlendirme haznesi bulunması gereken ve atmosfere açık olan yüzeyin hemen üstünde yerleştirilmiş
bir destek çerçevesi bulunan nokta veya çengelli göstergeler,
c) Üzerinde bölüntüler olan bir çelik şerite asılmış yatay metal bir diskten oluşan, plâka şeklinde gösterge,
d) Sadece dinlendirme haznesinde kullanılan, yüzer (şamandıra) göstergeler,
e) Madde 8.4.3.1’de tarif edilen, mutlak veya diferansiyel sıvı manometreleri,
f) Sıkıştırılmış havanın tahliyesini kullanan, kabarcık düzenekleri,
g) Daldırılmış basınç dönüştürücüler (transdüser).
Özellikle serbest yüzey ulaşılamaz olduğunda son üç tip uygundur.

Bu düzenekler ISO 4373’de açıklanmıştır.
8.4 Basınç ölçmeleri
8.4.1 Basınç ölçme ağızları
Sınıf 1 deneyler için (Şekil 8a)’da gösterildiği gibi, her bir ölçme kesitinin çevresine simetrik olarak dağıtılmış
dört statik basınç ölçme ağzı sağlanmalıdır.
Sınıf 2 deneyler için, normal olarak her bir ölçme kesitinde sadece bir tane statik basınç ölçme ağzı
sağlamak yeterlidir. Ancak, akış bir girdap veya asimetrik durumdan etkilendiğinde, iki veya daha fazla ölçme
ağzı gerekli olabilir [Şekil 8b)].
Anahtar
1 Hava Tahliye
2 Drenaj (Su Tahliyesi)
3 Basınç Ölçme Cihazına Bağlantı Borusu
a) Derece 1. Bir Bilezik Modifolda bağlanan dört basınç ağzı b) Derece 2: Bir Basınç Ağzı
(veya karşılıklı konumda iki ağız
29
Şekil 8 - Sınıf 1 ve Sınıf 2 deneyler için basınç ölçme ağızları
I ≥ 2,5 d r ≤ d / 10
Burada, d = 3 ilâ 6 mm veya

boru çapının 1/10’U (hangisi daha küçükse)
a) Kalın cidar b) İnce cidar
Şekil 9 - Statik basınç ölçme ağızları için özellikler
Konumlarının devrenin düzenlenmesiyle belirlendiği özel durum hariç (Madde 8.2.1.1 ve Madde 8.2.1.2),
basınç ölçme ağzı/ağızları, enine kesitin en üst veya en alt noktalarına yerleştirilmemelidir.
Statik basınç ölçme ağızları; Şekil 9’da gösterilen kurallara uygun olmalı, pürüz ve düzensizlikler
bulunmamalı ve boru iç yüzeyi ile aynı seviyede ve ona dik olmalıdır.
Basınç ölçme ağızlarının çapları 3 mm ile 6 mm arasında veya boru çapının 1/10’una eşit (hangisi daha
küçükse) olmalıdır.
Basınç ölçme ağzının uzunluğu, çapının bir buçuk katından az olmamalıdır. Basınç ölçme ağızlarına sahip
borunun iç yüzeyi temiz, pürüzsüz ve pompalanan sıvı ile kimyasal reaksiyona karşı dayanıklı olmalıdır.
Boya gibi boru iç yüzeyine uygulanan herhangi bir kaplama kusursuz olmalıdır. Boru boyuna dikişli ise,
ölçme ağzı deliği mümkün olduğu kadar kaynaktan uzağa yerleştirilmelidir.
Birden çok basınç ölçme ağzı kullanıldığında, bunlar, bir kapama musluğu vasıtasıyla, istendiğinde herhangi
bir ağızdan basıncın ölçülebileceği şekilde, enine kesiti ölçme ağızlarının enine kesitlerinin toplamından daha
küçük olmayan bilezik şeklinde bir manifolda bağlanmalıdır. Gözlem yapmaya başlamadan önce, her bir
ölçme ağzı başarılı şekilde açık durumda iken basınç, pompanın normal deney şartlarında olmalıdır.
Ölçmelerden biri, dört ölçmenin aritmetik ortalamasına göre toplam yüksekliğin % 0,5’inden daha fazla bir
fark gösteriyorsa veya ölçme kesitinde hız yüksekliğinin bir katından daha fazla bir sapma gösteriyorsa,
sapmanın sebebi belirlenmeli ve ölçme şartları, gerçek deney başlamadan önce yeniden düzenlenmelidir.
ENPY ölçümü için aynı basınç ölçme ağızları kullanıldığında, bu sapma ENPY değerinin % 1’ini veya giriş
hız yüksekliğinin bir katını aşmamalıdır.
Basınç ölçme ağızlarını muhtemel sönümleme tertibatlarına (Madde 5.4.2.2) ve cihazlara bağlayan borular,
en azından basınç ölçme ağzı çapına eşit bir çapta olmalıdır. Sistem kaçaklardan arınmış olmalıdır.
Bağlantı boruları hattındaki herhangi yüksek bir noktada, ölçmeler sırasında hava kabarcıklarının
tutulmasından kaçınmak için, bir tahliye vanası bulunmalıdır.
Mümkün olduğunda, boru içinde hava bulunuyorsa, bunu belirlemek için şeffaf bir boru kullanılması tavsiye
edilir. ISO 2186’da bağlantı boruları için göstergeler verilmiştir.
8.4.2 Yükseklik farkı için düzeltme

Ölçme kesitinin ortası ile basınç ölçme cihazının referans yüzeyi arasındaki (ZM - z) yükseklik farkı için PM
basınç okumasının düzeltilmesi, aşağıdaki eşitlik kullanılarak yapılmalıdır :
p = PM + ρf.g. (zM - z)
30
Burada; ρf bağlantı borusu içindeki sıvının yoğunluğudur.
Bağlantı borusunun tümünün aynı sıvı ile dolmasının sağlanmasına ve gösterilmesine dikkat edilmelidir.
Muhtemel hatalar, yatay kısa bağlantı boruları (zM - z ≈ 0) ile en aza indirilir.
8.4.3 Basınç ölçme donanımları
8.4.3.1 Sıvı sütunlu manometreler

Düşük basınçların ölçülmesinde, kalibre edilmeleri gerekmeyen sıvı sütunlu manometreler kullanılabilir.
En çok kullanılan manometre sıvıları, su ve civadır. Ancak, ölçülecek basınçlara uygun diğer sıvılar da
kullanılabilir. Mümkünse yüksekliği 50 mm’den daha küçük sıvı sütunlarının kullanılmasından kaçınılmalıdır.
Bu uzunluk, eğik bir manometre sağlanarak veya başka bir manometre sıvısı kullanarak düzeltilebilir. Bu
mümkün değilse, ölçme hatalarına özellikle dikkat çekilmelidir.
Kılcal etkiyi en aza indirmek için, manometre borularının çapı en az, civalı manometreler için 6 mm, su ve
diğer sıvıları kullanan manometreler için 10 mm olmalı, her iki kolun çapları aynı alınmalıdır.
Yüzey gerilimindeki değişme sebebiyle ortaya çıkacak hatalardan kaçınmak için, manometre içindeki sıvının
ve tüp iç yüzeylerinin temizliği sağlanmalıdır.
Manometrenin tasarımı, göz yanılması hatalarını en aza indirecek şekilde olmalıdır.
Normalde iki ölçek bölmesi arasındaki mesafe 1 mm olmalıdır.
Sıvı sutünlu manometreler açık uçlu olabildikleri gibi her iki kolu birleştiren devre içine, göstergede okunacak
diferansiyel basınç ölçmesine izin verecek şekilde gerekli miktarda hava sıkıştırılarak kapatılmış durumda ya
da bir manometre sıvısı konulmuş bir U borusu şeklinde olabilir. Birinci durumda, basınç basit bir referans
düzleminden ve sabit olarak alınan çevre atmosferik basıncının üzerinde bir değer olarak ölçülür. Son iki tip,
tek bir diferansiyel ölçmeden pompa toplam yükünün hesaplanmasına imkân verir (Şekil 10).
Bağlantı borusu hava ile doldurulmuş olduğunda, pompalanan sıvının “h” yüksekliğinde bir kısım seviyesinin
üzerinde kalabilir. Bu durumda;
p = PM - I ρ.g.h I
olur.
a) Hava-su diferansiyel manometre b) Civalı diferansiyel manometre
Not - Çizimler sadece prensipleri gösterir, bütün teknik ayrıntıları göstermez.

31
Şekil 10 - Pompa toplam yükünün diferansiyel manometre ile belirlenmesi
8.4.3.2 Ağırlıklı manometreler

Sıvı sütunlu manometrenin kapasitesini aşan basınçlar için ağırlıklı veya pistonlu manometrenin basit şekli
veya diferansiyel şeklinin kullanılması pratiktir.
Bununla birlikte, bu manometre sadece döner grubun ağırlığına karşılık gelen bir en küçük basıncın üzerinde
kullanılabilir.
Basit tip manometrenin etkin çapı, (De) doğrudan ölçülen piston çapının (Dp) ve silindir çapının (Dc) aritmetik
ortalamasına eşit alınabilir.
Daha sonra aşağıdaki şart deneyden önce sağlanıyorsa, yeniden kalibrasyon yapılmadan basınçların
hesaplamasında, bu değer kullanılabilir :
Dc - Dp
≤ % 0,1
Dc + Dp
Pistonun dakikada 30 devirden az olmayan bir hızla döndürülmesiyle, pratikte pistonla silindir arasındaki
sürtünme yok edilebilir. Ağırlıklı manometrenin, mümkün olduğu kadar geniş bir basınç aralığında etkin
piston çapını belirlemek için, sıvı sütunlu manometre ile karşılaştırılarak kontrolü uygundur.
8.4.3.3 Madeni manometreler

Bu tip manometre, basıncı göstermek için bir boru, levha veya spiral halkasının (Borudan kadranlı
manometre) ya da bir membranın mekanik sapmasını kullanılır.
Giriş veya çıkışta basıncı ölçmek için bu tip bir cihaz kullanılmış ise:
a) Her cihazın kendi en uygun ölçme aralığında kullanılması (tam skalasının % 40’nın üstünde),
b) Birbirini izleyen iki skala bölmesi arasındaki mesafenin 1,5 mm ile 3 mm arasında olması,
c) Bu şekildeki bölüntülerin, pompa toplam yükünün % 5’ine karşılık gelmesi
tavsiye edilir.
Bu ölçme cihazlarının kalibrasyonu, düzenli şekilde kontrol edilmelidir.
Şekil 11’de madeni manometrelerinin referans düzlemini belirlemek için bir düzenleme gösterilmiştir.
Açıklama
1 Manometrenin referans düzlemi

2 Atmosfere açık
Şekil 11 - Madeni manometrelerinin referans düzlemini belirlemek için düzenleme

8.4.3.4 Diğer tip manometreler
Çeşitli mekanik ve/veya elektriksel özelliklerin değişmelerine bağlı olarak, mutlak veya diferansiyel olmak
üzere, pek çok çeşitte basınç dönüştürücü (transdüser) mevcuttur. Transdüserlerin kendi en uygun ölçme
aralığında kullanılması ve transdüserin elektrik donanımı ile birlikte, yüksek doğruluk ve güvenirlikte bir
basınç ölçme cihazıyla mukayese edilerek düzenli şekilde kalibre edilmesi gerekli hassasiyetin,
tekrarlanabilirliğin ve güvenilirliğin sağlanmasıyla bu cihazlar kullanılabilirler.
32
9 Devir sayısının ölçülmesi

Devir sayısı; doğrudan göstergeli bir takometre, bir takometrik dinamo veya alternatör, bir optik veya
manyetik sayıcı, ya da bir stroboskop kullanılarak, ölçülen bir zaman aralığı için kaç devir yapıldığının
sayılması ile ölçülebilir.
Pompanın bir AC motor ile tahrik edilmesi durumunda, devir sayısı, imalâtçı tarafından sağlanan veya
doğrudan ölçülen (örneğin bir indüksiyon bobini kullanarak) şebeke frekansı ve motor kayma verilerinin
incelenmesinden de bulunabilir. Bu durumda, devir sayısı aşağıdaki eşitlikle verilir.
2 j 
n= f - 
i  ∆t 
Burada;
i : Motorun kutup sayısı,
f : Ölçülen şebeke frekansı (Hertz)
j : Şebeke frekansı ile senkronize edilmiş bir stroboskopla ∆t zaman aralığı süresince sayılan görüntü
sayısı.
Devir sayısının doğrudan ölçülemediği durumlarda (örneğin dalgıç pompalar için) genellikle şebeke frekansı
ve geriliminin kontrol edilmesi yeterlidir.
10 Pompa giriş gücünün ölçülmesi

10.1 Genel
Pompa giriş gücü, devir sayısı ve döndürme momenti ölçmelerinden bulunmalı veya verimi bilinen ve
pompaya doğrudan (akuple) bağlanmış bir elektrik motorunda elektrik giriş gücünün ölçülmesiyle
belirlenmelidir.
Pompa giriş gücünü belirlemek için; ara dişliye bağlanmış bir motor giriş gücünün kullanıldığı veya devir
sayısı ve motor ile dişli arasında bir döndürme momenti metre ile ölçülen döndürme momenti değerlerinin
kullanıldığı durumlarda, devir düşürme dişlisi sebebiyle oluşan kayıpları belirlemek için kullanılacak metot
anlaşmalarda yer almalıdır.
Gerekirse, aşağıda açıklanan metotlar hakkında daha fazla bilgi için ISO 5198’e bakılmalıdır.
10.2 Döndürme momentinin ölçülmesi

Döndürme momenti Çizelge 8’deki özelliklere uygun bir torkmetre veya uygun bir dinamometre ile ölçülmelidir.
Döndürme momenti ve devir sayısının ölçülmesi, uygulanabilir sınırlar içinde eş zamanlı olarak yapılmalıdır.
10.3 Elektrik güç ölçmeleri

Pompa giriş gücünün belirlenmesi için pompaya doğrudan bağlanmış bir elektrik motoruna giren elektrik
gücünün kullanılması durumunda; motor, sadece verimin yeterli doğrulukta bilindiği şartlar altında
çalıştırılmalıdır. Motor verimi, IEC 60034-2’deki tavsiyelere uygun şekilde belirlenmeli ve motor imalâtçısı
tarafından beyan edilmelidir.
Bu verim motor sargı kayıplarını dikkate almaz. Alternatif akım (a.c.) motoru elektrik giriş gücü, iki wattmetre
veya üç-wattmetre metoduyla ölçülmelidir. Bu, tek fazlı wattmetrelerin, iki veya üç fazı eş zamanlı olarak
(aynı anda) ölçen bir wattmetrenin veya birleşik (integral) watt-saat-metre’nin kullanılmasına izin verir.
Bu doğru akım (d.c.) motoru kullanıldığında, ya bir wattmetre veya bir ampermetre ve bir voltmetre
kullanılabilir.
Elektrik gücünü ölçmek için belirtilen cihazların tipi ve hassasiyet sınıfı IEC 60051’e uygun olmalıdır.
10.4 Özel durumlar
33
10.4.1 Erişilmez uçlu pompalar

Birleşik motor - pompa üniteleri halinde (örneğin dalgıç pompalar, monoblok pompa veya toplam verim
garantili ayrı pompa ve motor), birimin gücü, erişilebilirse motor elektrik bağlantı uçlarında ölçülmelidir. Bir
dalgıç pompa kullanıldığında, ölçme, sargıların giriş ucundan etkilenecektir; sargı kayıpları dikkate alınmalı
ve anlaşmada belirtilmelidir. Verilen verim, sargı ve ilk hareket kayıpları hariç, komple ünitenin tamamının
verimi olmalıdır.
10.4.2 Derin kuyu pompaları
Bu durumda, eksenel yatak, düşey şaft ve yataklar tarafından yutulan güç dikkate alınmalıdır. Derin kuyu
pompaları genellikle kolon borularının tamamı ile denenmediği için kabul deneyi yerinde yapılmadıkça,
eksenel yatak ve düşey mil yataklarındaki kayıplar tahmin edilmeli ve imalâtçı/tedarikçi tarafından
belirtilmelidir.
10.4.3 Normal eksenel yataklı motor pompa üniteleri (pompalar hariç)

Bu durumda, motor gücü ve verimi ile pompa gücü ve veriminin ayrı ayrı belirlenmesi gerekiyorsa; eksenel
zorlamanın ve pompa rotorunun muhtemel ağırlığının eksenel yatak kayıpları üzerindeki etkisi dikkate
alınmalıdır.
10.4.4 Pompalama ünitesi toplam veriminin ölçülmesi

Bir pompa ünitesinin verimini belirlemek için, tahrik motoru anlaşmada belirtilen şartlar altında çalışırken,
sadece giriş ve çıkış güçleri ölçülür. Bu deneyde, tahrik birimi ile pompa arasındaki kayıpların oranı ve dişli
kutusu veya değişken hız tertibatları gibi cihazlarla ilgili herhangi bir kayıp tesbit edilmez.
11 Kavitasyon deneyleri
11.1 Genel
11.1.1 Kavitasyon deneylerinin amacı

Bu standard sadece, pompanın hidrolik performansıyla ilgili (yükünün, debi ve verim değişimleri) ölçümlere
dairdir; kavitasyonun sebep olabileceği diğer etkilere (gürültü, titreşimler, malzeme hasarları vb.) ilgili değildir.
Hiç bir durumda kavitasyon deneyleri, pompanın çalışma ömrü sırasında kavitasyon aşınmasına
uğramayacağını kontrol için kullanılmamalıdır.
Kavitasyon, verilen bir debide yük veya verimde bir azalma şeklinde, ya da verilen bir yükte akış debisinde
veya verimde bir azalma şeklinde belirlenebilir. Çoğu zaman, verilen bir debide yükteki düşme kriterleri
kullanılır. Çok kademeli pompa durumunda, yükteki düşme, ulaşılabilirse ölçülmesi gereken birinci kademe
yüküne bağlı olacaktır.
Çoğu zaman kavitasyon deneyleri temiz soğuk su ile gerçekleştirilir. Su içinde kavitasyon deneyleri, temiz
soğuk sudan başka sıvılarla çalışan pompanın davranışını doğru olarak tahmin için kullanılmaz
(Madde 5.4.5). Yüksek sıcaklıkta veya kritik noktalara yakın sıcaklıkta sıvılarla deney yapılması durumunda,
ENPY’ı gerekli hassasiyetle ölçmek güç, hatta imkansız olabilir (Madde 11.3.3).
11.1.2 Deney tipleri
11.1.2.1 Belirli bir ENPYA’da garanti edilen karakteristiklerin doğrulanması

Bir kontrol kavitasyon etkilerinin ne olduğuna bakılmaksızın belirtilen, ENPYA’da pompanın hidrolik
performansını belirlemeyi basitleştirebilir.
Garanti edilmiş pompa toplam yük, belirli debi ve belirli ENPYA şartlarında, Madde 6.4.1’e göre elde
edilmişse, pompa özellikleri uygundur.
11.1.2.2 Belirli bir ENPYA’da kavitasyonun performans üzerine etkisinin olmadığının

doğrulanması
Belirtilen çalışma şartları altında, pompa hidrolik performansının kavitasyondan etkilenmediğini göstermek
için bir kontrol yapılabilir.
Belirtilen ENPYA’dan daha yüksek bir ENPY’daki bir deney aynı debide, aynı toplam yük ve verimi veriyorsa;
pompa özellikleri uygundur.
34
11.1.2.3 ENPY3’ün belirlenmesi

Bu deneyde; sabit debide toplam yükndeki düşme (birinci kademenin) % 3’e ulaşıncaya kadar, ENPY
kademeli şekilde azaltılır.
HPSH’nın bu değeri, ENPY3’dür (Çizelge 11 ve Şekil 12, Şekil 13 ve Şekil14).
Çok düşük yük olan pompalar için, daha büyük bir yük üzerinde mutabakat sağlanabilir.
35
Çizelge 11 - ENPY3’ü belirleme metotları
Tesisatın tipi Açık hazne Açık hazne Açık hazne Açık hazne Açık hazne Kapalı devre Kapalı devre Kapalı Kapalı hazne
devre veya devre
Bağımsız Giriş kısma Çıkış kısma Su Giriş kısma Su Tanktaki Sıcaklık Tanktaki Sıcaklık
Değişken vanası vanası seviyesi vanası seviyesi basınç (buhar basıncı) basınç (buhar basıncı)
Sabit Çıkış kısma Giriş kısma Giriş ve çıkış Debi Debi Debi Debi Giriş ve çıkış
vanası vanası kısma vanası kısma vanası
Değişimleri Toplam Toplam Toplam ENPYA, ENPYA, ENPYA, ENPYA, yüksek ENPYA; toplam basma
basma basma basma
kontrole yüksekliği debi yüksekliği debi yüksekliği Toplam basma Toplam basma yükseklik lik, çıkış kısma yüksekliği ve debi, belirli bir
bağlı büyüklükler ENPYA, su ENPYA su debi, ENPYA yüksekliği, çıkış yüksekliği, çıkış çıkış kısma vanası (sabit kavitasyon seviyesine
seviyesi seviyesi kısma vanası kısma vanası vanası (sabit debi için, basma ulaşıldığında
(sabit debi için) (sabit debi için; debi için, yüksekliği
Toplam basma basma düşmeye başla-
yüksekliği yüksekliği tıldığında)
düşmeye düşmeye
bağlandığında) başladığında)
Akış debisi ve
ENPY’ya göre
karakteristik yük Şekil 12a’ya bakınız. Şekil 13a’ya bakınız. Şekil 14a’ya bakınız
eğrisi
Akış debisine göre

ENPY karakteristik
Şekil 12b’ye bakınız
yük egrisi
Şekil 13b’ye bakınız Şekil 14b’ye bakınız.
36
Şekil 12
Şekil 13 Şekil 14
37
Not - Serpantin ile soğutma yerine, serbest su yüzeyine soğuk su püskürtülmesi ve ısınan suyun çekilmesi
ile soğutma sağlanabilir.
Açıklama
1 Soğutma veya ısıtma serpantinleri 4 Sıvı havasını atmak için 7 Kapama vanası
2 Dinlendirme perdeleri püskürtme memesi 8 Gaz muhtevası için ölçme noktası
3 Vakum veya basınç kontrolu 5 Debimetre 9 Deney pompası
6 Akış kontrol vanası
Şekil 15 - Kavitasyon deneyleri : Basınç ve/veya sıcaklık kontrollü bir kapalı devre ile ENPY’nın değişimi
11.1.2.4 Diğer kavitasyon deneyleri

Diğer kavitasyon kriterleri (örneğin, gürültü artışı) ve karşılık gelen kavitasyon deney tipleri kulanılabilir. Bu
durumda anlaşmada özel bir mutabakat bulunması gerekir.
11.2 Deney tesisatları
11.2.1 Genel
Madde 11.1.2’de tanımlanan deney, Çizelge 11’de gösterilen metotlardan ve aşağıdaki maddelerde
tanımlanan tesisatlardan herhangi birisiyle yapılabilir.
İki kontrol parametresini değiştirmek ve böylece deney sırasında akış debisini sabit tutmak mümkündür;
ancak bu genellikle daha zordur.
11.2.2 Devrenin genel karakteristikleri

Kavitasyon görüldüğünde, devre bu kavitasyonun, tesisatın kararlılığı veya başarılı çalışması üzerine veya
pompa performansının ölçülmesi üzerine etki edecek bir yerde ortaya çıkmayacak şekilde olmalıdır.
Kavitasyon ve pompada kavitasyon tarafından üretilen kabarcıklar ve gaz ayrışmasının, cihazların, özellikle
debi ölçme cihazının çalışmasını etkilemeyeceğinden emin olunmalıdır.
Kavitasyon deney tesisatında ölçme şartları, verim eğrilerinin belirlenmesi için kullanılanlarla aynı olsun veya
olmasın, Madde 5.3 ve Madde 5.4’de belirtilen şartlara uygun olmalıdır.
Madde 11.2.4’de tanımlanan deney tipleri, söz konusu elemanlarda sonuçları etkileyebilecek kavitasyondan
kaçınmak için, giriş ve çıkışta özel regülasyon vanaları gerektirebilir.
38
Kısma vanası içindeki kavitasyon, bazen seri bağlanmış iki veya daha fazla vana kullanılarak veya kısma
vanasının doğrudan kapalı bir kaba veya kısma vanası ile pompa girişi arasına yerleştirilen büyük çaplı bir
tanka boşaltma yapması düzenlenerek önlenebilir. Özellikle ENPY düşük olduğunda, böyle bir kaptan
havanın çekilip çıkarılmasına veya saptırıcılara ihtiyaç duyulabilir.
Bir kısma vanası kısmen kapatıldığında, borunun su ile dolu olduğundan ve giriş ölçme kesitinde basınç ve
hız dağılımının düzgün olduğundan emin olunmalıdır. Bu, uygun bir akış düzenleyici ve/veya pompa girişinde
en az 12 D uzunluğunda uzun bir boru kullanarak sağlanabilir.
11.2.3 Deney sıvısının karakteristikleri

Sıvı temiz ve duru olmalı, katı madde ihtiva etmemelidir. Deneyden önce, sıvıdaki serbest gaz mümkün
olduğu kadar atılmalıdır.
Kavitasyon deneyinde kullanılan suyun havadan arındırılması, sadece pompa çalışırken havadan
arındırılmış su kullanacaksa gereklidir.
Tersine, pompanın herhangi bir parçasında gaz ayrışmasından kaçınmak için devrenin suyu aşırı doymuş
halde olmamalıdır.
Özellikle pompa girişinde Madde 5.3 ve Madde 5.4’te yer alan genel akış şartları sağlanmalıdır.
11.2.4 Tesisatın tipi
Not 1 - Madde 11.2.4.1 ile Madde 11.2.4.3 arasında, kullanılabilecek çeşitli tesisat tipleri tanıtılmıştır. Bu
tesisatlar, buhar basıncının belirlenmesinde sıcaklık ölçmelerindeki belirsizliğin aşırı hatalara yol
açabilmesi sebebiyle, sudan başka sıvılar için uygun olmayabilir.
Not 2 - Madde 11.2.4.1 ve Madde 11.2.4.2’de tanımlanan tesisatları kullanan deneyler, Madde 11.2.4.3’de
tanımlanan tesisatların kullanıldığı deneylere göre daha kesin ve güvenilir sonuçlar verecektir.
11.2.4.1 Kapalı devreli düzenek

Pompa, Şekil 15’te gösterildiği gibi, kapalı bir boru devresine monte edilir. Pompada kavitasyon oluşuncaya
kadar devre içindeki basınç, seviye veya sıcaklık değiştirilerek, pompa yükü ve debi etkilenmeden, ENPY
değiştirilir.
İstenen sıcaklığı sürdürmek amacıyla, devredeki sıvıyı ısıtmak veya soğutmak için düzenlemelere ihtiyaç
duyulabilir ve bir gaz ayırma tankı gerekebilir.
Deney tankında kabul edilemez bir sıcaklık farkından kaçınmak için, yeniden bir sıvı devirdaim devresi
gerekli olabilir.
Tank yeterli boyutta olmalı ve pompa girişinde gazın sürüklenmesini önleyecek şekilde tasarımlanmalıdır.
İlâve olarak, ortalama hız 0,25 m/s’yi aşıyorsa, tank içinde dinlendirme perdelerine ihtiyaç duyulabilir.
11.2.4.2 Seviye kontrollü açık hazne

Pompa, içerisindeki serbest sıvı yüzeyi ayarlanabilen bir hazneden, engelsiz bir emme borusu ile sıvıyı çeker
(Şekil 16).
11.2.4.3 Kısma vanalı açık hazne

Pompaya giren sıvının basıncı, giriş borusunun üzerine, müsait olan en düşük seviyede monte edilmiş, bir
kısma vanası ile ayarlanır (Şekil 17).
11.3 Pompa için gerekli ENPY’nın belirlenmesi
11.3.1 Çeşitli büyüklükleri ölçme metotları

Aksine bir mutabakat bulunmadıkça kavitasyon deneyleri sırasında yük, debi, devir sayısı ve giriş gücünü
(gerekirse) ölçmek için metotlar, Madde 7 ile Madde 10 arasında verilmiştir.
Debi ölçümünde, debimetrenin doğruluğunun kavitasyondan etkilemediğinden emin olunmasına özellikle

ihtiyaç vardır. Havanın bağlantılarda ve salmastra kovanı içindeki yağı gidermesinden kaçınmaya da dikkat
edilmesi gerekir (örneğin bir su/sıvı bariyeri kullanılarak).
39
Deney şartları tekrar okumaları gerektirecek kadar kararsız ise; ENPY’da;

− Yük için Çizelge 7’de verilen değerlerin 1,5 katına veya
− 0,2 m’ye kadar (hangisi daha büyükse)
değişime izin verilir.
11.3.2 Buharlaşma basıncının belirlenmesi

Pompaya giren sıvının buharlaşma basıncı, Madde 11.3.3’e uygun yeterli bir hassasiyetle belirlenmelidir.
Buharlaşma basıncı; standard verilerden ve pompaya giren sıvının sıcaklığının ölçülmesinden elde
edildiğinde, sıcaklık ölçülmesi için gerekli hassasiyet gösterilmelidir.
Kullanılacak standard verilerin kaynağı konusunda imalatçı/tedarikçi ile müşteri arasında mutabakat
sağlanmalıdır.
Sıcaklık ölçme probunun aktif elemanının giriş borusu içinde kalan kısmı ,giriş borusu cidarından itibaren
giriş borusu çapının 1 / 8’inden az olmamalıdır. Sıcaklık ölçme elemanının giriş akışı içine dalma uzunluğu
cihaz imalâtçısı tarafından belirtilen değerden daha az ise, bu durumda, bu dalma derinliğinde bir kalibrasyon
gereklidir. Pompa giriş borusuna yerleştirilen sıcaklık ölçme probunun, giriş basıncı ölçmesini
etkilemediğinden emin olunmalıdır.
11.3.3 ENPYR için tolerans faktörü

Ölçülen ve garanti edilen ENPYR arasında en büyük müsaade edilebilir fark;
− Sınıf 1 için : tENPYR = % + 3 veya tENPYR = + 0,15 m,
− Sınıf 2 için : tENPYR = % + 6 veya tENPYR = + 0,30 m
değerinden hangisi daha büyük ise o kadardır.
Aşağıdaki eşitlikler kullanılarak;
(ENPYR)G + tENPYR. (ENPYR)G ≥ (ENPYR) öçülen veya

(ENPYR)G + (0,15 m veya 0,3 m) ≥ (ENPYR) ölçülen
şartları sağlanıyorsa, garanti karşılanmış kabul edilir.
Şekil 15 ile Şekil 17 arasında prensipler gösterilmiş olup bunlar teknik ayrıntıları göstermez ve sadece örnek
olarak alınabilirler.
Açıklama Açıklama
1 Deney pompası 1 Deney pompası
2 Akış kontrol vanasına veya 2 Akış kontrol vanasına veya
debimetreye debimetreye
3 Ayarlanabilir su seviyesi 3 Giriş basıncı kontrol vanası
Şekil 16 - Kavitasyon deneyleri : Pompa giriş Şekil 17 - Kavitasyon deneyleri:Giriş basınç kontrol
haznesinde sıvı seviyesinin kontrolü yoluyla vasıtasıyla ENPY’nın değişimi
ENPY’nın değişimi
40
Ek A
Tipik performans eğrilerinden yapılan seçimle seri halde
Imal edilen pompalar ve tahrik elemanı giriş gücü 10 kW’dan daha az
olan pompalar için tolerans faktörleri (seri pompalar sınıf 2 ile ilgili)
Not - Bu ek sadece pompanın müsaade edilen çalışma aralığına uygulanır.
A.1 Tipik performans eğrilerinden yapılan seçimle seri halde üretilen pompalar
Kataloglardaki performans eğrileri, aynı tip pompa serisinin ortalama performansını temsil eder (en düşüğünü
değil). Bu kural verim ve giriş gücü içinde geçerlidir. Bu sebeple artırılmış toleranslar ve hatta güç toleransları
da gereklidir.
İmalâtçı/tedarikçi kataloğunda bu eke atıfta bulunulduğunda aşağıdaki en büyük tolerans faktörleri

kullanılmalıdır :
− Debi için tQ = ± % 9
− Pompa toplam yükü için tH = ± % 7
− Pompa giriş gücü için tP = ± % 9
− Pompa tahrik elemanı giriş gücü için tpgr = + % 9
− Verim için. tη = - % 7
A.2 Tahrik elemanı giriş gücü 10 kW’dan az olan pompalar

Tahrik elemanı giriş gücü 10 kW’dan az, 1 kW’dan büyük olan pompalar için, çeşitli mekanik bileşenlerdeki
sürtünme kayıplarının nisbeten önemli ve kolayca tahmin edilemez olduğu durumlarda, Çizelge 10’da verilen
tolerans faktörü uygulanamayabilir. Bu durumda tolerans faktörleri aşağıdaki gibi olmalıdır :
− Debi tQ = ± % 10
− Pompa toplam yük tH = ± % 8
Verim için tolerans faktörü (tη), aksine bir mutabakat yoksa, aşağıdaki gibi hesaplanabilir :
t η = - % 10 (1 - Pgr /10) + 7

 
Burada Pgr, kW olarak çalışma aralığındaki en büyük tahrik elemanı giriş gücüdür. tPgr tolerans faktörü için
aşağıdaki eşitlik kullanılabilir.
tPgr = % (% 7)2 + t 2
η
Not - Giriş gücü çok küçük (1 kW’dan daha az) pompalar için, taraflar arasında başka bir özel anlaşma
olabilir.
41
Ek B
Çark çapı küçültme miktarının belirlenmesi
Pompa karakteristikleri belirtilen karakteristiklerden daha yüksekse, genellikle çark çapında bir küçültme
yapılır.
Madde 6.5.1’de bahsedilen mutabakat gereği, tip numarası K ≤ 1,5 olan pompalarda çarkın ortalama çıkış
çapındaki küçülme oranı % 5’i geçmediği durumlarda, kanat şekli kesimden sonra değişmemiş olarak
kalıyorsa (çıkış açısı, koniklik vb.) aşağıdaki kural uygulanabilir.
Yeni karakteristiklerin değerlendirilmesine izin veren kural;
1/ 2
 D 2 - D2 
r 1
R=
 D 2 - D2 
 t 1
dur.
Burada;
D ; Şekil B.1’de verilen çaptır.

Alt simgeler (indisler) :
t : Deney
r : Düşürülmüş
değerleri ifade etmek üzere;
Qr = R.Qt
Hr = R2.Ht
Şekil B.1 - Düşürülmüş çark çapları
Tip numarası K ≤ 1,0 olan ve çark çapındaki küçülme oranı % 3’den daha büyük olmayan pompalar için
verim, pratik olarak çalışma noktaları arasında değişmemiş olarak kabul edilebilir.
42
Ek C
Sürtünme kayıpları
Sürtünmeden kaynaklanan yük kayıplarının hesabı için Madde 8.2.4’de verilen formül, pek çok durumda
ihtiyaç duyulan düzeltmenin uygulanamayacağı bir sonucuna götüren oldukça, uzun bir hesaplamayı kapsar.
Bir hesaplama yapılmasının gerekip gerekmediği konusunda bir ön kontrol; Sınıf 1 deneyler için Şekil C.1’de,
Sınıf 2 deneyler için Şekil C.2’de verilmiştir. Bu grafikler, su taşıyan, sabit dairesel en kesitli, düz çelik
borulara uygulanır. Giriş ve çıkış borularının aynı çapta olduğu ve ölçme noktalarının girişteki ve çıkıştaki
flanşlara çapın iki katı mesafede bulunduğu kabul edilir (Madde 8.2.1).
Borular farklı çaplarda ise, küçük borunun çapı kullanılmalıdır. Bu durumda, “düzeltme gerekmez” ibaresi
belirtilmişse, hesaplamaya gerek duyulmaz. “Düzeltme” ibaresi belirtilmişse λ değerini belirtmek için Şekil
C.3 (sadece su taşıyan çelik borulara uygulanır) kullanılabilir. Boruların başka malzemeden olması veya
sıvının soğuk su olmaması durumlarında, Şekil C.4’de verilen Moddy Grafiği kullanılabilir veya istenirse λ için
Madde 8.2.4’de verilen eşitlik çözülür. Boru pürüzlülüğünün k değerleri için Çizelge C.1’de verilen değerler
alınabilir.
Çizelge C.1 - Borular için eşdeğer üniform pürüzlülük “k”
Ticari boru (yeni) malzemesi Eş değer üniform yüzey pürüzlülüğü

k (mm)
Cam, çekme pirinç, bakır veya kurşun pürüzsüz
Çelik 0,05
Ziftli dökme demir 0,12
Galvanizlenmiş demir 0,15
Dökme demir 0.25
Beton 0,3 ile 3,0 arası
Perçinli çelik 1,0 ile 10,0 arası
43
Şekil C.1 - Sınıf 1 deneyler için, üzerindeki hızlarda kayıp düzeltmesi gereken hızları gösteren grafik
(Pompa flânşlarının giriş ve çıkışlarına 2 D mesafede yerleştirilen ölçme kesitleri için)
44
Şekil C.2 - Sınıf 2 deneyler için, üzerindeki hızlarda kayıp düzeltmesi gereken hızları gösteren grafik
(Pompa flânşlarının giriş ve çıkışlarına 2 D mesafede yerleştirilen ölçme kesitleri için)
45
Yüzey pürüzlülüğü k = 5 x 10-5 m

Kinematik viskozite µ = 1 x 10-6 m2/s
Şekil C.3 – Üniversal yük kayıp katsayısı
46
Pürüzsüz
borular
Şekil C.4 – Basma yük kaybı için genel kayıp katsayısı (Mody Diyagramı)
47
Ek D
(Bilgi için)
SI birimlerine dönüşüm
Çizelge D.1, SI birimlerinin katları veya alt katları ve SI birimlerinden farklı birimlerle ifade edilen bazı
büyüklükleri SI birimlerine dönüştürmek için katsayıları vermektedir. Çeşitli birimlerde ifade edilen değerlerin
SI birimlere karşılık gelen değerlerini bulmak için, bu dönüşüm katsayıları ile çarpılması gerekir.
Çizelge D.1 - Dönüşüm katsayıları
Büyüklük SI biriminde sembol Çeşitli birimler Dönüşüm

Adı Sembolü Katsayıları
Hacimsel debi m3/s saniyede litre l/s 10-3
saatte metreküp m3/h 1/3600
saatte litre l/h 1/3600000
dakikada litre l/min 1/60 000
dakikada galon (UK) gal (UK)/min 75,77 x 10-6
saniyede ayak küp ft3/s 28,3168 x 10-3
dakikada galon (Us) gal (US)/min 63,09 x 10-6
saatte varil (US) petrol barrel (US)/h 44,16 x 10-6
Kütlesel kg/s saniyede ton t/s 103
debi saatte ton t/h 1/3,6
saatte kilogram kg/h 1/3600
saniyede libre Ib/s 0,45359237
Basınç Pa santimetre karede
kilopond kp/cm2 98066,5
santimetre karede
kilogram kuvvet kgf/cm2 98066,5
Bar bar 105
Hektopieze hpz 105
Torr torr 133,322
milimetre civa
sütunu (geleneksel) mmHg 133,322
milimetre su
sütunu (geleneksel) mmH2O 9,80665
Ayak karede paundal pdl/ft2 1,48816
Standard atmosfer atm 101325
Parmak kareye gelen libre
kuvvet
Ibf/in2 (psi) 6894,76
Yoğunluk kg/m3 Desimetre küpte kilogrm kg/dm3 103
Santimetre küpte gram g/cm3 103
ayak küpte libre Ib/ft3 16,0185
Güç W Kilowatt kW 103
saniyede kilopond metre kp.m/s 9,80665
saatte kilokalori (I.T.) kcalIT/h 1,163
Buhar beygiri Ch 735,5
beygir gücü hp 745,7
saatte ingiliz ısı birimi Btu/h 0,293071
saniyede kilogram kuvvet
Metre kgf.m/s 9,80665
Viskozite Pa.s Poise (puaz) P 10-1
(dinamik santimetre karede
viskozite) din saniye dyn.s/cm2 10-1
saniye santimetrede gram g/s.cm 10-1
metrekarede kilopond
saniye kp.s/m2 9,80665
ayak karede poundal pdl.s./ft2 1,48816
saniye
Kinematik m2/s stokes St=cm2/s 10-4
Viskozite saniyede ayak kare ft2/s 92,903x10-3
48
Ek E
(Bilgi için)
Deney cihazlarının kalibrasyonları için uygun zaman
aralıkları kılavuzu
“Hidrolik Enstitü Deney Standardları, 1988, Santrifüj pompalar 1-6” dokümanına kısmen dayanan, Çizelge
E.1’de yer alan bilgiler, sadece yol göstermek için verilmiştir.
Kalibrasyonlar arasında gerçek zaman aralığı, deney tesisatı ve ilgili donanım için sağlanabilen tecrübeye
dayanır ve deney düzeneği için kalite teminat işleminde belirtilmelidir.
Çizelge E.1 - Deney cihazlarının kalibrasyon aralıkları için uygun zaman periyotları
Değerler yıl olarak alınmıştır. Ay olarak alınanlar “ay” şeklinde belirtilmiştir.
Donanım Periyot Donanım Periyot

DEBİ GÜÇ
Tartma tankı 1 Dinamometre 6 ay
Hacimsel ölçü tankı 10 Döndürme momenti çubuğu 1
Venturi a Kalibre edilmiş motor Gerekmez
Lüle a Watt-amp-volt metre
Orifis plâkası a (taşınabilir) 1
Türbin tipi debimetre 1 Watt-amp-volt metre
Elektromanyetik 1 (sabit) 3
Savak a Strengeçli döndürme momenti 6 ay
metre
Muline 2 Ara dişliler (375 kW’a kadar) 10 ay
Ultrasonik 6 ay Ara dişliler (375 kW’in üzerinde) 20 ay
BASINÇ HIZ
Yaylı basınç manometresi 4 ay Takometre (genel) 3
Ölü ağırlıklı manometre Gerekmez Elektronik takometre 1
Sıvı sütunlu manometre Gerekmez Frekansa duyarlı tertibatlar
Sinyal dönüştürücüler manyetik 10
(transdüserler) 4 ay optik 10
Stroboskoplar 5
Döndürme momenti metre (hız, 1
devir)
a Önemli, kritik boyut değişimi olmadıkça gerekli değildir.
49
Ek F
(Bilgi için)
Deneylerin maliyeti ve tekrarı
Not - Deneyin maliyetinde tamamen ticari özellik arzeden konular bu standardın kapsamına girmez ve ilgili
taraflar arasındaki özel anlaşmalara konu olmalıdır.
F.1 Kabul deneyleri ve özel deneylerin maliyeti

Kabul deneylerinin ve özel deneylerin maliyetlerinin anlaşmada açık bir şekilde yer alması tavsiye edilir.
ENPY deneyleri yapıldığı takdirde maliyetin artacağı gerçeğine dikkat çekilmelidir.
F.2 Deneylerin tekrarı

Elde edilen bilgilerin ölçümünde doğruluk veya yeterli ölçme hassasiyeti konusunda şüphe oluşması halinde;
imalâtçı/tedarikçi ve müşterinin her ikisinin de, deneyin tekrarlanmasını talep etme hakkı vardır. Yeni
ölçmenin ifade edilen şüpheleri haklı çıkarmadığı durumda, yeni deneyi talep eden taraf tekrarın maliyetini
üstlenir.
50
Ek G
(Bilgi için)
Viskoz sıvılar için performans düzeltme grafiği
Şekil G.1, viskoz bir sıvı pompalayan geleneksel bir santrifüj pompanın, su için performansı bilindiğinde,
performansını belirlemek için bir performans düzeltme grafiğini göstermektedir. Düzeltme eğrileri, herhangi
bir özel pompa için verilmiş tam değerler değildir.
Doğru bilgi esas olduğunda performans deneyleri, pompalanacak olan özel viskoz sıvı ile
gerçekleştirilmelidir.
Şekil G.1 teorik bilgilerden ziyade ampirik bilgilere dayandığından, gösterilen sınırların ötesinde bir
ekstrapolasyon bu grafiğin kapsadığı tecrübe aralığının dışına çıkacaktır ve tavsiye edilmez.
Bu sadece, normal çalışma aralığında, açık veya kapalı çarkli ve geleneksel hidrolik tasarımlı pompalar için
uygulanabilir. Bu grafik; karışık akışlı veya eksenel akışlı pompalar ile viskoz ya da üniform olmayan sıvılara
has özel hidrolik tasarımlı pompalar için kullanılmamalıdır.
Şekil G.1 sadece; kavitasyondan kaçınmak için yeterli ENPY’nın mümkün olduğu durumlarda uygulanır.
Bu kart sadece Newtonyen (üniform) sıvılar için kulanılmalıdır. Jeller, katı-sıvı çözeltileri, kağıt hamurları ve
diğer üniform olmayan sıvılar, sıvının özel karakteristiklerine bağlı olarak, çok yaygın şekilde değişen
sonuçlar üretebilir.
Bu ekte, Çizelge G.1’de verilen sembol ve tarifler kullanılır.
Çizelge G.1 - Ek G’de kullanılan ilâve sembol ve tarifler
Sembol Büyüklük Tanım

Qvis Viskoz debi Viskoz bir sıvı pompalandığında debi
Hvis Viskoz yük Viskoz bir sıvı pompalandığında yük
ηvis Viskoz verim Viskoz bir sıvı pompalandığında verim
Pvis Viskoz giriş gücü Viskoz durumlar için pompa tarafından talep edilen
giriş gücü
Qw Su debisi Su pompalandığında debi
Hw Su yük Su pompalandığında yük
ηw Su verimi Su pompalandığında verim
ρ Yoğunluk
CQ Debi düzeltme katsayısı
CH Yük
Düzeltme katsayısı
Cη Verim düzeltme katsayısı
QNW En büyük verimin elde edildiği su debisi
Aşağıdaki eşitlikler, pompanın su için performansı bilindiğinde, viskoz sıvının performansını belirlemek için
kullanılır :
Qvis = CQ x Qw
Hvis = CH x Hw
ηvis = Cη x ηw
Q vis × Hvis × ρ × g
Pvis =
ηvis
CQ, CH ve Cη, su için performans esasına göre Şekil G.1’den belirlenir.
Verim eğrisinden, en büyük verimin elde edildiği su debisi (1,0 x QNW) belirlenir.
51
Bu debi; (0,6 x WNW), (0,8 x QNW) ve (1,2 x QNW) değerleri ile belirlenir.
Şekil G.1’de, alttaki yatay debi ekseninde, en iyi verimi sağlayan debi (1,0 x QNW) işaretlenir ve yukarı doğru
(düşey hat boyunca) çıkılır; bu debide (bir kademede) geliştirilen yük (Hw) doğrusuna ulaşılır; bu noktadan,
yatay olarak sağa veya sola gidilerek istenen viskozite değerini gösteren doğru ile kesişme sağlanır ve bu
noktadan yukarı doğru düşey olarak çıkılır, çeşitli düzeltme eğrileri kestirilir ve C’ler elde edilir.
Dört debi için CH, CQ ve Cη değerleri okunur.
Düzeltilmiş basma yüksekliklerini elde etmek için her bir yük, karşılık gelen yük düzeltme katsayısı ile çarpılır.
Karşılık gelen düzeltilmiş debide uygulanan düzeltilmiş verim değerlerini elde etmek için her bir verim değeri
Cη ile çarpılır.
Daha sonra, düzeltilmiş akış debisine göre düzeltilmiş yük ve düzeltilmiş verim değerleri işaretlenir ve bu
noktalardan geçen düzgün eğri çizilir. Kapama noktasında yük (debi sıfır iken) yaklaşık olarak su için
kullanılanla aynı alınabilir.
Yukarıda verilen eşitlikle viskoz giriş gücü (Pvis) hesaplanır.
Bu noktalar grafik üzerinde işaretlenir ve bu noktalardan geçen düzgün eğri çizilir; bu eğri yaklaşık olarak su
için çizilen verim eğrisine benzemeli ve ona paralel olmalıdır.
52
Not - Bu şekilde gösterilen değerler, petrol esaslı yağları pompalayan, DN 50 ile DN 200 arasındaki,
geleneksel tek kademeli santrifüj pompaların deneylerinden elde edilen ortalama değerlerdir.
Bu bilgiler, Hidrolik Enstitü Standardları (HIS), 1985 verilerine dayanır.
Şekil G.1 - Viskoz sıvılar için performans düzeltme grafiği
53
Ek H
(Bilgi için)
Hidrokarbon sıvılar ve yüksek sıcaklıkta su pompalayan pompalar için
ENPY azalması
Şekil H.1, hidrokarbon sıvılar ve yüksek sıcaklıkta su için beklenebilecek ENPYR azalmaları için birleşik bir
grafiktir. Bu grafik gösterilen sıvılarla yapılan deneylerden elde edilmiş ulaşılabilir lâboratuvar verilerine
dayanır ve akışkan sıcaklığı ile bu sıcaklıktaki buhar basıncının bir fonksiyonu olarak çizilmelidir.
Şekil H.1’in kullanımında, aşağıdaki sınırlamalara ve tedbirlere dikkat edilmelidir.
Bu grafiğin uygulandığı şartlarda, pompaların çalışması ile ilgili özel deneyim kazanılıncaya kadar, ENPYR
azalması, soğuk su için pompa tarafından talep edilen ENPY’nin % 50’si ile sınırlanmalıdır.
Bu grafik, saf sıvıları pompalayan pompaları esas alır. Sıvı içinde sürüklenen hava veya başka yoğuşmayan
gazların bulunması durumunda, pompa performansı, normal ENPY değerlerinde bile, tersine bir şekilde
etkilenebilir ve azaltılmış ENPYA’dan daha da fazla etkilenecektir. Çözünmüş hava veya diğer yoğuşmayan
gazların mevcut olduğu ve pompa girişindeki mutlak basıncın bu yoğuşmayan gazların çözeltiden
ayrışmasına yetecek kadar düşük olduğu durumlarda; ENPYA değeri, bu şekildeki bir ayrışma sebebiyle
pompa performansının düşmesinden kaçınmak için, soğuk su için gereken ENPYA değerinin üzerine
çıkarılmış olabilir.
Hidrokarbon karışımlarında, buhar basıncı, sıcaklıkla önemli ölçüde değişebilir ve gerçek pompalama
sıcaklığı için özel buhar basıncı belirlemeleri yapılmalıdır.
Yüksek sıcaklıktaki sıvılar, özellikle su için, grafiğin kullanımında; sıcaklık ve mutlak basınçta geçici
değişmelere karşı, emme sisteminin hassasiyeti konusunda bilgi verilmelidir. Aksi takdirde bu durum, kararlı
hal durumunda çalışma için mümkün olabilen ENPYR azaltma değerlerini çok aşan bir emniyet payı
bırakılmasını gerektirebilir.
Bu grafik, 3 m’den daha büyük ENPYR azalmasını tanımlayacak elde edilebilir verilerin bulunmaması
sebebiyle, sınırlandırılmıştır ve bu sınırın ötesinde yapılacak bir ekstrapolasyon tavsiye edilmez.
Şekil H.1’de, alttaki yatay eksen üzerinde pompalama sıcaklığı °C olarak girilir ve düşey olarak buhar basıncı
doğrusuna ulaşılır. Bu noktadan, eğimli doğrular boyunca veya onlara paralel olarak, sağ tarafa doğru gidilir.
Verilen ölçek üzerinden ENPYR azalması okunabilir. Bu değer soğuk su için elde edilen ENPYR’nin
yarısından daha büyükse; düzeltilmiş ENPYR değerini elde etmek için, soğuk suyun ENPYR değerinin yarısı
bu değerden çıkarılır. Grafikteki değer, soğuk su için elde edilen ENPYR’nin yarısından daha küçükse;
düzeltilmiş ENPYR değerini elde etmek için, karttan okunan değer, soğuk su için elde edilen ENPYR
değerinden çıkarılır.
Not 1 - Elde edilebilir veriler, şekilde sıcaklık - buhar basıncı ilişkisi verilen sıvılarla sınırlıdır.
Bu grafiğin hidrokarbonlardan ve sudan başka sıvılara uygulanması, deneysel esaslar olmadıkça, tavsiye
edilmez.
Not 2 - Soğuk su için gerçekte uygulanan ENPYR azalması;

− Kartın sağ tarafındaki skaladan/eksenden okunan değer veya
− Soğuk su için alınan ENPYR’nin yarısı olmak üzere,
hangisi daha büyükse o değere eşittir.
54
Not - Bu bilgiler Hidrolik Enstitü Standardları (HIS), 1985 verilerine dayanmaktadır.
Şekil H.1 - Hidrokarbon sıvılar ve yüksek sıcaklıktaki su için kullanılan pompalarda ENPYR azalması
55
Ek I
(Bilgi için)
Ölçme sonuçlarının istatistiksel değerlendirmesi
I.1 Semboller
Bu ekte kullanılan ilâve semboller Çizelge I.1’de verilmiştir.
Çizelge I.1 - İlâve semboller
Sembol Açıklama
a,r İstatiksel parametreler
a′, r′ İstatiksel parametreler
h Toplam yük deney noktası oranı
h = H/HG
Toplam yük oranı ortalaması
h
1
h= ∑h
N
N 0,95 QG ile 1,05 QG aralığında deney noktalarının sayısı
P Pompa giriş gücü deney noktası oranı
P
P=
PG
Pompa giriş gücü oranı ortalama değeri
p
1
p= ∑p
N
q Debi deney noktası oranı
Q
q=
QG
Debi oranı ortalama değeri
q
1
q= ∑q
N
Sq
Sq = Σ (q - q )2
Sh
Sh = Σ (h - h )2
Sp
Sp = Σ (p - p )2
Sqh
Sqh = Σ (q - q ) (h - h )
Sqp
sqp = Σ ( q - q ) (p - p )
Not - Yukarıdaki toplamlar; 0,95 QG ile 1,05 QG aralığındaki deney noktası
ölçümleri içindir.
I.2 Bu ekin kullanımı ve geçerliliği

İki değişkenin istatiksel analizi, birisi için verilen bir değerde diğerinin ortalama değerini elde etmek için
kullanılabilir.
Bu ekte sunulan özel istatiksel metot, deney noktalarının belirtilen nokta etrafındaki dağılımı, belirli özellikleri
karşılıyorsa uygulanabilir.
56
I.3 Gözlem serilerinin sayısı ve dağılımı

En az dokuz gözlem serisi alınmalıdır. Nihaî deney noktaları, debi ölçümlerinin, Madde 6.1.2 kullanılarak
belirtilen bir devir sayısı veya frekans için düzeltildiklerinde, belirtilen debinin ± % 5 sınırları içinde kalacağı
şekilde dağıtılmalıdır. Bu ölçme noktalarından en az üç tanesi + % 3 ile + % 5 debi aralığında ve en az üç
tanesi de - % 3 ile - % 5 akış debisi aralığında kalmalıdır.
İstatiksel metodun kolay uygulanması için, belirtilen akış debisinin ± % 5 aralığındaki en az deney noktası
sayısından daha çok sayıda ölçme noktası alınmasında yarar vardır. Uygun olması halinde oniki nokta
alınması tavsiye edilir
I.4 Ortalama değerlerin elde edilmesi
I.4.1 Pompa toplam yükü ortalama değeri

Pompa toplam yükü ortalama değeri, aşağıdaki eşitlik kullanılarak hesaplanır;
Hm = [ h + a (1 - q )]. HG
I.4.2 Pompa giriş gücü ortalama değeri

Pompa giriş gücü ortalama değeri, aşağıdaki eşitlik kullanılarak hesaplanır;
Pm = [ p + a′ (1 - q ] PG
1.4.3 Deney sonuçlarının değerlendirilmesi

İstatiksel parametrelerin değerleri aşağıdaki eşitliklerde verilmiştir :
1/ 2
 r 2 + 1
a=r +   .S qp
 S qp 
1/ 2
 r′ 2 + 1
a′ = r ′ +   .S qp
 S qp 
Sh - S q
r=
2.S qh
Sp - S q
r′ =
2.S qp
Not - Performans eğrisinin eğimine uygun olarak pozitif veya negatif değerler elde edileceğinden emin olmak
için, a ve a′ için verilen eşitliklerde, sırasıyla Sqh ve Sqp değerleri bulunmaktadır.
İstatiksel analizin, belirtilen bir debide, toplam yükünün ve giriş gücünün, % 95’lik bir güven aralığında,
Madde I.3’e göre alınan gözlem serilerinden elde edilmesi için kullanılabileceği belirtilmelidir. Bu konu, [17]
no’lu kaynakta daha ayrıntılı olarak açıklanmış ve hesaplama için bir bilgisayar programı da verilmiştir.
57
Ek J
(Bilgi için)
Pompa deney föyü
Bu ekte tanıtılan pompa deney föyü, pompa deney sonuçlarını sunmak ve onların yorumuna yardımcı olmak
amacı ile bir kılavuz olarak verilmiştir. Bu föyün, bir pompa deneyindeki bütün bilgileri ve pompa tipine,
uygulamasına ve hesap moduna göre gerekli olabilecek değişiklikleri kapsadığı söylenemez.
POMPA DENEY FÖYÜ FÖY NUMARASI DENEYİN ÖZELLİĞİ

Müşteri
Tip İmalâtçının sipariş numarası Sipariş numarası İç çap
Pompa Dış çap
Çark çapı
Garanti edilen değerler Debi (QG) Devir sayısı (nsp) Giriş gücü (PG)
Toplam yük (HG) Verim (ηG) Emmedeki net pozitif yük (ENPY)
Pompalanan sıvı Sıcaklık (t) Buhar basıncı (ρv) Kinematik viskozite (υ)
Yoğunluk (g) Asit derecesi (pH)
Motor İmalâtçı Deney sertifikası Faz sayısı Gerilim
Tip Güç Devir sayısı Akım şiddeti
Akış Girişteki Çıkıştaki (ENPY) Döndürme Güç Devir Dişli
Debisi Yük Yük momenti sayısı
Ölçme metodu Kullanılan
Metot
Sabit
Deney Şartları Ortam Sıcaklığı Barometrik Basınç Referans düzlemi için Giriş
Deney Sıvısı Sıcaklığı yük Düzeltmesi Çıkış
Ölçme sonucu Birimler 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Devir sayısı
Zaman aralığı
Debi Okuma
Ölçülen debi
Çıkış yük
okuması
Girişteki yük
okuması
Çıkıştaki yük
Girişteki yük
2
Yük ∆U /2g
Ölçme konumu yükseklik farkı
Pompa toplam yükü
2
U1 / 2 g
Emmedeki net pozitif
yük(ENPY)
Pompa çıkış gücü (Pu)
Gerilim
Akım Şiddeti
Wattmetre okuması 1
Wattmetre okuması 2
Wattmetre okumalarının toplamı
Güç Motor giriş gücü
Motor verimi
Döndürme momenti okuması
Dişli verimi
Motor çıkış gücü
Motor giriş gücü
Toplam verim
Pompa verimi
Belirtilendevir Hacimsel debi
sayısına indirgenmiş Toplam yük
büyüklükler Güç
ENPY
NOTLAR Tarih Deney sorumlusu Temsilciler
Müşteri Tedarikçi
58
Ek K
(Bilgi için)
Kontrol listesi
Aşağıda, deneyden önce imalâtçı/tedarikçi ile müşteri arasında mutabakat sağlanması tavsiye edilen konular
için bir kontrol listesi verilmiş. Anlaşmanın ayrıntılandırılması sırasında bütün bu konular üzerine mutabakat
sağlanmasının her zaman gerekli olmayacağına dikkat edilmelidir.
1) Deney sınıfının seçimi (Madde 5.1).
2) Garantilerin
a) Motorsuz pompa veya birleşik motor - pompa birimi (Madde 10.4.3).
b) Bağlantı elemanları ile birlikte veya onlardan ayrı pompa (Madde 5.3.4).
c) Bir veya birkaç nokta için garanti edilen değerler (örneğin akış debisi, toplam yük, giriş
gücü, verim, ENPYR vb.).
3) Anlaşmaya bağlı sorular; örneğin özdeş pompa partisinde denenecek pompa sayısı vb. (Madde 5.1.2).
4) Deney sırasında kontrol edilecek herhangi başka bir pompa davranış durumu (Madde 5.2.6)
5) Deneylerin yeri (Madde 5.2.2).
6) Deneylerin tarihi (Madde 5.2.3).
7) Deney, imalâtçının işyerinde yapılmadığında, deneyden sorumlu kişi (Madde 5.2.4).
8) Ölçme metotlarının seçimi (Madde 7 ile Madde 10 arası).
9) Deney donanımı (Madde 5.2.7).
10) Performans deneyi (Madde 5.3.2, Madde 5.3.3 ve Madde 8.2.1) ve kavitasyon deneyi için
(Madde 11.2.3) deney düzeneği.
11) Kendiliğinden çalışmaya hazır hale gelen pompaların bu kabiliyetinin kontrolu için deney düzeneği
(Madde 5.3.7).
12) Temiz su kullanılarak yapılan bir deneyden pompa performansını tahmin için metot (Madde 5.4.5).
13) Müsaade edilebilir aralığın dışında devir sayısı sapması (Madde 5.4.3, Madde 6.1.2).
14) ENPYR için dönüşüm formülünün üssü (Madde 6.1.2).
15) Müsaade edilebilir tolerans dışında gerilim ve frekans sapmaları (Madde 6.1.2).
16) Görev noktasında ve diğer çalışma nokalarında tolerans değerleri (Madde 4.1, Madde 6.3, Madde
11.3.3).
17) Düşey kuyu pompalarında giriş ve aktarma kayıpları (Madde 8.2.3, Madde 10.4.2).
18) Giriş ve çıkışta sürtünme ve münferit basınç kayıpları (Madde 8.2.4 ve Ek C).
19) Sargı kayıpları (Madde 10.4.1).
20) Dişli kayıpları (Madde 10.4.4).
21) Kavitasyon açısından garantilerin doğrulanma metodu (Madde 11.1.2).
22) Performans deneyinde (Madde 4.2) ve kavitasyon deneyinde (Madde 11.2.3) kullanılacak sıvı.
23) Deneyin maliteyi (Ek F)
59
Kaynaklar
(1) ISO 31 (all parts), Ouantities, units and symbols.
(2) ISO 2372, Mechanical vibration ol mechines with operating speeds from 10 to 20 revls - Basis for
specifying evaluation standards.
(3) ISO 2975-1, Measurement of water flow in closed conduits - Tracer methods - Part 1: General.
(4) ISO 2975-2, Measurement of water flow in closed conduits - Tracer methods - Part P: Constant rate
injection method using non-radioactive tracers.
(5) ISO 2975-3, Measurement of water flow in closed conduits - Tracer methods - Part 3: Constant rate
injection method using radioactive tracers.
(6) ISO 2975-8, Measurement of wafer flow in clased conduits - Tracer methods - Part 6: Transit time
method using non-radioactive tracers.
(7) ISO 2975-7, Measurement of water flow in clased conduits - Tracer methods - Part 7: Transit time
method using radiactivo tracers.
(8) ISO 3740, Acoustics - Determination of sound power levels of noise sources - Guidelines for the use
of basic standards.
[9) ISO 3744, Acoustics - Determination of sound power levels of noise sources using sound pressure -
Engineering method in an essentially free fied over a reflecting plane.
(10) ISO 3745, Acoustics - Determination of sound power levels of noise sources - Precision methods for
anechoic and semi-anechoic rooms.
(11) ISO 3746, Acoustics - Delemination of sound power levels of noise sources using sound pressure -
Survey method using an enveloping measurement surface over a reflecting plane
(12) ISO 3945, Mechanical vibrafion of large rotating machines with speed range from 10 to 200 r/s -
Measurement and evaluation of vibration severity in situ.
(13) ISO 4185, Measurement of liquid flow in closed conduits - Weighing method.
(14) ISO 6081, Acoustics - Noise emitted by machinery and equipment - Guidelines for the preparation of
test vodes engineering grade requiring noise measurements at the operator’s or bystandes’s
position.
(15) IEC 600413), International code for the field acceptance test s of hydraulic turbines
(16) IEC 60497, lnternational code for model acceptance tests ol storage pumps.
(17) E. Grist and R. P. Hentschke,The Verification of Centrifugal Pump Performance Guarantees by
Acceptance Tests -An Alternative Method. I.Mech.Eng. London. March 1989.
3) Baskıda (IEC 60041:1992’nin revizyonu
60

TS - en - Iso - 9906 2002

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS - en - Iso - 9906 2002

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TÜRK STANDARDI

ICS 23.080; 23.100.10

ROTODİNAMİK POMPALAR - HİDROLİK PERFORMANS KABUL

Rotodynamic pumps- Hydraulic performance acceptance tests- Grades

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Kalite Sistem Belgesi

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

− Bu standardın kabulü ile TS ISO 2548, TS ISO 3555 iptal edilmiştir.

8.2.1 Standard bir tesisat üzerinde denenen pompa .......................................................................... 24

Rotodinamik pompalar - Hidrolik performans kabul deneyleri -

Bu standard ölçme hassasiyetine göre ;

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

EN, ISO, IEC vb. Adı TS No1) Adı

EN, ISO, IEC vb. Adı TS No1) Adı

3 Terimler, tarifler ve semboller

3.1 Açısal hız

3.2 Devir sayısı

3.6 Reynolds sayısı

3.7 Kütlesel debi

Not 1 - Aşağıdaki kayıplar veya kaçaklar pompaya ait sayılır.

a) Eksenel kuvvetin hidrolik olarak dengelenmesi için gerekli kaçak debi,

3.8 Hacimsel debi

3.9 Ortalama hız

3.10 Yerel hız

3.12 Referans düzlemi

3.13 Referans düzleme göre yükseklik

Not - Bu yüksekliğin değeri;

3.14 efektif basınç

Not 1 - efektif basıncın birimi;

3.15 Hız yüksekliği

3.16 Toplam yük

Not - Verilen herhangi bir kesitteki mutlak toplam yük

eşitliği ile hesaplanır.

3.17 Girişteki toplam yük

eşitliği ile hesaplanır.

3.18 Çıkıştaki toplam yük

eşitliği ile hesaplanır.

3.19 Pompa toplam yükü

Not 1 - Sıkıştırılabilirlik ihmal edilirse;

eşitliği ile hesaplanmalıdır.

Not 2 - Matematiksel olarak doğru sembol H1-2 şeklindedir.

3.20 Özgül enerji

3.21 Girişteki yük kaybı

3.22 Çıkıştaki yük kaybı

3.23 Boru sürtünme kayıp katsayısı

3.24 Emmedeki net pozitif yük (ENPY)

3.25 ENPY Referans düzlemi (çok kademeli pompalarda)

3.26 ENPY Referans düzlemi (çift girişli pompalarda)

1 ENPY referans düzlemi

3.27 ENPY mevcut (ENPYA)

3.28 Emmedeki gerekli net pozitif yük ENPY (ENPYR)

3.30 Tip numarası

Not - Tip numarası, birinci kademe çarkının en büyük çapında alınmalıdır.

3.31 Pompa giriş gücü

3.32 Pompa çıkış gücü

3.33 Tahrik elemanı giriş gücü

3.34 Pompa verimi

3.35 Toplam verim

Çizelge 1 - Sembol olarak kullanılan harflerin alfabetik listesi

Sembol Büyüklük Birim

Çizelge 2 - Alt indis olarak kullanılan harflerin ve rakamların listesi