TS en 14267 PDF

TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD
TS EN 14267
(AC:2008 dahil)
Ocak 2009
ICS 65.060.35
SULAMA TEKNİKLERİ - SULAMA HİDRANTLARI
Irrigation techniques - Irrigation hydrants
TS EN 14267 (2009) standardı, EN 14267 (2004) standardı ile birebir aynı olup, Avrupa Standardizasyon
Komitesi’nin (CEN, rue de Stassart 36 B-1050 Brussels) izniyle basılmıştır.
Avrupa Standardlarının herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları Avrupa
Standardizasyon Komitesi (CEN) ve üye ülkelerine aittir. TSE kanalıyla CEN’den yazılı izin alınmaksızın
çoğaltılamaz.
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın
uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.
− Bu standardı oluşturan İhtisas Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.
Kalite Sistem Belgesi

İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.
Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.
TSEK
Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)
TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı
olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen
teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk
Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.
DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.
TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 65.060.35 TÜRK STANDARDI TS EN 14267 /Ocak 2009
Ön söz
− Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN 14627 (2004) standardı ve AC(2008) esas alınarak, Türk
Standardları Enstitüsü Ziraat İhtisas Grubu’nca hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 08 Ocak 2009
tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.
− EN 14627:2004/AC:2008 ile yapılan değişiklikler metinde düşey çizgi(I) ile gösterilmiştir.
− Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
İçindekiler
1 Kapsam .................................................................................................................................................... 1
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar........................................................................................... 1
3 Terim ve tarifler ....................................................................................................................................... 2
4 Sınıflandırma ........................................................................................................................................... 4
4.1 Fonksiyona göre................................................................................................................................. 4
4.2 Boyuta göre ........................................................................................................................................ 4
4.3 PN’e göre ........................................................................................................................................... 4
4.4 Debi sınırlayıcının sınıfına göre ......................................................................................................... 5
5 Sulama sularının kalitesi ........................................................................................................................ 5
5.1 Genel.................................................................................................................................................. 5
5.2 Su kalitesi 1a ...................................................................................................................................... 5
5.3 Su kalitesi 1b ..................................................................................................................................... 5
5.4 Su kalitesi 1c ...................................................................................................................................... 5
5.5 Su kalitesi 2 ........................................................................................................................................ 5
6 Kurallar..................................................................................................................................................... 6
6.1 Hidrant boyutlarınının özellikleri ......................................................................................................... 6
6.2 Hidrantta meydana gelen toplam yük kaybı için kurallar.................................................................... 6
6.3 Kavram gereksinimleri........................................................................................................................ 6
7 Kullanıcı şebekesine bağlantı.............................................................................................................. 11
7.1 Bağlantı parçası ............................................................................................................................... 11
7.2 Bağlantı parçasının kapanması........................................................................................................ 11
7.3 Basınç düşürücü vana...................................................................................................................... 11
7.4 Koruma tertibatı................................................................................................................................ 11
8 Deneme ve muayene metotları ............................................................................................................ 11
8.1 Dış gövdenin ve basınca maruz tüm parçaların iç basınç direnci.................................................... 11
8.2 Sızdırmazlık ve hidrolik veya hava özellikleri................................................................................... 12
8.3 Manevra torkunun doğrulanması ..................................................................................................... 12
8.4 Toplam yük kaybını ölçme ............................................................................................................... 13
8.5 Su koçu darbesi deneyi .................................................................................................................... 13
8.6 Basınç düzenleyicinin (regülatörünün) performansı......................................................................... 16
8.7 Debi sınırlayıcının (limitörün) performansı ....................................................................................... 17
8.8 Sayaçların performansı .................................................................................................................... 17
8.9 Ölçüm ve deney cihazları................................................................................................................. 20
8.10 Tıkaç dayanım deneyi ...................................................................................................................... 20
9 İşaretleme .............................................................................................................................................. 22
9.1 Genel................................................................................................................................................ 22
9.2 Sayaçların işaretlenmesi .................................................................................................................. 22
9.3 Hidrant gövdelerinin işaretlenmesi ................................................................................................... 22
9.4 Çıkışların işaretlenmesi .................................................................................................................... 23
10 Kısa gösterim ........................................................................................................................................ 23
Ek A (Bilgi için) Sulama hidrantı-Teknik bilgi dökümanı (İmalatçının sorumluluğu)........................... 24
Kaynaklar........................................................................................................................................................ 27
Sulama teknikleri - Sulama hidrantları
1 Kapsam
Bu standard, sulama şebekelerine su dağıtımında kullanılması amaçlanan hidrantları kapsar. Anma basıncı
(PN) aralıkları EN 1074–1’de tanımlanmıştır, örneğin; PN 10, PN 16, PN 25 ve PN 25’e kadar.
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standardlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin
içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra
yapılan tadil ve revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması şartı ile ile uygulanır.
Atıf yapılan standardın tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili standardın en son baskısı kullanılır.
EN, ISO, IEC Adı TS No1) Adı

vb. No (İngilizce) (Türkçe)
EN 19 Industrial valves – Marking of metallic TS EN 19 Sanayi tipi vanalar – Metal vanaların
valves işaretlenmesi
EN 1074–1 Valves for water supply – Fitness for TS EN 1074– Vanalar – Su temini için – Amaçlanan
purpose requirements and appropriate 1 şartlara uygunluk ve doğrulama
verification tests – Part 1: General deneyleri – Bölüm 1: Genel özellikler
requirements
EN 1092–1 Flanges and their joints – Circular
flanges for pipes, valves, fittings and
accessories, PN designated – Part 1:
Steel flanges
EN 1092–2 Flanges and their joints – Circular
flanges for pipes, valves, fittings and
accessories, PN designated – Part 2:
Cast iron flanges
EN 1267 Valves – Test of flow resistance using TS EN 1267 Vanalar- Akış Direnci Deneyi- Deney
water as test fluid Akışkanı Olarak Su Kullanılan
EN 1503–3 Valves – Materials for bodies, bonnets TS EN 1503-3 Vanalar - Gövdeler, kapaklar ve
and covers – Part 3: Cast irons + AC mahfazalar İçin malzemeler bölüm 3:
specified Avrupa standardlarında belirtilen
dökme demirden
EN 1561 Founding – Grey cast irons TS 552 Dökümler-Gri (lamel grafitli) dökme
EN 1561 demirler
EN 1563 Founding – Spheroidal graphite cast TS 526 EN Dökümler- Küresel grafitli dökme
iron 1563 demirler
EN 12266 - 1 Plastics piping systems for non- TS EN 12266- Endüstriyel vanalar-Deneyler-
pressure underground drainage and 1* Bölüm1:Basınç deneyleri, deney
sewerage – Polyethylene (PE) Part 1: işlemleri ve kabul kriterleri-Mecburî
Specifications for pipes, fittings and kurallar
the system
EN ISO 228 -1 Pipe threads where pressure – tight TS EN ISO Boru vida dişleri - Vida dişinde
joints are not made on the threads – 228-1 sızdırmazlık sağlamayan-Bölüm 1:
Part: Dimensions, tolerances and Boyutlar, toleranslar ve kısa gösterim
designation (ISO 228 – 1: 2000)
EN ISO 4628 – Paints and varnishes - Evaluation of TS 9259 EN Boyalar ve vernikler- Boya
1 degradation of coatings; Designation ISO 4628-1 kaplamalarındaki bozulmanın
of quantity and size of defects, and of değerlendirilmesi - Kusurların
intensity of uniform changes in büyüklük ve miktarı ile görünüşteki
appearance - Part 1: General yeknesak değişikliklerin şiddetinin kısa
introduction and designation system gösterilişi - Bölüm 1: Genel prensipler
(ISO 4628-1:2003) ve kısa gösteriliş sistemi
ISO 4064 -1 Measurement of water flow in closed TS 824 ISO Su Şebekelerinde Akış Ölçümleri-
conduits - Meters for cold potable 4064-1 Soğuk İçme Suyu Saatleri Kısım 1:
water - Part 1: Specifications Özellikler
1) TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. * işaretli
olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayınlanmış olan Türk Standardlarıdır.
1
EN, ISO, IEC Adı TS No Adı

vb. No (İngilizce) (Türkçe)
ISO 4064–3 Measurement of water flow in closed
conduits - Meters for cold potable
water- Part 3: Test methods and
equipment
ISO 4200 Plain end steel tubes, welded and
seamless - General tables of
dimensions and masses per unit length
ISO 9227 Corrosion tests in artificial atmospheres TS EN ISO Korozyon deneyleri - Yapay
- Salt spray tests 9227* atmosferlerde tuz püskürtme
deneyleri
ISO 9635 Irrigation equipment - Hydraulically TS ISO 9635 Vanalar - Sulama donanımlarında
operated irrigation valves kullanılan hidrolik olarak çalışan
3 Terimler ve tarifler
Bu standardın amaçları için aşağıda verilen terimler ve tarifler uygulanır:
3.1 Sulama Hidrantı

Genellikle gömülü olan basınçlı dağıtım şebekesinden şebeke kullanıcısına sulama suyu dağıtımını sağlayan
vana aparatı.
Sulama hidrantı, gövde ve ona monte edilmiş bir veya daha fazla çıkış ağzından oluşur.
Sulama hidrantı gövde çapı ve çıkış ağızları çaplarıyla karakterize edilir (Şekil 1).
Sulama hidrantı en azından bir “kapama” fonksiyonu ve bir “ölçme” fonksiyonuna sahiptir. Aynı zamanda
“debi sınırlama” ve “basınç düzenleme” fonksiyonlarına da sahip olabilir.
Not – Standardın bundan sonraki kısmında “sulama hidrantı” yerine “hidrant”kelimesi kullanılmıştır.
3.2 Sulama için basınçlı su dağıtım şebekesi

Çok sayıda kullanıcı şebekesine sulama suyu sağlayan, genellikle gömülü olan kollektif şebeke.
3.3 Kullanıcı şebekesi

Kullanıcıya ait, arazi sulama sistemleri sağlayan dağıtım şebekesi.
3.4 Anma çapı (DN)

Borulu şebeke bileşenleri için referans amacı ile kullanılan boyutların alfa - numerik (harfli - rakamlı)
gösterilmesidir. Anma çapı, DN harflerini takip eden, gerçek boyutlarla dolaylı olarak bağlantılı, gövde çapı
veya bağlantı sonlarının dış çapını (mm) temsil eden birimsiz tam sayıdan oluşur.
Not – DN’i takip eden sayı ölçülebilir bir değeri simgelemez ve ilgili standardda belirtilmesi durumu haricinde
hesaplama amacı ile kullanılmamalıdır.
[EN ISO 6708]
3.5 Anma basıncı (PN)

Borulu şebeke bileşenlerinin mekanik ve boyutsal özelliklerinin birleşimiyle ilgili ve referans amacı ile
kullanılan alfa-numerik terim.
Not 1- PN’yi takip eden sayı ölçülebilir bir değeri simgelemez ve ilgili standardda belirtilmesi durumu
haricinde hesaplama amacı ile kullanılmamalıdır.
Not 2- İlgili elemanın standard sayısı ile birleştirilmediği takdirde PN terimi önemsizdir.
Not 3- Borulu şebekedeki bağlı bir elemanın izin verilen basıncı, malzeme ve elemanın tasarımı, izin verilen
sıcaklığı vb. ve ilgili standardda ayrıntıları ile belirtilen basınç/sıcaklık ilişkileri çizelgelerinde verilmiştir.
Not 4- Aynı PN ve DN tanımlamalarına sahip tüm elemanlar, uyumlu flanş cinsleri için aynı bağlantı
boyutlarına sahip olmalıdır.
[EN 133]
2
3.6 Hidrolik deney basıncı (Pt) veya deney basıncı

Donanım için servis basıncı değişme aralığında seçilen deneyin uygulanacağı basınç.
[EN 764]
3.7 Düzenlenmiş (regülasyonlu) mansap basıncı (PAR)

Hidrantta sabit debiye erişilince kullanıcı şebekesine bağlantı seviyesinde ölçülen basınç.
3.8 Belirlenen mansap basıncı (PAC)

Hidrant çıkışından kullanıcı şebekesine bağlantı seviyesinde istenilen referans basınç.
3.9 Müsaade edilen işletme basıncı (PFA)

Bir elemanın işletme sırasında sürekli dayanabileceği kapasiteye sahip olduğu en yüksek basınç.
[EN 805]
3.10 Müsaade edilen en yüksek işletme basıncı (PMA)

Bir elemanın işletme sırasında dayanabileceği kapasiteye sahip olduğu, basınç artışını da içeren, zaman
zaman oluşan en yüksek basınç.
[EN 805]
3.11 Müsaade edilen arazi deneyi (PEA)

Yeni montajı yapılmış bir elemanın nispeten kısa bir zaman aralığı için dayanabileceği kapasiteye sahip
olduğu, boru hattının bütünlüğünü ve sızdırmazlığını sağlamak amacıyla maruz bırakıldığı en yüksek
hidrostatik basınç.
[EN 805]
3.12 Basınç düzenleyici (basınç regülatörü)

Su çıkış basıncını, giriş basıncında ve/veya debisindeki değişmelere rağmen, düzenleme aralığı içindeki
belirli sınırlar arasında yaklaşık sabit bir değere düşüren, kendiliğinden çalışan (dışarıdan enerji girişi
olmaksızın) cihaz.
3.13 Basınç düzenleyici kalibrasyon (ayarlama) basıncı (PTR)

Hidrant basınç düzenleyicisinin kalibrasyon basıncı.
Basınç düzenleyici kalibrasyon basıncı, düzenleyicinin mansabına yerleştirilmiş çıkış ağzı (meme) ve debi
sınırlayıcı gibi hidrant parçalarının sebep olduğu yük kayıplarını hesaba katmak açısından, ayarlanan
mansap basıncına (PAC) göre genelde daha kullanışlıdır.
3.14 Debi sınırlayıcı (debi limitörü)

Dışarıdan enerji girişi olmaksızın, kendiliğinden çalışan, debinin belirli bir eşik değerini hiç bir durumda
aşmamasını sağlamak amacıyla kullanılan vana aparatı.
3.15 Sabit debi (QN)

Hidrant bileşenlerinin belirli çalışma koşullarında, müsaade edilen en yüksek hata miktarlarını aşmadan,
tatminkâr şekilde çalışabildiği en yüksek debi.
Kullanılan gösterimler:
- QNB, hidrant gövdesi sabit debisi,
- QNP, sabit çıkış debisi,
- QNR, basınç düzenleyici sabit debisi,
- QNL, debi sınırlayıcı sabit debisi,
- QNC, sabit sayaç debisi.
3.16 En düşük işletme debisi (QR en düşük)

Su sayacı ve basınç düzenleyicinin müsaade edilen en yüksek hata sınırları içinde çalışması için gerekli en
düşük debi.
3
Aşağıdaki gösterimler kullanılır:

- QR en düşük: sayacın en düşük işletme debisi,
- QR en düşük: basınç düzenleyicinin en düşük işletme debisi.
3.17 En yüksek kaza debisi (QMA)

Sadece birkaç dakika ile sınırlı kısa bir zaman aralığında, donanımın tamamı veya bir kısmında bozulma
olmaksızın, çıkış ağzınca iletilecek en yüksek debi.
3.18 Aşırı yük debisi (QSC)

Su sayacının kendi işletme koşullarında kısa bir süre için müsaade edilen en yüksek hata sınırları içinde
ölçme performansını sürdürerek çalışması için gerekli en yüksek debi.
3.19 Hidrantın anma kapanma süresi (tcNB)

Çark (volan) kullanmadan çalışan hidrantlar için imalatçı firma tarafından belirlenen kapanma süresi.
3.20 Yük kaybı ( ∆h )

Boru hattında hidrantın mevcudiyeti sebebi ile oluşan enerji kaybı.
3.21 Sabit yük kaybı ( ∆hN )

Sabit debide hidrant mevcudiyeti sebebi ile oluşan enerji kaybı.
3.22 En yüksek işletme torku (MOT)

Mekanik enerji giriş noktasında uygulandığında vanayı çalıştıracak ve istenilen sızıntı oranını aşmayacak
şekilde tork için sabitlenen en yüksek sınır.
[EN 1074-1]
4 Sınıflandırma
4.1 Fonksiyona göre

Fonksiyonları birleştirme durumuna göre dört tip hidrant aşağıdaki gibi sınıflandırılır:
- Tip 1: Kapama ve debi ölçme,
- Tip 2: Kapama, debi ölçme ve debi sınırlama,
- Tip 3: Kapama, debi ölçme ve basınç düzenleme,
- Tip 4: Kapama, debi ölçme, debi sınırlama ve basınç düzenleme.
Bu standardda belirtilen sayaç performanslarını etkilememek kaydı ile diğer tali fonksiyonlar (uzaktan okuma,
ön ödeme vb.) Tip 1’den Tip 4’e kadar hidrantlara eklenebilir.
4.2 Boyuta göre

Çizelge 1 - Hidrantların bağlantı boyutlarına göre sınıflandırılması
Anma çapı Çıkış ağzı anma çapı (DNB)b

(DNB)b 50 65 80 100 150 200
65 Xa Xa
80 Xa Xa Xa
100 Xa Xa Xa Xa
150 Xa Xa Xa Xa Xa
200 Xa Xa Xa Xa Xa Xa
a
Alternatifler.
b
Şekil 1’e bakınız.
4.3 PN’e göre

PN 10, PN 16 ve PN 25.
4
4.4 Debi sınırlayıcının sınıfına göre

Sınıf 1 debi sınırlayıcı: En fazla 5 bar basınç farkına kadar işletilir.
Sınıf 2 debi sınırlayıcı: En yüksek 10 bar basınç farkına kadar işletilir.
5 Sulama sularının kalitesi
5.1 Genel
Sulama suyu sürekli veya geçici olarak ve değişen oranlarda mineral ve organik maddeler içerebilir.
Deney amaçları için üç su kalitesi tariflenmiştir.
5.2 Su kalitesi 1a
Su kalitesi 1a artan dane dağılımına (granülometreye) sahip, üç sınıfın katı parçacıklardan oluşan toplamı
miktarı ihtiva eder.
Çizelge 2- Granülometre sınıfları
Malzeme Katı parçacıklar

1+2+3 sınıflarına ait katı (2,0 ± 0,2) g/L % 95’in üzerinde silika SiO2
parçacıkların toplam muhtevası
Sınıf 1’in muhtevası Toplam katı parçacıkların kütlece % olarak (25 ± 5)’nin 20 µm ve
60 µm arasında dane dağılımı
Sınıf 2’nin muhtevası Toplam katı parçacıkların kütlece % olarak (50 ± 10)’i 60 µm ve
Sınıf 3'ün muhtevası Toplam katı parçacıkların kütlece % olarak(25 ± 5)’i 320 µm ve
5.3 Su kalitesi 1b
Su kalitesi 1a’dan su kalitesi 1b elde etmek için aşağıda özellikleri verilen sentetik elyaftan 100 mg/L’lik
parçacığın toplam yükü ilave edilmelidir.
Sentetik elyaf:
- yaklaşık kütle hacmi < 1000 kg/m3
- çekme direnci > 400 MPa
- elastisite modülü > 12 GPa
- ıslanma (batırma zamanı) < 90 s
- elyaf kalınlığı yaklaşık 40 µm ile 50 µm arası
- genişlik 0,6 mm ile 0,7 mm arası
- uzunluk 15 mm ile 20 mm arası
5.4 Su kalitesi 1c
Temiz su.
5.5 Su kalitesi 2
Su kalitesi 2, hidrant boyunca büyük parçacıkların taşınımına karşılık gelir.
-Parçacıklar
biçim: küresel topak
topak sayısı: 48
yoğunluk: 24 topakta 0,9 ile 1,1 arası; 24 topak için 2’den büyük
sayaca uyan topak ebatı: hidrantın çıkış ağzının anma çapının % 10’una eşiti ± %2
toleransla deneye tabi tutulmalıdır.
5
6 Kurallar
6.1 Hidrant boyutlarının özellikleri
Şekil 1 - Hidrant boyutları
İmalatçı dokümanlarında alın alına (L2) ve alından eksene (H ve L1) boyutlar belirtilmelidir.
DNP: Çıkış ağızlarının anma çapı.

DNB: Hidrant gövdesinin anma çapı.
6.2 Hidrantta meydana gelen toplam yük kaybı için kurallar

Dağıtım şebekesine bağlı memba flanşı ile kullanıcı şebekesine bağlantısı arasında ölçülen toplam yük kaybı
(∆h ) , hidrant anma debisi için Madde 4.1 ve Madde 8.4’deki sınıflandırmalara göre verilen aşağıdaki
değerleri aşmamalıdır:
- Tip 1 için: En yüksek yük kaybı 0,5 bar.
Hidrant gövdesinden geçen debi (DNB, Şekil 1) hidrant anma debisinde (QNB) aşağıdaki şekilde
belirlenmelidir:
-Deney, hidrant tam açık ve basınç düzenleyici elemanlar devre dışı bırakılarak yapılmalıdır.
En yüksek anma debili (QNP) çıkış ağzı kendi anma debisinde çalışır ve açıklık, gerekirse bir veya daha
fazla çıkış ağzında, hidrant anma debisinin (QNB) herhangi bir nihai değere ulaşılmasını sağlar. Dağıtım
şebekesini ve mansap çıkışını birbirine bağlayan flanş arasında alınan en yüksek debiye sahip basınç
ölçmesidir (Madde 8.4).
6.3 Kavram gereksinimleri
6.3.1 Genel
Mekanik direnç, iç basınca karşı Madde 8.1 ile uyumlu olarak denenmelidir.
Dış gövdenin iç basınca karşı sızdırmazlığı ve basınca maruz tüm elemanların sızdırmazlığı Madde 8.2.1 ile
uyumlu olarak denenmelidir.
Hidrant standardlarda belirtilen tariflere uygun ve Madde 8.5’de tanımlanan su koçu (darbesi) basıncı
deneylerine dayanıklı olmalıdır.
Mekanik mukavemet deneyleri ayrı ayrı olarak hidrant gövdesinde veya çıkış ağzı memesinde uygulanabilir.
6
6.3.2 Malzemeler
- Topaklı grafit döküm demir (FGS) EN 1563’e uygun olmalı,
- Dövme döküm demir EN 1503-3’e uygun olmalı,
- İnce tabakalı grafit döküm demir en az Tip FGL 200 ve EN 1561’e uygun olmalı,
- Çelik ve çelik alaşımları;
- Bakır alaşımları;
- Eş değer mekanik dirence sahip (Madde 8.1) diğer tüm malzemeler kullanılabilir.
Boyama ile yapılan dış koruma için bir nötr tuz püskürtme deneyi (NSS) ISO 9227’de tanımlandığı şekilde
yapılmalı ve denenen tüm parçalar 300 saat sonra muayene edilerek karıncalanma, paslı noktalar veya boya
görünüşlerinde EN ISO 4628–1, Çizelge 1’de belirtilen 1. seviye yoğunluğunda noktalar olmadığı
doğrulanmalıdır.
6.3.3 Hidrant gövdesi

6.3.3.1 Genel
Hidrant gövdesi;
- bir kaide,
- kapama fonksiyonunu sağlayacak bir veya daha fazla kapama tertibatı
bir veya daha fazla çıkış ağızlı bir hidrant başlığından (veya çıkış kaidesi) oluşur.
6.3.3.2 Kaide
Kaide bir bağlantı flanşını da [seçilen anma basıncına (PN) göre] ihtiva eden, aşağı bölümde yer alan bir dış
gövdeden oluşur.
Flanş çapları hidrant gövdesinin anma debilerine göre Çizelge 3’te verilmiştir.
Çizelge 3 - Anma debilerine göre bağlantı flanş çapları
Hidrant gövdesinin anma debisi (QNB)

(eş zamanlı çalışan çıkışların toplam debisi) Bağlantı flanşlarının anma çapı (DN)
m3/h
30 65
45 80
80 100
120 150
160 200
Kaide, bir hava tahliye vanasının (vantuz) montajına uygun olmalıdır.
6.3.3.3 Kapama tertibatı

6.3.3.3.1 Genel
Bu tertibat, tam açık hidrant ile çalışmak üzere tasarımlanmış olup, hiçbir şartta basınç düzenleyici olarak
kullanılmamalıdır.
Hidrant vida-somun sistemi için bir yağlama aparatı ile donatılabilir.
Tıkaç, kapama vanası manevrasında su koçu darbeleri oluşturmaya meyilli hareketin kontrolü için sıkı bir
şekilde tertibata bağlanmalıdır.
6.3.3.3.2 Kapama sistemi tipi

- Çark (volan):
- Çarkın toplam devir sayısı 35’ten daha az olmalıdır. Kapama yönü FSH tipi olmalı,
- Bu rakam imalatçı firma tarafından beyan edilmeli,
- Diğer sistemler:
- Diğer kapama sistemlerinin mevcudiyeti durumunda, hidrantın kapama zamanı (tcNB) ISO
9635’in Madde 7.6’sında belirtilen süreyi aşmamalı
- Bu kapama süresi imalatçı firma tarafından beyan edilmelidir.
Bütün hallerde, su koçu darbesi deneyleri bu parametreleri onaylamak için kullanılmalıdır (Madde 8.5).
7
6.3.3.4 Hidrant başlığı

Hidrant başlığı çıkış ağızlarının montajı için tasarımlanan bir veya daha fazla dağıtım açıklığından oluşur, bu
açıklıklar aynıdır.
6.3.3.5 Otomatik tahliye

Hidrant otomatik bir tahliye cihazının yerleştirilmesine imkan verecek şekilde tasarımlanmalıdır.
6.3.4 Dağıtım çıkışları
Boyut özellikleri
Dağıtım çıkışlarındaki ağızlık çapı, çıkışın sabit debisine (QNP) göre verilen Çizelge 4 ile uyumlu olacak
şekilde seçilmelidir.
Çizelge 4 – Sabit çıkış debisine göre çıkış ağzı çapı
Sabit çıkış debisi (QNP)

Anma çıkış ağzı meme çapı (DN)
m3/h
50 20
65 30
80 45
100 60
150 120
200 160
6.3.5 Basınç düzenleyici (regülatör)
6.3.5.1 Basınç düzenleyicinin işlevi

Basınç düzenleyici, hidrant gövdesindeki değişken memba basıncını, çıkışın mansabındaki basıncı
(düzenlenmiş mansap basıncı (PAR)) düzenleme aralığı içinde muhafaza etmek amacıyla düşürür.
Not - Su basıncı düzenleyicisinin mevcudiyeti, mansap çevriminde muhtemel basınç artışlarını (su
koçu) önlemediği için şebekede güvenlik aparatı (örneğin, güvenlik vanası) ihtiyacını ortadan
kaldırmaz.
6.3.5.2 Ayarlanan mansap basıncı (PAC) aralığı

Ayarlanan mansap basınç aralığı aşağıda verilen değerlerle tanımlanır:
2 bar ≤ PAC ≤ 10 bar
6.3.5.3 Müsaade edilen basınç (PFA)

Müsaade edilen işletme basıncı (PFA) imalatçı firma tarafından belirtilmelidir.
Not - Müsaade edilen basınç, kavitasyondan kaçınmak için genellikle ayarlanmış mansap basıncının
(PAC) 3 katına eşit veya daha düşüktür.
6.3.5.4 Garanti edilen düzenleme aralıkları

Düzenlenmiş mansap basınçları (PAR) aşağıdaki düzenleme aralıkları içerisinde kalmalıdır:
- Ayarlanan mansap basıncı (PAC) ≤ düzenlenmiş mansap basıncı (PAR) ≤ ayarlanan mansap basıncının
1,1 katı (PAC) + 0,5 bar;
Memba basıncı ve debisi aşağıdaki çalışma aralıklarında değiştiği zaman:
- Ayarlanan mansap basıncı (PAC) + 2 bar ≤ memba basıncı ≤ müsaade edilen basınç (PFA);
En düşük basınç düzenleme debisi (QR en düşük) ≤ debi ≤ anma basınç düzenleyici debisi (QNR)
6.3.5.5 Basınç düzenleyici anma debisi (QNR)

Basınç düzenleyici anma debisi (QNR) düzenleyicinin yerleştirildiği çıkışın anma debisine eşit olmalıdır
(Çizelge 4).
8
6.3.5.6 En düşük basınç düzenleyici işletme debisi (QR en düşük)

En düşük basınç düzenleyici işletme debisi (QR en düşük) Çizelge 5’de verilen değerlere eşit veya düşük
olmalıdır.
Çizelge 5 – Anma çıkış çapına (DNP) göre en düşük basınç düzenleyici debisi (QRP)
En düşük basınç düzenleyici debisi

Anma çıkış çapı (DNP) (QR en düşük)
m3/h
50 2
65 4
80 6
100 8
150 15
6.3.6 Debi sınırlayıcı (debi limitörü)
6.3.6.1 Debi sınırlayıcının işlevi

Debi sınırlayıcı sözleşmede belirtilen debinin aşılmasını önlemek amacı ile tasarımlanır. Hidrant gövdesi
veya çıkışlarına debi sınırlayıcı takılabilmelidir.
6.3.6.2 Debi sınırlayıcının gösterimi

Debi sınırlayıcı;
- tipine,
- müsaade edilen basınç değişimine göre
gösterilir.
Anma debisi (QNL) m3/h olarak ifade edilir.
6.3.6.3 Debi sınırlayıcının özellikleri

Debi sınırlayıcı;
- debiyi kalibre edilen anma değerinde sınırlandırmalı,
- imalatçı firma tarafından belirlenen basınç aralığı içinde, memba ve mansap basınç
değişimlerinden etkilenmeden, bağımsız olarak çalışmalı,
- fabrikadan nakledilmeden önce ayarlanmalı,
- bozulmaz bir cihazla donatılmalı,
- mansap basıncı 1 bar’ın üzerinde iken, sınırlayıcının memba ile mansap basınçları arasındaki fark 2bar’dan
daha düşük veya 2 bar olduğunda titreşim (vibrasyon) oluşturmamalı,
- sınıf 1 için 5 bar, sınıf 2 için 10 bar (Madde 4.4) basınç farklarına 15 dakika dayanabilmelidir.
6.3.6.4 Çıkış ağzı memesine bağlantı

Debi sınırlayıcı, çıkış ağzı memesine veya gövdeyi oluşturan flanşlı bir parçaya monte edilebilir ve diğer
elemanlarla seri olarak montajı yapılmak üzere tasarımlanır.
6.3.6.5 Hidrolik çalışma özellikleri

Tüm ayarlar m3/h olarak ifade edilmeli ve suyun sıcaklığı 30 °C’un altında iken uygulanmalıdır.
Çıkış veriminin anma çapına (DNP) veya monte edildiği boru hattına bağlı olarak debi sınırlayıcının
karakteristikleri aşağıdaki gibi olmalıdır:
9
Çizelge 6 –Çıkış ağzı anma karakteristiklerine göre (DNP) debi sınırlayıcıların debi ve toleransları
Debi sınırlayıcının
Anma çıkış çapı Anma çıkış debisi (QNP) Aşırı debi sınırları için
anma debisi (QNL)a
m3/h 3 toleranslar
m /h
50 20 5-7 ve 10 0’dan +% 30’a
50 20 ≤
10 QNL<20 0’dan +% 30’a
65 30 5-7 ve 10 0’dan +% 30’a
65 30 10 ≤ QNL<30 0’dan +% 20’a
80 45 10 ≤ QNL<45 0’dan +% 20’a
100 60 10 ≤ QNL<60 0’dan +% 20’a
150 120 10 ≤ QNL<120 0’dan +% 20’a
200 160 10 ≤ QNL<160 0’dan +% 20’a
a 3 3 3
Debi sınırlayıcının (QNL) anma debisi 10 m /h’tan 50 m /h’a kadar 5 m /h’lık ve daha büyük
debilerde 10 m3/h’lık değerlerle artar.
6.3.7 Sayaçlar
6.3.7.1 Teknik karakteristikler
6.3.7.1.1 Genel özellikler

Su sayaçları, bu standarda uygun olarak tasarımlanmalı ve imal edilmelidir. Ayrıca;
- hidrant boyunca geçen suya filtreleme gerektirmemelidir,
- oluşabilecek herhangi bir kaza debisi geri dönüşleri tarafından hasar görmemelidir.
Ölçüm mekanizmaları, tercihen su akışına ve katı madde taşınımına en az derecede engel teşkil edecek
şekilde tasarımlanmalıdır (Madde 5.2 ve Madde 8.8.2).
Buna ilâveten hiçbir durumda ölçme hassasiyeti suyun fiziksel veya kimyasal özelliklerine bağlı olmamalıdır.
6.3.7.1.2 Gösterge sistemi

Sayacın ölçülen su hacmini gösteren parçası ISO 4064-1 ile uyumlu olarak üretilmelidir.
6.3.7.1.3 Koruma
Cihazın tüketilen metreküp miktarının tamamını gösteren kısmı ölçülen su ile temas etmemelidir.
Ekipmanlarının tamamı en az IP 67 seviyesinde korumaya sahip olmalıdır.
6.3.7.1.4 Okunabilirlik
Gösterge şüpheye mahal vermeyecek şekilde hacmin kolay okunmasına imkân vermelidir. Gösterge,
camının buğulanmasını önlemek için uygun bir sistem ile veya iç yüzeyi temizleyecek bir silecek ile
donatılmalıdır.
6.3.7.1.5 Ondalık sayısı ve doğrulama skalası taksimatlama

Ondalık, en az 2000 h sürece anma debisinde (QNC) sıfırlanmaksızın su hacminin (m3) toplamını
göstermeye uygun olmalıdır.
Doğrulama skalası ISO 4064-1’e göre olmalıdır.
6.3.7.2 Metrolojik karakteristikler
6.3.7.2.1 İzin verilen en yüksek hata

Ölçüm aralığı boyunca (QC en düşük ve QS arasında bu değerleri de kapsayan) müsaade edilen en yüksek
hata ± % 5’dir.
Sürekli veya kesintili debi QC en düşük ve QSC arasında (QC en düşük ve QSC de dâhil olmak üzere) olduğu
zaman ölçüm hatası müsaade edilen en yüksek hatadan daha az olmalıdır.
Ölçüm hatası aşağıdaki formül kullanılarak bulunur:
10
100 x (Vr − Vd )
ε=
Vd
Burada;
ε = Ölçüm hatası (%),
Vr= sayacın kaydettiği hacim,
Vd= sayaçtan geçen gerçek hacimdir.
6.3.7.2.2 Metrolojik sınıflar

Su sayaçları, anma debisinin (QNC) en düşük debisine (QC en düşük) oranına göre Çizelge 7’de belirtildiği
şekilde iki metrolojik sınıfa ayrılır.
Çizelge 7 - Sayaçların metrolojik sınıfları
Sınıf QNC/QC en düşük oranı

A sınıfı 10 ≤ QNC/QCen düşük < 25
B sınıfı QNC/QCen düşük ≥ 25
6.3.7.3 Debi aralığı

A ve B sınıfları için en yüksek debi aşağıdaki şartı sağlamalıdır:
En yüksek sayaç debisi (QSC )

≥ 1,25
Sayaç anma debisi (QNC)
7 Kullanıcı şebekesine bağlantı
7.1 Bağlantı parçası

Bağlantı parçası, EN 1092-1 ve EN 1092-2’ye uygun bir flanşla teçhiz edilmeli veya EN ISO 228-1’e uygun
vidalı dişli olmalıdır.
7.2 Bağlantı parçasının kapanması

Hidrantın hızlı sökme-takma özelliğine sahip bir parça ile teçhiz edilmesi durumunda, bağlantı takılı iken su
sızdırmaz olması sağlanmalıdır.
Her hidrant, çıkışları kapamak için gerekli tapayı çalıştıracak kılavuz ile donatılmalıdır.
7.3 Basınç düşürücü vana

Çıkışlar, güvenlik gerekçesi ile hidrant kapalı iken çıkış ağzı memesinde basıncı düşürme özelliğine sahip bir
tertibat veya hava tahliye vanası bağlantısına uygun donanıma sahip olmalıdır.
7.4 Koruma tertibatı

Sayaçlar; gösterge cihazının veya sayacın korunmasında, kumanda edilmesinde, sökme ve sayacın
değiştirilmesi sırasında, sayacın doğru montajının öncesi ve sonrasında ayarlanabilir koruma cihazlarını
içermelidir.
8 Deneme ve muayene metotları
8.1 Dış gövdenin ve basınca maruz tüm parçaların iç basınç direnci

Bunlar, EN 1074-1 ile uyumlu olmalıdır.
Vanalar, PEA veya 1,5 x PFA’lık basınçtan büyük olanına eşit bir iç basınca hasar oluşmaksızın
dayanabilmelidir.
Bu şartı sağlamak için, vana çalışır durumda iken EN 1074–1 Ek A’da verilen deney metotlarına göre deneye
tabi tutulmalıdır. Gözle görülür dış sızıntı ve diğer kusur belirtileri olmamalıdır.
11
8.2 Sızdırmazlık ve hidrolik veya hava özellikleri
8.2.1 Dış gövdenin ve basınca maruz tüm parçaların iç basınç altında sızdırmazlığı
EN 1074–1 ile uyumlu olmalıdır.
Vanalar, PEA veya 1,5 x PFA’lık basınçtan büyük olanına eşit bir iç basınç altında sızdırmaz olmalıdır.
Bu şartı sağlamak için, vana çalışır durumda iken Madde 5.2.1’e göre su basıncına maruz bırakılarak veya
EN 12266-1’e göre 6 bar’lık bir hava basıncı ile deneye tabi tutulmalıdır. Gözle görülebilir sızıntı olmamalıdır.
Not - Hava deneyi sadece basınç cihazı düzenlemeye (regülasyon) izin veriyorsa uygulanır.
8.2.2 Kapamanın sızdırmazlığı

Kapama, EN 1074-1 ile uyumlu olmalıdır.
Vana yuvası tam kapalı konumda iken bu standardın diğer bölümleri ile uyumlu olmak üzere, EN 12266-1’in
A’dan F’ye kadar seçilen oranlarda, tanımlanan sızdırma aralığı içinde sızdırmaz olmalıdır. Gerekli
sızdırmazlık miktarları imalatçı firmanın teknik bilgilerinde verilmelidir.
Bu şartı doğrulamak için, bir vana çalışır durumda iken EN 12266-1 Madde A.4’te verilen deney metotlarıyla
uyumlu, su için 1,1 x PFA veya hava için 6 bar basınç farkına eşit bir deneye tabi tutulmalıdır. Ölçülen sızma
oranı, belirtilen sızma oranını aşmamalıdır.
8.3 Manevra torkunun doğrulanması

Aşağıda tanımlanan deneyler tip deneylerdir (laboratuvar deneyleri) ve imalat muayene deneyleri değildir.
Kapama vanasının el ile çevrilmesi aşağıda belirtilen ortalama teğetsel efor ile gerçekleştirilmelidir.
Açıklama
1 Çevirme çarkı
2 Çevirme manivelası
Şekil 2 – Müsaade edilen elle uygulanan (manuel) kuvvetler
Açma ve kapama sırasında elle uygulanan müsaade edilen kuvvet, (F) Çizelge 8’de verilmektedir.
Daha büyük kuvvet Fen büyük kapamayı (stoper) yuvasına yerleştirmek için itmek amacı ile veya yuvasından
çıkarmak için uygulanabilir.
Fen büyük = X F
X katsayısının değerleri Çizelge 8’de verilmiştir.

12
Çizelge 8 - Müsaade edilen elle uygulanan kuvvetler
Boyutlar, kuvvet ve
Değerler a
katsayı
D, L (mm cinsinden) 100 125 160 200 250 ≥ 315
F (N cinsinden) 350 365 395 425 465 500
X 1,5 1,75 2,0 2,0 2,0 2,0
a
D ve L’nin ara değerleri için doğrusal enterpolasyon yapılır.
- Kapama, çarkın saat yönünde döndürülmesiyle sağlanmalıdır.

- Bu deney, düzenleyicinin (regülatörün) kalibrasyonundan 1 bar daha düşük bir basınçta ve hidrantın anma
debisinde uygulanmalıdır.
8.4 Toplam yük kaybını ölçme

Bu deney EN 1267 ile uyumlu olarak yapılmalıdır.
8.5 Su koçu darbe deneyi
8.5.1 Deneyin amacı

Bir çelik branşman hattına yerleştirilen hidrantın açık konumdan kapalı konuma getirilmesiyle oluşan aşırı
basınç ve düşük basınç dalgalarının (ISO 4200 Madde 1d) hidrantın anma çapına eşit çapta, 500 m
uzunluğunda, deney boru hattında hızın 2 m/s’lik değişimi için, sınırlayıcılar (limitörler) ve düzenleyiciler
(regülatörler) devre dışı iken (bunların sökülmesi veya kalibrasyon eşiğinin altında çalışmalarının
sağlanması) en yüksek değerlerini tespit etmektir.
Deney, Madde 8.5.3’te tanımlanan hidrolik deneylerin ortalaması ile veya hidrant kapamasını mekanik olarak
kontrol eden işletme çarkı için su koçu darbesini hesaplamak amacıyla, uygun yazılımlar kullanılarak
bilgisayar ile yapılabilir.
8.5.2 Bilgisayar ile hesaplama

Hesaplama, Madde 8.5.1, Madde 8.5.3, Madde 8.5.4, Madde 8.5.5 ve Madde 8.6.6’da tanımlanan aynı
parametreler kullanılarak aşağıdakilerin göz önüne alınması kaydı ile yapılır:
- Akışkan hızındaki değişim,
- Boru hattının anma çapı (DN), uzunluğu ve tipi,
- Dalga yayılım hızı,
- Hidrantın membaında ve mansabındaki basınç şartları,
- Kapamanın çalışma hızı.
Kapamanın kapanma değeri (yasası) zamanın bir fonksiyonu olarak debi katsayısındaki (Kv) değişim ile
karakterize edilir. Bu değer;
- Kv eğrisi açıklığın bir fonksiyonu olarak imalatçı tarafından beyan edilir,
- 1 devir/s’lik kapama/açma hızı elde edilir.
8.5.3 Deney cihazı
8.5.3.1 Referans deney cihazı
8.5.3.1.1 Genel
Deney tertibatı:
- Bir çelik boru hattı ve bir hidrant,
- Memba basıncını korumak için bir sistem,
- Mansap basıncını korumak için bir sistem,
- Basınç ve debi için hızlı kaydedici algılayıcılar (üç adet algılayıcı basınç için ve bir adet algılayıcı debi için)
içerir.
Deney tertibatı örneği Şekil 3’te gösterilmektedir.
Kapama cihazı ile teçhiz edilmiş hidrant gerekirse mansap basıncını düşürmek ve düzenlemek için basınç
düzenleyici ile beraber veya debi sınırlayıcı ile veya her ikisiyle donatılarak deney boru hattı sonuna
yerleştirilir.
13
Boru hattı, dalga yansıması oluşturacak özel parçalar barındırmamalıdır, düz olmalıdır.
Dalga yayılım hızı “a” doğrudan deney boru hattında yedek bir vananın kapatılması ile debide keskin
farklılıklar oluşturarak ölçülür. Deney boru uzunluğu toleransı ± % 5 olmalıdır.
Deney, 30 °C’un altında katı parçacıklar içeren su ile yapılmalıdır.
Çelik deney boru hattı için referans değerler:
Uzunluk (L) = 500 m, yayılım hızı (a) =1240 m/s, dalga gidiş ve dönüş zamanı (T) = 0,8 s’dir.
8.5.3.1.2 Mekanik kontrollü tıkaçlı hidrantların özel durumu

Mekanik kontrollü tıkaçlı hidrant olması durumunda L= 500 m x a ′ / a uzunluğunda a ′ ve a sırası ile
Madde 8.5.1’de belirtilen deney boru hattında ve referans boru hattında aşırı basınç dalgasının yayılma hızı
olmak üzere ve dalgaların aynı gidiş-geliş zamanını korumak amacı ile deneyde PVC veya PE boru hattı
kullanmak mümkündür.
Yüksek yoğunluklu polietilen (HDPE) boru hattı için belirtilen değerler:

- Uzunluk L ′ = 150 m,
- Yayılım hızı a = 375 m/s,
- Dalganın gidiş ve dönüş zamanı T= 0,8 s.
8.5.4 Hidrant mansap basıncı

Basınçlar, hidrant çıkışının yüksekliği ile bağlantılı olarak ölçülür.
Hidrant mansabındaki basınç, atmosfere açık yüzeyli yükseltilmiş bir rezervuar kullanılarak (1,5 ± 0,005) bar
değerinde sabit tutulmalıdır.
Mekanik kontrollü tıkaçlı hidrant kullanılması durumunda hidrant mansabındaki basıncın değeri en az
(0,2 ± 0,005) bar değerinde sabit tutulmalıdır.
8.5.5 Boru hattı membaında basınç

Hidrantın tıkaç tertibatı en yüksek sınırında açılır.
Boru hattı artı hidrant sisteminde sabit 2 m/s’lik bir hız tesis edilecek şekilde hidrant girişinde basınç ayarlanır.
Mevcut her debi sınırlayıcının (limitörün) 2,5 m/s’den daha fazla olan yeterli toplam hızı veren ve mevcut her
basınç düzenleyicinin (regülatörünün) 3 bar’dan daha fazla kalibrasyon basıncına sahip olması sağlanır.
Bunu takip eden deney süresince, boru hattına girişteki basınç sabit tutulmalı ve V = 2 m/s sabit hız değeri
± % 5 toleransla elde edilmelidir.
8.5.6 Deney uygulamaları
Sabit akış hızı bir kere tesis edildiğinde, mekanik kontrollü tıkaçlı hidrantlar için çarkın 1 devir/s’lik hızda veya
hidrolik kontrollü tıkaçlı hidrantlar için imalatçı tarafından tanımlanan hidrant anma kapama zamanında
(tcNB) tıkaç kapatılır.
Daha sonra aynı şekilde tıkaç tamamen açılır.
8.5.7 Ölçmeler
8.5.7.1 Süre ve frekans
Deney uygulamasının toplam süresi artı bir dakikalık süreyi aşan bir zaman süresince borunun membaındaki
basınç değerleri ve hidrantın hemen membaında ve hemen mansabındaki basınç değerleri, hidrant boyunca
geçen debi, saniyede en az 10 kez kaydedilmelidir.
8.5.7.2 Ölçüm aparatlarının doğruluğu

Basınç ve debi ölçmeleri, gerçek değerin en fazla % 2 ölçüm doğruluğuna sahip ekipmanlar kullanılarak
yapılmalıdır.
8.5.7.3 Basınç vanaları

Basınç vanaları ISO 4064-3’e uygun olmalıdır.
14
8.5.8 Sonuçlar
a) Deney boru hattında kullanılan aşırı basınç dalgalarının deneysel yayılma hızı değeri
b) Boru hattı membaındaki basınç, hidrant memba ve mansap basınçları, tıkacın tam açılması ve
kapanması sırasında hidrant boyunca geçen debi için zamana bağlı değişen dört set kayıt
c) b) ve d) bendindeki kayıtlardan elde edilen, toplam açma ve kapama zamanına karşı debi katsayısı (Kv)
eğrileri
d) PVC veya PE boru hattında mekanik kontrollü tıkacı Madde 8.5.3.2’de belirtildiği şekilde kullanan
hidrantın deneye tabi tutulması durumunda, Madde 8.5.3.1’deki çelik boru hattının referans deney
şartlarına karşılık gelen, c) bendinde tespit edilen debi katsayısı (Kv) eğrileri kullanılarak elde edilecek
aşırı basınç diyagramları
deney laboratuvarınca sağlanmalıdır:
8.5.9 Kurallar
Deneyin tüm süresince (açma ve kapama), hidrantta ölçülen en yüksek basınç boru hattı membaında oluşan
sabit basınç değeri artı 2 bar’ı kesinlikle aşmamalıdır. Açma ve kapama işlemi arasında ölçülen basınç
değişimi, bu süre boyunca hesaplanan ortalama değerden ± 2 bar’dan daha fazla sapmamalıdır.
Açıklama
B Deneye tabi tutulan hidrant
P2 Hidrant membaındaki basınç ölçme
C Pm sabit basıncındaki memba rezervuarı
P3 Hidrant mansabındaki basınç ölçme
S Sabit mansap basıncını muhafaza rezervuarı
D Debi ölçme
L Deney boru hattı
EP Elektrik deşarj pompası
Vd P>Pm şartını sağlayan otomatik deşarj baypas vanası
∆ C Boru hattındaki yük kaybı
V Regülasyon (düzenleme) vanası
∆ P Hidrant yük kaybı
P1 Boru hattı membaında basınç ölçme
R Düzlemde bir eğrinin dönme yarıçapı
DN Borunun anma çapı
Şekil 3 - Örnek: Hidrantlar için basınç koçu deney tertibatı
15
8.6 Basınç düzenleyicinin (regülatörünün) performansı
8.6.1 Genel
Aşağıda tanımlanan deney, imalat muayene deneyi olmayıp bir tip deneydir (laboratuvar deneyi).
8.6.2 Deney metodu – Tip deneyi

Vana imalatçısı tarafından onaylanan aralıktan alınan bir indeks basınç değerinde (P), basınç-debi eğrisi 0
ile % 100 arasında artan ve azalan yönlerde değişen debi için çizilmelidir. Özellikleri tespit etmek amacı ile
beş debi değeri: deney için anma debisinin % 5’i, % 25’i, % 50’si, % 75’i ve % 100’ü seçilir. Kaynak basıncı
imalatçı tarafından belirlenen kullanım aralığı ile uyumlu olmalıdır.
Ölçülen değerler imalatçı tarafından tanımlanan ∆ Z, X en yüksek ve ∆ X toleransları içinde olmalıdır.
Şekil 4 – Tolerans tanımları
8.6.3 Cihazlar
Hidrolik deney devresi debi üretim kapasitesi< memba basınç aralığı içindeki QNR ≤ PFA (Madde 6.3.5.3)
olmalı ve deney süresi boyunca bunları korumalıdır.
Bu aşağıda belirtilen donanımı içermelidir:

− Deneye tabi tutulan cihazın geçirdiği toplam debinin ölçümü için bir debi ölçer (ölçülen değerlerde ölçüm
doğruluğu ± % 2),
− Biri deneye tabi tutulan cihazın membaında, diğeri mansabında iki basınç göstergesi (ölçülen değerlerde
ölçüm doğruluğu ± % 1),
− Yukarıda belirlenen debi aralıkları içinde kalan, memba ve mansap basınçlarının değişimine müsaade
eden bir vana takımı.
8.6.4 İşlem
Aşağıdaki her bir debi için ( ± % 2 yaklaşımla):
- QRen düşük (Madde 6.3.5.6),
- QNR (Madde 6.3.5.5),
- ve üç adet diğer ara değer.
Aşağıdaki memba basınçları ile ilişkili düzenlenmiş (regüle edilmiş) mansap basıncını (PAR) (Madde 3.7)
kaydedilir:
- PAC + 2 bar (Madde 3.8)
- PFA (bar) (Madde 6.3.5.3)
- (PAC + PFA)/2 (bar)
Üç memba basıncında debinin fonksiyonu olarak 3PAR eğrisi çizilir.
8.6.5 İstenen şartlar

Kaydedilen eğrilerin tesis edilen ∆x, ∆y aralığında kalması sağlanmalıdır (Madde 6.3.5.4).
16
8.7 Debi sınırlayıcının (limitörün) performansı
8.7.1 Genel
Aşağıda tanımlanan deney bir tip deney (laboratuvar deneyi) olup bir üretim muayene deneyi değildir.
8.7.2 Deney metodu – Tip deneyi

Vana imalatçısı tarafından onaylanan aralıktan alınan bir indeks debi değerinde (Q), artan ve azalan
yönlerde, imalatçı firmanın tanımladığı aralıklarda değişen basınç için basınç farkı debi eğrisi çizilmelidir.
Özellikleri tespit etmek amacı ile beş basınç farkı değeri: deney için anma debisine karşılık gelen anma
∆ P’nin % 2’si, % 25’i, % 50’si, % 75’i ve % 100’ü seçilir.
Ölçülen değerler imalatçı tarafından tanımlanan Xen büyük ve ∆ Z toleransları içinde olmalıdır.
Şekil 5 – Tolerans tanımları
8.7.3 Cihazlar
Deney süresince korunan mansap basıncı ≥ 1 bar, debi üretim kapasitesi ≤ 1,5 QNR basınç farkı aralığına
karşılık gelen sınırlayıcı (limitör) sınıfı içinde (Madde 4.4) bir hidrolik devre. Bu devre:
- Debi sınırlayıcının (limitörün) membaına yerleştirilen bir debi ölçerden (ölçüm doğruluğu ölçülen değer
üzerinden ± % 2)
- Biri memba diğeri mansaba yerleştirilmiş iki basınç ölçer (ölçüm hassasiyeti ölçülen değer üzerinden ±
% 1)
oluşmalıdır.
8.7.4 İşlem
Deneye tabi tutulan sınırlayıcının (limitörün) sınıfı için müsaade edilen en yüksek basınç değer farkının % 2,
% 5, % 10, % 50, % 100’üne karşılık gelen basınç değerleri için cihazdan geçen debiler kaydedilir, mansap
basıncı her durumda 1 bar’ın üzerinde olmalıdır. Basınç farkının bir fonksiyonu olarak debi eğrisi çizilir.
8.7.5 İstenen şartlar

Kaydedilen eğriler tespit edilen X en büyük ve ∆z aralığında olmalıdır (Şekil 5).
8.8 Sayaçların performansı
8.8.1 Model onayı için deney ve muayeneler
8.8.1.1 Genel
Yapılan deneyler tip deneylerdir ve imalat aşamasında yapılan deneyler değildir.
17
Çizelge 9 - Tip deney – Sınıf
Sınıf Uygulanan tip deneyler

Deney programında tarif edilen tüm deneyler (Madde 8.8.1.3)
I
Katı partikül direnci için olan deneyler hariç (Madde 8.8.1.6.3)
II Deney programında tarif edilen tüm deneyler (Madde 8.8.1.3)
8.8.1.2 Deneye tabi tutulan sayaç sayısı

Çizelge 9’daki anma debilerine göre belirtilen sayıya eşit veya daha fazla sayıda sayaçta bu deneyler
gerçekleştirilmelidir.
Çizelge 10 - Deneye tabi tutulacak sayaç sayısı
Sayacın anma debi aralığı (QNC)

Sayaç sayısı
m3/h
QNC ≤ 50 5
50 > QNC < 1000 2
8.8.1.3 Deney programı

Deneylere başlamadan önce, su sayaçları teknik özelliklerinin bu standard ile uyumlu olmasını sağlamak için
gözle muayene edilmelidir.
Sırasıyla aşağıdaki deneyler gerçekleştirilmelidir:

a) Basınç muhafaza deneyi,
b) Debiye göre hata eğrisinin tespiti,
c) Yük kaybı deneyi,
d) Dayanıklılık deneyi,
e) Manyetik etkiye direnç.
8.8.1.4 Basınç direnci

Her sayaç 15 dakika süre ile müsaade edilen işletme basıncının (PFA) 1,6 katına eşit bir iç basınca
dayanmalıdır. Bunun sonucunda kaçağa, sızıntıya veya diğer hasarlara rastlanmamalıdır.
8.8.1.5 Hata/debi eğrisinin tespiti

Deneyler hidrant üzerinde belirtilen memba ve mansap montaj koşulları ile uyumlu olarak 1c su kalitesinde
(temiz su) gerçekleştirilmelidir.
Her sayaç için ölçme aralığı boyunca performanslarını değerlendirmek amacıyla debi-hata eğrilerinin
çizilmesi tavsiye edilmektedir.
Aşağıda verilen aralığa dâhil en az beş debi için sayaç hataları tespit edilmelidir:
a) En düşük debi (QR en düşük) ve en düşük debinin (QR en düşük) 1,1 katı aralığında,
b) Anma debisi (QNC) ve anma debisinin (QNC) 0,22 katı aralığında,
c) Anma debisinin (QNC) 0,45 katı ile anma debisinin (QNC) 0,50 katı aralığında,
d) Anma debisinin (QNC) 0,90 katı ile anma debisi aralığında,
e) En yüksek debinin (QSC) 0,90 katı ile en yüksek debi (QSC) aralığında.
Sayaçtan geçen suyun hacmi, doğrulama skalası için her bir debide, en az bir tam devrini tamamlamasına
imkan vermelidir.
Deney debisi referans dokümanda belirtilen formül kullanılarak hesaplanan ortalama debidir:
akan suyun hacmi

Deney debisi =
deney süresi
Deneye tabi tutulan her bir debi için ani deney debileri yukarıda belirtilen aralıklar içerisinde kalmalıdır (Alt
madde a’dan e’ye kadar).
18
Deney; her bir debi için her bir sayaç numunesinde tespit edilen hatanın müsaade edilen en yüksek hatadan
daha az olduğunu göstermelidir.
8.8.1.6 Dayanıklılık deneyleri
8.8.1.6.1 Genel
Sayaçlar servis koşullarını yansıtan bir dizi dayanıklılık deneyine tabi tutulmalıdır. Bu dizi, bir hızlandırılmış
yorulma deneyi, bir katı parçacık direnci deneyi ve bir tıkanma deneyini içermelidir.
Dayanıklılık deneyleri sonrasında sayaçların performansı yeniden değerlendirilmelidir.
8.8.1.6.2 Hızlandırılmış yorulma deneyi

Hızlandırılmış yorulma deneyi Çizelge 10’da belirtilen şartlarda, 1a kalitesinde su kullanılarak yapılmalıdır.
Çizelge 11 - Hızlandırılmış yorulma deneyi için şartlar

Deney tipi Süresi Su kalitesi
Sabit debi 800 h 1a
Sabit debi 200 h 1a
8.8.1.6.3 Katı parçacık direnç deneyi
Bu deney, sayacın içinden 2. kalite su geçerken hasara sebebiyet vermediğini göstermelidir.
Bu deney, sayaç yatay konumda ve QNC debisinde iken iki dakika süresi ile gerçekleştirilmelidir.
Yuvarlak katı parçacıklar dörtlü gruplar halinde enjekte edilmeli ve yoğunluk bakımından eşit olarak
dağıtılmalıdır (dörtlü gruptan ikisinin yoğunluğu 0,9 t/m3 ile 1,1 t/m3 arasında diğer ikisinin yoğunluğu ise 2
t/m3’den büyük olmalıdır).
Tüm yuvarlak katı parçacıklar iki dakikalık sürede ve mümkünse düzenli aralıklarla yerleştirilmelidir.
Sayaçtan tüm yuvarlak katı parçacıkların geçtiği doğrulanmalıdır.
8.8.1.6.4 Tıkanma deneyi

Bu deney; QNC debisinde, 1b kalitesinde suyun 20 saatlik bir deney süresince geçişini içerir.
8.8.1.6.5 Dayanıklılık deneyinin onaylanması

Dayanıklılık deneyleri gerçekleştirilir gerçekleştirilmez hata debi eğrileri Madde 8.8.1.5’te verildiği gibi
belirlenerek elde edilen değerler başlangıç değerleriyle mukayese edilmelidir.
Aşağıda belirtilen şartlar yerine getirilmişse dayanıklılık deneyi yeterli olarak kabul edilir:
a) Hatalar dayanıklılık deneyi sonrasında müsaade edilen en yüksek hatanın 1,5 katından az olmalıdır,
örneğin hacmin ± % 7,5’i.
b) Verilen bir debi için dayanıklılık deneyinden önce ve sonra ölçülen hacim hataları % 5’ten daha fazla
farklılık göstermemelidir.
8.8.1.7 Manyetik etkileşime karşı direnç
Sayaç, aşağıda belirtilen bir mıknatısın manyetik alanı tesirindeyken hata/debi eğrisi Madde 8.8.1.5’te
belirtildiği gibi belirlenmelidir.
Tesir faktörü: statik manyetik alan tesiri
Mıknatıs tipi Halka mıknatıs

Dış çap 70 mm ± 2 mm
İç çap 32 mm ± 2 mm
Kalınlık 15 mm
Malzeme Anizotropik demir tozu
Mıknatıslama metodu Eksenel (1 kuzey ve 1 güney)
Mıknatisiyet kalıntısı (Retentivite) 385/400 mT
Zorlayıcı kuvvet 100/140 Ka/m
Yüzeye 1 mm’den daha az mesafede ölçülen 45 Ka/m’den 50 Ka/m’ye kadar
manyetik alan yoğunluğu
Yüzeye 20 mm mesafede ölçülen manyetik alan 20 Ka/m
yoğunluğu
19
Bu şartlar altında kaydedilen hata, müsaade edilen en yüksek hatadan daha az olmalıdır.
Bu deney numuneden alınan tek bir sayaç üzerinde yapılabilir.
8.8.2 İmalat süresince yapılacak deneyler ve muayeneler
8.8.2.1 Genel
İmal edilen her sayaçta aşağıdaki kontroller yapılmalıdır:
- Basınç direnci,
- Başlangıç metrolojisi.
8.8.2.2 Basınç direnci

Sayaçlar en az bir dakika müddetince müsaade edilen işletme basıncının (PFA) 1,6 katında bir basınca
maruz bırakılmalıdır. prEN 12266-3’e göre sızıntı oranı A seviyesinde olmalıdır.
8.8.2.3 Başlangıç metrolojisi

Üç debi; QR en düşük, QCN ve QSC için hatalar tespit edilir. Üç hata da müsaade edilen en yüksek hataya eşit
veya daha düşükse deney sonucu yeterlidir.
8.9 Ölçme ve deney cihazları

Deneyde kullanılan tüm ölçme ve deney cihazları Madde 8.8’de belirtilen ideal çalışma koşullarında olmalı,
sayaçlardaki hataların ölçümünde % 0,5’den az hata içermeli, metrolojik olarak Avrupa veya ulusal seviyede
onaylı ve periyodik kontrolleri yapılmış ölçüm cihazlarına bağlanmalıdır. EN ISO 9001’de belirtilen
prosedürler yeterlidir.
8.10 Tıkaç dayanım deneyi
8.10.1 Genel
Buradan itibaren tanımlanan deney tip deneydir (laboratuvar deneyi) ve imalat süresince muayene
gerçekleştirilmemiştir.
Deney süresince imalatçı tarafından belirlenen çalışma ve bakım önerilerine uyulmalıdır.
8.10.2 Deney tertibatı

Deney tertibatı konumu ne olursa olsun kapalı bir devrede aşağıda belirtilenleri kapsamalıdır:
- Tekrar soğutmalı (Madde 8.10.6) bir basınçlı su sistemi
- Deneye tabi tutulan hidrantın mansabına yerleştirilmiş hidrant gövdesinin anma debisinin (QNB)
devridaiminde debiyi sınırlamaya imkân veren (hidrant açıklığı ne seviyede olursa olsun) debi sınırlayıcı
(limitörü)
- Tıkacın tam açılma ve kapama süresince debi sınırlayıcının (limitörünün) mansabında sabit bir
Pv′ değerinde basıncı korumak için bir sistem
- Tıkacın tam açılma ve kapama süresince hidrant membaında sabit bir Pm değerinde basıncı korumak
için bir sistem
- Basıncın ve debinin hızlı kaydı için hidrantın membaına yerleştirilmiş tıkacın düzenli çalışmasına imkân
veren, deneyin tüm süresi boyunca muayene edilecek bir tertibat.
Tavsiye edilen deney sistemine ait bir örnek Şekil 6’da verilmektedir.
8.10.3 Mansap basıncı (Pv′ )

Debi sınırlayıcı mansabındaki basınç aşağıdaki aralıkta ayarlanmalıdır:
1,5 bar ≤ Pv′ ≤ 1,6 bar
8.10.4 Memba basıncı (Pm )

Hidrant membaındaki basınç:
( )
Pm = Pv′ + 3,5 ++00,1 bar’a ayarlanmalıdır.
20
8.10.5 Deney işlemi
8.10.5.1 Mekanik kontrollü tıkaçlı hidrant

Deneyden önce:
- Tam açık konumdan itibaren çarkın devir sayısı, “n”,
- Tıkacın sızdırmazlığını sağlamak için gerekli olan, tesis edilen işletme torku, Madde 8.2.2’deki kurallarla
uyumlu olarak doğrulanmalıdır.
- Madde 8.10.2 ve Madde 8.10.3’de belirtildiği gibi sabit debiler bir kez tesis edilince deney
işlemi aşağıdaki gibi gerçekleştirilmelidir.
- Çarkın saniyede bir devirlik hızı ile açma ve kapaması,
- Kapanış tam açık konumdan (n - 0,5)’lik devirlerle sağlanmalı,
- Her açma ve kapama işlemi sonunda en az 5 saniye süre ile ara verilmelidir.
8.10.5.2 Diğer tıkaç tertibatlı hidrant

- Deneyden önce deney debisi ve basınç şartları altında hidrantın anma kapanma zamanı (tcNB), (Madde
6.3.3.3.2) doğrulanmalıdır,
- Açma zamanı kapama zamanı ile özdeş olacak şekilde ayarlanmalıdır. Toplam açma/kapama çevrim
süresi hidrantın anma kapama süresinin (tcNB) iki katı olmalıdır,
- Madde 8.10.2 ve Madde 8.10.3’de belirtilen sabit debi bir kez tesis edilince, deney prosedürü aşağıdaki
gibi olmalıdır:
- İşlem tam açık konumdan itibaren gerçekleştirilmeli,
- Hidrantın anma kapama süresinden 1 saniye daha kısa sürede gerçekleştirilmeli,
- Tam açık pozisyonun iki çevrimi arasında en az 5 saniye ara olduğu gözlemlenmelidir.
Sıfırdan anma debisine kadar, sabit debi ne olursa olsun titreşim (vibrasyon) gözlemlenmemelidir.
8.10.6 Su kalitesi
Dayanıklılık deneyleri, 15 °C ile 45 °C arasında sıcaklıkta 1a kalitesinde (Madde 5.2) katı parçacıklar içeren
su ile uygulanmalıdır.
8.10.7 Deney çevrim sayısı

Tam açma kapama çevrim sayısı 2500 olarak uygulanmalıdır.
8.10.8 Deney sonuçları

2500 tam açma kapama çevrimi sonucunda aşağıdaki hususlar doğrulanmalıdır.
8.10.8.1 Mekanik kontrollü tıkaçlı hidrant

- İşletme torku Çizelge 8’de (Madde 8.3) belirtilen değerlerin altında kalmalıdır,
Deney süresince yağlama koşullarına uyulmalıdır.

- Sızdırmazlık Madde 8.2.1 ve Madde 8.2.2’de belirtilen işlemlere göre doğrulanmalıdır. Her iki durumda da
müsaade edilen sızıntı seviyesi pr EN 12266-3’de şart koşulan sızıntı B seviyesinde olmalıdır.
8.10.8.2 Diğer tıkaç tertibatlı hidrant

Hidrantın anma kapama süresi (tcNB), hidrantın anma kapanma süresinde (tcNB) 0,95 katına eşit veya
büyük ve hidrantın anma kapanma süresinin 1,05 katına eşit veya küçük olmalıdır. Örneğin, hidrantın anma
kapama süresinin (tcNB) 0,95 katı ≤ (tcNB ) ≤ hidrantın anma kapanma süresinin (tcNB) 1,05 katı,
Sızdırmazlık daha sonra Madde 8.2.1 ve Madde 8.2.2’de belirtilen işlemlere göre doğrulanmalıdır. Her iki
durumda da müsaade edilen sızıntı seviyesi prEN 12266-3’de şart koşulan sızıntı B seviyesinde olmalıdır.
21
Açıklama
B Deneye tabi tutulan hidrant

P>Pm
M Motorize açma kapama kontrol tertibatı
C Rezervuar membaında tahrik tertibatlı sabit basınç, Pm
S Sabit mansap basıncını koruma rezervuarı
R Soğutma sistemi
Ld Debi sınırlayıcı (limitör)
Vd Otomatik baypas deşarj vanası
V Düzenleme (regülasyon) vanası
P1 Memba basınç ölçme
P2 Mansap basınç ölçme
D Debi ölçme
EP Elektrik deşarj pompası
Şekil 6 – Hidrant için dayanıklılık deneyi örneği
9 İşaretleme
9.1 Genel
EN 19; endüstriyel metalik vanaların işaretleme kurallarını ve gövde üzerinde, bir flanş üzerinde, bir
tanımlama plağı üzerinde veya herhangi bir yerde işaretleme uygulama metotlarını kapsar. EN 19, bu
standardın belirli kuralları ile birlikte göz önünde bulundurulmalıdır.
9.2 Sayaçların işaretlenmesi

Tüm sayaçlar açık ve silinmez olarak aşağıda belirtilen şekilde işaretlenmelidir. Bu işaretler grup olarak veya
her bir sayaç gövdesine dağıtılmış şekilde tanımlama cihazı veya sökülemez (sabit) bir tanımlama levhası
olabilir. Sayacın dış yüzeyi sökülebiliyorsa kesinlikle işaretlemede kullanılmamalıdır.
a) İmalatçının adı veya ticari markası,
b) Anma debisi, QN (m3/h),
c) Anma çapı, DN,
d) Sayacın onaylandığı metrolojik sınıfı ve metrolojik özellikleri sağladığı pozisyonu,
e) 1 MPa’ı (10 bar) aşıyorsa müsaade edilen işletme basıncı (PMA),
f) sayacın sınıfı, I veya II (Madde 8.8.1),
g) İmalat yılını da içeren seri numarası,
h) Suyun akış yönünü gösteren bir veya iki ok.
9.3 Hidrant gövdelerinin işaretlenmesi

Hidrant gövdeleri açık ve gözle görülebilecek şekilde imalat yılı ve numarası ile işaretlenmelidir. Buna
ilaveten şebeke yöneticisinin tanıma numarası uygulamasına imkân veren yer değiştirebilir bir levha ile
donatılmalıdır.
22
9.4 Çıkışların işaretlenmesi

Her çıkış, düzenlenmiş (regülasyonlu) memba basıncı (PAR), debi sınırlayıcının (limitörünün) anma debisi
(QNL) ve bilgi veren bir tanımlama metodu taşımalı ve aynı zamanda (uygulanabilirse) montaj tanımlama
numarası uygulaması için şebeke yöneticisi bilgilerini veren bir tanımlama metodunu taşımalıdır.
10 Kısa gösteriliş
Hidrantın temel karakteristikleri imalatçının teknik belgelerinde mevcut olmalıdır.
Örnek bir teknik bilgi dökümanı Ek A’da verilmiştir.
23
Ek A
(Bilgi için)
Sulama hidrantı-Teknik bilgi dökümanı

(imalatçının sorumluluğu)
A.1 Hidrantın tanımlanması
A.1.1 Model
A.1.2 Madde 4.1’deki sınıflandırmaya göre hidrantın tipi
A.1.3 Hidrantın memba bağlantısının çapı, DNB ve tipi
A.1.4 Hidrantın efektif (verimli) debisi (eşzamanlı çalışmada çıkışlardaki toplam debi), QB
A.1.5 Çıkışlar: Anma çap ve kullanıcı şebekesine bağlantı tipi:
Çıkış 1: DNP1: Bağlantı tipi:
A.1.6 Madde 6.1’deki şekil 1’e göre hidrant boyutlarının tarifi
A.1.7 Hidrantın anma basıncı (PN)
A.1.8 Hidrantın farklı elemanlarında kullanılan malzemeler
A.2 Hidrant gövdesi
A.2.1 Giriş: Hidrant gövdesinin anma çapı
A.2.2 Çıkış: Çıkış bağlantıları için ağızların sayısı ve anma çapları
A.2.3 Kapama cihazı
A.2.3.1 Çarklı
A.2.3.1.1 Çarkın tam açık pozisyonu ile tam kapalı konumu arasında yaptığı çevrim sayısı
A.2.3.2 Diğer tıkaç sistemi
A.2.3.2.1 Yük kaybı veya debi katsayısındaki (Kv) ( ∆P = 1 bar için m3/h) değişim ilişkisi, tıkaç
mekanizmasının hareket yüzdesine ve/veya toplam kapama zamanı (tcNB) yüzdesine göredir.
24
A.3 Çıkış ağızları
A.3.1 Fonksiyona göre sınıflandırma
Çizelge A.1
Referans Tip Efektif debi (QP) Meme anma çapı (DNT)

No.1
No.2
No.3
No.4
Not – Tip, Madde 4.1’e göre belirlenecektir.
- Tip 1: Ölçüm
- Tip 2: Ölçüm ve debi sınırlama
- Tip 3: Ölçüm ve basınç düzenleme
- Tip 4: Ölçüm, debi sınırlama ve basınç düzenleme.
A.4 Belirli fonksiyonlar
A.4.1 Ölçüm
A.4.1.1 Sayaç tipi.
A.4.1.2 Sayacın anma çapı (DNC).
A.4.1.3 Sayacın anma basıncı (PNC) (10, 16, 25).
A.4.1.4 Sayacın metrolojik sınıfı ( Çizelge 7).
A.4.1.5 Sayacın anma debisi (QNC).
A.4.1.6 (QSC) ve (QRen düşük) arasında (veya alternatif olarak sayacın debi katsayısı, Kv arasında)
tipik yük kaybı eğrisi.
A.4.2 Basınç düzenleme (regülasyon)
A.4.2.1 Basınç düzenleyicinin (regülatör) tipi: (düzenleyici, sabitleyici vb.).
A.4.2.2 Bağlantıların tipi: (flanş, yaka, vida, diğer).
A.4.2.3 Anma çapı, (DN).
A.4.2.4 Anma basıncı (PN) (10, 16, 25).
A.4.2.5 Düzenlenmiş (regülasyonlu) mansap basıncı (PAR).
A.4.2.6 Müsaade edilen en yüksek mansap basıncı için (PFA) müsaade edilen en yüksek memba
basıncı.
A.4.2.7 Anma debi (QNR).
A.4.2.8 (QNR) ve (QRen düşük) arasında (veya fabrika çıkışlı, tamamen açık basınç düzenleyicinin
(regülatörünün) debi katsayısı (Kv) arasında) tipik yük kaybı eğrisi.
A.4.3 Debi sınırlama
A.4.3.1 Debi sınırlayıcının (limitör) tipi.
25
A.4.3.2 Bağlantıların tipi: (flanş, yaka, vida, diğer).
A.4.3.3 Anma çapı, (DNL).
A.4.3.4 Anma basıncı (PN) (10, 16, 25).
A.4.3.5 Sözleşmede belirlenen debi; (QNL) (m3/h veya L/saniye cinsinden).
A.4.3.6 Sınırlayıcının (limitörün) sınıfı (Madde 4.4): ( ∆P ≤ 5 bar olmak üzere Sınıf I), ( ∆P ≤ 10 bar
olmak üzere Sınıf II).
A.4.3.7 Basınç farkı aralığı, ∆P (bar), toleranslarına Çizelge 6’da verilen, sınırlandırılmış debinin
aşılması durumunda uyulmalıdır.
İsteğe bağlı: Basınç farkı ( ∆P ) ve sınırlandırılmış tipik debi eğrisi.
A.4.3.8 Sözleşmede belirlenen debide yük kaybı değeri, ∆h .
A.5 Kullanım metotları
A.5.1 Depolama.
A.5.2 Görevlendirme ve işletme deneyleri
A.5.3 Bakım-onarım.
26
Kaynaklar
[1] EN 764:1994, Pressure equipment – Terminology and symbols – Pressure, temperature, volume.
[2] EN 805: 2000, Water supply – Requirements for systems and components outside buildings.
[3] EN 1074-2, Valves for water supply – Fitness for purpose requirements and appropriate verification
tests – Part 2: Isolating valves.
[4] EN 1074-5, Valves for water supply – Fitness for purpose requirements and appropriate verification
tests – Part 5: Control valves.
[5] EN 1333: 1996, Pipework components – Definition and selectionof PN.
[6] prEN 14268, Irrigation techniques – Meters for irrigation water.
[7] EN ISO 6708: 1995, Pipework components – Definition and selection of DN (nominal size) (ISO 6708:
1995).
[8] EN ISO 9001: 2000, Quality management systems – Requirements (ISO 9001: 2000).
27

TS en 14267 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS en 14267 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TÜRK STANDARDI

SULAMA TEKNİKLERİ - SULAMA HİDRANTLARI

Irrigation techniques - Irrigation hydrants

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Kalite Sistem Belgesi

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

− EN 14627:2004/AC:2008 ile yapılan değişiklikler metinde düşey çizgi(I) ile gösterilmiştir.

Sulama teknikleri - Sulama hidrantları

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

EN, ISO, IEC Adı TS No1) Adı

EN, ISO, IEC Adı TS No Adı

3.1 Sulama Hidrantı

3.2 Sulama için basınçlı su dağıtım şebekesi

3.3 Kullanıcı şebekesi

3.4 Anma çapı (DN)

[EN ISO 6708]

3.5 Anma basıncı (PN)

3.6 Hidrolik deney basıncı (Pt) veya deney basıncı

3.7 Düzenlenmiş (regülasyonlu) mansap basıncı (PAR)

3.8 Belirlenen mansap basıncı (PAC)

3.9 Müsaade edilen işletme basıncı (PFA)

3.10 Müsaade edilen en yüksek işletme basıncı (PMA)

3.11 Müsaade edilen arazi deneyi (PEA)

3.12 Basınç düzenleyici (basınç regülatörü)

3.13 Basınç düzenleyici kalibrasyon (ayarlama) basıncı (PTR)

3.14 Debi sınırlayıcı (debi limitörü)

3.15 Sabit debi (QN)

3.16 En düşük işletme debisi (QR en düşük)

Aşağıdaki gösterimler kullanılır:

3.17 En yüksek kaza debisi (QMA)

3.18 Aşırı yük debisi (QSC)

3.19 Hidrantın anma kapanma süresi (tcNB)

3.20 Yük kaybı ( ∆h )

3.21 Sabit yük kaybı ( ∆hN )

3.22 En yüksek işletme torku (MOT)

4.1 Fonksiyona göre

4.2 Boyuta göre

Anma çapı Çıkış ağzı anma çapı (DNB)b

4.3 PN’e göre

4.4 Debi sınırlayıcının sınıfına göre

Sınıf 2 debi sınırlayıcı: En yüksek 10 bar basınç farkına kadar işletilir.

5 Sulama sularının kalitesi

Deney amaçları için üç su kalitesi tariflenmiştir.

Çizelge 2- Granülometre sınıfları

Malzeme Katı parçacıklar

Şekil 1 - Hidrant boyutları

DNP: Çıkış ağızlarının anma çapı.

6.2 Hidrantta meydana gelen toplam yük kaybı için kurallar

6.3 Kavram gereksinimleri

6.3.3 Hidrant gövdesi

Çizelge 3 - Anma debilerine göre bağlantı flanş çapları

Hidrant gövdesinin anma debisi (QNB)

Kaide, bir hava tahliye vanasının (vantuz) montajına uygun olmalıdır.

6.3.3.3 Kapama tertibatı

Hidrant vida-somun sistemi için bir yağlama aparatı ile donatılabilir.

6.3.3.3.2 Kapama sistemi tipi

6.3.3.4 Hidrant başlığı

6.3.3.5 Otomatik tahliye

6.3.4 Dağıtım çıkışları

Çizelge 4 – Sabit çıkış debisine göre çıkış ağzı çapı

Sabit çıkış debisi (QNP)