TS en 1992-1-1

TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD
TS EN 1992-1-1
Nisan 2009
ICS 91.010.30; 91.080.40
BETON YAPILARIN TASARIMI - BÖLÜM 1-1: GENEL

KURALLAR VE BİNALARA UYGULANACAK KURALLAR
(EUROCODE 2)
Eurocode 2: Design of concrete structures -

Part 1-1: General rules and rules for buildings
TS EN 1992-1-1 (2009) standardı, EN 1992-1-1 (2004) standardı ile birebir aynı olup, Avrupa
Standardizasyon Komitesi’nin (CEN, rue de Stassart 36 B-1050 Brussels) izniyle basılmıştır.
Avrupa Standardlarının herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları Avrupa
Standardizasyon Komitesi (CEN) ve üye ülkelerine aittir. TSE kanalıyla CEN’den yazılı izin alınmaksızın
çoğaltılamaz.
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın
uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.
− Bu standardı oluşturan İhtisas Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.
Kalite Sistem Belgesi

İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.
Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.
TSEK
Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)
TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı
olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen
teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk
Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.
DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.
TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 91.010.30; 91.080.40 TÜRK STANDARDI TS EN 1992-1-1/Nisan 2009
Ön söz
− Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN 1992-1-1:2004 standardı esas alınarak, TSE İnşaat İhtisas
Grubu’nca hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 09 Nisan 2009 tarihli toplantısında Türk Standardı
olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.
− Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
İçindekiler
Kısım 1 - Genel..................................................................................................................................................1
1.1 Kapsam ................................................................................................................................................1
1.1.1 Eurocode 2’nin kapsamı.................................................................................................................1
1.1.2 Bu standardın kapsamı ..................................................................................................................1
1.2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar...........................................................................................2
1.2.1 Atıf yapılan genel standardlar ........................................................................................................2
1.2.2 Atıf yapılan diğer standardlar .........................................................................................................2
1.3 Kabuller ................................................................................................................................................4
1.4 Prensipler ile uygulama kuralları arasındaki fark .................................................................................4
1.5 Tarifler ..................................................................................................................................................4
1.5.1 Genel..............................................................................................................................................4
1.5.2 Bu standardda kullanılan ilave terimler ve tarifleri .........................................................................4
1.5.2.1 Öndökümlü yapılar................................................................................................................4
1.5.2.2 Donatısız veya seyrek donatılı beton elemanlar ..................................................................4
1.5.2.3 Aderanssız (serbest) ve dış öngerme kabloları....................................................................4
1.5.2.4 Öngerme...............................................................................................................................4
1.6 Semboller .............................................................................................................................................4
Kısım 2 - Tasarım esasları ...............................................................................................................................9
2.1 Gerekler................................................................................................................................................9
2.1.1 Temel gerekler ...............................................................................................................................9
2.1.2 Güvenilirlik yönetimi .......................................................................................................................9
2.1.3 Tasarım kullanım ömrü, dayanıklılık ve kalite yönetimi .................................................................9
2.2 Sınır durum tasarımının prensipleri......................................................................................................9
2.3 Temel değişkenler................................................................................................................................9
2.3.1 Etkiler ve çevreden kaynaklanan tesirler .......................................................................................9
2.3.1.1 Genel ....................................................................................................................................9
2.3.1.2 Isıl tesirler ...........................................................................................................................10
2.3.1.3 Oturma/hareket farklılıkları .................................................................................................10
2.3.1.4 Öngerme.............................................................................................................................10
2.3.2 Malzeme ve mamul özellikleri ......................................................................................................10
2.3.2.1 Genel ..................................................................................................................................10
2.3.2.2 Büzülme ve sünme .............................................................................................................10
2.3.3 Betonda oluşan şekil değiştirmeler ..............................................................................................11
2.3.4 Geometrik veriler..........................................................................................................................11
2.3.4.1 Genel ..................................................................................................................................11
2.3.4.2 Yerinde döküm (fore) kazıklara ait ilave gerekler ...............................................................11
2.4 Kısmi faktör yöntemi ile tahkik............................................................................................................11
2.4.1 Genel............................................................................................................................................11
2.4.2 Tasarım değerleri .........................................................................................................................12
2.4.2.1 Büzülme etkisi kısmi faktörü ...............................................................................................12
2.4.2.2 Öngerme kısmi faktörleri ....................................................................................................12
2.4.2.3 Yorulma yükleri kısmi faktörü .............................................................................................12
2.4.2.4 Malzeme kısmi faktörleri.....................................................................................................12
2.4.2.5 Temellerde kullanılacak malzeme kısmi faktörleri..............................................................13
2.4.3 Etki kombinasyonları ....................................................................................................................13
2.4.4 Statik denge (EQU) tahkiki...........................................................................................................13
2.5 Deney destekli tasarım.......................................................................................................................13
2.6 Temellere ait ilave gerekler ................................................................................................................13
2.7 Sabitleme elemanlarına ait gerekler ..................................................................................................13
Kısım 3 - Malzemeler ......................................................................................................................................15
3.1 Beton ..................................................................................................................................................15
3.1.1 Genel............................................................................................................................................15
3.1.2 Dayanım .......................................................................................................................................15
3.1.3 Elastik şekil değiştirmeler.............................................................................................................16
3.1.4 Sünme ve büzülme ......................................................................................................................18
3.1.5 Doğrusal olmayan yapısal analiz için gerilme-birim şekil değiştirme ilişkisi ................................21
3.1.6 Basınç ve çekme dayanımlarının tasarım değerleri.....................................................................22
3.1.7 Enkesit tasarımında dikkate alınacak gerilme-birim şekil değiştirme ilişkileri..............................22
3.1.8 Eğilmede çekme dayanımı...........................................................................................................24

3.1.9 Üç eksenli basınç gerilmesine maruz beton ................................................................................24
3.2 Donatı çeliği........................................................................................................................................25
3.2.1 Genel............................................................................................................................................25
3.2.2 Özellikler.......................................................................................................................................25
3.2.3 Dayanım .......................................................................................................................................26
3.2.4 Süneklik özellikleri........................................................................................................................26
3.2.5 Kaynak .........................................................................................................................................27
3.2.6 Yorulma ........................................................................................................................................27
3.2.7 Tasarım kabulleri..........................................................................................................................27
3.3 Öngerme çeliği ...................................................................................................................................28
3.3.1 Genel............................................................................................................................................28
3.3.2 Özellikler.......................................................................................................................................29
3.3.3 Dayanım .......................................................................................................................................30
3.3.4 Süneklik özellikleri........................................................................................................................31
3.3.5 Yorulma ........................................................................................................................................31
3.3.6 Tasarım kabulleri..........................................................................................................................31
3.3.7 Kılıf içerisine yerleştirilen öngerme kabloları................................................................................32
3.4 Öngerme cihazları..............................................................................................................................32
3.4.1 Ankrajlar ve birleştirme elemanları...............................................................................................32
3.4.1.1 Genel ..................................................................................................................................32
3.4.1.2 Mekanik özellikler ...............................................................................................................33
3.4.1.2.1 Ankrajlanmış kablolar.............................................................................................33
3.4.1.2.2 Ankraj elemanları ve ankraj bölgeleri.....................................................................33
3.4.2 Aderanssız dış öngerme kabloları ...............................................................................................33
3.4.2.1 Genel ..................................................................................................................................33
3.4.2.2 Ankrajlar..............................................................................................................................33
Kısım 4 - Dayanıklılık ve beton örtü tabakası ..............................................................................................34
4.1 Genel..................................................................................................................................................34
4.2 Çevre şartları......................................................................................................................................34
4.3 Dayanıklılıkla ilgili gerekler.................................................................................................................36
4.4 Tahkik yöntemleri ...............................................................................................................................36
4.4.1 Beton örtü tabakası kalınlığı.........................................................................................................36
4.4.1.1 Genel ..................................................................................................................................36
4.4.1.2 En düşük beton örtü tabakası kalınlığı cmin .........................................................................36
4.4.1.3 Tasarımda dikkate alınacak sapma sınır değeri.................................................................39
Kısım 5 - Yapısal analiz ..................................................................................................................................41
5.1 Genel..................................................................................................................................................41
5.1.1 Genel gerekler..............................................................................................................................41
5.1.2 Temellere ilişkin özel gerekler......................................................................................................41
5.1.3 Yük durumları ve kombinasyonları...............................................................................................42
5.1.4 İkinci mertebe tesirler ...................................................................................................................42
5.2 Geometrik kusurlar.............................................................................................................................42
5.3 Yapının idealize edilmesi ...................................................................................................................45
5.3.1 Genel analiz için yapısal modeller ...............................................................................................45
5.3.2 Geometrik veri..............................................................................................................................45
5.3.2.1 Efektif tabla genişliği (sınır durumların hepsi için) ..............................................................45
5.3.2.2 Yapı kiriş ve döşemelerinin efektif açıklığı .........................................................................46
5.4 Doğrusal elastik davranış analizi........................................................................................................48
5.5 Tekrar dağılımı sınırlı doğrusal elastik davranış analizi .....................................................................48
5.6 Plastik davranış analizi.......................................................................................................................49
5.6.1 Genel............................................................................................................................................49
5.6.2 Kirişlerin, çerçevelerin ve döşemelerin plastik davranış analizi ...................................................49
5.6.3 Dönme kapasitesi.........................................................................................................................49
5.6.4 Çubuk model yöntemlerinin kullanıldığı analiz.............................................................................51
5.7 Doğrusal olmayan davranış analizi ....................................................................................................51
5.8 Eksenel yükün katıldığı ikinci mertebe tesirlerin analizi .....................................................................52
5.8.1 Tarifler ..........................................................................................................................................52
5.8.2 Genel............................................................................................................................................52
5.8.3 İkinci mertebe tesirler için basitleştirilmiş kriterler ........................................................................53
5.8.3.1 Ayrık yapı elemanları için narinlik kriterleri .........................................................................53
5.8.3.2 Ayrık yapı elemanlarında narinlik ve efektif uzunluk ..........................................................53

5.8.3.3 Binalarda genel ikinci mertebe tesirler................................................................................55
5.8.4 Sünme ..........................................................................................................................................55
5.8.5 Analiz yöntemleri..........................................................................................................................56
5.8.6 Genel yöntem...............................................................................................................................57
5.8.7 Anma rijitliğinin esas alındığı yöntem...........................................................................................57
5.8.7.1 Genel ..................................................................................................................................57
5.8.7.2 Anma rijitliği ........................................................................................................................57
5.8.7.3 Moment artırma (büyütme) faktörü .....................................................................................58
5.8.8 Anma eğriliğinin esas alındığı yöntem .........................................................................................59
5.8.8.1 Genel ..................................................................................................................................59
5.8.8.2 Eğilme momentleri ..............................................................................................................59
5.8.8.3 Eğrilik ..................................................................................................................................60
5.8.9 İki eksenli eğilme..........................................................................................................................61
5.9 Narin kirişlerin yanal duraysızlığı .......................................................................................................62
5.10 Öngerilmeli yapı elemanları ve yapılar...............................................................................................63
5.10.1 Genel ...........................................................................................................................................63
5.10.2 Öngerme esnasındaki uygulanan germe kuvveti ........................................................................63
5.10.2.1 En büyük germe kuvveti ...................................................................................................63
5.10.2.2 Beton gerilmesinin sınırlandırılması .................................................................................64
5.10.2.3 Ölçmeler ...........................................................................................................................64
5.10.3 Öngerme kuvveti..........................................................................................................................64
5.10.4 Öngerme için ani öngerilme kayıpları ..........................................................................................65
5.10.5 Ardgerme yönteminde, öngerilmedeki ani kayıplar .....................................................................65
5.10.5.1 Betonun ani şekil değiştirmesi nedeniyle kayıplar............................................................65
5.10.5.2 Sürtünme kayıpları ...........................................................................................................66
5.10.5.3 Ankraj kayıpları .................................................................................................................66
5.10.6 Ön ve ardgerme yoluyla uygulanan öngerilmedeki zamana bağlı kayıplar .................................66
5.10.7 Öngerme ile ilgili olarak analizde dikkate alınacak hususlar .......................................................67
5.10.8 Öngerilmenin taşıma gücü sınır durumunda tesirleri...................................................................68
5.10.9 Kullanılabilirlik sınır durumu ve yorulma sınır durumunda öngerilme tesirleri .............................68
5.11 Bazı özel yapı elemanlarının analizi ..................................................................................................68
Kısım 6 - Taşıma gücü sınır durumları (ULS)...............................................................................................69
6.1 Eksenel kuvvetin bulunduğu veya bulunmadığı durumda eğilme......................................................69
6.2 Kayma ................................................................................................................................................70
6.2.1 Genel tahkik işlemi .......................................................................................................................70
6.2.2 Tasarım kayma donatısı kullanılmasını gerektirmeyen yapı elemanları......................................71
6.2.3 Tasarım kayma donatısı kullanılmasını gerektiren yapı elemanları.............................................73
6.2.4 Tablalı T kirişlerin gövde ve tabla kısımları arasında oluşan kesme kuvveti ...............................76
6.2.5 Farklı zamanlarda dökülen beton ara yüzlerinde oluşan kayma gerilmesi ..................................77
6.3 Burulma ..............................................................................................................................................80
6.3.1 Genel............................................................................................................................................80
6.3.2 Tasarım işlemi..............................................................................................................................80
6.3.3 Burulma etkisiyle oluşan çarpılma ...............................................................................................82
6.4 Zımbalama .........................................................................................................................................82
6.4.1 Genel............................................................................................................................................82
6.4.2 Yük dağılımı ve esas kontrol sınırı...............................................................................................83
6.4.3 Zımbalama kayma gerilmesinin hesaplanması............................................................................86
6.4.4 Kayma donatısı bulunmayan döşemeler ile kolon kaidelerinin zımbalama kayma direnci..........90
6.4.5 Kayma donatısı bulunan döşemeler ile kolon kaidelerinin zımbalama kayma direnci.................91
6.5 Çubuk model yöntemleri ile tasarım...................................................................................................92
6.5.1 Genel............................................................................................................................................92
6.5.2 Basınç çubukları...........................................................................................................................92
6.5.3 Çekme çubukları ..........................................................................................................................93
6.5.4 Düğüm noktaları...........................................................................................................................94
6.6 Ankrajlar ve bindirmeler .....................................................................................................................96
6.7 Kısmi yük uygulanan alanlar ..............................................................................................................97
6.8 Yorulma ..............................................................................................................................................97
6.8.1 Tahkik şartları...............................................................................................................................97
6.8.2 Yorulma tahkiki için iç kuvvetler ve gerilmeler .............................................................................98
6.8.3 Etkilerin kombinasyonu ................................................................................................................98
6.8.4 Donatı ve öngerme çeliği için tahkik işlemi ..................................................................................99

6.8.5 Hasara karşılık gelen gerilme değer aralığı kullanılarak tahkik .................................................101
6.8.6 Diğer tahkikler ............................................................................................................................101
6.8.7 Basınç veya kesme etkisindeki betonun tahkiki.........................................................................102
Kısım 7 - Kullanılabilirlik sınır durumları (SLS) .........................................................................................104
7.1 Genel................................................................................................................................................104
7.2 Gerilme sınırlaması ..........................................................................................................................104
7.3 Çatlak kontrolü .................................................................................................................................104
7.3.1 Genel kabuller ............................................................................................................................104
7.3.2 Minimum donatı alanları.............................................................................................................106
7.3.3 Doğrudan hesaplama yapılmaksızın çatlak kontrolü .................................................................108
7.3.4 Çatlak genişliklerinin hesaplanması...........................................................................................110
7.4 Sehim kontrolü .................................................................................................................................112
7.4.1 Genel kabuller ............................................................................................................................112
7.4.2 Hesaplamanın ihmal edilebileceği durumlar ..............................................................................113
7.4.3 Sehimlerin hesapla kontrolü.......................................................................................................115
Kısım 8 - Donatının ve öngerme kablolarının detaylandırılması - Genel.................................................117
8.1 Genel................................................................................................................................................117
8.2 Donatı çubuklarının aralığı ...............................................................................................................117
8.3 Bükülecek çubuklar için izin verilebilir mandrel çapları....................................................................117
8.4 Boyuna donatının ankrajı .................................................................................................................118
8.4.1 Genel..........................................................................................................................................118
8.4.2 Nihai aderans gerilmesi..............................................................................................................119
8.4.3 Temel ankraj boyu......................................................................................................................120
8.4.4 Tasarım ankraj boyu ..................................................................................................................120
8.5 Bağlantılar ve kayma donatısının ankrajı.........................................................................................123
8.6 Kaynaklı çubuklarla ankraj ...............................................................................................................123
8.7 Bindirmeler ve mekanik birleştirme elemanları ................................................................................124
8.7.1 Genel..........................................................................................................................................124
8.7.2 Bindirmeler .................................................................................................................................124
8.7.3 Bindirme boyu ............................................................................................................................125
8.7.4 Bindirme bölgesindeki enine donatı ...........................................................................................126
8.7.4.1 Çekmeye çalışan çubuklar için enine donatı ....................................................................126
8.7.4.2 Sürekli basınca çalışan çubuklar için enine donatı...........................................................126
8.7.5 Nervürlü tellerden yapılmış kaynaklı hasır çeliklerde bindirmeler..............................................127
8.7.5.1 Ana donatı bindirmeleri.....................................................................................................127
8.7.5.2 İkincil donatı veya dağıtma donatısı bindirmeleri .............................................................128
8.8 Büyük çaplı çubuklar için ilave kurallar ............................................................................................128
8.9 Çubuk demetleri ...............................................................................................................................129
8.9.1 Genel..........................................................................................................................................129
8.9.2 Çubuk demetlerinin ankrajı ........................................................................................................130
8.9.3 Çubuk demetlerinin bindirilmesi .................................................................................................130
8.10 Öngerme kabloları............................................................................................................................130
8.10.1 Öngerme kablolarının ve yuvalarının düzeni .............................................................................130
8.10.1.1 Genel ..............................................................................................................................130
8.10.1.2 Öngerme kabloları ..........................................................................................................130
8.10.1.3 Ardgerme kablo yuvaları.................................................................................................131
8.10.2 Öngerme kablolarının ankrajı ....................................................................................................132
8.10.2.1 Genel ..............................................................................................................................132
8.10.2.2 Öngerilme aktarımı .........................................................................................................132
8.10.2.3 Taşıma gücü sınır durumunda çekme kuvvetinin ankraj tarafından taşınması..............133
8.10.3 Ardgermeli elemanlardaki ankraj bölgeleri ................................................................................134
8.10.4 Öngerme kabloları için ankrajlar ve birleştirme elemanları........................................................135
8.10.5 Yönlendiriciler (deviatörler) ........................................................................................................135
Kısım 9 - Yapı elemanlarının detaylandırılması ve özel kurallar ..............................................................136
9.1 Genel................................................................................................................................................136
9.2 Kirişler ..............................................................................................................................................136
9.2.1 Boyuna donatı ............................................................................................................................136
9.2.1.1 Minimum ve maksimum donatı alanları............................................................................136
9.2.1.2 Diğer detaylandırma düzenleri..........................................................................................136
9.2.1.3 Boyuna çekme donatısının kısaltılması ............................................................................137
9.2.1.4 Uç mesnetlerdeki alt donatının ankrajı .............................................................................138

9.2.1.5 Ara mesnetlerdeki alt donatının ankrajı............................................................................139
9.2.2 Kayma donatısı ..........................................................................................................................139
9.2.3 Burulma donatısı ........................................................................................................................140
9.2.4 Yüzey donatısı ...........................................................................................................................141
9.2.5 Dolaylı mesnetler .......................................................................................................................141
9.3 Masif döşemeler ...............................................................................................................................142
9.3.1 Eğilme donatısı ..........................................................................................................................142
9.3.1.1 Genel ................................................................................................................................142
9.3.1.2 Mesnetler yakınındaki döşeme donatısı...........................................................................142
9.3.1.3 Köşe donatısı....................................................................................................................142
9.3.1.4 Serbest kenarlardaki donatı..............................................................................................142
9.3.2 Kayma donatısı ..........................................................................................................................143
9.4 Kirişsiz düz döşemeler .....................................................................................................................143
9.4.1 İç kolonlara oturan döşeme........................................................................................................143
9.4.2 Kenar ve köşe kolonlara oturan döşeme ...................................................................................143
9.4.3 Zımbalama kayma donatısı........................................................................................................144
9.5 Kolonlar ............................................................................................................................................145
9.5.1 Genel..........................................................................................................................................145
9.5.2 Boyuna donatı ............................................................................................................................145
9.5.3 Enine donatı ...............................................................................................................................145
9.6 Duvarlar............................................................................................................................................146
9.6.1 Genel..........................................................................................................................................146
9.6.2 Düşey doğrultudaki donatı .........................................................................................................146
9.6.3 Yatay doğrultudaki donatı ..........................................................................................................146
9.6.4 Enine donatı ...............................................................................................................................146
9.7 Yüksek kirişler ..................................................................................................................................146
9.8 Temeller ...........................................................................................................................................147
9.8.1 Kazık başlıkları...........................................................................................................................147
9.8.2 Kolon ve duvar temel pabuçları .................................................................................................147
9.8.2.1 Genel ................................................................................................................................147
9.8.2.2 Çubukların ankrajı.............................................................................................................148
9.8.3 Temel bağ kirişleri ......................................................................................................................149
9.8.4 Kaya zemine oturan kolon temel pabucu...................................................................................149
9.8.5 Delme (fore) kazıklar..................................................................................................................150
9.9 Geometri veya etki bakımından süreksizlik bölgeleri .......................................................................150
9.10 Bağ sistemleri...................................................................................................................................150
9.10.1 Genel .........................................................................................................................................150
9.10.2 Farklı bağ tiplerinin yapıdaki oranı.............................................................................................151
9.10.2.1 Genel ..............................................................................................................................151
9.10.2.2 Çevresel bağlar...............................................................................................................151
9.10.2.3 İç bağlar ..........................................................................................................................151
9.10.2.4 Kolon ve/veya duvar yatay bağları .................................................................................152
9.10.2.5 Düşey bağlar...................................................................................................................152
9.10.3 Bağların sürekliliği ve ankrajı .....................................................................................................152
Kısım 10 - Öndökümlü beton elemanlar ve yapılar için ilave kurallar.....................................................153
10.1 Genel................................................................................................................................................153
10.1.1 Bu kısımda kullanılan özel terimler ............................................................................................153
10.2 Tasarım esasları, temel gerekler......................................................................................................153
10.3 Malzemeler.......................................................................................................................................154
10.3.1 Beton..........................................................................................................................................154
10.3.1.1 Dayanım .........................................................................................................................154
10.3.1.2 Sünme ve büzülme .........................................................................................................154
10.3.2 Öngerme çeliği...........................................................................................................................154
10.3.2.2 Öngerme çeliğinin teknolojik özellikleri...........................................................................154
10.5 Yapısal analiz ...................................................................................................................................155
10.5.1 Genel .........................................................................................................................................155
10.5.2 Öngerme kayıpları .....................................................................................................................155
10.9 Özel tasarım ve detaylandırma kuralları ..........................................................................................155
10.9.1 Döşemelerdeki ankastrelik momentleri......................................................................................155
10.9.2 Duvar ile döşeme arasındaki bağlantılar ...................................................................................156
10.9.3 Döşeme sistemleri .....................................................................................................................156

10.9.4 Öndökümlü elemanlar için bağlantılar ve mesnetler..................................................................158
10.9.4.1 Malzemeler .....................................................................................................................158
10.9.4.2 Bağlantıların tasarımı ve detaylandırılması için genel kurallar.......................................158
10.9.4.3 Basınç kuvvetlerini aktaran bağlantılar...........................................................................158
10.9.4.4 Kesme kuvvetlerini aktaran bağlantılar ..........................................................................159
10.9.4.5 Eğilme momentleri veya çekme kuvvetlerini aktaran bağlantılar ...................................159
10.9.4.6 Yarım derzler ..................................................................................................................159
10.9.4.7 Donatının mesnetlerdeki ankrajı.....................................................................................160
10.9.5 Mesnet elemanları .....................................................................................................................160
10.9.5.1 Genel ..............................................................................................................................160
10.9.5.2 Bağlantılı (ayrık olmayan) elemanlar için mesnet elemanları.........................................161
10.9.5.3 Ayrık elemanlar için mesnet elemanları .........................................................................163
10.9.6 Yuvalı tip temel elemanları ........................................................................................................163
10.9.6.1 Genel ..............................................................................................................................163
10.9.6.2 Dişli yüzeylere sahip yuva parçaları ...............................................................................163
10.9.6.3 Düz yüzeylere sahip yuva parçaları................................................................................163
10.9.7 Bağ sistemleri ............................................................................................................................164
Kısım 11 - Hafif agregalı beton yapılar .......................................................................................................165
11.1 Genel................................................................................................................................................165
11.1.1 Kapsam......................................................................................................................................165
11.1.2 Özel semboller ...........................................................................................................................165
11.2 Tasarım esasları...............................................................................................................................165
11.3 Malzemeler.......................................................................................................................................165
11.3.1 Beton..........................................................................................................................................165
11.3.2 Elastik şekil değiştirme ..............................................................................................................166
11.3.3 Sünme ve büzülme ....................................................................................................................168
11.3.4 Doğrusal olmayan yapısal analiz için gerilme-birim şekil değiştirme ilişkileri ............................168
11.3.5 Tasarım basınç ve çekme dayanımları......................................................................................168
11.3.6 Kesitlerin tasarımı için gerilme-birim şekil değiştirme ilişkileri ...................................................168
11.3.7 Üç eksenli basınç gerilmesine maruz beton ...............................................................................168
11.4 Dayanıklılık ve beton örtü tabakası ..................................................................................................169
11.4.1 Çevre şartları .............................................................................................................................169
11.4.2 Beton örtü tabakası ve beton özellikleri .....................................................................................169
11.5 Yapısal analiz ...................................................................................................................................169
11.5.1 Dönme kapasitesi ......................................................................................................................169
11.6 Taşıma gücü sınır durumları ............................................................................................................169
11.6.1 Tasarım kayma donatısı gerektirmeyen elemanlar ...................................................................169
11.6.2 Tasarım kayma donatısı gerektiren elemanlar ..........................................................................170
11.6.3 Burulma......................................................................................................................................170
11.6.3.1 Tasarım işlemi ................................................................................................................170
11.6.4 Zımbalama .................................................................................................................................170
11.6.4.1 Kayma donatısız döşeme veya kolon tabanlarındaki zımbalama kayma direnci...........170
11.6.4.2 Kayma donatılı döşeme veya kolon tabanlarındaki zımbalama kayma direnci..............170
11.6.5 Kısmen yük uygulanan alanlar...................................................................................................171
11.6.6 Yorulma......................................................................................................................................171
11.7 Kullanılabilirlik sınır durumları ..........................................................................................................171
11.8 Donatının detaylandırılması - Genel ................................................................................................171
11.8.1 Kıvrılmış çubuklarda izin verilebilir mandrel çapları...................................................................171
11.8.2 Nihai aderans gerilmesi .............................................................................................................171
11.9 Yapı elemanlarının detaylandırılması ve özel kurallar .....................................................................171
11.10 Öndökümlü beton elemanlar ve yapılar için ilave kurallar ...............................................................171
11.12 Donatısız ve seyrek donatılı beton elemanlar için ilave kurallar......................................................171
Kısım 12 - Donatısız ve seyrek donatılı beton yapılar...............................................................................172
12.1 Genel................................................................................................................................................172
12.3 Malzemeler.......................................................................................................................................172
12.3.1 Beton: ilave tasarım kabulleri.....................................................................................................172
12.5 Yapısal analiz: Taşıma gücü sınır durumları....................................................................................172
12.6 Taşıma gücü sınır durumları ............................................................................................................172
12.6.1 Eğilme ve eksenel kuvvet bakımından tasarım direnci..............................................................172
12.6.2 Bölgesel hasar ...........................................................................................................................173
12.6.3 Kayma........................................................................................................................................173
12.6.4 Burulma......................................................................................................................................174
12.6.5 Yapısal şekil değiştirmeden (burkulmadan) kaynaklanan taşıma gücü sınır durumları ............174
12.6.5.1 Kolon ve duvarların narinliği ...........................................................................................174
12.6.5.2 Kolon ve duvarlar için basitleştirilmiş tasarım yöntemi ...................................................176
12.7 Kullanılabilirlik sınır durumları ..........................................................................................................176
12.9 Yapı elemanlarının detaylandırılması ve özel kurallar .....................................................................177
12.9.1 Yapısal elemanlar ......................................................................................................................177
12.9.2 Yapı derzleri...............................................................................................................................177
12.9.3 Şerit temeller ve tekil temeller....................................................................................................177
Ek A - Kısmi malzeme faktörlerinin değiştirilmesi ....................................................................................178
Ek B (Bilgi için) - Sünme ve büzülme birim şekil değiştirmesi ................................................................180
Ek C - Bu Eurocode kapsamında kullanım için uygun donatı özellikleri ................................................183
Ek D (Bilgi için) - Öngerme çeliğindeki gevşeme kayıpları için ayrıntılı hesap yöntemi.......................186
Ek E (Bilgi için) - Dayanıklılık bakımından gösterge dayanım sınıfları ...................................................188
Ek F (Bilgi için) - Düzlemsel gerilme şartları için çekme donatısı bağıntıları .........................................189
Ek G (Bilgi için) - Zemin yapı etkileşimi......................................................................................................191
Ek H (Bilgi için) - Yapılardaki genel ikinci mertebe tesirler ......................................................................193
Ek I (Bilgi için) - Kirişsiz düz döşemelerin ve perde duvarların analizi ...................................................196
Ek J (Bilgi için) - Özel durumlar için detaylandırma kuralları...................................................................199
Beton yapıların tasarımı - Bölüm 1-1: Genel kurallar ve binalara

uygulanacak kurallar (Eurocode 2)
Kısım 1 - Genel
1.1 Kapsam
1.1.1 Eurocode 2’nin kapsamı

(1)P Eurocode 2, donatısız, donatılı (betonarme) ve öngerilmeli beton kullanılarak inşa edilen binalar ve
inşaat mühendisliği alanına giren diğer yapıların tasarımında uygulanır. Bu Eurocode, EN 1990 “Yapı
tasarımının esasları” standardında verilen tasarım esasları ve doğrulama, yapıların güvenliği ve
kullanılabilirliği ile ilgili gerekler ve prensipleri tamamlayıcı niteliktedir.
(2)P Eurocode 2, beton yapıların sadece yüke direnç, kullanılabilirlik, dayanıklılık ve yangına direnç ile ilgili
gereklerini kapsar. Isı ve ses yalıtımı gibi diğer özelliklerle ilgili gerekler Eurocode 2 kapsamında değildir.
(3)P Eurocode 2, aşağıda verilenlerle birlikte kullanılmak üzere tasarlanmıştır:
EN 1990: Yapı tasarımının esasları

EN 1991: Yapılar üzerindeki etkiler
hEN’s: Beton yapılara ait yapı mamulleri
ENV 13670: Beton yapıların uygulanması
EN 1997: Geoteknik tasarım
EN 1998: Deprem bölgelerinde yapılacak yapılar için depreme dayanıklı yapı tasarımı
(4)P Eurocode 2, aşağıda belirtilen bölümlerden oluşmaktadır:
Bölüm 1-1: Genel kurallar ve binalara uygulanacak kurallar

Bölüm 1-2: Yapısal yangın tasarımı
Bölüm 2: Betonarme ve öngerilmeli beton köprüler
Bölüm 3: Sıvı tutma ve depolama yapıları
1.1.2 Bu standardın kapsamı

(1)P Bu standard, normal ve hafif agrega ile imal edilen, donatısız, donatılı (betonarme) ve öngerilmeli beton
kullanılarak inşa edilen yapıların genel tasarım esaslarını ve binalara özel kuralları kapsar.
(2)P Bu standard, aşağıda verilen kısımlardan oluşur:
Kısım 1: Genel
Kısım 2: Tasarım esasları
Kısım 3: Malzemeler
Kısım 4: Dayanıklılık ve beton örtü tabakası
Kısım 5: Yapısal analiz
Kısım 6: Taşıma gücü sınır durumları
Kısım 7: Kullanılabilirlik (hizmet verebilirlik) sınır durumları
Kısım 8: Donatının ve öngerme kablolarının detaylandırılması - Genel
Kısım 9: Yapı elemanlarının detaylandırılması ve özel kurallar
Kısım 10: Öndökümlü beton elemanlar ve yapılara uygulanan ilave kurallar
Kısım 11: Hafif agregalı beton yapılar
Kısım 12: Donatısız ve seyrek donatılı beton yapılar
(3)P Kısım 1 ve Kısım 2’de EN 1990 “Yapı tasarımının esasları” standardında verilenlere ilave maddeler yer
almaktadır.
1
(4)P Bu standard, aşağıda verilen hususları kapsamaz:
- Düz yüzeyli (nervürsüz ve profilsiz) donatı kullanımı,

- Yangına direnç,
- Özel tip binalara (yüksek binalar gibi) ait özel hususlar,
- İnşaat mühendisliği alanına giren özel tip yapılara (viyadükler, köprüler, barajlar, basınçlı su depoları,
açık deniz platformları ve sıvı tutma yapıları gibi) ait özel hususlar,
- İnce agregasız (kumsuz) beton ve gözenekli beton bileşenler veya ağır agrega kullanılarak imal
edilen veya bünyesinde çelik kısımlar bulunan bileşenler (çelik-beton kompozit yapılar için
Eurocode 4’e başvurulmalıdır).
1.2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır.
Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. Tarih belirtilen
atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması
şartıyla uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi hâlinde en son baskısı
kullanılır.
1.2.1 Atıf yapılan genel standardlar
EN, ISO, IEC Adı TS No1) Adı

vb. No (İngilizce) (Türkçe)
EN 1990 Eurocode - Basis of structural TS EN 1990 Yapı tasarımının esasları
design (Eurocode)
EN 1991-1-5 Eurocode 1: Actions on structures TS EN 1991-1-5* Eurocode 1: Yapılara olan etkiler -
- Part 1-5: General actions - Bölüm 1-5: Genel etkiler - Isıl
Thermal actions etkiler
EN 1991-1-6 Eurocode 1 - Actions on structures TS EN 1991-1-6* Eurocode 1: Yapılar üzerindeki
Part 1-6: General actions - Actions etkiler - Bölüm 1-6 :Genel Etkiler-
during execution İşletme Esnasındaki Etkiler
1.2.2 Atıf yapılan diğer standardlar

EN 1997 Geotechnical design TS EN 1997-1* Eurocode 7: Jeoteknik tasarım -
Bölüm 1: Genel kurallar
TS EN 1997-2* Geoteknik tasarım - Bölüm 2:

Zemin etüdü ve deneyleri
(Eurocode 7)
TS ENV 1997-3 Jeoteknik tasarım - Bölüm 3: Arazi

deneyleri yardımıyla tasarım
(Eurocode 7)
EN 197-1 Cement - Part 1: Compositions TS EN 197-1 Çimento - Bölüm 1: Genel
and conformity criteria for common çimentolar - Bileşim, özellikler ve
cements uygunluk kriterleri
EN 206-1 Concrete - Part 1: Specification, TS EN 206-1 Beton - Bölüm 1: Özellik,
performance, production and performans, imalat ve uygunluk
conformity
1) TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. * işaretli
olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır.
2

EN 12390 Testing hardened concrete TS EN 12390-1 Beton - Sertleşmiş beton deneyleri
- Bölüm 1: Deney numunesi ve
kalıplarının şekil, boyut ve diğer
özellikleri
TS EN 12390-2 Beton - Sertleşmiş beton deneyleri

- Bölüm 2: Dayanım deneylerinde
kullanılacak deney numunelerinin
hazırlanması ve kürlenmesi

- Bölüm 3: Deney numunelerinde
basınç dayanımının tayini

- Bölüm 4: Basınç dayanımı -
Deney makinelerinin özellikleri

- Bölüm 5: Deney numunelerinin
eğilme dayanımının tayini

- Bölüm 6: Deney numunelerinin
yarmada çekme dayanımının
tayini

- Bölüm 7: Sertleşmiş betonun
yoğunluğunun tayini

- Bölüm 8: Basınç altında su
işleme derinliğinin tayini
EN 10080 Steel for the reinforcement of
concrete - Weldable reinforcing - -
steel - General
EN 10138 Prestressing steels - -
EN ISO 17760 Permitted welding process for
- -
reinforcement
ENV 13670 Execution of concrete structures -
- -
Part 1: Common
EN 13791 Testing concrete - -
EN ISO 15630 Steel for the reinforcement and TS EN 15630-3 Çelik - Betonarme ve öngerilmeli
prestressing of concrete - Test beton için - Deney metotları -
methods Bölüm 3: Öngerme çeliği
3
1.3 Kabuller
(1)P EN 1990’da verilen genel kabullere ilave olarak aşağıdaki kabuller yapılmıştır:
- Yapılar uygun nitelik ve tecrübeye sahip teknik elemanlar tarafından tasarlanmıştır.

- Fabrikalarda, beton santrallerinde ve şantiyede yeterli gözetim ve kalite kontrolü yapılmıştır.
- Yapım, yeterli beceri ve tecrübeye sahip personel tarafından gerçekleştirilmiştir.
- Kullanılan yapı malzemeleri ve mamulleri, bu Eurocode’da veya ilgili malzeme veya mamul
standardlarında tarif edildiği gibidir.
- Yapıya yeterli bakım yapılacaktır.
- Yapı, tasarlanma amacı doğrultusunda kullanılacaktır.
- ENV 13670’te yer alan yapım ve işçilikle ilgili gereklere uyulmuştur.
1.4 Prensipler ile uygulama kuralları arasındaki fark

(1)P EN 1990’da verilen kurallar uygulanır.
1.5 Tarifler
1.5.1 Genel
(1)P EN 1990’da verilen terimler ve tarifleri uygulanır.
1.5.2 Bu standardda kullanılan ilave terimler ve tarifleri
1.5.2.1 Öndökümlü yapılar

Yapıda bulunacağı konumdan bir başka yerde imal edilen yapı elemanları ile tanımlanan yapılar. Yapıyı
oluşturan elemanlar, gerekli yapısal bütünlük sağlanacak şekilde birbirine bağlanmıştır.
1.5.2.2 Donatısız veya seyrek donatılı beton elemanlar

Donatı kullanılmayan veya Kısım 9’da tarif edilen en az miktardan daha az miktarda donatı kullanılan taşıyıcı
beton elemanlar.
1.5.2.3 Aderanssız (serbest) ve dış öngerme kabloları

Enjeksiyonla doldurulmayarak içerisi kalıcı şekilde boş bırakılan yuvalardan geçirilen kablolarla ardgerme
uygulanan elemanlarda kullanılan aderanssız kablolar ve beton enkesit dışına yerleştirilen kablolar (bu
kablolar germe işleminden sonra beton kılıf içerisine alınabilir veya bu kabloların dışında koruyucu bir
membran kılıf bulunabilir).
1.5.2.4 Öngerme
Beton elemandan farklı şekilde sadece kabloya çekme kuvveti uygulamak suretiyle beton yapıya kuvvetler
uygulamaktan oluşan öngerme işlemi. “Öngerme” terimi, öngerme işlemi sonucu oluşan kalıcı tesirlerin
tümüne verilen genel isimdir. Kalıcı tesirler, kesitlerde oluşan iç gerilmeler ve yapıda oluşan şekil
değişiklikleridir. Bu maddede verilenlerin dışında kalan öngerme yöntemleri, bu standardın kapsamı
dışındadır.
1.6 Semboller
Bu standardın amacı bakımından, aşağıda verilen semboller uygulanır.
Not - Kullanılan notasyon, ISO 3898:1987’den alınmıştır.
Büyük Latin harfleri
A Kazara oluşan etki

A Enkesit alanı
Ac Beton enkesit alanı
Ap Öngerme kablosu veya kablolarının alanı
As Donatı enkesit alanı
As,min Minimum donatı alanı
Asw Kayma donatısının enkesit alanı
4
D Mandrel çapı
DEd Yorulma hasar faktörü
E Etki tesiri
Ec, Ec(28) 28 günlük betonun, σc = 0 gerilmede tanjant elastisite modülü
Ec.eff Betonun efektif elastisite modülü
Ecd Beton elastisite modülünün tasarım değeri
Ecm Betonun sekant elastisite modülü
Ec(t) t yaştaki betonun, σc = 0 gerilmede tanjant elastisite modülü
Ep Öngerme çeliği elastisite modülünün tasarım değeri
Es Donatı çeliği elastisite modülünün tasarım değeri
EI Eğilme rijitliği
EQU Statik denge
F Etki
Fd Etkinin tasarım değeri
Fk Etkinin karakteristik değeri
Gk Karakteristik kalıcı etki
I Beton enkesitinin atalet momenti
L Uzunluk
M Eğilme momenti
MEd Uygulanan iç eğilme momentinin tasarım değeri
N Eksenel kuvvet
NEd Uygulanan eksenel kuvvetin (çekme veya basınç) tasarım değeri
P Öngerme kuvveti
P0 Kablonun kuvvet uygulanan ucunda gerilmeden hemen sonraki başlangıç kuvveti
Qk Karakteristik değişken etki
Qfat Karakteristik yorulma yükü
R Direnç
S İç kuvvetler ve momentler
S Alanın birinci momenti
SLS Kullanılabilirlik sınır durumu
T Burulma momenti
TEd Uygulanan burulma momentinin tasarım değeri
ULS Taşıma gücü sınır durumu
V Kesme kuvveti
VEd Uygulanan kesme kuvvetinin tasarım değeri
Küçük Latin harfleri
a Mesafe
a Geometrik veri
∆a Geometrik verinin sapması
b Enkesitin toplam genişliği veya T veya L profilin gerçek başlık (flanş) genişliği
bw T, I veya L profillerde gövde genişliği
5
d Çap; Derinlik
d Enkesitin efektif yüksekliği
dg Agreganın en büyük anma tane büyüklüğü
e Dış merkezlik
fc Beton basınç dayanımı
fcd Beton basınç dayanımının tasarım değeri
fck Betonun 28 günlük silindir basınç dayanımının karakteristik değeri
fcm Beton silindir basınç dayanımının ortalama değeri
fctk Betonun karakteristik eksenel çekme dayanımı
fctm Beton eksenel çekme dayanımının ortalama değeri
fp Öngerme çeliğinin çekme dayanımı
fpk Öngerme çeliğinin karakteristik çekme dayanımı
fp0,1 Öngerme çeliğinin % 0,1’lik kalıcı uzamaya tekabül eden çekme gerilmesi
fp0,1k Öngerme çeliğinin % 0,1’lik kalıcı uzamaya tekabül eden karakteristik çekme gerilmesi
fp0,2k Donatının % 0,2’lik kalıcı uzamaya tekabül eden karakteristik çekme gerilmesi
ft Donatının çekme dayanımı
ftk Donatının karakteristik çekme dayanımı
fy Donatının akma dayanımı
fyd Donatının tasarım akma dayanımı
fyk Donatının karakteristik akma dayanımı
fywd Kayma donatısının tasarım akma dayanımı
h Yükseklik
h Enkesitin toplam derinliği
i Eylemsizlik (jirasyon) yarıçapı
k Katsayı; faktör
l (veya L) Uzunluk, Açıklık
m Kütle
r Yarıçap
1/r Belirli bir kesitteki eğrilik
t Kalınlık
t İlgili süre
t0 Yükleme esnasındaki beton yaşı
u Alanı Ac olan beton enkesitin çevre uzunluğu
u,v,w Bir noktanın yer değiştirme bileşenleri
x Tarafsız eksen derinliği
x,y,z Koordinatlar
z İç kuvvetlerin moment kolu
6
Yunanca küçük harfler
α Açı; oran
β Açı; oran; katsayı
γ Kısmi faktör
γA Kazara oluşan etki A için kısmi faktör
γC Beton için kısmi faktör
γF Etki F için kısmi faktör
γF,fat Yorulma etkileri için kısmi faktör
γC,fat Beton yorulması için kısmi faktör
γG Kalıcı etki G için kısmi faktör
γM Bir malzeme özelliğine ait kısmi faktör. Bu faktör, malzeme özelliğindeki, geometrik
sapmalardaki ve kullanılan tasarım modelindeki belirsizlikleri dikkate almak için kullanılır.
γP Öngerme kuvveti P’den kaynaklanan etkiler için kısmi faktör
γQ Değişken etki Q için kısmi faktör
γS Donatı veya öngerme çeliği için kısmi faktör
γS,fat Yorulma yükü etkisindeki donatı veya öngerme çeliği için kısmi faktör
γf Model belirsizliklerinin dikkate alınmadığı etkiler için kısmi faktör
γg Model belirsizliklerinin dikkate alınmadığı kalıcı etkiler için kısmi faktör
γm Sadece malzeme özelliğindeki belirsizlikleri dikkate almak için kullanılan malzeme özelliklerine
ait kısmi faktör
δ Artış/tekrar dağıtma oranı
ζ Azalma faktörü/dağıtma katsayısı
εc Beton basınç birim şekil değiştirmesi
εc1 Basınç dayanımı fc’ye tekabül eden gerilme anında beton basınç birim şekil değiştirmesi
εcu Beton nihai basınç birim şekil değiştirmesi
εu Donatı veya öngerme çeliğinde en büyük yük etkisindeki birim şekil değiştirme
εuk Donatı veya öngerme çeliğinde en büyük yük etkisindeki karakteristik birim şekil değiştirme
θ Açı
λ Narinlik oranı
µ Öngerme kablosu ve yuvası arasındaki sürtünme katsayısı
ν Poisson oranı
ν Kesme çatlağı oluşmuş betonda dayanım azaltma faktörü
ξ Öngerme ve donatı çeliğinin aderans dayanım oranı
ρ Betonun etüv kurusu yoğunluğu, kg/m3
ρ1000 Ortalama 20 oC sıcaklıktaki ortamda gerilmiş vaziyette 1000 saat tutulduktan sonra gevşeme
nedeniyle oluşan gerilme kaybı (%)
ρI Boyuna donatıya ait donatı oranı
ρw Kayma donatısı oranı
σc Beton basınç gerilmesi
σcp Eksenel yük veya öngerme kuvvetinden kaynaklanan beton basınç gerilmesi
σcu Beton nihai basınç birim şekil değiştirmesi εcu’ya tekabül eden basınç gerilmesi
7
τ Burulma etkisiyle oluşan kayma gerilmesi

φ Donatı çubuğu veya öngerme kablo yuvasının çapı
φn Donatı çubuk demetinin eş değer çapı
φ(t, t0) t ve t0 zaman aralığında, 28 günlük elastik şekil değiştirmeye ilişkin sünmeyi tanımlayan sünme
katsayısı
φ(∞, t0) Sünme katsayısının nihai değeri
ψ Değişken etkilerin temsili değerlerini tanımlayan faktörler
ψ0 Kombinasyon değerlerine ait faktör
ψ1 Sık değerlere ait faktör
ψ2 Yarı kalıcı değerlere ait faktör
8
Kısım 2 - Tasarım esasları

2.1 Gerekler
2.1.1 Temel gerekler

(1)P Beton yapıların tasarımı, EN 1990’da verilen genel kurallara uygun olarak yapılmalıdır.
(2)P Beton yapıların tasarımında, bu kısımda verilen ilave hükümler de uygulanmalıdır.
(3)P Aşağıda verilenlerin birlikte uygulanması hâlinde, beton yapılar için EN 1990 Kısım 2’de verilen temel
gereklerin karşılandığı kabul edilir.
- Sınır durum tasarımı ile EN 1990’a göre kısmi faktör yönteminin birlikte uygulanması,
- Etkilerin EN 1991’e göre alınması,
- Etkilere ait kombinasyonların EN 1990’a göre alınması,
- Dirençler, dayanıklılık ve kullanılabilirlik gereklerinin bu standarda uygun olması.
Not - Yangına karşı dirençle ilgili gerekler (EN 1990 Kısım 5 ve EN 1992-1-2), normal sıcaklıkta
yapının sağlaması gerekli direnç için ihtiyaç duyulandan daha büyük boyutlarda elemanların
kullanılmasını gerektirebilir.
2.1.2 Güvenilirlik yönetimi

(1) Güvenilirlik yönetimi ile ilgili kurallar EN 1990 Kısım 2’de verilmiştir.
(2) Bu Eurocode’da ve EN 1990’ın eklerinde verilen kısmi faktörlerin kullanıldığı tasarım, güvenilirlik sınıfı
RC2’yi sağlayan yapının oluşturulmasını sağlar.
Not - Bu konuda daha fazla bilgi için EN 1990 Ek B ve Ek C’ye başvurulmalıdır.
2.1.3 Tasarım kullanım ömrü, dayanıklılık ve kalite yönetimi

(1) Tasarım kullanım ömrü, dayanıklılık ve kalite yönetimine ilişkin kurallar EN 1990 Kısım 2’de verilmiştir.
2.2 Sınır durum tasarımının prensipleri

(1) Sınır durum tasarımına ilişkin kurallar EN 1990 Kısım 3’te verilmiştir.
2.3 Temel değişkenler
2.3.1 Etkiler ve çevreden kaynaklanan tesirler

2.3.1.1 Genel
(1) Tasarımda dikkate alınacak etkiler EN 1991 serisine dâhil ilgili standardlardan alınabilir.
Not 1 - Tasarımda dikkate alınacak EN 1991 serisine dâhil standardlar aşağıda verilmiştir:
EN 1991-1-1 Yoğunluklar, binaların zati ağırlıkları ve maruz kaldığı diğer yükler

EN 1991-1-2 Yangın etkileri
EN 1991-1-3 Kar yükleri
EN 1991-1-4 Rüzgâr etkileri
EN 1991-1-5 Isıl etkiler
EN 1991-1-6 Yapım esnasındaki etkiler
EN 1991-1-7 Çarpma ve patlama nedeniyle kazara oluşan etkiler
EN 1991-2 Köprülerdeki trafik yükleri
EN 1991-3 Vinçler ve benzeri diğer makinalardan kaynaklanan etkiler
EN 1991-4 Silolar ve tanklardaki etkiler
Not 2 - Bu standarda özel etkiler ilgili kısımlarda verilmiştir.
Not 3 - Zemin ve su basıncından oluşan etkiler EN 1997’de verilmiştir.
Not 4 - Hareket farklılıklarını dikkate almak için, öngörülen hareketlerin tahmini değerleri kullanılabilir.
Not 5 - Varsa diğer etkiler, projeye dair özel tasarım şartnamesinde tanımlanabilir.
9
2.3.1.2 Isıl tesirler

(1) Kullanılabilirlik sınır durumlarının tahkikinde ısıl tesirler dikkate alınmalıdır.
(2) Taşıma gücü sınır durumlarında, ısıl tesirler, sadece önem arz ettikleri (yorulma şartlarında, ikinci
mertebe tesirlerin önemli olduğu kararlılık tahkikinde olduğu gibi) durumda dikkate alınmalıdır. Diğer
durumlarda, ısıl tesirler, elemanların süneklik ve dönme kapasitelerinin yeterli olması şartıyla dikkate
alınmayabilir.
(3) Dikkate alındığı yerde ısıl tesirler, değişken etkiler olarak kabul edilmeli ve kısmi faktör ile ψ faktörü
kullanılarak uygulanmalıdır.
Not - ψ faktörü, EN 1990’ın ilgili ekinde ve EN 1991-1-5’te tanımlanmıştır.
2.3.1.3 Oturma/hareket farklılıkları

(1) Yapıda, zemindeki sıkışma nedeniyle oluşan oturma/hareket farklılıkları, etki kombinasyonlarında olduğu
gibi değerlendirilen kalıcı etki Gset olarak sınıflandırılmalıdır. Genel olarak, Gset, tekil temeller veya temeli
oluşturan kısımlar dset,i (i ifadesi, tekil temel adedi veya temeli oluşturan kısım adedini gösterir) arasındaki
oturma/hareket farklılıklarına (referans bir seviyeye göre belirlenen) tekabül eden değerler kümesi ile temsil
edilir.
Not - Oturma farklılıklarını dikkate almak için, öngörülen oturmaların tahmini değerleri kullanılabilir.
(2) Oturma farklılıkları nedeniyle oluşan tesirler, genellikle kullanılabilirlik sınır durumlarının tahkikinde
dikkate alınmalıdır.
(3) Taşıma gücü sınır durumlarında, oturma farklılıkları nedeniyle oluşan tesirler, sadece önem arz ettikleri
(yorulma şartlarında, ikinci mertebe tesirlerin önemli olduğu kararlılık tahkikinde olduğu gibi) durumda dikkate
alınmalıdır. Diğer durumlarda, bu tesirler, elemanların süneklik ve dönme kapasitelerinin yeterli olması
şartıyla dikkate alınmayabilir.
(4) Oturma farklılıklarının söz konusu olduğu hâllerde, oturma farklılıkları nedeniyle oluşan tesirler için kısmi
güvenlik faktörü uygulanmalıdır.
Not - Oturma farklılıkları nedeniyle oluşan tesirler için kısmi güvenlik faktörü değeri, EN 1990’ın ilgili ekinde
tanımlanmıştır.
2.3.1.4 Öngerme
(1)P Bu standardda tarif edilen öngerme, yüksek dayanımlı çelikten (teller, halatlar veya çubuklar) yapılmış
kablolar vasıtasıyla uygulanan işlemdir.
(2) Kablolar beton içerisine gömülmüş olabilir. Öngerilme uygulanmış kablolar beton içerisinde kalacak
şekilde beton dökülebilir veya betonda bırakılacak yuva (kılıf) içerisinden geçirilen kablolara ardgerme
uygulandıktan sonra yuva içerisine enjeksiyon şerbeti doldurulur veya doldurulmayabilir.
(3) Kablolar yapı dışına yerleştirilmiş de olabilir. Bu durumda, kablonun yapıya temas eden kısımlarına
yönlendirici (deviatör) veya ankraj elemanı monte edilmelidir.
(4) Öngerme işlemine ilişkin hükümler, Madde 5.10’da verilmiştir.
2.3.2 Malzeme ve mamul özellikleri
2.3.2.1 Genel
(1) Malzeme ve mamul özelliklerine ilişkin kurallar, EN 1990 Kısım 4’te verilmiştir.
(2) Beton, donatı ve öngerme çeliğine ilişkin hükümler, Kısım 3’te veya ilgili mamul standardında verilmiştir.
2.3.2.2 Büzülme ve sünme

(1) Büzülme ve sünme, betonun zamana bağlı olarak ortaya çıkan özellikleridir. Büzülme ve sünme etkisiyle
oluşan tesirler, kullanılabilirlik sınır durumlarının tahkikinde genellikle dikkate alınmalıdır.
10
(2) Taşıma gücü sınır durumlarında, büzülme ve sünme etkisiyle oluşan tesirler, ikinci mertebe tesirlerin
önemli olduğu kararlılık tahkikinde olduğu gibi, sadece önem arz ettikleri durumda dikkate alınmalıdır. Diğer
hâllerde, büzülme ve sünme etkisiyle oluşan tesirler, elemanların süneklik ve dönme kapasitelerinin yeterli
olması şartıyla taşıma gücü sınır durumlarında dikkate alınmayabilir.
(3) Sünmenin söz konusu olduğu hâllerde, tasarımda dikkate alınması gerekli sünme tesirleri, tasarım
durumunun kalıcı, geçici veya kazara oluşan olması dikkate alınmaksızın, etkilerin yarı kalıcı kombinasyonu
kapsamında değerlendirilmelidir.
Not - Çoğu durumda, sünme etkileri nedeniyle oluşan tesirler, kalıcı yüklerin ve ortalama öngerme değerinin
hesaplanmasında dikkate alınabilir.
2.3.3 Betonda oluşan şekil değiştirmeler

(1)P Betonda, sıcaklık, sünme ve büzülme nedeniyle oluşan şekil değiştirmelerin tesirleri tasarımda dikkate
alınmalıdır.
(2) Betonda oluşan şekil değiştirmelerden kaynaklanan tesirler, bu standardda verilen uygulama kurallarına
uyulması hâlinde, zararlı mertebeye ulaşmaz. Ancak, aşağıda verilenler de dikkate alınmalıdır:
- Betonun yeterli dayanıma ulaşmadan önce hareket ettirilmesi nedeniyle oluşan şekil değiştirme ve
çatlakların, beton karışım oranlarının ayarlanması yoluyla sünme ve büzülmenin en aza indirilmesi,
- Uygun mesnet elemanı tipi seçilmesi veya hareket derzi bırakılması suretiyle betonda şekil
değiştirmeyi kısıtlayıcı etkilerin en aza indirilmesi,
- Betonda şekil değiştirmeyi kısıtlayıcı unsurların bulunması hâlinde, etkilerinin tasarımda dikkate
alınması.
(3) Binalarda, son şekil değiştirmelerin, uygun aralıklarla (djoint) hareket derzleri bırakılarak dengelenmesi
şartıyla, genel analizlerde sıcaklık ve büzülme tesirleri ihmal edilebilir.
Not - Derz aralığı djoint değeri, milli ekte verilebilir. Önerilen derz aralığı değeri 30 m’dir. Öndökümlü beton
yapılarda derz aralığı değeri, bu tip yapılarda sünme ve büzülmenin elemanların yapıya monte
edilmesinden önce kısmen gerçekleşmesi nedeniyle, yerinde döküm yapılarda uygulananlardan daha
büyük olabilir.
2.3.4 Geometrik veriler
2.3.4.1 Genel
(1) Geometrik verilere ilişkin kurallar, EN 1990 Kısım 4’te verilmiştir.
2.3.4.2 Yerinde döküm (fore) kazıklara ait ilave gerekler

(1)P Yerinde döküm kazıkların enkesiti ile beton döküm işlemine ilişkin belirsizlikler, tasarımda dikkate
alınmalıdır.
(2) Tasarım hesaplarında kullanılacak, kalıcı kılıfsız yerinde döküm kazık çapı ile ilgili herhangi bir şart
yoksa, kazık çapı, aşağıda verilen şekilde hesaplanır:
- dnom < 400 mm ise, d = dnom - 20 mm
- 400 ≤ dnom ≤ 1000 mm ise, d = 0,95.dnom
- dnom > 1000 mm ise, d = dnom - 50 mm
Burada; dnom, kazık anma çapıdır.
2.4 Kısmi faktör yöntemi ile tahkik
2.4.1 Genel
(1) Kısmi faktör yöntemine ilişkin kurallar, EN 1990 Kısım 6’da verilmiştir.
11
2.4.2 Tasarım değerleri
2.4.2.1 Büzülme etkisi kısmi faktörü

(1) Büzülme etkilerinin taşıma gücü sınır durumu için dikkate alınması gereken hâllerde, γSH kısmi faktörü
kullanılmalıdır.
Not - γSH değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 1,0’dır.
2.4.2.2 Öngerme kısmi faktörleri

(1) Çoğu durumda, öngerme işlemi, yapı elemanlarının özelliklerini iyileştirici niteliktedir ve taşıma gücü sınır
durumu tahkikinde γP,fav değeri kullanılmalıdır. Öngerme tasarım değerinde, ortalama öngerme kuvveti esas
alınır (EN 1990 Kısım 4’e başvurulmalıdır).
Not - γP,fav değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Kalıcı ve geçici tasarım durumları için önerilen
değer 1,0’dır. Bu değer, yorulma tahkikinde de kullanılabilir.
(2) Dıştan öngerme uygulanan yapı elemanlarının kararlılık sınır durumunun tahkikinde, öngerme değerinin
artırılması yapı elemanlarının özelliklerini olumuz yönde etkileyici nitelikte olabilir ve bu durumda γP,unfav
değeri kullanılmalıdır.
Not - Kararlılık sınır durumunda, γP,ufnav değeri, her ülke için kendi milli ekinde verilebilir. Genel analiz için
önerilen değer 1,3’tür.
(3) Bölgesel tesirlerin tahkikinde γP,unfav da kullanılmalıdır.
Not - Bölgesel tesirler için γP,ufnav değeri, her ülke için kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 1,2’dir.
Öngermeye tabi tutulmuş kabloların ankraj bölgesel tesirleri Madde 8.10.2’de verilmiştir.
2.4.2.3 Yorulma yükleri kısmi faktörü

(1) Yorulma yükleri için kısmi faktör γF,fat’dır.
Not - γF,fat değeri, her ülke için kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 1,0’dır.
2.4.2.4 Malzeme kısmi faktörleri

(1) Taşıma gücü sınır durumu için malzeme kısmi faktörleri olarak γC ve γS kullanılmalıdır.
Not - γC ve γS değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Kalıcı, geçici ve kazara oluşan tasarım
durumları için önerilen değerler Çizelge 2.1N’de verilmiştir. γC ve γS değerleri yangın tasarımı için
geçerli olmayıp, bu konuda EN 1992-1-2’ye başvurulmalıdır.
Yorulma tahkiki için kalıcı tasarım durumlarına ait Çizelge 2.1N’de verilen kısmi faktörlerin, γC,fat ve γS,fat
değerleri olarak kullanılması önerilir.
Çizelge 2.1N - Taşıma gücü sınır durumu için malzeme kısmi faktörleri
Tasarım durumları Beton için γC Donatı çeliği için γS Öngerme çeliği için γS
Kalıcı & Geçici 1,5 1,15 1,15
Kazara oluşan 1,2 1,0 1,0
(2) Kullanılabilirlik sınır durumu tahkiki için malzeme kısmi faktör değerleri, bu Eurocode’un ilgili bölümlerinde
verilmiştir.
Not - Kullanılabilirlik sınır durumunda γC ve γS değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Bu
Eurocode kapsamı dışında kalan durumlar için önerilen değer 1,0’dır.
(3) Hesaplanmış direnç değerlerindeki belirsizliği azaltıcı tedbirlerin alınması durumunda γC ve γS’nin en
küçük değerleri kullanılabilir.
Not - Bu hususla ilgili bilgi Ek A’da verilmiştir.

12
2.4.2.5 Temellerde kullanılacak malzeme kısmi faktörleri

(1) Zemin dayanım özelliklerine ilişkin tasarım değerleri EN 1997’ye göre hesaplanmalıdır.
(2) Madde 2.4.2.4 (1)’de verilen beton kısmi faktörü γC, yerinde döküm kalıcı kılıfsız kazıkların tasarım direnç
hesaplarında kf faktörü ile çarpılmalıdır.
Not - kf değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 1,1’dir.
2.4.3 Etki kombinasyonları

(1) Taşıma gücü sınır durumları ve kullanılabilirlik sınır durumlarına ait genel etki kombinasyon biçimleri
EN 1990 Kısım 6’da verilmiştir.
Not 1 - Etki kombinasyonlarına ilişkin ayrıntılı bağıntılar, binalar için Ek A1, köprüler için Ek A2 gibi
EN 1990’ın uygulanması zorunlu eklerinde, etkilere ait kısmi faktörlerin önerilen değerleri ve temsili
değerler ile birlikte verilmiştir.
Not 2 - Yorulma tahkikinde kullanılacak etki kombinasyonları Madde 6.8.3’te verilmiştir.
(2) Her bir kalıcı etkinin (yapının zati ağırlığı gibi) alt veya üst tasarım sınır değeri (hangisi en gayri müsait
tesiri oluşturuyorsa) yapının tamamına uygulanmalıdır.
Not - Bu kuralın bazı istisnaları olabilir (statik denge tahkikinde olduğu gibi. Bu konuda EN 1990 Kısım 6’ya
başvurulmalıdır). Bu durumlarda, farklı kısmi faktörleri içeren kısmi faktör grubu (Grup A) kullanılabilir.
Binalar için geçerli bir örnek, EN 1990 Ek A1’de verilmiştir.
2.4.4 Statik denge (EQU) tahkiki

(1) Statik denge tahkikinin güvenilirlik biçimi, yapı elemanını yerinde tutma donanımı veya sürekli kirişlerde
mesnetler elemanlarının yukarı kalkma tahkiki gibi EQU tasarım durumlarına da uygulanır.
Not - Bu konuyla ilgili bilgi, EN 1990 Ek A’da verilmiştir.
2.5 Deney destekli tasarım

(1) Yapılar veya yapı elemanları, deneylerle destekli olarak tasarlanabilir.
Not - Bu konuyla ilgili bilgi, Kısım 5 ve EN 1990 Ek D’de verilmiştir.
2.6 Temellere ait ilave gerekler

(1)P Zemin-yapı etkileşiminin yapı içinde oluşan etki tesirleri üzerinde önemli derecede katkısının olduğu
durumlarda, zemin özellikleri ile zemin-yapı etkileşim tesirleri, EN 1997-1’e göre dikkate alınmalıdır.
(2) Oluşması muhtemel önemli derecedeki farklı oturmaların, etki tesirlerine olan katkısı kontrol edilmelidir.
Not 1 - Zemin-yapı etkileşimini modellemek amacıyla Ek G kullanılabilir.
Not 2 - Zemin şekil değiştirme tesirlerinin ihmal edildiği basit yöntemler, normal olarak yapısal tasarımların
büyük çoğunluğu için uygundur.
(3) Beton temeller, EN 1997-1’e uygun şekilde boyutlandırılmalıdır.
(4) Gerekli olması hâlinde, oturma, kabarma, donma, çözülme, erozyon vb. olağan dışı durumların tesirleri
tasarımda dikkate alınmalıdır.
2.7 Sabitleme elemanlarına ait gerekler

(1) Sabitleme elemanlarının bölgesel ve yapısal tesirleri dikkate alınmalıdır.
Not - Sabitleme elemanlarının tasarım ile ilgili gerekler şu anda hazırlanma aşamasında olan “Design of
Fasteners for Use in Concrete” adlı teknik şartnamede verilecektir. Bu teknik şartname, aşağıda
belirtilen tiplerdeki sabitleme elemanlarını kapsayacaktır:
13
Yerinde yapım sabitleme elemanları
- Başlıklı ankrajlar,
- Kanallı çubuklar,
Sonradan yerleştirilen sabitleme elemanları
- Genleşme ankrajları,
- Uçtan kenetlenmeli ankrajlar,
- Beton çivileri,
- Ekilmiş ankrajlar,
- Ekilmiş genleşme ankrajları,
- Ekilmiş uçtan kenetlenmeli ankrajlar.
Sabitleme elemanlarının performansı, CEN tarafından kabul edilen standardlarda verilen gereklere
uygun olmalı veya Avrupa Teknik Onayı ile kanıtlanmalıdır.
“Design of Fasteners for Use in Concrete” adlı teknik şartname, bölgesel yüklerin yapıya aktarılması ile
ilgili hususları da içerecektir.
Yapıların tasarımında, yukarıda belirtilen teknik şartnamenin Ek A’sında verilen yükler ve ilave tasarım
gerekleri de dikkate alınmalıdır.
14
Kısım 3 - Malzemeler
3.1 Beton
3.1.1 Genel
(1)P Aşağıdaki maddelerde, normal ve yüksek dayanımlı betonlara ait prensipler ve kurallar verilmiştir.
(2) Hafif agregadan imal edilmiş betona ait kurallar, Kısım 11’de verilmiştir.
3.1.2 Dayanım
(1)P Betonun basınç dayanımı, beton basınç dayanım sınıfının belirtilmesi ile ifade edilir. Beton dayanım
sınıflarında, EN 206-1’e göre, karakteristik (% 5) silindir dayanım fck veya karakteristik (% 5) küp dayanımı
fck,cube esas alınır.
(2)P Bu Eurocode’da verilen dayanım sınıflarında, 28 günlük karakteristik silindir dayanımları esas alınmıştır.
En yüksek dayanım sınıfı Cmax’tır.
Not - Cmax değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer C90/105’tir.
(3) Tasarım için gerekli karakteristik dayanımlar fck ve bunlara tekabül eden mekanik özellikler Çizelge 3.1’de
verilmiştir.
(4) Bazı durumlarda (öngerme işleminde olduğu gibi), betonun 28 günlükten daha önceki veya sonraki
basınç dayanımının tayini uygun olabilir. Bu durumda, deney numuneleri EN 12390’da tarif edilenden farklı
şartlarda küre tabi tutulur.
Beton dayanımının, 28 günlükten daha büyük bir yaşta tayin edilmesi hâlinde, Madde 3.1.6 (1)P ve Madde
3.1.6 (2)P’de tarif edilen αcc ve αct değerleri kt faktörüyle çarpılarak azaltılmalıdır.
Not - kt değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 0,85’tir.
(5) Beton basınç dayanımının farklı safhalarda (kalıp sökülmesi, öngerilmenin betona aktarılması) herhangi
bir t zamanı için tanımlanmasına da [fck(t)] ihtiyaç duyulabilir. Farklı yaşlar için fck(t) değerleri, aşağıda
verilmiştir:
3 < t < 28 gün için fck(t) = fcm(t) - 8 (MPa)

t ≥ 28 gün için fck(t) = fck
Daha gerçekçi değerler, özellikle t ≤ 3 gün için dayanım değerleri, deneylerle elde edilmelidir.
(6) Herhangi bir yaştaki (t) beton basınç dayanımı, çimento tipine, ortam sıcaklığına ve kür şartlarına bağlıdır.
Ortalama 20 oC’luk ortam sıcaklığında ve EN 12390’a uygun şekilde küre tabi tutulmuş betonun farklı
yaşlardaki basınç dayanımı fcm (t), Bağıntı (3.1) ve Bağıntı (3.2) kullanılarak hesaplanabilir.
fcm(t) = βcc(t)fcm (3.1)
   28 1/ 2  
βcc(t) = exps 1 -    (3.2)
   t   
Burada;
fcm(t) : Betonun t günlük ortalama basınç dayanımı,
fcm : Betonun Çizelge 3.1’e göre 28 günlük ortalama basınç dayanımı,
βcc(t) : Beton yaşı t’ye bağlı katsayı,
t : Beton yaşı, gün,
s : Çimento tipine bağlı katsayı,
CEM 42,5 R, CEM 52,5 N, CEM 52,5 R (Sınıf R) için 0,20,
CEM 32,5 R, CEM 42,5 N (Sınıf N) için 0,25,
CEM 32,5 N (Sınıf S) için 0,38
dir.
15
Not - exp { } e( ) ile aynı anlamdadır.

Betonun, 28 günlük basınç dayanımı şartlarını sağlamaması hâlinde, Bağıntı (3.1) ve Bağıntı (3.2)
kullanılması uygun değildir.
Bu maddede verilenler, uygun olmayan referans dayanımın daha sonra oluşan dayanım artışı yoluyla
değerlendirilmesi için geriye dönük olarak kullanılmaz.
Elemana buhar kürü uygulanması ile ilgili hususlar, Madde 10.3.1.1 (3)’te verilmiştir.
(7)P Çekme dayanımı, doğrudan çekme deneyinde uygulanan en büyük eksenel gerilmeye tekabül eder.
Eğilmede çekme dayanımı için Madde 3.1.8 (1)’e başvurulmalıdır.
(8) Çekme dayanımının, yarmada çekme dayanımı fct,sp olarak tayin edildiği hâllerde, eksenel çekme
dayanımı fct yaklaşık olarak aşağıdaki bağıntı yardımıyla hesaplanır:
fct = 0,9 fct,sp (3.3)
(9) Çekme dayanımının zamana bağlı gelişimi, kür ve kuruma şartları ile yapı elemanının boyutlarından
önemli derecede etkilenir. İlk yaklaşım olarak, çekme dayanımı fctm(t)’nin aşağıda verilen bağıntıyla
hesaplanan değere eşit olduğu kabul edilir:
fctm(t) = (βcc(t))α.fctm (3.4)
Burada; βcc(t) Bağıntı (3.2)’den hesaplanır.
t < 28 gün için α=1

t ≥ 28 gün için α = 2/3
alınır. fctm değerleri Çizelge 3.1’de verilmiştir.
Not - Zamana bağlı çekme dayanımı gelişiminin önemli olduğu hâllerde, betonun maruz kaldığı
şartlar ile yapı elemanı boyutlarının da dikkate alındığı deneylerin yapılması önerilir.
3.1.3 Elastik şekil değiştirmeler

(1) Betonun elastik şekil değiştirmeleri büyük ölçüde beton karışım elemanlarına (özellikle agregaya)
bağlıdır. Bu standardda verilen değerler, genel kullanım amacıyla temsili değerler olarak kabul edilmelidir.
Ancak, yapının verilen bu genel değerlerden sapmaya karşı hassas olacağı hâllerde, elastik şekil
değiştirmeler özel olarak tayin edilmelidir.
(2) Betonun elastisite modülü, karışım elemanlarının elastisite modülleri tarafından belirlenir. Sekant değeri
σc = 0 ile 0,4 fcm arasında olan kuvars agrega kullanılmış betonun yaklaşık elastisite modülü Ecm değerleri
Çizelge 3.1’de verilmiştir. Bu değerler, kireçtaşı ve kumtaşı agrega kullanılmış betonlar için sırasıyla % 10 ve
% 30 oranında azaltılmalıdır. Bazalt agreganın kullanıldığı beton için ise bu değerler, % 20 oranında
artırılmalıdır.
Not - Her ülke kendi milli ekinde, burada verilenlerle çelişmeyen tamamlayıcı bilgiler verebilir.
16
Çizelge 3.1 - Betonun dayanım ve şekil değiştirme özellikleri
Beton basınç sınıfları Analitik ilişki/tarif
fck
12 16 20 25 30 35 40 45 50 55 60 70 80 90
(MPa)
fck,cube
15 20 25 30 37 45 50 55 60 67 75 85 95 105
(MPa)
fcm
20 24 28 33 38 43 48 53 58 63 68 78 88 98 fcm = fck + 8 (MPa)
(MPa)
fctm fctm = 0,30 × fck (2/3) ≤ C50/60
1,6 1,9 2,2 2,6 2,9 3,2 3,5 3,8 4,1 4,2 4,4 4,6 4,8 5,0
(MPa) fctm = 2,12·In(1+(fcm/10)) > C50/60
fctk, 0,05 fctk,0,05 = 0,7 × fctm
1,1 1,3 1,5 1,8 2,0 2,2 2,5 2,7 2,9 3,0 3,1 3,2 3,4 3,5
(MPa) Frekans yüzdelik değeri % 5’lik
f ctk,0,95 fctk,0,95 = 1,3 × fctm
2,0 2,5 2,9 3,3 3,8 4,2 4,6 4,9 5,3 5,5 5,7 6,0 6,3 6,6
(MPa) Frekans yüzdelik değeri % 95
Ecm Ecm = 22[(fcm)/10]0,3
27 29 30 31 33 34 35 36 37 38 39 41 42 44
(GPa ) (fcm MPa olarak)
εc1 (‰) = 0,7 fcm0,31 < 2,8
εc1 (‰) 1,8 1,9 2,0 2,1 2,2 2,25 2,3 2,4 2,45 2,5 2,6 2,7 2,8 2,8
Şekil 3.2’ye başvurulmalıdır.
fck ≥ 50 MPa için
εcu1 (‰) 3,5 3,2 3,0 2,8 2,8 2,8 εcu1 (‰) = 2,8 + 27[(98 - fcm)/100]4
εc2 (‰) 2,0 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 εc2 (‰) = 2,0 + 0,085(fck - 50)0,53
Şekil 3.3’e başvurulmalıdır.
εcu2 (‰) 3,5 3,1 2,9 2,7 2,6 2,6 εcu2 (‰) = 2,6 + 35[(90 - fck)/100]4
n 2,0 1,75 1,6 1,45 1,4 1,4
n = 1,4 + 23,4[(90 - fck)/100]4
εc3 (‰) 1,75 1,8 1,9 2,0 2,2 2,3 εc3 (‰) = 1,75 + 0,55[(fck - 50)/40]
εcu3 (‰) 3,5 3,1 2,9 2,7 2,6 2,6 εcu3 (‰) = 2,6 + 35[(90 - fck)/100]4
17
(3) Elastisite modülünün zamana bağlı değişimi aşağıda verilen bağıntıyla hesaplanır.
0,3
Ecm(t) = (fcm(t) / fcm) Ecm (3.5)
Burada; Ecm(t) ve fcm(t) t günlük değerler, Ecm ve fcm 28 günlük olarak tayin edilmiş değerlerdir. fcm(t) ve fcm
arasındaki ilişki Bağıntı (3.1)’de verilmiştir.
(4) Çatlamamış betonun Poisson oranı 0,2, çatlamış betonun Poisson oranı ise 0 alınabilir.
(5) Gerçeğe daha yakın değerler mevcut değilse, doğrusal ısıl genleşme katsayısı 10 x 10-6K-1 olarak
alınabilir.
3.1.4 Sünme ve büzülme

(1)P Betonun sünme ve büzülmesi, ortamın nemi, yapı elemanının boyutları ve beton karışım oranlarına
bağlıdır. Sünme aynı zamanda betonun, yükün ilk uygulanmaya başlandığı andaki olgunluğuna, yük
uygulanma süresine ve yük büyüklüğüne de bağlıdır.
(2) Sünme katsayısı ϕ(t,t0), Ec ile ilişkilidir ve tanjant modülü 1,05 Ecm olarak alınabilir. Yüksek doğruluk
gerekmeyen hâllerde, Şekil 3.1’de verilen grafikler kullanılarak bulunan değer, betonun 0,45 fck(t0)’dan daha
büyük basınç gerilmesine maruz bırakılmaması şartıyla sünme katsayısı olarak kabul edilebilir. t0 yükleme
anındaki beton yaşıdır.
Not - Sünmenin zamana bağlı gelişimi ile ilgili daha ayrıntılı bilgi için Ek B’ye başvurulmalıdır.
(3) Betona t0 yaşta uygulanmaya başlanan sabit basınç gerilmesi σc etkisinde t = ∞ sürede betonda sünme
nedeniyle oluşan şekil değiştirme εcc(∞, t0) aşağıda verilen bağıntı kullanılarak hesaplanabilir.
εcc(∞, t0) = ϕ (∞, t0). (σc /Ec) (3.6)
(4) Betonun t0 yaştaki basınç gerilmesinin 0,45 fck(t0)’ı aşması hâlinde, sünmenin doğrusallıktan saptığı kabul
edilmelidir. Bu durum, öndökümlü beton elemanlarda, öngerme kablosunun bulunduğu bölgede, öngerme
etkisiyle yüksek gerilme seviyesine ulaşılmasına benzerdir. Bu gibi hâllerde, aşağıda verilen bağıntı
kullanılarak doğrusal olmayan itibari sünme katsayısı elde edilir.
ϕk(∞, t0) = ϕ(∞, t0) exp(1,5 (kσ - 0,45)) (3.7)
Burada;
ϕk (∞, t0) : ϕ(∞, t0)’ın yerini alan doğrusal olmayan itibari sünme katsayısı,
kσ : Gerilme-dayanım oranı σc / fcm(t0)’dır. Burada, σc basınç gerilmesi ve fcm(t0) yükleme
anındaki ortalama beton basınç dayanımı
dır.
18
a) İç ortam şartları - RH = % 50
Not:
- 4 ve 5 hatlarının kesişme noktası, 1 noktasının
yukarısında da olabilir.
- t0 > 100 için t0 = 100 alınması yeterli yaklaşım

sağlar (bu durumda teğet hat kullanılır).
b) Dış ortam şartları - RH = % 80
Şekil 3.1 - Normal çevre ortam şartlarına maruz betonda sünme katsayısı ϕ(∞, t0)’ın tayin yöntemi
19
(5) Şekil 3.1’de verilen değerler, sıcaklığı -40 oC ila + 40 oC ve ortalama bağıl nem oranı RH % 40 ila % 100
olan ortamlar için geçerlidir. Şekilde kullanılan semboller aşağıda açıklanmıştır.
ϕ(∞, t0) : Nihai sünme katsayısı,

t0 : Yükleme anında gün olarak beton yaşı,
h0 : İtibari boyut = 2Ac/u, burada Ac beton enkesit alanı, u betonun kurumaya maruz kısmının çevre
uzunluğu,
S : Madde 3.1.2.6’ya göre Sınıf S,
N : Madde 3.1.2.6’ya göre Sınıf N,
R : Madde 3.1.2.6’ya göre Sınıf R.
(6) Büzülme etkisiyle oluşan toplam birim şekil değiştirme, kuruma büzülmesi ve bünyesel büzülme etkisiyle
oluşan birim şekil değiştirme bileşenlerinden oluşur. Kuruma büzülmesi etkisiyle oluşan birim şekil
değiştirme, sertleşmiş beton molekülleri içerisinde bulunan suyun dışarı hareketinden kaynaklanır ve yavaş
gelişir. Bünyesel büzülme etkisiyle oluşan birim şekil değiştirme ise, betonun sertleşme safhasında ortaya
çıkmakla birlikte, büyük kısmı beton dökümünden sonraki ilk günlerde oluşur. Bünyesel büzülme, beton
dayanımının doğrusal bir fonksiyonudur. Bu tür büzülme özellikle sertleşmiş beton üzerine yeniden beton
dökülen yerlerde dikkate alınmalıdır. Büzülme etkisiyle oluşan toplam birim şekil değiştirme εcs aşağıda
verilen bağıntıyla hesaplanır:
εcs = εcd + εca (3.8)
Burada;
εcs : Büzülmeden kaynaklanan toplam birim şekil değiştirme,
εcd : Kuruma büzülmesinden kaynaklanan birim şekil değiştirme,
εca : Bünyesel büzülmeden kaynaklanan birim şekil değiştirme
dir.
Kuruma büzülmesinden kaynaklanan nihai birim şekil değiştirme εcd,∞ = kh.εcd,0’dır. εcd,0 değeri,
Çizelge 3.2’den alınabilir (çizelgede verilenler yaklaşık % 30 değişkenlik katsayısına sahip tahmini ortalama
değerlerdir).
Not - εcd,0’ın hesaplanmasında kullanılan bağıntı, Ek B’de verilmiştir.
Çizelge 3.2 - CEM Sınıf N çimento ile imal edilen betonda büzülmeden kaynaklanan tek eksenli anma birim
şekil değiştirme değerleri εcd,0 (‰)
fck/fck,cube Bağıl nem (%)

(MPa)
20 40 60 80 90 100
20/25 0,62 0,58 0,49 0,30 0,17 0,00
40/50 0,48 0,46 0,38 0,24 0,13 0,00
60/75 0,38 0,36 0,30 0,19 0,10 0,00
80/95 0,30 0,28 0,24 0,15 0,08 0,00
90/105 0,27 0,25 0,21 0,13 0,07 0,00
Kuruma büzülmesinden kaynaklanan birim şekil değiştirmenin zaman bağlı değişimi aşağıdaki bağıntıyla
hesaplanır:
εcd(t) = βds(t, ts).kh.εcd,0 (3.9)
Burada; kh Çizelge 3.3’te verilen itibari boyut h0’a bağlı katsayıdır.
20
Çizelge 3.3 - Bağıntı (3.9)’da yer alan kh değerleri
h0 kh
100 1,0
200 0,85
300 0,75
≥ 500 0,70
β ds (t , t s ) =
(t − t s ) (3.10)
(t − t s ) + 0,04 h03
Burada;
t : İşlem anındaki gün olarak beton yaşı,
ts : Kuruma büzülmesinin (veya genleşmesinin) başlangıcındaki beton yaşı (gün),
Normalde bu yaş kür sonundaki yaştır.
h0 : Beton enkesitinin itibari boyutu, mm,
= 2Ac/u.
Burada;
Ac : Betonun enkesit alanı,
u : Kurumaya maruz beton kısmının enkesit çevre uzunluğu
dur.
Bünyesel büzülmeden kaynaklanan birim şekil değiştirme, aşağıda verilen bağıntıyla hesaplanır:
εca(t) = βas(t). εca(∞) (3.11)
Burada;
εca(∞) = 2,5 (fck – 10)10-6 (3.12)
ve
βas(t) = 1 - exp(-0,2t 0,5) (3.13)

tir.
Burada; t gün olarak verilmiştir.
3.1.5 Doğrusal olmayan yapısal analiz için gerilme-birim şekil değiştirme ilişkisi
(1) Kısa süreli tek eksenli yüklemede, Şekil 3.2’de gösterilen σc ve εc ilişkisi (basınç gerilmesi ve kısalmada
birim şekil değiştirme mutlak değerler olarak gösterilmiştir) Bağıntı (3.14) ile ifade edilir:
σc kη − η 2
= (3.14)
fcm 1 + (k − 2)η
Burada;
η = εc / εc1
εc1 : Çizelge 3.1’de, pik gerilme için verilen birim şekil değiştirme,
k = 1,05 Ecm × ε c1 / fcm (fcm Çizelge 3.1’den alınır)
dir.
Bağıntı (3.14), 0 < ε c < ε cu1 için geçerlidir. Burada geçen εcu1, nihai anma birim şekil değiştirmedir.
21
(2) Beton davranışını yeterli şekilde temsil etmesi şartıyla, yukarıda verilenden farklı idealize gerilme-birim
şekil değiştirme ilişkileri de kullanılabilir.
Şekil 3.2 - Yapısal analiz için gerilme-birim şekil değiştirme ilişkisinin şematik gösterimi (Ecm’yi tanımlamak
için 0,4fcm değerinin kullanılması yaklaşık bir kabuldür)
3.1.6 Basınç ve çekme dayanımlarının tasarım değerleri

(1)P Basınç dayanımı tasarım değeri, aşağıda verilen bağıntı kullanılarak hesaplanır.
fcd = αcc fck/γC (3.15)
Burada;
γC : Beton için kısmi emniyet faktörü, Madde 2.4.2.4,
αcc : Basınç dayanımı üzerindeki uzun süreli tesirleri ve yük uygulanma yönteminden kaynaklanan
olumsuz tesirleri dikkate almak için kullanılan katsayı
dır.
Not - αcc değeri, 0,8 ila 1,0 olmakla birlikte, milli eklerde verilebilir. Önerilen değer 1,0’dır.
(2)P Çekme dayanımı tasarım değeri fctd, aşağıda verilen bağıntı kullanılarak hesaplanır.
fctd = αct fctk,0,05 /γC (3.16)
Burada;
γC : Beton için kısmi emniyet faktörü, Madde 2.4.2.4,
αct : Çekme dayanımı üzerindeki uzun süreli tesirleri ve yük uygulanma yönteminden kaynaklanan
olumsuz tesirleri dikkate almak için kullanılan katsayı
dır.
Not - αct değeri, milli eklerde verilebilir. Önerilen değer 1,0’dır.
3.1.7 Enkesit tasarımında dikkate alınacak gerilme-birim şekil değiştirme ilişkileri

(1) Enkesit tasarımında, aşağıda verilen gerilme-birim şekil değiştirme ilişkisi kullanılabilir (Şekil 3.3) (basınç
birim şekil değiştirmesi pozitif olarak gösterilmiştir).
  ε c  
n

0 ≤ εc ≤ εc2 için σ c = fcd 1 − 1 −  (3.17)
  ε c2  
 
22
εc2 ≤ εc ≤ εcu2 için σ c = fcd (3.18)
Burada;
n : Çizelge 3.1’de verilen üstel sayı,
εc2 : Çizelge 3.1’de verilen en büyük dayanıma ulaşıncaya kadar oluşan birim şekil değiştirme,
εcu2 : Çizelge 3.1’de verilen nihai birim şekil değiştirme
dir.
Şekil 3.3 - Basınç etkisindeki betonda parabol-dikdörtgen grafik
(2) Şekil 3.4’te, Çizelge 3.1’de verilen εc3 ve εcu3 değerleri ile birlikte gösterilen çift eğimli doğrusal grafik gibi
diğer basitleştirilmiş gerilme-birim şekil değiştirme grafikleri de (1)’de tarif edilene eşit veya daha güvenli
olmak şartıyla kullanılabilir (Şekil 3.4’te basınç gerilmesi ve kısalmada birim şekil değiştirme mutlak değerler
olarak gösterilmiştir).
Şekil 3.4 - Çift eğimli doğrusal gerilme-birim şekil değiştirme ilişkisi
(3) Dikdörtgen biçimli gerilme dağlımı (Şekil 3.5’te gösterildiği gibi) kabul edilebilir. Basınç bölgesinin efektif
yüksekliğini tanımlayan λ faktörü ve efektif dayanımı tanımlayan η faktörü, aşağıda verildiği gibi alınabilir:
23
fck ≤ 50 MPa için λ = 0,8 (3.19)
50 MPa < fck ≤ 90 MPa için λ = 0,8 - (fck - 50) / 400 (3.20)
ve
fck ≤ 50 MPa için η = 1,0 (3.21)
50 MPa < fck ≤ 90 MPa için η = 1,0 - (fck - 50) / 200 (3.22)
Not - Basınç bölgesi genişliğinin, en büyük basınç lifi doğrultusunda azalması hâlinde, η fcd değeri
% 10 azaltılmalıdır.
Şekil 3.5 - Dikdörtgen şekilli gerilme dağılımı
3.1.8 Eğilmede çekme dayanımı

(1) Betonarme yapı elemanlarının ortalama eğilmede çekme dayanımı, ortalama eksenel çekme dayanımı ve
enkesit derinliğine bağlıdır. Aşağıda verilen bağıntı kullanılabilir:
fctm, fl = max {(1,6 − h /1000 ) f

ctm ; fctm } (3.23)
Burada;
h : Yapı elemanının toplam derinliği, mm,
fctm : Çizelge 3.1’de verilen ortalama eksenel çekme dayanımı
dır.
Bağıntı (3.23) ile verilen ilişki, karakteristik eğilmede çekme dayanımı değerlerine de uygulanabilir.
3.1.9 Üç eksenli basınç gerilmesine maruz beton

(1) Betonun üç eksenli basınç gerilmesine maruz olması, efektif gerilme-birim şekil değiştirme eğrisinin
değişmesine yol açar. Bu şekilde daha yüksek dayanım değerlerine ve daha yüksek kritik birim şekil
değiştirme değerlerine ulaşılır. Tasarımda, diğer malzeme özelliklerinin değişmediği kabul edilebilir.
(2) Daha gerçekçi verilerin bulunmaması hâlinde, Şekil 3.6’da gösterilen gerilme-birim şekil değiştirme ilişkisi
(basınç birim şekil değiştirmesi pozitif olarak gösterilmiştir) kullanılabilir. Bu grafikte, karakteristik dayanım ve
birim şekil değiştirme aşağıda verilen bağıntıya göre artırılmıştır:
σ2 ≤ 0,05 fck için fck,c = fck (1,000 + 5,0 σ2/fck) (3.24)
σ2 > 0,05 fck için fck,c = fck (1,125 + 2,50 σ2/fck) (3.25)
εc2,c = εc2 (fck,c/fck)2 (3.26)
εcu2,c = εcu2 + 0,2 σ2/fck (3.27)
24
Burada; σ2 (= σ3), yanal sınırlama nedeniyle taşıma gücü sınır durumunda efektif yanal basınç gerilmesi ve
εc2 ve εcu2, Çizelge 3.1’de verilen değerlerdir. Yanal sınırlama, yeterli kapalı bağlantı veya çapraz bağlar
vasıtasıyla oluşturulabilir. Bu bağlantı veya bağlar, betonun yanal şekil değiştirmesi (genişlemesi) nedeniyle
plastik duruma erişir.
Şekil 3.6 - Üç eksenli basınç gerilmesine maruz beton için gerilme-birim şekil değiştirme ilişkisi
3.2 Donatı çeliği
3.2.1 Genel
(1)P Aşağıdaki maddelerde, çubuk, doğrultulmuş kangal, kaynaklı hasır çelik ve kafes kiriş biçimli donatılar
için prensipler ve kurallar verilmiştir. Bu prensip ve kurallar, üzerine özel kaplama yapılmış çubuklara
uygulanmaz.
(2)P Donatı özelliklerine ilişkin verilen gerekler, sertleşmiş beton içerisinde yerleşik durumdaki malzeme
içindir. Şantiye işlemlerinin donatı özelliklerini etkileme ihtimali varsa, gerekli özellikler, şantiye işlemlerinden
sonra tahkik edilmelidir.
(3)P EN 10080’e uygun olanların dışında çeliklerin kullanılması hâlinde, çelik özellikleri Ek C, Madde 3.2.2 ila
Madde 3.2.6’ya göre tahkik edilmelidir.
(4)P Donatı çeliğinin gerekli özellikleri, EN 10080’e uygun deney işlemleri uygulanarak tahkik edilmelidir.
Not - EN 10080’de, mamulün uzun süreli kalite seviyesini esas alan karakteristik, en küçük ve en büyük
akma dayanımları Re verilmiştir. fyk ise aksine sadece özel bir yapıda kullanılan donatıyı esas alan
karakteristik akma gerilmesidir. fyk ve karakteristik Re arasında doğrudan bir ilişki yoktur. Bununla
birlikte, EN 10080’de akma dayanımının değerlendirilmesi ve tahkiki için verilen yöntemler fyk’nın tayini
için yeterli kontrol sağlar.
(5) Kafes kiriş şekilli donatılar (tanım için EN 10080’e başvurulmalıdır) için verilen uygulama kuralları sadece
nervürlü çubukların kullanıldığı donatılar içindir. Diğer tip çubuklarla yapılan kafes kiriş şekilli donatılar, ilgili
Avrupa Teknik Onayında verilebilir.
3.2.2 Özellikler
(1)P Donatı çeliğinin davranışı aşağıdaki özelliklerle tanımlanır:
− Akma dayanımı (fyk veya f0,2k),

− En büyük gerçek akma dayanımı (fy,max),
− Çekme dayanımı (ft),
− Süneklik (εuk ve ft/fyk),
− Bükülebilirlik,
− Aderans (bağ) özellikleri (fR: Ek C’ye başvurulmalıdır),
− Kesit boyutları ve toleranslar,
− Yorulma dayanımı,
− Kaynaklanabilirlik,
− Kaynaklı hasır çelik ve kafes kiriş şekilli donatılar için kesme ve kaynak dayanımı.
25
(2)P Bu Eurocode, kaynaklı hasır çelikler de dâhil olmak üzere nervürlü ve kaynaklanabilir donatılara
uygulanır. İzin verilen kaynak yöntemleri Çizelge 3.4’te verilmiştir.
Not 1 - Bu Eurocode’a göre kullanım için gerekli donatı özellikleri Ek C’de verilmiştir.
Not 2 - Ön dökümlü beton mamullerde kullanılan çentikli çubukların özellikleri ve kullanım kuralları, ilgili
mamul standardında verilmiştir.
(3)P Bu Eurocode’da tasarım ve detaylandırma için yer alan uygulama kuralları, akma dayanımı,
fyk = 400 MPa - 600 MPa aralığında olan donatılar için geçerlidir.
Not - fyk’nın bu aralıktaki, kullanılacak üst sınırı, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir.
(4)P Nervürlü donatı çubuklarının yüzey özellikleri, beton ile yeterli aderans sağlanmasına uygun olmalıdır.
(5) Yeterli aderansın, nervür iz düşüm alanı fR için verilen şartlara uyulması yoluyla sağlanacağı kabul edilir.
Not - Bağıl nervür alanı fR’nin en küçük değerleri Ek C’de verilmiştir.
(6)P Donatı, Çizelge 8.1’de verilen en küçük mandrel çapının kullanılmasına uygun yeterli bükülebilme ve
doğrultulabilme özelliğine sahip olmalıdır.
Not - Bükme ve doğrultma ile ilgili gerekler Ek C’de verilmiştir.
3.2.3 Dayanım
(1)P Akma dayanımı fyk (% 0,2 kalıcı uzamaya tekabül eden dayanım, f0,2k) ve çekme dayanımı ftk, sırasıyla
akma yükü karakteristik değeri ve en büyük doğrudan eksenel çekme yükü karakteristik değerinin, anma
enkesit alanına bölümü olarak tanımlanır.
3.2.4 Süneklik özellikleri

(1)P Donatı; çekme dayanımının akma dayanımına oranı (ft/fy)k olarak tanımlanan süneklik özelliği ve en
büyük yükte uzama εuk bakımından yeterli olmalıdır.
(2) Şekil 3.7’de sıcak haddelenmiş ve soğuk işlenmiş çeliklere ait gerilme-birim şekil değiştirme eğrileri
gösterilmiştir.
Not - A, B ve C Sınıfları için (ft/fy)k ve εuk değerleri Ek C’de verilmiştir.
a) Sıcak haddelenmiş çelik b) Soğuk işlenmiş çelik
Şekil 3.7 - Tipik donatı çeliğinin gerilme-birim şekil değiştirme grafikleri (çekme gerilmesi ve çekmede birim
şekil değiştirme mutlak değerler olarak gösterilmiştir)
26
3.2.5 Kaynak
(1)P Donatı çubuklarına uygulanan kaynak işlemi, Çizelge 3.4’e uygun olmalı ve çubuklar EN 10080’e
uygun, kaynaklanabilir özellikte olmalıdır.
Çizelge 3.4 - İzin verilen kaynak işlemleri ve uygulama örnekleri
Yükleme durumu Kaynak yöntemi Çekmeye maruz Basınca maruz

çubuklar1 çubuklar1
Alın yakma kaynağı Alın birleştirmesi
Elle yapılan metal ark kaynağı φ ≥ 20 mm olan küt, alın, bindirme, istavroz
ve birleştirmeler3, diğer çelik elemanlarla yapılan
dolgu elektrodu ile metal ark birleştirmeler
kaynağı
Hakim durum; statik

Metal ark aktif kaynak2 Alın, bindirme, istavroz birleştirmeler3 ve diğer
[Madde 6.8.1 (2)]
çelik elemanlarla yapılan birleştirmeler
φ ≥ 20 mm olan küt
-
birleşim
Sürtünme kaynağı Küt birleştirme, diğer çelik elemanlarla yapılan
birleştirme
Direnç nokta kaynağı Bindirme birleştirme4, istavroz birleştirmeler2, 4
Hakim durum; statik Alın yakma kaynağı Alın birleştirme

olmayan
Elle yapılan metal ark kaynağı
[Madde 6.8.1 (2)] φ ≥ 14 mm olan alın
-
birleştirmesi
2
Metal ark aktif kaynak φ ≥ 14 mm olan alın
-
birleştirmesi
Direnç nokta kaynağı Bindirme birleştirme4, istavroz birleştirmeler2, 4
Notlar:
1. Sadece anma çapları yaklaşık olarak eşit olan çubuklar birlikte kaynaklanabilir.
2. İzin verilen birleştirme yeri çaplarının oranı ≥ 0,57 olmalıdır.
3. Mesnet elemanı birleşimleri için φ ≤ 16 mm olmalıdır.
4. Mesnet elemanı birleşimleri için φ ≤ 28 mm olmalıdır.
(2)P Donatı çubuklarına uygulanan bütün kaynaklar, EN ISO 17760’a uygun olmalıdır.
(3)P Kaynaklı hasır çeliklerde, kaynaklı birleşim yerlerinin ankraj boyunca dayanımı, tasarım yüklerini
karşılayabilecek yeterlilikte olmalıdır.
(4) Kaynaklı hasır çeliklerin kaynak yerlerinin dayanımı, her kaynak yerinin, belirlenmiş karakteristik akma
gerilmesi ile enkesit anma alanının çarpılması yoluyla bulunan kuvvetin en az % 25’ine tekabül eden kesme
kuvvetine dayanım gösterebilmesi hâlinde yeterli olduğu kabul edilebilir. Kaynaklı iki çubuğun çapları farklı
ise, kesme kuvveti hesaplamasında, daha kalın olan çubuğun enkesit alanı esas alınır.
3.2.6 Yorulma
(1)P Gerekli olduğu hâllerde yorulma dayanımı, EN 10080’e göre tahkik edilmelidir.
Not - Gerekli bilgi Ek C’de verilmiştir.
3.2.7 Tasarım kabulleri

(1) Tasarımda, donatının anma enkesit alanı ve Madde 3.2.2’de verilen karakteristik değerlerden elde edilen
tasarım değerleri esas alınmalıdır.
27
(2) Normal şartlardaki tasarımda, aşağıda verilen kabullerden herhangi birisi uygulanabilir (Şekil 3.8):
a) σ - ε ilişkisini, birim şekil değiştirme sınırı εud olan üstteki eğimli doğru temsil eder ve en büyük
gerilme, birim şekil değiştirme sınırı εuk’ya tekabül eden kfyk/γs’dir. Burada k = (ft/fy)k.
b) σ - ε ilişkisini, birim şekil değiştirme sınırını belirleme ihtiyacı duyulmaksızın üstteki yatay doğru
temsil eder.
Not 1 - εud değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, 0,9εuk’dır.
Not 2 - (ft/fy)k değeri, Ek C’de verilmiştir.
Şekil 3.8 - Donatı çeliğine ait idealize edilmiş gerilme-birim şekil değiştirme grafiği ve tasarım gerilme-birim
şekil değiştirme grafiği (çekme ve basınç için)
(3) Ortalama yoğunluk değeri 7850 kg/m3 olarak kabul edilebilir.
(4) Elastisite modülü tasarım değeri Es, 200 GPa olarak kabul edilebilir.
3.3 Öngerme çeliği
3.3.1 Genel
(1)P Bu maddede verilenler, beton yapılarda öngerme kablosu olarak kullanılacak teller, çubuklar ve
halatlara uygulanır.
(2)P Öngerme kabloları, gerilme korozyonuna hassaslık bakımından kabul edilebilir en düşük seviyede
olmalıdır.
(3) EN 10138’de veya ilgili Avrupa Teknik Onayında verilen kriterlere uygun olması hâlinde, öngerme
kablosunun gerilme korozyonuna hassaslık seviyesinin yeterli derecede düşük olduğu kabul edilir.
(4) Öngerme kablolarının özellikleriyle ilgili gerekler, kablonun yapıda bulunduğu nihai konumundaki
malzeme gerekleridir. Öngerme kablolarının imalat yöntemi, deneyleri ve uygunluk onayının EN 10138’de
veya ilgili Avrupa Teknik Onayında verilenlere uygun olması hâlinde, bu Eurocode gereklerinin karşılandığı
kabul edilebilir.
(5)P Bu Eurocode’a uygun çeliklerde çekme dayanımı, % 0,1 kalıcı uzamaya tekabül eden akma gerilmesi
ve en büyük yükteki uzama oranı, karakteristik değerler yoluyla belirlenmiştir. Bu değerlerin kısa
gösteriminde sırasıyla fpk, fp0,1k ve εuk ifadeleri kullanılmıştır.
28
Not - EN 10138’de, mamulün uzun süreli imalat kalite seviyesini esas alan karakteristik, en küçük ve en
büyük akma dayanımları verilmiştir. fp0,1k ve fpk ise aksine olarak sadece özel bir yapı için gerekli
öngerme çeliğinin karakteristik akma gerilmesi ve çekme dayanımıdır. Bu iki değer kümesi arasında
doğrudan bir ilişki yoktur. Bununla birlikte, EN 10138’de verilen, Fp0,1k’nın enkesit alanı Sn’ye
bölünmesiyle bulunan % 0,1 kalıcı uzamaya tekabül eden akma gerilmesi karakteristik değerleri ile
değerlendirilme ve tahkik yöntemleri, fp0,1k değerinin tayini için yeterli kontrol sağlar.
(6) EN 10138’de verilenlerin dışındaki çeliklerin kullanılması hâlinde, çelik özellikleri, ilgili Avrupa Teknik
Onayında verilmiş olabilir.
(7)P Her mamul, Madde 3.3.2 (2)P’de verilen sınıflandırma sistemine göre açıkça tanımlanabilmelidir.
(8)P Öngerme kabloları, gerilme gevşemesi (relaksasyon) bakımından, Madde 3.3.2 (4)P’ye göre veya ilgili
Avrupa Teknik Onayında verildiği gibi sınıflandırılmalıdır.
(9)P Her mamul teslimat partisi ile birlikte, Madde 3.3.2 (2)P’de yer alan (i) ila (iv) bentlerine göre gerekli
bütün tanımlama bilgilerini ve gerekliyse diğer ilave bilgileri içeren belge (sertifika) verilmelidir.
(10)P Tel veya çubuklarda kaynaklı birleşim yeri bulunmamalıdır. Ancak, sadece soğuk çekme öncesinde,
halat içerisindeki tellere şaşırtmalı kaynak yapılabilir.
(11)P Kangal şeklinde sarılmış öngerme kablolarının doğrultulduktan sonraki tel veya lifinin en büyük kavis
yüksekliği, ilgili Avrupa Teknik Onayında verilmemişse, EN 10138’e uygun olmalıdır.
3.3.2 Özellikler
(1)P Öngerme çeliğinin özellikleri, EN 10138-2, EN 10138-3, EN 10138-4 veya ilgili Avrupa Teknik Onayında
verilmiştir.
(2)P Öngerme kabloları (teller, halatlar ve çubuklar) aşağıda verilenlere göre sınıflandırılmalıdır:
(i) % 0,1 kalıcı uzama değerine tekabül eden gerilme değeri fp0,1k’ya eşit dayanım, çekme dayanımının
% 0,1 kalıcı uzama değerine tekabül eden gerilme değerine oranı fpk/fp0,1k değeri ve en büyük yükte
uzama εuk
(ii) Gerilme gevşemesi davranışını gösteren sınıf
(iii) Boyutlar
(iv) Yüzey özellikleri
(3)P Öngerme kablosu gerçek kütlesinin anma kütlesinden farkı, EN 10138’de veya ilgili Avrupa Teknik
Onayında belirtilen sınırları aşmamalıdır.
(4)P Bu Eurocode’da gerilme gevşemesine ait 3 adet sınıf tanımlanmıştır.
- Sınıf 1: Tel veya halat - normal gerilme gevşemesi
- Sınıf 2: Tel veya halat - düşük gerilme gevşemesi
- Sınıf 3: Sıcak haddelenmiş ve işlenmiş çubuk
Not - Sınıf 1, EN 10138 kapsamında yer almamaktadır.
(5) Öngerme çeliğindeki gevşeme nedeniyle oluşan gerilme kaybı tasarım hesaplarında, gerilme
uygulandıktan sonra ortalama sıcaklığı 20 oC olan ortamda 1000 saat bekletme sonrasında, gevşeme
nedeniyle oluşan gerilme kaybı oranı olan ρ1000 (%) esas alınmalıdır (izotermal gevşeme deneyinin tanımı
için EN 10138’e başvurulmalıdır).
Not - ρ1000 değeri, başlangıç gerilmesinin yüzdesi olarak ifade edilir ve 0,7 fp’ye eşit başlangıç gerilmesi
kullanılarak hesaplanır. Burada; fp öngerme çeliğinden alınan numunelerin gerçek çekme dayanımıdır.
Tasarım hesapları için karakteristik çekme dayanımı (fpk) kullanılır ve bu dayanım aşağıda verilen
bağıntılarda dikkate alınmıştır.
29
(6) ρ1000 değerlerinin hesaplanmasında kullanılacak oranlar, Sınıf 1 için % 8’e, Sınıf 2 için % 2,5’e ve Sınıf 3
için ise % 4’e eşit kabul edilebilir veya mamul özelliklerini gösterir belgeden alınabilir.
(7) Gevşeme nedeniyle gerilme kaybı, imalatçı tarafından verilen mamul özelliklerini gösterir belgelerden
alınabilir veya öngerme gerilmesinin başlangıç öngerme gerilmesine göre değişim yüzdesi olarak tanımlanır
ve aşağıda verilen bağıntılar kullanılarak hesaplanır. Bağıntı (3.28) ve Bağıntı (3.29), sırasıyla normal ve
düşük gevşeme oranlı teller veya halatlara, Bağıntı (3.30) ise sıcak haddelenmiş ve işlenmiş çubuklara
uygulanır.
0,75 (1− µ )
∆σ pr  t 
Sınıf 1 = 5,39 ρ1000 e6,7µ   10 −5 (3.28)
σ pi  1000 
0,75 (1− µ )
∆σ pr 9,1µ  t 
Sınıf 2 = 0,66 ρ1000 e  1000  10 −5 (3.29)
σ pi  
0,75 (1− µ )
∆σ pr  t 
Sınıf 3 = 1,98 ρ1000 e 8µ   10 −5 (3.30)
σ pi  1000 
Burada;
∆σ pr : Gevşeme nedeniyle öngerilmedeki kaybın mutlak değeri,
σ pi : Ardgerme işleminde σ pi , öngerilmenin başlangıç mutlak değeri olup, σ pi = σ pm0 (aynı
zamanda Madde 5.10.3 (2)’ye başvurulmalıdır),
Öngerme işleminde σ pi , kabloya uygulanan en büyük çekme gerilmesinden, öngerme işlemi

[Madde 5.10.4 (1) (i)] esnasında meydana gelen ani gerilme kayıplarının çıkartılmasıyla
bulunur.
t : Germe işleminden sonra geçen süre (saat),

µ = σ pi /fpk, burada fpk; öngerme çeliği çekme dayanımının karakteristik değeri,
ρ1000 : Germe işleminden itibaren ortalama sıcaklığı 20 oC olan ortamda 1000 saat bekletme
sonrasında gevşeme nedeniyle oluşan gerilme kaybı (%)
dır.
Not - Gevşeme nedeniyle oluşan gerilme kaybının farklı sürelerde (safhalarda) hesaplanacağı ve
daha büyük doğruluk sağlanması gereken durumlarda Ek D’ye başvurulmalıdır.
(8) Gevşeme nedeniyle oluşan gerilme kaybının uzun süreli (son) değeri, 500000 saate (yaklaşık 57 yıl) eşit t
süresi için tahmin edilebilir.
(9) Gevşeme nedeniyle oluşan gerilme kayıpları, çelik sıcaklığına karşı duyarlıdır. Isıl işlem (buhar kürü gibi)
uygulanan hâllerde Madde 10.3.2.2 uygulanır. Aksi hâllerde, uygulanan sıcaklığın 50 oC’un üzerinde olması
durumunda, gevşeme nedeniyle oluşan gerilme kayıpları tahkik edilmelidir.
3.3.3 Dayanım
(1)P % 0,1 kalıcı uzamaya tekabül eden akma gerilmesi (fp0,1k) ve belirlenmiş çekme dayanımı (fpk) değerleri,
sırasıyla % 0,1 kalıcı uzamaya tekabül eden yük karakteristik değerinin ve en büyük eksenel yük karakteristik
değerinin Şekil 3.9’da gösterilen anma enkesit alanına bölünmesiyle bulunan değerler olarak tanımlanır.
30
Şekil 3.9 - Tipik öngerme çeliği için gerilme-birim şekil değiştirme grafiği (çekme gerilmesi ve birim şekil
değiştirme için gösterilen değerler mutlak değerlerdir)
3.3.4 Süneklik özellikleri

(1)P Öngerme kabloları, EN 10138’de belirtilen şekilde yeterli sünekliğe sahip olmalıdır.
(2) Öngerme kablosunun, EN 10138’de verilen en büyük yükteki uzama değerini sağlaması hâlinde, uzama
bakımından yeterli sünekliğe sahip olduğu kabul edilir.
(3) Öngerme kablosunun EN ISO 15630’da bükülebilirlikle ilgili verilen gerekleri sağlaması hâlinde, bükülme
bakımından yeterli sünekliğe sahip olduğu kabul edilir.
(4) Öngerme kablolarının imalat verilerinin esas alındığı gerilme-birim şekil değiştirme grafikleri hazırlanmalı
ve mamul teslimat partisiyle birlikte verilen, mamul özelliklerini gösterir belgenin eki olarak imalatçı tarafından
kullanıcıya teslim edilmelidir (Madde 3.3.1 (9)P).
(5) fpk /fp0,1k ≥ k olması hâlinde, öngerme kablosunun yeterli çekme sünekliğine sahip olduğu kabul edilebilir.
Not - k değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, 1,1’dir.
3.3.5 Yorulma
(1)P Öngerme kabloları yeterli yorulma dayanımına sahip olmalıdır.
(2)P Öngerme kablolarının yorulma gerilmesi sınırları, EN 10138’e veya ilgili Avrupa Teknik Onayına uygun
olmalıdır.
3.3.6 Tasarım kabulleri

(1)P Yapısal analizde, öngerme çeliğinin anma enkesit alanı ve fp0,1k, fpk ve εuk karakteristik değerleri esas
alınmalıdır.
(2) Öngerme telleri ve çubukları için elastisite modülü tasarım değeri Ep, 205 GPa olarak kabul edilebilir.
İmalat işlemlerine bağlı olarak gerçek değerler, 195 GPa ile 210 GPa aralığında değişebilir. Mamul partisiyle
birlikte verilen, mamul özelliklerini gösterir belgede ilgili değer yer almalıdır.
(3) Halatlar için elastisite modülü tasarım değeri Ep, 195 GPa olarak kabul edilebilir. İmalat işlemlerine bağlı
olarak gerçek değerler, 185 GPa ile 205 GPa aralığında değişebilir. Mamul partisiyle birlikte verilen, mamul
özelliklerini gösterir belgede ilgili değer yer almalıdır.
(4) Tasarımda, öngerme kablolarının ortalama yoğunluğu normal şartlarda 7850 kg/m3 olarak alınabilir.
31
(5) Yukarıda verilen değerlerin, inşaatı tamamlanmış yapıdaki öngerme çeliği için ve - 40 oC ile + 100 oC
sıcaklık aralığında geçerli olduğu kabul edilebilir.
(6) Çelik tasarım gerilme değeri, fpd; fp0,1k/γS olarak alınabilir (Şekil 3.10).
(7) Enkesit tasarımı için, aşağıda verilen kabullerden herhangi birisi esas alınabilir (Şekil 3.10).
- σ - ε ilişkisini, birim şekil değiştirme sınırı εud olan eğimli doğru temsil eder. Tasarımda, gerçek
gerilme-birim şekil değiştirme ilişkisi biliniyorsa, kullanılabilir. Bu durumda, elastik sınırın üzerinde
olan gerilme, Şekil 3.10’a uygun olarak azaltılabilir.
- σ - ε ilişkisini, birim şekil değiştirme sınırını belirleme ihtiyacı duyulmaksızın üstteki yatay doğru
temsil eder.
Not - εud değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, 0,9εuk’dır. Daha gerçekçi
değerlerin mevcut olmaması hâlinde, εud = 0,02 ve fp0,1k/fpk = 0,9’dur.
Şekil 3.10 - Öngerme çeliğine ait idealize edilmiş gerilme-birim şekil değiştirme grafiği ve tasarım gerilme-
birim şekil değiştirme grafiği (çekme gerilmesi ve birim şekil değiştirme için gösterilen değerler mutlak
değerlerdir)
3.3.7 Kılıf içerisine yerleştirilen öngerme kabloları

(1)P Kılıf içerisine yerleştirilen öngerme kabloları (yuva içerisinde aderanslı kablolar, aderanssız kablolar ve
benzeri) korozyona karşı yeterli ve sürekli şekilde korunmalıdır (Madde 4.3).
(2)P Kılıf içerisindeki öngerme kabloları, yangın tesirlerine karşı yeterli şekilde korunmalıdır (EN 1992-1-2).
3.4 Öngerme cihazları
3.4.1 Ankrajlar ve birleştirme elemanları
3.4.1.1 Genel
(1)P Madde 3.4.1, ardgerme uygulanmış yapılarda kullanılan ankraj cihazlarına (ankrajlar) ve birleştirme
cihazlarına (birleştiriciler) uygulanır. Bu cihazlardan;
(i) Ankrajlar, kablodaki kuvvetleri ankraj bölgesindeki betona aktarmak amacıyla,

(ii) Birleştirme elemanları, sürekli kablo oluşturmak üzere kablo parçalarını birleştirmek için kullanılır.
32
(2)P Öngerme sistemi için kullanılması düşünülen ankraj ve birleştirme elemanları, ilgili Avrupa Teknik
Onayına uygun olmalıdır.
(3)P Ankraj bölgesi detayları, Madde 5.10, Madde 8.10.3 ve Madde 8.10.4’e uygun olmalıdır.
3.4.1.2 Mekanik özellikler
3.4.1.2.1 Ankrajlanmış kablolar

(1)P Öngerme kablolarının ankraj elemanları takımı ile birleştirme elemanları takımı, dayanım, uzama ve
yorulma özellikleri bakımından tasarım gereklerini karşılamaya yeterli olmalıdır.
(2) Aşağıda verilen gereklerin sağlanması hâlinde, ankraj ve birleştirme eleman takımlarının tasarım
gereklerini karşıladığı kabul edilir.
(i) Ankraj ve birleştirme elemanlarının geometrisi ve malzeme özellikleri, ilgili Avrupa Teknik Onayına
uygun olmalı ve bu elemanların tasarlanan süreden daha önce hasara uğraması önlenmelidir.
(ii) Kabloda, ankraj veya birleştirme elemanına bağlandığı noktadan kaynaklanan hasar
oluşmamalıdır.
(iii) Ankraj ve birleştirme elemanının kopmadaki uzaması ≥ % 2 olmalıdır.
(iv) Kablo-ankraj eleman takımı birleşim yeri, zorunlu değilse, yüksek gerilme bölgesine
yerleştirilmemelidir.
(v) Ankraj ve birleştirme elemanlarının yorulma özellikleri, ilgili Avrupa Teknik Onayına uygun
olmalıdır.
3.4.1.2.2 Ankraj elemanları ve ankraj bölgeleri

(1)P Ankraj elemanları ve ankraj bölgesinin dayanımı, kablo gerilme kuvvetini betona aktarmaya yeterli
olmalı ve ankraj bölgesinde oluşacak çatlaklar, ankraj işlevini tehlikeye sokmamalıdır.
3.4.2 Aderanssız dış öngerme kabloları
3.4.2.1 Genel
(1)P Dış öngerme kabloları, orijinal beton kesiti dışına yerleştirilen ve yapıya sadece ankrajlar ve
yönlendiricilerle irtibatlandırılan kablolardır.
(2)P Dış öngerme kabloları yardımıyla ardgerme uygulanması işlemi, ilgili Avrupa Teknik Onayına uygun
olmalıdır.
(3) Donatı detaylandırılmasında, Madde 8.10’da verilen kurallar uygulanmalıdır.
3.4.2.2 Ankrajlar
(1) Dış öngerme kabloların ankraj bölgelerindeki en küçük eğrilik yarıçapı, ilgili Avrupa Teknik Onayında
verilmiş olmalıdır.
33
Kısım 4 - Dayanıklılık ve beton örtü tabakası

4.1 Genel
(1)P Dayanıklı bir yapı, kullanılabilirlik, dayanım ve kararlılıkla ilgili gerekleri hizmet verme kalitesinde önemli
bir kayıp veya tahmin edilenden daha fazla bakım ihtiyacı olmaksızın kullanım ömrü boyunca sağlamalıdır
(genel gereklerle ilgili olarak EN 1990’a başvurulmalıdır).
(2)P Yapıya sağlanacak gerekli koruma, yapının tasarlanan kullanımı, tasarım kullanım ömrü (EN 1990),
bakım programı ve yapıya olan etkiler dikkate alınarak belirlenmelidir.
(3)P Oluşması muhtemel önemli derecedeki doğrudan ve dolaylı etkiler, çevresel şartlar (Madde 4.2) ve bu
şartlardan kaynaklanan tesirler dikkate alınmalıdır.
Not - Sünme ve büzülme nedeniyle oluşan şekil değiştirmeler, bu tesirlere örnek olarak gösterilebilir
(Madde 2.3.2).
(4) Donatının korozyondan korunması, beton örtü tabakası yoğunluğu, kalitesi ve kalınlığı (Madde 4.4) ile
çatlak mevcudiyetine bağlıdır (Madde 7.3). Beton örtü tabakasının yoğunluğu ve kalitesi, en büyük
su/çimento oranı ve en az çimento miktarının sınırlanması (kontrolü) (EN 206-1) ile sağlanır ve betonun en
düşük dayanım sınıfı ile ilişkilendirilebilir.
Not - Bu konuda daha fazla bilgi Ek E’de verilmiştir.
(5) Metal bağlantı parçalarının, incelenebilir ve değiştirilebilir olduğu ve açık hava şartlarına maruz kaldığı
yerlerde, bu parçalar koruyucu tabaka ile kaplanmalıdır. Diğer durumlarda ise bu parçalar korozyona dirençli
malzemeden yapılmış olmalıdır.
(6) Özel durumlarda, (geçici yapılar veya anıtsal yapılar, aşırı veya alışılmış dışı etkilere maruz yapılar vb.)
bu kısımda verilenlere ilave olarak diğer gerekler de dikkate alınmalıdır.
4.2 Çevre şartları

(1)P Çevre şartları, yapının, mekanik etkilere ilave olarak maruz kaldığı kimyasal ve fiziksel şartlardır.
(2) Çevre şartları, EN 206-1’den alınmış olan Çizelge 4.1’e göre sınıflandırılır.
(3) Çizelge 4.1’de verilen şartlara ilave olarak aşağıda verilen yıpratıcı özel etkiler ve dolaylı etkiler de
dikkate alınmalıdır:
Örneğin, aşağıdakilerden kaynaklanan kimyasal etkiler:
− Binanın veya yapının kullanım şekli (sıvı depolanması vb.),

− Asit veya sülfat tuzlarının çözeltileri (EN 206-1, ISO 9690),
− Betondaki klorür miktarı (EN 206-1),
− Alkali-agrega reaksiyonu (EN 206-1, milli standardlar).
Örneğin aşağıdakilerden kaynaklanan fiziksel etkiler:
− Sıcaklık değişimi,
− Aşınma [Madde 4.4.1.2 (13)],
− Su işlemesi (EN 206-1),
34
Çizelge 4.1 - EN 206-1’e göre çevresel şartlar ile ilgili etki sınıfları
Sınıf Çevrenin tanımı Etki sınıflarının meydana gelebileceği yerlere
gösterimi ait bilgi mahiyetinde örnekler
1 Korozyon veya zararlı etki tehlikesi yok
Donatı veya gömülü metal bulunmayan
beton: Donma / çözülme etkisi, aşınma
veya kimyasal etki haricindeki bütün Çok düşük rutubetli havaya sahip binaların iç
X0
etkiler kısımlarındaki beton
Donatı veya gömülü metal içeren beton:
Çok kuru
2 Karbonatlaşmanın sebep olduğu korozyon
Çok düşük rutubetli havaya sahip binaların iç
XC 1 Kuru veya sürekli ıslak kısımlarındaki beton
Sürekli olarak su içerisindeki beton
Su ile uzun süreli temas eden beton yüzeyler
XC 2 Islak, ara sıra kuru
Temellerin çoğu
Orta derecede veya yüksek rutubetli havaya
XC 3 Orta derecede rutubetli sahip binaların iç kısımlarındaki betonlar
Yağmurdan korunmuş, açıkta bulunan betonlar
XC 2 etki sınıfı dışındaki, su temasına maruz
XC 4 Döngülü ıslak ve kuru
beton yüzeyler
3 Deniz suyu haricindeki klorürlerin sebep olduğu korozyon
XD 1 Orta derecede rutubetli Hava ile taşınan klorürlere maruz beton yüzeyler
Yüzme havuzları
XD 2 Islak, ara sıra kuru Klorür içeren endüstriyel sulara maruz beton
bileşenler
Klorür ihtiva eden serpintilere maruz köprü
kısımları
XD 3 Döngülü ıslak ve kuru
Yer döşemeleri
Araç park yeri döşemeleri
4 Deniz suyundan kaynaklanan klorürlerin sebep olduğu korozyon
Hava ile taşınan tuzlara maruz, fakat
XS 1 Sahilde veya sahile yakın yerde bulunan yapılar
deniz suyu ile doğrudan temas etmeyen
XS 2 Sürekli olarak su içerisinde Deniz yapılarının bölümleri
XS 3 Gelgit, dalga ve serpinti bölgeleri Deniz yapılarının bölümleri
5 Donma/çözülme etkisi
Buz çözücü madde içermeyen suyla orta Yağmura ve donmaya maruz düşey beton
XF 1
derecede doygun yüzeyler
Donma ve hava ile taşınan buz çözücü madde
Buz çözücü madde içeren suyla orta
XF 2 etkisine maruz yol yapılarının düşey beton
derecede doygun
yüzeyleri
Buz çözücü madde içermeyen suyla
XF 3 Yağmur ve donmaya maruz yatay beton yüzeyler
yüksek derecede doygun
Buz çözücü maddelere maruz yol ve köprü
kaplamaları
Buz çözücü tuz ihtiva eden su serpintisine
Buz çözücü madde içeren su veya deniz
XF 4 doğrudan ve donma etkisine maruz beton
suyu ile yüksek derecede doygun
yüzeyler
Deniz yapılarının dalga etkisi altındaki donmaya
maruz bölgeleri
6 Kimyasal etkiler
EN 206-1 Çizelge 2’ye göre az zararlı
XA 1 Tabii zemin ve yeraltı suyu
kimyasal ortam
EN 206-1 Çizelge 2’ye göre orta zararlı
kimyasal ortam
EN 206-1 Çizelge 2’ye göre çok zararlı
kimyasal ortam
35
Not - Beton karışım oranları (beton bileşimi), donatının korozyona karşı korunması ve betonun zararlı
etkilere karşı direncini etkiler. Özel çevre etki sınıfları için gösterge niteliğindeki dayanım sınıfları
Ek E’de verilmiştir. Bu nedenle, yapısal tasarım için gerekli olandan daha yüksek dayanım sınıfının
seçilmesi gerekli olabilir. Bu gibi durumlarda, fctm, minimum donatı miktarı ve çatlak genişliği
(Madde 7.3.2, Madde 7.3.3, Madde 7.3.4) hesaplarında dikkate alınandan daha yüksek dayanım
değerlerini alabilir.
4.3 Dayanıklılıkla ilgili gerekler

(1)P Yapının, gerekli tasarım kullanım ömrünü sağlayabilmesi için her bir taşıyıcı elemanın mevcut çevre
etkilerine karşı korunması amacıyla yeterli tedbirler alınmış olmalıdır.
(2)P Aşağıdaki hususlarla ilgili değerlendirmelerde dayanıklılık gerekleri dikkate alınmalıdır:
Yapı tasarımı,
Malzeme seçimi,
Yapı detayları,
Yapım,
Kalite kontrol,
Muayene,
Tahkikler,
Özel tedbirler (paslanmaz çelik kullanımı, kaplama, katodik koruma gibi).
4.4 Tahkik yöntemleri
4.4.1 Beton örtü tabakası kalınlığı
4.4.1.1 Genel
(1)P Beton örtü tabakası kalınlığı, donatının kendisine en yakın olan beton yüzeye bakan yüzü ile en yakın
beton yüzey arasındaki mesafedir (varsa bağlantılar, etriyeler ve yüzey donatıları dâhil).
(2)P Beton örtü tabakasının anma kalınlık değeri, projelerde gösterilmiş olmalıdır. Bu değer, en düşük
kalınlık değeri cmin (Madde 4.4.1.2) ile tasarımda izin verilen sapma değeri ∆cdev’in (Madde 4.4.1.3)
toplamıdır.
cnom = cmin + ∆cdev (4.1)
4.4.1.2 En düşük beton örtü tabakası kalınlığı cmin

(1)P En düşük beton örtü tabakası kalınlığı cmin, aşağıda verilenleri sağlayacak tarzda seçilmelidir:
− Aderans kuvvetlerini güvenli aktarma (aynı zamanda Kısım 7 ve Kısım 8),

− Donatı çeliğinin korozyona karşı korunması (dayanıklılık),
− Yangına karşı yeterli direnç sağlanması (EN 1992-1-2).
(2)P En düşük beton örtü tabakası kalınlığı cmin, aderans gerekleri ve çevre etkileriyle ilgili gereklerin her
ikisini de sağlayacak en büyük değer olarak seçilmelidir.
cmin = max {c
min, b ; cmin, dur + ∆cdur, γ − ∆cdur, st − ∆cdur, add ; 10 mm} (4.2)
Burada;
cmin, b : Aderans gereklerini karşılayan en düşük beton örtü tabakası kalınlığı
[Madde 4.4.1.2 (3)],
cmin, dur : Çevre etkileriyle ilgili gerekleri karşılayan en düşük beton örtü tabakası kalınlığı
[Madde 4.4.1.2 (5)],
36
∆cdur, γ : İlave emniyet payı [Madde 4.4.1.2 (6)],

∆cdur, st : Paslanmaz çelik kullanılması hâlinde en düşük beton örtü tabakası kalınlığındaki azalma
[Madde 4.4.1.2 (7)],
∆cdur, add : İlave koruma uygulanması hâlinde en düşük beton örtü tabakası kalınlığındaki azalma
[Madde 4.4.1.2 (8)]
dir.
(3) Aderans kuvvetlerinin güvenli şekilde aktarılması ve betonda yeterli sıkışmanın sağlanabilmesi için en
düşük beton örtü tabakası kalınlığı cmin,b Çizelge 4.2’de verilen değerlerden daha küçük olmamalıdır.
Çizelge 4.2 - Aderans bakımından en düşük beton örtü tabakası kalınlığı cmin,b ile ilgili gerekler
Aderans gerekleri
Çubukların yerleşim düzeni En düşük beton örtü tabakası kalınlığı cmin,b*
Tekli Donatı çubuğunun çapı
Demet şeklinde Eş değer çap (φn) (Madde 8.9.1)
* En büyük agrega anma tane büyüklüğünün 32 mm’den fazla olması hâlinde, cmin,b, 5 mm artırılmalıdır.
Not - Ardgerme işleminde uygulanan yuva içerisinde enjeksiyonlu kabloların yerleştirildiği dairesel ve
dikdörtgenkesitli yuvalar ve öngermeye tabi tutulan kablolara ait cmin,b değerleri, her ülke için, kendi
milli ekinde verilebilir. Ardgerme yuvaları için önerilen değerler:
Dairesel kesitli yuvalarda; yuva çapına eşit,

Dikdörtgen kesitli yuvalarda; en küçük kesit boyutu veya en büyük kesit boyutunun yarısından büyük
olanı kadardır.
En büyük boyutu 80 mm’den daha büyük olan dairesel veya dikdörtgenkesitli yuvalar için beton örtü
tabakası kalınlığı ile ilgili herhangi bir şart getirilmemiştir.
Öngerme kabloları için önerilen değerler:
1,5 x halat veya düz tel çapı,

2,5 x çentikli tel çapı.
(4) Öngerme kablolarında ankraj için gerekli en düşük beton örtü tabakası kalınlığı, ilgili Avrupa Teknik
Onayına uygun şekilde verilmelidir.
(5) Donatı çeliği ve öngerme kabloları için çevre etki sınıfları ve yapı sınıfları da dikkate alınarak belirlenen
en düşük beton örtü tabakası kalınlığı, normal beton kullanılması durumunda, cmin,dur olarak belirtilir.
Not - Yapısal sınıflandırma ve cmin,dur değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen yapı sınıfı
(tasarım kullanım ömrü 50 yıl olan) S4’tür. Bu sınıf için gösterge niteliğinde olan beton dayanım
değerleri Ek E’de verilmiş ve yapı sınıfı için önerilen değişiklikler Çizelge 4.3N’de gösterilmiştir.
Önerilen en düşük yapı sınıfı S1’dir.
Önerilen cmin,dur değerleri, Çizelge 4.4N’de (donatı çeliği için) ve Çizelge 4.5N’de (öngerme çelikleri
için) verilmiştir.
37
Çizelge 4.3N - Önerilen yapı sınıfları
Yapı sınıfı
Çizelge 4.1’e göre çevre etki sınıfı
Kriter
X0 XC1 XC2/XC3 XC4 XD1 XD2/XS1 XD3/XS2/XS3
Tasarım kullanım Yapı sınıfı Yapı sınıfı Yapı sınıfı Yapı sınıfı Yapı sınıfı Yapı sınıfı Yapı sınıfı 2
ömrü 100 yıl 2 sınıf 2 sınıf 2 sınıf 2 sınıf 2 sınıf 2 sınıf sınıf yükseltilir
yükseltilir yükseltilir yükseltilir yükseltilir yükseltilir yükseltilir
Dayanım sınıfı 1) 2) ≥ C30/37 ≥ C30/37 ≥ C35/45 ≥ C40/50 ≥ C40/50 ≥ C40/50 ≥ C45/55 için
için yapı için yapı için yapı için yapı için yapı için yapı yapı sınıfı 1
sınıfı 1 sınıfı 1 sınıfı 1 sınıfı 1 sınıfı 1 sınıfı 1 sınıf düşürülür
sınıf sınıf sınıf sınıf sınıf sınıf
düşürülür düşürülür düşürülür düşürülür düşürülür düşürülür
Döşeme Yapı sınıfı Yapı sınıfı Yapı sınıfı Yapı sınıfı Yapı sınıfı Yapı sınıfı Yapı sınıfı 1
biçiminde yapı 1 sınıf 1 sınıf 1 sınıf 1 sınıf 1 sınıf 1 sınıf sınıf düşürülür
elemanı düşürülür düşürülür düşürülür düşürülür düşürülür düşürülür
(donatının
konumu yapım
işleminden
etkilenmez)
Beton imalatında Yapı sınıfı Yapı sınıfı Yapı sınıfı Yapı sınıfı Yapı sınıfı Yapı sınıfı Yapı sınıfı 1
özel kalite kontrol 1 sınıf 1 sınıf 1 sınıf 1 sınıf 1 sınıf 1 sınıf sınıf düşürülür
sağlanmış düşürülür düşürülür düşürülür düşürülür düşürülür düşürülür
Notlar:
1) Dayanım sınıfı ve su/çimento oranı birbiriyle ilişkili değerler olarak kabul edilir. Düşük geçirgenlik
sağlanması için özel karışım oranları (çimento tipi, su/çimento değeri, ince malzeme miktarı) uygulanabilir.
2) % 4’ten daha fazla hava sürüklenmesi hâlinde sınır, 1 dayanım sınıfı aşağıya düşürülebilir.
Çizelge 4.4N - EN 10080’e uygun donatı çeliğinin dayanıklılığına bağlı beton örtü tabakası kalınlığı
cmin,dur değerleri
Çevre etki sınıflarına göre cmin,dur değerleri (mm)

Yapı Çizelge 4.1’e göre çevre etki sınıfları
Sınıfı X0 XC1 XC2/XC3 XC4 XD1/XS1 XD2/XS2 XD3/XS3
S1 10 10 10 15 20 25 30
S2 10 10 15 20 25 30 35
S3 10 10 20 25 30 35 40
S4 10 15 25 30 35 40 45
S5 15 20 30 35 40 45 50
S6 20 25 35 40 45 50 55
Çizelge 4.5N - Öngerme çeliğinin dayanıklılığına bağlı beton örtü tabakası kalınlığı cmin,dur değerleri
Çevre etki sınıflarına göre cmin,dur değerleri (mm)

Yapı Çizelge 4.1’e göre çevre etki sınıfları
sınıfı X0 XC1 XC2/XC3 XC4 XD1/XS1 XD2/XS2 XD3/XS3
S1 10 15 20 25 30 35 40
S2 10 15 25 30 35 40 45
S3 10 20 30 35 40 45 50
S4 10 25 35 40 45 50 55
S5 15 30 40 45 50 55 60
S6 20 35 45 50 55 60 65
38
(6) Beton örtü tabakası kalınlığının değeri, ilave bir emniyet payı ∆cdur,γ kadar artırılmalıdır.
Not - ∆cdur,γ değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 0 mm’dir.
(7) Donatı veya öngerme çeliği olarak paslanmaz çelik kullanılması veya donatıyı çevre etkilerinden korumak
için özel önlemlerin alınması hâlinde, en küçük beton örtü tabakasının kalınlığı, ∆cdur,st kadar azaltılabilir.
Beton örtü tabakası kalınlığının bu şekilde azaltıldığı durumlarda, bu azaltmanın, betonla çelik arasındaki
aderans da dâhil olmak üzere ilgili bütün malzeme özellikleri üzerindeki tesirleri dikkate alınmalıdır.
Not - ∆cdur,st değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, başka herhangi bir şart
olmaksızın, 0 mm’dir.
(8) İlave bir koruma (kaplama gibi) uygulanmış beton için en küçük beton örtü kalınlığı ∆cdur,add kadar
azaltılmalıdır.
Not - ∆cdur,add değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, başka herhangi bir şart
yoksa, 0 mm’dir.
(9) Yerinde döküm betonun, diğer beton elemanlara (öndökümlü veya yerinde döküm) temas edecek şekilde
yerleştirildiği durumda, aşağıda verilenlerin sağlanması şartıyla, donatının ara yüze kadar olan beton örtü
tabakası kalınlığı, betonla çelik arasındaki aderans (yukarıdaki (3) nolu paragraf) için gerekli olan değere
kadar düşürülebilir:
- Kullanılan betonun dayanım sınıfının en az C25/30 olması,
- Betonun açık yüzeyinin dış ortam şartlarına maruz kalma süresinin kısa olması (< 28 gün),
- Ara yüzün pürüzlendirilmiş olması.
(10) Aderanssız kablolar için beton örtü tabakası kalınlığı, ilgili Avrupa Teknik Onayına uygun olmalıdır.
(11) Girintili çıkıntılı yüzeylerde (görünür agregalı yüzey gibi) en küçük beton örtü tabakası kalınlığı en az
5 mm artırılmalıdır.
(12) Betonun donma çözülme etkisine veya zararlı kimyasal etkiye (XF ve XA etki sınıfları) maruz kalması
bekleniyorsa, beton karışım oranlarının belirlenmesinde daha dikkatli davranılmalıdır (EN 206-1 Madde 6).
Madde 4.4’te verilenlere uygun beton örtü tabakası kalınlığı, bu gibi durumlar için yeterlidir.
(13) Betonun aşınmaya karşı dayanıklılığını sağlamak amacıyla EN 206-1’de verilenler dikkate alınarak
beton karışımında kullanılacak agregada daha dikkatli davranılmalıdır. Bir tercih olarak, beton örtü tabakası
kalınlığının artırılması (aşınma payı) suretiyle, aşınma için bir pay bırakılmış olur. Bu durumda, en küçük
beton örtü tabakası kalınlığı cmin, aşınma etkisine sahip etki sınıfı XM1 için k1 kadar, aşınma etkisine sahip
etki sınıfı XM2 için k2 kadar, aşınma etkisine sahip etki sınıfı XM3 için k3 kadar artırılmalıdır.
Not - Aşınma etkisine sahip etki sınıfı XM1, üzerinden sıklıkla havalı lastik tekerlekli taşıtlar geçen sanayi
alanlarındaki yapı elemanlarının maruz kaldığı orta derecedeki aşınma etkisini içeren etki sınıfıdır.
Aşınma etkisine sahip etki sınıfı XM2, üzerinden sıklıkla havalı veya dolgu lastik tekerlekli fork liftler
geçen sanayi alanlarındaki yapı elemanlarının maruz kaldığı yüksek derecedeki aşınma etkisini içeren
etki sınıfıdır. Aşınma etkisine sahip etki sınıfı XM3, üzerinden sıklıkla elastomer veya çelik tekerlekli
fork liftler veya raylı taşıtlar geçen sanayi alanlarındaki yapı elemanlarının maruz kaldığı aşırı
derecedeki aşınma etkisini içeren etki sınıfıdır. k1, k2 ve k3 değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde
verilebilir. Önerilen değerler, sırasıyla 5 mm, 10 mm ve 15 mm’dir.
4.4.1.3 Tasarımda dikkate alınacak sapma sınır değeri

(1)P Beton örtü tabakası kalınlığı anma değeri cnom, tasarımda sapmayı dikkate almak amacıyla en küçük
beton örtü tabakası kalınlığı değerine bir ilave (∆cdev) yapılarak hesaplanır. Gerekli olan en küçük beton örtü
tabakası kalınlığı, kabul edilen negatif sapma sınır değerinin mutlak değeri ilave edilerek artırılmalıdır.
Not - ∆cdev değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, 10 mm’dir.
39
(2) Binalar için kabul edilebilir beton örtü tabakası kalınlığı sapma sınır değeri ENV 13670-1’de verilmiştir. Bu
sapma sınır değeri, normalde diğer tiplerdeki yapılar için de yeterli bir değerdir. Beton örtü tabakası kalınlığı
tasarım anma değeri seçilirken, bu sapma sınır değeri dikkate alınmalıdır. Beton örtü tabakası kalınlığı anma
değeri dışında başka bir kalınlık değeri (en küçük beton örtü tabakası kalınlığı değeri gibi) belirtilmedikçe,
hesaplamalarda beton örtü tabakası kalınlığı tasarım anma değeri kullanılmalı ve bu değer proje üzerinde
belirtilmelidir.
(3) Bazı durumlarda, kabul edilen sapma sınır değeri ∆cdev, dolayısıyla da eklenecek emniyet payı
azaltılabilir.
Not - ∆cdev değerinin azaltılabileceği bu durumlar için azaltma miktarı, her ülke için, kendi milli ekinde
verilebilir. Önerilen değerler aşağıda belirtilmiştir:
- İmalat işleminin, beton örtü tabakası kalınlığı kontrolünü de içeren bir kalite güvence sistemine tabi
tutulduğu durumlarda, tasarımda dikkate alınacak sapma sınır değeri ∆cdev, aşağıdaki bağıntıda
verildiği gibi azaltılabilir:
10 mm ≥ ∆cdev ≥ 5 mm (4.3N)
- Beton örtü tabakası kalınlığı kontrolünde, doğruluk derecesi oldukça yüksek olan bir kalınlık ölçme
cihazının kullanılması ve uygun bulunmayan yapı elemanlarının (öndökümlü elemanlar gibi)
reddedilmesi imkânı varsa, tasarımda dikkate alınacak sapma sınır değeri ∆cdev aşağıdaki
bağıntıda verildiği gibi azaltılabilir:
10 mm ≥ ∆cdev ≥ 0 mm (4.4N)
(4) Girintili çıkıntılı yüzeye dökülecek betonlarda, en düşük beton örtü tabakası kalınlığı, genellikle tasarımda
daha büyük sapma değerleri kabul edilerek artırılmalıdır. Beton örtü tabakasındaki artış, yüzeydeki girinti
çıkıntı arasındaki yükseklik farkına uygun olmalıdır. Ancak, tesviye edilmiş zemin (blokaj gibi) üzerine
dökülecek beton için en düşük beton örtü tabakası kalınlığı en az k1 mm ve zemin üzerine doğrudan
dökülecek beton için ise k2 mm olmalıdır. Beton örtü tabakası kalınlığı, beton yüzeyinin oluklu (ribbed) veya
görünür agregalı gibi özel yapıda olması hâlinde, yüzeydeki girinti çıkıntılar dikkate alınarak artırılmalıdır
[Madde 4.4.1.2 (11)].
Not - k1 ve k2 değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değerler, sırasıyla 40 mm ve
75 mm’dir.
40
Kısım 5 - Yapısal analiz

5.1 Genel
5.1.1 Genel gerekler

(1)P Yapısal analizin amacı, iç kuvvetler ile momentlerin veya gerilmelerin, birim şekil değiştirmelerin ve yer
değiştirmelerin yapının bütünü veya bir bölümü üzerinde dağılımını belirlemektir. Gerekli olması hâlinde,
ilave bölgesel analizler de yapılmalıdır.
Not - Aşırı şartların geçerli olmadığı çoğu normal durumda, yapısal analiz, iç kuvvetler ve momentlerin
dağılımını belirlemek ve enkesitlerin dirençlerini bu etki tesirlerine göre tam olarak tahkik etmek veya
göstermek amacıyla kullanılır. Ancak, bazı özel yapı elemanları için kullanılan analiz yöntemleri (sonlu
eleman analizi gibi), iç kuvvetler ile momentlerden ziyade gerilmeler, birim şekil değiştirmeler ve yer
değiştirmeleri verir. Bu analiz sonuçlarını kullanarak uygun tahkiki yapabilmek için özel yöntemler
kullanılması gerekir.
(2) Birim şekil değiştirme dağılımının doğrusal olduğu kabulünün geçerli olmadığı durumlarda, örnek olarak
aşağıda verilen kısımlarda bölgesel analizlerin yapılması gerekli olabilir:
- Mesnetlerin civarındaki kısımlar,

- Yayılı yüklerden tekil yüklere geçiş olan kısımlar,
- Kiriş kolon birleşim yerleri,
- Ankraj bölgeleri,
- Enkesit değişim bölgeleri.
(3) Düzlemsel gerilme alanları için donatı tayininde basitleştirilmiş yöntem kullanılabilir.
Not - Basitleştirilmiş yöntem Ek F’de verilmiştir.
(4)P Analizler, yapı geometrisi ve davranışına ilişkin idealize etme yöntemleri kullanılarak yapılmalıdır.
Seçilen idealize etme yöntemleri, dikkate alınan probleme uygun olmalıdır.
(5) Yapı geometrisi ve özellikleri ile yapının inşa aşamalarının her birinde göstereceği davranış, tasarımda
(6)P Yapı geometrisi ve özelliklerinin, yapının inşa aşamalarının her birinde göstereceği davranış üzerindeki
etkisi, tasarımda dikkate alınmalıdır.
(7) Analizlerde kullanılabilecek yaygın olarak bilinen yapı davranışını idealize etme yöntemleri aşağıda
verilmiştir:
- Doğrusal elastik davranış (Madde 5.4),

- Tekrar dağılımı sınırlı doğrusal elastik davranış (Madde 5.5),
- Plastik davranış (Madde 5.6), çubuk model yöntemi dâhil (Madde 5.6.4),
- Doğrusal olmayan davranış (Madde 5.7).
(8) Binalarda, kesme kuvvetleri ve eksenel kuvvetlerin, doğrusal elemanlar ve döşemelerin yapacağı şekil
değiştirmeler üzerindeki tesirleri, bu kuvvetlerin bu elemanlarda oluşturabileceği eğilme nedeniyle ortaya
çıkacak şekil değiştirme değerinin %10’unu aşmayacağı tahmin ediliyorsa, ihmal edilebilir.
5.1.2 Temellere ilişkin özel gerekler

(1)P Zemin-yapı etkileşiminin yapı içinde oluşan etki tesirleri üzerinde önemli derecede katkısının olduğu
durumlarda, zemin özellikleri ile zemin-yapı etkileşim tesirleri, EN 1997-1’e göre dikkate alınmalıdır.
Not - Yüzeysel (sığ) temellerin analizi ile ilgili daha fazla bilgi, Ek G’de verilmiştir.
41
(2) Radye temellerin tasarımında, zemin-yapı etkileşimini tarif eden basitleştirilmiş uygun yöntemler
kullanılabilir.
Not - Basit temel pabuçları ve kazık başlıkları için zemin-yapı etkileşiminin tesirleri genellikle ihmal edilebilir.
(3) Tekil temel kazıklarının dayanım tasarımında, kazıklar arasındaki etkileşim ve kazık başlığı ile taşıyıcı
zemin arasındaki etkileşim dikkate alınarak oluşacak etkiler tayin edilmelidir.
(4) Temel kazıklarının ayrı ayrı sıralar hâlinde konumlandırılmış olması hâlinde, her bir kazık üzerinde
oluşacak etki, kazıklar arasındaki etkileşim dikkate alınarak tayin edilmelidir.
(5) Bu etkileşim, temel kazıkları arasındaki net mesafenin kazık çapının iki katından daha fazla olması
hâlinde, ihmal edilebilir.
5.1.3 Yük durumları ve kombinasyonları

(1)P Etki kombinasyonları (EN 1990 Kısım 6) dikkate alınırken, yapının tamamı veya incelenen herhangi bir
bölümü içinde bulunan bütün kesitlerde kritik tasarım şartlarının oluşmasını sağlayıcı ilgili durumlar göz
önünde bulundurulmalıdır.
Not - Yük düzenlemelerinin adedinde basitleştirmeye ihtiyaç duyulan ülkelerde, bu basitleştirme, her ülke
için kendi milli ekinde verilebilir. Binalar için önerilen basitleştirilmiş yük düzenlemeleri aşağıda
verilmiştir:
(a) Atlamalı şekilde birbirini takip eden açıklıkların değişken ve kalıcı tasarım yüklerini
(γQQk + γGGk+ Pm) birlikte, aralarda kalan açıklıkların ise sadece kalıcı tasarım yükünü (γGGk+ Pm)
taşıdığı yük düzenlemesi,
(b) Yan yana herhangi iki açıklığın değişken ve kalıcı tasarım yükünü (γQQk + γGGk+ Pm) birlikte, diğer
bütün açıklıkların ise sadece kalıcı tasarım yükünü (γGGk + Pm) taşıdığı yük düzenlemesi.
5.1.4 İkinci mertebe tesirler

(1)P Yapının bir bütün hâlinde kararlılığını etkileyebilecek ve kritik kesitlerde taşıma gücü sınır durumuna
erişilmesini sağlayacak ikinci mertebe tesirler (EN 1990 Kısım 1) tasarımda dikkate alınmalıdır.
(2) İkinci mertebe tesirler, Madde 5.8’de verilenlere uygun şekilde dikkate alınmalıdır.
(3) Binalarda, belirli sınır değerler altında kalan ikinci mertebe tesirler ihmal edilebilir [Madde 5.8.2 (6)].
5.2 Geometrik kusurlar

(1)P Yapı geometrisinde ve yük konumlarında oluşması muhtemel sapmaların olumsuz tesirleri, yapı
elemanlarının ve yapıların analizinde dikkate alınmalıdır.
Not - Enkesit boyutlarındaki sapmalar, normal olarak malzeme emniyet faktörleri kullanılmak suretiyle
dikkate alınır. Bu sapmalar yapısal analize dâhil edilmemelidir. Enkesit tasarımları için en küçük
dışmerkezlik değeri, Madde 6.1 (4)’te verilmiştir.
(2)P Geometrik kusurlar, kalıcı ve kazara oluşan tasarım durumlarında taşıma gücü sınır durumları için
(3) Geometrik kusurların kullanılabilirlik sınır durumlarında dikkate alınmasına gerek yoktur.
(4) Aşağıdaki hükümler, esasen binalarda bulunan, eksenel basınç etkisindeki yapı elemanları ve düşey yük
etkisindeki yapılara uygulanır. Verilen sayısal değerler, normal şartlardaki yapım esnasında oluşan
sapmalara (EN 13670’te verilen Sınıf 1) ilişkindir. Diğer sapmaların (Sınıf 2 gibi) kullanılacak olması hâlinde,
sayısal değerler, o sapmalara göre uyarlanmalıdır.
42
(5) Geometrik kusurlar, aşağıda verilen bağıntıyla hesaplanan eğim θi ile ifade edilebilir:
θi = θ0·αh·αm (5.1)
Burada;
θ0 : Temel değer,
αh : Yapı elemanının uzunluk veya yüksekliğine bağlı azaltma faktörü: α h = 2 / l ; 2/3 ≤ αh ≤ 1,
αm : Yapı elemanı adedine bağlı azaltma faktörü: α m = 0,5(1 + 1/ m ) ,
l : Uzunluk veya yükseklik (m) (yukarıdaki (4) nolu paragrafa başvurulmalıdır),
m : Toplam tesire katkısı olan düşey yapı elemanlarının adedi
dir.
Not - θ0 değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, 1/200’dür.
(6) Bağıntı (5.1)’de verilen l ve m tarifleri, birbirinden farklı üç durum için dikkate alınan tesire bağlı olarak
değişir (Şekil 5.1’e de başvurulmalıdır):
- Ayrık (bağlantısız) yapı elemanı üzerindeki tesir: l = Yapı elemanının gerçek uzunluğu, m = 1.
- Çapraz bağ sistemi üzerindeki tesir: l = Binanın yüksekliği, m = Çapraz bağ sistemi üzerine etkiyen
yatay kuvvete katkısı bulunan düşey yapı elemanı adedi.
- Yatay yükü aktaran döşeme ve çatı örtüsü üzerindeki tesir: l = Kat yüksekliği, m = Döşeme üzerine
etkiyen toplam yatay kuvvete katkısı bulunan, kattaki/katlardaki düşey yapı elemanı adedi.
(7) Ayrık elemanlarda (Madde 5.8.1), geometrik kusurların tesiri aşağıda verilen iki alternatif yöntem a) veya
b)’den herhangi birisi kullanılarak dikkate alınmalıdır:
a) Dışmerkezlik etkisi ei olarak. ei aşağıda verilen bağıntıyla hesaplanır:
ei = θi l 0 2 (5.2)
Burada; l0 etkili uzunluktur (Madde 5.8.3.2).
Çapraz bağlı sistemlerdeki duvarlar ve ayrık kolonlar için basitleştirme amacıyla, ei = l 0 400 değeri daima
kullanılabilir. Bu durumda tekabül eden αh = 1’dir.
b) Yanal yük olarak. Hi en büyük momenti oluşturan konumdadır.
Çapraz bağsız yapı elemanları için (Şekil 5.1a1):
Hi = θ i N (5.3a)
Çapraz bağlı yapı elemanları için (Şekil 5.1a2):
Hi = 2θi N (5.3b)
Burada; N eksenel yüktür.
Not - Dış merkezlik yöntemi izostatik elemanlar için uygun olmakla birlikte, yanal yük yöntemi izostatik ve
hiperstatik elemanların her ikisinde de kullanılabilir. Hi kuvveti yerine eş değer başka bir yanal etki de
kullanılabilir.
43
a1) Çapraz bağsız a2) Çapraz bağlı
a) Dış merkezli eksenel veya yanal kuvvete maruz ayrık yapı elemanları
b) Çapraz bağ sistemi c1) Döşeme örtüsü c2) Çatı örtüsü
Şekil 5.1 - Geometrik kusurların tesiri ile ilgili örnekler
(8) Yapılarda, eğim θi tesiri, analizde diğer etkilerle birlikte yanal kuvvetler olarak temsil edilebilir.
Çapraz bağ sistemi üzerindeki tesir (Şekil 5.1 b):
Hi = θi ( Nb − Na ) (5.4)
Döşeme örtüsü üzerindeki tesir (Şekil 5.1 c1):
Hi = θi ( Nb + Na ) / 2 (5.5)
Çatı örtüsü üzerindeki tesir (Şekil 5.1 c2):
Hi = θ i ⋅ Na (5.6)
Burada; Na ve Nb, Hi’ye katılan eksenel kuvvetlerdir.
(9) Basitleştirme amacıyla çapraz bağlı sistemlerde yer alan duvarlar ve ayrık kolonlardaki dış merkezlik,
yapım esnasında normal karşılanan sapmalardan kaynaklanan geometrik kusurları dikkate almak için
ei = l 0 400 olarak kullanılabilir [Madde 5.2.(4)].
44
5.3 Yapının idealize edilmesi
5.3.1 Genel analiz için yapısal modeller

(1)P Yapı elemanları, yapılarına ve işlevlerine göre kirişler, kolonlar, döşemeler, duvarlar, plaklar, kemerler,
kabuklar vb. olarak sınıflandırılır. Burada verilen kurallar, bu yapı elemanlarından en yaygın olarak
kullanılanların ve bu yapı elemanlarının birleşiminden oluşan yapıların analizi içindir.
(2) Binalarda, aşağıda (3) ila (7) nolu paragraflarda verilen hükümler uygulanır.
(3) Kiriş, açıklığı toplam kesit yüksekliğinin en az 3 katı olan yapı elemanıdır. Açıklık/toplam kesit yüksekliği
oranı daha küçük olan kirişler yüksek kiriş olarak kabul edilir.
(4) Döşeme, yüzey boyutlarından en küçük olanı, toplam kalınlığının en az 5 katı olan yapı elemanıdır.
(5) Hakim etki olarak düzgün yayılı yüke maruz bir döşeme, aşağıda verilen tiplerde olması durumunda, tek
doğrultuda çalışan döşeme olarak kabul edilir:
− İki kenarı serbest (mesnete oturmayan) ve makul ölçüde birbirine paralel olan, veya
− Dört kenarından mesnete oturan ve büyük açıklığının küçük açıklığına oranı ikiden büyük olan
dikdörtgen biçimli döşemenin orta bölümü.
(6) Yapısal analizde dişli veya kaset döşemelerin, tabla veya taşıyıcı tabla ve enine bağlantı dişlerinin yeterli
burulma rijitliğine sahip olması şartıyla, ayrık elemanlar olarak işleme tabi tutulmasına gerek duyulmaz.
Aşağıda verilenlerin karşılanması hâlinde, yeterli burulma rijitliğinin sağlandığı kabul edilir:
− Diş açıklığının 1500 mm’yi geçmemesi,

− Tabla altında kalan diş yüksekliğinin, diş genişliğinin 4 katını aşmaması,
− Tabla yüksekliğinin, dişler arasındaki net açıklığın en az 1/10’u veya 50 mm’den büyük olanı kadar
olması,
− Dişler arasındaki net açıklık, toplam döşeme yüksekliğinin 10 katından daha az olan dişli
döşemelerde enine bağlantı dişlerinin bulunması,
Dişler arasına dolgu bloklarının yerleştirilmesi hâlinde, en küçük tabla yüksekliği 50 mm’den 40 mm’ye
indirilebilir.
(7) Kolon, enkesit derinliği enkesit genişliğinin en fazla 4 katı ve eleman yüksekliği kesit derinliğinin en az
3 katı olan yapı elemanıdır. Bu oranları aşan yapı elamanları ise perde duvar olarak kabul edilir.
5.3.2 Geometrik veri
5.3.2.1 Efektif tabla genişliği (sınır durumların hepsi için)

(1)P Oluşan gerilmelerin düzgün dağıldığı kabul edilen tablalı T kirişlerde efektif tabla genişliği, gövde ve
tabla boyutlarına, yükleme tipine, kiriş açıklığına, mesnetlenme şartlarına ve enine donatıya bağlıdır.
(2) Efektif tabla genişliğinin hesaplanmasında, momentin sıfır olduğu noktalar arasındaki l0 mesafesi esas
alınır. Bu noktalar Şekil 5.2’de gösterilmiştir.
45
Şekil 5.2 - Efektif tabla genişliğinin hesabı için lo gösterimleri
Not - Kirişin konsol kısım uzunluğu l3, bitişik kiriş açıklığının yarısından daha az ve bitişik açıklıkların
birbirine oranı 2/3 ile 1,5 arasında olmalıdır.
(3) Tablalı T veya L kirişlerde efektif tabla genişliği beff, aşağıda verilen bağıntılar kullanılarak hesaplanabilir:
beff = ∑ beff,i + bw ≤ b (5.7)
Burada;
beff,i = 0,20bi + 0,1l0 ≤ 0,2 l 0 (5.7a)
beff,i ≤ bi (5.7b)
dir.
(Notasyonlar için Şekil 5.2 ve Şekil 5.3’e bakılmalıdır).
Şekil 5.3 - Efektif tabla genişliği parametreleri
(4) Yüksek doğruluk derecesine ihtiyaç duyulmayan yapısal analizde, tabla genişliğinin açıklığın tamamı
boyunca sabit olduğu kabul edilebilir. Bu amaçla açıklık için uygulanacak tabla genişliği değeri kullanılabilir.
5.3.2.2 Yapı kiriş ve döşemelerinin efektif açıklığı
Not - Aşağıda verilen hükümler esas olarak yapı elemanlarının analizinde kullanılmak içindir. Çerçeve
analizi için bu basitleştirmelerden bazıları uygun olduğu yerlerde kullanılabilir.
(1) Yapı elemanının efektif açıklığı, leff aşağıda verildiği şekilde hesaplanır:
leff = ln + a1+ a2 (5.8)
Burada;
ln : Mesnet yüzeyleri arasındaki net açıklık,
a1 ve a2 : Açıklığın her iki ucundaki mesafelerdir. Bu mesafeler, Şekil 5.4’te verilen uygun ai
değerleri kullanılarak tayin edilebilir. Şekilde gösterilen t mesafesi, mesnet elemanının
genişliğidir.
46
Şekil 5.4 - Farklı mesnet şartlarında efektif açıklıklar (leff)
(2) Sürekli döşemeler ve kirişler genellikle mesnetlerin dönmeyi engellemediği kabulü yapılarak analiz edilir.
(3) Kiriş veya döşemenin oturduğu mesnetle yekpare (bütünleşik) olduğu yerlerde, mesnetteki kritik tasarım
momenti, mesnet yüzeyindeki moment olarak alınmalıdır. Tasarımda mesnet elemanına (kolon, duvar vb.)
aktarılan moment ve eksenel kuvvet, genellikle elastik veya yeniden dağıtılmış değerlerden büyük olanıdır.
Not - Mesnet yüzeyindeki moment, ankastre uç momentinin % 65’inden daha küçük olmamalıdır.
(4) Kullanılan analiz yönteminden bağımsız olarak, kiriş veya döşemenin dönmesini engellemeyen
mesnetten öteye sürekli olan kiriş veya döşemelerde, mesnet ekseninden diğer mesnet eksenine kadar olan
açıklık esas alınarak hesaplanan tasarım mesnet momenti, moment azaltma payı ∆MEd kadar azaltılabilir.
∆MEd aşağıdaki bağıntıyla hesaplanır:
47
∆MEd = FEd,sup t/8 (5.9)
Burada;
FEd,sup : Tasarım mesnet tepki kuvveti,
t : Mesnet genişliği [Şekil 5.4 b)]
dir.
Not - Mesnet elemanı kullanılması hâlinde, t mesnet elemanının genişliği olarak alınmalıdır.
5.4 Doğrusal elastik davranış analizi

(1) Yapı elemanlarına uygulanan elastisite teorisinin esas alındığı doğrusal analiz, kullanılabilirlik ve taşıma
gücü sınır durumlarının her ikisi için de geçerlidir.
(2) Doğrusal analiz, etki tesirlerinin tayini için aşağıda verilen kabuller kullanılarak uygulanabilir:
i) Enkesitte çatlak oluşmamıştır,

ii) Gerilme-birim şekil değiştirme ilişkisi doğrusaldır,
iii) Elastisite modülü değeri yaklaşık (ortalama) değerdir.
(3) Isıl şekil değiştirme, oturma ve büzülme tesirlerini taşıma gücü sınır durumunda dikkate almak amacıyla,
çatlamış kısma ait azaltılmış rijitlik değeri analizde kullanılabilir. Ancak, bu durumda çekme pekleşmesi ihmal
edilir ve sünme tesirleri dikkate alınır. Kullanılabilirlik sınır durumu için, çatlakların tedrici geliştiği kabul
edilmelidir.
5.5 Tekrar dağılımı sınırlı doğrusal elastik davranış analizi

(1)P Momentlerin herhangi bir şekilde tekrar dağılım etkisi, tasarımın bütün aşamalarında dikkate alınmalıdır.
(2) Tekrar dağılımı sınırlı doğrusal elastik davranış analizi, yapı elemanlarının taşıma gücü sınır durumu
tahkikinde kullanılabilir.
(3) Doğrusal elastik davranış analizi kullanılarak taşıma gücü sınır durumunda hesaplanan momentler, tekrar
dağıtılabilir. Ancak, dağıtımdan sonra oluşan momentler, uygulanan yüklerle dengede kalmaya devam
etmelidir.
(4) a) Hakim etki olarak eğilmeye maruz ve

b) Yan yana açıklıklarının uzunlukları oranı 0,5 ile 2 aralığında olan
sürekli kirişler veya döşemelerde, aşağıda verilenlerin sağlanması şartıyla, eğilme momentleri, dönme
kapasitesi ile ilgili tahkik yapılmaksızın tekrar dağıtılabilir:
fck ≤ 50 MPa için δ ≥ k1 + k 2 xu / d (5.10 a)
fck > 50 MPa için δ ≥ k3 + k 4 xu / d (5.10 b)
Sınıf B ve Sınıf C donatı kullanılması hâlinde δ ≥ k5 (Ek C)
Sınıf A donatı kullanılması hâlinde δ ≥ k6 (Ek C)

Burada;
δ : Yeniden dağıtım sonrası oluşan momentin, elastik eğilme momentine oranı,
xu : Tekrar dağıtım sonrasında taşıma gücü sınır durumundaki tarafsız eksen derinliği,
d : Efektif kesit yüksekliği
dir.
Not - k1, k2, k3, k4, k5 ve k6 değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değerler,
k1 = 0,44; k2 = 1,25 (0,6 + 0,0014/εcu2); k3 = 0,54; k4 = 1,25 (0,6 + 0,0014/εcu2); k5 = 0,7 ve
k6 = 0,8’dir. εcu2, Çizelge 3.1’e göre nihai birim şekil değiştirmedir.
48
(5) Yeniden dağıtma işlemi, dönme kapasitesinin güvenli olarak belirlenemediği yerlerde (öngerilmeli
çerçevelerin köşeleri gibi) uygulanmamalıdır.
(6) Kolonların tasarımında, çerçeve etkisinden kaynaklanan elastik momentler, tekrar dağıtılmadan
kullanılmalıdır.
5.6 Plastik davranış analizi
5.6.1 Genel
(1)P Plastik davranış analizini esas alan yöntemler sadece taşıma gücü sınır durumları için kullanılmalıdır.
(2)P Kritik kesitlerin sünekliği, oluşturulması tasarlanan mekanizmaya yeterli olmalıdır.
(3)P Plastik davranış analizinde, alt sınır (statik) yöntemi veya üst sınır (kinematik) yöntemi esas alınmalıdır.
Not - Her ülke için, verilen milli kılavuz ekte, yukarıda verilenlerle çelişmeyen tamamlayıcı bilgiler yer alabilir.
(4) Daha önceki yük uygulama tesirleri genellikle ihmal edilir ve etkilerin yoğunluğunda tekdüze artış olduğu
kabul edilir.
5.6.2 Kirişlerin, çerçevelerin ve döşemelerin plastik davranış analizi

(1)P Taşıma gücü sınır durumu için, Madde 5.6.1(2)P’de verilen şartların sağlanması hâlinde, dönme
kapasitesinin doğrudan tahkik edilmediği plastik davranış analizi uygulanabilir.
(2) Aşağıda verilenlerin karşılanması şartıyla, gerekli sünekliğin sağlandığı, tahkik yapılmaksızın kabul edilir:
i) Herhangi bir kesitteki çekme donatısı alanı aşağıda verildiği gibi sınırlıdır:
Beton dayanım sınıfı ≤ C 50/60 için xu/d ≤ 0,25

Beton dayanım sınıfı ≤ C 55/67 için xu/d ≤ 0,15
ii) Sınıf B veya Sınıf C donatı çeliği kullanılmalıdır.
iii) Ara mesnetlerde oluşan momentlerin, açıklıkta oluşan momentlere oranı 0,5 ile 2,0 arasında
olmalıdır.
(3) Kolonlar, bitişik bağlantılı yapı elamanlarına aktarılabilen en büyük plastik momentler dikkate alınarak
tahkik edilmelidir. Doğrudan kolona mesnetlenen kirişsiz döşemelerde, bu moment, zımbalama etkisinden
kaynaklanan kesme kuvveti hesabına dâhil edilmelidir.
(4) Döşemelerin plastik davranış analizinde, düzgün dağılımlı yerleştirilmemiş donatı, köşe alt bağ kuvvetleri
ve serbest kenarlardaki burulma dikkate alınmalıdır.
(5) Plastik davranış yöntemleri, burulma tesirlerine tepki bakımından masif döşemenin gösterdiği davranışa
benzer şekilde davranış gösteren masif olmayan döşemelere (dişli, boşluklu ve kaset döşemeler) de
uygulanabilir.
5.6.3 Dönme kapasitesi

(1) Sürekli kirişler ve tek yönlü eğilmeye maruz sürekli döşemelere uygulanan basitleştirilmiş işlemlerde,
kiriş/döşeme birleşim bölgesinde kesit yüksekliğinin yaklaşık 1,2 katı mesafe boyunca oluşan dönme
kapasitesi esas alınır. Bu bölgede oluşan ilgili etki kombinasyonları altındaki şekil değiştirmenin plastik
olduğu (plastik mafsal oluşumu) kabul edilir. Uygulanacak etki kombinasyonunda hesaplanan dönme açısı
θs’nin izin verilen plastik dönme açısına eşit veya daha küçük olduğunun gösterilmesi hâlinde, taşıma gücü
sınır durumundaki plastik dönme tahkiki sonucunun yeterli olacağı kabul edilir (Şekil 5.5).
49
Şekil 5.5 - Sürekli kiriş ve tek yönlü eğilmeye maruz sürekli döşemelerdeki betonarme kesitlerin plastik
dönmesi θs
(2) Plastik mafsal bölgelerindeki xu/d değerleri; C50/60 ve daha küçük beton dayanım sınıfları için 0,45
değerini, C55/67 ve daha büyük beton dayanım sınıfları için ise 0,35 değerini aşmamalıdır.
(3) θs dönme açısının belirlenmesinde, etkilerin ve malzeme özelliklerinin tasarım değerleri ile öngerilmenin,
dönmenin tayin edileceği andaki ortalama değeri esas alınmalıdır.
(4) Basitleştirilmiş işlemde izin verilen plastik dönme, izin verilen dönme açısı temel değeri θpl,d’nin kayma
narinliğine bağlı kλ düzeltme faktörüyle çarpılmasıyla bulunur.
Not - θpl,d değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Sınıf B ve Sınıf C çelikler (plastik davranış
analizi için Sınıf A çelik kullanımı önerilmez) ve C50/60 ve C90/105 beton dayanım sınıfları için
önerilen değerler, Şekil 5.6N’de verilmiştir.
C55/67 ila C90/105 beton dayanım sınıfları için θpl,d değerleri, Şekil 5.6N’de verilen değerlerden
interpolasyon yoluyla bulunabilir. Verilen değerler, λ = 3,0 kayma narinliği içindir. Farklı kayma narinlik
değerleri için θpl,d, kλ ile çarpılarak artırılmalıdır.
kλ = λ 3 (5.11N)
Burada;
λ : Tekrar dağıtılma sonrasında, momentin sıfır ve en büyük değeri aldığı noktalar arasındaki
mesafenin, efektif yükseklik d değerine oranı
dır.
Basitleştirme olarak λ, uygun eğilme momenti ve kayma tasarım değerleri için hesaplanabilir.
λ = MSd (VSd ⋅ d ) (5.12N)
50
Şekil 5.6N - Sınıf B ve Sınıf C donatı kullanılan betonarme kesitler için izin verilen temel dönme değeri θpl,d
Kayma narinliği için λ = 3,0 değeri uygulanır.
5.6.4 Çubuk model yöntemlerinin kullanıldığı analiz

(1) Çubuk model yöntemleri, süreklilik bölgelerinin (kiriş ve döşemelerin çatlamış durumu, Madde 6.1 ila
Madde 6.4) taşıma gücü sınır durumu tasarımı ve süreksizlik bölgelerinin (Madde 6.5) taşıma gücü sınır
durumu ile detaylandırılmasında kullanılabilir. Çubuk model yönteminin uygulandığı mesafe genellikle
süreksizlik bölgesinden itibaren h (elemanın kesit yüksekliği) mesafesine kadar uzanır. Çubuk model
yöntemleri, kesitteki dağılımın (düzlemsel birim şekil değiştirme gibi) doğrusal olduğu elemanlarda
kullanılabilir.
(2) Kullanılabilirlik sınır durumunda yapılan çelik gerilmesi ve çatlak genişliği gibi tahkiklerde, bu yönteme
yaklaşık uygunluk sağlanması şartıyla, çubuk model yöntemi (özellikle önemli basınç çubuklarının konumu
ve doğrultusu doğrusal elastisite teorisine göre düzenlenmelidir) kullanılabilir.
(3) Çubuk model yöntemleri, basınç gerilme bölgelerini temsil etmek üzere basınç çubukları, donatıyı temsil
etmek üzere de çekme çubukları ve düğüm noktalarından oluşur. Çubuk model yönteminde kullanılan
elemanlarda oluşan kuvvetler, taşıma gücü sınır durumunda uygulanan yüklerle denge sağlanarak tayin
edilmelidir. Çubuk model yönteminde kullanılan elemanlar, Madde 6.5’te verilen kurallara göre
boyutlandırılmalıdır.
(4) Çubuk model yönteminde kullanılan çekme çubukları, temsil ettikleri donatının konum ve doğrultusu ile
çakışmalıdır.
(5) Uygun çubuk model yönteminin oluşturulmasında kullanılabilecek olası araçlar, gerilme trejektuvarları ve
doğrusal elastik davranış teorisinden sapmalar veya yük etki doğrultusu yöntemidir. Çubuk model
yöntemlerinin tamamı, enerji kriterleri ile optimize edilebilir.
5.7 Doğrusal olmayan davranış analizi

(1) Doğrusal olmayan davranış analiz yöntemleri, denge ve uygunluk sağlanması ve malzemenin yeterli
derecede doğrusal olmayan davranış gösterdiği kabulü ile taşıma gücü sınır durumu ve kullanılabilirlik sınır
durumu için de kullanılabilir. Analiz birinci veya ikinci mertebe olabilir.
(2) Taşıma gücü sınır durumunda, bölgesel kritik kesitlerin, uygulanan herhangi inelastik şekil değiştirmeye
direnç gösterebilme yeterliliği analiz yoluyla tahkik edilmelidir. Tahkikte, uygun belirsizlikler de dikkate
alınmalıdır.
(3) Hakim etki olarak statik yüklere maruz yapılarda, daha önceki yük uygulama tesirleri genellikle ihmal edilir
ve etkilerin yoğunluğunda tedrici artış olduğu kabul edilebilir.
51
(4)P Doğrusal olmayan analizlerin kullanımında, rijitliği temsil eden malzeme özelliklerinin gerçek değerleri
kullanılmalı ancak, göçme belirsizlikleri de dikkate alınmalıdır. Sadece ilgili uygulama alanlarında geçerli
tasarım biçimleri kullanılmalıdır.
(5) İkinci mertebe tesirlerin ihmal edilemediği narin yapılarda, Madde 5.8.6’da verilen tasarım yöntemi
kullanılabilir.
5.8 Eksenel yükün katıldığı ikinci mertebe tesirlerin analizi
5.8.1 Tarifler
İki eksenli eğilme: Aynı anda iki asal eksene göre eğilme.
Çapraz bağlı elemanlar veya sistemler: Analiz ve tasarımda, yapının yatay etkilere karşı genel kararlılığına
katkıda bulunmadığı kabul edilen yapısal elemanlar ve alt sistemler.
Çapraz bağ elemanları veya sistemleri: Analiz ve tasarımda, yapının yatay etkilere karşı genel kararlılığına
katkıda bulunduğu kabul edilen yapısal elemanlar ve alt sistemler.
Burkulma: Herhangi yanal etki olmaksızın tam olarak eksenel basınca maruz yapı elemanı veya yapıda
kararlılığın bozulması yoluyla ortaya çıkan hasar.
Not - Yukarıda verilen şekilde tarif edilen “Tam burkulma’’ kusurlar ve yanal yükler nedeniyle gerçek yapıda
sınır durum için geçerli değildir. Ancak, anma burkulma yükü bazı yöntemlerde parametre olarak ikinci
mertebe davranış analizi için kullanılabilir.
Burkulma yükü: Burkulmanın meydana geldiği yük. Ayrık elastik yapı elemanlarında burkulma yükü, Euler
yükünün benzeridir.
Efektif uzunluk: Sehim eğrisinin biçimi için dikkate alınan uzunluk. Bu uzunluk aynı zamanda burkulma boyu
olarak da tanımlanır. Efektif uzunluk, gerçek yapı elemanı ile aynı enkesite sahip ve aynı burkulma yükü ile
yüklenen sabit eksenel yük etkisindeki uçları mafsallı bir kolonun uzunluğudur.
Birinci mertebe tesirler: Yapısal şekil değiştirmelerden kaynaklananlar dikkate alınmaksızın, geometrik
kusurlar dâhil olmak üzere hesaplanan etki tesirleri.
Ayrık yapı elemanları: Herhangi bağlantısı olmayan veya yapı tasarımı amacıyla bağlantısı olmayan eleman
olarak işleme tabi tutulan yapı elemanı. Farklı sınır koşullarına sahip ayrık eleman örnekleri, Şekil 5.7’de
gösterilmiştir.
İkinci mertebe anma momenti: Belirli tasarım yöntemlerinde kullanılan, nihai enkesit direnci [Madde 5.8.5 (2)]
ile uyumlu toplam momenti veren ikinci mertebe moment.
İkinci mertebe tesirler: Yapısal şekil değiştirmelerden kaynaklanan ilave etki tesirleri.
5.8.2 Genel
(1)P Bu maddede yapısal davranışın, ikinci mertebe tesirlerden önemli şekilde etkilendiği yapı elemanları
(kolon, duvar, direk, kemer ve kabuk) ve yapılar incelenmiştir. Genel ikinci mertebe tesirlerin oluşması
muhtemel yapılar, esnek çapraz bağ sistemi bulunan yapılardır.
(2)P İkinci mertebe tesirlerin dikkate alındığı hâllerde (Madde 6), şekil değiştirme sonrasında gerekli denge
ve direnç şartları tahkik edilmelidir. Şekil değiştirmelerin hesaplanmasında, çatlak, doğrusal olmayan
malzeme özellikleri ve sünmeden mevcut olanların tesirleri dikkate alınmalıdır.
Not - Doğrusal malzeme özellikleri, tasarımda azaltılmış riijitlik değerleri kullanılması yoluyla dikkate alınır
(Madde 5.8.7).
(3)P Analizde, varsa bitişik yapı elemanlarının ve temellerin (zemin-yapı etkileşimi) esneklik tesiri dikkate
alınmalıdır.
(4)P Yapısal davranışın, şekil değiştirmelerin meydana gelebileceği doğrultuda oluşacağı kabul edilmeli ve
gerekli hâllerde iki eksenli eğilme uygulanmalıdır.
52
(5)P Yapı elemanı geometrisi ve eksenel yüklerin konumu ile ilgili belirsizlikler, geometrik kusurlara
(Madde 5.2) bağlı ilave birinci mertebe tesirler olarak dikkate alınmalıdır.
(6) Birinci mertebe tesirlerin %10’undan daha az olan ikinci mertebe tesirler ihmal edilebilir. Basitleştirilmiş
kriterler, ayrık yapı elemanları için Madde 5.8.3.1’de, yapılar için ise Madde 5.8.3.3’te verilmiştir.
5.8.3 İkinci mertebe tesirler için basitleştirilmiş kriterler
5.8.3.1 Ayrık yapı elemanları için narinlik kriterleri
(1) Madde 5.8.2 (6)’ya alternatif olarak, narinlik değeri λ’nın (Madde 5.8.3.2’de tarif edilen) aşağıda verilen
λlim değerinden daha küçük olması hâlinde, ikinci mertebe tesirler ihmal edilebilir.
Not - λlim değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer aşağıdaki bağıntı ile
hesaplanan değerdir:
λlim = 20.A.B.C / n (5.13N)
Burada;
A = 1 / (1 + 0,2ϕef) (ϕef değerinin bilinmemesi hâlinde, A = 0,7 değeri kullanılabilir),
B = 1 + 2ω (ω değerinin bilinmemesi hâlinde, B = 1,1 değeri kullanılabilir),
C = 1,7 - rm (rm değerinin bilinmemesi hâlinde, C = 0,7 değeri kullanılabilir),
ϕef : Efektif sünme oranı (Madde 5.8.4),
ω = Asfyd /(Acfcd); mekanik donatı oranı,
As : Boyuna donatı toplam alanı,
n = NEd / (Acfcd); bağıl normal kuvvet,
rm = M01 / M02; moment oranı,
M01, M02 : Birinci mertebe uç momentleri, M02 ≥ M01
dir.
M01 ve M02 uç momentlerinin aynı tarafta çekme oluşturması hâlinde, rm pozitif alınmalı (yani, C ≤ 1,7), aksi
taktirde rm negatif alınmalıdır (yani, C > 1,7).
Aşağıda verilen için rm = 1,0 alınmalıdır (yani, C = 0,7):
− Birinci mertebe momentlerin esas olarak sadece veya hakim etki olarak kusurlar veya yanal yüklerden
kaynaklandığı çapraz bağlı yapı elemanları.
− Genel olarak çapraz bağsız yapı elemanları.
(2) İki eksenli eğilme durumunda, narinlik kriterleri her doğrultu için ayrı ayrı kontrol edilebilir. Bu kontrolün
sonuçlarına bağlı olarak, ikinci mertebe tesirler; (a) her iki doğrultuda da ihmal edilebilir, (b) bir doğrultuda
dikkate alınabilir veya (c) her iki doğrultuda da dikkate alınabilir.
5.8.3.2 Ayrık yapı elemanlarında narinlik ve efektif uzunluk

(1) Narinlik oranı aşağıda verilen bağıntıyla hesaplanır:
λ = l0 / i (5.14)
Burada;
l0 : Efektif uzunluk [Madde 5.8.3.2 (2) ila (7)],
i : Çatlamamış beton kesitin atalet (jirasyon) yarıçapı
dır.
(2) Efektif uzunluk genel tanımlaması, Madde 5.8.1’de verilmiştir. Sabit enkesit alanlı ayrık elemanlara ait
efektif uzunluk örnekleri ise Şekil 5.7’de gösterilmiştir.
53
a) l0 = l b) l0 = 2l c) l0 = 0,7l d) l0 = l / 2 e) l0 = l f) l / 2 < l0 < l g) l0 > 2l
Şekil 5.7 - Ayrık elemanlara ait burkulma şekilleri ve bunlara karşılık gelen efektif uzunluklar
(3) Düzgün çerçevelerin basınç elemanlarında narinlik kriterleri (Madde 5.8.3.1), aşağıda verilen şekilde
belirlenen efektif uzunluk lo kullanılarak tahkik edilmelidir:
Çapraz bağlı elemanlarda [Şekil 5.7 (f)]:
 k1   k2 
l 0 = 0,5l  1 +  ⋅ 1 +  (5.15)
 0,45 + k1   0,45 + k2 
Çapraz bağsız elemanlarda [Şekil 5.7 (g)]:
 k ⋅k  k   k  
l 0 = l ⋅ max  1+10 ⋅ 1 2 ;  1 + 1  ⋅  1 + 2  (5.16)
 k1 + k 2  1 + k1   1 + k2  
Burada;
k1, k2 : Birinci ve ikinci uçlardaki dönme kısıtlayıcıların göreceli esnekliği,
k = ( θ M ).( E Ι l )
θ : Eğilme momenti M için kısıtlayıcı elemanlardaki dönme [Şekil 5.7 (f) ve (g)],
EΙ : Basınç elemanlarının eğilme rijitliği [Madde 5.8.3.2 (4) ve (5)],
l : Basınç elemanlarının uç kısıtlayıcılar arasındaki net yüksekliği
dir.
Not - k = 0, rijit dönme kısıtlayıcının teorik sınırı ve k = ∞ herhangi kısıtlamanın olmadığı durumu
temsil etmektedir. Tam rijit kısıtlamanın, uygulamada çok seyrek görülmesi nedeniyle k1 ve k2
için en küçük değer olarak 0,1 önerilir.
(4) Düğüm noktasında birleşen basınç elemanlarının (kolon) burkulmadaki dönme üzerinde etkili olabileceği
durumlarda, k’nın hesaplanmasında kullanılan ( E Ι l ) terimi yerine, [( E Ι l )a + ( E Ι l )b] kullanılmalıdır.
Buradaki a ve b, düğüm noktasının üst ve altındaki basınç elemanlarını (kolon) temsil etmektedir.
(5) Elemanın, taşıma gücü sınır durumunda çatlamayacağının gösterilememesi hâlinde, efektif uzunlukların
hesaplanmasında kullanılan kısıtlayıcı eleman rijitliklerine, çatlak tesirleri de dâhil edilmelidir.
(6) İkinci ve üçüncü paragraflarda verilenler haricindeki, değişken normal kuvvet etkisinde olan ve/veya
değişken enkesitli olanlar gibi elemanlarda, Madde 5.8.3.1’de verilen kriterler, burkulma yüküne (sayısal
yöntem uygulanarak hesaplanan) bağlı efektif uzunluk kullanılarak kontrol edilmelidir.
54
l 0 = π E Ι NB (5.17)
Burada;
EΙ : Temsili eğilme rijitliği,
NB : EΙ’ya bağlı olarak ifade edilen burkulma yükü (Bağıntı (5.14)’te geçen i terimi de, bu EΙ’ya
tekabül etmektedir)
dür.
(7) Yanal duvarların kısıtlama tesiri, duvarların efektif uzunluk hesabında kullanılan ve Madde 12.6.5.1’de
verilen β faktörü ile dikkate alınabilir. Bağıntı (12.9) ve Çizelge 12.1’de verilen lw yerine, Madde 5.8.3.2’ye
göre belirlenen l0 uygulanır.
5.8.3.3 Binalarda genel ikinci mertebe tesirler

(1) Madde 5.8.2 (6)’ya alternatif olarak, aşağıda verilen bağıntının gerçekleşmesi şartıyla, binalardaki genel
ikinci mertebe tesirler ihmal edilebilir:
FV,Ed ≤ k1 ⋅
ns
⋅
∑ EcdΙ c (5.18)
ns + 1, 6 L2
Burada;
FV,Ed : Toplam düşey yük (çapraz bağlı elemanlarda ve çapraz bağ elemanlarında),
ns : Kat adedi,
L : Binanın moment kısıtlayıcı seviyesinden yukarıdaki toplam yüksekliği,
Ecd : Beton elastisite modülü tasarım değeri [Madde 5.8.6 (3)],
Ιc : Çapraz bağ elemanının/elemanlarının atalet momenti (çatlamamış beton enkesit için)
dir.
Not - k1 değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 0,31’dir.
Bağıntı (5.18), aşağıda verilen tüm şartların sağlanması kaydıyla geçerlidir:
− Burulma duraysızlığının, yapının yeterli derecede simetrik olması gibi nedenlerle davranışı yönlendirici
etken olmaması,
− Genel kayma şekil değiştirmelerinin ihmal edilmesi (esas itibariyle büyük açıklıklar ihtiva etmeyen
perde duvarlardan oluşan çapraz bağ sisteminde olduğu gibi),
− Çapraz bağ elemanlarının tabana, dönmelerin ihmal edilebileceği derecede rijit olarak bağlanması,
− Çapraz bağ elemanı rijitliğinin, yükseklik boyunca kabul edilebilir derecede sabit olması,
− Toplam düşey yükün, her katta yaklaşık olarak aynı miktarda artması.
(2) Bağıntı (5.18)’de yer alan k1 yerine, çapraz bağ elemanlarının taşıma gücü sınır durumunda çatlamamış
olduğunun doğrulanması şartıyla k2 kullanılabilir.
Not 1 - k2 değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 0,62’dir.
Not 2 - Çapraz bağ sisteminde önemli genel kayma şekil değiştirmeleri ve/veya uç dönmeleri olması
hâlinde, Ek H’ye başvurulmalıdır (Ek H’de aynı zamanda yukarıda verilen kuralların gerekçeleri
verilmiştir).
5.8.4 Sünme
(1)P İkinci mertebe davranış analizinde, sünme tesiri dikkate alınmalıdır. Bu analizde, sünme genel şartları
(Madde 3.1.4) ve yük kombinasyonunu oluşturan farklı yüklerin etkime süreleri dikkate alınmalıdır.
55
(2) Yük etkime süreleri, basitleştirilmiş şekilde efektif sünme oranının ϕef kullanılması yoluyla dikkate
alınabilir. Efektif sünme oranı, yarı sabit yüke karşılık gelen sünme şekil değiştirmesine (eğriliğine) tekabül
eden tasarım yükü ile birlikte kullanılır.
ϕef = ϕ( ∞ ,t0 ) ⋅ M0Eqp M0Ed (5.19)
Burada;
ϕ(∞,t0) : Madde 3.1.4’e göre nihai sünme katsayısı,
M0Eqp : Yarı sabit yük kombinasyonunda (kullanılabilirlik sınır durumunda) birinci mertebe eğilme
momenti,
M0Ed : Tasarım yük kombinasyonunda (taşıma gücü sınır durumunda) birinci mertebe eğilme
momenti
dir.
Not - ϕef hesaplanmasında, toplam eğilme momentleri MEqp ve MEd’nin esas alınması da
mümkündür. Ancak, bu durumda iterasyon ve ϕef = ϕ(∞,t0)’a karşılık gelen yarı sabit yük
etkisindeki kararlılık doğrulanmış olmalıdır.
(3) Yapı elemanı veya yapıda, M0Eqp/M0Ed’nin değişkenlik göstermesi hâlinde, bu oran, momentin en büyük
olduğu kesitte hesaplanabilir veya temsili ortalama değer kullanılabilir.
(4) Aşağıda verilen üç şartın gerçekleşmesi hâlinde sünme tesiri ihmal edilebilir ve böylece ϕef = 0 kabul
edilebilir:
– ϕ(∞,t0) ≤ 2
– λ ≤ 75
– M0Ed/NEd ≥ h
Burada, M0Ed birinci mertebe moment ve h enkesitin ilgili doğrultudaki yüksekliğidir.
Not - Madde 5.8.2 (6) veya Madde 5.8.3.3’e göre sadece ikinci mertebe tesirlerin ihmal edilmesine imkân
verecek şartların sağlanması, mekanik donatı oranının [ω, Madde 5.8.3.1 (1)] 0,25’ten daha küçük
olması hâlinde, ikinci mertebe tesirler ve sünmenin birlikte ihmal edilmesi güvenlikli olmayabilir.
5.8.5 Analiz yöntemleri

(1) Analiz yöntemleri, doğrusal olmayan ikinci mertebe davranış analizlerini esas alan genel yöntemi
(Madde 5.8.6) ve aşağıda verilen iki basitleştirilmiş yöntemi ihtiva eder:
(a) Anma rijitliğinin esas alındığı yöntem (Madde 5.8.7),

(b) Anma eğriliğinin esas alındığı yöntem (Madde 5.8.8).
Not 1 - (a) veya (b)’de verilen basitleştirilmiş yöntemlerden hangisinin kullanılacağı, her ülke için, kendi
milli ekinde verilebilir.
Not 2 - (a) veya (b)’de verilen basitleştirilmiş yöntemlerle sağlanan ikinci mertebe anma momentleri,
bazen duraysızlık oluşum momentinden daha büyük olabilir. İkinci mertebe anma momentlerinin
duraysızlık oluşum momentinden daha büyük olması, toplam momentin enkesit direnci ile
uyumlu olmasını temin etmek içindir.
(2) Yöntem (a), anma rijitlik değerlerinin yaklaşık olarak tahmin edilebilmesi hâlinde (Madde 5.8.7), ayrık yapı
elemanları ve tüm yapı için de kullanılabilir.
(3) Yöntem (b), esas olarak ayrık elemanlar için uygundur (Madde 5.8.8) ancak, eğrilik dağılımı ile ilgili
gerçekçi kabullerin yapılmasıyla Madde 5.8.8’de verilen yöntem yapılara da uygulanabilir.
56
5.8.6 Genel yöntem

(1)P Genel yöntem, geometrik doğrusallık sapmalarını, dolayısıyla da ikinci mertebe tesirleri ihtiva eden,
doğrusal olmayan davranış analizini esas alır. Madde 5.7’de verilen doğrusal olmayan davranış analizine ait
genel kurallar uygulanır.
(2)P Beton ve çelik için, genel analize uygun gerilme-birim şekil değiştirme eğrileri kullanılmalıdır. Sünme
tesiri de dikkate alınmalıdır.
(3) Beton ve çelik gerilme-birim şekil değiştirme ilişkisi için Madde 3.1.5 Bağıntı (3.14) ve Madde 3.2.3
Şekil 3.8 kullanılabilir. Tasarım değerlerinin esas alındığı gerilme-birim şekil değiştirme grafiklerinde, nihai
yük tasarım değeri, doğrudan analiz yoluyla elde edilebilir. Bağıntı (3.14) ve k değeri hesabında fcm yerine
tasarım basınç dayanımı fcd ve Ecm yerine Ecd konulabilir:
Ecd = Ecm/γcE (5.20)
Not - γcE değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 1,2’dir.
(4) Daha hassas sonuç veren modellerin bulunmaması nedeniyle, sünme, betonun Madde 5.8.6 (3)’e göre
gerilme-birim şekil değiştirme grafiğindeki bütün birim şekil değiştirme değerlerinin (1 + ϕef) katsayısıyla
çarpılması yoluyla dikkate alınabilir. Burada ϕef, Madde 5.8.4’e göre efektif sünme oranıdır.
(5) Çekme rijitliğinin olumlu tesiri de dikkate alınabilir.
Not - Bu tesir olumlu yöndedir ve basitleştirme amacıyla daima ihmal edilebilir.
(6) Normalde denge şartları ve birim şekil değiştirme uygunluğu, çok sayıda enkesit için sağlanır. Sadece
kritik enkesitin/enkesitlerin dikkate alınmasında ve eğrilikte oluşan değişmenin, birinci mertebe momentte
olduğu gibi, geçerli olduğu aralıkta kaldığı kabulüyle basitleştirilmiş alternatif kullanılır veya bir başka uygun
yöntemle basitleştirme yapılır.
5.8.7 Anma rijitliğinin esas alındığı yöntem
5.8.7.1 Genel
(1) Rijitliğin esas alındığı ikinci mertebe davranış analizinde, çatlak, malzemenin doğrusallıktan sapması ve
sünmenin genel davranış üzerindeki tesirleri dikkate alınarak, eğilme rijitliğinin anma değerleri kullanılmalıdır.
Eğilme rijitliğinin anma değerleri, aynı zamanda, analizde yer alan kirişler, döşemeler ve temeller gibi bitişik
elemanlara da uygulanmalıdır. Varsa, zemin-yapı etkileşimi de dikkate alınmalıdır.
(2) Madde 5.8.6 (2)’de verilenlerden farklı olarak, kesitlerin Madde 6.1’e uygun eğilme momenti ve eksenel
kuvvete göre nihai tasarım momenti kullanılmalıdır.
5.8.7.2 Anma rijitliği

(1) Aşağıda verilen model, enkesit biçiminden bağımsız olarak, narin basınç elemanlarının anma rijitliğinin
hesaplanmasında kullanılabilir.
E Ι = K c Ecd Ι c + K s Es Ι s (5.21)
Burada;
Ecd : Beton elastisite modülü tasarım değeri [Madde 5.8.6 (3)],
Ιc : Beton enkesitinin atalet momenti,
Es : Donatı elastisite modülünün tasarım değeri [Madde 5.8.6 (3)],
Ιs : Donatı kesit alanının, beton enkesit alanı merkezine göre atalet momenti,
Kc : Çatlak, sünme ve benzeri tesirler için uygulanan faktör [Madde 5.8.7.2 (2) veya (3)],
Ks : Donatının katkısı için uygulanan faktör [Madde 5.8.7.2 (2) veya (3)]
dür.
57
(2) Aşağıda verilen faktörler, ρ ≥ 0,002 olması şartıyla Bağıntı (5.21)’de kullanılabilir:
Ks = 1
Kc = k1k2 / (1+ϕef) (5.22)
Burada;
ρ : Geometrik donatı oranı As/Ac,
As : Donatının toplam alanı,
Ac : Beton kesit alanı,
ϕef : Etkili sünme oranı, Madde 5.8.4,
k1 : Beton dayanım sınıfına bağlı faktör, Bağıntı (5.23),
k2 : Eksenel kuvvet ve narinliğe bağlı faktör, Bağıntı (5.24)
tür.
k1 = fck 20 (MPa) (5.23)
λ
k 2 = n. ≤ 0, 20 (5.24)
170
Burada;
n : Göreceli eksenel kuvvet Ned/(Acfcd),
λ : Narinlik oranı, Madde 5.8.3
tür.
Narinlik oranı λ’nın tanımlanmamış olması hâlinde, k2 aşağıdaki gibi alınabilir:
k 2 = n ⋅ 0, 30 ≤ 0, 20 (5.25)
(3) Basitleştirilmiş bir alternatif olarak aşağıda verilen faktörler, Bağıntı (5.21)’de kullanılabilir.
Ks = 0
K c = 0, 30 / (1 + 0, 5ϕef ) (5.26)
Not - Yukarıda verilen basitleştirilmiş alternatif, ilk adım olarak uygun olabilir. Devamında, (2) nolu
paragrafa göre daha hassas hesaplar yapılır.
(4) Hiperstatik sistemlerde bitişik elemanlardaki çatlağın olumsuz tesirleri dikkate alınmalıdır. Bağıntı 5.21 -
Bağıntı 5.26 bu tür elemanlara genelde uygulanamaz. Kısmi çatlak ve çekme rijitliği, Madde 7.4.3’e göre
dikkate alınabilir. Ancak, basitleştirme olarak kesitlerin tam çatlamış kabul edilebilir. Rijitlikte efektif beton
modülü esas alınmalıdır.
Ecd,eff = Ecd / (1 + ϕef ) (5.27)
Burada;
Ecd : Madde 5.8.6 (3)’e göre, elastisite modülü tasarım değeri,
ϕef : Efektif sünme oranı, kolonlar için verilenlerle aynı değer
dir.
5.8.7.3 Moment artırma (büyütme) faktörü

(1) İkinci mertebe moment de dâhil olmak üzere toplam tasarım momenti, doğrusal analizle bulunan eğilme
momentinin aşağıdaki şekilde artırılması yoluyla ifade edilebilir.
58
 β 
MEd = M0Ed 1 +  (5.28)
 ( NB / NEd ) − 1
Burada;
M0Ed : Birinci mertebe moment, aynı zamanda Madde 5.8.8.2 (2),
β : Birinci ve ikinci mertebe momentlerin dağılımına bağlı faktör, Madde 5.8.7.3 (2)-(3),
NEd : Eksenel yük tasarım değeri,
NB : Anma rijitliğini esas alan burkulma yükü
dür.
(2) Sabit kesitli ayrık elemanlarda ikinci mertebe momentin normal şartlarda sinüs eğrisi biçimli dağılım
gösterdiği kabul edilir.
Bu durumda;
β = π 2 / c0 (5.29)
Burada; c0 birinci mertebe moment dağılımına bağlı katsayıdır (örnek olarak birinci mertebe moment
için c0 = 8, parabolik dağılım için c0 = 9,6 ve simetrik üçgen dağılım için c0 = 12 gibi).
(3) Yanal yüke maruz olmayan elemanlarda farklı birinci mertebe uç momentleri M01 ve M02 yerine,
Madde 5.8.8.2 (2)’ye göre eş değer sabit birinci mertebe moment M0e kullanılabilir. Sabit birinci mertebe
moment kabulüyle tutarlı olarak c0 = 8 alınmalıdır.
Not - c0 = 8 değeri aynı zamanda iki yönlü eğriliğe maruz elemanlara da uygulanır. Narinlik ve eksenel
kuvvete bağlı olarak bazı durumlarda uç momentin/momentlerin artırılmış eş değer momentten daha
büyük olabileceği dikkate alınmalıdır.
(4) Madde 5.8.7.3 (2) veya (3)’ün uygulanabilir olmadığı hâllerde β = 1 normal olarak makul bir
basitleştirmedir. Bu durumda Bağıntı (5.28) aşağıda verilen şekilde küçültülebilir.
M0Ed
MEd = (5.30)
1 − ( NEd / NB )
Not - Madde 5.8.7.3 (4), aynı zamanda perde duvarla veya benzeri elemanlarla çapraz bağlanmış
yapılar gibi bazı tip yapıların genel analizine uygulanabilir. Burada ana etki tesiri çapraz bağ
elemanlarındaki eğilme momentidir. Diğer tip yapılar için daha genel bir yaklaşım
Madde H.2’de verilmiştir.
5.8.8 Anma eğriliğinin esas alındığı yöntem
5.8.8.1 Genel
(1) Bu yöntem, sabit normal kuvvet etkisinde olan belirli efektif uzunluktaki (l0) (Madde 5.8.3.2) ayrık
elemanlar için uygundur. Yöntem sehime, dolayısıyla efektif uzunluk ve tahmini en büyük eğriliğe bağlı ikinci
mertebe anma momentini verir [Madde 5.8.5 (4)].
(2) Enkesitlerin eğilme momenti ve eksenel kuvvete göre Madde 6.1’e uygun tasarımında nihai tasarım
momenti kullanılır.
5.8.8.2 Eğilme momentleri

(1) Tasarım momenti
MEd = M0Ed + M2 (5.31)
Burada;
M0Ed : Kusur tesirlerinin de dikkate alındığı birinci mertebe moment [Madde 5.8.8.2 (2)],
M2 : İkinci mertebe anma momenti [Madde 5.8.8.2 (3)]
tür.
59
En büyük MEd değeri, M0Ed ve M2 dağılımlarıyla verilebilir. M2, efektif uzunluk boyunca parabolik veya
sinüzoidal alınabilir.
Not - Hiperstatik elemanlarda M0Ed gerçek sınır şartlarına göre tayin edilir. M2 ise sınır şartları ile birlikte
efektif uzunluğa da bağlıdır [Madde 5.8.8.1 (1)].
(2) Farklı birinci mertebe uç momentleri M01 ve M02 yerine, eş değer birinci mertebe uç momenti M0e
kullanılabilir.
M0e = 0, 6 M02 + 0, 4 M01 ≥ 0, 4 M02 (5.32)
M01 ve M02, aynı tarafta çekme oluşturması hâlinde aynı işaretli, aksi taktirde ters işaretli olarak alınmalıdır.
Ayrıca  M02  ≥ M01’dir.
(3) Bağıntı (5.31)’de verilen ikinci mertebe anma momenti M2:
M2 = NEde2 (5.33)
Burada;
NEd : Eksenel kuvvet tasarım değeri,
e2 : Sehim = (1 / r ) l o 2 / c ,
1/r : Eğrilik, Madde 5.8.8.3,
lo : Efektif uzunluk, Madde 5.8.3.2,
c : Eğrilik dağılımına bağlı katsayı, Madde 5.8.8.2 (4)
tür.
(4) Sabit enkesitler için normalde c = 10 (≈ π2) kullanılır. Birinci mertebe momentin sabit olması hâlinde,
düşük değer dikkate alınmalıdır (sabit toplam momente tekabül eden alt sınır 8’dir).
Not - π2 değeri eğriliğin sinüzoidal dağılımına karşılık gelir. Sabit eğrilik için bu değer 8 alınır. c’nin toplam
eğrilik dağılımına bağlı olduğu bilinmelidir. Madde 5.8.7.3 (2)’de verilen c0 ise sadece birinci mertebe
momente karşılık gelen eğriliğe bağlıdır.
5.8.8.3 Eğrilik
(1) Enkesiti sabit ve simetrik olan elemanlarda (donatılı), aşağıda verilen eğrilik değeri kullanılabilir:
1 / r = Kr ⋅ Kϕ ⋅ 1 / r0 (5.34)
Burada;
Kr : Eksenel yüke bağlı düzeltme faktörü, Madde 5.8.8.3 (3),
Kϕ : Sünmenin dikkate alınması için kullanılan faktör, Madde 5.8.8.3 (4),
1 / r0 = ε yd / ( 0, 45 d ) ,
ε yd = fyd / Es ,
d : Efektif yükseklik, Madde 5.8.8.3 (2)
dir.
(2) Bütün donatının ters taraflarda simetrik olarak yoğunlaşmamış ve bir kısım donatının eğilme düzlemine
paralel dağılımlı olması hâlinde d, aşağıda verilen bağıntı kullanılarak hesaplanır:
d = ( h / 2) + is (5.35)
Burada is, toplam donatı alanının atalet yarıçapıdır.
(3) Bağıntı (5.34)’te geçen Kr değeri:
Kr = ( nu − n ) / ( nu − nbal ) ≤ 1 (5.36)
60
Burada;
n = NEd / ( Ac fcd ) , bağıl eksenel kuvvet,
nu = 1 + ω
nbal : En büyük direnç momentindeki n değeri, nbal = 0,4 değeri kullanılabilir,
ω = As fyd / ( Ac fcd ) ,
As : Toplam donatı alanı,
Ac : Beton enkesit alanı
dır.
(4) Sünmenin tesiri, aşağıdaki faktör ile dikkate alınmalıdır.
Kϕ = 1 + βϕef ≥ 1 (5.37)
Burada;
ϕef : Efektif sünme oranı, Madde 5.8.4,
β = 0, 35 + fck / 200 − λ / 150 ,
λ : Madde 5.8.3.1’de verilen narinlik oranı
dır.
5.8.9 İki eksenli eğilme

(1) Madde 5.8.6’da tarif edilen genel yöntem iki eksenli eğilme için de kullanılabilir. Basitleştirilmiş
yöntemlerin kullanılması hâlinde, aşağıda verilen hükümler uygulanır. Eleman boyunca, kritik moment
kombinasyonunun oluştuğu kesitlerin tanımlanmasına özel önem verilmelidir.
(2) İlk adım olarak, her bir asal eksende, iki eksenli eğilmenin dikkate alınmadığı bağımsız tasarım yapılabilir.
Kusurların, sadece en gayri müsait tesirin oluşabileceği doğrultuda dikkate alınması gerekir.
(3) Narinlik oranlarının Bağıntı (5.38a)’da aşağıda verilen iki şartı, bağıl dış merkezlikler ey/h ve ez/b’nin
(Şekil 5.7) ise Bağıntı (5.38b)’de verilen şartlardan birini sağlaması hâlinde, daha başka kontrole gerek
duyulmaz:
λy / λz ≤ 2 ve λz / λy ≤ 2 (5.38a)
ey / heq ez / beq
≤ 0, 2 veya ≤ 0, 2 (5.38b)
ez / beq ey / heq
Burada;
b, h : Kesit genişliği ve yüksekliği,
beq = Eş değer dikdörtgenkesit için iy. 12 ve heq = iz. 12 ,
λy, λz : Sırasıyla y ve z eksenlerine göre narinlik oranları l0/i,
iy, iz : Sırasıyla y ve z eksenlerine göre atalet yarıçapı,
ez = MEdy / NEd; z ekseni boyunca dışmerkezlik,
ey = MEdz / NEd; ; y ekseni boyunca dışmerkezlik,
MEdy : İkinci mertebe moment de dâhil olmak üzere y eksenine göre tasarım momenti,
MEdz : İkinci mertebe moment de dâhil olmak üzere z eksenine göre tasarım momenti,
Ned : İlgili yük kombinasyonundaki eksenel yük tasarım değeri
dir.
61
Şekil 5.8 - ey ve ez dışmerkezliklerinin tanımı
(4) Bağıntı (5.38) ile verilen şartın sağlanamaması hâlinde her bir doğrultudaki, ikinci mertebe tesirlerin de
dikkate alındığı iki eksenli eğilme uygulanmalıdır (bu etkilerin eğilme için Madde 5.8.2 (6) veya
Madde 5.8.3’e göre ihmal edilmediği hâllerde). İki eksenli eğilme için hassas kesit tasarımının yapılmadığı
hâllerde aşağıda verilen basitleştirilmiş kriter kullanılabilir.
a a
 MEdz   MEdy 
  +   ≤ 1, 0 (5.39)
 MRdz   MRdy 
Burada;
MEdz/y : İlgili eksene göre, ikinci mertebe moment de dâhil olmak üzere tasarım momenti,
MRdz/y : İlgili doğrultudaki direnç momenti,
a : Aşağıda verilen üstel değer:
Dairesel veya elips şekilli enkesitler için: a = 2

Dikdörtgen enkesitler için: N /N 0,1 0,7 1,0
Ed Rd
a= 1,0 1,5 2,0
Ara değerler doğrusal interpolasyon yoluyla bulunabilir.

NRd = Acfcd + Asfyd enkesitin tasarım eksenel direnci
Burada;
Ac : Beton enkesitinin brüt alanı,
As : Boyuna donatı alanı
dır.
5.9 Narin kirişlerin yanal duraysızlığı

(1)P Narin kirişlerin yanal duraysızlığı; ön yapımlı kirişlerin taşınması ve montajında, inşaatı tamamlanmış
yapıdaki yeterli yanal çapraz bağsız kirişlerde olduğu gibi, gerekli yerlerde dikkate alınmalıdır. Geometrik
kusurlar da dikkate alınmalıdır.
(2) Çapraz bağsız (yanal desteksiz) kirişlerin tahkikinde, l / 300 mertebesindeki yanal sehim geometrik kusur
olarak kabul edilmelidir. Burada l, toplam kiriş uzunluğudur. İnşaatı tamamlanmış yapıda, birbirleriyle
bağlantılı elemanlardan oluşan çapraz bağ da dikkate alınabilir.
62
(3) Yanal duraysızlıkla ilgili ikinci mertebe tesisler, aşağıda verilen şartlarda ihmal edilebilir:
l 0t 50
Kalıcı durumlar: ≤ ve h / b ≤ 2, 5 (5.40a)
b ( h / b )1 / 3
l 0t 70
Geçici durumlar: ≤ ve h / b ≤ 3, 5 (5.40b)
b ( h / b )1 / 3
Burada;
l0t : Burulma sınırlayıcıları arasındaki mesafe,
h : l0t’nin orta kısmında toplam kiriş yüksekliği,
b : Basınca çalışan tabla genişliği
dir.
(4) Destek yapılarının tasarımında, yanal duraysızlıkla ilgili burulma dikkate alınmalıdır.
5.10 Öngerilmeli yapı elemanları ve yapılar
5.10.1 Genel
(1)P Bu standardda yer alan öngerilme, gerilmiş kablolar yardımı ile betona uygulanan gerilmedir.
(2) Öngerilme tesirleri, ön birim şekil değiştirme ve öneğrilik yoluyla ortaya çıkan etki veya direnç olarak
kabul edilebilir. Yük taşıma kapasitesi de bu duruma göre hesaplanmalıdır.
(3) Genelde, öngerilme, EN 1990’da yükleme durumları içerisinde tarif edilen etki kombinasyonları içerisinde
yer almakta olup, öngerilme tesisleri, uygulanan iç moment ve eksenel kuvvete dâhil edilmelidir.
(4) Yukarıda (3) nolu paragrafta verilenlere ilave olarak, öngerme kablosunun kesit direncine olan katkısı,
öngerme sonrasında, kabloların ilave dayanımı ile sınırlandırılmalıdır. Bu sınır, öngerme kablolarına ait
gerilme/birim şekil değiştirme ilişkisini gösteren eğrinin başlangıç noktasının öngerme tesirleriyle yer
değiştirdiği kabulü yapılarak hesaplanabilir.
(5)P Öngerme kablolarında oluşabilecek kopma sonucunda yapı elemanın gevrek kırılması önlenmelidir.
(6) Gevrek kırılma, aşağıda verilen yöntemlerden birisi veya birkaçı kullanılarak önlenmelidir:
Yöntem A: Madde 9.2.1’e göre minimum donatı yerleştirilir.
Yöntem B: Öngerilmiş aderanslı kablo kullanılır.
Yöntem C: Öngerilmeli beton yapı elemanlarına, elemandaki kabloların yıkımsız muayene yöntemleri veya
izleme yoluyla kontrol edilmesi için kolay erişim sağlanır.
Yöntem D: Kabloların güvenirliği ile ilgili tatmin edici kanıt sağlanır.
Yöntem E: Aşırı yük veya etkilerin tekrarlı kombinasyonu altında öngermedeki düşme nedeniyle kırılma
meydana gelmesi hâlinde, nihai taşıma kapasitesi aşılmadan önce çatlak oluşarak, bu çatlak
tesirleriyle momentin yeniden dağılımı sağlanacak tedbir alınmalıdır.
Not - Kullanılacak yöntemin seçimi, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir.
5.10.2 Öngerme esnasındaki uygulanan germe kuvveti
5.10.2.1 En büyük germe kuvveti

(1)P Kabloya uygulanan kuvvet Pmax (öngerme esnasında aktif uca uygulanan kuvvet), aşağıda verilen
değeri aşmamalıdır.
Pmax = Ap ⋅ σ p,max (5.41)
63
Burada;
Ap : Kablonun enkesit alanı,
σ p,max : Kabloya uygulanan en büyük gerilme
= min { k1 · fpk ; k2 · fp0,1k }
dir.
Not - k1 ve k2 değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değerler, k1 = 0,8 ve
k2 = 0,9’dur.
(2) Kriko kuvvetinin öngerme kuvveti nihai değerine göre ± % 5 doğrulukla ölçülebilmesi hâlinde, öngerme
nihai değerinin aşılmasına izin verilir. Bu durumda en büyük öngerme kuvveti Pmax; k3 · fp0,1k’ya kadar
arttırılabilir (uzun öngerme hattındaki beklenmeyen yüksek sürtünme oluşumu gibi durumlarda).
Not - k3 değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 0,95’tir.
5.10.2.2 Beton gerilmesinin sınırlandırılması

(1)P Ön ve ardgerme uygulanmış yapı elemanlarının uçlarında bölgesel beton çatlağı veya yarıklarının
oluşmaması sağlanmalıdır.
(2) Ardgerme ankrajlarının arkasında bölgesel beton çatlağı veya yarıklarının oluşması, ilgili Avrupa Teknik
Onayına göre tedbirler alınarak önlenmelidir.
(3) Öngerilmenin uygulanması veya aktarılması esnasındaki beton dayanımı, ilgili Avrupa Teknik Onayında
tarif edilen en küçük değerden daha düşük olmalıdır.
(4) Bir kabloya öngermenin adımlar hâlinde uygulanmasında, gerekli beton dayanımı azaltılabilir. t süre
sonundaki en küçük dayanım fcm(t), Avrupa Teknik Onayında tam öngerme için verilen gerekli beton
dayanımının k4 katı [%] olmalıdır. Tam öngerme için gerekli beton dayanımı ile en küçük dayanım arasındaki
değerler, tam öngermenin k5 [%] ve %100 katı arasında interpolasyon yapılarak bulunabilir.
Not - k4 ve k5 değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değerler, k4 için 50 ve k5 için
30’dur.
(5) Öngerme kuvveti ve öngerme esnasında etkiyen diğer yükler veya öngermenin boşaltılması sonucunda
yapıda oluşan beton basınç dayanımı aşağıda verilen şekilde sınırlanmalıdır.
σc ≤ 0,6 fck(t) (5.42)
Burada; fck(t), betonun öngerme kuvvetine maruz kaldığı t anındaki karakteristik basınç dayanımdır.
Öngerilmeli elemanlarda, deneyle veya tecrübeyle, boyunca çatlakların önlenmesi için gerekli olduğu
görülürse, öngermenin betona aktarılması için gerekli beton gerilmesi k6 · fck(t)’ye çıkartılabilir.
Not - k6 değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 0,7’dir.
Basınç gerilmesinin sürekli olarak 0,45 fck(t)’nin üzerinde olması hâlinde, sünmedeki doğrusallıktan sapma
5.10.2.3 Ölçmeler
(1)P Ardgermede uygulanan öngerme kuvveti ve bu kuvvet etkisiyle kabloda oluşan uzama ölçme yoluyla
kontrol edilmeli ve sürtünmeden kaynaklanan gerçek germe kayıpları kontrol altında tutulmalıdır.
5.10.3 Öngerme kuvveti

(1)P Belirli bir t süresinde ve kablonun aktif ucundan x mesafede (veya eğri boyu) ortalama öngerme kuvveti
Pm,t(x); aktif uca uygulanan en büyük kuvvet Pmax’tan ani ve zamana bağlı kayıpların (aşağıda verilmiştir)
çıkartılmasıyla bulunur. Bütün kayıplar için mutlak değerler dikkate alınmalıdır.
(2) Öngerme veya ankraj (ardgerme) sonrasında betona aktarılan başlangıç öngerme veya ankraj kuvveti
Pm0(x) (t = t0 süresinde); germe kuvveti Pmax’tan ani kayıplar ∆Pi(x)’in çıkartılmasıyla bulunur ve aşağıda
verilen değeri aşmamalıdır.
64
Pm0(x) = Ap ·σpm0(x) (5.43)
Burada;
σpm0(x) : Germe işleminden veya kuvvetin betona aktarılmasından hemen sonra kabloda oluşan
gerilme,
= en az {k7· fpk; k8fp0,1k}
dır.
Not - k7 ve k8 değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değerler, k7 için 0,75 ve
k8 için 0,85’tir.
(3) Ani kayıplar ∆Pi(x)’in belirlenmesinde, öngerme ve ardgerme için aşağıda verilen ani etkilerden ilgili
olanları dikkate alınmalıdır (Madde 5.10.4 ve Madde 5.10.5):
- Betonun elastik şekil değiştirmesi nedeniyle kayıplar ∆Pel,

- Kısa süreli gevşeme nedeniyle kayıplar ∆Pr,
- Sürtünme nedeniyle kayıplar ∆Pµ(x),
- Ankrajlardaki kayma nedeniyle kayıplar ∆Psl.
(4) Öngerme kuvvetinin t > t0 süresindeki ortalama değeri Pm,t(x), öngerilme yöntemine göre belirlenmelidir.
Yukarıda (3) nolu paragrafta verilen ani kayıplara ilave olarak, betonun sünme ve büzülmesi ile öngerme
çeliğinin uzun süreli gevşemesiyle ortaya çıkan zamana bağlı öngerme kayıpları ∆Pc+s+r (Madde 5.10.6)
dikkate alınmalı ve Pm,t(x) = Pm0(x) - ∆Pc+s+r olarak hesaplanmalıdır.
5.10.4 Öngerme için ani öngerilme kayıpları

(1) Öngerme esnasında oluşan, aşağıda verilen kayıplar dikkate alınmalıdır:
i) Öngerme işlemi esnasında: Eğri kısımlardaki sürtünme kayıpları (eğri teller veya halatların
kullanılması hâlinde) ve ankraj cihazındaki kamanın yerine yerleştirilmesinden kaynaklanan
kayıplar.
ii) Öngerilmenin betona aktarılmasından öncesindeki kayıplar: Öngerme kablolarında, kabloların

gerilmesi ile betona öngerilme uygulanması arasında geçen sürede öngerme kablolarındaki
gevşeme nedeniyle oluşan kayıplar.
Not - Isıl işlem uygulanması hâlinde, büzülme ve gevşeme nedeniyle kayıplar bu işleme göre
dikkate alınmalıdır. Doğrudan ısıl tesirler de dikkate alınmalıdır (Ek D).
iii) Öngerilmenin betona aktarılmasındaki kayıplar: Öngerilmiş kabloların ankrajlardan serbest

bırakılması etkisiyle betondaki elastik şekil değiştirme sonucunda oluşan kayıplar.
5.10.5 Ardgerme yönteminde, öngerilmedeki ani kayıplar
5.10.5.1 Betonun ani şekil değiştirmesi nedeniyle kayıplar

(1) Öngerme kablosundaki çekme kuvvetinde betonun şekil değiştirmesinden oluşan kayıp, kablolara gerilme
uygulama sıralaması dikkate alınarak değerlendirilmelidir.
(2) Bu kayıp ∆Pel, aşağıda verildiği gibi her bir kablodaki kayıpların ortalaması olarak kabul edilebilir.
 j ⋅ ∆σ c (t ) 
∆Pel = Ap ⋅ Ep ⋅ ∑  E cm (t ) 
 (5.44)
Burada;
∆σc(t) : t anında, kabloların ağırlık merkezine uygulanan gerilmedeki değişme,
j : Aşağıda verilene eşit katsayı:
(n - 1)/2n, burada n; ardışık şekilde öngerme uygulanan eş kablo adedidir. İlk kabul olarak
j değeri 1/2 alınabilir. Öngerme sonrasında uygulanan kalıcı etkilerdeki değişme için j
değeri 1 olarak alınabilir.
65
5.10.5.2 Sürtünme kayıpları

(1) Ardgerme kablolarındaki sürtünme kayıpları ∆Pµ(x) aşağıda verilen bağıntı ile hesaplanabilir:
∆Pµ(x) = Pmax (1 − e −µ (θ+ k x ) ) (5.45)
Burada;
θ : x mesafesi boyunca toplam açısal yer değiştirme (doğrultu veya işaret dikkate alınmaksızın),
µ : Kablo ve yuvası arasındaki sürtünme katsayısı,
k : İç kabloların tasarlanmayan açısal yer değiştirmesi (birim uzunluktaki),
x : Öngerme kuvvetinin Pmax’a (öngerme esnasında aktif uçtaki kuvvet) eşit olduğu noktadan
itibaren, kablo uzunluğu
dur.
µ ve k değerleri ilgili Avrupa Teknik Onayında verilmiştir. µ değeri, kablo ve yuvanın yüzey özelliklerine, pas
bulunmasına, kablo uzunluğuna ve kablo profiline bağlıdır.
Tasarlanmamış açısal yer değiştirme için k değeri, işçilik kalitesine, kablo mesnetleri arasındaki mesafeye,
kullanılan yuva veya kılıf tipine ve betonun yerleştirilmesi için kullanılan vibrasyon derecesine bağlıdır.
(2) İlgili Avrupa Teknik Onayında herhangi veri yer almıyorsa, Bağıntı (5.45)’te Çizelge 5,1’de verilen µ
değerleri kullanılabilir.
(3) İlgili Avrupa Teknik Onayında herhangi veri yer almıyorsa, iç kabloların tasarlanmamış yer
değiştirmesinde her metre için genellikle 0,005 < k < 0,01 aralığındaki değerler kullanılabilir.
(4) Dıştan kullanılan kablolardaki, tasarlanmamış açılardan kaynaklanan öngerme kayıpları ihmal edilebilir.
Çizelge 5.1 - Ardgermeli iç kablolar ve dıştan kullanılan aderanssız kabloların sürtünme katsayıları
Dıştan kullanılan aderanssız kablolar

İç kablolar 1)Çelik yuva / HDPE yuva / Çelik yuva / HDPE yuva /
kaydırıcı kaydırıcı kaydırıcı kaydırıcı
kullanılmamış kullanılmamış kullanılmış kullanılmış
Soğuk çekilmiş tel 0,17 0,25 0,14 0,18 0,12
Halat 0,19 0,24 0,12 0,16 0,10
Çentikli çubuk 0,65 - - - -
Düz yuvarlak çubuk 0,33 - - - -
1)
Yuvanın yaklaşık yarısını dolduran kablolar için.
Not - HPDE - Yüksek yoğunluklu polietilen
5.10.5.3 Ankraj kayıpları

(1) Ankraj cihazlarında germe sonrasında ankraj işlemi esnasında kama yerleşiminden ve kamanın kendi
şekil değiştirmesinde kaynaklanan kayıplar dikkate alınmalıdır.
(2) Kama yerleştirilmesinden kaynaklanan kayıp değerleri ilgili Avrupa Teknik Onayında verilmiştir.
5.10.6 Ön ve ardgerme yoluyla uygulanan öngerilmedeki zamana bağlı kayıplar

(1) Zamana bağlı gerilme kayıpları, gerilmede aşağıda verilen iki tip düşme dikkate alınarak hesaplanabilir:
(a) Sabit yükler altındaki betonda sünme ve büzülme nedeniyle oluşan şekil değiştirmeden kaynaklanan
birim şekil değiştirme azalmasına bağlı düşme,
(b) Çekme etkisindeki çeliğin gevşemesinden kaynaklanan düşme.
Not - Çelik gevşemesi betonda sünme ve büzülmeden kaynaklanan şekil değiştirmeye bağlıdır. Bu
etkileşim, genellikle ve yaklaşık olarak 0,8 azaltma katsayısı kullanılarak dikkate alınabilir.
66
(2) Sabit yükler etkisinde x konumunda zamana bağlı kayıpların değerlendirilmesi için uygulanacak
basitleştirilmiş yöntem, Bağıntı (5.46) ile verilmiştir.
Ep
ε cs Ep + 0, 8∆σ pr + ϕ ( t ,t0 ) ⋅ σ c,QP
Ecm (5.46)
∆Pc+s+r = Ap ∆σ p,c+s+r = Ap
E A  A 2 
1 + p p  1 + c zcp  1 + 0, 8ϕ ( t ,t0 ) 
Ecm Ac  Ic 
Burada;
∆σ p,c+s+r : Kablonun x konumundaki, t zamanda sünme, büzülme ve gevşeme nedeniyle
gerilmedeki değişimin mutlak değeri,
ε cs : Madde 3.1.4(6)’ya göre hesaplanan büzülme birim şekil değiştirmesinin mutlak değeri,
Ep : Öngerme çeliğinin elastisite modülü [Madde 3.3.3(9)],
Ecm : Betonun elastisite modülü (Çizelge 3.1),
∆σ pr : Kablonun x konumundaki, t zamanda öngerme çeliğindeki gevşeme nedeniyle
gerilmedeki değişimin mutlak değeri. Bu değer, σp = σp (G + Pmo+ ψ2Q) gerilmesi için
hesaplanır,
Burada; σp = σp (G + Pmo+ ψ2Q) kablodaki ilk öngerilme ve yarı kalıcı etkiler nedeniyle
oluşan başlangıç gerilmesi,
ϕ ( t ,t0 ) : t zamanda ve t0 yük uygulama zamanındaki sünme katsayısı,
σ c,QP : Kablolara temas eden betonda, zati ağırlık, ilk öngerilme ve varsa diğer yarı kalıcı
etkilerden kaynaklanan gerilme. σ c,QP değeri, dikkate alınan yapım aşamasına göre,
zati ağırlık ve ilk öngerilmenin bir bölümünün veya yarı kalıcı etki kombinasyonunun
tamamının [(σc (G + Pmo+ ψ2Q)] tesiriyle oluşabilir,
Ap : Öngerme kablolarının x konumundaki toplam alanı,
Ac : Kesitteki beton kısım alanı,
Ic : Kesitteki beton kısım alanının atalet momenti,
zcp : Kesitteki beton kısmın ağırlık merkezi ile kablolar arasındaki mesafe
dir.
Bağıntı (5.46)’da verilen basınç gerilmeleri ve tekabül eden birim şekil değiştirmeler, artı işareti ile
kullanılmalıdır.
(3) Bağıntı (5.46), bölgesel gerilme değerlerinin kullanılması hâlinde aderanslı kablolara ve ortalama gerilme
kullanılması durumunda aderanssız (serbest) kablolara uygulanır. Ortalama değerler, dış kablolarda idealize
sapma noktaları ile sınırlanmış düz kısımlar arasında veya iç kablolarda tüm uzunluk boyunca
hesaplanmalıdır.
5.10.7 Öngerme ile ilgili olarak analizde dikkate alınacak hususlar

(1) Dış kablolarda öngerilme etkisiyle ikinci mertebe momentler meydana gelebilir.
(2) Öngerilmenin ikincil tesirlerinden kaynaklanan momentler sadece hiperstatik yapılarda ortaya çıkar.
(3) Öngerilmenin asal ve ikincil tesirleri için doğrusal analiz, kuvvetlerin ve momentlerin yeniden dağılımından
önce uygulanmalıdır (Madde 5.5).
(4) Plastik ve doğrusal olmayan analizde öngerilmenin ikincil tesirleri ilave plastik dönmeler olarak işleme tabi
tutulabilir. Bu etkiler daha sonra dönme kapasitesinin kontrolünde kullanılır.
(5) Ardgerme kablolarının şerbetlenmesinden sonra beton ve çelik arasında rijit bağ sağlandığı kabul
edilebilir. Bununla birlikte şerbetlemeden önce kablolar, aderansız olarak kabul edilmelidir.
(6) Dış kablolar yönlendiriciler arasında düz olarak kabul edilebilir.
67
5.10.8 Öngerilmenin taşıma gücü sınır durumunda tesirleri

(1) Genel olarak öngerme kuvvetinin tasarım değeri, Pd,t(x) = γP,Pm,t(x) (Pm,t(x) tarifi için Madde 5.10.3 (4)’e
ve γP tarifi için Madde 2.4.2.2’ye bakılmalıdır).
(2) Kalıcı şekilde aderanssız kabloların kullanıldığı öngerilmeli elemanlarda, genellikle, öngerme çeliğindeki
gerilme artışının hesaplanması için elemanın bütününde oluşan şekil değiştirmelerin dikkate alınması
gereklidir. Detaylı hesap yapılmaması durumunda, taşıma gücü sınır durumundaki gerilmede, etkili
öngermeden kaynaklanan artış ∆σP,ULS’dir.
Not - ∆σP,ULS değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 100 MPa’dır.
(3) Gerilme artışının, tüm elemandaki şekil değiştirme durumu kullanılarak hesaplanması hâlinde, malzeme
özelliklerine ait ortalama değerler kullanılmalıdır. Gerilme artışının tasarım değeri ∆σpd = ∆σp . γ∆P, kısmi
güvenlik faktörleri γ∆P, sup ve γ∆P, inf’in sırasıyla uygulanması yoluyla tayin edilmelidir.
Not - γ∆P, sup ve γ∆P, inf değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değerler, γ∆P, sup için 1,2 ve
γ∆P, inf için 0,8’dir. Çatlamamış kesitlerde doğrusal analiz kullanılması hâlinde, şekil değiştirmenin alt
sınırı kullanılabilir ve bu durumda, γ∆P, sup ile γ∆P, inf’in her ikisi için de 1,0 değeri önerilir.
5.10.9 Kullanılabilirlik sınır durumu ve yorulma sınır durumunda öngerilme tesirleri

(1)P Kullanılabilirlik ve yorulma hesaplarında, öngerilmedeki muhtemel değişmeler için tolerans
uygulanmalıdır. Kullanılabilirlik sınır durumunda, öngerme kuvvetine ait iki karakteristik değer, aşağıda
verilen bağıntılar kullanılarak hesaplanır:
Pk,sup = rsup Pm,t(x) (5.47)
Pk,inf = rinf Pm,t(x) (5.48)
Burada;
Pk,sup : Karakteristik değer üst sınırı,
Pk,inf : Karakteristik değer alt sınırı
dır.
Not - rsup ve rinf değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değerler, aşağıdadır:
- Öngermeli veya aderanssız kablolar için: rsup = 1,05 ve rinf = 0,95

- Ardgermeli aderanslı kablolar için: rsup = 1,10 ve rinf = 0,90
- Uygun tedbirlerin (öngermenin doğrudan ölçülmesi gibi) alınması hâlinde, rsup = rinf = 1,0 alınır.
5.11 Bazı özel yapı elemanlarının analizi

(1)P Kolonlara oturan döşemeler, kirişsiz düz döşemeler olarak tarif edilir.
(2)P Perde duvarlar, yapının yanal duraylılığına katkıda bulunan donatısız veya donatılı beton duvarlardır.
Not - Kirişsiz düz döşemeler ve perde duvarların analizi ile ilgili bilgileri, Ek I’da verilmiştir.
68
Kısım 6 - Taşıma gücü sınır durumları (ULS)

6.1 Eksenel kuvvetin bulunduğu veya bulunmadığı durumda eğilme
(1)P Bu kısım, kesitleri yükleme öncesi ve sonrasında yaklaşık düzlem kalan kirişler, döşemeler ve benzer
tipteki yapı elemanlarının hasar görmemiş bölgelerine uygulanır. Kirişler ve diğer yapı elemanlarının, düzlem
kesitlerin düzlem kalmadığı süreksizlik bölgeleri, Madde 6.5’e göre tasarımlanabilir ve detaylandırılabilir.
(2)P Betonarme veya öngerilmeli beton enkesitlerin nihai direnç momenti belirlenirken, aşağıda verilen
kabuller esas alınır:
- Düzlem kesitler düzlem kalır.

- Basınç veya çekme etkisi altında olan betona gömülü donatı veya öngerme kablolarındaki birim
şekil değiştirme, bu elemanların çevresindeki betonun birim şekil değiştirmesi ile aynıdır.
- Betonun çekme dayanımı ihmal edilir.
- Basınç etkisindeki betonda oluşan gerilmeler, Madde 3.1.7’de verilen tasarım gerilme/birim şekil
değiştirme ilişkisinden elde edilir.
- Donatı veya öngerme çeliğinde oluşan gerilmeler, Madde 3.2 (Şekil 3.8) ve Madde 3.3
(Şekil 3.10)’de verilen tasarım grafiklerinden elde edilir.
- Öngerme kablolarının başlangıç birim şekil değiştirmesi, öngerme kablolarında oluşan gerilmelerin
tayininde dikkate alınır.
(3)P Beton basınç birim şekil değiştirmesi, kullanılan gerilme-birim şekil değiştirme grafiğine bağlı olarak
(Madde 3.1.7 ve Çizelge 3.1) εcu2 veya εcu3 ile sınırlandırılmalıdır. Donatı çeliği ve öngerme çeliğindeki birim
şekil değiştirmeler, εud ile sınırlandırılmalıdır (uygulanabildiğinde) (sırasıyla Madde 3.2.7 (2) ve Madde 3.3.6
(7)’ye başvurulmalıdır).
(4) Donatıları simetrik yerleştirilmiş, basınç kuvveti ile yüklü enkesitlerde, kuvvetin, 20 mm’den az olmamak
kaydıyla en düşük dışmerkezlik e0 = h/30 ile etkidiği kabul edilmelidir. Burada h, enkesit yüksekliğidir.
(5) Kutu kirişlerin basınca çalışan tablaları gibi yaklaşık olarak merkezi yüklemeye maruz (e/h < 0,1) enkesit
kısımlarında, enkesitin o kısmındaki ortalama basınç birim şekil değiştirmesi, εc2 (veya Şekil 3.4’te verilen çift
eğimli doğrusal gerilme-birim şekil değiştirme ilişkisi kullanılması hâlinde εc3) ile sınırlandırılmalıdır.
(6) Oluşması muhtemel birim şekil değiştirme aralığı, Şekil 6.1’de gösterilmiştir.
(7) Kalıcı şekilde aderanssız öngerme kabloları bulunan öngerilmeli yapı elemanları için Madde 5.10.8’de
verilenler uygulanır.
(8) Dış öngerme kablolarında, birbirini takip eden iki kablo irtibatlandırma noktası (ankrajlar veya
yönlendiricilerin kablo oturma elemanları) arasında kalan öngerme çeliğinin birim şekil değiştirmesinin sabit
olduğu kabul edilir. Bu durumda, öngerme çeliğinin birim şekil değiştirmesi, öngerme işlemi tamamlandıktan
hemen sonra oluşan başlangıç birim şekil değiştirmesi ve dikkate alınan irtibat alanları arasında meydana
gelen yapısal şekil değiştirmeden kaynaklanan birim şekil değiştirmenin toplamına eşit olur (Madde 5.10’a da
başvurulmalıdır).
69
Şekil 6.1 - Taşıma gücü sınır durumunda oluşması muhtemel birim şekil değiştirme dağılımları
6.2 Kayma
6.2.1 Genel tahkik işlemi

(1)P Kayma direnci tahkikinde, aşağıda tarif edilen semboller kullanılır:
VRd,c : Kayma donatısı bulunmayan yapı elemanının tasarım kayma direnci.

VRd,s : Kayma donatısının akması vasıtasıyla karşılanabilen kesme kuvveti tasarım değeri.
VRd,max : Yapı elemanı tarafından karşılanabilen ve basınç çubuklarının kırılması ile sınırlı olan en büyük
kesme kuvveti tasarım değeri.
Çekme ve basınç bölgeleri eğik olan yapı elemanlarında, aşağıda tarif edilen ilave semboller kullanılır
(Şekil 6.2):
Vccd : Eğik basınç bölgesinde, basınç alanına etkiyen kuvvetin kesme kuvveti bileşeni tasarım değeri.
Vtd : Eğik çekme bölgesinde, çekme donatısına etkiyen kuvvetin kesme kuvveti bileşeni tasarım değeri.
Şekil 6.2 - Basınç ve çekme bölgeleri eğik olan yapı elemanlarında kesme kuvveti bileşenleri
(2) Kayma donatısı bulunan yapı elemanının kayma direnci aşağıdaki bağıntıyla hesaplanır:
VRd = VRd,s + Vccd + Vtd (6.1)
70
(3) Yapı elemanının VEd ≤ VRd,c şartını sağlayan bölgeleri için kayma donatısı hesaplanması gerekmez.
VEd, dikkate alınan kesitte dış yükleme ve öngermeden (aderanslı veya aderanssız kabloları) kaynaklanan
tasarım kesme kuvvetidir.
(4) Yapılan tasarım kesme kuvveti hesabı sonucunda kayma donatısı kullanılmasına gerek olmadığı ortaya
çıksa bile, Madde 9.2.2’ye göre minimum kayma donatısı kullanılmalıdır. Minimum kayma donatısı, enine
yüklerin tekrar dağılımının mümkün olduğu döşemeler (masif, dişli veya boşluklu döşemeler) gibi yapı
elemanlarında kullanılmayabilir. Minimum kayma donatısı, yapının toplam direnci ve duraylılığına katkısı
olmayan ikinci dereceden önemli yapı elemanlarında (açıklığı ≤ 2 m olan lentolar gibi) da kullanılmayabilir.
(5) Yapı elemanının VEd ≥ VRd,c (Bağıntı 6.2) şartını sağlayan bölgelerinde, VEd ≤ VRd [Bağıntı (6.8)] şartının
sağlanması için yeterli kayma donatısı kullanılmalıdır.
(6) Tasarım kesme kuvveti ve tablalardan gelen kesme kuvvetlerinin toplamı VEd - Vccd - Vtd, yapı elemanının
herhangi bir yerinde, izin verilen en büyük değer olan VRd,max’ı (Madde 6.2.3) aşmamalıdır.
(7) Boyuna çekme donatısı, kesme kuvveti nedeniyle oluşan ilave çekme kuvvetine direnç gösterebilmelidir
[Madde 6.2.3 (7)].
(8) Hakim etki olarak düzgün yayılı yüklere maruz yapı elemanlarında, mesnet yüzünden d mesafeye kadar
olan kısımda tasarım kesme kuvveti kontrolü yapılması gerekmez. Kullanılması gereken herhangi kayma
donatısı, mesnete kadar devam ettirilmelidir. Bunlara ilaveten, mesnette oluşan kesme kuvvetinin, VRd,max’ı
(Madde 6.2.2(6) ve Madde 6.2.3 (8)’e başvurulmalıdır) aşmadığı doğrulanmalıdır.
(9) Bir kesitin tabanına yakın bir yerden yük uygulandığı durumlarda, uygulanan bu yükü taşımak üzere
kesitin üst tarafına yeterli miktarda düşey donatı, varsa kesme kuvvetini karşılayan donatıya ek olarak
yerleştirilmelidir.
6.2.2 Tasarım kayma donatısı kullanılmasını gerektirmeyen yapı elemanları

(1) Kayma direnci VRd,c tasarım değeri aşağıdaki bağıntıyla hesaplanır:
VRd,c = CRd,c k (100 ρIfck ) + k1σ cp  bw d

1/ 3
(6.2.a)
 
VRd,c, aşağıdaki bağıntıyla bulunan değerden küçük olmamalıdır:
VRd,c = (v min + k1σ cp ) bw d (6.2.b)
Burada;
fck : birimi MPa,
200
k = 1+ ≤ 2,0 ; d’nin birimi mm,
d
Asl
ρı = ≤ 0,02 ,
bw d
Asl : Dikkate alınan kesitten itibaren ≥ (lbd + d) mesafesi kadar devam eden çekme donatısının
alanı (Şekil 6.3),
bw : Çekme alanındaki en küçük enkesit genişliği (mm),
σcp = NEd/Ac < 0,2 fcd (MPa),
NEd : Yükleme veya öngerilme nedeniyle enkesitte oluşan eksenel kuvvet (N) (basınç için
NEd > 0). Oluşan şekil değiştirmelerin NE’ye etkisi ihmal edilebilir,
Ac : Enkesitin beton kısmının alanı (mm2),
VRd,c : Birimi N
dur.
Not - CRd,c, vmin ve k1 değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. CRd,c için önerilen değer
0,18/γc, k1 için ise 0,15’tir. vmin için önerilen değer Bağıntı (6.3N) ile hesaplanan değerdir.
71
v min = 0,035k 3 / 2 . fck1/ 2 (6.3N)
Şekil 6.3 - Bağıntı (6.2)’de verilen Asl’nin tarifi
(2) Kayma donatısı bulunmayan öngerilmeli tek açıklıklı yapı elemanlarında, eğilme nedeniyle çatlamış
bölgelerin kayma direnci, Bağıntı (6.2a) kullanılarak hesaplanabilir. Eğilme nedeniyle çatlamamış bölgelerde
(eğilmede çekme gerilmesinin fctk,0,05/γc’den küçük olduğu bölgeler), kayma direnci, betonun çekme dayanımı
ile sınırlandırılmalıdır. Eğilme nedeniyle çatlamamış bölgelerde, kayma direnci aşağıdaki bağıntıyla
hesaplanır:
Ι ⋅ bw
( fctd )
2
VRd,c = + α ıσ cp fctd (6.4)
S
Burada;
Ι : Atalet momenti,
bw : Enkesitin, Bağıntı (6.16) ve Bağıntı (6.17)’ye göre öngerme kablo yuvalarını da içeren,
ağırlık merkezinden geçen eksendeki genişliği,
S : Kesitin ağırlık merkezinden geçen eksen üzerinde kalan alanının, bu eksene göre birinci
dereceden momenti,
αI : Öngerme kabloları için = lx / lpt2 ≤ 1,0,
: Diğer tipte öngerme elemanları için = 1,0,
lx : Dikkate alınan kesitin, kuvvet aktarım uzunluğunun başlangıç noktasından mesafesi,
lpt2 : Öngerme elemanının, Bağıntı (8.18)’e göre hesaplanan kuvvet aktarım uzunluğu üst sınır
değeri,
σcp : Ağırlık merkezinden geçen eksende eksenel yükleme ve/veya öngerme nedeniyle oluşan
beton basınç gerilmesi (basınçta σcp = NEd / Ac (MPa), NEd > 0)
dır.
Genişliği yüksekliğinden daha büyük olan enkesitlerde, en büyük asal gerilme ağırlık merkezinden geçen
eksenden farklı bir eksende oluşur. Bu durumda, en küçük kayma direnci değeri, VRd,c’nin enkesit içinden
geçen farklı eksenlerde hesaplanması yoluyla bulunmalıdır.
(3) Mesnete, mesnet iç kenarından itibaren 45o’lik eğimle uzanan doğru ile ağırlık merkezinden geçen elastik
eksenin kesiştiği noktadan daha yakın konumda bulunan enkesitlerde, Bağıntı (6.4)’e göre kayma direnci
hesaplanması gerekmez.
(4) Eğilme momenti ve eksenel kuvvete tabi tutulan ve taşıma gücü sınır durumunda eğilme etkisinde
çatlamayacağı kanıtlanabilen yapı elemanlarına ait genel durum için Madde 12.6.3 uygulanmalıdır.
(5) Eğilme etkisinde çatlayan bölge için boyuna donatı tasarımında, MEd doğrusu, gayri müsait şartları
oluşturacak yönde al = d mesafesi kadar kaydırılmalıdır [Madde 9.2.1.3 (2)].
(6) Mesnet kenarından (veya elastik mesnet elemanları kullanılması hâlinde mesnet elemanının
merkezinden) itibaren 0,5d ≤ av ≤ 2d arasındaki bir mesafe dâhilinde üst tarafından yük uygulanan yapı
elemanlarında, uygulanan yükün kesme kuvveti VEd’ye katkısı, VEd’nin β = av/2d faktörü ile çarpılması yoluyla
dikkate alınabilir. Yapılan bu azaltma, VRd,c’nin Bağıntı (6.2.a)’ya göre yapılan kontrolünde de uygulanabilir.
72
Bu işlem, sadece, boyuna donatının mesnette tam olarak ankrajlandığı durumlarda geçerlidir. av ≤ 0,5d
olduğu durumda av = 0,5d değeri kullanılmalıdır.
β faktörü ile çarpılarak azaltılmadan hesaplanan kesme kuvveti VEd, aşağıda verilen şartı da daima
sağlamalıdır:
VEd ≤ 0,5 bwd ν fcd (6.5)
Burada; ν kesme etkisiyle çatlamış beton için dayanım azaltma faktörüdür.
Not - ν değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, aşağıda verilen bağıntı ile
hesaplanan değerdir:
 fck 
ν = 0,6 1 − (fck’nın birimi MPa) (6.6N)
 250 
(a) Doğrudan mesnetlere sahip kiriş (b) Konsol taşıyıcı
Şekil 6.4 - Mesnetlere yakın konumda uygulanan yükler
(7) Mesnetlerine yakın konumda yük uygulanan kirişler ve konsollar, alternatif bir tasarım yöntemi olarak
çubuk model yöntemi kullanılarak tasarımlanabilir. Bu alternatif tasarım yöntemi için Madde 6.5’e
başvurulmalıdır.
6.2.3 Tasarım kayma donatısı kullanılmasını gerektiren yapı elemanları

(1) Kayma donatısı bulunan yapı elamanlarının tasarımında kafes kiriş modeli esas alınır (Şekil 6.5). Gövde
kısmındaki eğik basınç çubuklarının eğim açısı θ için sınır değerler, Madde 6.2.3 (2)’de verilmiştir.
Şekil 6.5’te gösterilen sembollerin tarifleri aşağıda verilmiştir:
α : Kayma donatısı ile kesme kuvvetine dik kiriş ekseni arasındaki açı (Şekil 6.5’te gösterildiği gibi pozitif
yönde ölçülen).
θ : Beton basınç çubuğu ile kesme kuvvetine dik kiriş ekseni arasındaki açı.
Ftd : Boyuna donatıda oluşan çekme kuvvetinin tasarım değeri.
Fcd : Yapı elemanı boyuna ekseni doğrultusunda oluşan beton basınç kuvvetinin tasarım değeri.
bw : Çekme ve basınç bölgeleri arasında kalan en küçük genişlik.
z : Dikkate alınan, yüksekliği sabit yapı elemanında oluşan eğilme momentine ait iç moment kolu. Eksenel
kuvvet etkisinde olmayan betonarme yapı elemanlarına ait kesme kuvveti analizinde, normal olarak
z = 0,9d yaklaşık değeri kullanılabilir.
Eğik öngerme kabloları bulunan yapı elemanlarında, aşağıdaki (3) nolu paragrafta tarif edilen kesme kuvveti
nedeniyle oluşan boyuna çekme kuvvetini taşımak üzere çekme bölgesinde boyuna donatı bulunmalıdır.
73
Şekil 6.5 - Kafes kiriş modeli ve kayma donatısı bulunan yapı elemanlarına ait semboller
(2) θ açısı sınırlandırılmalıdır.
Not - cot θ sınır değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen sınır değerler, aşağıdaki
bağıntıyla verilen değerlerdir:
1 ≤ cot θ ≤ 2,5 (6.7N)
(3) Düşey kayma donatısı bulunan yapı elemanlarının kayma direnci VRd, Bağıntı (6.8) ve Bağıntı (6.9) ile
hesaplanan değerlerden küçük olanıdır:
ASW
VRd,s = z fywd cot θ (6.8)
s
Not - Bağıntı (6.10)’un kullanılması hâlinde, Bağıntı (6.8)’deki fywd değeri, 0,8 fywk’ya düşürülmelidir.
VRd,max = α cw bw zν 1 fcd / ( cot θ + tanθ ) (6.9)
Burada;
Asw : Kayma donatısı enkesit alanı,
s : Etriye aralığı,
fywd : Kayma donatısı tasarım akma dayanımı,
ν1 : Kesme kuvveti etkisiyle çatlamış beton için dayanım azaltma faktörü,
αcw : Basınç bölgesinde oluşan gerilme durumunu dikkate almak için kullanılan katsayı
dır.
Not 1 - ν1 ve αcw değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. ν1 için önerilen değer,
ν [Bağıntı (6.6N)]’dir.
Not 2 - Kayma donatısı tasarım gerilmesinin, karakteristik akma gerilmesi fyk’nın % 80’inden daha
düşük olması hâlinde, ν1 aşağıda verildiği gibi alınabilir:
fck ≤ 60 MPa için ν1 = 0,6 (6.10.aN)
74
fck ≥ 60 MPa için ν1 = 0,9 - fck/200 > 0,5 (6.10.bN)
Not 3 - αcw için önerilen değer aşağıda verilmiştir:
Öngerilmeli olmayan yapılar için 1
0 < σcp ≤ 0,25 fcd için (1 + σcp / fcd) (6.11.aN)
0,25 fcd < σcp ≤ 0,5 fcd için 1,25 (6.11.bN)
0,5 fcd < σcp < 1,0 fcd için 2,5 (1 - σcp / fcd) (6.11.cN)
Burada; σcp, betonda eksenel tasarım kuvveti nedeniyle oluşan ve pozitif yönde ölçülen ortalama
basınç gerilmesidir. Bu değer, eksenel kuvvetin, donatı enkesit alanı da dâhil olmak üzere beton
enkesit alanına bölünmesi suretiyle hesaplanmalıdır. Mesnet kenarından itibaren 0,5d cot θ’’lık
mesafeye kadar olan kısım için σcp değerinin hesaplanması gerekmez.
Not 4 - cot θ’ = 1 için kayma donatısı en büyük efektif enkesit alanı Asw,max, aşağıdaki bağıntıyla
hesaplanır:
Asw,max fywd 1
≤ α cwν 1fcd (6.12)
bw s 2
(4) Eğik kayma donatısı bulunan yapı elemanlarının kayma direnci, Bağıntı (6.13) ve Bağıntı (6.14) ile
hesaplanan değerlerden küçük olanıdır:
ASW
VRd,s = z fywd ( cot θ + cot α ) sinα (6.13)
s
(
VRd,max = α cw bw zν 1 fcd ( cot θ + cot α ) / 1 + cot 2 θ ) (6.14)
Not - cot θ’ = 1 için kayma donatısı en büyük efektif enkesit alanı Asw,max, aşağıdaki bağıntıyla
hesaplanır:
1
Asw,max fywd α cwν 1fcd
≤ 2 (6.15)
bw s sinα
(5) VEd’de süreksizlik olmayan (düzgün yayılı yüklemede olduğu gibi) bölgelerde, varsa artırılan boy
l = z (cot θ’ + cot α)’da bulunacak kayma donatısı, artırılan boya ait en küçük VEd değeri kullanılarak
hesaplanabilir.
(6) Çapı φ > bw/8 olan içi enjeksiyon şerbeti ile doldurulmuş öngerme kablo yuvaları içeren gövde kısmının
kayma direnci VRd,max, aşağıdaki bağıntı yardımıyla hesaplanan gövde anma genişliği esas alınarak
hesaplanmalıdır:
bw,nom = bw − 0,5∑ φ (6.16)
Burada; φ yuvanın dış çapıdır ve ∑ φ en gayri müsait seviye için belirlenir.
Çapı φ ≤ bw/8 olan içi enjeksiyon şerbeti ile doldurulmuş metal öngerme kablo yuvaları için bw,nom = bw’dir.
İçi enjeksiyon şerbeti ile doldurulmamış öngerme kablo yuvaları, içi enjeksiyon şerbeti ile doldurulmuş plastik
öngerme kablo yuvaları ve aderanssız öngerme kabloları için gövde anma genişliği aşağıdaki bağıntıyla
hesaplanır:
bw,nom = bw − 1,2∑ φ (6.17)
75
Bağıntı (6.17)’de verilen 1,2 değeri, enine çekme nedeniyle beton basınç çubuklarının yarılmasını dikkate
almak amacıyla kullanılmıştır. Yeterli miktarda enine donatı kullanılması hâlinde, bu değer 1,0’a düşürülebilir.
(7) Kesme kuvveti VEd nedeniyle boyuna donatıda oluşan ilave çekme kuvveti ∆Ftd, aşağıdaki bağıntıyla
hesaplanabilir:
∆Ftd = 0,5 VEd (cot θ’ - cot α) (6.18)
(MEd / z) + ∆Ftd değeri, MEd,max / z değerinden büyük alınmamalıdır. Burada MEd,max, kiriş boyunca
oluşan en büyük momenttir.
(8) Mesnet kenarından itibaren 0,5d ≤ av ≤ 2,0d arasındaki bir mesafe dâhilinde üst tarafından yük uygulanan
yapı elemanlarında, uygulanan yükün kesme kuvveti VEd’ye katkısı, VEd’nin β = av/2d faktörü ile çarpılarak
azaltılması yoluyla dikkate alınabilir. Bu şekilde hesaplanan kesme kuvveti VEd, aşağıda verilen şartı
sağlamalıdır:
VEd ≤ Asw · fywd sin α (6.19)
Burada; Asw · fywd, yük uygulanan alanlar arasında kalan ve eğik kesme çatlağını geçen kayma donatısının
kayma direncidir (Şekil 6.6). Sadece, merkezdeki 0,75 av’lik kısım içinde kalan kayma donatısı dikkate
alınmalıdır. β faktörü ile azaltma işlemi sadece kayma donatısı hesabında kullanılmalıdır. Bu işlem, sadece,
boyuna donatının mesnette tam olarak ankrajlandığı durumlarda geçerlidir.
Şekil 6.6 - Doğrudan basınç etkisi altında bulunan kısa kesme açıklıklarındaki kayma donatısı
av ≤ 0,5d olduğu durumda av = 0,5d değeri kullanılmalıdır.
β faktörü ile çarpılarak azaltılmadan hesaplanan kesme kuvveti VEd, Bağıntı (6.5)’te verilen şartı da daima
sağlamalıdır.
6.2.4 Tablalı T kirişlerin gövde ve tabla kısımları arasında oluşan kesme kuvveti
(1) Tabla kısmının kayma dayanımı, bu kısmın, basınç çubukları ve çekme donatısını biçimindeki çekme
çubuklarından oluşan bir sistem olduğu kabulüyle hesaplanabilir.
(2) Tablalı T kirişte, Madde 9.3.1’de belirtildiği gibi boyuna minimum donatı bulunmalıdır.
(3) Tabla kolu ile kiriş gövdesinin kesiştiği yerde oluşan boyuna kayma gerilmesi vEd, tablanın dikkate alınan
kısmında oluşan normal (boyuna) kuvvetteki değişim vasıtasıyla belirlenir ve aşağıdaki bağıntıyla hesaplanır:
vEd = ∆Fd / (hf · ∆x) (6.20)
Burada;
hf : Kiriş gövdesi ile tabla kolu kesişim yerindeki tabla kalınlığı,
∆x : Dikkate alınan uzunluk (Şekil 6.7),
∆Fd : Tablada oluşan normal kuvvette ∆x uzunluğu boyunca meydana gelen değişim
dir.
76
Şekil 6.7 - Tablalı T kirişte tabla kısmı ile gövde kısmı arasındaki birleşime ait semboller
Momentin 0 olduğu kesit ile en büyük olduğu kesit arasında kalan mesafenin yarısı, en büyük ∆x değeri
olarak kabul edilebilir. Noktasal yüklerin uygulandığı durumlarda, ∆x uzunluğu, noktasal yüklerin uygulandığı
noktalar arasında kalan mesafeyi aşmamalıdır.
(4) Birim uzunluk başına düşen enine donatı alanı Asf/sf, aşağıdaki bağıntı yardımıyla belirlenebilir:
(Asffyd/sf) ≥ vEd . hf / cot θ f (6.21)
Tabla kısmındaki basınç çubuklarının ezilmesini önlemek için aşağıda verilen şart sağlanmalıdır:
vEd ≤ ν fcd sinθ f cotθ f (6.22)
Not - cotθf için izin verilen değer aralığı, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Daha hassas
hesaplamanın mevcut olmadığı durumlar için önerilen değerler aşağıda verilmiştir:
Basınca çalışan tablalar için 1,0 ≤ cotθ f ≤ 2,0 (45o ≥ θ f ≥ 26,5 o)

Çekmeye çalışan tablalar için 1,0 ≤ cotθ f ≤ 1,25 (45o ≥ θ f ≥ 38,6 o)
(5) Tabla kısmı ile gövde kısmı arasında kesme ile enine eğilme etkilerinin birlikte oluştuğu durumda, çelik
alanı, Bağıntı (6.21)’e göre hesaplanan değerden büyük veya Bağıntı (6.21)’e göre hesaplanan değere
ilaveten enine eğilmeyi karşılamak için gereken değer kadar olmalıdır.
(6) vEd’nin kfctd’ye eşit veya daha küçük olması hâlinde, eğilme için yukarıda belirtilen donatının dışında ilave
donatıya ihtiyaç yoktur.
Not - k için izin verilen değer, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 0,4’tür.
(7) Tabla kısmındaki boyuna çekme donatısı, bu donatının bulunması gerekli olan kesitte (Şekil 6.7 (A-A)
kesiti) kuvveti gövde kısmına tekrar aktarmaya yeterli olacak şekilde basınç çubuğunun ilerisine kadar
ankrajlanmalıdır.
6.2.5 Farklı zamanlarda dökülen beton ara yüzlerinde oluşan kayma gerilmesi
(1) Madde 6.2.1 ila Madde 6.2.4’te verilen gereklere ilaveten, farklı zamanlarda dökülen beton ara yüzlerinde
oluşan kayma gerilmesi için aşağıda verilen şart sağlanmalıdır:
vEdi ≤ vRdi (6.23)
77
vEdi, ara yüzde oluşan kayma gerilmesinin tasarım değeri olup, aşağıda verilen bağıntı yardımıyla
hesaplanır:
vEdi = β VEd / (z bi) (6.24)
Burada;
β : Dikkate alınan kesit için hesaplanan, yeni dökülen beton alanında oluşan boyuna kuvvetin,
basınç veya çekme bölgesinde oluşan toplam boyuna kuvvete oranı,
vEd : Enine kesme kuvveti,
z : Kompozit kesitteki moment kolu,
bi : Ara yüz genişliği (Şekil 6.8),
vRdi : Aşağıdaki bağıntı yardımıyla hesaplanan ara yüz tasarım kayma direnci:
vRdi = c fctd + µ σn + ρ fyd (µ sin α + cos α) ≤ 0,5 ν fcd (6.25)
Burada;
c ve µ : Ara yüz pürüzlülüğüne bağlı faktörler [(2) nolu paragrafa başvurulmalıdır],
fctd : Madde 3.1.6 (2)P’de tarif edilen çekme dayanımı,
σn : Ara yüz boyunca kesme kuvveti ile birlikte aynı anda etkiyebilen en küçük normal dış
kuvvet nedeniyle oluşan gerilme. Bu gerilme, basınç için σn < 0,6 fcd olmak üzere pozitif,
çekme için negatiftir. σn’nin çekme gerilmesi olması hâlinde, c fctd değeri 0 alınmalıdır.
ρ = As / Ai,
Şekil 6.8 - Ara yüz örnekleri
As : Normal kayma donatısı (varsa) da dâhil olmak üzere, ara yüzden geçen ve ara yüzün her
iki tarafında yeterli ankraj boyuna sahip donatının alanı,
Ai : Birleşim yeri alanı,
α : Şekil 6.9’da tarif edilen ve 45o ≤ α ≤ 90 o ile sınırlandırılan açı,
ν : Dayanım azaltma faktörü [Madde 6.2.2(6)]
dür.
78
Şekil 6.9 - Tasarlanan birleşim yeri
(2) Daha ayrıntılı bilgilerin mevcut olmadığı durumda, yüzeyler, aşağıdaki örneklerde belirtildiği gibi oldukça
pürüzsüz, pürüzsüz, pürüzlü veya girintili çıkıntılı şeklinde sınıflandırılabilir:
− Oldukça pürüzsüz: Çelik, plastik veya özel olarak hazırlanmış ahşap kalıplara dökülen beton yüzeyi:
c = 0,25 ve µ = 0,5
− Pürüzsüz: Kayar veya çekme kalıpla oluşturulmuş veya titreşim uygulandıktan sonra herhangi bir
işlem yapılmadan olduğu gibi bırakılan açık beton yüzeyi: c = 0,35 ve µ = 0,6
− Pürüzlü: 40 mm’lik mesafedeki çıkıntı (pürüz) yüksekliği en az 3 mm olan beton yüzey. Bu yüzey,
tırtık oluşturulması, agreganın açığa çıkarılması veya benzer etki gösteren diğer yöntemlerle
oluşturulabilir: c = 0,45 ve µ = 0,7
− Girintili çıkıntılı: Şekil 6.9’da gösterildiği gibi girinti çıkıntı oluşturulmuş beton yüzeyi:
c = 0,50 ve µ = 0,9
(3) Enine donatı, Şekil 6.10’da gösterildiği gibi kademeli olarak dağıtılabilir. Farklı zamanlarda dökülen iki
beton arasındaki bağlantının donatılı olduğu yerlerde (kafes donatılı kirişler), donatı çeliğinin ara yüz tasarım
kayma direnci vRdi’ye katkısı, 45o ≤ α ≤ 135 o olmak şartıyla, her bir diyagonale ait kuvvetlerin bileşke kuvveti
olarak alınabilir.
(4) Döşeme veya duvar elemanları arasında kalan, enjeksiyon şerbeti ile doldurulmuş birleşim yerlerinin
boyuna kayma direnci, Madde 6.2.5 (1)’e göre hesaplanabilir. Ancak, önemli seviyede çatlama meydana
gelebilecek birleşim yerlerinde, c değeri, pürüzsüz ve pürüzlü birleşim yerleri için 0, girintili çıkıntılı birleşim
yerleri için 0,5 alınmalıdır [aynı zamanda Madde 10.9.3 (12)].
(5) Yorulma yükleri veya dinamik yükler etkisindeki birleşim yerleri için Madde 6.2.5 (1)’de belirtilen
c değerleri yarıya indirilmelidir.
79
Şekil 6.10 - Kullanılması gerekli ara yüz donatısını da gösteren kesme kuvveti grafiği
6.3 Burulma
6.3.1 Genel
(1)P Yapının statik dengesinin, yapı elemanlarının burulma direncine bağlı olduğu durumlarda, taşıma gücü
ve kullanılabilirlik sınır durumlarını da kapsamak üzere, yapının burulma etkisine karşı tasarımında yapı bir
bütün olarak dikkate alınmalıdır.
(2) Burulmanın sadece yapı elemanlarının birbiriyle uyumluluk kusurlarından ortaya çıktığı ve duraylılığı
burulma direncinden bağımsız olan hiperstatik yapılarda, taşıma gücü sınır durumunda burulmanın dikkate
alınmasına normal şartlarda gerek duyulmaz. Bu gibi durumlarda, aşırı çatlamayı önlemek üzere, Madde 7.3
ve Madde 9.2’de verilen minimum donatı olarak etriyeler ve boyuna çubuklar kullanılmalıdır.
(3) Bir kesitin burulma direnci, dengenin kapalı kesme kuvveti dağılımı ile sağlandığı ince cidarlı kapalı kesit
esasına dayalı olarak hesaplanabilir. Dolu kesitler, eş değer ince cidarlı kesitler ile modellenebilir. T kesitler
gibi karmaşık şekilli kesitler, bir dizi alt kesite ayrılabilir ve her bir alt kesit eş değer ince cidarlı kesit olarak
modellenebilir ve toplam burulma direnci her bir elemanın kapasitelerinin toplamı olarak alınabilir.
(4) Etki eden burulma momentlerinin alt kesitler üzerinde dağılımı, bu kesitlerin çatlamamış durumdaki
burulma rijitliğine orantılı olmalıdır. Dolu olmayan kesitlerde eş değer cidar kalınlığı, gerçek cidar kalınlığını
aşmamalıdır.
(5) Her bir alt kesit ayrı ayrı tasarımlanabilir.
6.3.2 Tasarım işlemi

(1) Bir kesit cidarında sadece burulma momenti nedeniyle oluşan kayma gerilmesi, aşağıdaki bağıntı
yardımıyla hesaplanabilir:
TEd
τ t,it ef,i = (6.26)
2 Ak
i cidarında burulmaya bağlı oluşan kesme kuvveti VEd,i, aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanır:
VEd,i = τ t,it ef,i zi (6.27)
Burada; TEd, uygulanan tasarım burulma momentidir (Şekil 6.11).
80
Şekil 6.11 - Madde 6.3’te kullanılan semboller ve tarifleri
Ak : İçte kalan boşluk alanları da dâhil olmak üzere, birbirine bağlantılı cidarların merkez hatları
ile çevrelenen alan.
τ t,i : i cidarında burulma etkisiyle oluşan kayma gerilmesi.
tef,i : Efektif cidar kalınlığı. Bu değer, cidar kenarı ile boyuna donatı merkezi arasında kalan
mesafenin iki katından az olmamak şartıyla A/u olarak alınabilir. Boşluklu kesitlerde,
gerçek kalınlık değeri, üst sınır değerdir.
A : İçte kalan boşluk alanları da dâhil olmak üzere, dış sınır içinde kalan enkesit toplam alanı.
u : Enkesit dış sınırı.
zi : i cidarının, bitişik cidarların kesişim noktaları arasındaki mesafe olarak tarif edilen yanal
uzunluğu.
(2) Boşluklu ve dolu yapı elemanlarının her ikisi için burulma ve kesme tesirleri, basınç çubuğu eğim açısı θ
aynı alınarak, üst üste bindirilebilir (superpoze edilebilir). Madde 6.2.3 (2)’de verilen θ sınır değerleri, kesme
ve burulmanın birlikte etkidiği durumu için de tam olarak geçerlidir.
Kesme ve burulma etkisi oluşacak şekilde yüklenmiş bir yapı elamanının en büyük taşıma kapasitesi,
Madde 6.3.2 (4)’e göre hesaplanabilir.
(3) Gerekli boyuna burulma donatısı enkesit alanı ∑Asl, Bağıntı (6.28) kullanılarak hesaplanabilir.
∑ Aslfyd TEd
= cotθ (6.28)
uk 2Ak
Burada;
uk : Ak alanının çevre uzunluğu,
fyd : Boyuna donatı Asl’nin tasarım akma gerilmesi,
θ : Basınç çubuklarının eğim açısı (Şekil 6.5)
tir.
Basınç bölgelerindeki boyuna donatı oranı, mevcut basınç kuvvetine göre azaltılabilir. Çekme bölgelerinde
bulunan donatıya, boyuna burulma donatısı ilave edilmelidir. Boyuna donatı, genellikle yanal cidar uzunluğu
zi boyunca düzgün şekilde dağıtılmalıdır. Ancak, küçük kesitlerde boyuna donatı dağıtılırken, yanal cidar
uzunluğu uçlarında sıklaştırma yapılabilir.
(4) Burulma ve kesmeye maruz bir yapı elemanının en büyük direnci, beton basınç çubuklarının kapasitesi
ile sınırlıdır. Bu direncin aşılmaması için aşağıda verilen şartın sağlanması gereklidir:
TEd TRd,max + v Ed v Rd,max ≤ 1,0 (6.29)
81
Burada;
TEd : Tasarım burulma momenti,
VEd : Enine tasarım kuvveti,
TRd,max : Aşağıdaki bağıntıya göre hesaplanan tasarım burulma direnç momenti,
TRd,max = 2να cw fcd Ak t ef,i sinθ cos θ (6.30)
Burada; ν, Madde 6.2.2 (6)’da belirtilen dayanım azaltma faktörü ve αc, Bağıntı (6.9)’da belirtilen
katsayı,
VRd,max : Bağıntı (6.9) veya Bağıntı (6.14)’e göre hesaplanan en büyük tasarım kayma direncidir.
Dolu enkesitlerde, VRd,max’ı belirlemek amacıyla gövde kısmının tam genişliği kullanılabilir.
(5) Yaklaşık dikdörtgen şekilli dolu kesitlerde, aşağıdaki şartın sağlanması koşuluyla, sadece minimum
donatının (Madde 9.2.1.1) kullanılması gerekir:
TEd TRd,c + v Ed v Rd,c ≤ 1,0 (6.31)
Burada;
TRd,c : τ t,i = fctd alınarak belirlenebilen, çatlamaya neden olan burulma momenti,
VRd,c : Bağıntı (6.2)’ye göre hesaplanan kayma direnci
dir.
6.3.3 Burulma etkisiyle oluşan çarpılma

(1) İnce cidarlı kapalı kesitler ve dolu kesitlerde, burulma etkisiyle oluşan çarpılma normal şartlarda ihmal
edilebilir.
(2) İnce cidarlı açık kesitlerde, burulma etkisiyle oluşan çarpılmanın dikkate alınması gerekli olabilir. Çok
narin enkesitlerde kiriş-ağ modeli, diğer tip enkesitlerde ise kafes kiriş modeli esas alınarak hesap
yapılmalıdır. Bütün durumlarda, eğilme, boyuna normal kuvvet ve kesme tasarım kurallarına göre tasarım
yapılmalıdır.
6.4 Zımbalama
6.4.1 Genel
(1)P Bu kısımda verilen kurallar, Madde 6.2’de verilenleri tamamlayıcı nitelikte olup, masif döşemeler,
kolonlar üzerine oturan dolu kısımları bulunan kaset döşemeler ve temellerde oluşan zımbalama kesme
kuvvetini kapsar.
(2)P Zımbalama kesme kuvveti, bir döşeme veya temelin, bağıl olarak oldukça küçük bir alan olan yüke
maruz Aload alanına etki eden tekil yük veya tepki kuvvetinden kaynaklanabilir.
(3) Taşıma gücü sınır durumunda zımbalama etkisiyle oluşan hasarı kontrol etmek için uygun bir tahkik
modeli, Şekil 6.12’de gösterilmiştir.
82
a) Kesit görünüşü
b) Plan görünüşü
Şekil 6.12 - Taşıma gücü sınır durumunda zımbalama etkisiyle oluşan hasarı kontrol etmek için tahkik
modeli
(4) Kayma direnci, kolon yüzeyinde ve esas kontrol sınırı u1’de kontrol edilmelidir. Bu kontrol sonucunda
kayma donatısı kullanılması gerektiği sonucu ortaya çıkarsa, bu sınırdan ötede kayma donatısı
kullanılmasına ihtiyaç duyulmayacak bir sonraki sınır uout,ef bulunmalıdır.
(5) Madde 6.4’te verilen kurallar, esasen düzgün yayılı yük durumu için oluşturulmuştur. Temel pabuçlarında
olduğu gibi özel durumlarda, kontrol sınırı dâhilinde kalan yük, yapısal sistemin direncine ilave edilir ve
tasarım zımbalama kayma gerilmesi belirlenirken yapısal sistemin direncinden çıkarılır.
6.4.2 Yük dağılımı ve esas kontrol sınırı

(1) Esas kontrol sınırı u1, normal şartlarda yük uygulanan alandan 2,0d mesafe kabul edilebilir ve çevre
uzunluğu en az olacak şekilde oluşturulmalıdır (Şekil 6.13).
Efektif döşeme yüksekliği sabit kabul edilir ve normal şartlarda aşağıdaki bağıntıyla hesaplanabilir:
d eff =
(d y + dz ) (6.32)
2
Burada; dy ve dz birbirine dik doğrultudaki donatıların efektif derinliğidir.
83
Şekil 6.13 - Yük uygulanan alanlar çevresindeki tipik esas kontrol sınırları
(2) Zıt yönde yüksek basınçla etki eden tekil yükün (temeldeki zemin basıncı gibi) bulunduğu veya bir yük
veya tepki kuvvetine ait tesirlerin kuvvetin uygulandığı alanın çevresinden itibaren 2d’lik mesafe dâhilinde
oluştuğu durumlarda, 2d’den daha yakın mesafedeki kontrol sınırları da dikkate alınmalıdır.
(3) Yük uygulanan alanın çevresi ile açıklık kenarı arasındaki en kısa mesafenin 6d’den büyük olmadığı, yük
uygulanan, açıklıklara yakın konumdaki alanlarda, kontrol sınırının, yük uygulanan alan merkezinden
açıklığın köşelerine çizilen teğetler arasında kalan kısmının efektif olmadığı kabul edilir (Şekil 6.14).
Şekil 6.14 - Açıklık yakınındaki kontrol sınırı
(4) Bir kenar veya köşeye yakın konumdaki yük uygulanan bir alan için kontrol sınırı, kontrol sınırı çevre
uzunluğunun (mesnetlenmemiş kenarlar hariç) (1) ve (2)’ye göre elde edilenden daha küçük olması hâlinde,
Şekil 6.15’te gösterildiği gibi alınmalıdır.
Şekil 6.15 - Bir kenar veya köşeye yakın olan veya kenar veya köşe üzerindeki yük uygulanan alanlara ait
esas kontrol sınırları
(5) Bir kenar veya köşeye d mesafesinden daha yakın konumdaki yük uygulanan alanlara özel kenar
donatısı daima yerleştirilmelidir (Madde 9.3.1.4).
84
(6) Kontrol kesiti, kontrol sınırından sonra gelen ve efektif yükseklik d boyunca devam eden kesittir.
Yüksekliği sabit döşemelerde kontrol kesiti, döşemenin ortasından geçen düzleme diktir. Kademeli temel
pabuçları haricinde yüksekliği değişken döşemeler ve temel pabuçlarında efektif yükseklik, Şekil 6.16’da
gösterildiği gibi yük uygulanan alan çevresindeki yükseklik olarak kabul edilebilir.
Şekil 6.16 - Yüksekliği değişken temel pabucunda kontrol kesiti yüksekliği
(7) Esas kontrol alanı içinde ve dışında kalan diğer kontrol sınırları ui, esas kontrol sınırı ile aynı şekle sahip
olmalıdır.
(8) Başlığı lH < 2,0hH (Şekil 6.17) kadar genişletilmiş dairesel kolona oturan döşemelerde, Madde 6.4.3’e
göre zımbalama kayma gerilmeleri kontrolünün, sadece kolon başlığı dışında kalan kontrol kesitinde
yapılması gerekir. Bu kesitin kolon merkezinden mesafesi rcont, aşağıdaki bağıntıyla hesaplanabilir:
rcont = 2d + lH + 0,5c (6.33)
Burada;
lH : Kolon yüzünden kolon başlığının kenarına kadar olan mesafe,
c : Dairesel kolonun çapı
dır.
Şekil 6.17 - Başlığı lH < 2,0hH kadar genişletilmiş kolona oturan döşeme
Toplam boyutları l1 ve l2 (l1 = c1 + 2lH1, l2 = c2 + 2lH2 l1 ≤ l2), dikdörtgen şekilli başlığı lH < 2,0hH (Şekil 6.17)
kadar genişletilmiş olan dikdörtgenkesitli kolona oturan döşemelerde, aşağıdaki verilen bağıntılar kullanılarak
hesaplanan değerlerden küçük olanı rcont değeri olarak alınır:
rcont = 2d + 0,56 l1 l 2 (6.34)
rcont = 2d + 0,69 l1 (6.35)
(9) Başlığı lH > 2hH (Şekil 6.18) kadar genişletilmiş kolona oturan döşemelerde, başlık içerisindeki ve
döşemedeki kontrol kesitleri kontrol edilmelidir.
85
(10) Madde 6.4.2 ve Madde 6.4.3’te verilen hükümler, kolon başlığı içerisinde yapılacak kontroller için de
geçerlidir. Bu durumda, Şekil 6.18’e göre d yerine dH kullanılır.
(11) Dairesel kolonlarda, Şekil 6.18’de gösterilen, kolon merkezinden kontrol kesitlerine kadar olan
mesafeler, aşağıdaki bağıntılar yardımıyla hesaplanabilir:
rcont,ext = lH + 2d + 0,5c (6.36)
rcont, int = 2 (d + hH) + 0,5c (6.37)
Şekil 6.18 - Başlığı lH > 2(d + hH) kadar genişletilmiş kolona oturan döşeme
6.4.3 Zımbalama kayma gerilmesinin hesaplanması

(1)P Zımbalama etkisiyle oluşan kayma gerilmesi için tasarım işlemi, kolon yüzünde ve esas kontrol sınırı
u1’de yapılan kontrollere dayanır. Bu kontroller sonucunda kayma donatısı kullanılması gerektiği sonucu
ortaya çıkarsa, bu sınırdan ötede kayma donatısı kullanılmasına ihtiyaç duyulmayacak bir sonraki sınır uout,ef
(Şekil 6.22) bulunmalıdır. Kontrol kesitleri boyunca aşağıda belirtilen tasarım kayma gerilmeleri (MPa)
tanımlanmıştır:
vRd,c : Dikkate alınan kontrol kesiti boyunca zımbalama kayma donatısı bulunmayan bir
döşemenin zımbalama kayma direnci tasarım değeridir.
vRd,cs : Dikkate alınan kontrol kesiti boyunca zımbalama kayma donatısı bulunan bir döşemenin
zımbalama kayma direnci tasarım değeridir.
vRd,max : Dikkate alınan kontrol kesiti boyunca en büyük zımbalama kayma direnci tasarım
değeridir.
(2) Aşağıda belirtilen kontroller yapılmalıdır:
(a) Kontrol sınırında veya yük uygulanan alan çevresinde, en büyük zımbalama kayma gerilmesi
aşılmamalıdır:
vEd < vRd,max
(b) Aşağıdaki şartın sağlanması hâlinde, zımbalama kayma donatısı gerekli değildir:
vEd < vRd,c
(c) Dikkate alınan kontrol kesitinde vEd’nin vRd,c değerini aşması durumunda, Madde 6.4.5’e göre
zımbalama kayma donatısı yerleştirilmelidir.
(3) Mesnet tepkisinin, kontrol sınırına göre dışmerkezli etkidiği durumda, en büyük kayma gerilmesi
aşağıdaki bağıntıyla hesaplanan değer olarak alınmalıdır:
86
v Ed
v Ed = β (6.38)
uid
Burada;
d : (dy + dz) / 2 olarak alınabilen, döşemenin ortalama efektif kalınlığı,
dy, dz : Kontrol kesitinin y ve z doğrultularındaki efektif kalınlıklar,
ui : Dikkate alınan kontrol sınırının uzunluğu,
β : Aşağıdaki bağıntıyla hesaplanan katsayı:
MEd u1
β = 1+ k ⋅ (6.39)
v Ed W1
Burada;
u1 : Esas kontrol sınırının uzunluğu,
k : Kolon boyutları c1 ve c2 arasındaki orana bağlı katsayı: bu katsayının değeri, değişken
kesme etkisi, eğilme ve burulma etkisi vasıtasıyla aktarılan dengelenmemiş moment
oranlarının fonksiyonudur (Çizelge 6.1),
W1 : Şekil 6.19’da gösterilen kesme kuvveti dağılımına karşılık gelen ve esas kontrol sınırı u1’in
fonksiyonu olan parametre:
ui
W1 = ∫ e dl
0
(6.40)
dl : Kontrol sınırı uzunluğundaki artış,

e : dl’nin, MEd momentinin etkidiği eksenden olan mesafesi
dir.
Çizelge 6.1 - Yük uygulanan dikdörtgen şekilli alanlar için k değerleri
c1/c2 ≤ 0,5 1,0 2,0 ≥ 3,0

k 0,45 0,60 0,70 0,80
Şekil 6.19 - Döşeme-iç kolon birleşimindeki dengelenmemiş momente bağlı kesme kuvveti dağılımı
Dikdörtgen enkesitli kolon için:
c12
W1 = + c1c2 + 4c2 d + 16d 2 + 2π dc1 (6.41)
2
Burada;
c1 : Yük dışmerkezliğine paralel doğrultudaki kolon boyutu,
c2 : Yük dışmerkezliğine dik doğrultudaki kolon boyutu
dur.
87
Dairesel kolonlar için β katsayısı aşağıdaki şekilde hesaplanır:
e
β = 1 + 0,6π (6.42)
D + 4d
Burada; D, dairesel kolonun çapıdır.
Yükün her iki eksene göre de dışmerkezli şekilde etkidiği dikdörtgen enkesitli iç kolonlarda, β katsayısının
yaklaşık değerini veren aşağıdaki bağıntı kullanılabilir:
2 2
e  e 
β = 1 + 1,8  y  +  z  (6.43)
 
 bz   by 
Burada;
ey ve ez : Sırasıyla y ve z eksenleri boyunca dışmerkezlikler MEd / vEd,
by ve bz : Kontrol sınırının boyutları (Şekil 6.13)
dür.
Not - ey, z eksenine göre moment nedeniyle, ez ise y eksenine göre moment nedeniyle oluşur.
(4) Döşeme kenarına dik dışmerkezliğin (döşeme kenarına paralel eksene göre moment nedeniyle oluşan)
içeriye doğru olduğu ve kenara paralel dışmerkezliğin bulunmadığı kenar kolon birleşim yerlerinde,
zımbalama kuvvetinin, Şekil 6.20(a)’da gösterildiği gibi kontrol sınırı u1* boyunca düzgün yayılı olduğu kabul
edilebilir.
a) Kenar kolonu b) Köşe kolonu
Şekil 6.20 - Küçültülmüş esas kontrol sınırı u1*
Birbirine dik her iki doğrultuda da dışmerkezlik olduğu durumda, β katsayısı aşağıdaki bağıntı kullanılarak
hesaplanabilir:
u1 u
β= + k 1 epar (6.44)
u1* W1
Burada;
u1 : Esas kontrol sınırı (Şekil 6.15),
u1* : Küçültülmüş esas kontrol sınırı [Şekil 6.20(a)],
epar : Döşeme kenarına dik eksene göre moment nedeniyle oluşan döşeme kenarına paralel
dışmerkezlik,
88
k : c1/c2 oranı yerine c1/2c2 yazılmak suretiyle Çizelge 6.1’den belirlenebilen katsayı,
W1 : Esas kontrol sınırı u1 için hesaplanan parametre (Şekil 6.13)
dür.
Şekil 6.20(a)’da gösterilen dikdörtgen enkesitli kolon için:
c22
W1 = + c1c2 + 4c1d + 8d 2 + π dc2 (6.45)
2
Döşeme kenarına dik dışmerkezliğin içeriye doğru olmaması hâlinde, Bağıntı (6.39) uygulanır. W1
hesaplanırken, dışmerkezlik e, kontrol sınırının ağırlık merkezinden itibaren ölçülmelidir.
(5) Dışmerkezliğin döşemenin içerisine doğru olduğu köşe kolon birleşim yerlerinde, zımbalama kuvvetinin,
Şekil 6.20(b)’de gösterildiği gibi küçültülmüş kontrol sınırı u1* boyunca düzgün yayılı olduğu kabul edilir. Bu
durumda, β katsayısı, aşağıdaki bağıntı ile hesaplanan değer olarak kabul edilebilir:
u1
β= (6.46)
u1*
Dışmerkezliğin döşemenin dışarısına doğru olması hâlinde, Bağıntı (6.39) uygulanır.
(6) Yanal duraylılığın, döşemeler ve kolonlar arasındaki çerçeve hareketine bağlı olmadığı ve birbirine komşu
açıklıkların uzunlukları arasındaki farkın % 25’ten fazla olmadığı yapılarda, β katsayısının yaklaşık değerleri
kullanılabilir.
Not - β değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değerler, Şekil 6.21N’de verilen
değerlerdir.
Şekil 6.21N - Önerilen β değerleri
(7) Kirişsiz döşeme kolon mesnedine yakın konumda tekil yük uygulanması durumunda, sırasıyla
Madde 6.2.2 (6) ve Madde 6.2.3 (8)’e göre yapılan kesme kuvveti azaltımı geçerli değildir ve hesaba
katılmamalıdır.
(8) Temel döşemesindeki zımbalama kesme kuvveti VEd, zemin basıncının olumlu etkisine bağlı olarak
azaltılabilir.
(9) Kontrol kesitini geçen eğik öngerme kablolarından kaynaklanan kuvvetin düşey bileşeni Vpd, ilgili
durumda olumlu etki olarak dikkate alınabilir.
89
6.4.4 Kayma donatısı bulunmayan döşemeler ile kolon kaidelerinin zımbalama kayma
direnci
(1) Bir döşemenin zımbalama kayma direnci, Madde 6.4.2’ye göre esas kontrol kesiti için belirlenmelidir.
Tasarım zımbalama kayma direnci [MPa] aşağıdaki bağıntı ile hesaplanabilir:
v Rd,c = CRd,c k (100 ρI fck )

1/ 3
(
+ k1σ cp ≥ v min + k1σ cp ) (6.47)
Burada;
fck : birimi MPa,
200
k = 1+ ≤ 2,0 ; d’nin birimi mm,
d
ρl = ρly ⋅ ρlz ≤ 0,02 ,
ρIy ve ρIz : Sırasıyla y ve z doğrultularındaki aderanslı boyuna donatı oranları. ρIy ve ρIz değerleri,
döşeme genişliği, kolon genişliği ile her iki taraftan 3d değerlerinin toplamına eşit
alınarak ortalama değerler olarak hesaplanmalıdır,
σ cp = (σ cy + σ cz ) 2
dir.
Burada;
σcy, σcz : Kritik kesitteki y ve z doğrultularındaki eksenel beton gerilmeleri (MPa, basınç olması
hâlinde pozitif),
NEdy NEdz
σ cy = ve σ cz =
Acy Acz
NEdy, NEdz : İç kolonlar için kirişler arasında kalan tam açıklık boyunca oluşan boyuna doğrultudaki
kuvvetler, kenar kolonlar için ise kontrol kesiti boyunca oluşan boyuna doğrultudaki
kuvvettir. Kuvvet, yükten veya öngerme etkisinden oluşabilir,
Ac : NEd tarifine göre beton alanıdır.
Not - CRd,c, vmin ve k1 değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. CRd,c için önerilen değer
0,18/γc, vmin için önerilen değer Bağıntı (6.3N) ile hesaplanan değer, k1 için önerilen değer ise
0,1’dir.
(2) Kolon kaidelerinin zımbalama direnci, kolonun çevresinden itibaren 2d mesafe dâhilindeki kontrol
sınırlarında tahkik edilmelidir.
Merkezi yüklemede uygulanan net kuvvet aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır:
v Ed,red = v Ed − ∆ v Ed (6.48)
Burada;
vEd : Uygulanan kesme kuvveti,
∆ vEd : Zeminden gelen kaldırma basınç kuvvetinden, kaidenin zati ağırlığının çıkarılması
suretiyle bulunan, dikkate alınan kontrol sınırı dâhilindeki net kaldırma kuvveti,
v Ed = v Ed,red ud (6.49)
v Rd = CRd,c k (100 ρ fck ) + 2d a ≥ v min × 2d

1/ 3
(6.50)
a
Burada;
a : Kolon çevresinden, dikkate alınan kontrol sınırına kadar olan mesafe,
CRd,c : Madde 6.4.4 (1)’de tarif edilmiş,
vmin : Madde 6.4.4 (1)’de tarif edilmiş,
k : Madde 6.4.4 (1)’de tarif edilmiş
tir.
90
Dışmerkezli yüklemede uygulanan net kuvvet aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır:
v Ed,red  MEd u 
v Ed = 1 + k  (6.51)
ud  v Ed,redW 
Burada k, Madde 6.4.3 (3) veya Madde 6.4.3 (4)’ten ilgili olanında tarif edilen katsayı ve W ise
kontrol sınırı u için hesaplanmak şartıyla W1’in benzeri parametredir.
6.4.5 Kayma donatısı bulunan döşemeler ile kolon kaidelerinin zımbalama kayma direnci
(1) Kayma donatısı kullanılması gerekliyse, bu donatı, Bağıntı (6.52)’ye göre hesaplanmalıdır:
( )
v Rd,cs = 0,75 v Rd,c + 1,5 ( d sr ) Asw fywd,ef 1 ( u1d ) sinα (6.52)
Burada;
Asw : Kolon çevresine yerleştirilen bir sıra kayma donatısının alanı [mm2],
sr : Kayma donatı sıraları arasındaki radyal aralık [mm],
fywd,ef : fywd,ef = 250 + 0,25 d ≤ fywd [MPa] bağıntısına göre, zımbalama kayma donatısının efektif
tasarım dayanımı,
d : Birbirine dik doğrultulardaki efektif ortalama kalınlıklar [mm],
α : Kayma donatısı ile döşeme düzlemi arasındaki açı
dır.
Bir sıra ters pilye yerleştirilmesi hâlinde, Bağıntı (6.52)’deki d/sr oranına 0,67 değeri verilebilir.
(2) Zımbalama kayma donatısının detaylandırılması ile ilgili gerekler, Madde 9.4.3’te verilmiştir.
(3) Kolona komşu kısımdaki en fazla kayma donatısı, aşağıdaki bağıntıyla hesaplanan değerle sınırlıdır:
β v Ed
v Ed = ≤ v Rd,max (6.53)
u0 d
Burada;
u0 : İç kolon için u0 = Kolon çevre uzunluğu [mm],
Kenar kolonu için u0 = c2 + 3d ≤ c2 + 2c1 [mm],
Köşe kolonu için u0 = 3d ≤ c1 + c2 [mm],
c1, c2 : Şekil 6.20’de gösterilen kolon boyutları,
ν : Bağıntı (6.6)’ya başvurulmalı,
β : Madde 6.4.3 (3), (4) ve (5)’e başvurulmalı
dır.
Not - vRd,max değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 0,5νfcd’dir.
(4) Kayma donatısı kullanılması gerekli olmayan kontrol sınırı uout (veya uout,ef, Şekil 6.22), Bağıntı (6.54)
kullanılarak hesaplanmalıdır:
uout,ef = β v Ed (v Rd,c d ) (6.54)
En son kayma donatısı sırası, kontrol sınırı uout (veya uout,ef, Şekil 6.22)’tan itibaren en fazla kd mesafe
içeride olacak şekilde yerleştirilmelidir.
91
Şekil 6.22 - İç kolonlarda kontrol sınırları
Not - k değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 1,5’tir.
(5) Kayma donatısı olarak patentli mamullerin kullanıldığı durumda, vrd,cs, ilgili Avrupa Teknik Onayına göre
deneyle tayin edilmelidir (aynı zamanda Madde 9.4.3).
6.5 Çubuk model yöntemleri ile tasarım
6.5.1 Genel
(1)P Birim şekil değiştirme dağılımının düzgün olmadığı yerlerde (mesnetler, tekil yükler veya düzlemsel
gerilmelerin yakınında olduğu gibi), çubuk model yöntemleri kullanılabilir (aynı zamanda Madde 5.6.4).
6.5.2 Basınç çubukları

(1) Yanal basınç gerilmesinin olduğu veya yanal gerilmenin olmadığı bölgelerde bulunan beton basınç
çubuğunun tasarım dayanımı, Bağıntı (6.55) kullanılarak hesaplanabilir (Şekil 6.23).
Şekil 6.23 - Yanal çekme etkisine maruz olmayan beton basınç çubuklarının tasarım dayanımı
σ Rd,max = fcd (6.55)
Çok eksenli basınç etkisinin olduğu bölgelerde, daha yüksek tasarım dayanımının kabul edilmesi uygun
olabilir.
(2) Beton basınç çubuklarının tasarım dayanımı, daha hassas bir yaklaşım kullanılmıyorsa, çatlamış basınç
bölgelerinde azaltılmalıdır. Azaltılmış bu tasarım dayanımı, Bağıntı (6.56) kullanılarak hesaplanabilir
(Şekil 6.24).
92
Şekil 6.24 - Yanal çekme etkisine maruz beton basınç çubuklarının tasarım dayanımı
σ Rd,max = 0,6ν 'fcd (6.56)
Not - ν’ değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, Bağıntı (6.57N) ile
hesaplanan değerdir.
ν ' = 1 − fck / 250 (6.57N)
(3) Konsollar veya kısa yüksek kirişler gibi doğrudan yük uygulanan alanlar arasında kalan basınç çubukları
için alternatif hesaplama yöntemleri, Madde 6.2.2 ve Madde 6.2.3’te verilmiştir.
6.5.3 Çekme çubukları

(1) Enine çekme çubuklarının ve donatının tasarım dayanımı, Madde 3.2 ve Madde 3.3’e göre
sınırlandırılmalıdır.
(2) Donatı, düğüm noktalarından yeterli şekilde ankrajlanmalıdır.
(3) Sıklaştırılmış düğüm noktalarındaki kuvvetleri karşılamak için gerekli donatı, düğüm noktasının uzunluğu
boyunca yayvanlaştırılabilir [Şekil 6.25 a) ve b)]. Düğüm bölgesindeki donatı, elemanın boyunu önemli
derece aşıyorsa, bu donatı, basınç trejektuvarlarının kıvrıldığı noktaya kadar (çekme ve basınç çubukları)
olan uzunluk boyunca dağıtılmalıdır. Çekme kuvveti T aşağıdaki şekilde hesaplanabilir:
 H
a) Kısmi süreksizlik bölgeleri için  b ≤  [Şekil 6.25 a)]:
 2
1 b−a
T = F (6.58)
4 b
 H
b) Tam süreksizlik bölgeleri için  b >  [Şekil 6.25 b)]:
 2
1 a
T = 1 − 0,7  F (6.59)
4  h
93
a) Kısmi süreksizlik b) Tam süreksizlik
Şekil 6.25 - Yayvanlaştırılmış donatı içeren basınç bölgesindeki enine çekme kuvvetlerini belirlemek için
kullanılan parametreler
6.5.4 Düğüm noktaları

(1)P Düğüm noktalarına ilişkin kurallar, tekil yüklerin elemana aktarıldığı, çubuk model yöntemi ile
tasarımlanmamış bölgelere de uygulanır.
(2)P Düğüm noktalarına etki eden kuvvetler dengede olmalıdır. Düzlemsel düğüm noktasına dik doğrultuda
etki eden enine çekme kuvvetleri dikkate alınmalıdır.
(3) Sıklaştırılmış düğüm noktalarının boyutlandırılması ve detaylandırılması, bu kısımların yük taşıma

direncinin tayini açısından kritiktir. Sıklaştırılmış düğüm noktaları, noktasal yüklerin uygulandığı yerlerde,
mesnetlerde, donatı veya öngerme kablolarının yoğunlaştığı ankraj bölgelerinde, donatı çubuklarının
kıvrımlarında, elemanların birleşim yerlerinde ve köşelerinde oluşabilir.
(4) Düğüm noktaları içindeki basınç gerilmelerinin tasarım değerleri, aşağıda belirtilen şekillerde belirlenebilir:
a) Düğüm noktasına ankrajlanmış çekme çubuğu bulunmayan, basınca çalışan düğüm noktalarında
(Şekil 6.26):
σ Rd,max = k1 ν ' fcd (6.60)
Not - k1 değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 1,0’dır.
Burada; σRd,max, düğüm noktası kenarlarına uygulanabilen en büyük gerilmedir. ν’ tarifi için
Madde 6.5.2 (2)’ye başvurulmalıdır.
94
Şekil 6.26 - Çekme çubuğu bulunmayan, basınca çalışan düğüm noktası
b) Bir doğrultuda yerleştirilmiş ankrajlı çekme çubukları bulunan, basınca-çekmeye çalışan düğüm
noktalarında (Şekil 6.27):
σ Rd,max = k 2 ν ' fcd (6.61)
Burada σRd,max; σRd,1 ve σRd,2’den büyük olanıdır. ν’ tarifi için Madde 6.5.2 (2)’ye başvurulmalıdır.
Şekil 6.27 - Bir doğrultuda yerleştirilmiş donatısı bulunan, basınca-çekmeye çalışan düğüm noktası
Not - k2 değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 0,85’tir.
c) Birden çok doğrultuda yerleştirilmiş ankrajlı çekme çubukları bulunan, basınca-çekmeye çalışan düğüm
noktalarında (Şekil 6.28):
95
Şekil 6.28 - İki doğrultuda yerleştirilmiş donatısı bulunan, basınca-çekmeye çalışan düğüm noktası
σ Rd,max = k3 ν ' fcd (6.62)
(5) Yukarıda belirtilen şartlar altında, aşağıda verilenlerden en az birinin sağlanması durumunda,
Madde 6.5.4 (4)’te verilen tasarım basınç gerilmesi değerleri en fazla % 10 artırılabilir.
− Üç eksenli basıncın sağlanması,

− Basınç ve çekme çubukları arasındaki bütün açıların ≥ 55o olması,
− Mesnetlere veya noktasal yüklerin etki ettiği yerlere uygulanan gerilmelerin düzgün yayılı ve düğüm
noktasının etriyelerle sarılmış olması,
− Donatının birden çok sıralı şekilde düzenlenmiş olması,
− Düğüm noktasının, mesnet elemanları düzeni veya sürtünme vasıtasıyla hareketinin güvenilir
derecede sınırlandırılmış olması.
(6) Üç eksenli basınca çalışan düğüm noktaları, üç doğrultudaki basınç çubuklarının hepsi için yük dağılımın
bilinmesi hâlinde, σ Rd,max ≤ k 4 ν ' fcd şartı ile birlikte Bağıntı (3.24) ve Bağıntı (3.25)’e göre kontrol edilebilir.
(7) Basınca-çekmeye çalışan düğüm noktalarındaki donatının ankrajı, ankrajın mesnet iç yüzünden başladığı
mesnet durumunda olduğu gibi, düğüm noktasının başlangıcından itibaren başlar (Şekil 6.27). Ankraj boyu,
düğüm noktası uzunluğunun tamamından daha büyük olmalıdır. Bazı durumlarda, donatı, düğüm noktasının
gerisinden başlayacak şekilde de ankrajlanabilir. Donatının ankrajı ve bükülmesi ile ilgili olarak Madde 8.4 ila
Madde 8.6’ya başvurulmalıdır.
(8) Bir noktada kesişen aynı düzlemdeki üç basınç çubuğunun oluşturduğu düğüm noktası, Şekil 6.26’ya
göre tahkik edilebilir. En büyük ortalama düğüm noktası asal gerilmeleri (σc0, σc1, σc2, σc3)
Madde 6.5.4 (4) a)’ya göre kontrol edilmelidir. Normalde, aşağıda verilen şartın sağlandığı kabul edilebilir:
Fcd,1 a1 = Fcd,2 a2 = Fcd,3 a3 sonucunda σ cd,1 = σ cd,2 = σ cd,3 = σ cd,0
(9) Donatı kıvrımlarındaki düğüm noktaları, Şekil 6.28’e göre analiz edilebilir. Basınç çubuklarındaki ortalama
gerilmeler, Madde 6.5.4 (5)’e göre kontrol edilmelidir. Mandrel çapı, Madde 8.4’e göre kontrol edilmelidir.
6.6 Ankrajlar ve bindirmeler

(1)P Tasarım aderans gerilmesi; donatının yüzey özellikleri, betonun çekme dayanımı ve donatıyı saran
betonun üç eksenli basınç gerilmesine maruz olması hususlarına bağlı olarak bir değer ile sınırlandırılır. Bu
değer, beton örtü tabakası kalınlığına, enine donatıya ve yanal basınca bağlıdır.
(2) Ankrajda veya bindirmede gerekli olan çekme kuvvetinin oluşması için gereken aderans veya bindirme
boyu, sabit aderans gerilmesi esasına göre hesaplanır.
96
(3) Ankrajların ve bindirmelerin tasarımı ve detaylandırılmasına ilişkin uygulama kuralları, Madde 8.4 ila
Madde 8.8’de verilmiştir.
6.7 Kısmi yük uygulanan alanlar

(1)P Kısmi yük uygulanan alanlarda, bölgesel ezilme durumu (aşağıda verilenlere bakılmalıdır) ve enine
çekme kuvvetleri (Madde 6.5) dikkate alınmalıdır.
(2) Ac0 (Şekil 6.29) alanına düzgün yayılı yük için tekil tepki kuvveti, aşağıdaki bağıntıyla hesaplanabilir:
FRdu = Ac0 ⋅ fcd ⋅ Ac1 Ac0 ≤ 3,0 ⋅ fcd ⋅ Ac0 (6.63)
Burada;
Ac0 : Yük uygulanan alan,
Ac1 : Ac0’a benzer şekilli en büyük tasarım yük dağılım alanı
dır.
(3) Tepki kuvveti FRdu için gerekli tasarım yük dağılım alanı Ac1, aşağıdaki şartları karşılamalıdır:
− Yük dağılımına ilişkin yük doğrultusundaki yükseklik, Şekil 6.29’da verilen şartları sağlamalıdır.
− Tasarım yük dağılım alanı Ac1’in merkezi, yük uygulanan alan Ac0’ın merkezinden geçen etki hattı
üzerinde olmalıdır,
− Enkesitin beton kısmına etki eden birden fazla basınç kuvveti olması hâlinde, tasarımlanan yük
dağılım alanları üst üste gelmemelidir.
Yükün Ac0 alanına düzgün yayılı olmaması veya büyük kesme kuvvetlerinin mevcut olması hâlinde, FRdu’nun
değeri azaltılmalıdır.
Şekil 6.29 - Kısmi yük uygulanan alanlarda tasarım yük dağılımı
(4) Etki tesirine bağlı olarak oluşan çekme kuvvetini karşılamak için donatı yerleştirilmelidir.
6.8 Yorulma
6.8.1 Tahkik şartları

(1)P Yapıların yorulmaya karşı direnci, özel durumlarda tahkik edilmelidir. Bu tahkik, beton ve çelik için ayrı
ayrı yapılmalıdır.
(2) Yorulma tahkiki, düzenli olarak çevrimli şekilde etkiyen yüklere maruz yapılara ve yapısal bileşenler (vinç
rayları, büyük trafik yüklerine maruz köprüler gibi) üzerinde gerçekleştirilmelidir.
97
6.8.2 Yorulma tahkiki için iç kuvvetler ve gerilmeler

(1)P Gerilme hesabı, betonun çekme dayanımı ihmal edilerek, birim şekil değiştirme şartlarını sağlayan
çatlamış enkesitler kabulüne dayalı olarak hesaplanmalıdır.
(2)P Öngerme ve donatı çeliğinin farklı aderans davranış tesiri, donatı çeliği için tam aderans kabulüne göre
hesaplanan gerilme değer aralığının, aşağıdaki bağıntı ile hesaplanan η faktörü ile çarpılması suretiyle
AS + AP
η= (6.64)
AS + AP ξ (φS φP )
Burada;
AS : Donatı çeliğinin alanı,
AP : Öngerme kablosu veya kablolarının alanı,
φS : En büyük donatı çapı,
φP : Öngerme çeliğinin çapı veya eş değer çapı:
Demetler için φP = 1, 6 AP
φwire tel çapı olmak üzere 7 telli tek halatlar için φP = 1, 75φwire
φwire tel çapı olmak üzere 3 telli tek halatlar için φP = 1, 20φwire
ξ : Beton içerisindeki aderanslı kablolar ile nervürlü çeliğin aderans dayanım oranıdır. Bu değer,
Avrupa Teknik Onayına tabidir. Bu değerlerin bulunmadığı durumda, Çizelge 6.2’de verilen
değerler kullanılabilir.
Çizelge 6.2 - Kablolar ile donatı çeliği arasındaki aderans dayanım oranı ξ
ξ
Öngerme çeliği Öngermeli Aderanslı, ardgermeli
≤ C50/60 ≥ C70/85
Düz yüzeyli çubuklar ve teller Uygulanmaz 0,3 0,15
Halatlar 0,6 0,5 0,25
Çentikli teller 0,7 0,6 0,3
Nervürlü çubuklar 0,8 0,7 0,35
Not - C50/60 ile C70/85 arasındaki değerler interpolasyon yoluyla bulunabilir.
(3) Kayma donatısının tasarımında, basınç çubuklarının açısı θfat, Bağıntı (6.65)’e göre çubuk model yöntemi
kullanılarak hesaplanabilir.
tanθ fat = tanθ ≤ 1, 0 (6.65)
Burada;
θ : Taşıma gücü sınır durumu tasarımında kiriş ekseni ile beton basınç çubukları arasındaki açı
(Madde 6.2.3)
dür.
6.8.3 Etkilerin kombinasyonu

(1)P Gerilme değer aralığının hesaplanması için, etkiler, çevrimli olmayan etkiler ve yorulmaya neden olan
çevrimli etkiler (yükün tekrarlı şekilde birkaç kez etkidiği) şeklinde ikiye ayrılmalıdır.
(2)P Çevrimli olmayan yük için temel etki kombinasyonu, kullanılabilirlik sınır durumu için sık etkilerin
kombinasyonuna benzerdir:
Ed = E {Gk,j ;P;ψ 1,1Qk,1;ψ 2,iQk,i } j ≥ 1; i > 1 (6.66)
98
{} parantez içerisindeki etki kombinasyonu (temel etki kombinasyonu olarak adlandırılan), aşağıdaki şekilde
ifade edilebilir:
∑G
j≥1
k,j
''
+'' P '' + '' ψ 1,1Qk,1 ''
+ ''
∑ψ i >1
Qk,i
2,i (6.67)
Not - Qk,1 ve Qk,l çevrimli ve kalıcı olmayan etkilerdir.
(3)P Çevrimli etki, en gayri müsait temel etki kombinasyonu ile birleştirilmelidir.
{
Ed = E {Gk,j ;P;ψ 1,1Qk,1;ψ 2,iQk,i };Qfat j ≥ 1; i > 1 } (6.68)
{} parantez içerisindeki etki kombinasyonu (temel etki kombinasyonu + çevrimli etki olarak adlandırılan),
aşağıdaki şekilde ifade edilebilir:
 
 ∑ Gk,j + P + ψ 1,1Qk,1 + ∑ψ Qk,i  '' +'' Qfat
'' '' '' '' '' ''
2,i (6.69)
 j ≥1 i >1 
Burada;
Qfat : İlgili yorulma yükü (EN 1991’de tarif edilen trafik yükü veya başka bir çevrimli yük)
tür.
6.8.4 Donatı ve öngerme çeliği için tahkik işlemi

(1) Donatı ve öngerme çeliği için tek gerilme genliği ∆σ’dan oluşan hasar, ilgili S-N eğrileri (Şekil 6.30)
kullanılarak belirlenebilir. Uygulanan yük, γF,fat ile çarpılmalıdır. N* çevrim sonunda elde edilen tepki gerilmesi
değer aralığı ∆σRsk, güvenlik faktörü γS,fat’a bölünmelidir.
Not 1 - γF,fat değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 1,0’dır.
Şekil 6.30 - Karakteristik yorulma dayanım eğrisinin şekli (Donatı ve öngerme çeliği için S-N eğrileri)
Not 2 - Donatı ve öngerme çeliği için S-N eğrilerindeki parametrelerin değeri, her ülke için, kendi milli ekinde
verilebilir. Önerilen değerler, donatı ve öngerme çeliği için sırasıyla Çizelge 6.3N ve Çizelge 6.4N’de
verilen değerlerdir.
99
Çizelge 6.3N - Donatı çeliği için S-N eğrilerindeki parametreler
Gerilme üstel değerleri N* çevrim

Donatı tipi sonunda ∆σRsk
N* k1 k2 (MPa)
1 6
Düz ve kıvrımlı çubuklar 10 5 9 162,5
7
Kaynaklı çubuklar ve hasır çelikler 10 3 5 58,5
7
Uç uca birleştirme tertibatları 10 3 5 35
Not 1 - ∆σRsk değerleri düz çubuklara ait değerlerdir. Kıvrımlı çubuklara ait değerler, azaltma
faktörü ζ = 0,35 + 0,026 D l φ kullanılarak elde edilmelidir.
Burada;
D : Mandrel çapı,
φ : Çubuk çapı
dır.
Çizelge 6.4N - Önerme çeliği için S-N eğrilerindeki parametreler
Gerilme için üstel N* çevrim

Aşağıdaki amaçlarla kullanılan öngerme değerler sonunda ∆σRsk
çeliği için S-N eğrisi
N* k1 k2 (MPa)
6
Öngerme 10 5 9 185
Ardgerme
− Plastik yuvalar içerisindeki tek halatlar 106 5 9 185
6
− Plastik yuvalar içerisindeki düz veya eğri 10 5 10 150
kablolar
− Çelik yuvalar içerisindeki eğri kablolar 106 5 7 120
− Uç uca birleştirme tertibatları 106
5 5 80
(2) Farklı genliklere sahip farklı çevrimlerin uygulandığı durumda, çevrimlere ait hasarlar, Palmgren-Miner
Kuralı uygulanarak toplanabilir. Dolayısıyla, ilgili yorulma yükleri nedeniyle oluşan, çeliğe ait yorulma hasar
faktörü DEd aşağıdaki şartı sağlamalıdır:
n ( ∆σ i )
DEd = ∑ <1 (6.70)
i N ( ∆σ i )
Burada;
n(∆σi) : Gerilme değer aralığı ∆σi için uygulanan çevrim adedi,
N(∆σi) : Gerilme değer aralığı ∆σi için tepki çevrim adedi
dir.
(3)P Öngerme veya donatı çeliğinin yorulma yüklerine maruz kalması hâlinde, hesaplanan gerilmeler, çeliğin
tasarım akma dayanımını aşmamalıdır.
(4) Akma dayanımı, kullanılan çeliğe ilişkin çekme deneyleri ile doğrulanmalıdır.
100
(5) Mevcut yapıların kalan kullanım ömrünü veya güçlendirme ihtiyacının olup olmadığı belirlemek için
Madde 6.8’deki kurallar kullanılırken, donatıda korozyon oluşumu başlamışsa, gerilme değer aralığı, düz ve
kıvrımlı çubuklara ait gerilme üstel değeri k2’nin azaltılmasıyla belirlenebilir.
Not - k2 değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 5’tir.
(6)P Kaynaklı çubuklara ait gerilme değer aralığı, düz ve kıvrımlı çubuklara ait gerilme değer aralığını
aşmamalıdır.
6.8.5 Hasara karşılık gelen gerilme değer aralığı kullanılarak tahkik

(1) Hasara karşı dayanımın Madde 6.8.4’e göre kesin şekilde tahkik edilmesi yerine, bilinen yüklerle
standard durumlar (demiryolu ve karayolu köprüleri) için yorulma tahkiki, aşağıdaki şekilde de yapılabilir:
− Madde 6.8.5 (3)’e göre çelik için hasara karşılık gelen gerilme değer aralıkları kullanılarak,
− Madde 6.8.7’ye göre beton için hasara karşılık gelen basınç gerilmeleri kullanılarak.
(2) Hasara karşılık gelen gerilme değer aralığı yöntemi, çalışma anındaki gerçek yüklemenin, tek bir gerilme
değer aralığında N* çevrim ile temsil edilmesinden oluşur. Karayolu ve demiryolu köprüleri üstyapılarının
hasara karşılık gelen gerilme değer aralığı ∆σS,equ hesabı için kullanılan ilgili yorulma yük modelleri ve
işlemleri EN 1992-2’de verilmiştir.
(3) Bağıntı (6.71)’in sağlanması hâlinde, donatı ve öngerme çeliği ile uç uca birleştirme tertibatlarının yeterli
yorulma direncine sahip olduğu kabul edilmelidir:
∆σ Rsk ( N * )
γ F,fat ⋅ ∆σ S,equ ( N * ) ≤ (6.71)
γ s,fat
Burada:
∆σRsk (N*) : Şekil 6.30’da verilen ilgili S-N eğrilerinden elde edilen N* çevrim sonundaki gerilme
değer aralığı,
Not - Çizelge 6.3N ve Çizelge 6.4N’ye de başvurulmalıdır.
∆σS,equ (N*) : Yükleme çevrimlerinin N* olduğu kabulüyle, farklı donatı tipleri için hasara karşılık
gelen gerilme değer aralığı. Bina yapımında, ∆σS,equ (N*) yaklaşık olarak ∆σS,max’a eşit
alınabilir,
∆σS,max : İlgili yük kombinasyonları etkisinde çelikte oluşan en büyük gerilme değer aralığı
dır.
6.8.6 Diğer tahkikler

(1) Sık etki eden çevrimli yük ile temel yük kombinasyonunun birlikte etkimesi sonucu oluşan gerilme değer
aralığının ∆σS ≤ k1 şartını sağlaması hâlinde, çekmeye çalışan kaynaksız donatı çubuklarının yeterli yorulma
direncine sahip olduğu kabul edilebilir.
Not - k1 değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 70 MPa’dır.
Sık etki eden yük ile temel yük kombinasyonunun birlikte etkimesi sonucu oluşan gerilme değer aralığının
∆σS ≤ k2 şartını sağlaması hâlinde, çekmeye çalışan kaynaklı donatı çubuklarının yeterli yorulma direncine
sahip olduğu kabul edilebilir.
Not - k2 değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 35 MPa’dır.
(2) Yukarıda (1) nolu paragrafta verilenleri basitleştirmek amacıyla sık etki eden yük kombinasyonu
kullanılarak tahkik yapılabilir. Bu tahkikin sağlanması durumunda, başka kontroller yapılması gerekmez.
(3) Öngerilmeli betonda kaynaklı birleşimlerin veya uç uca birleştirme tertibatlarının kullanılması hâlinde,
öngerme kuvveti Pm ortalama değeri azaltma faktörü k3 ile çarpılarak oluşturulan sık etki eden yük
kombinasyonu etkisindeki öngerme kabloları veya donatı çeliğinden itibaren 200 mm mesafe dâhilindeki
beton kısımda çekme oluşmamalıdır.
101
Not - k3 değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 0,9’dur.
6.8.7 Basınç veya kesme etkisindeki betonun tahkiki

(1) Aşağıdaki şartın sağlanması hâlinde, basınç etkisindeki betonun yeterli yorulma direncine sahip olduğu
kabul edilebilir:
Ecd,max,equ + 0,43 1 − Requ ≤ 1 (6.72)
Burada;
Ecd,min,equ
Requ = (6.73)
Ecd,max,equ
σ cd,min,equ
Ecd,min,equ = (6.74)
fcd,fat
σ cd,max,equ
Ecd,max,equ = (6.75)
fcd,fat
Burada;
Requ : Gerilme oranı,
Ecd,min,equ : En küçük basınç gerilmesi seviyesi,
Ecd,max,equ : En büyük basınç gerilmesi seviyesi,
fcd,fat : Betonun, Bağıntı (6.76)’ya göre hesaplanan tasarım yorulma dayanımı,
σ cd,max,equ : N çevrim için en büyük genliğe ait gerilme üst sınır değeri,
σ cd,min,equ : N çevrim için en büyük genliğe ait gerilme alt sınır değeri
dir.
Not - N (≤ 106) değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer N = 106’dır.
 f 
fcd,fat = k1β cc ( t0 ) fcd  1 − ck  (6.76)
 250 
Burada;
β cc ( t0 ) : İlk yük uygulandığında beton dayanımı için katsayı [Madde 3.1.2 (6)],
t0 : Beton üzerinde çevrimli yüklemenin başlatıldığı anda, gün biriminde beton yaşı
dır.
Not - k1 değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, N = 106 için 0,85’tir.
(2) Aşağıdaki şartın sağlanması hâlinde, basınç etkisindeki betonun, yorulma tahkikinde yeterli bulunduğu
kabul edilebilir:
σ c,max σ c,min
≤ 0,5 + 0,45 (6.77)
fcd,fat fcd,fat
≤ 0,9 ; fck ≤ 50 MPa için
≤ 0,8 ; fck > 50 MPa için
Burada;
σ c,max : Sık etki eden yük kombinasyonu etkisindeki beton lifinde oluşan en büyük basınç
gerilmesi (ölçülen basınç pozitif),
102
σ c,min : σ c,max ’ın oluştuğu beton lifiyle aynı lifte oluşan en küçük basınç gerilmesidir. σ c,min ’in
çekme gerilmesi olması hâlinde, σ c,min ’in değeri 0 alınmalıdır.
(3) Bağıntı (6.77), kesme etkisine maruz elemanların basınç çubuklarına da uygulanır. Bu durumda, beton
dayanımı fcd,fat, dayanım azaltma faktörü [Madde 6.2.2 (6)] ile azaltılmalıdır.
(4) Taşıma gücü sınır durumunda tasarım kayma donatısı kullanımı gerektirmeyen elemanlarda, aşağıda
verilen şartların sağlanması hâlinde, kesme tesirlerine bağlı yorulmaya karşı betonun direnç göstereceği
kabul edilebilir:
VEd,min
− ≥ 0 için:
VEd,max
VEd,max VEd,min ≤ 0,9 C50/60'a kadar

≤ 0,5 + 0,45  (6.78)
VRd,c VRd,c ≤ 0,8 C55/67'den büyük
VEd,min
− < 0 için:
VEd,max
VEd,max VEd,min
≤ 0,5 − (6.79)
VRd,c VRd,c
Burada;
VEd,max : Sık etki eden yük kombinasyonu etkisinde uygulanan en büyük kesme kuvveti tasarım
değeri,
VEd,min : VEd,max ’ın oluştuğu enkesite, sık etki eden yük kombinasyonu etkisinde uygulanan en
küçük kesme kuvveti tasarım değeri,
VRd,c : Bağıntı (6.2.a)’ya göre kayma direnci tasarım değeri
dir.
103
Kısım 7 - Kullanılabilirlik sınır durumları (SLS)

7.1 Genel
(1)P Bu kısım, yaygın kullanılabilirlik sınır durumlarını kapsar. Bu durumlar aşağıda verilmiştir:
− Gerilme sınırlaması (Madde 7.2),

− Çatlak kontrolü (Madde 7.3),
− Sehim kontrolü (Madde 7.4).
Diğer sınır durumları (titreşim gibi), belirli yapılarda önem arz edebilir ancak, bu durumlar bu standard
kapsamında değildir.
(2) Gerilmeler ve sehimlerin hesabında, eğilmede çekme gerilmesinin fct,eff’i aşmaması şartıyla, enkesitlerin
çatlamamış olduğu kabul edilir. En az çekme donatısı hesabında da aynı değerin esas alınması şartıyla,
fct,eff değeri, fctm veya fctm,fl olarak alınabilir. Çatlak genişliklerinin ve çekme pekleşmesinin hesap amaçları
bakımından, fctm kullanılmalıdır.
7.2 Gerilme sınırlaması

(1)P Yapının işlevinde beklenmeyen tesirlere neden olabilecek boyuna doğrultudaki çatlakları, mikro
çatlakları veya yüksek seviyede sünmeyi engellemek için betonda basınç gerilmesi sınırlandırılmalıdır.
(2) Boyuna doğrultudaki çatlaklar, karakteristik yük kombinasyonu etkisinde oluşan gerilme seviyesinin kritik
değeri aşması hâlinde meydana gelir. Bu çatlaklar, dayanıklılıkta azalmaya neden olabilir. Basınç bölgesinde
beton örtü kalınlığının artırılması veya enine sargı donatısı kullanılması gibi diğer tedbirlerin alınmadığı
durumda, basınç gerilmesinin, XD, XF ve XS çevre etki sınıflarına (Çizelge 4.1) maruz alanlarda k1fck değeri
ile sınırlandırılması uygun olabilir.
(3) Yarı kalıcı yükler etkisi altında betondaki basınç gerilmesinin k2fck değerinden küçük olması hâlinde,
doğrusal sünme oluşacağı kabul edilir. Betondaki basınç gerilmesinin k2fck değerini aşması hâlinde, doğrusal
olmayan sünme oluşacağı kabul edilir (Madde 3.1.4).
(4)P Elastik olmayan birim şekil değiştirmeyi, kabul edilemeyen çatlamayı veya şekil değiştirmeyi önlemek
için donatıdaki çekme gerilmeleri sınırlandırılmalıdır.
(5) Karakteristik yük kombinasyonu etkisinde donatıdaki çekme gerilmesinin k3fyk değerini aşmaması hâlinde,
kabul edilemeyen çatlama veya şekil değiştirmenin önlendiği kabul edilir. Gerilmenin, oluşan şekil değiştirme
nedeniyle meydana geldiği durumda, çekme gerilmesi k4fyk değerini aşmamalıdır. Öngerme kablolarındaki
ortalama gerilme değeri, k5fpk değerini aşmamalıdır.
Not - k3, k4 ve k5 değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değerler, sırasıyla 0,8, 1 ve
0,75’tir.
7.3 Çatlak kontrolü
7.3.1 Genel kabuller

(1)P Çatlak oluşumu, yapının uygun işlevini veya dayanıklılığını bozmayacak veya kabul edilemez yapı
görünüşüne sebep olmayacak şekilde sınırlandırılmalıdır.
(2) Doğrudan yükleme, sınırlama veya meydana gelen şekil değiştirmeler neticesinde oluşan eğilme, kesme,
burulma veya çekme etkilerine maruz betonarme yapılarda çatlak oluşumu normaldir.
(3) Çatlaklar, sertleşmiş beton bünyesinde meydana gelen plastik büzülme veya genleşmeye sebep olan
kimyasal tepkimeler gibi nedenlerle de oluşabilir. Bu nedenlere bağlı olarak oluşan çatlaklar, kabul edilemez
derecede geniş olabilir ancak, bu çatlakların önlenmesi ve kontrolü, bu kısmın kapsamı dışındadır.
104
(4) Yapının istenen işlevini bozmayan çatlakların oluşumuna, genişliklerinin kontrolü için herhangi bir
müdahalede bulunulmadan izin verilebilir.
(5) Yapının önerilen işlevi, tipi ve çatlak sınırlamasının maliyeti dikkate alınarak hesaplanan sınır çatlak
genişliği wmax belirlenmelidir.
Not - wmax değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. İlgili çevre etki sınıfları için önerilen değerler,
Çizelge 7.1N’de verilmiştir.
Çizelge 7.1N - Önerilen wmax değerleri (mm)
Donatılı elemanlar ve aderanssız

Aderanslı kabloları bulunan
Çevre etki sınıfı kabloları bulunan öngerilmeli
öngerilmeli elemanlar
elemanlar
Yarı kalıcı yük kombinasyonu Sık etki eden yük kombinasyonu
X0, XC1 0,4 1 0,2
XC2, XC3, XC4 0,2 2

0,3
XD1, XD2, XS1,
Basınç boşalması
XS2, XS3
Not 1 - X0, XC1 çevre etki sınıfları için, çatlak genişliğinin dayanıklılık üzerinde hiçbir etkisi
yoktur ve bu sınır değer, kabul edilebilir yapı görünüşünü garanti etmek amacıyla
verilmiştir. Yapı görünüşü ile ilgili şartların bulunmadığı durumlarda, bu sınır değer
yükseltilebilir.
Not 2 - Bu çevre etki sınıfları için ilave olarak, yarı kalıcı yük kombinasyonu etkisi altında
basınç boşalması da kontrol edilmelidir.
Belirli gereklerin (su sızdırmazlık gibi) bulunmadığı durumda, yarı kalıcı yük kombinasyonu etkisi altında,
hesaplanan çatlak genişliklerini, Çizelge 7.1N’de verilen wmax değerleri ile sınırlandırmak, görünüş ve
dayanıklılık bakımından binalardaki betonarme elemanlar için genellikle yeterli kabul edilir.
Öngerilmeli elemanların dayanıklılığı, çatlama nedeniyle daha kritik şekilde etkilenebilir. Daha ayrıntılı
gereklerin bulunmadığı durumda, sık etki eden yük kombinasyonu etkisi altında, hesaplanan çatlak
genişliklerini, Çizelge 7.1N’de verilen wmax değerleri ile sınırlandırmak, öngerilmeli beton elemanlar için
genellikle yeterli kabul edilir. Basınç boşalması sınır değeri, aderanslı kablolar veya kablo yuvasının bütün
bölümlerinin, basınç bölgesindeki betonun en az 25 mm içerisine gömülü olmasını gerektirir.
(6) Sadece aderanssız kabloları bulunan elemanlara, betonarme elemanlara uygulanan gerekler uygulanır.
Aderanslı ve aderanssız kabloların birlikte bulunduğu elemanlara, aderanslı kabloları bulunan öngerilmeli
beton elemanlara uygulanan gerekler uygulanır.
(7) XD3 çevre etki sınıfına maruz elemanlarda özel tedbirler alınması gerekebilir. Uygun tedbirlerin seçimi,
ortamda bulunan zararlı kimyasalın yapısına bağlıdır.
(8) Çatlamamış durumda, basınç çubuklarının basınç gerilme trejektuvarlarına göre yönlendirildiği çubuk
modellerde, çatlak genişliğini hesaplamak için çekme çubuklarındaki kuvvetlerin kullanılması suretiyle çelikte
oluşan gerilmeleri elde etmek mümkündür [Madde 5.6.4 (2)].
(9) Çatlak genişlikleri Madde 7.3.4’e göre hesaplanabilir. Basitleştirilmiş bir alternatif ise, çubuk çapını veya
çubuk aralığını Madde 7.3.3’e göre sınırlandırmaktır.
105
7.3.2 Minimum donatı alanları

(1)P Çatlak kontrolünün gerekli olması hâlinde, çekme oluşumu beklenen alanlarda meydana gelecek
çatlamaları kontrol etmek amacıyla minimum miktarda aderanslı donatı kullanılması gerekir. Kullanılacak
donatı miktarı, çatlamadan hemen önce betonda oluşan çekme kuvveti ile akma anında veya çatlak
genişliğini sınırlandırmak gerekiyorsa daha düşük bir gerilmede donatıda oluşan çekme kuvveti arasındaki
dengeden hesaplanabilir.
(2) Daha hassas hesaplama ile daha küçük alanların yeterli olduğu gösterilmedikçe, minimum donatı alanları
aşağıdaki belirtildiği gibi hesaplanabilir. T kirişler veya kutu kirişler gibi profilli enkesitlerde, minimum donatı,
kesitin münferit bölümleri (gövdeler, başlıklar) için belirlenmelidir.
As,minσ s = kc k fct,eff Act (7.1)
Burada;
As,min : Çekme bölgesindeki minimum donatı çeliği alanı,
Act : Çekme bölgesindeki beton alanı. Çekme bölgesi, kesitin, ilk çatlak oluşmadan hemen önce
çekmeye zorlanacağı hesaplanan bölümüdür,
σs : Çatlak oluşumundan hemen sonra donatı için izin verilen en büyük gerilmenin mutlak değeri.
Bu gerilme değeri olarak, donatının akma dayanımı fyk değeri alınabilir. Ancak, en büyük
çubuk çapı veya çubuk aralığına [Madde 7.3.3 (2)] göre belirlenmiş çatlak genişliği sınır
değerlerini karşılamak için daha düşük bir gerilme değeri kullanılması gerekebilir,
fct,eff : Çatlakların ilk defa oluşmasının beklendiği anda betondaki efektif çekme dayanımı ortalama
değeri:
fct,eff = fctm veya çatlamanın 28 günden önce meydana gelmesi bekleniyorsa daha düşüktür
(fctm(t)).
k : Kendiliğinden dengelenen düzgün olmayan gerilmelerin tesirini dikkate almak için kullanılan
ve sınırlama kuvvetlerinin azaltılmasını sağlayan katsayı,
h ≤ 300 mm olan gövdeler veya genişliği 300 mm’den küçük başlıklar için k = 1,0’dır.
h ≥ 800 mm olan gövdeler veya genişliği 800 mm’den büyük başlıklar için k = 0,65’tir.
Ara değerler interpolasyonla bulunabilir.
kc : Moment kolu değişimini ve çatlamadan hemen önce enkesitteki gerilme dağılımını dikkate
almak için kullanılan katsayı,
Sadece çekme durumu için kc = 1,0’dır.

Eğilme durumu veya eksenel kuvvetler ile birlikte eğilme durumunda:
- Dikdörtgen enkesitler, kutu enkesitler ve T enkesitlerin gövde bölümleri için:
 σc 
kc = 0,4 ⋅ 1 −  ≤1 (7.2)
 k1 ( h / h * ) fct,eff 
- Kutu enkesitler ve T enkesitlerin başlık bölümleri için:
Fcr
kc = 0,9 ≥ 0,5 (7.3)
Act fct,eff
Burada;
σc : Dikkate alınan enkesit bölümüne etki eden ve aşağıdaki bağıntıyla hesaplanan beton
ortalama gerilmesi:
106
NEd
σc = (7.4)
bh
NEd : Dikkate alınan enkesit bölümüne, kullanılabilirlik sınır durumunda etki eden eksenel
kuvvet (pozitif basınç kuvveti). NEd, ilgili etki kombinasyonları altında öngerilme ve
eksenel kuvvet karakteristik değerleri dikkate alınarak belirlenmelidir,
h* : h < 1,0 m için h* = h
h ≥ 1,0 m için h* = 1,0 m
k1 : Eksenel kuvvetlerin gerilme dağılımı üzerindeki tesirlerini dikkate almak için kullanılan
katsayı:
NEd’nin basınç kuvveti olması hâlinde k1 = 1,5

2h *
NEd’nin çekme kuvveti olması hâlinde k1 =
3h
Fcr : fct,eff kullanılarak hesaplanan, çatlamaya neden olan momente bağlı olarak meydana
gelen çatlamadan hemen önce başlık içinde oluşan çekme kuvvetinin mutlak değeri
dir.
(3) Çekme bölgesindeki aderanslı kabloların, kablo merkezinden itibaren ≤ 150 mm mesafeye kadar olan
kısım dâhilinde çatlak kontrolüne katkıda bulunduğu kabul edilebilir. Bu katkı, Bağıntı (7.1)’in sol tarafına
ξ1Ap’∆σp ifadesi ilave edilerek dikkate alınabilir.
Burada;
Ap’ : Ön veya ardgerilmiş kabloların Ac,eff içerisinde kalan alanı,
Ac,eff : Donatıyı veya öngerme kablolarını saran ve yüksekliği hc,ef kadar olan çekme etkisindeki betonun
etkili alanı. Burada hc,ef ; 2,5 (h - d), (h - x) / 3 veya h/2 değerlerinden küçük olanı (Şekil 7.1),
ξ1 : Farklı çaplardaki öngerme ve donatı çeliği dikkate alınarak ayarlanan ve aşağıdaki bağıntıyla
hesaplanan aderans dayanım oranı:
φs
= ξ⋅ (7.5)
φp
ξ : Madde 6.8.2 Çizelge 6.2’ye göre öngerme ve donatı çeliğinin aderans dayanım oranı,
φs : En büyük donatı çeliği çapı,
φp : Madde 6.8.2’ye göre eş değer kablo çapı,
Çatlak kontrolü için sadece öngerme çeliği kullanılması hâlinde, ξ1 = ξ
∆σp : Aynı seviyedeki öngerme kablolarında, betonda sıfır birim şekil değiştirme durumundan itibaren
gerilme değişimi
dir.
(4) Öngerilmeli elemanlarda, karakteristik yük kombinasyonu ve karakteristik öngerme değeri etkisi altında,
betonun basınca maruz kaldığı veya betondaki çekme gerilmesi mutlak değerinin σct,p değerinin altında
olduğu enkesitlerde, minimum donatı kullanılması gerekmez.
Not - σct,p değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, Madde 7.3.2 (2)’ye göre fct,eff’dir.
107
a) Kiriş
b) Döşeme
c) Çekme etkisindeki eleman
Şekil 7.1 - Efektif çekme alanı (tipik durumlar)
7.3.3 Doğrudan hesaplama yapılmaksızın çatlak kontrolü

(1) Önemli seviyede eksenel kuvvet olmaksızın eğilmeye maruz donatılı veya öngerilmeli bina
döşemelerinde, toplam döşeme yüksekliğinin 200 mm’yi aşmadığı durumda, çatlak kontrolü için özel tedbirler
alınması gerekmez ve Madde 9.3’te verilen hükümler uygulanır.
(2) Madde 7.3.4’te verilen kurallar, basitleştirmek amacıyla çubuk çapı veya aralığı sınırlandırılarak çizelge
biçiminde gösterilebilir.
Not - Madde 7.3.2’de belirtilen minimum donatının yerleştirildiği durumda, aşağıda belirtilenlerin
sağlanması hâlinde çatlak genişliklerinin aşırı seviyede olma ihtimali yoktur:
− Hakim etki olarak sınırlama nedeniyle oluşan çatlaklar için, Çizelge 7.2N’de verilen çubuk
çaplarının aşılmaması. Bu durumda, çelikte oluşan gerilme değeri, çatlamadan hemen sonra elde
edilen değerdir (bir başka ifadeyle Bağıntı (7.1)’deki σs).
− Esasen yükleme nedeniyle oluşan çatlaklar için, Çizelge 7.2N veya Çizelge 7.3N’de verilen
hükümlere uyulması. Çelikte oluşan gerilme, ilgili etki kombinasyonu etkisi altında çatlamış enkesit
esas alınarak hesaplanmalıdır.
108
Çatlak kontrolünün esasen doğrudan aderanslı kablolar vasıtasıyla sağlandığı öngerilmeli betonda,
Çizelge 7.2N ve Çizelge 7.3N, toplam gerilme değerinden öngerilme değeri çıkarılarak elde edilen
gerilme değeri ile birlikte kullanılabilir. Çatlak kontrolünün esasen normal donatı vasıtasıyla sağlandığı
ardgerilmeli betonda, Çizelge 7.2N ve Çizelge 7.3N, bu donatıda, uygulanan öngerme kuvvetinin tesiri
dikkate alınarak hesaplanan gerilme değeri ile birlikte kullanılabilir.
Çizelge 7.2N - Çatlak kontrolü için en büyük çubuk çapları φ*s 1
Çelik gerilmesi 2 En büyük çubuk çapı [mm]

[MPa] wk = 0,4 mm wk = 0,3 mm wk = 0,2 mm
160 40 32 25
200 32 25 16
240 20 16 12
280 16 12 8
320 12 10 6
360 10 8 5
400 8 6 4
450 6 5 -
Notlar : 1. Çizelgedeki değerler, aşağıdaki kabullere dayalı değerlerdir:

c = 25 mm; fct,eff = 2,9 MPa; hcr = 0,5; (h - d) = 0,1h; k1 = 0,8; k2 = 0,5; kc = 0,4; k = 1,0;
kt = 0,4 ve k’ = 1,0
2. İlgili etki kombinasyonu etkisi altında.
Çizelge 7.3N - Çatlak kontrolü için en büyük çubuk aralığı 1
Çelik gerilmesi 2 En büyük çubuk aralığı [mm]

[MPa] wk = 0,4 mm wk = 0,3 mm wk = 0,2 mm
160 300 300 200
200 300 250 150
240 250 200 100
280 200 150 50
320 150 100 -
360 100 50 -
Notlar, Çizelge 7.2N’de verilen notların aynısıdır.
En büyük çubuk çapı aşağıdaki şekilde değiştirilmelidir:
Eğilme (enkesitin, çok küçük de olsa bir kısmı basınç etkisinde):
kc hcr
φs = φ *s ( fct,eff / 2,9 ) (7.6N)
2(h - d )
Çekme (düzgün eksenel çekme)
φs = φ *s ( fct,eff / 2,9 ) hcr / ( 8 ( h - d ) ) (7.7N)
109
Burada;
φs : Ayarlanmış en büyük çubuk çapı,
φ*s : Çizelge 7.2N’de verilen en büyük çubuk çapı,
h : Toplam enkesit yüksekliği,
hcr : Yarı kalıcı etki kombinasyonu etkisi altında öngerilme ve eksenel kuvvet karakteristik değerleri
dikkate alınarak belirlenen, çekme bölgesinin çatlamadan hemen önceki yüksekliği,
d : Dışta kalan donatı sırasının merkezine kadar olan efektif yükseklik
tir.
Enkesitin tamamı çekme etkisi altında ise, h - d, donatı sırasının merkezinden beton yüzüne kadar
olan en az mesafedir (çubuğun simetrik olarak yerleştirilmediği durumda, her bir beton yüzü dikkate
alınmalıdır).
(3) Toplam yüksekliği 1000 mm veya daha büyük olan ve ana donatının sadece belirli bir yüksekliğe kadar
olan küçük bir kısmında yoğunlaştığı kirişlere, kiriş yan yüzleri üzerinde çatlak kontrolü için ilave yüzey
donatısı yerleştirilmelidir. Bu donatı, çekme çeliğinin seviyesi ile tarafsız eksen arasında düzgün şekilde
dağıtılmalı ve bağlantılar arasına yerleştirilmelidir. Yüzey donatısı alanı; k değeri 0,5, σs ise fyk alınmak
suretiyle Madde 7.3.2 (2)’ye göre hesaplanan değerden az olmamalıdır. Donatı çubuklarının aralığı ve çapı,
Madde 7.3.4’ten elde edilebilir veya sadece çekmenin ve çelik gerilmesinin, ana çekme donatısı için
hesaplanan değerin yarısı olduğu kabul edilerek uygun bir basitleştirme [Madde 7.3.3 (2)] yapılır.
(4) Gerilmede ani değişikliklerin olduğu kısımlarda görülen geniş çatlakların belirli tehlikeleri olduğu
unutulmamalıdır. Bu kısımlara ait örnekler aşağıda verilmiştir:
− Enkesit değişimi olan kısımlar,

− Tekil yüklere yakın kısımlar,
− Donatı çubuklarının azaltıldığı kısımlar,
− Özellikle donatı bindirme uçlarında olmak üzere, aderans gerilmesinin yüksek olduğu alanlar.
Bu gibi kısımlarda, gerilme değişimlerinin mümkün olduğunca en aza indirilmesine dikkat edilmelidir. Ancak,
çatlak kontrolü için yukarıda verilen kurallar, Kısım 8 ve Kısım 9’da donatı detayları ile ilgili verilen kurallara
uyulması şartıyla, genellikle yeterli kontrolü sağlayacaktır.
(5) Yüzeysel etki tesirlerine bağlı olarak oluşan çatlakların, Madde 9.2.2, Madde 9.2.3, Madde 9.3.2 ve
Madde 9.4.4.3’te verilen detaylandırma kurallarının uygulanması hâlinde, yeterli seviyede kontrol edildiği
kabul edilir.
7.3.4 Çatlak genişliklerinin hesaplanması

(1) Çatlak genişliği wk, Bağıntı (7.8) kullanılarak hesaplanabilir:
w k = sr,max ( ε sm − ε cm ) (7.8)
Burada;
sr,max : En büyük çatlak aralığı,
εsm : Oluşan şekil değiştirmelerin tesiri de dâhil olmak ve çekme pekleşmesi tesirleri de dikkate
alınmak üzere ilgili yük kombinasyonu etkisi altında donatının ortalama birim şekil
değiştirmesi. Sadece, betonun aynı seviyede sıfır birim şekil değiştirme durumunun ötesinde
çekme nedeniyle oluşan ilave birim şekil değiştirmesi dikkate alınır,
εcm : Çatlaklar arasındaki betonun ortalama birim şekil değiştirmesi
dir.
(2) εsm - εcm değeri, aşağıdaki bağıntıdan hesaplanabilir:
fct,eff
σ s − kt
ρp,eff
(1 + α e ρp,eff )
σs
ε sm − ε cm = ≥ 0,6 (7.9)
Es Es
110
Burada;
σs : Çatlamış enkesit kabulüyle çekme donatısında oluşan gerilme. Öngerilmeli
elemanlarda, σs yerine, aynı seviyedeki öngerme kablolarında, betonda sıfır birim şekil
değiştirme durumundan itibaren gerilme değişimi ∆σp kullanılır,
αe : Es / Ecm oranı,
ρp,eff : (As + ξ12 Ap’) / Ac,eff, (7.10)
Ap’ ve Ac,eff : Tarifleri Madde 7.3.2 (3)’te verilmiştir,
ξ1 : Bağıntı (7.5) ile hesaplanan oran,
kt : Yük etkime süresine bağlı faktör,
Kısa süreli yükleme kt = 0,6
Uzun süreli yükleme kt = 0,4
tür.
(3) Aderanslı donatının, çekme bölgesi içerisinde merkezleri birbirlerine makul derecede yakın olacak şekilde
sabitlendiği yerlerde [aralık ≤ 5 (c + φ/2)], en büyük nihai çatlak aralığı, Bağıntı (7.11) kullanılarak
hesaplanabilir (Şekil 7.2):
Şekil 7.2 - Donatı çubuğundan olan mesafeye göre beton yüzeyinde oluşan çatlak genişliği w
sr,max = k3c + k1k2k4φ / ρp,eff (7.11)
Burada;
φ : Çubuk çapı. Bir enkesitte, farklı çapta çubuklar bir arada kullanılıyorsa, eş değer çubuk çapı φeq
kullanılmalıdır. Bir enkesitte, çapı φ1 olan n1 adet çubuk ve çapı φ2 olan n2 adet çubuk varsa,
aşağıda bağıntı kullanılmalıdır:
n1φ12 + n2φ22
φeq = (7.12)
n1φ1 + n2φ2
c : Boyuna donatı üzerindeki beton örtü tabakası kalınlığı,

k1 : Aderanslı donatının aderans özelliklerinin dikkate alınmasını sağlayan katsayı:
Yüksek seviyede aderanslı çubuklarda = 0,8
Etkin olarak düz yüzeye sahip çubuklarda (öngerme kabloları gibi) = 1,6
k2 : Birim şekil değiştirme dağılımının dikkate alınmasını sağlayan katsayı:
Eğilme durumu için = 0,5
Tüm kesitin çekmeye maruz olduğu durum için = 1,0
111
Dışmerkezli çekme durumları veya bölgesel alanlar için, aşağıdaki bağıntı yardımıyla hesaplanan
k2 ara değerleri kullanılabilir:
k2 = (ε1 + ε2) / 2ε1 (7.13)
Burada, çatlamış enkesit esas alınarak değerlendirme yapıldığında, dikkate alınan enkesitin
sınırlarında ε1 en büyük, ε2 ise en küçük çekme birim şekil değiştirmesidir.
Not - k3 ve k4 değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değerler, sırasıyla 3,4 ve 0,425’tir.
Aderanslı donatı aralığının 5(c + φ/2)’yi (Şekil 7.2) aştığı veya çekme bölgesinde aderanslı donatı
bulunmadığı durumlarda, çatlak genişliği üst sınır değeri, en büyük çatlak aralığı aşağıda verilen bağıntı ile
hesaplanan değere eşit kabul edilerek bulunur:
sr,max = 1,3 (h - x) (7.14)
(4) Donatıları birbirine dik iki doğrultuda yerleştirilmiş elemanlarda, asal gerilme eksenleri ile donatı
doğrultusu arasındaki açı dikkate değer derecede büyük (> 15o) ise, çatlak aralığı sr,max aşağıdaki bağıntı
kullanılarak hesaplanabilir:
1
sr,max = (7.15)
cosθ sinθ
+
sr,max,y sr,max,z
Burada;
θ : y doğrutusundaki donatı ile asal çekme gerilmesi doğrultusu arasındaki açı,
sr,max,y sr,max,z : Sırasıyla y ve z doğrultularında, Madde 7.3.4 (3)’e göre hesaplanan çatlak aralıkları
dır.
(5) Erken ısıl büzülmeye maruz duvarlarda, yatay donatı alanı As’nin Madde 7.3.2’de verilen gerekleri
karşılamadığı durumda ve duvar tabanının önceden dökülmüş kaide ile kısıtlandığı durumda, sr,max, duvar
yüksekliğinin 1,3 katına eşit kabul edilebilir.
Not - Çatlak genişliğini hesaplamak için basitleştirilmiş yöntemler kullanılması hâlinde, bu yöntemler, bu
standardda verilen özellikler esas alınarak kullanılmalı veya deneylerle doğrulanmalıdır.
7.4 Sehim kontrolü
7.4.1 Genel kabuller

(1)P Bir yapı elemanının veya yapının şekil değiştirmesi, eleman veya yapının doğru şekilde işlev
göstermesini veya görünüşünü olumsuz yönde etkileyecek derecede olmamalıdır.
(2) Yapı, yüzey kaplama elemanları, bölme elemanları ve sabitleme elemanlarının tipi dikkate alınarak ve
yapının işlevine göre sehim için uygun sınır değerler belirlenmelidir.
(3) Şekil değiştirmeler; bölme elemanları, camlar, cephe kaplama elemanları, tesisat elemanları veya nihai
yüzey elemanları gibi yapıyla bağlantılı diğer elemanların tolere edebileceği seviyeyi aşmamalıdır. Bazı
durumlarda, yapıya mesnetli mekanizmaların veya cihazların doğru şekilde işlev göstermesini sağlamak
veya düz çatılarda küçük su birikintilerinin (gölcüklerin) oluşumunu engellemek amacıyla şekil değiştirmelerin
sınırlandırılması gerekebilir.
Not - Aşağıda (4) ve (5) nolu paragraflarda verilen sehim sınır değerleri ISO 4356’dan alınmıştır ve konutlar,
bürolar, kamu binaları veya fabrikalar gibi yapıların yeterli performansı göstermesini genellikle
sağlamaktadır. Sınır değerlerin dikkate alınan belirli yapıya uygun olmasına ve özel gereklerin
bulunmadığına dikkat edilmelidir. Sehimler ve sınır değerlerine ilişkin daha ayrıntılı bilgiler
ISO 4356’dan elde edilebilir.
(4) Kiriş, döşeme veya konsolun yarı kalıcı yükler etkisinde yapacağı hesaplanmış sehiminin, açıklık/250
değerini aşması hâlinde, yapının görünüşü ve genel kullanım amacına uygunluğu bozulabilir. Sehim,
112
mesnetlere göre değerlendirilir. Sehimlerin bazılarını veya tamamını dengelemek için önceden ters sehim
verilmiş (bombeli) elemanlar kullanılabilir ancak, kalıp vasıtasıyla oluşturulan ters sehim genellikle açıklık/250
değerini aşmamalıdır.
(5) Yapıya bitişik bölümlere zarar verebilecek derecedeki sehimler sınırlandırılmalıdır. Yarı kalıcı yükler
etkisinde inşaat sonrası oluşan sehim için açıklık/500 değeri, genellikle uygun bir sınır değerdir. Yapıya
bitişik bölümlerin sehime hassasiyetine bağlı olarak başka sehim sınır değerleri de dikkate alınabilir.
(6) Sehim sınır durumu aşağıda verilenlerden birisi yardımıyla kontrol edilebilir:
− Madde 7.4.2’ye göre açıklık/yükseklik oranının sınırlandırılması,

− Madde 7.4.3’e göre hesaplanmış sehim değeri ile sehim sınır değerinin karşılaştırılması.
Not - Bilhassa uygulanan moment değerlerinin çatlamaya neden olan moment değerine yakın olduğu
durumlarda, gerçek sehim değerleri, hesaplanan sehim değerlerinden farklılık gösterebilir. Bu
farklılıklar, malzeme özelliklerinin malzemenin her tarafında aynı şekilde dağılmamasına, çevre
şartlarına, yükleme geçmişine, mesnetlerdeki sınırlamalar, zemin şartlarına vb. bağlıdır.
7.4.2 Hesaplamanın ihmal edilebileceği durumlar

(1)P Sehimleri, genellikle basit kuralların uygulanışı gibi sarih şekilde hesaplamak gerekmez. Örneğin,
normal şartlarda sehim problemlerini yeterli seviyede önlemek için açıklık/yükseklik oran sınırları formüle
edilebilir. Bu sehim sınırlarını aşan elemanlar için veya basitleştirilmiş yöntemlerde kabul edilenlerden farklı
sehim sınırlarının kullanıldığı durumlarda, daha hassas kontrollerin yapılması gerekir.
(2) Binalardaki betonarme kirişler veya döşemelerin, açıklık/yükseklik oranı için bu maddede verilen sınır
değerlere uygun şekilde boyutlandırılmış olması şartıyla, bu elemanların yapacağı sehimin Madde 7.4.1 (4)
ve Madde 7.4.1 (5)’te verilen sınır değerleri aşamayacağı kabul edilebilir. Açıklık/yükseklik oranına ait sınır
değer, Bağıntı (7.16.a) ve Bağıntı (7.16.b) kullanılarak hesaplanabilir ve hesap sonucu elde edilen değer,
kullanılan donatının tipini ve diğer değişkenleri dikkate almak amacıyla bir düzeltme faktörü ile çarpılır. Bu
bağıntılar oluşturulurken, ters sehim için hiçbir tolerans hesaba katılmamıştır.
l  ρ0  ρ0  2 
3
ρ ≤ ρ0 ise 
= K 11 + 1,5 fck + 3,2 fck  − 1 (7.16.a)
d  ρ  ρ  

l  ρ0 1 ρ' 
ρ > ρ0 ise = K 11 + 1,5 fck + fck  (7.16.b)
d  ρ − ρ ' 12 ρ0 
Burada;
l / d : Açıklık /yükseklik oranına ait sınır değer,
K : Farklı taşıyıcı sistemleri dikkate almak için kullanılan faktör,
ρ0 : Referans donatı oranı = fck 10-3,
ρ : Tasarım yükleri nedeniyle oluşan momenti karşılamak için açıklık ortasında gereken çekme
donatısı oranı (konsollar için mesnetlerde),
ρ′ : Tasarım yükleri nedeniyle oluşan momenti karşılamak için açıklık ortasında gereken basınç
donatısı oranı (konsollar için mesnetlerde),
fck : MPa biriminde
dir.
Bağıntı (7.16.a) ve Bağıntı (7.16.b), uygun tasarım yükü etkisi altında, kullanılabilirlik sınır durumunda, kiriş
veya döşemenin açıklık ortasında veya konsolun mesnedindeki çatlamış enkesitte çelik gerilmesinin
310 MPa (yaklaşık olarak fyk = 500 MPa’ya karşılık gelir) olduğu kabulü esas alınarak türetilmiştir.
Diğer gerilme seviyelerinin kullanıldığı durumda, Bağıntı (7.16.a) ve Bağıntı (7.16.b) ile elde edilen değerler,
310/σs değeri ile çarpılmalıdır. Bu şekilde, aşağıdaki bağıntıdan da görüleceği üzere normal olarak güvenli
tarafta kalınmış olur:
113
310 / σ s = 500 /(fyk As,req / As,prov ) (7.17)
Burada;
σs : Tasarım yükü etkisi altında, kullanılabilirlik sınır durumunda, açıklık ortasındaki
(konsollarda mesnetteki) çelikteki çekme gerilmesi,
As,prov : Bu enkesite yerleştirilmiş çeliğin alanı,
As,req : Taşıma gücü sınır durumu için bu enkesite yerleştirilmesi gereken çeliğin alanı
dır.
Başlık genişliğinin gövde genişliğine oranı 3’ü aşan başlıklı enkesitlerde, Bağıntı (7.16.a) ve Bağıntı (7.16.b)
ile hesaplanan l / d değerleri 0,8 ile çarpılmalıdır.
Açıklıkları 7 m’yi aşan ve mesnet bölmeleri aşırı sehimler nedeniyle oluşacak hasara karşı hassas olan
kirişler ve kirişsiz düz döşemeler dışında kalan döşemeler için Bağıntı (7.16.a) ve Bağıntı (7.16.b) ile
hesaplanan l / d değerleri, 7 / leff değeri ile çarpılmalıdır [leff metre birimindedir, Madde 5.3.2.2 (1)].
Büyük kenar açıklığı 8,5 m’yi aşan ve mesnet bölmeleri aşırı sehimler nedeniyle oluşacak hasara karşı
hassas olan kirişsiz düz döşemeler için Bağıntı (7.16.a) ve Bağıntı (7.16.b) ile hesaplanan l / d değerleri,
8,5 / leff değeri ile çarpılmalıdır (leff metre birimindedir).
Not - K değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen K değerleri, Çizelge 7.4N’de verilmiştir.
Yaygın durumlar (C30, σs = 310 MPa, farklı taşıyıcı sistemler ve farklı donatı oranları ρ = % 0,5 ve
ρ = % 1,5) için Bağıntı (7.16.a) ve Bağıntı (7.16.b) kullanılarak elde edilen değerler de, aynı çizelgede
verilmiştir.
Çizelge 7.4N - Eksenel basınca maruz olmayan betonarme elemanlar için esas alınacak açıklık/efektif
yükseklik oranları
Yüksek seviyede gerilmeye Hafif seviyede gerilmeye

Taşıyıcı sistem K maruz beton maruz beton
ρ = % 1,5 ρ = % 0,5
Basit mesnetli kiriş, bir
veya iki doğrultuda çalışan 1,0 14 20
basit mesnetli döşeme
Sürekli bir kirişin uç açıklığı
veya bir doğrultuda çalışan
döşeme veya uzun
1,3 18 26
kenarlarından biri boyunca
sürekli iki doğrultuda
çalışan döşeme
Bir kirişin orta açıklığı veya
bir veya iki doğrultuda 1,5 20 30
çalışan döşeme
Kirişler olmadan kolonlar
üzerine oturan döşeme
1,2 17 24
(kirişsiz düz döşeme) (uzun
kenar açıklığına göre)
Konsol 0,4 6 8
Not 1 - Verilen değerler, genellikle güvenilir tarafta kalınacak şekilde seçilmiştir ve hesaplamalar
çoğunlukla daha ince elemanların kullanılabileceği sonucunu verir.
Not 2 - İki doğrultuda çalışan döşemelerde, kontrol kısa açıklık üzerinde yapılmalıdır. Kirişsiz düz
döşemelerde ise kontrol uzun açıklık üzerinde yapılmalıdır.
Not 3 - Kirişsiz düz döşemeler için verilen sınır değerler, kolonlara nazaran açıklık/250 olarak
verilen açıklık ortası sehim sınır değerinden daha toleranslı bir sınır değere karşılık gelir.
Tecrübeler bunun yeterli olduğunu göstermiştir.
114
Bağıntı (7.16.a) ve Bağıntı (7.16.b) kullanılarak edilen değerler ile Çizelge 7.4N’de verilen değerler,
Madde 7.4.3’te verilen genel yaklaşım kullanılarak, basit mesnetli ve dikdörtgen enkesitli bir dizi kiriş
veya döşeme üzerinde yapılan parametrik çalışma sonucunda elde edilmiştir. Çalışmada farklı beton
dayanım sınıfı değerleri ve çelik için 500 MPa’lık karakteristik akma dayanımı değeri dikkate alınmıştır.
Verilen çekme donatısı alanı için nihai moment hesaplanmış ve yarı kalıcı yük, ilgili toplam tasarım
yükünün % 50’si mertebesinde kabul edilmiştir. Elde edilen açıklık/yükseklik oranı sınır değerleri,
Madde 7.4.1 (5)’te verilen sehim sınır değerini karşılamıştır.
7.4.3 Sehimlerin hesapla kontrolü

(1)P Hesaplamanın gerekli olduğu düşünüldüğünde, şekil değiştirmeler, kontrol amacına uygun yük şartları
dikkate alınarak hesaplanmalıdır.
(2)P Uygulanan hesaplama yöntemi, ilgili etkiler altında yapının göstereceği gerçek davranışı, hesaplama
amaçlarına uygun doğrulukta vermelidir.
(3) Beton çekme gerilmesinin eleman içerisinde herhangi bir yerde aşılmasına neden olacak seviyenin
üzerinde bir seviyede yüklenmesi beklenmeyen elemanlar, çatlamamış kabul edilmelidir. Çatlaması
beklenen ancak, tamamen çatlamayabilecek elemanların, çatlamamış ve tamamen çatlamış durumlar
arasında davranış göstereceği kabul edilmelidir. Esasen eğilme etkisine maruz elemanlarda, elemanın
göstereceği davranışın yeterli seviyede tahmini, Bağıntı (7.18) ile belirlenir:
α = ζα + (1 − ζ ) αI (7.18)
Burada;
α : Örneğin birim şekil değiştirme, eğrilik veya dönme olabilen şekil değiştirme parametresi
(basitleştirme amacıyla, α sehim olarak da alınabilir – Aşağıdaki (6) nolu paragrafa
başvurulmalıdır)
αI, αII, sırasıyla çatlamamış ve tamamen çatlamış durumlara ilişkin parametre değerleri,
ζ : Bağıntı (7.19) ile hesaplanan dağıtım katsayısı (bir enkesitte çekme pekleşmesinin dikkate
alınmasını sağlayan),
2
σ 
ζ = 1 − β  sr  (7.19)
 σs 
Burada;
ζ = 0, çatlamamış enkesitler için,
β : Yük etkime süresinin veya ortalama birim şekil değiştirme değerine kadar tekrarlı
yüklemenin etkisini dikkate almak için kullanılan katsayı,
β = 1,0, kısa süreli tek yükleme için,
β = 0,5, kesintisiz etki eden yükler veya çok sayıda tekrarlı yükleme çevrimi için,
σs : Çatlamış enkesit esas alınarak hesaplanan çekme donatısı gerilmesi,
σsr : İlk çatlamaya neden olan yük şartları altında çatlamış enkesit esas alınarak
hesaplanan çekme donatısı gerilmesi
dir.
Not - σsr / σs yerine eğilme için Mcr / M veya sadece çekme için Ncr / N konulabilir. Burada, Mcr
çatlamaya neden olan moment, Ncr ise çatlamaya neden olan kuvvettir.
(4) Yükleme nedeniyle oluşan şekil değiştirmeler, betonun çekme dayanımı ve efektif elastisite modülü
[aşağıdaki (5) nolu paragraf] kullanılarak belirlenebilir.
Beton için muhtemel çekme dayanımı değer aralığı, Çizelge 3.1’de verilmiştir. Genel olarak, beton davranışı,
en iyi şekilde fctm kullanılarak tahmin edilebilir. Eksenel çekme gerilmelerinin (büzülme veya ısıl tesirler
nedeniyle oluşanlar gibi) bulunmadığı gösterilirse, eğilmede çekme dayanımı fctm,fl (Madde 3.1.8)
kullanılabilir.
115
(5) Etkime süresi nedeniyle sünmeye neden olan yükler için, sünme de dâhil olmak üzere toplam şekil
değiştirme, betonun efektif elastisite modülü kullanılarak, Bağıntı (7.20) yardımıyla hesaplanabilir:
Ecm
Ec,eff = (7.20)
1+ϕ ( ∞, t0 )
Burada;
ϕ(∞, t0) : Yüke ve yük etkime süresine bağlı sünme katsayısı (Madde 3.1.3)
tür.
(6) Büzülme eğrilikleri, Bağıntı (7.21) kullanılarak hesaplanabilir:
1 S
= ε csα e (7.21)
rcs Ι
Burada;
1/rcs : Büzülmeye bağlı eğrilik,
εcs : Serbest büzülme birim şekil değiştirmesi (Madde 3.1.4),
S : Enkesit ağırlık merkezine göre donatı alanının birinci momenti,
Ι : Enkesitin atalet momenti,
αe : Efektif elastisite modülü oranı,
αe = Es / Ec,eff
dir.
Çatlamamış durum ve tamamen çatlamış durum için S ve Ι hesaplanmalı, nihai eğrilik Bağıntı (7.18)
kullanılarak belirlenmelidir.
(7) Sehimlerin hesaplanması için en hassas yöntem, yukarıda (3) nolu paragrafta verilen yöntemi kullanarak,
eleman boyunca sık enkesitte eğrilikleri ayrı ayrı hesaplamak ve ardından sayısal integral alma işlemi ile
sehimi hesaplamaktır. Çoğu durumda, elemanın tamamının çatlamamış durumda ve tamamen çatlamış
durumda olduğu kabulü ile, sehimin her durum için ayrı ayrı hesaplanması ve ardından elde edilen değerlerin
Bağıntı (7.18) kullanılarak interpole edilmesi kabul edilebilir.
Not - Sehimleri hesaplamak için basitleştirilmiş yöntemler kullanılması hâlinde, bu yöntemler, bu standardda
verilen özellikler esas alınarak kullanılmalı veya deneylerle doğrulanmalıdır.
116
Kısım 8 - Donatının ve öngerme kablolarının detaylandırılması - Genel

8.1 Genel
(1)P Bu kısımda verilen kurallar, hakim etki olarak statik yüke maruz kalan nervürlü çubuklara, hasır çeliğe
ve öngerme kablolarına uygulanır. Bu kurallar, bilinen özellikteki binalara ve köprülere uygulanabilir. Bu
kurallar aşağıdaki elemanlar için yeterli olmayabilir:
− Deprem tesirleri veya makina titreşimi nedeniyle oluşan dinamik yüklere, darbe yüklerine maruz
elemanlar,
− Özel olarak boyanmış, epoksi veya çinko ile kaplanmış çubuklar içeren elemanlar.
Büyük çaplı donatı çubukları için ilave kurallar da verilmiştir.
(2)P En küçük beton örtü tabakası kalınlığı ile ilgili gerekler karşılanmalıdır (Madde 4.4.1.2).
(3) Hafif agregalı betona ilişkin ilave kurallar, Kısım 11’de verilmiştir.
(4) Yorulma yüküne maruz yapılara ilişkin kurallar, Madde 6.8’de verilmiştir.
8.2 Donatı çubuklarının aralığı

(1)P Donatı çubuklarının aralığı, betonun, yeterli aderans oluşabilecek şekilde yerleştirilebilmesi ve
sıkıştırılabilmesine imkân verecek kadar olmalıdır.
(2) Birbirine paralel çubuklar veya birbirine paralel yatay çubuk sıraları arasındaki net mesafe (düşey ve
yatay), k1 x çubuk çapı; (dg + k2 mm) veya 20 mm değerlerinin en büyüğünden az olmamalıdır. Burada, dg,
en büyük agrega tane büyüklüğüdür.
Not - k1 ve k2 değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değerler sırasıyla 1 mm ve
5 mm’dir.
(3) Çubukların ayrı yatay sıralar hâlinde yerleştirildiği durumda, her sıradaki çubuklar düşey olarak birbirinin
üzerine gelecek şekilde yerleştirilmelidir. Düşey olarak üst üste gelecek şekilde yerleştirilen çubuklardan
oluşan nihai düşey çubuk sıraları arasında, vibratörlerin girebilmesine ve betonun iyi sıkıştırılabilmesine
imkân verecek aralık bulunmalıdır.
(4) Bindirmeli çubuklarda, çubukların bindirme boyu uzunluğunca birbirine temas etmesine izin verilebilir.
Daha fazla detay için Madde 8.7’ye başvurulmalıdır.
8.3 Bükülecek çubuklar için izin verilebilir mandrel çapları

(1)P En küçük çubuk bükme çapı, çubukta eğilme çatlakları oluşmayacak ve bükülen kısım içinde kalan
betonun hasar görmesi engellenecek kadar olmalıdır.
(2) Donatıda hasar oluşumunu önlemek amacıyla, çubuk bükme çapı (mandrel çapı), φm,min değerinden
küçük olmamalıdır.
Not - φm,min değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değerler, Çizelge 8.1N’de verilmiştir.
Çizelge 8.1N - Donatıda hasar oluşumunu önlemek için en küçük mandrel çapı
a) Çubuklar ve teller için
Kıvrımlar, kancalar ve halkalar için en küçük

Çubuk çapı
mandrel çapı (Şekil 8.1)
φ ≤ 16 mm 4φ
φ >16 mm 7φ
117
b) Bükülen kaynaklı donatı veya kaynak sonrası bükülen hasır çelik için
En küçük mandrel çapı
d ≥ 3φ : 5 φ
5φ d < 3φ veya kaynağın kıvrımlı kısmın bulunduğu
bölge içinde kalması hâlinde: 20φ
Not - Kaynağın kıvrımlı kısmın bulunduğu bölge içinde kaldığı durumda, mandrel çapı, kaynağın
prEN ISO 17660 Ek B’ye uygun şekilde yapılması hâlinde 5φ’ye düşürülebilir.
(3) Aşağıdaki şartların oluşması hâlinde, betonun hasar görmesini önlemek amacıyla mandrel çapının
kontrol edilmesi gerekmez:
− Çubuk ankraj boyunun, kıvrım bitimini takiben 5φ’den daha fazla olmasının gerekmemesi,
− Çubuğun kenara (beton yüzüne en yakın kıvrımlı kısım düzlemi) yerleştirilmemiş olması ve kıvrımlı
kısım içerisinde çapı ≥ φ olan çapraz çubuk bulunması,
− Mandrel çapının, en az Çizelge 8.1N’deki önerilen değerlere eşit olması.
Aksi takdirde mandrel çapı φm,min, Bağıntı (8.1)’e göre arttırılmalıdır:
φm,min ≥ Fbt ((1/ ab ) + 1/(2φ )) / fcd (8.1)
Burada;
Fbt : Kıvrım başlangıcına temas eden bir çubuk veya çubuk demetindeki nihai yüklerden
kaynaklanan çekme kuvveti,
ab : Belirli bir çubuk (veya kıvrım başlangıcına temas eden çubuk demeti) için çubukların (veya
çubuk demetlerinin) merkezleri arasındaki, kıvrımlı kısım düzlemine dik mesafenin yarısı.
Eleman yüzüne en yakın çubuk veya çubuk demeti için ab, beton örtü tabakası kalınlığı ile
φ/2 değerlerinin toplamı olarak alınmalıdır.
fcd değeri, dayanım sınıfı C55/67 olan betona ait dayanım değerinden daha büyük alınmamalıdır.
8.4 Boyuna donatının ankrajı
8.4.1 Genel
(1)P Donatı çubukları, teller veya hasır çelik, aderans kuvvetlerinin, boyuna doğrultuda çatlama veya kabuk
atma şeklinde dökülme oluşmadan betona güvenli şekilde aktarılması sağlanacak şekilde ankrajlanmalıdır.
Gerekli olması hâlinde, enine donatı da yerleştirilmelidir.
(2) Ankraj yöntemleri Şekil 8.1’de gösterilmiştir (Madde 8.8 (3)’e de başvurulmalıdır).
118
a) Herhangi bir şekle sahip

çubuk için çubuğun b) Standard kıvrım için eş
merkezinden geçen hat değer ankraj boyu
boyunca ölçülen temel
çekme ankraj boyu lb,
c) Standard kanca için eş d) Standard halka için eş e) Kaynaklı enine çubuk için
değer ankraj boyu değer ankraj boyu eş değer ankraj boyu
Şekil 8.1 - Düz çubuk haricindeki çubukların ankraj yöntemleri
(3) Kıvrımlar ve kancalar, basınca çalışan ankrajlara katkıda bulunmaz.
(4) Kıvrımlar içinde kalan betonda hasar oluşumu, Madde 8.3 (3)’te belirtilenler uygulanarak önlenmelidir.
(5) Mekanik tertibatların kullanıldığı durumlarda, deney gerekleri, ilgili mamul standardına veya Avrupa
Teknik Onayı’na uygun olmalıdır.
(6) Öngerme kuvvetlerinin betona aktarılması ile ilgili hususlar için Madde 8.10’a başvurulmalıdır.
8.4.2 Nihai aderans gerilmesi

(1)P Nihai aderans dayanımı, aderans kopması meydana gelmeyecek seviyede olmalıdır.
(2) Nervürlü çubuklar için nihai aderans dayanımı tasarım değeri fbd, aşağıdaki bağıntıyla hesaplanabilir:
fbd = 2,25 η1 η2 fctd (8.2)
Burada;
fctd : Madde 3.1.6 (2)P’ye göre beton çekme dayanımı tasarım değeri. Dayanımı yüksek
betonun gevrekliğinin de artması nedeniyle, burada fctk,0,05 değeri, ortalama aderans
dayanımının bu sınır değeri geçtiği doğrulanamadıkça, C60/75 dayanım sınıfına ait
dayanım değeri ile sınırlandırılmalıdır,
η1 : Aderans şartlarının kalitesine ve beton dökümü esnasında donatı çubuğunun konumuna
bağlı katsayı (Şekil 8.2):
Yeterli aderans şartları elde edildiğinde η1 = 1,0
Diğer bütün durumlarda ve yeterli aderans şartlarının elde edildiği gösterilemedikçe kayar
kalıplarla imal edilmiş yapı elemanlarındaki çubuklar için η1 = 0,7
η2 : Çubuk çapına bağlı katsayı:
φ ≤ 32 mm için η2 = 1,0
φ > 32 mm için η2 = (132 - φ) / 100
dür.
119
a) & b) bütün çubuklar için yeterli c) & d) taralı olmayan bölge - yeterli aderans şartları
aderans durumları taralı bölge - yetersiz aderans şartları
Şekil 8.2 - Aderans şartlarının tarifi
8.4.3 Temel ankraj boyu

(1)P Gerekli olan ankraj boyunun hesabında, çelik tipi ve çubukların aderans özellikleri dikkate alınmalıdır.
(2) Sabit aderans gerilmesinin fbd’ye eşit olduğu kabulü ile düz bir çubuktaki ankraj kuvveti As.σsd’yi
karşılamak için gerekli olan temel ankraj boyu lb,rqd aşağıdaki bağıntıyla hesaplanır:
lb,rqd = (φ / 4 )(σ sd / fbd ) (8.3)
Burada;
σsd : Çubuğun ankraj ölçme konumundaki tasarım gerilmesi
dir .
fbd değerleri Madde 8.4.2’de verilmiştir.
(3) Kıvrımlı çubuklar için temel ankraj boyu lb ve tasarım boyu lbd, çubuğun merkezinden geçen hat boyunca
ölçülmelidir (Şekil 8.1a).
(4) Hasır çeliklerdeki tel/çubuk çiftleri için Bağıntı (8.3)’te φ çapı yerine, eş değer çap φn = φ 2 yazılmalıdır.
8.4.4 Tasarım ankraj boyu

(1) Tasarım ankraj boyu lbd aşağıdaki bağıntıyla hesaplanır:
lbd = α1 α 2 α 3 α 4 α 5 lb,rqd ≥ lb,min (8.4)
Burada; α1, α2, α3, α4 ve α5 Çizelge 8.2’de verilen katsayılardır:
α1 : Beton örtü tabakası kalınlığının yeterli olduğu kabulü ile çubukların biçim tesirine ilişkin
katsayı (Şekil 8.1),
α2 : En küçük beton örtü tabakası kalınlığının tesirine ilişkin katsayı (Şekil 8.3),
120
a) Düz çubuklar b) Kıvrımlı veya kancalı çubuklar c) Halkalı çubuklar

cd = min (a/2, c1, c) cd = min (a/2, c1) cd = c
Şekil 8.3 - Kirişler ve döşemeler için cd değerleri
α3 : Enine donatı ile sargı tesirine ilişkin katsayı,

α4 : Tasarım ankraj boyu lbd boyunca, bir veya daha fazla sayıda kaynaklı enine çubuğun
(φt > 0,6φ) etkisine ilişkin katsayı (Madde 8.6’ya da başvurulmalıdır),
α5 : Tasarım ankraj boyu uzunluğunca yarılma düzlemine dik basınç tesirine ilişkin katsayı,
(α 2 × α 3 × α 5 ) ≥ 0,7 (8.5)
lb,rqd : Bağıntı (8.3)’ten elde edilir,
lb,min : Başka bir sınırlama uygulanmadığında, en küçük ankraj boyu:
- Çekme ankrajları için: lb,min > max {0,3lb,rqd ; 10φ; 100mm} (8.6)
- Basınç ankrajları için: lb,min > max {0,6lb,rqd ; 10φ; 100mm} (8.7)
(2) Madde 8.4.4 (1)’e göre basitleştirilmiş bir alternatif olarak, Şekil 8.1’de gösterilen belirli şekillerdeki çekme
ankrajları, eş değer ankraj boyu lb,eq olarak yerleştirilebilir. lb,eq Şekil 8.1’de tarif edilmiştir ve aşağıdaki şekilde
alınabilir:
– Şekil 8.1b ila Şekil 8.1d’de gösterilen şekiller için α1lb,rqd (α1 değerleri için Çizelge 8.2’ye
bakılmalıdır),
– Şekil 8.1e’de gösterilen şekiller için α4lb,rqd (α4 değerleri için Çizelge 8.2’ye bakılmalıdır).
Burada;
α1 ve α4 : Yukarıda (1) nolu paragrafta tarif edilen katsayılar,
lb,rqd : Bağıntı (8.3)’ten hesaplanan değer
dir.
121
Çizelge 8.2 - α1, α2, α3, α4 ve α5 katsayılarına ait değerler
Donatı çubuğu
Etki faktörü Ankraj tipi
Çekme etkisinde Basınç etkisinde
Çubukların şekli Düz α1 = 1,0 α1 = 1,0
cd > 3φ ise α1 = 0,7
Düz dışında kalanlar
Aksi taktirde α1 = 1,0
[Şekil 8.1 (b), Şekil 8.1 (c) α1 = 1,0
ve Şekil 8.1 (d)] (cd değerleri için
Şekil 8.3’e bakılmalıdır )
Beton örtü tabakası α 2 = 1 − 0,15 ( cd − φ ) / φ
kalınlığı Düz ≥ 0,7 α2 = 1,0
≤ 1,0
α 2 = 1 − 0,15 ( cd − 3φ ) / φ
Düz dışında kalanlar ≥ 0,7
[Şekil 8.1 (b), Şekil 8.1 (c) ≤ 1,0 α2 = 1,0
ve Şekil 8.1 (d)]
(cd değerleri için
Şekil 8.3’e bakılmalıdır)
Ana donatıya α3 = 1 − K λ
kaynaksız enine Bütün tipler ≥ 0,7 α3 = 1,0
donatı ile sargı
≤ 1,0
Kaynaklı enine Konum ve boyutu
donatı ile sargı* Şekil 8.1 (e) belirtildiği gibi α4 = 0,7 α4 = 0,7
olan bütün tipler
Yanal basınç ile sargı α 5 = 1 − 0,04 p
Bütün tipler ≥ 0,7 -
≤ 1,0
Burada;
λ = ( Σ Ast − Σ Ast,min ) / As
Σ Ast : Tasarım ankraj boyu lbd uzunluğunca enine donatı enkesit alanı,
Σ Ast,min : En az enine donatının enkesit alanı,

Kirişler için = 0,25 As ve döşemeler için = 0
As : En büyük çubuk çapına sahip ankrajlı tek çubuğun alanı,

K : Şekil 8.4’te gösterilen değerler,
p : Taşıma gücü sınır durumunda lbd uzunluğunca yanal basınç [MPa]
dır.
* Madde 8.6’ya da başvurulmalıdır: Mesnet içerisinde kaynaklı en az bir adet enine tel bulunması şartıyla,
doğrudan mesnetler için lbd değeri lbd,min değerinden daha küçük
alınabilir. Bu değer mesnet yüzeyinden en az 15 mm olmalıdır.
122
Şekil 8.4 - Kirişler ve döşemeler için K değerleri
8.5 Bağlantılar ve kayma donatısının ankrajı

(1) Bağlantıların veya kayma donatısının ankrajı, normal olarak kıvrımlar ve kancalar veya kaynaklı enine
donatı vasıtasıyla sağlanır. Kanca veya kıvrım içerisinde bir çubuk bulunmalıdır.
(2) Ankraj, Şekil 8.5’te gösterilene uygun olmalıdır. Kaynak işlemi EN ISO 17660’a uygun şekilde yapılmalı
ve kaynak kapasitesi Madde 8.6 (2)’ye uygun olmalıdır.
Not - Bükme açılarının tarifi için Şekil 8.1’e bakılmalıdır.
Not - c) ve d) için beton örtü tabakası kalınlığı 3φ veya 50 mm’den küçük olmamalıdır.
Şekil 8.5 - Bağlantıların ankrajı
8.6 Kaynaklı çubuklarla ankraj

(1) Madde 8.4 ve Madde 8.5’te belirtilenlere ilave ankraj, beton üzerine oturan kaynaklı enine çubuklar
(Şekil 8.6) vasıtasıyla sağlanabilir. Kaynaklı birleştirmelerin kalitesinin yeterli olacağı gösterilmelidir.
Şekil 8.6 - Ankraj tertibatı olarak kaynaklı enine çubuk
(2) Ana çubuk üzerine içeri taraftan kaynaklanmış kaynaklı enine bir çubuğun (çapı 14 mm - 32 mm olan)
ankraj kapasitesi Fbtd’dir. Bu durumda, Bağıntı (8.3)’teki σsd, Fbtd / As ile azaltılabilir. Burada, As çubuğun
enkesit alanıdır.
Not - Fbtd değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, aşağıda verilen bağıntıyla
hesaplanır:
Fwd’den büyük olmamak kaydıyla Fbtd = l td φt σ td (8.8N)
123
Burada;
Fwd : Kaynağın tasarım kayma dayanımı (As fyd’nin bir katı olarak belirtilir; örneğin 0,5 As fyd. Burada;
As ankrajlı çubuğun enkesit alanı ve fyd aynı çubuğun tasarım akma dayanımıdır),
: Enine çubuk tasarım boyu: l td = 1,16 φt ( fyd / σ td )
0 ,5
ltd ≤ lt
lt : Ankrajlanacak çubukların aralığından büyük olmamak üzere enine çubuk boyu,
φt : Enine çubuk çapı,
σtd : Beton gerilmesi: σ td = ( fctd + σ cm ) / y ≤ 3 fcd ,
σcm : Betonda, her iki çubuğa dik doğrultuda oluşan basınç (ortalama değer, basınç için pozitif),
: Fonksiyon: y = 0,015 + 0,14 e(
−0,18 x )
y ,
x : Geometrinin hesaba katılmasını sağlayan fonksiyon: x = 2 ( c / φt ) + 1,
c : Her iki çubuğa dik doğrultuda beton örtü tabakası kalınlığı
dır.
(3) Ankrajlanacak çubuğun karşıt yüzleri üzerine aynı boyutta iki çubuğun kaynaklanması hâlinde,
Madde 8.6 (2) kullanılarak hesaplanan ankraj kapasitesi, dışta kalan çubuklar üzerindeki beton örtü tabakası
kalınlığının Kısım 4’te verilenlere uygun olması şartıyla iki katına çıkarılabilir.
(4) Ankrajlanacak çubuğun aynı yüzü üzerine en az 3φ aralıkla iki çubuğun kaynaklanması hâlinde, ankraj
kapasitesi 1,41 faktörü ile çarpılarak arttırılmalıdır.
(5) 12 mm ve daha küçük anma çapına sahip çubuklar için, kaynaklı enine çubuğun ankraj kapasitesi,
esasen kaynaklı birleşimin tasarım dayanımına bağlıdır. Bu durumda ankraj kapasitesi aşağıdaki şekilde
hesaplanabilir:
Fbtd = Fwd ≤ 16 As fcd φt / φI (8.9)
Burada;
Fwd : Kaynağın tasarım kayma dayanımı [Madde 8.6 (2)],
φt : Enine çubuğun anma çapı: φt ≤ 12 mm,
φI : Ankrajlanacak çubuğun anma çapı: φI ≤ 12 mm,
dir.
En az φt aralıkla yerleştirilmiş kaynaklı iki enine çubuğun kullanılması hâlinde, Bağıntı (8.9) kullanılarak
hesaplanan ankraj boyu, 1,41 faktörü ile çarpılarak arttırılmalıdır.
8.7 Bindirmeler ve mekanik birleştirme elemanları
8.7.1 Genel
(1)P Kuvvetler bir çubuktan diğerine aşağıdakiler vasıtasıyla aktarılır:
− Kıvrımları veya kancaları bulunan veya bulunmayan çubukların bindirmeleri,

− Kaynaklar,
− Çekme-basınç veya sadece basınç etkisi altında yük aktarımını sağlayan mekanik tertibatlar.
8.7.2 Bindirmeler
(1)P Çubuklar arasındaki bindirmelerin detayı;
− Kuvvetlerin bir çubuktan diğerine aktarımı sağlanacak,
− Birleştirme yeri civarındaki betonda kabuk atma şeklinde dökülme meydana gelmeyecek,
− Yapının performansını etkileyecek derecede geniş çatlaklar oluşmayacak
şekilde olmalıdır.
124
(2) Bindirmeler:
− Normalde şaşırtmalı olarak bağlanan ve büyük momentlerin/kuvvetlerin oluşacağı kısımlara (örneğin
plastik mafsallar gibi) konumlanmayan çubuklar arasında yapılır. İstisnalar aşağıda (4) nolu
paragrafta verilmiştir.
− Normalde simetrik şekilde düzenlenmesi gereken herhangi kesitte kullanılır.
(3) Bindirmeli çubuklar, Şekil 8.7’de gösterilen şekilde düzenlenmelidir:

− Bindirmeli çubuklar arasındaki net mesafe, 4φ veya 50 mm’den büyük olmamalıdır. Aksi taktirde,
bindirme boyu, 4φ veya 50 mm’yi aşan çubuklar arası net mesafe kadar uzatılmalıdır.
− Komşu bindirmeler arasında kalan boyuna doğrultudaki mesafe, bindirme boyu l0’ın 0,3 katından az
olmamalıdır.
− Komşu bindirmeler bulunduğu durumda, komşu çubuklar arasındaki net mesafe 2φ veya 20 mm’den
az olmamalıdır.
(4) Şartların yukarıda (3) nolu paragrafta verilenlere uygunluğu sağlandığında, çekmeye çalışan izin
verilebilir bindirmeli çubuk oranı, çubukların hepsinin aynı sırada olması şartıyla % 100 olabilir. Çubukların
farklı bir kaç sırada olması durumunda, bu oran % 50’ye düşürülmelidir.
Basınca çalışan çubukların tamamı ve ikincil donatı (dağıtma donatısı), aynı kesitte bindirilebilir.
Şekil 8.7 - Komşu bindirmeler
8.7.3 Bindirme boyu

(1) Tasarım bindirme boyu aşağıdaki bağıntıyla hesaplanır:
l 0 = α1 α 2 α 3 α 5 α 6 lb,rqd ≥ l0,min (8.10)
Burada;
lb,rqd : Bağıntı (8.3)’ten hesaplanan değerdir,
l 0,min > max {0,3α 6 lb,rqd ; 15φ; 200mm} (8.11)
α1, α2, α3 ve α5 değerleri Çizelge 8.2’den alınabilir; ancak, α3’ü hesaplamak için Σ Ast,min değeri olarak
1, 0 As (σ sd / fyd ) alınmalıdır. As bindirmeli bir çubuğun alanıdır,
α 6 = ( ρ1 / 25 )
0 ,5
’dir ancak 1,5’ten büyük 1,0’dan küçük olmamalıdır. Burada, ρ1 bindirme boyunun
merkezinden itibaren 0,65 l0 mesafe içerisinde bulunan bindirmeli donatı oranıdır (Şekil 8.8).
α6 değerleri Çizelge 8.3’te verilmiştir.
Çizelge 8.3 - α6 katsayısına ait değerler
Toplam enkesit alanına göre < % 25 % 33 % 50 > %50

bindirmeli çubuk oranı
α6 1 1,15 1,4 1,5
Not - Ara değerler interpolasyon yoluyla bulunabilir.
125
Örnek: Çubuk II ve Çubuk III dikkate alınan kesitin dışında kaldığından: % = 50 ve α6 = 1,4
Şekil 8.8 - Bindirmeli çubuk bulunan bir kesitte bindirmeli çubuk oranı
8.7.4 Bindirme bölgesindeki enine donatı
8.7.4.1 Çekmeye çalışan çubuklar için enine donatı

(1) Bindirme bölgesinde, enine doğrultuda oluşacak çekme kuvvetlerini karşılamak üzere enine donatı
bulunmalıdır.
(2) Bindirmeli çubuklarının çapı φ’nin 20 mm’den küçük olduğu veya herhangi bir kesitteki bindirmeli çubuk
oranının % 25’ten az olduğu durumlarda, diğer sebeplere bağlı olarak gerekli görülen herhangi enine donatı
veya bağlantılar, daha detaylı doğrulama yapılmaksızın enine çekme kuvvetlerini karşılamaya yeterli kabul
edilebilir.
(3) Bindirmeli çubuklarının çapı φ’nin 20 mm’ye eşit veya 20 mm’den büyük olduğu durumda, enine donatı
toplam alanı Ast (uç uca birleştirilmiş donatı sırasına paralel bütün kollardaki enine donatının toplam alanı),
bindirmeli bir çubuğun alanı As’den küçük olmamalıdır (ΣAst ≥ 1,0As). Enine çubuk, bindirmeli donatı
doğrultusuna dik doğrultuda ve bindirmeli donatı ile beton yüzeyi arasında kalacak şekilde yerleştirilmelidir.
% 50’den fazla donatının bir noktada bindirildiği ve bir kesitteki komşu bindirmeler arasındaki mesafe a’nın
≤ 10φ olduğu durumda (Şekil 8.7), enine donatı; bağlantılar veya U çubukların kesit gövdesine ankrajlanması
suretiyle oluşturulmalıdır.
(4) Yukarıda (3) nolu paragrafta belirtilen enine donatı, Şekil 8.9(a)’da gösterildiği gibi bindirme uç kesitlerine
konumlanmalıdır.
8.7.4.2 Sürekli basınca çalışan çubuklar için enine donatı

(1) Çekmeye çalışan çubuklar için verilen kurallara ilaveten, birer adet enine donatı çubuğu, her bir bindirme
boyu ucundan öteye ve bu uçlardan 4φ mesafe dâhilinde yerleştirilmelidir [Şekil 8.9b)].
126
a) Çekmeye çalışan çubuklar
b) Basınca çalışan çubuklar
Şekil 8.9 - Uç uca bindirmeler için enine donatı
8.7.5 Nervürlü tellerden yapılmış kaynaklı hasır çeliklerde bindirmeler
8.7.5.1 Ana donatı bindirmeleri

(1) Bindirmeler, örgü şeklinde veya tabakaların üst üste serilmesi suretiyle yapılabilir (Şekil 8.10)
a) Örgü hasır çelik (boyuna kesit)
b) Tabakalı hasır çelik (boyuna kesit)
Şekil 8.10 - Hasır çeliklerde bindirmeler
(2) Yorulma yükleri oluşması durumunda, örgü şeklinde bindirme uygulanmalıdır.
(3) Örgü hasır çeliklerde, boyuna ana çubuklarının bindirme düzeni Madde 8.7.2’ye uygun olmalıdır. Varsa
enine çubuklarının olumlu tesirleri ihmal edilmeli ve buna bağlı olarak α3 = 1,0 alınmalıdır.
(4) Tabakalı hasır çeliklerde, ana donatı bindirmeleri, genellikle, taşıma gücü sınır durumunda donatıda
hesaplanan gerilmenin, donatı tasarım dayanımının % 80’inden fazla olmadığı bölgelerde yapılmalıdır.
127
(5) Yukarıda (4) nolu paragrafta belirtilenlerin karşılanmadığı durumlarda, Madde 6.1’e göre eğilme direnci
hesabında kullanılan çeliğin efektif derinliği, hasır çeliğin çekmeye çalışan yüzünden en uzakta kalan
tabakaya uygulanmalıdır. İlaveten, bindirme ucunun yanında çatlak doğrulama işlemi gerçekleştirilirken,
Çizelge 7.2 ve Çizelge 7.3’te verilen çelik gerilmeleri, bindirme uçlarındaki süreksizlik nedeniyle % 25
oranında arttırılmalıdır.
(6) Herhangi bir kesitte bindirmeli de olabilen ana donatının oranı, aşağıda verilenlere uygun olmalıdır:
Örgü hasır çelik için Çizelge 8.3’te verilen değerler uygulanabilir.
Tabakalı hasır çeliklerde, herhangi bir kesitte bindirme yapılmak suretiyle eklenmiş de olabilen ana donatı
için izin verilebilir oran, hasır çeliğin hazırlanmış özel enkesit alanı (As/s)prov’a bağlıdır. Burada s, tellerin
aralığıdır:
− (As/s)prov ≤ 1200 mm2/m ise % 100

− (As/s)prov > 1200 mm2/m ise % 60
Birden çok tabakanın birleşimleri, bindirme boyu en az 1,3l0 (l0 Madde 8.7.3’e göre hesaplanır) olacak
şekilde şaşırtmalı olmalıdır.
(7) Bindirme bölgesinde ilave enine donatı kullanılması gerekli değildir.
8.7.5.2 İkincil donatı veya dağıtma donatısı bindirmeleri

(1) İkincil donatıların tamamı aynı konumda bindirilebilir.
Bindirme boyu l0 için en az değerler Çizelge 8.4’te verilmiştir; ikincil iki çubuğun bindirme boyu, iki ana
çubuğu kapsamalıdır.
Çizelge 8.4 - Hasır çeliklerde ikincil teller için gerekli bindirme uzunlukları
İkincil tellerin çapı (mm) Bindirme uzunlukları

≥ 150 mm; bindirme boyu içerisinde en
φ≤6
az 1 tel adımı
6 < φ ≤ 8,5 ≥ 250 mm; en az 2 tel adımı
8,5 < φ ≤ 12 ≥ 350 mm; en az 2 tel adımı
8.8 Büyük çaplı çubuklar için ilave kurallar

(1) Çapı φlarge’dan daha büyük olan çubuklar için Madde 8.4 ve Madde 8.7’de verilenlere ilaveten aşağıdaki
kurallar uygulanır.
Not - φlarge değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 32 mm’dir.
(2) Bu gibi büyük çaplı çubukların kullanıldığı durumlarda, çatlak kontrolü, yüzey donatısı kullanılarak
(Madde 9.2.4) veya hesapla (Madde 7.3.4) yapılabilir.
(3) Büyük çaplı çubuklar kullanıldığında yarma kuvvetleri yüksektir ve perçin etkisi daha büyüktür. Bu
çubuklar, mekanik tertibatlar kullanılarak ankrajlanmalıdır. Alternatif olarak bu çubuklar, düz çubuklar gibi
ankrajlanabilir ancak, sargı donatısı olarak bağlantılar yerleştirilmelidir.
(4) Büyük çaplı çubuklarda genellikle bindirme yapılmaz. En küçük boyutu 1,0 m olan kesitlerde veya
donatıda hesaplanan gerilmenin, donatı tasarım dayanımının % 80’inden büyük olmadığı durumlarda bu
çubuklar kullanılarak yapılan bindirmeler istisnalardır.
(5) Yanal basıncın mevcut olmadığı ankraj bölgelerine, kayma donatısına ilave olarak enine donatı
yerleştirilmelidir.
(6) Düz ankraj boyları için (kullanılan notasyon için Şekil 8.11’e bakılmalıdır) yukarıda (5) nolu paragrafta
atıfta bulunulan ilave donatı aşağıda belirtilenden daha az olmamalıdır:
128
− Çekmeye çalışan yüze paralel doğrultuda:
Ash = 0,25 As n1 (8.12)
− Çekmeye çalışan yüze dik doğrultuda:
Asv = 0,25 As n2 (8.13)
Burada;
As : Ankrajlanmış çubuğun enkesit alanı,
n1 : Eleman içerisinde aynı yere ankrajlanmış çubuklar içeren donatı sıralarının adedi,
n2 : Her bir donatı sırasındaki ankrajlanmış çubuk adedi
dir.
(7) İlave enine donatı ankraj bölgesinde düzgün şekilde dağıtılmalı ve çubuk aralıkları, boyuna donatı
çapının 5 katını aşmamalıdır.
Örnek: Sol taraftaki şekilde n1 = 1, n2 = 2’dir. Sağ taraftaki şekilde ise n1 = 2, n2 = 2’dir.
Şekil 8.11 - Büyük çaplı çubuklar için yanal basıncın mevcut olmadığı durumda ankraj bölgelerine
yerleştirilen ilave donatı
(8) Yüzey donatısı için Madde 9.2.4 uygulanmalıdır. Ancak, yüzey donatısının alanı büyük çaplı çubuklara
dik doğrultuda 0,01 Act,ext’ten, bu çubuklara paralel doğrultuda ise 0,02 Act,ext’ten az olmamalıdır.
8.9 Çubuk demetleri
8.9.1 Genel
(1) Aksi belirtilmedikçe, tek çubuklara uygulanan kurallar çubuk demetlerine de uygulanır. Bir çubuk
demetindeki bütün çubuklar aynı özelliklere (tip ve sınıf) sahip olmalıdır. Çapları farklı çubuklar, çap oranının
1,7’yi aşmaması şartıyla birlikte demetlenebilir.
(2) Tasarımda, çubuk demetinin yerine, enkesit alanı demetle aynı olan ve demetle aynı ağırlık merkezine
sahip itibari bir çubuk kullanılır. Bu itibari çubuğun eş değer çapı φn aşağıdaki bağıntıyla hesaplanabilir:
φn = φ nb ≤ 55 mm (8.14)
Burada;
nb : Demette, aşağıdaki değerlerle sınırlandırılmış çubuk adedidir:
Basınca çalışan düşey çubuklar ve bindirmeli birleşimdeki çubuklar için nb ≤ 4,
Diğer bütün durumlar için nb ≤ 3.
(3) Çubuk aralıklarıyla ilgili olarak Madde 8.2’de verilen kurallar çubuk demetlerine de uygulanır. Eş değer
çap φn kullanılmalı ancak, demetler arasındaki net mesafe, demetlerin gerçek dış hattından itibaren
ölçülmelidir. Beton örtü tabakası kalınlığı, demetlerin gerçek dış hattından itibaren ölçülmeli ve φn’den küçük
olmamalıdır.
(4) Birbirine temas edecek şekilde biri diğerinin üzerine konumlanan çubuklar bulunduğu ve aderans
şartlarının yeterli olduğu durumlarda, bu çubukların, çubuk demeti olarak değerlendirilmesi gerekmez.
129
8.9.2 Çubuk demetlerinin ankrajı

(1) Çekmeye çalışan çubuk demetleri, kesilerek ara mesnetlerde sonlandırılabilir. Eş değer çapı < 32 mm
olan demetler, çubukların şaşırtılması gerekmeden bir mesnet yakınında kesilebilir. Eş değer çapı ≥ 32 mm
olan ve bir mesnet yakınında ankrajlanmış demetlerde, çubuklar Şekil 8.12’de gösterildiği gibi boyuna
doğrultuda şaşırtılmalıdır.
(2) Tek çubukların 1,3lb,rqd’den (lb,rqd çubuk çapına bağlıdır) daha büyük bir mesafeyle şaşırtılarak
ankrajlandığı durumda, lbd (Şekil 8.12) değerlendirilirken çubuk çapı kullanılabilir. Aksi taktirde, demetin eş
değer çapı φn kullanılmalıdır.
Şekil 8.12 - Bir çubuk demetinde büyük mesafeyle şaşırtılmış çubukların ankrajı
(3) Basınca çalışan ankrajlarda, demetlenmiş çubukların şaşırtılması gerekmez. Eş değer çapı ≥ 32 mm olan
demetlerde, demet uçlarına çapı ≥ 12 mm olan en az dört bağlantı yerleştirilmelidir. Kısaltılmış çubuk ucunun
hemen ötesine bir bağlantı daha yerleştirilmelidir.
8.9.3 Çubuk demetlerinin bindirilmesi

(1) Bindirme boyu, eş değer çubuk çapı olarak φn [Madde 8.9.1 (2)] kullanılarak, Madde 8.7.3’e göre
hesaplanmalıdır.
(2) Eş değer çapı < 32 mm olan iki çubuktan oluşan demetlerdeki çubuklar, şaşırtılmadan bindirilebilir. Bu
durumda, l0’ı hesaplamak için eş değer çubuk çapı kullanılmalıdır.
(3) Eş değer çapı ≥ 32 mm olan iki veya üç çubuktan oluşan demetlerdeki çubuklar, Şekil 8.13’te gösterildiği
gibi boyuna doğrultuda en az 1,3l0 mesafe ile şaşırtılmalıdır. Burada l0, tek bir çubuğa ait bindirme boyudur.
Bu durumda 4 numaralı çubuk, bindirme çubuğu olarak kullanılır. Herhangi bir bindirme enkesitinde dörtten
fazla çubuğun bulunmamasına özellikle dikkat edilmelidir. Üçten fazla çubuk içeren demetlerde bindirme
yapılmamalıdır.
Şekil 8.13 - Dördüncü bir çubuğun bulunduğu çekmeye çalışan bindirmeli birleşim
8.10 Öngerme kabloları
8.10.1 Öngerme kablolarının ve yuvalarının düzeni
8.10.1.1 Genel
(1)P Kablo yuvaları veya öngerme kablolarının aralıkları, betonun tatmin edici şekilde yerleştirilebilmesi ve
sıkıştırılabilmesine imkân sağlanacak ve beton ile kablolar arasında yeterli aderans elde edilebilecek
seviyede olmalıdır.
8.10.1.2 Öngerme kabloları

(1) Öngerme kablolarının yatay ve düşey en az net aralıkları, Şekil 8.14’te gösterilene uygun olmalıdır.
Bunun dışındaki yerleşim planları, tatmin edici nihai davranışın, aşağıda belirtilenler bakımından elde
edildiğinin deney sonuçlarıyla gösterilmesi şartıyla kullanılabilir:
130
− Ankraj bölgesinde basınca çalışan beton,

− Betonda kabuk atma şeklinde dökülme,
− Öngerme kablolarının ankrajı,
− Kablolar arasına betonun yerleştirilmesi.
Öngerme kablolarının dayanıklılığı ve yapı elemanlarının uçlarında kabloların korozyon uğrama tehlikesi de
Not - Burada, φ, öngerme kablosunun çapı ve dg en büyük agrega tane büyüklüğüdür.
Şekil 8.14 - Öngerme kablolarının en az net aralığı
(2) Öngerme kabloları ankraj bölgelerinde demetlenmemelidir. Betonun tatmin edici şekilde
yerleştirilebilmesi, sıkıştırılabilmesi ve beton ile kablolar arasında yeterli aderansın elde edilebilmesi hâlinde,
kablolar ankraj bölgelerinde de demetlenebilir.
8.10.1.3 Ardgerme kablo yuvaları

(1)P İçerisinden ardgerme kabloları geçirilen yuvalar;
– Betonun yuvalara hasar verilmeden güvenli şekilde yerleştirilebileceği,
– Betonun gerilme esnasında ve sonrasında yuvaların kıvrımlı bölümlerinden gelen kuvvetlere direnç
gösterebileceği,
– Enjeksiyon şerbeti ile doldurma esnasında diğer yuvalar içerisine şerbetin sızmayacağı
şekilde konumlanmalı ve yapılmalıdır.
(2) Ardgermeli yapı elemanlarındaki kablo yuvaları, düşey olarak biri diğerinin üzerine yerleştirilmiş yuva
çiftleri durumu hariç olmak üzere, normalde demetlenmemelidir.
(3) Yuvalar arasındaki en az net aralık, Şekil 8.15’te gösterilene uygun olmalıdır.
Not - Burada, φ, ardgerme kablo yuvasının çapı ve dg en büyük agrega tane büyüklüğüdür.
Şekil 8.15 - Ardgerme kablo yuvalarının en az net aralığı
131
8.10.2 Öngerme kablolarının ankrajı
8.10.2.1 Genel
(1) Öngerme kablolarının ankraj bölgelerinde, aşağıda verilen boy parametreleri dikkate alınmalıdır
(Şekil 8.16):
a) Öngerme kuvvetinin (P0) betona tamamen aktarıldığı aktarım boyu lpt [Madde 8.10.2.2 (2)],
b) Beton gerilmesinin beton enkesiti boyunca tedrici olarak doğrusal dağılıma doğru geçtiği dağılım
boyu ldisp [Madde 8.10.2.2 (4)],
c) Taşıma gücü sınır durumunda kablo kuvveti Fpd’nin beton içerisindeki ankraj tarafından tamamen
taşındığı ankraj boyu lbpd [Madde 8.10.2.3 (4) ve (5)].
Şekil 8.16 - Öngerilmeli elemanlarda öngerilmenin aktarımı; boy parametreleri
8.10.2.2 Öngerilme aktarımı

(1) Kablolar serbest bırakıldığında, öngerilmenin betona sabit aderans gerilmesi fbpt ile aktarılacağı kabul
edilebilir. fbpt aşağıdaki bağıntı ile hesaplanabilir:
fbpt = ηp1 η1 fctd (t ) (8.15)
Burada;
ηp1 : Kablo tipinin ve serbest bırakma anında aderans durumunu dikkate almak için kullanılan
katsayı,
Çentikli teller için ηp1 = 2,7 ,
3 ve 7 telden oluşan halatlar için ηp1 = 3,2 ,
η1 : Yeterli aderans şartları için = 1,0 (Madde 8.4.2),
Aksi taktirde, uygulamadaki özel durumlara bağlı olarak daha yüksek bir değerin uygun
olduğunun kararlaştırılması haricinde = 0,7,
fctd (t ) : Serbest bırakma anında tasarım çekme dayanımı değeri; fctd (t ) = α ct ⋅ 0,7 ⋅ fctm (t ) / γ c
[Aynı zamanda Madde 3.1.2 (8) ve Madde 3.1.6 (2)P]
dir.
Not - Kablo tiplerine ilişkin yukarıda verilenlerin dışında kalan, Avrupa Teknik Onayına tabi
ηp1 değerleri kullanılabilir.
(2) Aktarım boyu lpt’nin temel değeri aşağıdaki bağıntıyla hesaplanır:
lpt = α1α 2φσ pm0 / fbpt (8.16)
Burada;
α1 : Tedrici serbest bırakma durumu için = 1,0,
Ani serbest bırakma durumu için = 1,25,
α 2 : Dairesel enkesitli kablolar için = 0,25,
3 ve 7 telden oluşan halatlar için = 0,19,
132
φ : Kablo anma çapı,

σ pm0 : Serbest bırakmadan hemen sonra kablodaki gerilme
dir.
(3) Tasarım durumuna bağlı olarak aşağıda verilen değerlerden daha gayrimüsait olanı aktarım boyu tasarım
değeri olarak alınmalıdır:
lpt1 = 0,8 lpt (8.17)
veya
lpt2 = 1,2 lpt (8.18)
Not - Normalde, serbest bırakma anında bölgesel gerilmeleri tahkik etmek için düşük olan değer,
taşıma gücü sınır durumları (kesme, ankraj vb.) için ise yüksek olan değer kullanılır.
(4) Beton gerilmelerinin dağılım boyu dışında, doğrusal dağılıma sahip olduğu kabul edilebilir (Şekil 8.17):
l disp = lpt2 + d 2 (8.19)
(5) Yeterli seviyede doğrulanması ve aktarım boyunun bu doğrulamaya göre değiştirilmesi hâlinde, alternatif
öngerilme oluşumu kabul edilebilir.
8.10.2.3 Taşıma gücü sınır durumunda çekme kuvvetinin ankraj tarafından taşınması
(1) Beton çekme gerilmesinin fctk,0,05 değerini aştığı enkesitlerde, kabloların ankrajı kontrol edilmelidir. Kablo
kuvveti, Madde 6.2.3 (6)’ya göre kesme tesiri de dâhil olmak üzere çatlamış enkesit için hesaplanmalıdır
(aynı zamanda Madde 9.2.1.3). Beton çekme gerilmesinin fctk,0,05 değerinden küçük olduğu durumda, ankraj
kontrolü yapılması gerekmez.
(2) Taşıma gücü sınır durumunda ankraj için aderans dayanımı, aşağıdaki bağıntıyla hesaplanır:
fbpd = ηp2 η1 fctd (8.20)
Burada;
ηp2 : Kablo tipini ve ankrajdaki aderans durumunu dikkate almak için kullanılan katsayı
Çentikli teller için ηp2 = 1,4 veya
7 telden oluşan halatlar için ηp2 = 1,2 ,
η1 : Madde 8.10.2.2 (1)’de tarif edilen katsayı
dır.
Not - Kablo tiplerine ilişkin yukarıda verilenlerin dışında kalan, Avrupa Teknik Onayına tabi
ηp2 değerleri kullanılabilir.
(3) Dayanımı yüksek betonun gevrekliğinin de artması nedeniyle, burada fctk,0,05 değeri, ortalama aderans
dayanımının bu sınır değeri geçtiği doğrulanamadıkça, C60/75 dayanım sınıfına ait dayanım değeri ile
(4) Bir kablonun σpd gerilmesi ile ankrajlanması için toplam ankraj boyu, aşağıdaki bağıntıyla hesaplanır:
lbpd = lpt2 + α 2φ (σ pd − σ pm∞ ) / fbpd (8.21)
Burada;
lpt2 : Aktarım boyu tasarım üst değeri [Madde 8.10.2.2 (3)],
α2 : Madde 8.10.2.2 (2)’de tarif edilen katsayı,
σ pd : Yukarıda (1) nolu paragrafta tarif edilen kuvvete karşılık gelen kablo gerilmesi,
σ pm∞ : Tüm kayıplardan sonra kalan öngerilme
dir.
133
(5) Ankraj bölgesindeki kablo gerilmeleri, Şekil 8.17’de gösterilmiştir.
Şekil 8.17 - Öngerilmeli yapı elemanlarında ankraj bölgesindeki gerilmeler: (1) kabloların serbest bırakıldığı
durumda, (2) taşıma gücü sınır durumunda
(6) Normal donatı ile öngerme donatısının bir arada kullanıldığı durumda, normal donatıya ve öngerme
donatısına ait ankraj kapasiteleri toplanabilir.
8.10.3 Ardgermeli elemanlardaki ankraj bölgeleri

(1) Ankraj bölgelerinin tasarımı, bu maddede ve Madde 6.5.3’te verilen uygulama kurallarına uygun olmalıdır.
(2) Öngerilme tesirlerinin ankraj bölgesinde tekil yük olarak dikkate alınacağı durumda, öngerme kablolarının
tasarım değeri, Madde 2.4.2.2 (3)’e uygun olmalı ve beton karakteristik çekme dayanımının düşük değeri
kullanılmalıdır.
(3) Ankraj plakalarının ardındaki dayanma gerilmesi, ilgili Avrupa Teknik Onayına göre kontrol edilmelidir.
(4) Tekil kuvvetlere bağlı çekme kuvvetleri, çubuk model yöntemiyle veya uygun başka bir gösterim şekliyle
değerlendirilmelidir (Madde 6.5). Donatı, tasarım dayanımında çalışacağı kabulü ile detaylandırılmalıdır.
Donatıdaki gerilmenin 300 MPa ile sınırlandırılmış olması hâlinde, çatlak genişliklerinin kontrolü gerekmez.
(5) Bir basitleştirme olarak öngerme kuvvetinin, ankraj tertibatının bitiminden başlamak suretiyle 2β’lık
(Şekil 8.18) dağılma açısı ile dağıldığı kabul edilebilir. Burada β’nın arctan 2/3 olduğu kabul edilebilir.
Şekil 8.18 - Öngerilme dağılımı
134
8.10.4 Öngerme kabloları için ankrajlar ve birleştirme elemanları

(1)P Ardgerme kabloları için kullanılan ankraj tertibatları, öngerme sistemi için belirtilenlere uygun olmalı ve
öngerme kablolarında ankraj boyları, tekrarlı ve ani değişen etki tesirleri dikkate alınmak suretiyle kablolarda
tasarım dayanımının tam oluşumuna imkân verecek kadar olmalıdır.
(2)P Birleştirme elemanlarının kullanılması durumunda, bu elemanlar, öngerme sistemi için belirtilenlere
uygun olmalı ve yapı elemanının taşıma kapasitesini etkilemeyecek ve varsa geçici ankrajların yapım
esnasında tatmin edici tarzda içerisine sokulabileceği şekilde yerleştirilmelidir.
(3) Betonda oluşan bölgesel tesirlere ve enine donatıya ait hesaplar, sırasıyla Madde 6.5 ve Madde 8.10.3’e
uygun olmalıdır.
(4) Genel olarak birleştirme elemanları ara mesnetlerden uzağa yerleştirilmelidir.
(5) Daha yüksek bir oranın yapının güvenliği açısından daha fazla risk getirmeyeceği gösterilmedikçe, bir
enkesite, kabloların % 50’si veya daha fazlası oranında birleştirme elemanı yerleştirilmesinden kaçınılmalıdır.
8.10.5 Yönlendiriciler (deviatörler)

(1)P Bir yönlendirici aşağıda verilen gerekleri karşılamalıdır:
– Kendisine kablo tarafından uygulanan boyuna ve enine kuvvetlere dayanmalı ve bu kuvvetleri yapıya
aktarmalıdır,
– Öngerme kablosu eğrilik yarıçapının herhangi bir şekilde aşırı gerilmeye veya kendisinde hasara
neden olmamasını sağlamalıdır.
(2)P Yönlendirme bölgelerinde kılıfları oluşturan borular, radyal basınca ve öngerme kablosunun boyuna
doğrultudaki hareketine, hasar görmeden ve işlevi bozulmadan dayanabilmelidir.
(3)P Kablonun eğrilik yarıçapı, EN 10138’e ve ilgili Avrupa Teknik Onaylarına uygun olmalıdır.
(4) En fazla 0,01 radyanlık tasarlanmış kablo sapma açılarına, bir yönlendirici kullanılmadan izin verilebilir.
İlgili Avrupa Teknik Onayına uygun yönlendirici kullanılarak oluşturulan açı değişimi nedeniyle ortaya çıkan
kuvvetler, tasarım hesaplarında dikkate alınmalıdır.
135
Kısım 9 - Yapı elemanlarının detaylandırılması ve özel kurallar

9.1 Genel
(1)P Güvenlik, kullanılabilirlik ve dayanıklılık gerekleri, bu standardın diğer herhangi bir kısmında verilen
genel kurallara ilaveten bu kısımda verilen kurallar uygulanarak karşılanmalıdır.
(2) Yapı elemanları, benimsenen tasarım modelleri ile tutarlı olacak şekilde detaylandırılmalıdır.
(3) Gevrek kırılmayı, geniş çatlakları önlemek ve aynı zamanda kısıtlanmış etkilerden kaynaklanan
kuvvetlere direnç göstermek amacıyla minimum donatı alanları verilmiştir.
Not - Bu kısımda verilen kurallar esasen betonarme binalara uygulanabilen kurallardır.
9.2 Kirişler
9.2.1 Boyuna donatı
9.2.1.1 Minimum ve maksimum donatı alanları

(1) Boyuna çekme donatısının alanı, As,min’den az alınmamalıdır.
Not 1 - Çatlamayı kontrol bakımından boyuna çekme donatısı alanı için Madde 7.3’e de başvurulmalıdır.
Not 2 - Kirişlere ait As,min değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, aşağıda
verilmiştir:
f
0,0013btd değerinden az olmamak kaydıyla As,min = 0,26 ctm bt d (9.1N)
fyk
Burada;
bt : Çekme bölgesinin ortalama genişliği anlamındadır; tabla kısmı basınç etkisinde olan bir T
kirişte bt hesaplanırken, sadece gövde genişliği dikkate alınır,
fctm : Çizelge 3.1’e göre ilgili dayanım sınıfı dikkate alınarak belirlenen dayanım değeridir.
Alternatif olarak, gevrek kırılma tehlikesi düşük seviyede kabul edilebilen tali elemanlarda As,min,
taşıma gücü sınır durumu tahkikinde gerekli alanın 1,2 katı olarak alınabilir.
(2) As,min’den daha az donatı içeren kesitlerin, betonarme olmadığı kabul edilmelidir (Kısım 12).
(3) Çekme veya basınç donatısının enkesit alanı, donatı bindirme konumları dışında As,max değerini
aşmamalıdır.
Not - Kirişlere ait As,max değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 0,04 Ac’dir.
(4) Kalıcı şekilde aderanssız kablolarla veya dış öngerme kablolarıyla öngerilme uygulanan elemanlarda,
elemanın nihai eğilme kapasitesinin, eğilmede çatlama momentinden daha büyük olduğu tahkik edilmelidir.
Çatlama momentinin 1,15 katı bir kapasite yeterlidir.
9.2.1.2 Diğer detaylandırma düzenleri

(1) Basit mesnetler kabulü ile tasarım yapılsa dahi, yekpare yapılarda, mesnetlerdeki enkesitler, kısmi
rijitlikten kaynaklanan ve açıklık ortasındaki en büyük momentin en az β1 katı olan eğilme momentine göre
tasarlanmalıdır.
Not 1 - Kirişlere ait β1 değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 0,15’tir.
Not 2 - Madde 9.2.1.1 (1)’de tarif edilen boyuna doğrultudaki minimum donatı alanı uygulanır.
(2) Sürekli kirişlerin ara mesnetlerinde, tablalı bir enkesitteki toplam çekme donatısı alanı As, efektif tabla
genişliği boyunca yayılmalıdır (Madde 5.3.2). Çekme donatısının bir kısmı, gövde genişliği boyunca
sıklaştırılabilir (Şekil 9.1).
136
Şekil 9.1 - Tablalı bir enkesite çekme donatısının yerleştirilmesi
(3) Varsa, direnç hesabında dikkate alınan boyuna basınç donatısı (çapı φ olan), en fazla 15φ aralıkla
yerleştirilen enine donatı vasıtasıyla konumunda tutulmalıdır.
9.2.1.3 Boyuna çekme donatısının kısaltılması

(1) Gövde ve tabla kısımlarındaki eğik çatlakların tesiri de dâhil olmak üzere, etki eden çekme kuvveti zarfına
direnç sağlamak için bütün kesitlere yeterli donatı yerleştirilmelidir.
(2) Kayma donatısı bulunan elemanlarda Madde 6.2.3 (7)’ye göre ilave çekme kuvveti ∆Ftd hesaplanmalıdır.
Kayma donatısı bulunmayan elemanlarda ∆Ftd, moment eğrisinin Madde 6.2.2 (5)’e göre aI = d mesafesi
kadar kaydırılması suretiyle belirlenebilir. Bu “kaydırma kuralı”, bir alternatif olarak kayma donatısı bulunan
elemanlarda da kullanılabilir. Burada:
aI = z ( cot θ − cot α ) / 2 (semboller Madde 6.2.3’te tarif edilmiştir) (9.2)
İlave çekme kuvveti, Şekil 9.2’de gösterilmiştir.
(3) Donatı çubuklarının ankraj boyları dâhilinde direnci, kuvvetin doğrusal değişim gösterdiği kabul edilerek
dikkate alınabilir (Şekil 9.2). Güvenli tarafta kalmak üzere bir basitleştirme olarak, bu direnç katkısı ihmal
edilebilir.
(4) Kayma direncine katkıda bulunan pilyenin ankraj boyu, çekme bölgesinde 1,3 lbd’den, basınç bölgesinde
ise 0,7 lbd’den az olmamalıdır. Ankraj boyu, pilye ekseni ile boyuna donatı ekseninin kesişim noktasından
itibaren ölçülmelidir.
137
Şekil 9.2 - Eğik çatlakların tesiri ve donatının ankraj boyları dâhilindeki direnci dikkate alınmak suretiyle
boyuna donatının kısaltılmasına ilişkin gösterim
9.2.1.4 Uç mesnetlerdeki alt donatının ankrajı

(1) Tasarımda uç rijitliği çok az veya yok olarak kabul edilen mesnetlere yerleştirilen alt donatının alanı,
açıklığa yerleştirilen çelik alanının en az β2 katı olmalıdır.
Not - Kirişlere ait β2 değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 0,25’tir.
(2) Ankrajla taşınacak çekme kuvveti, varsa eksenel kuvvetin katkısı da dâhil olmak üzere Madde 6.2.3
(6)’ya (kayma donatısı bulunan elemanlar) göre veya kaydırma kuralına göre hesaplanabilir:
FE = VEd ⋅ aI / z + NEd (9.3)
Burada; NEd, çekme kuvvetine ilave edilecek veya çekme kuvvetinden çıkartılacak eksenel kuvvet olup,
aI için Madde 9.2.1.3 (2)’ye başvurulmalıdır.
(3) Ankraj boyu, mesnet ile kiriş arasındaki temas hattından itibaren ölçülen, Madde 8.4.4’te belirtilen lbd’dir.
Doğrudan mesnette (Şekil 9.3) yanal basınç dikkate alınabilir.
a) Doğrudan mesnet: Bir duvar veya kolon ile b) Dolaylı mesnet: Bir başka mesnet kirişine
mesnetlenmiş kiriş saplanan kiriş
Şekil 9.3 - Uç mesnetlerdeki alt donatının ankrajı
138
9.2.1.5 Ara mesnetlerdeki alt donatının ankrajı

(1) Madde 9.2.1.4 (1)’de verilen donatı alanı uygulanır.
(2) Ankraj boyu, 10φ’den (düz çubuklar için) veya mandrel çapından (çapı en az 16 mm’ye eşit kancalar ve
kıvrımlar için) veya mandrel çapının iki katından (diğer durumlarda) az olmamalıdır [Şekil 9.4 (a)]. Normalde
belirtilen bu en az değerler geçerlidir, ancak Madde 6.6’ya göre daha hassas analiz de yapılabilir.
(3) Pozitif momentlere (mesnetin oturması, patlama vb. gibi nedenlerle oluşan) direnç için kullanılması
gereken donatı, sözleşme dokümanlarında belirtilmelidir. Bu donatı, çubukların bindirilmesi suretiyle
sağlanabileceği şekilde sürekli olmalıdır [Şekil 9.4 (b) veya (c)].
Şekil 9.4 - Ara mesnetlerde donatının ankrajı
9.2.2 Kayma donatısı

(1) Kayma donatısı ile yapı elemanının boyuna ekseni arasındaki α açısı, 45o ile 90o arasında olmalıdır.
(2) Kayma donatısı aşağıda verilenlerin kombinasyonundan oluşabilir:
− Boyuna çekme donatısını ve basınç bölgesini saran bağlantılar (Madde 9.5),

− Pilyeler,
− Kalıp içerisine boyuna donatıyı sarmayacak şekilde yerleştirilen ancak, basınç ve çekme bölgelerine
uygun şekilde ankrajlanmış kafes, merdiven vb. şekilli donatılar.
Şekil 9.5 - Kayma donatısı örnekleri
(3) Bağlantılar etkin şekilde ankrajlanmalıdır. Burulmaya direnç için bağlantı gerekli olmaması şartıyla, gövde
yüzeyine yakın tabla kolunda bindirmeli birleşim bulunmasına izin verilir.
(4) Gerekli olan kayma donatısının β3 katını bağlantılar oluşturmalıdır.
Not - β3 değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 0,5’tir.
139
(5) Kayma donatısı oranı, Bağıntı (9.4) ile hesaplanır:
ρ w = Asw / ( s ⋅ bw ⋅ sin α ) (9.4)
Burada;
ρ w : Kayma donatısı oranı,
ρ w , ρ w,min ’den az olmamalıdır,
Asw : s uzunluğu boyunca kayma donatısı alanı,
s : Elemanın boyuna ekseni boyunca ölçülen kayma donatısı aralığı,
bw : Elemanın gövde genişliği
α : Kayma donatısı ile boyuna eksen arasındaki açı [Madde 9.2.2 (1)]
dir.
Not - Kirişlere ait ρ w,min değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, Bağıntı
(9.5N) ile hesaplanan değerdir:
( )
ρ w,min = 0,08 fck / fyk (9.5N)
(6) Kayma donatısı eleman takımları arasında boyuna doğrultudaki en büyük aralık sl,max değerini
aşmamalıdır.
Not - sl,max değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer Bağıntı (9.6N) ile hesaplanan
değerdir:
sl,max = 0,75d (1 + cot α ) (9.6N)
Burada; α kayma donatısının kiriş boyuna ekseni ile yaptığı açıdır.
(7) Pilyeler arasında boyuna doğrultudaki en büyük aralık sb,max değerini aşmamalıdır.
Not - sb,max değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer Bağıntı (9.7N) ile hesaplanan
değerdir:
sb,max = 0,6d (1 + cot α ) (9.7N)
(8) Bir dizi kayma bağlantısının kolları arasındaki enine aralık st,max değerini aşmamalıdır:
Not - st,max değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer Bağıntı (9.8N) ile hesaplanan
değerdir:
st,max = 0,75d ≤ 600 mm (9.8N)
9.2.3 Burulma donatısı

(1) Burulma bağlantıları kapalı olmalı, bindirmeler veya kancalı uçlar vasıtasıyla ankrajlanmalı (Şekil 9.6) ve
yapı elemanının ekseni ile 90o açı yapmalıdır.
140
a) Önerilen şekiller b) Önerilmeyen şekil
Not - a2)’de verilen ikinci alternatif (alttaki çizim), üst kenar boyunca bir tam bindirme boyuna sahip olmalıdır.
Şekil 9.6 - Burulma bağlantılarına ait şekil örnekleri
(2) Madde 9.2.2 (5) ve (6)’da verilen hükümler, kullanılması gereken en az burulma bağlantısını sağlamak
için genellikle yeterlidir.
(3) Burulma bağlantılarının boyuna doğrultudaki aralığı, u / 8 (notasyon için Madde 6.3.2 Şekil 6.11’e
bakılmalıdır) değerini veya Madde 9.2.2 (6)’daki gerekle belirtilen değeri veya kiriş enkesitinin küçük olan
boyutunu aşmamalıdır.
(4) Boyuna çubuklar, her köşede bir çubuk olacak ve kalan diğerleri ise bağlantıların iç çevresi boyunca en
fazla 350 mm aralıkla düzgün dağıtılmış olacak düzende yerleştirilmelidir.
9.2.4 Yüzey donatısı

(1) Çatlakları kontrol etmek veya beton örtü tabakasında kabuk atma şeklinde dökülmeye karşı yeterli direnci
sağlamak için yüzey donatısı yerleştirilmesi gerekebilir.
Not - Yüzey donatısı için detaylandırma kuralları, bilgi için verilen Ek J’de belirtilmiştir.
9.2.5 Dolaylı mesnetler

(1) Bir mesnetin duvar veya kolon yerine bir başka kirişe saplandığı durumda, kirişlerin karşılıklı tepkisine
direnç gösterecek şekilde tasarımlanmış donatı yerleştirilmelidir. Bu donatı, diğer sebeplerle yerleştirilmiş
donatıya ilave donatıdır. Bu kural, bir kirişe oturmayan döşemeye de uygulanır.
(2) İki kiriş arasındaki mesnet donatısı, mesnet elemanının ana donatısını saran bağlantılardan oluşmalıdır.
Bu bağlantıların bazıları, iki kirişe ait ortak beton hacminin dışında dağıtılabilir (Şekil 9.7).
Şekil 9.7 - İki kirişin kesişim bölgesine mesnet donatısının yerleştirilmesi (plan görünüşü)
141
9.3 Masif döşemeler

(1) Bu kısım b ve leff boyutları 5h’den küçük olmayan, bir ve iki doğrultuda çalışan masif döşemelere
uygulanır (Madde 5.3.1).
9.3.1 Eğilme donatısı
9.3.1.1 Genel
(1) Ana doğrultudaki minimum ve maksimum donatı çeliği oranı için Madde 9.2.1.1 (1) ve (3) uygulanır.
Not - Madde 9.2.1.1 (1)’deki Not 2’ye ilaveten, gevrek kırılma riskinin küçük olduğu döşemelerde, As,min,
taşıma gücü sınır durumu tahkikinde gerekli alanın 1,2 katı olarak alınabilir.
(2) Bir doğrultuda çalışan döşemelere, ana donatının en az % 20’si oranında ikincil enine donatı
yerleştirilmelidir. Enine eğilme momenti bulunmaması sebebiyle, mesnetlere yakın alanlarda üst ana donatı
çubuklarına enine donatı bağlanması gerekmez.
(3) Çubuk aralıkları smax, slabs değerini aşmamalıdır.
Not - smax, slabs değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer aşağıda verilmiştir:
− Ana donatı için 3h ≤ 400 mm, burada h, döşemenin toplam kalınlığıdır.

− İkincil donatı için 3,5h ≤ 450 mm.
Tekil yüklerin bulunduğu veya en büyük momentin oluştuğu alanlarda, bu hükümler sırasıyla aşağıdaki
hâle dönüşür:
− Ana donatı için 2h ≤ 250 mm.
− İkincil donatı için 3h ≤ 400 mm.
(4) Madde 9.2.1.3 (1) ila (3), Madde 9.2.1.4 (1) ila (3) ve Madde 9.2.1.5 (1) ile (2)’de verilen kurallar da
uygulanır ancak, aI = d olarak alınır.
9.3.1.2 Mesnetler yakınındaki döşeme donatısı

(1) Basit mesnetli döşemelerde, hesaplanan açıklık donatısının yarısı mesnet üstüne kadar devam etmeli ve
Madde 8.4.4’e göre ankrajlanmalıdır.
Not - Donatı, Madde 9.2.1.3, Madde 9.2.1.4 ve Madde 9.2.1.5’e göre kısaltılabilir ve ankrajlanabilir.
(2) Döşemenin bir kenarı boyunca kısmi rijitlik oluşması ancak, bunun analizde dikkate alınmaması hâlinde,
üst donatı, komşu açıklıkta oluşan en büyük momentin % 25’ini karşılayacak kapasitede olmalıdır. Bu donatı,
mesnet yüzünden itibaren ölçüldüğünde, komşu açıklık uzunluğunun en az 0,2 katı kadar mesafeyle
uzatılmalıdır. Bu donatı, ara mesnetleri sürekli şekilde geçmeli ve uç mesnetlerde ankrajlanmalıdır. Uç
mesnette karşılanacak moment, komşu açıklıkta oluşan en büyük momentin % 15’i kadar azaltılabilir.
9.3.1.3 Köşe donatısı

(1) Döşemenin köşeden yukarıya doğru kalkma hareketinin mesnetteki detaylandırma düzenleri vasıtasıyla
engellenmesi hâlinde, uygun donatı yerleştirilmelidir.
9.3.1.4 Serbest kenarlardaki donatı

(1) Bir döşeme normalde, serbest (mesnetlenmemiş) kenarı boyunca, genellikle Şekil 9.8’de gösterilen
tarzda düzenlenmiş boyuna ve enine donatıyı içermelidir.
(2) Normal şartlarda döşemeye yerleştirilen donatı, kenar donatısı olarak davranış gösterebilir.
Şekil 9.8 - Bir döşemedeki kenar donatısı

142
9.3.2 Kayma donatısı

(1) Kayma donatısı yerleştirilmiş bir döşemenin kalınlığı en az 200 mm olmalıdır.
(2) Aşağıdaki belirtilen değişiklik yapılmadıkça, kayma donatısı detaylandırılırken, Madde 9.2.2’de donatı
oranına ilişkin verilen en az değer ve tarif uygulanır.
(3) VEd ≤ 1/ 3 VRd,max (Madde 6.2) olan döşemelerde, kayma donatısı, tamamen pilyelerden veya kayma
donatısı eleman takımlarından oluşmalıdır.
(4) Birbirini takip eden bağlantı serilerinin boyuna doğrultudaki aralığı, aşağıdaki bağıntıyla hesaplanır:
smax = 0,75d (1 + cot α ) (9.9)
Burada; α kayma donatısının döşemenin boyuna ekseni ile yaptığı açıdır.
Pilyeler arasında boyuna doğrultudaki en büyük aralık aşağıdaki bağıntıyla hesaplanır:
smax = d (9.10)
(5) Kayma donatısının en büyük enine aralığı 1,5d’yi aşmamalıdır.
9.4 Kirişsiz düz döşemeler
9.4.1 İç kolonlara oturan döşeme

(1) Kirişsiz düz döşeme yapısındaki donatı düzeni, döşemenin kullanım koşullarında göstereceği davranışı
yansıtmalıdır. Bu davranışın yansıtılması sonucunda, donatı genellikle kolonlar üzerinde yoğunlaşacaktır.
(2) Kullanılabilirlik ile ilgili daha hassas hesaplar mevcut olmadıkça, iç kolonlarda, alanı 0,5 At’ye eşit üst
donatı, kolonun her bir yanındaki döşeme genişliklerinin 0,125 katının toplamına eşit bir genişlik dâhilinde
yerleştirilmelidir. Burada At, kolon yanlarındaki yarım döşemelerden kaynaklanan negatif momentlerin
toplamından oluşan toplam negatif momenti karşılamak için gerekli olan donatının alanını temsil etmektedir.
(3) İç kolonlara, kolona dik her bir doğrultuda alt donatı (≥ 2 çubuk) yerleştirilmeli ve bu donatı kolonu
tamamen geçmelidir.
9.4.2 Kenar ve köşe kolonlara oturan döşeme

(1) Eğilme momentlerinin döşemeden kenar veya köşe kolonuna aktarılması için döşemenin serbest
kenarına dik donatı, Şekil 9.9’da gösterilen efektif genişlik be dâhilinde yerleştirilmelidir.
Not - y > cy olabilir. Not - z > cz ve y > cy olabilir.
a) Kenar kolonu b) Köşe kolonu
Not - y mesafesi, döşeme kenarı ile kolonun iç tarafta kalan en uzak yüzü arasındaki mesafedir.
Şekil 9.9 - Kirişsiz düz döşemenin efektif genişliği be

143
9.4.3 Zımbalama kayma donatısı

(1) Zımbalama kayma donatısı kullanılması gerektiğinde (Madde 6.4), bu donatı, yük uygulanan alan/kolon
ile kayma donatısı kullanılmasına ihtiyaç duyulmayacak kontrol sınırı içerisinde kalan kd mesafesi arasına
yerleştirilmelidir. Bağlantı kolları, en az iki sarım oluşturmalıdır (Şekil 9.10). Bağlantı kol sarımlarının aralığı,
0,75d’yi aşmamalıdır.
Çevreyi saran bağlantı kol aralıkları, ilk kontrol sınırı (yük uygulanan alandan 2d mesafeye kadar) içerisinde
1,5d’yi aşmamalıdır. Bu aralıklar, ilk kontrol sınırının dışında kalan kontrol sınırlarının, kayma kapasitesine
katkıda bulunduğu kabul edilen kısımlarında 2d’yi aşmamalıdır (Şekil 6.22).
Şekil 9.10 b)’de gösterildiği gibi düzenlenen pilyelerde, bir sarımlık bağlantı kolu yeterli kabul edilebilir.
a) Bağlantı aralıkları b) Pilye çubuk aralıkları
Şekil 9.10 - Zımbalama kayma donatısı
Not - k değerleri için Madde 6.4.5 (4)’ye başvurulmalıdır.
(2) Kayma donatısı gereken yerlerde, bağlantı kol alanı (veya eş değeri) Asw,min, Bağıntı (9.11) yardımıyla
hesaplanır:
Asw,min ⋅ (1,5 ⋅ sin α + cos α ) /(sr ⋅ st ) ≥ 0,08 ⋅ (fck ) / fyk (9.11)
Burada;
α : Kayma donatısı ve ana donatı arasındaki açı (düşey bağlantılar için α = 90o ve sin α = 1),
sr : Kayma bağlantılarının radyal doğrultudaki aralığı,
st : Kayma bağlantılarının teğetsel doğrultudaki aralığı,
fck : MPa biriminde
dir.
Kolonun 0,5d mesafesi içerisinden geçen öngerme kablolarının sadece düşey bileşenleri, kayma hesaplarına
dâhil edilebilir.
(3) Yük uygulanan alandan veya bu alanın 0,25d mesafesi dâhilindeki kısımdan geçen pilye çubukları,
zımbalama kayma donatısı olarak kullanılabilir [Şekil 9.10 b)’de üstte bulunan şekil].
144
(4) Mesnet yüzeyi veya yük uygulanan alan çevresi ile en yakın donatı arasındaki, tasarımda dikkate alınan
mesafe, d/2’yi aşmamalıdır. Bu mesafe çekme donatısı seviyesinde ölçülmelidir. Pilye çubuklarının sadece
tek sıralı olması hâlinde, eğimleri 30o’ye indirilebilir.
9.5 Kolonlar
9.5.1 Genel
(1) Bu maddede, enkesit büyük boyutu h, enkesit küçük boyutu b’nin 4 katından fazla olmayan kolonlar ele
alınmıştır.
9.5.2 Boyuna donatı

(1) Boyuna çubukların çapı, φmin’den küçük olmamalıdır.
Not - φmin değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 8 mm’dir.
(2) Boyuna donatı toplam alanı, As,min’den az olmamalıdır.
Not - As,min değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, Bağıntı (9.12N) ile hesaplanan
değerdir:
0,10NEd
As,min = veya 0,002 Ac değerinden büyük olanı (9.12N)
fyd
Burada;
fyd : Donatının tasarım akma gerilmesi,
NEd : Tasarım eksenel basınç kuvveti
dir.
(3) Boyuna donatı alanı, As,max’dan fazla olmamalıdır.
Not - As,max değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, beton bütünlüğünün
etkilenmediği ve taşıma gücü sınır durumunda tam dayanıma erişildiği gösterilmedikçe, donatı
bindirme bölgeleri dışında 0,04 Ac’dir. Bu sınır, bindirme bölgelerinde 0,08 Ac’ye çıkartılmalıdır.
(4) Çokgen enkesitli kolonlarda, her bir köşeye en az bir çubuk yerleştirilmelidir. Dairesel kolondaki boyuna
çubukların adedi, dörtten az olmamalıdır.
9.5.3 Enine donatı

(1) Enine donatının (bağlantılar, halkalar veya fret) çapı, 6 mm veya en büyük boyuna çubuk çapının dörtte
biri değerlerinin büyük olanından az olmamalıdır. Enine doğrultuda donatı olarak kullanılan hasır çelikteki
tellerin çapı 5 mm’den küçük olmamalıdır.
(2) Eninde doğrultudaki donatı, yeterince ankrajlanmalıdır.
(3) Kolon boyunca enine donatı aralığı, scl,tmax değerini aşmamalıdır.
Not - scl,tmax değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, aşağıda verilen üç mesafeden
küçük olanıdır:
− En küçük boyuna çubuk çapının 20 katı,

− Kolon enkesitinin küçük boyutu,
− 400 mm.
(4) Yukarıda (3) nolu paragrafta belirtilen en büyük aralık değeri 0,6 faktörü ile çarpılarak azaltılmalıdır.
(i) Kolon enkesitinin büyük boyutuna eşit mesafe dâhilinde, kiriş veya döşemenin altında veya üstünde
kalan enkesitlerde,
(ii) En büyük boyuna çubuk çapının 14 mm’den büyük olması hâlinde, bindirmeli birleşimler yakınında.
Bindirme boyu içerisinde düzgün aralıklarla yerleştirilmiş en az 3 çubuk bulunması gereklidir.
145
(5) Boyuna çubukların doğrultusunda değişim olduğunda (örneğin kolon boyutunda değişim olduğunda), etki
eden yanal kuvvetler dikkate alınarak enine donatı aralığı hesaplanmalıdır. Doğrultu değişiminin 1/12
(yaklaşık 4,8o) veya daha küçük olması durumunda, bu tesirler ihmal edilebilir.
(6) Kolon köşesinde yerleştirilen boyuna her çubuk veya çubuk demeti, enine donatı vasıtasıyla konumunda
tutulmalıdır. Basınç bölgesindeki çubuklar ile sınırlandırılmış bir çubuk arasındaki mesafe en fazla 150 mm
olmalıdır.
9.6 Duvarlar
9.6.1 Genel
(1) Bu maddede, uzunluk/kalınlık oranı en az 4 olan ve dayanım analizinde bünyesindeki donatı dikkate
alınmış olan betonarme duvarlar ele alınmıştır. Donatı miktarının belirlenmesinde veya donatının uygun
şekilde detaylandırılmasında, çubuk model yöntemi kullanılabilir (Madde 6.5). Hakim etki olarak düzlem dışı
eğilmelere tabi duvarlara, döşemeler için verilen kurallar (Madde 9.3) uygulanır.
9.6.2 Düşey doğrultudaki donatı

(1) Düşey doğrultudaki donatının alanı, As,vmin ve As,vmax arasında olmalıdır.
Not 1 - As,vmin değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, 0,002 Ac’dir.
Not 2 - As,vmax değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, beton bütünlüğünün
etkilenmediği ve taşıma gücü sınır durumunda tam dayanıma erişildiği gösterilmedikçe, donatı
bindirme bölgeleri dışında 0,04 Ac’dir. Bu sınır, bindirme bölgelerinde 0,08 Ac’ye çıkartılmalıdır.
(2) Tasarımda kontrol edilen minimum donatı alanı As,vmin’in yarısı duvarın bir yüzünde, diğer yarısı ise
duvarın diğer yüzünde olacak şekilde donatı yerleştirilmelidir.
(3) Komşu iki düşey çubuk arasındaki mesafe, duvar kalınlığının 3 katı veya 400 mm değerlerinden küçük
olanını aşmamalıdır.
9.6.3 Yatay doğrultudaki donatı

(1) Her bir duvar yüzeyine, duvar yüzlerine (ve serbest kenarlarına) paralel doğrultuda devam eden yatay
doğrultudaki donatı yerleştirilmelidir. Bu donatının alanı As,hmin’den az olmamalıdır.
Not - As,hmin değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, düşey doğrultudaki donatı
alanının % 25’i veya 0,001 Ac değerlerinden büyük olanıdır.
(2) Komşu iki yatay çubuk arasındaki mesafe, 400 mm’den büyük olmamalıdır.
9.6.4 Enine donatı

(1) Her iki yüzde düşey doğrultudaki donatı toplam alanının 0,02 Ac’yi aştığı herhangi bir duvar bölümünde,
bağlantılar şeklindeki enine donatı, kolonlar için verilen kurallara uygun şekilde yerleştirilmelidir
(Madde 9.5.3). Madde 9.5.3 (4) (i)’de belirtilen büyük boyutun, 4 x duvar kalınlığı değerinden büyük alınması
gerekmez.
(2) Ana donatının duvar yüzlerine yakın şekilde yerleştirilmesi hâlinde de, 1 m2 duvar alanına en az 4 adet
düşecek şekilde bağlantılar biçimindeki enine donatı yerleştirilmelidir.
Not - Hasır çelik veya çapı φ ≤ 16 mm olan çubuklar kullanılması ve beton örtü kalınlığının 2φ’den büyük
olması hâlinde, enine doğrultuda donatı yerleştirilmesi gerekmez.
9.7 Yüksek kirişler

(1) Yüksek kirişlere (tarifi için Madde 5.3.1 (3)’e başvurulmalıdır), kiriş yüzlerine dik doğrultuda ve alanı en az
As,dbmin olan kafes şekilli donatı yerleştirilmelidir.
Not - As,dbmin değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, % 0,1’dir ancak, her bir yüzde
her doğrultu için 150 mm2/m’den az olmamalıdır.
(2) Kafes şekilli donatıda iki komşu çubuk arasındaki mesafe, yüksek kirişin kalınlığı veya 300 mm
değerlerinden küçük olanını aşmamalıdır.
146
(3) Tasarım modelinde dikkate alınan çekme çubuklarına karşılık gelen donatı, düğüm noktası ile lbd’lik
ankraj boyunun sağlanmasına izin veren kiriş ucu arasında yeterli uzunluk bulunmadıkça, düğüm noktasında
denge durumu için (Madde 6.5.4) çubuklar bükülerek, U-kancalar veya ankraj tertibatları kullanılarak tam
olarak ankrajlanmalıdır.
9.8 Temeller
9.8.1 Kazık başlıkları

(1) Kazığın en dış kenarı ile kazık başlığının kenarı arasındaki mesafe, başlık içinde oluşan kenetlenme
kuvvetlerinin uygun ankrajla taşınabileceği kadar olmalıdır. Kazığın uygulama yerinde beklenen yer
değiştirmesi dikkate alınmalıdır.
(2) Kazık başlığı içindeki donatı, çubuk model yöntemi veya eğilme yöntemlerinden uygun olanı kullanılarak
hesaplanmalıdır.
(3) Etki tesirlerini karşılamak için yerleştirilen ana çekme donatısı, kazık tepeleri arasındaki gerilme
bölgelerinde yoğunlaştırılmalıdır. Yerleştirilen çubukların çapı en az φmin olmalıdır. Bu donatı alanının en
azından minimum donatı alanına eşit olması hâlinde, elemanın taban yüzeyi boyunca düzgün dağıtılmış
çubuklar yerleştirilmeyebilir. Elemanın yan yüzleri ve tepe yüzeyi, bu bölümlerde çekme etkisi oluşma riski
bulunmaması hâlinde, donatısız da olabilir.
Not - φmin değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, 8 mm’dir.
(4) Kaynaklanmış enine çubuklar, çekme donatısının ankrajında kullanılabilir. Bu durumda, enine çubuk,
dikkate alınan donatı çubuğunun ankraj bölgesine yerleştirilen enine donatıya dâhil kabul edilebilir.
(5) Kazıktan gelen mesnet tepkisi nedeniyle oluşan basıncın, kazık kenarlarından itibaren 45o’lik açıyla
yayılacağı kabul edilebilir (Şekil 9.11). Bu basınç, ankraj boyu hesaplanırken dikkate alınabilir.
Şekil 9.11 - Ankraj kapasitesini arttıran basınç alanı
9.8.2 Kolon ve duvar temel pabuçları
9.8.2.1 Genel
(1) Ana donatı, Madde 8.4 ve Madde 8.5’te belirtilen gereklere göre ankrajlanmalıdır. Yerleştirilen çubukların
çapı en az φmin olmalıdır. Temel pabuçlarının tasarımında, Madde 9.8.2.1’de gösterilen tasarım modeli
kullanılabilir.
(2) Dairesel enkesitli temel pabuçlarındaki ana donatı, pabuç merkezinde, pabuç çapının % 50 ± %10’una
eşit genişliğe sahip bölüme düşey doğrultuda yerleştirilebilir ve yoğunlaştırılabilir (Şekil 9.12). Bu durumda,
elemanın donatısız kısımları, tasarım amaçları bakımından donatısız beton olarak kabul edilmelidir.
147
Şekil 9.12 - Zemine oturan dairesel temel pabucundaki düşey donatı
(3) Etki tesirlerinin temel pabucu üst yüzeyinde çekmeye neden olması hâlinde, oluşan bileşke çekme
gerilmeleri kontrol edilmeli ve gerekirse donatı yerleştirilmelidir.
9.8.2.2 Çubukların ankrajı

(1) Donatıdaki çekme kuvveti, eğik çatlakların tesiri de dikkate alınmak suretiyle, denge şartlarından
belirlenmelidir (Şekil 9.13). x kısmındaki çekme kuvveti Fs, pabuç kenarından itibaren yine aynı x mesafesi
dâhilinde beton içerisinde ankrajla taşınmalıdır.
Şekil 9.13 - Eğik çatlaklar dikkate alınarak belirlenen çekme kuvveti modeli
(2) Ankrajla taşınacak çekme kuvveti, aşağıdaki bağıntıyla hesaplanır:
Fs = R ⋅ ze / zi (9.13)
Burada;
R : x mesafesi dâhilindeki bileşke zemin basıncı,
ze : R ile düşey kuvvet NEd arasındaki mesafe olan dış moment kolu,
NEd : A ve B enkesitleri arasındaki kısım için toplam zemin basıncına karşılık gelen düşey kuvvet,
zi : Donatı ile yatay kuvvet Fc arasındaki mesafe olan iç moment kolu,
Fc : En büyük çekme kuvveti Fs,max’a karşılık gelen basınç kuvveti
dir.
148
(3) ze ve zi moment kolları, sırasıyla NEd ve Fc için gerekli basınç bölgelerine göre belirlenebilir. Basitleştirme
olarak, e = 0,15b (Şekil 9.13) kabul edilerek ze belirlenebilir ve zi’nin değeri 0,9d olarak alınabilir.
(4) Düz çubuklar için sağlanabilen ankraj boyu, Şekil 9.13’te lb ile gösterilmiştir. Bu ankraj boyunun Fs
kuvvetini ankrajla taşımak için yeterli olmaması hâlinde, sağlanabilen boyu artırmak amacıyla düz çubuklar
yerine pilyeler kullanılabilir veya düz çubukların ucuna ankraj tertibatları yerleştirilebilir.
(5) Uç ankrajı olmayan düz çubuklar için en kritik olan, x’in en küçük değeridir. Basitleştirme olarak, xmin = h/2
kabul edilebilir. Diğer ankraj tipleri için ise x’in büyük değerleri daha kritik olabilir.
9.8.3 Temel bağ kirişleri

(1) Temel bağ kirişleri, temellere gelen yüklerin dışmerkezli şekilde etkimesini engellemek için kullanılabilir.
Bu kirişler, oluşan bileşke eğilme momentlerini ve kesme kuvvetlerini karşılayacak şekilde tasarımlanmalıdır.
Eğilme momentlerini karşılamak üzere yerleştirilen donatı çubuğunun çapı en az φmin olmalıdır.
(2) Sıkıştırma (kompaksiyon) cihazlarından kaynaklanan etkilerin temel bağ kirişleri üzerinde tesirlere neden
olabileceği durumda, bu kirişlerin tasarımında, en küçük düşey yük q1 de dikkate alınmalıdır.
Not - q1 değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, 10 kN/m’dir.
9.8.4 Kaya zemine oturan kolon temel pabucu

(1) Taşıma gücü sınır durumunda zemin basıncının q2’yi aştığı durumda, temel pabucu içerisinde oluşan
yarma kuvvetlerini karşılamak üzere enine doğrultuda yeterli donatı yerleştirilmelidir. Bu donatı, h yüksekliği
(Şekil 9.14) boyunca, yarma kuvveti doğrultusunda düzgün şekilde dağıtılabilir. Yerleştirilen çubukların çapı
en az φmin olmalıdır.
Not - q2 ve φmin değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değerler, q2 için 5 MPa ve φmin
için 8 mm’dir.
(2) Yarma kuvveti Fs, aşağıdaki bağıntıyla hesaplanabilir (Şekil 9.14):
Fs = 0,25 (1 − c / h ) NEd (9.14)
Burada h; b ve H’den küçük olanıdır.
a) h ≥ H olan temel pabucu b) Enkesit c) h < H olan temel pabucu
Şekil 9.14 - Kaya zemine oturan temel pabucuna yerleştirilen yarma donatısı
149
9.8.5 Delme (fore) kazıklar

(1) Aşağıdaki maddeler donatılı delme kazıklara uygulanır. Donatısız delme kazıklar için Kısım 12’ye
başvurulmalıdır.
(2) Betonun donatı etrafında serbestçe akabilmesini sağlamak için donatı, kafes donatılar ve varsa
bağlanmış saplamalar, betonun akışını olumsuz yönde etkilemeyecek şekilde detaylandırılmalıdır.
(3) Çapı h1’i aşmayan delme kazıklarda en az boyuna donatı alanı As,bpmin olmalıdır.
Not - h1 ve As,bpmin değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değerler, h1 için
600 mm ve As,bpmin için Çizelge 9.6N’de verilen değerlerdir. Bu donatı, enkesit çevresi boyunca
dağıtılmalıdır.
Çizelge 9.6N - Yerinde döküm delme kazıklardaki boyuna donatı için önerilen en az alan
Kazık enkesit alanı: Ac Boyuna donatı en az alanı: As,bpmin
Ac ≤ 0,5 m2 As ≥ 0,005 ⋅ Ac
2 2
0,5 m < Ac ≤ 1,0 m As ≥ 25 cm2
Ac > 1,0 m2 As ≥ 0,0025 ⋅ Ac
Boyuna çubukların en küçük çapı, 16 mm’den daha küçük olmamalıdır. Kazıkta en az 6 adet boyuna
çubuk bulunmalıdır. Çubuklar arasındaki net mesafe, kazığın enkesit çevresi boyunca ölçüldüğünde
200 mm’den fazla olmamalıdır.
(4) Delme kazıklardaki boyuna ve enine donatının detaylandırılması ile ilgili hususlar için EN 1536’ya
başvurulmalıdır.
9.9 Geometri veya etki bakımından süreksizlik bölgeleri

(1) Süreksizlik bölgeleri, normal olarak Madde 6.5’e göre çubuk model yöntemi ile tasarımlanmalı ve
Kısım 8’de verilen kurallara göre detaylandırılmalıdır.
Not - Daha fazla bilgi Ek J’de verilmiştir.
(2)P Çekme çubuklarına karşılık gelen donatı, Madde 8.4’e göre lbd ankraj boyunca tam olarak
ankrajlanmalıdır.
9.10 Bağ sistemleri
9.10.1 Genel
(1)P Kazara oluşan etkilere dayanacak şekilde tasarımlanmayan yapılar, bölgesel bir hasar sonrası tedrici
olarak göçme durumuna erişmelerinin önlenmesi için alternatif yük iletim yolları sağlayan uygun bir bağ
sistemine sahip olmalıdır. Aşağıda verilen basit kuralların uygulanması durumunda, bu gereğin karşılandığı
kabul edilir.
(2) Yapıda aşağıda belirtilen bağlar bulunmalıdır:
a) Çevresel bağlar,
b) İç bağlar,
c) Kolon veya duvar yatay bağları,
d) Gerekli olması hâlinde, özellikle önyapımlı panolu binalarda, düşey bağlar.
(3) Genleşme derzleri ile yapısal olarak birbirinden bağımsız kısımlara ayrılmış bir binada, her kısım kendine
ait ayrı bir bağ sistemine sahip olmalıdır.
(4) Bağların tasarımında, donatının karakteristik dayanımında etki göstereceği ve aşağıdaki maddelerde tarif
edilen çekme kuvvetlerini taşıyabilecek kapasiteye sahip olduğu kabul edilebilir.
150
(5) Kolonlar, duvarlar, kirişler ve döşemelere başka amaçlarla yerleştirilen donatının, bu bağların bir bölümü
veya tamamının yerini aldığını kabul edilebilir.
9.10.2 Farklı bağ tiplerinin yapıdaki oranı
9.10.2.1 Genel
(1) Bağlar, yapısal analiz sonucunda gerekli görülen donatıya ilave donatı olarak değil, yapıda en azından
bulunması şart kısımlar olarak tasarlanmıştır.
9.10.2.2 Çevresel bağlar

(1) Her bir kat seviyesinde ve çatı seviyesinde, kenardan 1,2 m mesafe içeride etkin şekilde sürekli çevresel
bir bağ bulunmalıdır. Bu bağ, iç bağın bir bölümü olarak kullanılan donatıyı içerebilir.
(2) Çevresel bağ, aşağıdaki bağıntı ile hesaplanan çekme kuvvetine direnç gösterebilecek kapasitede
olmalıdır:
Ftie,per = li ⋅ q1 ≤ q2 (9.15)
Burada;
Ftie,per : Bağ kuvveti (burada, çekme kuvveti),
li : Uç açıklık uzunluğu
dur.
Not - q1 ve q2 değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değerler, q1 için 10 kN/m
ve q2 için 70 kN’dur.
(3) İç kenarlı yapılarda (atriyumlar, avlular vb. gibi), yapı dış kenarlarındaki tam olarak ankrajlanmış çevresel
bağlar ile aynı özellikte çevresel bağlar bulunmalıdır.
9.10.2.3 İç bağlar
(1) İç bağlar, her bir kat seviyesinde ve çatı seviyesinde, birbirine yaklaşık olarak dik iki doğrultuda
bulunmalıdır. Bu bağlar, uzunlukları boyunca etkin şekilde sürekli olmalı ve kolon veya duvar yatay bağları
olarak devam etmiyorlarsa, her iki ucundan çevresel bağlara ankrajlanmalıdır.
(2) İç bağlar, döşemeler içerisinde kısmen veya tamamen düzgün dağıtılabilir veya kirişlerde, duvarlarda
veya kirişler, duvarlar içerisinde veya uygun diğer konumlarda gruplanabilir. Duvarlar içerisindeki iç bağlar
kat döşemelerinin alt veya üst yüzünden 0,5 m mesafede olmalıdır (Şekil 9.15).
(3) İç bağlar, her bir doğrultuda, tasarım çekme kuvveti Ftie,int (kN/m)’ye direnç gösterebilecek kapasitede
olmalıdır.
Not - Ftie,int değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 20 kN/m’dir.
(4) İç bağların açıklık doğrultusunda dağıtılamadığı şap atılmamış kat döşemelerinde, enine bağlar, kiriş
hatları doğrultusunda gruplanabilir. Bu durumda, bir iç kiriş hattına gelen en az kuvvet aşağıdaki bağıntıyla
hesaplanabilir:
Ftie = ( l1 + l 2 ) / 2 ⋅ q3 ≤ q4 (9.16)
Burada;
l1, l2 : Kirişin her iki yanında kalan açıklık uzunlukları (m) (Şekil 9.15)
tir.
Not - q3 ve q4 değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, q3 için 20 kN/m ve
q4 için 70 kN’dur.
(5) İç bağlar, çevresel bağlara, kuvvetlerin aktarılması sağlanacak şekilde bağlanmalıdır.
151
Şekil 9.15 - Kazara oluşan etkiler için bağlar
9.10.2.4 Kolon ve/veya duvar yatay bağları

(1) Kenar kolonları ve duvarlar, her bir kat seviyesinde ve çatı seviyesinde yapıya yatay olarak
bağlanmalıdır.
(2) Bu bağlar, yapı cephesinin her 1 m’si için çekme kuvveti ftie,fac’a direnç gösterebilecek kapasitede
olmalıdır. Kolonlar için direnç gösterilecek çekme kuvveti Ftie,col’un aşılmasına gerek duyulmaz.
Not - ftie,fac ve Ftie,col değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, ftie,fac için
20 kN/m ve Ftie,col için 150 kN’dur.
(3) Köşe kolonları iki doğrultuda bağlanmalıdır. Bu durumda, çevresel bağ olarak kullanılan çelik, köşe
kolonunu bağlamak için yatay bağ olarak kullanılabilir.
9.10.2.5 Düşey bağlar

(1) Bir kolon veya duvarın kaza ile yitirilmesi sonucunda bu kolon veya duvarın üzerindeki döşemenin çökme
hasarını sınırlandırmak için, 5 veya daha çok katlı panolu binalardaki kolonlar ve/veya duvarlarda düşey
bağlar bulunmalıdır. Bu bağlar, hasarlı alan boyunca oluşturulan köprüleme sisteminde yer almalıdır.
(2) Sürekli düşey bağlar, normalde, kaza ile yitirilen kolon/duvar üzerindeki döşemede etki göstererek kazara
oluşan tasarım durumunda ortaya çıkan yükü taşıyabilecek şekilde yapının en alt seviyesinden en üst
seviyesine kadar devam etmelidir. Mevcut duvar elemanlarının diyafram etkisi veya döşemelerdeki membran
etkisi gibi diğer çözümler, denge durumunun ve yeterli seviyedeki şekil değiştirme kapasitesinin tahkik
edilebilmesi hâlinde kullanılabilir.
(3) Bir kolon veya duvarın, temel elemanı (kiriş veya kirişsiz düz döşeme gibi) haricinde başka bir yapı
elemanı vasıtasıyla en alt seviyeden mesnetlendiği durumda, tasarımda bu elemanın kaza ile yitirilmesi
durumu dikkate alınmalı ve buna uygun bir yük iletim yolu sağlanmalıdır.
9.10.3 Bağların sürekliliği ve ankrajı

(1)P İki yatay doğrultudaki bağlar, etkin şekilde sürekli ve yapının çevresinde ankrajlı olmalıdır.
(2) Bağlar, tamamıyla yerinde döküm tabliye betonu içerisinde bulunacak veya öndökümlü elemanların
birleşim yerlerinden geçirilecek şekilde yerleştirilebilir. Bir düzlemde süreklilik arz etmeyen bağlarda,
dışmerkezliklerden kaynaklanan bileşke eğilme tesirleri dikkate alınmalıdır.
(3) Bağlar, normalde öndökümlü birimlerin dar birleşim yerlerinde bindirilmemelidir. Bu durumlarda, mekanik
ankraj elemanları kullanılmalıdır.
152
Kısım 10 - Öndökümlü beton elemanlar ve yapılar için ilave kurallar

10.1 Genel
(1)P Bu kısımda verilen kurallar, tamamen veya kısmen öndökümlü elemanlarla yapılan binalara uygulanır
ve diğer kısımlarda verilen kurallara ilave olarak verilmiştir. Detaylandırma, imalat ve montajla ilgili diğer ilave
hususlar, özel mamul standardlarının kapsamındadır.
Not - Başlık numaraları, ilgili ana bölüm başlığı numarasından önce 10 rakamı kullanılarak gösterilmiştir.
Daha düşük seviyeli başlıklar, önceki kısımlardaki alt başlıklarla bağlantı kurulmaksızın, birbirini takip
eder şekilde numaralandırılmıştır.
10.1.1 Bu kısımda kullanılan özel terimler

Öndökümlü eleman: Fabrikada veya yapıda kullanılacağı yerden farklı, olumsuz hava şartlarına karşı
korunaklı bir yerde imal edilen eleman.
Öndökümlü mamul: Özel bir CEN standardına uygun şekilde imal edilen öndökümlü eleman.
Kompozit eleman: Yerinde döküm veya öndökümlü beton ihtiva eden, donatı bağlantısı olan veya olmayan
eleman.
Dişli döşeme: Araları, bloklar, boşluklu kil tuğlalar veya diğer biçimlerdeki kalıcı dolgu malzemesi ile
doldurulan öndökümlü dişlerden (veya kirişlerden) oluşan, yerinde döküm tabliyesi olan veya olmayan
döşeme.
Diyafram: Düzlem içi kuvvetlere maruz, birbirine birleştirilmiş birkaç öndökümlü birimden oluşabilen düzlem
eleman.
Bağ: Öndökümlü yapılar bakımından bağ, döşeme, duvar veya kolona yerleştirilen etkin şekilde sürekli bir
çekme elemanıdır.
Öndökümlü ayrık eleman: Göçme durumunda ikincil yük aktarma imkânı olmayan eleman.
Geçici durumlar : Öndökümlü beton elemanlarda, aşağıda verilenleri kapsayan durumlar:
- Kalıptan çıkartılma
- Depolama sahasına nakliye
- Depolama (mesnet ve yük şartları)
- Şantiyeye taşıma
- Kurma (yerine kaldırma)
- Yapım (montaj)
10.2 Tasarım esasları, temel gerekler

(1)P Öndökümlü beton elemanlar ve yapıların tasarım ve detaylandırılmasında, özellikle aşağıda verilenler
dikkate alınmalıdır:
- Geçici durumlar (Madde 10.1.1’e başvurulmalıdır)

- Mesnet elemanları; geçici ve kalıcı
- Elemanlar arasında bağlantılar ve birleşim yerleri
(2) Geçici durumlardaki dinamik tesirler, varsa dikkate alınmalıdır. Hassas analizlerin bulunmadığı
durumlarda statik tesirler, uygun katsayı ile çarpılabilir (özel tip öndökümlü mamuller için aynı zamanda
mamul standardlarına da başvurulmalıdır).
(3) Gerekli hâllerde, montaj, muayene ve değiştirme işlemlerini kolaylaştırmak için mekanik cihazlar
kullanılmalıdır.
153
10.3 Malzemeler
10.3.1 Beton
10.3.1.1 Dayanım
(1) İlgili mamul standardına göre, beton çekme dayanımı deneyi yoluyla uygun kalite kontrol sistemine tabi
tutularak seri imal edilen önyapımlı mamuller için, deney sonuçlarının istatistiki analizi, Çizelge 3.1’e alternatif
olarak, kullanılabilirlik sınır durumu tahkiki için çekme dayanımı değerlendirmesinde esas alınabilir.
(2) Çizelge 3.1’de yer alan, ara dayanım sınıfları kullanılabilir.
(3) Öndökümlü beton elemanların ısıl küre tabi tutulması hâlinde, 28 günlükten daha erken, t yaştaki beton
basınç dayanımı fcm (t), Bağıntı (3.3) uygulanarak hesaplanabilir. Ancak, bu bağıntıdaki beton yaşı t yerine,
Ek B’de yer alan Bağıntı (B.10) kullanılarak hesaplanan, sıcaklığa göre düzeltilmiş beton yaşı konulur.
Not - Bağıntı (3.1)’de geçen βcc(t) katsayısı 1 olarak sınırlandırılmalıdır.
Isıl kür tesiri için Bağıntı (10.1) kullanılabilir:
fcm − fcmp
fcm ( t ) = fcmp + log(t - tp + 1) (10.1)
log(28 - tp + 1)
Burada; fcmp, ısıl kür sonrasındaki (öngerme serbest bırakıldıktan sonraki) ortalama basınç
dayanımıdır. Bu dayanım, öndökümlü elemanla aynı ısıl işleme tabi tutulan numunelere, tp (tp < t )
süresi sonunda uygulanan basınç deneyi yoluyla tayin edilir.
10.3.1.2 Sünme ve büzülme

(1) Öndökümlü elemanların ısıl küre tabi tutulması hâlinde, sünme nedeniyle şekil değiştirmenin,
Bağıntı (B.10)’da verilen olgunluk fonksiyonu kullanılarak hesaplanmasına izin verilir.
(2) Sünme nedeniyle şekil değiştirmenin hesaplanmasında, Bağıntı (B.5) kullanılır. Ancak, bu bağıntıdaki,
betonun yükleme anındaki yaşı t0 (gün olarak) yerine, Bağıntı (B.9) ve Bağıntı (B.10) kullanılarak hesaplanan
eş değer beton yaşı konulur.
(3) Isıl küre tabi tutulan öndökümlü elemanlar için aşağıdaki kabuller yapılabilir:
a) Isıl kür esnasında oluşan büzülme birim şekil değiştirmesi önemli mertebede değildir.
b) Bünyesel büzülme birim şekil değiştirmesi ihmal edilebilir mertebededir.
10.3.2 Öngerme çeliği

10.3.2.2 Öngerme çeliğinin teknolojik özellikleri
(1)P Öngerme uygulanan elemanlarda, beton kürü esnasındaki yüksek sıcaklığın, gevşeme (relaksasyon)
kaybı üzerindeki tesiri dikkate alınmalıdır.
Not - Gevşeme, ısıl kür uygulanması esnasında hızlanır, aynı zamanda ısıl birim şekil değiştirme de
meydana gelebilir. Son durumda, işlem sonundaki gevşeme hızı azalır.
(2) Madde 3.3.2 (7)’de verilen gevşeme süresi bağıntısındaki germeden sonraki süre t ‘ye, eş değer süre teq
ilave edilmelidir. Bu şekilde, ısıl işlemin, öngerme çeliğinin gevşemesi nedeniyle oluşan öngerme kaybı
üzerindeki tesirleri karşılanmış olur. Eş değer süre, Bağıntı (10.2) uygulanarak hesaplanabilir.
1,14Tmax − 20 n
t eq =
Tmax − 20
∑ (T
i =1
( ∆ti ) )
− 20 ∆ti (10.2)
Burada;
t eq : Eş değer süre (saat),
T( ∆ti ) : ∆ti süresi esnasındaki sıcaklık (oC),
Tmax : Isıl işlem esnasındaki en büyük sıcaklık (oC)
tur.
154
10.5 Yapısal analiz
10.5.1 Genel
(1)P Analizde aşağıda verilenler dikkate alınmalıdır:
– Yapısal birimlerin, uygun geometri ve her safhanın özelliği kullanılarak, inşaatın her safhasındaki
davranışı ve bu birimlerin diğer elemanlarla etkileşimi (örnek olarak, yerinde döküm betonun, diğer
öndökümlü birimlerle etkileşimi).
– Yapısal sistemin, elemanlar arasındaki bağlantıların, özellikle gerçek şekil değiştirme ve dayanım
bakımından etkilenen davranışı.
– Kısıtlamaları ve elemanlar arasındaki kuvvet aktarımını etkileyen, geometri ile birimler ve mesnetler
elemanlarının konumundaki sapmalardan kaynaklanan belirsizlikler.
(2) Mesnetlere oturan elemanın ağırlığından kaynaklanan sürtünme ile ortaya çıkan yatay kısıtlamanın
olumlu tesirleri, sadece deprem bölgeleri haricindeki bölgelerde (γG, inf kullanılarak) kullanılabilir. Burada;
– Yapının genel kararlılığı bakımından sadece sürtünmeye güvenilmez,

– Mesnet elemanı düzeni, elemanların, döngülü etkilere (örneğin; basit mesnete oturan elemanların
temas kenarlarındaki tekrarlı ısıl tesirler) karşı düzensiz davranışı nedeniyle oluşan gibi, geri
dönüşsüz kümülatif kayma ihtimalini önler.
– Darbe nedeniyle önemli derecede yüke maruz kalma ihtimali ortadan kaldırılmıştır.
(3) Tasarımda, yatay hareket tesirleri, yapı direnci ve bağlantıların bütünlüğü bakımından dikkate alınmalıdır.
10.5.2 Öngerme kayıpları

(1) Öndökümlü beton elemanlara ısıl kür uygulanması hâlinde, öngerme kablolarındaki gerilme kaybı ve
sıcaklık nedeniyle oluşan beton genleşmesinin kısıtlanması, özel ısıl kayıp ∆Pθ ’ya yol açar. Bu kayıp,
Bağıntı (10.3) kullanılarak hesaplanabilir:
∆Pθ = 0, 5 Ap Ep α c (Tmax − To ) (10.3)
Burada;
Ap : Öngerme kablolarının enkesiti,
Ep : Öngerme kablolarının elastisite modülü,
αc : Betonun doğrusal ısıl genleşme katsayısı (Madde 3.1.2),
Tmax − To : Öngerme kabloları yakınındaki betonun, en büyük ve başlangıç sıcaklıkları arasındaki
fark, °C
tur.
Not - Isıl kür nedeniyle oluşan uzamanın sebep olduğu herhangi öngerme kaybı ∆Pθ , öngerme
kablosuna ön ısıtma uygulanmışsa ihmal edilebilir.
10.9 Özel tasarım ve detaylandırma kuralları
10.9.1 Döşemelerdeki ankastrelik momentleri

(1) Ankastrelik momentleri, boşluklu döşeme birimlerindeki tabliye içerisine veya açık boşluk üzerine konulan
kapatma betonu içerisine yerleştirilen üst donatı tarafından karşılanır. Donatının tabliye içerisine yerleştirildiği
durumda, bağlantılardaki yatay kesme etkisi, Madde 6.2.5’e göre tahkik edilmelidir. Donatının açık boşluk
üzerine konulan kapatma betonu içerisine yerleştirilmesi durumunda ise, yerinde dökme kapatma betonu ile
boşluklu döşeme birimi arasındaki kuvvet iletimi, Madde 6.2.5’e göre tahkik edilmelidir. Üst donatının
uzunluğu, Madde 9.2.1.3’e uygun olmalıdır.
(2) Basit mesnetlenmiş kirişlerin mesnetlerindeki, tasarlanmayan ankastrelik tesirleri, özel donatı ve/veya
detaylandırma yoluyla dikkate alınmalıdır.
155
10.9.2 Duvar ile döşeme arasındaki bağlantılar

(1) Döşeme tabliyeleri üzerine yerleştirilen duvar elemanlardaki donatı, duvar tabanındaki düşey yükün olası
dışmerkezliği ve konsantrasyonları için kullanılır. Döşeme elemanları için Madde 10.9.1 (2)’ye bakılmalıdır.
(2) Duvarın birim uzunluğu için düşey yükün ≤ 0,5h.fcd olması hâlinde, özel donatıya gerek duyulmaz. Burada
h, Şekil 10.1’de gösterilen duvar kalınlığıdır. Donatının Şekil 10.1’de gösterildiği gibi yerleştirilmesi, çapının
φ ≥ 6 mm ve aralıkları s’nin, h ve 200 mm’den küçük olanını aşmaması şartıyla, duvarın birim uzunluğu için
düşey yük, 0,6h.fcd’ye yükseltilebilir. Daha yüksek düşey yükler için donatı, yukarıdaki (1) nolu paragrafa göre
tasarımlanmalıdır. Aşağıdaki duvar için ayrı tahkik yapılmalıdır.
Şekil 10.1 - İki döşeme tabliyesi arasındaki birleşim yeri üzerine oturan duvar için donatı örneği
10.9.3 Döşeme sistemleri

(1)P Döşeme sistemlerinin detayları, analiz ve tasarım kabulleriyle tutarlı olmalıdır. İlgili mamul standardları
(2)P Bitişik birimler arasındaki yatay yük dağılımının dikkate alınması gereken hâllerde, uygun kayma
bağlantıları konulmalıdır.
(3)P Öndökümlü birimlerde oluşması muhtemel ankastrelik tesirleri, tasarımda basit mesnetler uygulansa bile
(4) Bağlantılarda, kesme kuvveti aktarımı farklı yollarla sağlanabilir. Temel üç bağlantı tipi Şekil 10.2’de
gösterilmiştir.
(5) Analiz veya deneylerde, öndökümlü elemanlar arasındaki muhtemel yük değişimleri dikkate alınarak,
yüklerin yatay dağılımı esas alınmalıdır. Döşeme birimleri arasındaki bileşke kesme kuvveti, bağlantılar ve
elemanların temas eden kısımlarının (dış dişler veya çıkıntılar) tasarımında dikkate alınmalıdır.
Düzgün yayılı yük etkisindeki döşemelerde, daha hassas analiz uygulanmaması hâlinde, birim uzunluk için
kesme kuvveti aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanabilir:
v Ed = qEd ⋅ be / 3 (10.4)
Burada;
qEd : Değişken yükün tasarım değeri (kN/m2),
be : Eleman genişliği
dir.
156
a) Beton veya şerbetle b) Kaynak ve cıvata ile c) Donatılı döşeme tabliyesi.

doldurulmuş bağlantılar birleştirilmiş bağlantılar. (taşıma gücü sınır
(burada örnek olarak bir tip durumunda kesme
kaynaklı birleştirme kuvvetinin aktarılması için,
gösterilmiştir) döşeme tabliyesinde, düşey
donatı birleştiricileri
kullanılması gerekebilir)
Şekil 10.2 - Kesme kuvveti aktarıcılar için bağlantı örnekleri
(6) Öndökümlü döşemelerin, yatay yükleri çerçeve birimlerine aktarmada diyafram olarak işlev gördüğünün
kabul edildiği yerlerde aşağıda verilenler dikkate alınmalıdır:
− Diyafram, çerçeve birimler ile şekil değişimi uyumluluğu dikkate alınarak gerçekçi bir yapısal modelin
bir kısmını oluşturmalıdır.
− Yatay yer değiştirme tesirleri, yatay yüklerin aktarılmasını sağlayan yapı kısımlarının tamamında
− Diyafram, yapısal modelde kabul edilen çekme kuvvetleri için donatılı olmalıdır.
− Donatı detaylandırılmasında, boşluklar etrafındaki ve bağlantılardaki gerilme yığılımları dikkate
alınmalıdır.
(7) Diyaframdaki bağlantılar boyunca kesme kuvveti aktarımı için yatay donatı, yapısal modele uygun bağlar
oluşturacak şekilde, mesnet boyunca sıklaştırılabilir. Bu donatı, varsa döşeme tabliyesine yerleştirilebilir.
(8) Arayüzdeki kesme etkisinin Madde 6.2.5’e göre tahkik edilmesi hâlinde, en az 40 mm tabliyesi olan
öndökümlü elemanlar, kompozit elemanlar olarak tasarımlanabilir. Öndökümlü birimler, kompozit etki ortaya
çıkmadan önce ve sonra, yapının bütün safhalarında kontrol edilmelidir.
(9) Eğilme ve diğer etki tesirleri için tasarlanan yatay donatı, tamamen tabliyeye yerleştirilebilir. Detaylar, iki
doğrultulu açıklık kabulü gibi, yapı modeline uygun olmalıdır.
(10) Ayrık döşeme birimlerdeki çıkıntı veya dişlere (kesme kuvveti aktarımı için birleştirilmeyen birimler),
kirişlerde olduğu gibi kayma donatısı yerleştirilmelidir.
(11) Diş ve bloklarla oluşturulan, tabliyesi olmayan öndökümlü döşemeler, yerinde döküm enine döşeme
kirişlerde, öndökümlü boyuna dişlerden de geçen kesintisiz donatı bulunması ve bu kirişlerin Çizelge 10.1’e
göre sT aralıkla yerleştirilmiş olması hâlinde, masif döşemeler olarak analiz edilebilir.
(12) Aralarına beton veya enjeksiyon şerbeti doldurularak birleştirilen öndökümlü döşeme elemanları
arasındaki diyafram etkisinde, ortalama boyuna kesme gerilmesi vRdi, çok düz yüzeyler için 0,1 MPa ve düz
ve pürüzlü yüzeyler için 0,15 MPa ile sınırlandırılmalıdır. Yüzey tarifleri için Madde 6.2.5’e bakılmalıdır.
Çizelge 10.1 - Diş ve bloklarla oluşturulan dişli döşemelerin masif döşeme olarak analizi için, enine döşeme
kirişlerinin en büyük aralıkları. sL = boyuna dişlerin aralıkları, IL=boyuna dişlerin uzunluğu (açıklık), h = dişli
döşemenin kalınlığı
Uygulanan yük tipi sL ≤ IL / 8 sL > lL / 8
Konut, kar Gerekli değildir ST ≤ 12 h
Diğer ST ≤ 10 h ST ≤ 8 h
157
10.9.4 Öndökümlü elemanlar için bağlantılar ve mesnetler
10.9.4.1 Malzemeler
(1)P Bağlantılarda kullanılacak malzemeler;
− Yapının kullanım ömrü boyunca duraylı ve dayanıklı olmalıdır.

− Kimyasal ve fiziksel olarak uyumlu olmalıdır.
− Olumsuz kimyasal ve fiziksel etkilere karşı korunmuş olmalıdır.
− Yapının yangına karşı direncine uygun şekilde yangına dirençli olmalıdır.
(2)P Mesnet yastıkları, tasarım kabullerine uygun dayanım ve şekil değiştirme özelliklerine sahip olmalıdır.
(3)P Çevresel etki sınıfı X0 ve XC1 (Çizelge 4.1) haricindeki çevre etkilerine sahip ortamlarda kullanılacak ve
bu etkilere karşı korunmamış kaplamalarda kullanılan metal bağlantı elemanları, korozyona dirençli
malzemeden yapılmış olmalıdır. Metal bağlantı elemanlarında, muayene mümkünse, kaplanmış malzeme de
kullanılabilir.
(4)P Kaynak, tavlama veya soğuk şekil verme öncesinde, malzemenin uygunluğu tahkik edilmelidir.
10.9.4.2 Bağlantıların tasarımı ve detaylandırılması için genel kurallar

(1)P Bağlantılar, tasarım kabullerine uygun şekilde, etki tesirlerine direnç gösterebilmeli, gerekli şekil
değişikliklerini telafi edebilmeli ve yapının bütünlük sağlayacak şekilde davranışını temin edebilmelidir.
(2)P Eleman uçlarındaki betonun, gereğinden önce yarılması ve kabuk atma şeklinde dökülmesi, aşağıda
verilenlerin dikkate alınmasıyla önlenmelidir:
− Elemanlar arasındaki göreceli hareket,

− Sapmalar,
− Montaj gerekleri,
− Yapım kolaylığı,
− Muayene kolaylığı.
(3) Bağlantı elemanlarının direnç ve rijitlik tahkikinde, deney destekli analizin (deney destekli analiz için,
EN 1990 Ek D’ye başvurulmalıdır) esas alınması mümkündür. Kusurlar dikkate alınmalıdır. Deneylerin esas
alındığı tasarım değerlerinde, deney şartlarından olabilecek olumsuz sapmalar dikkate alınmış olmalıdır.
10.9.4.3 Basınç kuvvetlerini aktaran bağlantılar

(1)P Basınç zorlanmasına maruz bağlantılarda, basınç kuvvetinin % 10’unu aşmaması kaydıyla kesme
kuvvetleri ihmal edilebilir.
(2) Harç, beton veya polimer gibi yataklama malzemelerinin kullanıldığı bağlantılarda, malzemenin sertleşme
sürecinde, bağlanan yüzeyler arasındaki göreceli hareket önlenmelidir.
(3) Yataklama malzemesinin kullanılmadığı bağlantılar (kuru bağlantılar), ancak, uygun kalitede işçilik
sağlanabilen yerlerde kullanılabilir. Düz yüzeyler arasındaki ortalama basınç gerilmesi, 0,3 fcd’yi aşmamalıdır.
Eğri (dışbükey) yüzeylerin kuru birleşimi, geometri dikkate alınarak tasarlanmalıdır.
(4) Bitişik elemanlar arasındaki enine çekme gerilmesi dikkate alınmalıdır. Bu çekme gerilmeleri,
Şekil 10.3a’ya göre basınç yoğunlaşması veya Şekil 10.3b’ye göre yumuşak yastık genleşmesi nedeniyle
olabilir. Şekil 10.3a’daki durumda donatı, Madde 6.5’e göre tasarlanabilir ve yerleştirilebilir. Şekil 10.3b’de
gösterilen durumunda donatı, bitişik elemanların yüzeylerine yakın yerleştirilmelidir.
(5) Daha hassas modellerin bulunmaması hâlinde, Şekil 10.3b durumundaki donatı, Bağıntı (10.5)
kullanılarak hesaplanabilir:
As = 0, 25 ( t / h ) FEd / fyd (10.5)
Burada:
As : Her bir yüzeydeki donatı alanı,
t : Yastık kalınlığı,
158
h : Yastığın, donatı doğrultusundaki boyutu,

FEd : Bağlantıdaki basınç kuvveti
dir.
(6) Basınca maruz bağlantıların en büyük kapasitesinin, Madde 6.7’ye göre veya deney destekli analiz
(deney destekli analiz için, EN 1990 Ek D’ye başvurulmalıdır) esas alınarak yoluyla belirlenmesi mümkündür.
a) Mesnet elemanında basınç yoğunlaşması b) Yumuşak yastığın genleşmesi
Şekil 10.3 - Basınca maruz birleşimlerde enine çekme gerilmeleri
10.9.4.4 Kesme kuvvetlerini aktaran bağlantılar

(1) Öndökümlü eleman ve yerinde döküm beton gibi iki beton arasındaki temas yüzeylerinde kesme kuvveti
aktarımı için, Madde 6.2.5’e başvurulmalıdır.
10.9.4.5 Eğilme momentleri veya çekme kuvvetlerini aktaran bağlantılar

(1)P Donatı, elemanların birleşim yerinde sürekli olmalı ve birleştirilen elemanlara ankrajlanmalıdır.
(2) Süreklilik, aşağıda örnekleri verilen işlemlerle sağlanabilir:
− Çubukların bindirilmesi,
− Deliklere yerleştirilen donatıların şerbetlenmesi,
− Donatı halkaların bindirilmesi,
− Çubukların veya çelik plakaların kaynaklanması,
− Öngerme,
− Mekanik tertibatlar (dişli veya doldurulmuş manşon kullanımı)
− Baskılı birleştiriciler (sıkıştırılmış manşonlar).
10.9.4.6 Yarım derzler

(1) Yarım derzler, Madde 6.5’e göre çubuk model yöntemi kullanılarak tasarlanabilir. İki alternatif model ve
donatılar Şekil 10.4’te gösterilmiştir. İki model birlikte uygulanabilir.
Not - Şekillerde, çubuk model yönteminin sadece temel özellikleri gösterilmiştir.
159
Şekil 10.4 - Yarım derzlerdeki donatılar için örnek modeller
10.9.4.7 Donatının mesnetlerdeki ankrajı

(1) Mesnet ve mesnete oturan elemanlardaki donatı, sapmalar da dikkate alınarak, ilgili düğüm noktası
oluşturulacak şekilde yerleştirilmelidir. Örnek bir uygulama Şekil 10.5’te gösterilmiştir.
Efektif mesnet elemanı boyu a1, ilgili elemanın kenarından itibaren alınan d mesafesi (Şekil 10.5) kullanılarak
belirlenir. Burada;
Yatay halkalarla veya diğer şekilde uç ankrajı sağlanmış çubuklar için; di = ci + ∆ai
Düşey doğrultuda bükülmüş çubuklar için; di = ci + ∆ai + ri
Burada;
ci : Beton örtü kalınlığı,
∆ai : Sapma (Madde 10.9.5.2 (1)’e başvurulmalıdır),
ri : Bükme yarıçapı
dır.
∆a2 veya ∆a3 ’ün tarifleri için Madde 10.5 ve Madde 10.9.5.2 (1)’e başvurulmalıdır.
Şekil 10.5 - Mesnetteki donatı detayı örnekleri
10.9.5 Mesnet elemanları
10.9.5.1 Genel
(1)P Mesnet elemanlarının gerekli işlevini sağlaması; mesnet ve mesnete oturan elemanların donatısı,
mesnette oluşan gerilmenin sınırlandırılması ve hareket veya kısıtlama için alınacak tedbirlerle
sağlanmalıdır.
160
(2)P Önemli bir kısıtlama uygulanmaksızın, kayma veya dönmesine izin verilmeyen mesnet elemanlarında,
sünme, büzülme, sıcaklık, doğrultudan sapma, düşeylikten sapma vb. nedeniyle oluşan etkiler, mesnet ve
mesnete oturan elemanların tasarımında dikkate alınmalıdır.
(3) Yukarıda (2)P nolu paragrafta verilen etkilerin tesirleri, mesnet ve mesnete oturan elemanlarda enine
donatı ve/veya elemanların birbirine bağlanması için süreklilik donatısını gerektirebilir. Bu tesirler aynı
zamanda, bu tür elemanlardaki ana donatı tasarımını da etkileyebilir.
(4)P Mesnet elemanları, imalat ve montaj sapmaları dikkate alınarak, doğru konum sağlanacak şekilde
tasarlanmalı ve detaylandırılmalıdır.
(5)P Öngerme ankrajları ve bunların yuvalarının oluşturduğu muhtemel tesirler dikkate alınmalıdır.
10.9.5.2 Bağlantılı (ayrık olmayan) elemanlar için mesnet elemanları

(1) Basit mesnet elemanının, Şekil 10.6’da gösterilen anma boyu, aşağıda verilen bağıntı kullanılarak
hesaplanabilir:
a = a1 + a2 + a3 + ∆a22 + ∆a32 (10.6)
Burada;
a1 : Mesnet gerilmesi bakımından net mesnet elemanı uzunluğu a1 = FEd / ( b1 fRd ) , ancak
Çizelge 10.2’de verilenden en küçük değerden daha küçük olmamalıdır,
FEd : Mesnet tepkisi tasarım değeri,
b1 : Net mesnet elemanı genişliği, yukarıda (3) nolu paragrafa başvurulmalıdır,
fRd : Mesnet elemanı dayanımının tasarım değeri, yukarıda (2) nolu paragrafa başvurulmalıdır,
a2 : Mesnet elemanının dış kenarı ötesindeki, efektif olmadığı kabul edilen mesafe, Şekil 10.6 ve
Çizelge 10.3’e bakılmalıdır,
a3 : Mesnete oturan elemanın dış kenarı ötesindeki, efektif olmadığı kabul edilen mesafe,
Şekil 10.6 ve Çizelge 10.4’e bakılmalıdır,
Şekil 10.6 - Tariflerle birlikte mesnet elemanı örneği
∆a2 : Mesnet elemanları arasındaki mesafe için izin verilen sapma toleransları, Çizelge 10.5’e
bakılmalıdır,
∆a3 : Mesnete oturan eleman uzunluğu için izin verilen sapma toleransları, ∆a3 = ln/2500, ln eleman
uzunluğudur.
161
Çizelge 10.2 - a1’in en küçük değeri, mm
Bağıl mesnet elemanı gerilmesi, σEd / fcd ≤ 0,15 0,15 - 0,4 > 0,4
Sürekli (çizgi) mesnetler (döşeme, çatı) 25 30 40
Dişli döşemeler ve aşıklar 55 70 80
Tekli mesnetler (kirişler) 90 110 140
Çizelge 10.3 - Mesnet elemanının dış kenarı ötesindeki, efektif olmadığı kabul edilen a2 (mm)
mesafesi. (-) durumlar için beton pabuç kullanılmalıdır
Mesnet malzemesi ve tipi σEd / fcd ≤ 0,15 0,15 - 0,4 > 0,4
sürekli 0 0 10
Çelik
tekli 5 10 15
sürekli 5 10 15
Betonarme ≥ C 30
tekli 10 15 25
sürekli 10 15 25
Donatısız beton ve betonarme < C 30
tekli 20 25 35
sürekli 10 15 (-)
Tuğla duvar
tekli 20 25 (-)
Çizelge 10.4 - Mesnete oturan elemanın dış kenarı ötesindeki, efektif olmadığı kabul edilen a3 (mm)
mesafesi
Mesnet
Donatı detayı
Sürekli Tekli
Mesnette sürekli çubuklar (sınırlanmış veya değil)
0 0
Uç beton örtü
Düz çubuklar, yatay halkalar, elemanın ucuna kalınlığından daha
5
yakın düşük olmamak
üzere, 15,
Elemanın ucunda görünen kablo veya düz
5 15
çubuklar
Uç örtü kalınlığı +
Düşey halkalı donatılar 15
bükme iç yarıçapı
Çizelge 10.5 - Mesnet yüzeyleri arasındaki net mesafe için izin verilen sapma ∆a2, l = mesnet
açıklığı
Mesnet malzemesi ∆a2
Çelik veya öndökümlü beton 10 ≤ l / 1200 ≤ 30 mm
Tuğla duvar veya yerinde döküm beton 15 ≤ l / 1200 + 5 ≤ 40 mm
(2) Başka şartların bulunmaması hâlinde, mesnet elemanı dayanımı olarak aşağıda verilen değerler
kullanılabilir:
Kuru şartlarda (tarif için Madde 10.9.4.3 (3)’e başvurulmalıdır) fRd = 0,4 fcd
Diğer bütün durumlar için fRd = fbed ≤ 0,85 fcd
162
Burada;
fcd : Mesnet ve mesnete oturan elemanların tasarım dayanımı alt sınır değeri,
fbed : Yataklama malzemesi tasarım dayanımı
dır.
(3) Mesnet elemanındaki basınç gerilmesinin üniform şekilde dağılımını sağlamak üzere, harç, neopran veya
benzeri yatak uygulanması gibi tedbirlerin alınması hâlinde, mesnet elemanı tasarım genişliği b1, gerçek
mesnet elemanı genişliği olarak alınmalıdır. Aksi taktirde ve daha hassas analiz bulunmaması hâlinde b1,
600 mm’den daha büyük olmamalıdır.
10.9.5.3 Ayrık elemanlar için mesnet elemanları

(1)P Anma boyu, bağlantılı elemanlar için olan mesnet elemanı boyundan 20 mm daha fazla olmalıdır.
(2)P Mesnet elemanının, mesnette hareketine izin verilmesi hâlinde, net mesnet elemanı boyu, muhtemel
hareket alanını da kapsayacak şekilde artırılmalıdır.
(3)P Bir elemanın, mesnet elemanı seviyesi dışında bağlanmış olması hâlinde, net mesnet elemanı boyu a1 ,
bağ etrafında muhtemel dönme tesirini kapsayacak şekilde artırılmalıdır.
10.9.6 Yuvalı tip temel elemanları
10.9.6.1 Genel
(1)P Beton yuva parçaları, düşey etkileri, eğilme momentlerini ve yatay kesme etkilerini kolondan zemine
aktarmaya yeterli olmalıdır. Yuva parçası, kolon altında ve çevresinde yeterli beton dolgu yapılmasına imkân
verecek genişlikte olmalıdır.
10.9.6.2 Dişli yüzeylere sahip yuva parçaları

(1)P Yüzeylerine tasarlanarak çentik veya diş açılmış yuva parçalarının, kolon elemanıyla bütünleşik tarzda
davranış göstereceği kabul edilebilir.
(2) Moment aktarımı sebebiyle düşey çekme gerilmesinin meydana geldiği hâllerde, yüzeylerine tasarlanarak
birbirine uyumlu çentik veya diş açılmış kolon ve temel elemanında, donatı bindirmesindeki detaylara,
bindirilen donatı çubuklarının ayrık olması sağlanarak dikkat edilmelidir. Madde 8.6’ya göre belirlenen
bindirme boyu, en az, kolon ve temel elemanındaki çubuklar arasındaki yatay mesafe kadar arttırılmalıdır
(Şekil 10.7 (a) uygulanmalıdır). Bindirilmiş donatının kaymasını engellemek için yeterli yatay donatı
kullanılmalıdır.
(3) Zımbalama kayma tasarımında, Madde 6.4’e uygun olarak ve Şekil 10.7 (a)’da gösterildiği gibi yekpare
kolon/temel elemanı bağlantısı uygulanmalıdır. Ancak, kolon ve temel elemanı arasındaki kesme kuvveti
aktarımı tahkik edilmelidir. Aksi taktirde, zımbalama kayma tasarımı, düz yüzeylere sahip yuva parçaları için
olduğu gibi yapılmalıdır.
10.9.6.3 Düz yüzeylere sahip yuva parçaları

(1) Kuvvetler ve momentlerin, kolondan temele, beton dolgu ve tekabül eden sürtünme kuvvetleri yoluyla, F1,
F2 ve F3 basınç kuvvetleri olarak, Şekil 10.7 (b)’de gösterildiği gibi aktarıldığı kabul edilebilir. Bu modelde,
l ≥ 1,2 h olmalıdır.
163
a) Dişli yüzeylere sahip yuva parçaları b) Düz yüzeylere sahip yuva parçaları
Şekil 10.7 - Yuvalı tip temel elemanları
(2) Sürtünme katsayısı, µ = 0,3’ten daha yüksek alınmamalıdır.
(3) Aşağıda verilenler dikkate alınmalıdır:
− F1 için yuva parçası duvarları tepesindeki donatı detayları,

− F1’in, temel pabucuna yanal duvarlar boyunca aktarılması,
− Kolon ve yuva parçası duvarlarındaki ana donatının ankrajlanması,
− Yuva parçası içerisindeki kolonun kayma direnci,
− Temel pabucu tabliyesinin, kolon yükü etkisindeki zımbalamaya karşı direnci. Bu direncin
hesaplanmasında, öndökümlü eleman altına yerleştirilen yerinde döküm beton dikkate alınabilir.
10.9.7 Bağ sistemleri

(1) Duvar ve döşeme diyaframlarında olduğu gibi, kendi düzleminde yüklenmiş plaka elemanlarda gerekli
etkileşim, yapıyı çevresel ve/veya dâhili bağlarla bütünleştirme yoluyla sağlanabilir.
Aynı bağlar, Madde 9.10’a göre ilerleyen göçmeyi önleme işlevi de görebilir.
164
Kısım 11 - Hafif agregalı beton yapılar

11.1 Genel
(1)P Bu kısımda, hafif agregalı betonlar (LWAC) için ilave gerekler verilmiştir. Bu kısımda, bu dokümanın
diğer kısımlarına (Kısım 1 ila Kısım 10 ve Kısım 12) ve eklere atıf yapılmıştır.
eder şekilde numaralandırılmıştır. Diğer kısımlarda ifadeler, şekiller veya çizelgeler için farklı
alternatifler verilmişse, orijinal referans numaralarından önce de 11 rakamı konulur.
11.1.1 Kapsam
(1)P Kısım 1 ila Kısım 10 ve Kısım 12’de yer alan maddelerin tamamı, bu kısımda yerini alan bir madde
verilmemişse genellikle uygulanabilir. Genel şartlarda, bağıntılarda, Çizelge 3.1’den alınan dayanım değerleri
kullanılır, ancak hafif agregalı beton için bu değerlerin yerine, Çizelge 11.3.1’de verilen değerler kullanılır.
(2)P Kısım 11, kapalı gözenek yapısına sahip, doğal veya yapay hafif agrega kullanılarak imal edilmiş bütün
betonlara, güvenilir tecrübelerin verilen bu hükümlerden farklı hükümlerin güvenli şekilde uygulanabileceğini
göstermesi haricinde uygulanır.
(3) Bu kısım, otoklav kürüne veya normal küre tabi tutulmuş gazbetonlara ve açık gözenekli yapıya sahip
hafif agregalı betonlara uygulanmaz.
(4) Hafif agregalı betonlar, kapalı gözenek yapısına sahip, yoğunluğu en fazla 2200 kg/m3 olan beton olup,
agrega olarak, tamamen veya kısmen, tane yoğunluğu en fazla 2000 kg/m3 olan yapay veya doğal hafif
agrega kullanılarak imal edilir.
11.1.2 Özel semboller

(1)P Aşağıda verilen semboller, özel olarak hafif betonlarda kullanılır:
LC Hafif agregalı beton dayanım sınıflarının önüne, LC harflerinden oluşan sembol konulur
ηE Elastisite modülü hesaplanması için çevirme katsayısı
η1 Çekme dayanımı tayini için katsayı
η2 Sünme katsayısı tayini için katsayı
η3 Kuruma büzülmesi tayini için katsayı
ρ Hafif agregalı betonun etüv kurusu yoğunluğu, kg/m3
Mekanik özellikler için ilave alt indis l (hafif), kullanılır.
11.2 Tasarım esasları

(1)P Kısım 2, herhangi bir değişiklik yapılmaksızın hafif betonlar için aynen uygulanır.
11.3 Malzemeler
11.3.1 Beton
(1)P EN 206-1’de hafif agrega, yoğunluğuna göre sınıflandırılmış ve bu sınıflandırma Çizelge 11.1’de
verilmiştir. İlave olarak bu çizelgede, donatısız ve zati ağırlık veya etkiyen sabit yük için hesaplamada
tasarım amacıyla kullanılabilecek normal oranda donatılı beton yoğunlukları da verilmiştir. Alternatif olarak
yoğunluk, hedef değer olarak da belirlenebilir.
(2) Alternatif olarak, donatının yoğunluğa katkısı hesaplama yoluyla belirlenebilir.
165
Çizelge 11.1 - EN 206-1’e göre hafif agregalı beton (LWAC) için yoğunluk sınıfları ve karşılık gelen tasarım
yoğunlukları
Yoğunluk sınıfı 1,0 1,2 1,4 1,6 1,8 2,0

3
Yoğunluk (kg/m ) 800-1000 1001-1200 1201-1400 1401-1600 1601-1800 1801-2000
Yoğunluk Donatısız beton 1050 1250 1450 1650 1850 2050
(kg/m3)
Donatılı beton 1150 1350 1550 1750 1950 2150
(3) Hafif agregalı betonun çekme dayanımı, Çizelge 3.1’de verilen fct değerinin, aşağıdaki bağıntıyla
hesaplanan katsayı ile çarpılması yoluyla elde edilebilir.
η1 = 0, 40 + 0, 60 ρ / 2200 (11.1)
Burada;
ρ : Çizelge 11.1’e göre ilgili sınıf için yoğunluk üst sınırı
dır.
11.3.2 Elastik şekil değiştirme

(1) Hafif agregalı betonun sekant modülü Elcm ortalamasına ait tahmin değeri, Çizelge 3.1’de normal
yoğunluklu beton için verilen değerin aşağıdaki bağıntıyla hesaplanan katsayı ile çarpılması yoluyla elde
edilebilir.
ηE = ( ρ / 2200 )
2
(11.2)
Burada; ρ, EN 206-1 Madde 4’e göre etüv kurusu yoğunluğu ifade etmektedir (Çizelge 11.1).
Sehimlerin çok önemli olduğu hâllerdeki gibi, hassas veri gerekli olduğu durumlarda, Elcm değerleri,
ISO 6784’e göre deneyle tayin edilmelidir.
Not - Her ülke için, kendi milli ekinde, burada verilenlerle çelişmeyen ilave bilgiler verilebilir.
(2) Hafif agregalı betonun ısıl genleşme katsayısı esas olarak kullanılan agrega tipine bağlı olup, yaklaşık
olarak 4.10-6/K ve 14.10-6/K arasında değişir.
Isıl genleşmenin çok önemli olmadığı hâllerde, tasarımda kullanım amaçlı ısıl genleşme katsayısı, 8.10-6/K
olarak alınabilir.
Tasarımda, çelik ve hafif agregalı betonun ısıl genleşme katsayıları arasındaki farkın dikkate alınmasına
gerek yoktur.
166
Çizelge 11.3.1 - Hafif betonun gerilme, şekil değiştirme özellikleri
Hafif agregalı betonun dayanım sınıfları Analitik ilişki / tarif
flck
12 16 20 25 30 35 40 45 50 55 60 70 80
(MPa)
flck,cube
13 18 22 28 33 38 44 50 55 60 66 77 88
(MPa)
flcm flck ≥ 20 MPa için
17 22 28 33 38 43 48 53 58 63 68 78 88
(MPa) flcm = flck + 8 (MPa)
flctm
flctm = fctm . η1 η1 = 0,40 + 0,60 ρ/2200
(MPa)
flctk, 0,05
flctk,0,05 = fctk,0,05η1 Frekans yüzdelik değeri % 5
(MPa)
f lctk,0,95
flctk,0,95 = fctk,0,95η1 Frekans yüzdelik değeri % 95
(MPa)
Elcm
Elcm = Ecm.ηE ηE = (ρ/2200)2
(GPa )
Kum kısmı da bulunan hafif agregalı beton için; k = 1,1
εlc1 (‰) kflcm/(Elci.ηE) { Hafif agregalı diğer bütün betonlar için; k = 1,0
εlcu1 (‰) εlc1 Şekil 3.2’ye başvurulmalıdır.

εlc2 (‰) 2,0 2,2 2,3 2,4 2,5 Şekil 3.3’e başvurulmalıdır.
Εlcu2 (‰) 3,5 η1 3,1η1 2,9η1 2,7η1 2,6η1 εIcu2u ≥ εIc2
n 2,0 1,75 1,6 1,45 1,4
εlc3 (‰) 1,75 1,8 1,9 2,0 2,2 Şekil 3.4’e başvurulmalıdır.
εIcu3 (‰) 3,5 η1 3,1η1 2,9η1 2,7η1 2,6η1 εIcu3 ≥ εIc3
167
11.3.3 Sünme ve büzülme

(1) Hafif agregalı betonun sünme katsayısı ϕ, normal yoğunluklu beton için verilen değerin (ρ/2200)2
katsayısı ile çarpılması yoluyla bulunan değere eşit kabul edilebilir.
Yukarıda verilen şekilde bulunan sünmede birim şekil değiştirme, aşağıdaki bağıntıyla hesaplanan η2
katsayısı ile çarpılmalıdır.
flck ≤ LC 16/18 için η2 = 1,3
flck ≥ LC 20/22 için η2 = 1,0
(2) Hafif agregalı betonun nihai kuruma büzülmesi, normal yoğunluklu beton için Çizelge 3.2’de verilen
değerin, aşağıdaki bağıntıyla hesaplanan η3 katsayısı ile çarpılması yoluyla bulunabilir.
flck ≤ LC 16/18 için η3 = 1,5
flck ≥ LC 20/22 için η3 = 1,2
(3) Bünyesel büzülme ile ilgili bilgi sağlayan Bağıntı (3.11), Bağıntı (3.12) ve Bağıntı (3.13), kuruyan
mikroyapıya agregadan su aktarılmadığı durumda, hafif agregalı beton için en büyük değerleri verir. Suya
doygun veya kısmen suya doygun hafif agrega kullanılması hâlinde, bünyesel büzülme değerleri önemli
derecede düşer.
11.3.4 Doğrusal olmayan yapısal analiz için gerilme-birim şekil değiştirme ilişkileri
(1) Şekil 3.2’de verilen εc1 ve εcu1 değerleri yerine, hafif agregalı beton için, Çizelge 11.3.1’de verilen εlc1 ve
εlcu1 değerleri kullanılmalıdır.
11.3.5 Tasarım basınç ve çekme dayanımları

(1)P Tasarım basınç dayanımı değeri, aşağıda verilen biçimde tanımlanabilir:
flcd = αlcc flck /γc (11.3.15)
Burada γc, beton için Madde 2.4.1.4’te verilen kısmi güvenlik faktörü ve αlcc, Madde 3.1.6 (1)P’ye
göre bulunan katsayıdır.
Not - αlcc değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 0,85’tir.
(2)P Tasarım çekme dayanımı değeri, aşağıda verilen biçimde tanımlanabilir:
flctd = αlct flctk / γc (11.3.16)
Burada γc, beton için Madde 2.4.1.4’te verilen kısmi güvenlik faktörü ve αlct , Madde 3.1.6 (2)P’ye
göre bulunan katsayıdır.
Not - αlct değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 0,85’tir.
11.3.6 Kesitlerin tasarımı için gerilme-birim şekil değiştirme ilişkileri

(1) Şekil 3.3’te verilen εc2 ve εcu2 değerleri yerine, hafif agregalı beton için, Çizelge 11.3.1’de verilen εlc2 ve
εlcu2 değerleri kullanılmalıdır.
(2) Şekil 3.4’te verilen εc3 ve εcu3 değerleri yerine, hafif agregalı beton için, Çizelge 11.3.1’de verilen εlc3 ve εlcu3
değerleri kullanılmalıdır.
11.3.7 Üç eksenli basınç gerilmesine maruz beton

(1) Daha hassas veri yoksa, Şekil 3.6’da gösterilen gerilme-birim şekil değiştirme ilişkisi kullanılabilir. Ancak,
karakteristik dayanım ve birim şekil değiştirme aşağıdaki bağıntıya göre arttırılmalıdır:
flck,c = flck (1,0 + k σ 2 / flck ) (11.3.24)
168
Not - k değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, ince agrega olarak kum
kullanılan hafif agregalı beton için 1,1, ince ve iri agregasının her ikisi de hafif agrega olan
beton için ise 1,0’dır.
ε lc2,c = ε lc2 ( flckc / flck )

2
(11.3.26)
ε lcu2,c = ε lcu2 + 0, 2σ 2 / flck (11.3.27)
Burada yer alan; ε lc2 ve ε lcu2 Çizelge 11.3.1’de verilmiştir.
11.4 Dayanıklılık ve beton örtü tabakası
11.4.1 Çevre şartları

(1) Hafif agregalı beton için, Çizelge 4.1’de normal yoğunluklu beton için verilen etki sınıflarının aynısı
kullanılabilir.
11.4.2 Beton örtü tabakası ve beton özellikleri

(1)P Hafif agregalı beton için Çizelge 4.2’de verilen en küçük beton örtü tabakası kalınlığı 5 mm artırılmalıdır.
11.5 Yapısal analiz
11.5.1 Dönme kapasitesi
Not - Hafif agregalı beton için, Çizelge 5.6N’de verilen θplast değeri εlc2u /εc2u katsayısı ile çarpılmalıdır.
11.6 Taşıma gücü sınır durumları
11.6.1 Tasarım kayma donatısı gerektirmeyen elemanlar

(1) Kayma donatısı bulunmayan hafif agregalı betonun tasarım kayma dayanımı değeri VIRd,c, aşağıdaki
bağıntı ile hesaplanır:
VIRd,c = CIRd,cη1k (100 ρl flck ) + k1σ cp  bw d ≥ (v I,min + k1σ cp ) bw d

1/ 3
(11.6.2)
 
Burada; η1 Bağıntı (11.1)’de tarif edilmiştir, flck Çizelge 11.3.1’den alınır, σ cp eksenel kuvvet ve ön
gerilme sebebiyle kesitte oluşan ortalama basınç dayanımıdır.
Not - CIRd,c, v I,min ve k1 değerleri her ülke için kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, CIRd,c için
0,15/γc, v I,min için 0,30 k3/2 flck1/2 ve k1 için ise 0,15’tir.
Çizelge 11.6.1N - d ve fck’ya bağlı olarak vl,min değerleri
vl,min (MPa)
d
fck (MPa)
(mm)
20 30 40 50 60 70 80
200 0,36 0,44 0,50 0,56 0,61 0,65 0,70
400 0,29 0,35 0,39 0,44 0,48 0,52 0,55
600 0,25 0,31 0,35 0,39 0,42 0,46 0,49
800 0,40 0,28 0,32 0,36 0,39 0,42 0,45
≥1000 0,22 0,27 0,31 0,34 0,37 0,40 0,43
(2) β azaltması (Madde 6.2.2 (6)’ya başvurulmalıdır) yapılmaksızın hesaplanan kesme kuvveti VEd, aşağıdaki
şartı sağlamalıdır:
VEd ≤ 0,5 η1 bw d ν I fIcd (11.6.5)
169
Burada;
η1 Madde 11.6.1 (1)’de verildiği gibi,
νl Madde 11.6.2(1)’de verildiği gibi alınır.
11.6.2 Tasarım kayma donatısı gerektiren elemanlar

(1) Beton kirişlerin kırılmaya direnci bakımından azaltma katsayısı ν1’dir.
Not - ν1 değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır:
ν1= 0,5 η1 (1 - flck/250) (11.6.6N)
11.6.3 Burulma
11.6.3.1 Tasarım işlemi

(1) Bağıntı (6.30)’da yer alan ν değeri yerine, hafif agregalı beton için Madde 11.6.2 (1)’e göre hesaplanan ν1
alınır.
11.6.4 Zımbalama
11.6.4.1 Kayma donatısız döşeme veya kolon tabanlarındaki zımbalama kayma direnci
(1) Hafif agregalı betonun birim alanı için zımbalama kayma direnci aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır:
v IRd,c = CIRd,c k η1 (100 ρI fIck ) + k 2 σ cp ≥ (η1vI,min + k2σ cp )

1/ 3
(11.6.47)
Burada;
η1 : Bağıntı (11.1)’de tarif edilmiştir,
CIRd,c : Çizelge 11.6.1 (1)’den alınır,
v I,min : Çizelge 11.6.1 (1)’den alınır.
Not - k2 değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, 0,08’dir.
(2) Hafif agregalı beton kolon tabanlarının zımbalama kayma direnci VIRd,c aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır:
v IRd,c = CIRd,cη1k (100 ρ1 fIck )

1/ 3
2d / a ≥ η1 v Imin ⋅ 2d / a (11.6.50)
Burada;
η1 : Bağıntı (11.1)’de tarif edilmiştir,
ρ1 ≥ 0,005,
CIRd,c : Çizelge 11.6.1 (1)’den alınır,
v I,min : Çizelge 11.6.1 (1)’den alınır.
11.6.4.2 Kayma donatılı döşeme veya kolon tabanlarındaki zımbalama kayma direnci
(1) Kayma donatısı gereken hâllerde, zımbalama kayma direnci aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır:
 d  1 
v IRd,cs = 0, 75v IRd,c + 1, 5     Asw fywd,eff sinα (11.6.52)
 sr   u1d 
Burada; vIRd,c , Bağıntı (11.6.47) veya Bağıntı (11.6.50)’den ilgili olanına göre tarif edilir.
(2) Kolon kenarındaki zımbalama kayma kapasitesi, aşağıda verilen bağıntının en büyük değeri ile sınırlanır:
170
VEd
v Ed = ≤ v IRd,max = 0, 5 ν flcd (11.6.53)
u0 d
Burada ν, Madde 11.6.2 (1)’de tarif edilen ν1’e eşit alınır.
11.6.5 Kısmen yük uygulanan alanlar

(1) Ac0 alanına düzgün yayılı yük (Şekil 6.29) için tekil direnç kuvveti, aşağıdaki bağıntıyla tayin edilebilir:
ρ
 ρ 
FRdu = Ac0 ⋅ fIcd ⋅ [ Ac1 / Ac0 ] 4400 ≤ 3, 0 ⋅ fIcd ⋅ Ac0   (11.6.63)
 2200 
11.6.6 Yorulma
(1) Hafif agregalı betondan yapılmış elemanların yorulma tahkiki için özel işlemler gerekir. Bu konuda Avrupa
Teknik Onayına başvurulmalıdır.
11.7 Kullanılabilirlik sınır durumları

(1)P Eksenel yüke maruz olmayan betonarme elemanların, Madde 7.4.2’de verilen mesnet açıklığı/etkili
derinlik temel oranları, hafif agregalı betona uygulandığında ηE0 ,15 katsayısı ile çarpılarak azaltılmalıdır.
11.8 Donatının detaylandırılması - Genel
11.8.1 Kıvrılmış çubuklarda izin verilebilir mandrel çapları

(1) Normal yoğunluklu beton için, kıvrımlar, kancalar veya halkalar içinde kalan betonun çatlaması
engellenecek şekilde Madde 8.4.4’te belirlenen mandrel çapları % 50 arttırılmalıdır.
11.8.2 Nihai aderans gerilmesi

(1) Hafif agregalı betondaki donatı çubuklarının nihai aderans gerilmesi tasarım değeri, Bağıntı (8.2)
kullanılarak, fctd yerine flctd konulmasıyla hesaplanabilir. Burada flctd = flctk,0,05/γc’dir. flctk,0,05 değerleri,
Çizelge 11.3.1’de verilmiştir.
11.9 Yapı elemanlarının detaylandırılması ve özel kurallar

(1) Hafif agregalı betona gömülen donatı çubuğunun çapı, normal şartlarda 32 mm’yi aşmamalıdır. Hafif
agregalı betonda kullanılan donatı çubuğu demeti iki adetten daha fazla çubuk ihtiva etmemeli ve eş değer
çap, 45 mm’yi aşmamalıdır.
11.10 Öndökümlü beton elemanlar ve yapılar için ilave kurallar

(1) Kısım 10, hafif agregalı betona da herhangi değişiklik yapılmaksızın uygulanabilir.
11.12 Donatısız ve seyrek donatılı beton elemanlar için ilave kurallar

(1) Kısım 12, hafif agregalı betona da herhangi değişiklik yapılmaksızın uygulanabilir.
171
Kısım 12 - Donatısız ve seyrek donatılı beton yapılar

12.1 Genel
(1)P Bu kısımda, donatısız beton veya betonarme için gerekli en az miktardaki donatıdan daha az miktarda
donatı ihtiva eden betonarme yapılar için ilave kurallar verilmiştir.
eder şekilde numaralandırılmıştır.
(2) Bu kısım, dinamik tesirlerin ihmal edilebildiği elemanlara uygulanır. Dönen makinalar ve trafik yüklerinden
kaynaklananlar gibi tesirlere uygulanmaz. Bu tür elemanlara ait örnekler aşağıda verilmiştir:
− Öngerilme nedeniyle oluşan haricinde olmak üzere, duvar, kolon, kemer, tonoz ve tünel gibi esas
olarak basınca maruz elemanlar,
− Temeller için şerit veya tekli pabuçlar,
− İstinat duvarları,
− Çapı ≥ 600 mm olan ve NEd/Ac ≤ 0,3 fck olan kazıklar.
(3) Kısım 11’e göre hafif agregalı kapalı gözenekli betondan yapılmış elemanlar ile bu Eurocode
kapsamındaki öndökümlü beton elemanlar ve yapılar için tasarım kuralları uygun şekilde dönüştürülmelidir.
(4) Donatısız betondan yapılmış veya belirli bir kısmında donatı kullanılmış elemanlarda, çelik donatı için
kullanılabilirlik ve/veya dayanıklılık gereklerini karşılamak üzere ihtiyaç duyulan hükümler kaldırılmaz. Bu
donatı, bölgesel taşıma gücü sınır durumlarının tahkikinde ve kullanılabilirlik sınır durumlarının kontrolünde
dikkate alınabilir.
12.3 Malzemeler
12.3.1 Beton: ilave tasarım kabulleri

(1) Donatısız beton sünme özelliklerinin daha düşük olması sebebiyle, αcc,pl ve αct,pl değerleri, betonarme için
verilen αcc ve αct değerlerinden daha düşük alınmalıdır.
Not - αcc,pl ve αct,pl değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 0,8’dir.
(2) Çekme gerilmelerinin, donatısız beton elemanların tasarım direnci olarak dikkate alınması hâlinde,
gerilme-birim şekil değiştirme grafiği (Madde 3.1.7), Bağıntı (3.16) kullanılarak veya doğrusal ilişki olduğu
kabulü yapılarak tasarım çekme dayanımına kadar uzatılabilir.
fctd = α ct fctk,0,05 / γ c (12.1)
(3) Gerekli güvenlik seviyesi sağladığının gösterilebilmesi şartıyla kırılma mekaniği yöntemleri de
kullanılabilir.
12.5 Yapısal analiz: Taşıma gücü sınır durumları

(1) Donatısız betonun sınırlı süneklik göstermesi sebebiyle, yeniden dağılımın uygulandığı doğrusal analiz
veya şekil değiştirme kapasitesinin açık kontrolünün yapılmadığı yöntemler gibi plastik yaklaşım analizleri,
uygulanabilirliği kanıtlanmadıkça kullanılmamalıdır.
(2) Yapısal analizlerde, doğrusal olmayan veya doğrusal elastik teori esas alınabilir. Doğrusal olmayan
analizin (kırılma mekaniği gibi) esas alınması hâlinde, şekil değiştirme kapasitesi kontrol edilmelidir.
12.6 Taşıma gücü sınır durumları
12.6.1 Eğilme ve eksenel kuvvet bakımından tasarım direnci

(1) Yeterli yapım detayı ve kür şartlarına uyularak imal edilmiş duvarlarda, sıcaklık veya büzülmeden
kaynaklanan şekil değiştirmeler ihmal edilebilir.
172
(2) Donatısız beton için gerilme-birim şekil değiştirme ilişkileri, Madde 3.1.7’den alınabilir.
(3) Enkesitin düşey doğrultusunda (hw) tek eksenli dışmerkezliğe (e) sahip dikdörtgen kesitli elemanın
eksenel yük direnci NRd , aşağıda verilen bağıntı yardımıyla hesaplanabilir:
NRd = η fcd x b x hw x (1 − 2e / hw ) (12.2)
Burada:
ηfcd : Tasarım etkili basınç dayanımı (Madde 3.1.7 (3)),
b : Enkesitin uçtan uca genişliği (Şekil 12.1),
hw : Enkesitin uçtan uca yüksekliği,
e : NEd’nin hw doğrultusundaki dışmerkezliği
dir.
Not - Diğer basitleştirme yöntemlerinin kullanıldığı hâllerde, bu basitleştirme yöntemlerinin emniyeti,

Madde 3.1.7’de verilen gerilme-birim şekil değiştirme ilişkisinin kullanıldığı kesin yöntemden
daha az olmamalıdır.
Şekil 12.1 - Düzlem duvar notasyonları
12.6.2 Bölgesel hasar

(1)P Enkesit boyunca bölgesel hasar oluşmasını önleyecek tedbirlerin alınmamış olması hâlinde, enkesite
etkiyen eksenel kuvvet NEd’nin en büyük dışmerkezliği, büyük çatlakların oluşmasını önleyecek şekilde
12.6.3 Kayma
(1) Donatısız beton elemanlarda, kayma bakımından taşıma gücü sınır durumunda, beton çekme dayanımı,
hesap veya daha önceki deneyimler kullanılarak, gevrek kırılma ihtimali kaldırılacak ve yeterli direnç garanti
altına alınacak şekilde dikkate alınmalıdır.
(2) Basınç bölgesi Acc’ye etkiyen kesme kuvveti VEd ve normal kuvvet NEd’ye maruz kesitlerde tasarım
gerilmesi bileşenlerinin mutlak değeri aşağıda verilen bağıntılarla bulunan değer olarak alınmalıdır.
σcp = NEd / Acc (12.3)
τcp = kVEd / Acc (12.4)
Not - k değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer 1,5 olup, aşağıda verilenler
de kontrol edilmelidir.
173
τcp ≤ fcvd
Burada; σcp ≤ σc,lim olması hâlinde: fcvd = fctd

2
+ σ cp fctd (12.5)
veya
2
 σ cp − σ c,lim 
σcp > σc,lim olması hâlinde: fcvd = f 2
ctd + σ cp fctd −  (12.6)
 2 
σ c,lim = fcd − 2 fctd ( fctd + fcd ) (12.7)
Burada ;
fcvd : Betonun tasarım kayma ve basınç dayanımı,
fcd : Betonun tasarım basınç dayanımı,
fctd : Betonun tasarım çekme dayanımı
dır.
(3) Bir beton elemanın, taşıma gücü sınır durumunda, tamamen basınç etkisine maruz olması veya betonun
asal çekme gerilmesi mutlak değeri σct1’in fctd’yi aşmaması hâlinde çatlamamış olduğu kabul edilir.
12.6.4 Burulma
(1) Aksine bir değerlendirme yapılmayacaksa, çatlamış elemanlar, normal şartlarda burulma momentine
direnç gösterecek tarzda tasarlanmamalıdır.
12.6.5 Yapısal şekil değiştirmeden (burkulmadan) kaynaklanan taşıma gücü sınır durumları
12.6.5.1 Kolon ve duvarların narinliği

(1) Kolon veya duvarların narinliği, aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanır:
λ = l0/i (12.8)
Burada ;
i : En küçük atalet yarıçapı,
l0 : Elemanın etkili boyu olup;
l 0 = β ⋅ l w kabul edilir, (12.9)
Burada;
lw : Elemanın net yüksekliği,
β : Mesnet şartlarına bağlı katsayı:
Kolonlar için genel olarak β = 1 değeri kabul edilmelidir,
Konsol kolonlar veya duvarlar için β = 2,
Diğer duvarlar için β değerleri Çizelge 12.1’de verilmiştir.
174
Çizelge 12.1 - Farklı kenar şartları için β değerleri
Yanal sınırlama Şekille gösteriliş Bağıntı β katsayısı
İki kenar lw/b’nin herhangi

boyunca oranı için β = 1,0
b/lw β
0,2 0,26
0,4 0,59
1 0,6 0,76
Üç kenar β = 2
boyunca l  0,8 0,85
1+  w 
 3b  1,0 0,90
1,5 0,95
2,0 0,97
5,0 1,00
b ≥ lw olması b/lw β
hâlinde 0,2 0,10
1 0,4 0,20
β = 2
l  0,6 0,30
Dört kenar 1+  w 
b 0,8 0,40
boyunca
b < lw olması 1,0 0,50
hâlinde
1,5 0,69
b
β= 2,0 0,80
2l w
5,0 1,96
- Döşeme tabliyesi - Serbest kenar - Enine duvar
Not - Çizelge 12.1’de verilenlerde; duvarda, duvar yüksekliği lw’nin 1/3’ünden daha fazla yükseklikte veya
duvar alanının 1/10’undan daha fazla alana sahip boşluk (açıklık) bulunmadığı kabul edilmiştir. Verilen
bu sınırları geçen boyutlarda boşluk bulunan ve 3 veya 4 kenarından yanal sınırlanmış duvarlarda,
boşluklar arasındaki kısımlar sadece iki kenarından yanal sınırlanmış olarak kabul edilir ve buna göre
tasarlanır.
(2) Yanal taşıma kapasitesinin oyuk veya çukurlardan etkilenmesi hâlinde, β değerleri uygun şekilde
artırılmalıdır.
(3) Aşağıda verilen durumlarda yanal duvarlar çapraz bağ duvarı olarak kabul edilir:
− Toplam yüksekliğin 0,5 hw’dan daha az olmaması. Burada hw, çapraz bağ duvarının toplam
yüksekliğini ifade etmektedir.
175
− Yüksekliğin, dikkate alınan çapraz bağ duvarıyla aynı olması.

− Duvar uzunluğu lht’nin en az lw/5 kadar olması. Burada lw, çapraz bağ duvarının net yüksekliğini ifade
etmektedir.
− Yanal duvar uzunluğu lht boyunca boşluk (açıklık) olmaması.
(4) Alt ve üst kenarlarından, yerinde döküm beton ve donatı ile, rijit tarzda, kenar momentlerini karşılayacak
şekilde birleştirilmiş duvar için Çizelge 12.1’de verilen β değeri 0,85 ile çarpılabilir.
(5) Yerinde döküm donatısız beton duvarların narinliği, genellikle λ = 86’yı (yani l0/hw = 25) geçmemelidir.
12.6.5.2 Kolon ve duvarlar için basitleştirilmiş tasarım yöntemi

(1) Daha hassas yaklaşımların uygulanması haricinde, donatısız narin duvar ve kolonların eksenel kuvvet
bakımından tasarım direnci, aşağıda verilen bağıntı kullanılarak hesaplanabilir:
NRd = b × hw × fcd × Φ (12.10)
Burada ;
NRd : Eksenel direnç,
b : Enkesitin toplam genişliği,
hw : Enkesitin toplam yüksekliği,
Φ : İkinci mertebe tesirler ve sünmenin normal tesirleri dâhil olmak üzere dışmerkezliği dikkate
almak için kullanılan katsayıdır. Bu katsayı aşağıda verilen bağıntı kullanılarak hesaplanır:
Çapraz bağlı elemanlar için Φ katsayısı aşağıdaki gibi alınabilir:
Φ = (1,14 × (1 − 2 etot / hw ) − 0,02 × l o / hw ≤ (1 − 2 etot / hw ) (12.11)
Burada;
etot = eo + ei (12.12)
eo : Bulunduğu hâllerde döşemelerin tesirleri (duvardan döşemeye aktarılan muhtemel
kavrama momentleri gibi) ve yatay etkiler dâhil olmak üzere birinci mertebe dışmerkezlik,
ei : Geometrik kusurların tesirlerini de kapsayan ilave dışmerkezlik (Madde 5.2)
dir.
(2) Diğer basitleştirme yöntemleri de kullanılabilir ancak, bu basitleştirme yöntemlerinin emniyeti,

Madde 5.8’de verilen kesin yöntemden daha az olmamalıdır.
12.7 Kullanılabilirlik sınır durumları

(1) Yapısal sınırlama beklenen durumlarda gerilmeler kontrol edilmelidir.
(2) Yeterli kullanılabilirliğin sağlanması için aşağıda verilenler dikkate alınmalıdır:
a) Çatlak oluşumu bakımından:
− Beton çekme gerilmelerinin kabul edilebilir değerlerle sınırlandırılması,

− İlave yapısal donatı ile ilgili şartlar (yüzey donatısı, gerekli hâllerde bağ sistemi),
− Derzlerle ilgili şartlar,
− Beton teknolojisinin seçilmesi (uygun beton bileşimi, kür gibi),
− Uygun yapım yönteminin seçilmesi.
b) Şekil değişiminin sınırlandırılması bakımından:
− En küçük kesit boyutu (Madde 12.9’a başvurulmalıdır),

− Basınca maruz elemanlar için narinliğin sınırlandırılması.
176
(3) Yük taşıma amacına yönelik olmasa bile, donatısız betona yerleştirilen herhangi donatı, Madde 4.4.1’e
uygun olmalıdır.
12.9 Yapı elemanlarının detaylandırılması ve özel kurallar
12.9.1 Yapısal elemanlar

(1) Yerinde döküm beton duvarlar için duvarın toplam yüksekliği hw, 120 mm’den daha küçük olmamalıdır.
(2) Oyuk veya çukurlar ihtiva etmesi hâlinde, elemanın yeterli dayanım ve kararlılığa sahip olduğu kontrol
edilmelidir.
12.9.2 Yapı derzleri

(1) Betonda, yapı derzi içerisinde çekme gerilmesi oluşması bekleniyorsa, çatlak kontrolü bakımından donatı
detaylandırılmalıdır.
12.9.3 Şerit temeller ve tekil temeller

(1) Daha detaylı veri olmaması hâlinde, eksenel yüklenmiş şerit temeller ve tekil temeller, aşağıda
verilenlerin sağlanması şartıyla donatısız beton olarak tasarımlanıp inşa edilebilir.
0, 85 ⋅ hF
a
≥ ( 9σ gd / fctd ) (12.13)
Burada ;
hF : Temel derinliği,
a : Kolon yüzeyinden çıkıntı uzunluğu (Şekil 12.2)
σgd : Zemin basıncı tasarım değeri,
fctd : Beton çekme dayanımı tasarım değeri (σdg ile aynı birimde olmalıdır)
dir.
Basitleştirme bakımından hF/a ≥2 uygulanabilir.
Şekil 12.2 - Donatısız tekil temeller; notasyonlar
177
Ek A
Kısmi malzeme faktörlerinin değiştirilmesi
A.1 Genel
(1) Madde 2.4.2.4’te verilen kısmi malzeme faktörleri, ENV 13670-1 Sınıf 1’e ait geometrik sapmalar ve
normal seviyede işçilik ve muayeneye (ENV 13670-1 Sınıf 2 muayene gibi) tekabül etmektedir.
(2) Azaltılmış kısmi malzeme faktörleri için öneriler, bu ekte verilmiştir. Kontrol işlemlerine ilişkin daha detaylı
kurallar, öndökümlü elemanlara ait malzeme standardlarında verilmiş olabilir.
Not - Daha fazla bilgi için EN 1990 Ek B’ye başvurulmalıdır.
A.2 Yerinde döküm beton yapılar
A.2.1 Kalite kontrolünü esas alan azaltma ve azaltılmış sapmalar

(1) İnşaat uygulanmasında, enkesit boyutlarında istenilmeyen sapmaların, Çizelge A.1’de verilen azaltılmış
sapma sınırları içerisinde kalmasını sağlayacak kalite kontrol sisteminin olması hâlinde, donatı için kısmi
emniyet faktörü, γs,red1’e indirilebilir.
Çizelge A.1 - Azaltılmış sapmalar
Azaltılmış sapmalar (mm)

h veya b (mm) Enkesit boyutları Donatının konumu
± ∆h, ∆b (mm) +∆c (mm)
≤ 150 5 5
400 10 10
≥ 2500 30 20
Not 1 - Ara değerler için doğrusal interpolasyon kullanılabilir.
Not 2 - +∆c, enkesitteki veya bir metre genişlikteki (örneğin, döşemeler ve duvarlar)
donatı çubuğu veya öngerilme donatısı ortalama değerini ifade eder.
Not - γ s,red1 değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, 1,1’dir.
(2) Madde A.2.1(1)’de verilen şartta ve beton dayanımının değişkenlik katsayısının % 10’u aşmadığının
gösterilmesi hâlinde, betonun kısmi emniyet faktörü, γc,red1’e indirilebilir.
Not - γc,red1 değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, 1,4’tür.
A.2.2 Tasarımdaki, ölçülen veya azaltılmış geometrik veriyi esas alan azaltma
(1) Tasarım direncinin hesaplanmasında, efektif yüksekliği (Şekil A.1) de kapsayan aşağıdaki özelliğe sahip
kritik geometrik verinin esas alınması hâlinde, kısmi emniyet faktörleri, γs,red2 ve γc,red2’ye indirilebilir.
− Sapmalarla azaltılmış değerler veya

− Yapımı tamamlanmış yapıda ölçülen değerler.
Not - γs,red2 ve γc,red2 değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen γs,red2 değeri 1,05 ve
γc,red2 değeri 1,45’tir.
178
a) Enkesit b) Donatı konumu

(efektif yüksekliğin uygun olmayan doğrultusu)
Şekil A.1 - Enkesit boyutlarındaki sapmalar
(2) Madde A.2.2 (1)’de verilen şartta ve beton dayanımının değişkenlik katsayısının %10’u aşmadığının
gösterilmesi hâlinde, betonun kısmi emniyet faktörü, γc,red3’e indirilebilir.
Not - γc,red3 değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, 1,35’tir.
A.2.3 Tamamlanmış yapıdaki beton dayanımı değerlendirmesinin esas alındığı azaltma

(1) Tamamlanmış yapı veya elemanda, EN 137911, EN 206-1 ve ilgili mamul standardına göre yapılan
deneylerden elde edilen sonuçların esas alındığı beton dayanımı γc, çevirme katsayısı η ile çarpılarak
azaltılabilir.
Not - η değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, 0,85’tir.
Bu azaltma değerinin uygulandığı γc değeri, Madde A.2.1 veya Madde A.2.2’ye göre daha önce azaltılmış
olabilir. Ancak kısmi faktörün nihai değeri γc,red4’ten daha küçük alınamaz.
Not - γc,red4 değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, 1,3’tür.
A.3 Öndökümlü mamuller
A.3.1 Genel
(1) Bu maddede verilen hükümler, kalite güvence sistemi ve verilen uygunluk teyidi ile bağlantı kurularak,
Madde 10’da tarif edilen öndökümlü mamullere uygulanır.
Not - CE işaretli öndökümlü beton mamullerin fabrika imalat kontrolü, onaylanmış yetkili kuruluş tarafından
belgelendirilir (Uygunluk teyit sistemi 2+).
A.3.2 Kısmi malzeme faktörleri

(1) Azaltılmış kısmi malzeme faktörleri γc,pcred ve γs,pcred, yeterli kontrol işlemleri uygulanmışsa, Madde A.2’ye
göre kullanılabilir.
(2) Azaltılmış kısmi malzeme faktörlerinin kullanılmasını sağlamak için gerekli fabrika imalat kontrol önerileri,
ilgili mamul standardlarında verilmiştir. Genel öneriler EN 13369’da verilmiştir.
A.4 Öndökümlü elemanlar

(1) Madde A.2’de yerinde döküm beton yapılar için verilen kurallar, aynı zamanda Madde 10.1.1’de tarif
edilen öndökümlü beton elemanlara da de uygulanır.
1)
EN 13791 “Assessment of concrete compressive strength in structures or in structural elements”.
179
Ek B
(Bilgi için)
Sünme ve büzülme birim şekil değiştirmesi
B.1 Sünme katsayısının tayini için uygulanan temel bağıntı

(1) Sünme katsayısı ϕ (t,t0) aşağıda verilen bağıntı kullanılarak hesaplanabilir:
ϕ ( t ,t0 ) = ϕ0 ⋅ β c ( t,t0 ) (B.1)
Burada;
ϕ 0 : İtibari sünme katsayısı olup, aşağıda verilen bağıntı kullanılarak hesaplanabilir:
ϕ0 = ϕRH ⋅ β ( fcm ) ⋅ β ( t0 ) (B.2)
ϕRH : Bağıl nemin itibari sünme katsayısı üzerindeki tesirini dikkate almak için kullanılan
faktör olup, aşağıda verilen bağıntılar kullanılarak hesaplanır:
1 − RH/100
fcm ≤ 35 MPa için ϕRH = 1 + (B.3a)
0,1⋅ 3 h0
 1 − RH/100 
fcm > 35 MPa için ϕRH = 1 + ⋅ α1  ⋅ α 2 (B.3b)
 0,1⋅ h0
3

RH : Ortamın bağıl nemi, %,
β (fcm) : Beton dayanımın itibari sünme katsayısı üzerindeki tesirini dikkate almak için
kullanılan faktör olup, aşağıda verilen bağıntı kullanılarak hesaplanır:
16, 8
β ( fcm ) = (B.4)
fcm
fcm : Betonun 28 günlük ortalama basınç dayanımı, MPa,
β (t0) : Yükleme anındaki beton yaşının itibari sünme katsayısı üzerindeki tesirini dikkate
almak için kullanılan faktör olup, aşağıda verilen bağıntı kullanılarak hesaplanır:
1
β ( t0 ) = (B.5)
( 0,1 + t )
0,20
0
h0 : Elemanın anma boyutları (mm) olup, aşağıda verilen bağıntı kullanılarak hesaplanır:
2Ac
h0 = (B.6)
u
Ac : Enkesit alanı,
u : Elemanın atmosferle temas eden çevresi,
βc(t,t0) : Yüklemeden sonra sünme gelişimini tanımlamak için kullanılan katsayı olup,
aşağıda verilen bağıntı kullanılarak hesaplanabilir:
0 ,3
 ( t − t0 ) 
β c ( t,t0 ) =   (B.7)
 ( βH + t − t0 ) 
180
t : Dikkate alınan andaki beton yaşı, gün,

t0 : Yükleme anındaki beton yaşı, gün,
t - t0 : Yüklemenin ayarlanmamış süresi, gün,
βH : Bağıl nem (% olarak RH) ve elemanın anma boyutuna (h0, mm) bağlı katsayıdır. Bu
katsayı aşağıda verilen bağıntı kullanılarak hesaplanabilir:
fcm ≤ 35 MPa için βH = 1,5 [1 + (0,012 RH)18] h0 + 250 ≤ 1500 (B.8a)
fcm ≥ 35 MPa için βH =1,5 [1 + (0,012 RH)18] h0 + 250 α3 ≤ 1500 α3 (B.8b)
(1/2/3 : Beton dayanımı etkisinin dikkate alınması için katsayılar olup, aşağıdaki bağıntılar
kullanılarak hesaplanır:
0 ,7 0 ,2 0 ,5
 35   35   35 
α1 =   α2 =   α3 =   (B.8c)
 fcm   fcm   fcm 
(2) Çimento tipinin [Madde 3.1.2 (6)], betonun sünme katsayısı üzerindeki tesiri, Bağıntı (B.5)’teki yükleme
yaşının, aşağıdaki bağıntıya göre değiştirilmesi edilmesi yoluyla dikkate alınabilir:
α
 9 
t0 = t0 ,T ⋅  + 1 ≥ 0, 5 (B.9)
 2 + t 0 ,T
1,2

Burada;
t 0,T : Betonun, Bağıntı (B.10) kullanılarak, yükleme anındaki sıcaklığa göre ayarlanmış yaşı, gün,
α : Çimento tipine bağlı olarak, aşağıda değerleri verilen bir üstel sayı,
= -1, çimento Sınıfı S için,
= 0, çimento Sınıfı N için,
= 1, çimento Sınıfı R için
dir.
(3) 0 - 80 °C arasındaki yüksek veya düşük sıcaklıkların, beton olgunluğu üzerindeki tesiri, beton yaşının
aşağıdaki bağıntıya göre düzeltilmesi yoluyla dikkate alınabilir:
n
(
− 4000/  273+T ( ∆ti )  −13 ,65 )
tT = ∑ e ⋅ ∆ti (B.10)
i=1
Burada;
tT : Karşılık gelen bağıntıda t yerine konulacak, sıcaklığa göre ayarlanmış beton yaşı,
T (∆ti) : ∆ti süre boyunca sıcaklık, oC ,
∆ti : T sıcaklığının hüküm sürdüğü gün adedi
dir.
Laboratuvar deney sonuçlarına ait bilgisayar veri bankasından elde edilen, yukarıdaki tahmini sünme
verilerine ait ortalama değişme katsayısı, % 20 mertebesindedir.
Yukarıda yer alan φ (t,t0) değerleri, tanjant modülü Ec ile ilişkilendirilmelidir. Daha düşük hassasiyette
tahminlerin tatmin edici olduğu kabul edilirse, Madde 3.1.4 Şekil 3.1’de verilen değerler, betonun 70 yıllık
sünmesi için uyarlanabilir.
B.2 Kuruma büzülmesi birim şekil değiştirmesinin tayini için temel bağıntılar
(1) Kuruma büzülmesi birim şekil değiştirmesi ε cd,0 aşağıda verilen bağıntı kullanılarak hesaplanabilir:
  fcm  
ε cd,0 = 0, 85 ( 220 + 110 ⋅ α ds1 ) ⋅ exp  -α ds2 ⋅   ⋅ 10 ⋅ βRH
−6
(B.11)
  fcmo  
181
  RH 3 
βRH = 1, 55 1 −    (B.12)
  RH0  
Burada;
fcm : Ortalama basınç dayanımı (MPa),
fcmo = 10 MPa,
αds1 : Çimento tipine bağlı olarak, aşağıda değerleri verilen bir katsayı [Madde 3.1.2 (6)],
= 3, çimento Sınıfı S için,
= 4, çimento Sınıfı N için,
= 6, çimento Sınıfı R için,
αds2 : Çimento tipine bağlı olarak, aşağıda değerleri verilen bir katsayı,
= 0,13, çimento Sınıfı S için,
= 0,12, çimento Sınıfı N için,
= 0,11, çimento Sınıfı R için,
RH : Ortamın bağıl nemi (%),

RH0 = % 100
dür.
Not - exp {}, e( ) ile aynı anlamdadır.
182
Ek C
Bu Eurocode kapsamında kullanım için uygun donatı özellikleri

C.1 Genel
(1) Bu Eurocode kapsamında kullanım için uygun donatı özellikleri Çizelge C.1’de verilmiştir. Özellikler,
tamamlanmış yapıdaki donatı için, – 40 oC ile 100 oC arasındaki sıcaklıklarda geçerlidir. Donatının şantiyede
uygulanan herhangi eğilme ve kaynaklanma işlemi, EN 13670’te izin verilen sıcaklık sınırları ile kısıtlanmıştır.
Çizelge C.1 - Donatı özellikleri
Çubuklar ve
Gerek veya güven
Mamul biçimi doğrultulmuş kangal Hasır çelik
düzeyi (%)
çubuklar
Sınıf A B C A B C -
Karakteristik akma dayanımı,

400 ila 600 5,0
fyk veya f0,2k (MPa)
≥1,15 ≥1,15
k = (ft /fy)k’nın en küçük değeri ≥1,05 ≥1,08 ≥1,05 ≥1,08 10,0
<1,35 <1,35
En büyük yükte karakteristik

≥2,5 ≥5,0 ≥7,5 ≥2,5 ≥5,0 ≥7,5 10,0
birim şekil değiştirme εuk (%)
Bükülebilirlik İleri geri bükme deneyi -
Kayma dayanımı 0,3 A fyk
- En küçük
(A, tel enkesit alanı)
Anma Anma çubuk
kütlesinden çapı (mm)
en büyük
sapma (tek
çubuk veya ≤8
± 6,0 5,0
tel) (%)
>8
± 4,5
Not - Yorulma gerilmesine ait, üst sınırı β fyk olan küme değerleri ve en küçük bağıl nervür alanı, her ülke
için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değerler, Çizelge C.2N’de verilmiştir. β değeri, her ülke için,
kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, 0,6’dır.
183
Çizelge C.2N - Donatı özellikleri
Çubuklar ve
Gerek veya güven
Mamul biçimi doğrultulmuş kangal Hasır çelik
düzeyi (%)
çubuklar
Sınıf A B C A B C -
Yorulma gerilmesine (MPa) ait, üst
sınırı β fyk olan küme değerleri ≥ 150 ≥ 100 10,0
(N ≥ 2 x 106 tekrar için)
Anma çubuk çapı
Bağ : (mm)
En küçük 5-6 0,035
bağıl 5,0
nervür 6,5 ila 12 0,040
alanı, fR,min
> 12 0,056
Yorulma: Yorulma kurallarının istisnaları, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen istisnalar,
donatının hakim etki olarak statik yük için tasarlanmış olması veya uygulanacak yorulma gerilmesi aralığı
ve/veya tekrar sayısının deney yoluyla gösterilmesi durumlarıdır. Deney yoluyla gösterilme durumunda,
Çizelge 6.3’te verilen değerler buna göre değiştirilmelidir. Bu tür deneyler EN 10080’e uygun şekilde
yapılmalıdır.
Bağ: Yeterli bağ dayanımının, yukarıda tarif edildiği gibi belirlenen fR değerinden daha düşük olduğunun
gösterilebilmesi hâlinde, değerler gevşetilebilir. Yeterli bağ dayanımının sağlandığından emin olunması için,
CEB/RILEM kiriş deneyi kullanılarak tayin edilen bağ dayanımı, önerilen Bağıntı (C.1N) ve Bağıntı (C.2N)’yi
sağlamalıdır.
τm ≥ 0,098 (80 - 1,2φ) (C.1N)
τr ≥ 0,098 (130 - 1,9φ) (C.2N)
Burada;
φ : Çubuğun anma çapı (mm),
τm : 0,01 mm, 0,1 mm ve 1 mm kayma için ortalama bağ gerilmesi,
τr : Kayma etkisiyle kopma anındaki bağ gerilmesi
dir.
(2) Çizelge C.1’de verilen fyk, k ve εuk değerleri karakteristik değerlerdir. Karakteristik değerin altına
düşmesine izin verilen deney sonucu adedinin en yüksek değeri, Çizelge C.1’deki sağ kolonda verilmiştir.
(3) EN 10080’de karakteristik değerlerin güven düzeyi ile deney birimlerine ait deney sonuçlarının
değerlendirilmesi verilmemiştir.
Çizelge C.1’de verilen uzun süreli kalite seviyelerinin sağlandığının kabul edilmesi için, deney sonuçlarına
aşağıda verilen sınırlar uygulanmalıdır.
- Bir deney biriminden elde edilen deney sonuçlarının tamamının, karakteristik değerden büyük olması
(veya fyk veya k’nın en büyük değerleri için, karakteristik değerin altında olması) hâlinde, deney biriminin
uygun olduğuna hükmedilir.
- Her numuneye ait akma dayanımı fyk , k ve εuk değerleri, en küçük değerlerden daha büyük, en büyük
değerlerden daha küçük olmalıdır. İlave olarak deney biriminin ortalama değeri M, aşağıda yer alan
bağıntıyı sağlamalıdır:
184
M ≥ Cv + a (C.3)
Burada;
Cv : Uzun dönemli karakteristik değer,
a : Dikkate alınan parametreye bağlı katsayı
dır.
Not 1 - a değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. fyk için önerilen değer 10 MPa, k ile εuk
için önerilen değerler 0’dır.
Not 2 - fyk, k ve εuk’nın en büyük ve en küçük değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir.
Önerilen değerler, Çizelge C.3N’de verilmiştir.
Çizelge C.3N - Deney sonuçlarının mutlak değerleri
Performans özelliği En küçük değer En büyük değer

Akma dayanımı, fyk 0,97 x en küçük Cv 1,03 x en büyük Cv
k 0,98 x en küçük Cv 1,02 x en büyük Cv
εuk 0,80 x en küçük Cv Uygulanmaz
C.2 Dayanım
(1)P En büyük gerçek akma dayanımı fy,max, 1,3 fyk’yı aşmamalıdır.
C.3 Bükülebilirlik
(1)P Bükülebilirlik, EN 10080 ve EN ISO 15630-1’de tarif edilen ileri geri bükme deneyi ile tahkik edilmelidir.
Bükülebilirliğin sadece ileri geri bükme deneyi ile tahkik edilmesi hâlinde, mandrel çapı, Çizelge 8.1’de
bükme için verilen mandrel çapından daha büyük olmamalıdır. Donatı çubuğunun bükülebilirlik bakımından
yeterli kabul edilebilmesi için, ilk bükmeden sonra görünür hiçbir çatlak oluşmamalıdır.
185
Ek D
(Bilgi için)
Öngerme çeliğindeki gevşeme kayıpları için ayrıntılı hesap yöntemi

D.1 Genel
(1), Betonun elastik kısalmasında olduğu gibi, öngerme kablosundaki gerilmelerin sabit olduğu hâllerde,
gevşeme kayıplarının farklı zaman aralıkları (safhalar) için hesaplanmasında eş değer süre yöntemi
uygulanmalıdır.
(2) Eş değer süre yöntemi, Şekil D.1’de gösterilmiştir. Şekilde gösterilen ti anında, öngerme kablosunda ani
şekil değiştirme meydana gelmektedir. Burada;
σp,i- : ti anından hemen önce kablodaki çekme gerilmesi,

σp,i+ : ti anından hemen sonra kablodaki çekme gerilmesi,
σp,i-1+ : ti anından önceki safhada kablodaki çekme gerilmesi
∆σpr,i-1 : ti anından önceki safha boyunca gevşeme kaybı mutlak değeri,
∆σpr,i : Dikkate alınan safhadaki gevşeme kaybı mutlak değeri
dir.
Şekil D.1 - Eş değer süre yöntemi
i-1
(3) ∑ ∆σ
1
pr, j ’nin işlem safhaları boyunca oluşan gevşeme kayıplarının toplamı olduğu kabul edilirse, te, bu
gevşeme kayıpları toplamını elde etmek için gerekli eş değer süre (saat) olarak tanımlanır. Bu süre,
i-1
i-1
σ p,i+ + ∑ ∆ σ pr, j
Madde 3.3.2 (7)’de yer alan, başlangıç gerilmesi σ p,i
+
+ ∑ ∆ σ pr, j ve µ = 1
olan gevşeme süre
1 fpk
fonksiyonlarını doğrular.
(4) Örnek olarak, Sınıf 2 öngerme kablosu için Bağıntı (3.31) ile verilen te, aşağıda verilen bağıntıdaki biçimi
alır:
0 ,75 (1− µ )
i-1
 te   + i-1  −5
∑∆ σ pr, j = 0,66 ρ1000 e 9,09µ
 1000 
 
σ p,i + ∑ ∆ σ pr, j 10

(D.1)
1  1
186
(5) Yukarıda verilen bağıntı, te için çözüldükten sonra, aynı bağıntı, dikkate alınan safhanın, ∆σpr,i (eş değer
süre te’nin dikkate alınan zaman aralığına ilave edildiği hâllerde) gevşeme kaybını tahmin etmek için
uygulanabilir.
0,75 (1-µ )
 t + ∆ ti   + i-1
 −5 i-1
∆σ pr,i = 0,66 ρ1000 e 9,09µ  e  σ p,i + ∑ ∆ σ pr, j 10 − ∑ ∆ σ pr, j (D.2)
 1000   1  1
(6) Aynı prensip öngerme kablolarına ait her üç sınıfa da uygulanır.
187
Ek E
(Bilgi için)
Dayanıklılık bakımından gösterge dayanım sınıfları

E.1 Genel
(1) Donatıyı korozyondan ve betonu zararlı etkilerden korumak için, betonun yeterli dayanıklılıkta seçilmesi,
beton bileşiminde bazı hususların dikkate alınmasını gerektirir. Bu korumaların sağlanabilmesi, betonun
yapısal tasarımın gerektirdiğinden daha yüksek basınç dayanımına sahip olması sonucunu doğurur. Beton
basınç dayanım sınıfları ve etki sınıfları (Çizelge 4.1) arasındaki ilişki, gösterge dayanım sınıfları ile tarif
edilebilir.
(2) Seçilen dayanımın, yapısal tasarım için gerekli değerden daha yüksek olması hâlinde, fctm’nin
belirlenmesinde, Madde 7.3.2 ve Madde 9.1.1.1’e göre minimum donatı ile Madde 7.3.3 ve Madde 7.3.4’e
göre çatlak genişliği kontrol hesabı ile belirlenen en yüksek dayanım dikkate alınmalıdır.
Not - Gösterge dayanım sınıflarına ait değerler, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değerler,
Çizelge E.1N’de verilmiştir.
Çizelge E.1N - Gösterge dayanım sınıfları
Çizelge 4.1’e göre etki sınıfları
Korozyon
Deniz suyundan
Klorür sebebiyle
Karbonatlaşma sebebiyle korozyon kaynaklanan klorür
korozyon
sebebiyle korozyon
XC1 XC2 XC3 XC4 XD1 XD2 XD3 XS1 XS2 XS3
Gösterge C 20/25 C 25/30 C 30/37 C 30/37 C 35/45 C 30/37 C 35/45

Dayanım
Sınıfı
Betona verilen hasar
Tehlikesiz Donma / çözülme etkisi Kimyasal etki
X0 XF1 XF2 XF3 XA 1 XA 2 XA 3

Gösterge
Dayanım C 12/15 C 30/37 C 25/30 C 30/37 C 30/37 C 35/45
Sınıfı
188
Ek F
(Bilgi için)
Düzlemsel gerilme şartları için çekme donatısı bağıntıları

F.1 Genel
(1) Bu ekte basınç donatısı ile ilgili bağıntılar verilmemiştir.
(2) Düzlemsel ortogonal gerilmeler σEdx, σEdy ve τEdxy’ye maruz elemanlardaki çekme donatısı, aşağıda
açıklanan işlem kullanılarak hesaplanabilir. σEdx > σEdy olan basınç dayanımı pozitif alınmalı ve donatı
doğrultusu x ve y eksenleri ile çakışmalıdır.
Donatı tarafından sağlanan çekme dayanımı, aşağıda verilen bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
ftdx = ρx fyd ve ftdy = ρy fyd (F.1)
Burada; ρx ve ρy, donatının, sırasıyla x ve y eksenleri boyunca geometrik oranlarıdır.
(3) σEdx ve σEdy’nin her ikisinin de basınç olduğu ve σEdx ⋅ σEdy > τ2Edxy, olduğu yerlerde, tasarım donatısına
gerek duyulmaz. Ancak, en büyük basınç gerilmesi fcd’yi aşmamalıdır (Madde 3.1.6’ya başvurulmalıdır).
(4) σEdy’nin çekme veya σEdx ⋅ σEdy ≤ τ2Edxy olduğu yerlerde, tasarım donatısına gerek duyulur. “′ “ üstel işareti
ile gösterilen optimum donatı ve karşılık gelen beton gerilmesi aşağıda verilen bağıntı kullanılarak
hesaplanabilir:
σEdx ≤ |τEdxy| için:
'
ftdx = |τEdxy| − σEdx (F.2)
'
ftdy = |τEdxy| − σEdy (F.3)
σcd = 2|τEdy| (F.4)
σEdx > |τEdxy| için:
'
ftdx =0 (F.5)
τ Edxy
2
f'
= − σ Edy (F.6)
tdy
σ Edx
  τ Edxy 
2

σ cd = σ Edx  1 +    (F.7)
  τ Edx  
 
Beton gerilmesi σcd, çatlamış kesitlerde realistik model kullanılarak kontrol edilmelidir (EN 1992-2). Ancak,
beton gerilmesinin genel şartlarda νfcd’yi aşmaması önerilir (ν, Bağıntı (6.5) kullanılarak hesaplanabilir).
Not - Donatı doğrultusunun, asal gerilme doğrultuları ile çakışması hâlinde, minimum donatı kullanılması
mümkün olur.
Alternatif olarak, genel durumda gerekli donatı ve beton gerilmesi aşağıda verilen bağıntı kullanılarak tayin
edilebilir:
ftdx = τ Edxy cotθ − σ Edx (F.8)
189
ftdy = τ Edxy / cotθ − σ Edy (F.9)

 1 
σ cd = τ Edxy  cotθ +  (F.10)
 cotθ 
Burada θ ; beton asal basınç gerilmesinin x ekseni ile yaptığı açıdır.
Not - cotθ değeri, ftd’nin basınç değerleri oluşmayacak tarzda seçilmelidir.
Kullanılabilirlik sınır durumu için, kabul edilebilecek seviyenin üzerinde çatlak oluşumunu önlemek ve taşıma
gücü sınır durumu için gerekli şekil değiştirme kapasitesini temin etmek için, Bağıntı (F.8) ve Bağıntı (F.9)
uygulanarak her doğrultu için elde edilen donatı, Bağıntı (F.2) ve Bağıntı (F.3) veya Bağıntı (F.5) ve
Bağıntı (F.6) uygulanarak belirlenen donatının iki katından daha fazla, yarısından daha az olmamalıdır. Bu
sınırlama, ½ftdx'
≤ ftdx ≤ 2ftdx
' '
ve ½ftdy ≤ ftdy ≤ 2ftdy
'
ile ifade edilir.
(5) Donatı, serbest kenarlarından, U çubuk veya benzeri eleman kullanılarak tam ankrajlanmalıdır.
190
Ek G
(Bilgi için)
Zemin yapı etkileşimi

G.1 Sığ temeller
G.1.1 Genel
(1) Zemin, temel ve yapı üst taşıyıcı sistemi arasındaki etkileşim, dikkate alınmalıdır. Temeldeki temas
basıncı ve kolon yüklerindeki dağılım, oturma farklılıklarına bağlıdır.
(2) Genellikle problem, yer değiştirme ve ilgili zemin ve yapı tepkilerinin uyumlu olması temin edilerek
çözülebilir.
(3) Yukarıdaki genel işlemin yeterli olmasına rağmen, yükleme sıralaması ve sünme tesirleri sebebiyle birçok
belirsizlik mevcuttur. Bu sebeple, mekanik modelin idealleştirilmesi derecesine bağlı olarak genellikle farklı
analiz seviyeleri tarif edilir.
(4) Yapı üst taşıyıcı sisteminin esnek kabul edilmesi hâlinde, aktarılan yükler, yapının rijit olmaması
nedeniyle oturma farklılıklarına bağlı değildir. Bu durumda, yükler, bilinir hâle gelir ve problem, temelin şekil
değiştirmiş zemine göre analizine indirgenmiş olur.
(5) Yapı üst taşıyıcı sisteminin rijit kabul edilmesi durumunda, oturmaların bir düzlemde meydana gelmesi
şartıyla, bilinmeyen temel yükler elde edilebilir. Bu rijitliğin, taşıma gücü sınır durumuna ulaşılıncaya kadar
devam ettiği kontrol edilmelidir.
(6) Temel sisteminin rijit veya temellerin oturduğu zeminin çok katı olduğunun kabul edilebilmesi durumunda,
daha ileri basitleştirme işlemi uygulanabilir. Her iki durumda da oturma farklılıkları ihmal edilebilir ve yapı üst
taşıyıcı sisteminin zemine aktarılan yükte değişiklik yapılmasına gerek duyulmaz.
(7) Yapısal sistemin yaklaşık rijitliğini tayin etmek için, temelin, yapı üst taşıyıcı sistemine ait çerçeve
elemanlarının ve perde duvarların bütünleşik rijitliğinin, zemin rijitliği ile kıyaslanması yoluyla analiz
yapılabilir. Bu bağıl rijitlik KR, temel veya yapısal sistemin rijit veya esnek olarak dikkate alınacağını tayin
eder. Aşağıdaki bağıntı, bina yapıları için kullanılabilir:
KR = ( EJ )S / ( EI 3 ) (G.1)
Burada;
(EJ)S : Dikkate alınan binanın, birim genişliği için eğilme rijitliğinin yaklaşık değeri olup, temelin, her
bir çerçeve elemanının ve perde duvarın eğilme rijitliklerinin toplanmasıyla elde edilir,
E : Zeminin şekil değiştirme modülü,
l : Temelin uzunluğu
dur.
0,5’ten daha yüksek bağıl rijitlik, rijit yapısal sistemleri göstermektedir.
G.1.2 Analiz seviyeleri

(1) Tasarım amacıyla aşağıda verilen analiz seviyelerine izin verilir:
Seviye 0: Bu seviyede, temas basıncının doğrusal dağıldığı kabul edilebilir.
Aşağıda verilen ön şartlar sağlanmalıdır:
− Temas basıncı, kullanılabilirlik ve taşıma gücü sınır durumlarının her ikisi için de tasarım değerlerini
aşmamalıdır.
− Kullanılabilirlik sınır durumunda, yapısal sistem oturmalardan etkilenmez veya beklenen farklı
oturmalar önemli değildir.
191
− Taşıma gücü sınır durumunda, yapısal sistem yeterli plastik şekil değiştirme kapasitesine sahip olup,
farklı oturmalar tasarımı etkilemez.
Seviye 1: Temas basıncı, temel ve zeminin bağıl rijitliği ile nihai şekil değiştirmelerin kabul edilebilir sınırlar
içerisinde olup olmadığının kontrolü yoluyla değerlendirilmesi dikkate alınarak belirlenebilir.
Aşağıda verilen ön şartlar sağlanmalıdır:
− Yapı üst taşıyıcı sisteminin kullanılabilirliğinin, zemin şekil değiştirmesinden etkilenmeyeceğini

gösteren yeterli tecrübe mevcuttur.
− Taşıma gücü sınır durumunda, yapısal sistem yeterli sünek davranışa sahiptir.
Seviye 2: Bu analiz seviyesinde, zemin şekil değiştirmesinin yapı üst taşıyıcı sistemi üzerindeki etkisi dikkate
alınır. Yapı, temele uygulanan yüklerin nasıl ayarlanacağının belirlenmesi için, zeminde oluşan şekil
değiştirmeye göre analiz edilir. Nihai ayarlamaların önemli olması hâlinde (> % 10  gibi), Seviye 3 analiz
uygulanmalıdır.
Seviye 3: Bu analiz, yapı, yapının temelleri ve zemin dikkate alınarak uygulanan tam etkileşimli (interaktif) bir
işlemdir.
G.2 Kazık temeller

(1) Kazık başlığının rijit olması durumunda, kazık başlığının dönmesine bağlı olarak, her bir kazığın oturma
değişimlerinin doğrusal olduğu kabul edilebilir. Kazık başlığındaki dönmenin sıfır veya ihmal edilebilir
mertebede olması hâlinde, bütün kazıklarda eşit oturma meydana geldiği kabul edilebilir. Bilinmeyen kazık
yükleri ve kazık grubunun oturması, denge bağıntıları kullanılarak hesaplanabilir.
(2) Bununla birlikte, temel bağ kirişleriyle bağlanmış kiriş gruplarında, etkileşim sadece kazıklar arasında
olmayıp, kiriş ve kazıklar arasında da meydana gelir ve bu tür problemin analizinde basit yaklaşım
uygulanamaz.
(3) Kazık grubunun, yatay yüklere karşı davranışında genellikle, sadece kazığın ve kazığı saran zeminin
yatay rijitliği değil, aynı zamanda kazık ve zeminin eksenel rijitliği de dikkate alınır (örnek olarak, bir kazık
grubuna etki eden yatay yük, kenar kazıklarında çekme ve basınç etkisine yol açar).
192
Ek H
(Bilgi için)
Yapılardaki genel ikinci mertebe tesirler

H.1 Genel ikinci mertebe tesirlerin ihmal edilebilme kriterleri
H.1.1 Genel
(1) Bu maddede, Madde 5.8.3.3 (1)’de verilen şartları sağlamayan yapılara ait kriterler açıklanmıştır.
Kriterlerde, Madde 5.8.2 (6) esas alınmıştır olup, Şekil H.1’de tarif edilen genel eğilme ve kesme şekil
değiştirmeleri dikkate alınmıştır.
Şekil H.1 - Genel eğilme, kayma şekil değiştirmesi (sırasıyla 1/r ve γ) ve ilgili rijitliklere (sırasıyla EΙ ve S) ait
tanımlar
H.1.2 Önemli kayma şekil değiştirmesi meydana gelmeyen çapraz bağ sistemi
(1) Önemli kayma şekil değiştirmesi meydana gelmeyen çapraz bağ sistemleri (örneğin, boşluksuz perde
duvarlar gibi) için, genel ikinci mertebe tesirler, aşağıdaki bağıntının sağlanması şartıyla ihmal edilebilir:
FV,Ed ≤ 0,1 ⋅ FV,BB (H.1)
Burada;
FV,Ed : Toplam düşey yük (çapraz bağ elemanları ve çapraz bağlı elemanlar üzerine etkiyen),
FV,BB : Genel eğilme için genel burkulma anma yükü; aşağıdaki 2 nolu paragrafa başvurulmalı
dır.
(2) Genel eğilme için genel burkulma yükü, aşağıda verilen bağıntı ile hesaplanabilir:
FV,BB = ξ ΣEΙ / L2 (H.2)
Burada;
ξ : Kat adedi, rijitlikteki değişme, taban yapısının rijitliği ve yük dağılımına bağlı katsayı;
aşağıdaki (4) nolu paragrafa başvurulmalıdır,
ΣEΙ : Çatlamanın muhtemel tesirleri de dâhil olmak üzere, çapraz bağ elemanlarının dikkate
alınan doğrultudaki eğilme rijitliklerinin toplamı, aşağıdaki (3) nolu paragrafa başvurulmalıdır,
L : Binanın, moment sınır seviyesi üzerindeki toplam yüksekliği
dir.
193
(3) Rijitliğin daha hassas değerlendirilmediği durumda, aşağıda verilen bağıntı, çatlamış kesite sahip çapraz
bağ elemanı için kullanılabilir:
EI ≈ 0,4 Ecd Ιc (H.3)
Burada;
Ecd = Ecm/γcE ,beton elastisite modülünün tasarım değeri, Madde 5.8.6 (3),
Ιc : Çapraz bağ elemanının atalet momenti
dir.
Enkesitin, taşıma gücü sınır durumunda çatlaksız olduğunun gösterilmesi hâlinde, Bağıntı (H.3)’te yer alan
0,4 değeri yerine 0,8 değeri konulabilir.
(4) Çapraz bağ elemanları rijitliğinin, yükseklik boyunca sabit olması ve toplam düşey yükün her kat için aynı
miktarda artış göstermesi hâlinde, ξ aşağıda verildiği gibi hesaplanabilir:
ns 1
ξ = 7, 8 ⋅ ⋅ (H.4)
ns + 1, 6 1 + 0, 7 ⋅ k
Burada;
ns : Kat adedi,
k : Moment sınırlayıcının bağıl esnekliği, aşağıdaki (5) nolu paragrafa başvurulmalı
dir.
(5) Moment sınırlayıcının tabandaki bağıl esnekliği aşağıdaki gibi tarif edilir:
k = (θ /M) ⋅ (EΙ / L) (H.5)
Burada;
θ : Eğilme momenti M için dönme,
EΙ : Yukarıdaki (3) nolu paragrafa göre rijitlik,
L : Çapraz bağ elemanının toplam yüksekliği
dir.
Not - k = 0 (rijit sınırlayıcı) için, Bağıntı (H.1) – Bağıntı (H.4), Bağıntı (5.18)’de birleştirilebilir. Buradaki 0,31
katsayısı, 0,1 ⋅ 0,4 ⋅ 7,8 ≈ 0,31 olarak bulunur.
H.1.3 Önemli genel kayma şekil değiştirmesi meydana gelen çapraz bağ sistemi
(1) Aşağıda verilen şartın sağlanması durumunda, genel ikinci mertebe tesirler ihmal edilebilir:
FV,BB
FV,Ed ≤ 0,1⋅ FV,B = 0,1⋅ (H.6)
1+FV,BB / FV,BS
Burada;
FV,B : Genel eğilme ve kesme etkisinin hesaba katıldığı genel burkulma yükü,
FV,BB : Tam eğilme için genel burkulma yükü, Madde H.1.2 (2),
FV,BS : Tam kesme için genel burkulma yükü, FV,BS = ΣS,
ΣS : Çapraz bağ birimlerinin toplam kesme rijitliği (birim kesme açısına düşen kuvvet) (Şekil H.1)
dir.
Not - Çapraz bağ elemanının genel kesme şekil değiştirmesi, esas olarak bölgesel eğilme şekil
değiştirmeleri tarafından yönlendirilir (Şekil H.1). Bu sebeple, daha kesin analiz bulunmaması
hâlinde, çatlak, S için, EΙ’da uygulananla aynı yöntem kullanılarak dikkate alınabilir
[Madde H.1.2 (3)].
194
H.2 Genel ikinci mertebe tesirleri hesaplama yöntemleri

(1) Bu maddede, Madde 5.8.7’ye göre ikinci mertebe doğrusal davranış analizi esas alınmıştır. Bu analizden
sonra, yapı, fiktif artırılmış yatay kuvvetler FH,Ed’ye göre analiz edilerek, genel ikinci mertebe tesirler dikkate
alınabilir:
FH,0Ed
FH,Ed = (H.7)
1 − FV,Ed / FV,B
Burada;
FH,0Ed : Rüzgar, yapısal kusurlar vb. sebebiyle oluşan birinci mertebe yatay kuvvet,
FV,Ed : Çapraz bağ elemanları ve çapraz bağlı elemanlar üzerine etkiyen toplam düşey yük,
FV,B : Genel burkulma anma yükü, aşağıdaki (2) nolu paragrafa bakılmalı
dır.
(2) Burkulma yükü FV,B, Madde H.1.3’e göre (veya genel kesme yüklerinin ihmal edilebilir olması durumunda
Madde H.1.2’ye göre) tayin edilebilir. Bununla birlikte, bu durumda, sünme tesiri de dâhil olmak üzere,
Madde 5.8.7.2’ye göre anma rijitlik değerleri kullanılabilir.
(3) Burkulma yükü FV,B’nin tarif edilmediği hâllerde, yukarıdaki bağıntı yerine aşağıda verilen bağıntı
kullanılabilir:
FH,0Ed
FH,Ed = (H.8)
1 − FH,1Ed / FH,0Ed
Burada;
FH,1Ed : FH,0Ed etkisiyle şekil değiştirmiş (birinci mertebe şekil değiştirme) ve Madde 5.8.7.2’ye göre
hesaplanan anma rijitlik değerlerine sahip yapının üzerine etkiyen düşey yük NV,Ed ile aynı
eğilme momentleri oluşturan fiktif yatay kuvvettir.
Not - Bağıntı (H.8), adım adım sayısal hesaplama yapılarak uygulanır. Eş değer yatay kuvvetler
olarak ifade edilen, düşey yük ve şekil değiştirme tesir kademeleri, birbirini takip eden adımlara
uygulanır. Artışlar, birkaç adım sonra geometrik seriler oluşturur. Bu oluşumun ilk adımda bile
meydana geldiği (Madde 5.8.7.3 (3)’de β = 1 kabulüne göre) kabulüyle, toplam,
Bağıntı (H.8)’de olduğu gibi ifade edilebilir. Bu kabul, şekil değiştirmenin nihai aşamasını
temsil eden rijitlik değerlerinin, bütün adımlarda kullanılmasını gerekli kılar (bu kabul, aynı
zamanda, anma rijitlik değerlerinin esas alındığı analizlerin gerisindeki temel kabuldür).
İlk adımda kesitlerin çatlaksız olduğu ve çatlağın daha sonraki adımlarda meydana geldiği
veya eş değer yatay kuvvet dağılımlarının, ilk adımlar arasında önemli mertebede değiştiği
kabulünün yapıldığı gibi diğer durumlarda, analiz, geometrik seriler kabulü sağlanıncaya kadar
daha fazla sayıda adım ihtiva edebilir. Örnek olarak, Bağıntı (H.8), iki adım daha ilave edilerek
aşağıdaki şekli alır:
FH,Ed = FH,0Ed + FH,1Ed + FH,2Ed / (1 – FH,3Ed / FH,2Ed)
195
Ek I
(Bilgi için)
Kirişsiz düz döşemelerin ve perde duvarların analizi

I.1 Kirişsiz düz döşemeler
I.1.1 Genel
(1) Bu maddenin amacı bakımından, kirişsiz düz döşemeler, üniform kalınlıkta veya guseli (kolon başlıkları
kalınlaştırılmış) olabilir.
(2) Kirişsiz düz döşemeler, doğruluğu kanıtlanmış, karelaj (bu yöntemde plaka, bir seri birbiriyle bağlantılı
ayrık elemanlardan oluşmuş şekilde idealleştirilir), sonlu elemanlar, kırık hat veya eş değer çerçeve gibi
analiz yöntemleri kullanılarak analize tabi tutulur. Uygun geometrik özellikler ve malzeme özellikleri kullanılır.
I.1.2 Eş değer çerçeve analizi

(1) Yapı, boyuna ve enine yönde, kolon ve bitişik levhaların merkez eksenlerini içeren döşeme parçalarından
(döşeme alanı dört bitişik mesnetle çevrelenmiştir) oluşan çerçevelere bölünmelidir. Elemanların rijitliği, bu
elemanların brüt enkesitleri kullanılarak hesaplanabilir. Düşey yükleme için, rijitlikte levhaların tam genişliği
esas alınır. Kirişsiz düz döşemeli yapılarda, kolon/kiriş birleşimiyle kıyaslanması için kolon/döşeme
birleşimlerinin artırılmış rijitliğini yansıtmak üzere yatay yüklemede rijitlik % 40 artırılır. Levhanın her
doğrultuda analizi için toplam yük kullanılmalıdır.
(2) Analizden elde edilen toplam eğilme momentleri, döşemenin genişliği boyunca dağıtılmalıdır. Elastik
analizde, negatif momentler, kolon merkez eksenlerine doğru yoğunlaşma eğilimindedir.
(3) Levhaların, kolon ve orta şeritler hâlinde bölündüğü kabul edilmeli (Şekil I.1) ve eğilme momentleri,
Çizelge I.1’de verildiği gibi oranlanmalıdır.
Şekil I.1 - Kirişsiz düz döşemelerde levha bölümleri
Not - Kolon başlarındaki kalınlaştırılmış kısmın genişliği > (ly/3) olarak kullanılması durumunda, kolon
şeritlerinin genişliği, kalınlaştırılmış kısım genişliği olarak alınabilir. Orta şerit genişliği buna göre
ayarlanmalıdır.
196
Çizelge I.1 - Kirişsiz düz döşemelerde, eğilme momentinin basitleştirilmiş oranlaması
Negatif momentler Pozitif momentler
Kolon şeritleri % 60 - % 80 % 50 - % 70
Orta şeritler % 40 - % 20 % 50 - % 30
Not - Kolon ve orta şeritler tarafından taşınacak negatif ve pozitif momentlerin toplamı daima
% 100’e ulaşmalıdır.
(4) Kolon şeritleri genişliğinin, Şekil I.1’de örnek olarak gösterildiği gibi 0,5lx’den farklı olduğu ve guse
genişliğine eşit yapıldığı durumda, orta şerit genişliği buna göre ayarlanmalıdır.
(5) Burulma etkisine karşı yeterli şekilde tasarlanmış çevre kirişleri bulunmaması hâlinde, kenar veya köşe
kolonlarına aktarılacak momentler, dikdörtgen kesitin direnç momenti 0,17 bed2fck’ya (be’nin tarifi için
Şekil 9.9’a bakılmalıdır) eşit olacak şekilde sınırlandırılmalıdır. Uç açıklıktaki pozitif moment de buna uygun
şekilde ayarlanmalıdır.
I.1.3 Düzgün olmayan kolon yerleşimi

(1) Düzgün olmayan kolon yerleşimi sebebiyle, kirişsiz düz döşemenin eş değer çerçeve yöntemi kullanılarak
hassas şekilde analiz edilememesi hâlinde, karelaj yöntemi veya diğer elastik yöntem kullanılabilir. Bu gibi
durumlarda, aşağıda verilen basitleştirilmiş yaklaşım normal şartlarda yeterlidir:
i) Döşeme, bütün çıkmalarda tam yük, γQQk + γGGk bulunmasına göre analiz edilir,
ii) Orta açıklık ve kolon momentleri, patern yüklerinin oluşturduğu tesirleri dikkate almak üzere artırılır.
Bu artırma işlemi, kritik çıkmanın (veya çıkmaların) γQQk + γGGk ile, kalan çıkmaların ise γGGk ile
yüklenmesi yoluyla sağlanabilir. Çıkmalar arasında, sabit yüklerde önemli farklılıkların bulunabildiği
hâllerde γG, yük uygulanmayan çıkmalar için 1 olarak alınabilir.
iii) Bu özel yüklemeyle oluşan tesirler, daha sonra diğer kritik çıkmalara uygulanabilir ve benzer şekilde
mesnetlenir.
(2) Momentlerin kenar kolonlarına aktarımı ile ilgili Madde 5.11.2’de verilen sınırlamalar uygulanmalıdır.
I.2 Perde duvarlar

(1) Perde duvarlar, yapının yanal kararlılığına katkıda bulunan donatısız veya donatılı duvarlardır.
(2) Yapıdaki her bir perde duvar tarafından taşınan yatay yük, yapının genel analizi yoluyla elde edilmelidir.
Bu analizde, uygulanan yükler, yapının kesme merkezine göre yüklerin dışmerkezliği ve farklı taşıyıcı
duvarlar arasındaki etkileşim dikkate alınmalıdır.
(3) Rüzgâr yüklerinin asimetrik tesirleri dikkate alınmalıdır (EN 1991-1-4’e başvurulmalıdır).
(4) Eksenel yük ve kesme yükünün birleşik tesiri dikkate alınmalıdır.
(5) Bu standardda verilen diğer kullanılabilirlik kriterlerine ilave olarak, perde duvarların, yapı kullanıcıları
üzerindeki yalpalama tesiri de aynı zamanda dikkate alınmalıdır (EN 1990’a başvurulmalıdır).
(6) Kat adedi en fazla 25 olan, perde duvarların yerleşimi büyük oranda simetrik olan ve perde duvarlarda,
önemli genel kayma şekil değiştirmesine sebep olacak açıklık (boşluk) bulunmayan bir yapıda (binada), bir
perde duvar tarafından taşınan yanal yük aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanabilir:
P ( E Ι )n ( Pe ) y n ( E Ι )n
Pn = ± (I.1)
∑ (E Ι ) ∑ ( E Ι ) y n2
197
Burada;
Pn : Duvar n üzerine etkiyen yanal yük,
(EΙ)n : Duvar n’nin rijitliği,
P : Uygulanan yük,
e : P’nin rijitlik merkezine göre dışmerkezliği (Şekil I.3’e bakılmalıdır),
yn : Duvar n’nin rijitlik merkezinden mesafesi
dir.
(7) Çapraz bağ sisteminde, önemli kayma şekil değiştirmesi gösteren ve göstermeyen elemanların bir arada
bulunması hâlinde, analizde, kayma ve eğilme şekil değiştirmesinin her ikisi de dikkate alınmalıdır.
Şekil I.3 - Yükün, perde duvarların rijitlik merkezine göre dışmerkezliği
198
Ek J
(Bilgi için)
Özel durumlar için detaylandırma kuralları

J.1 Yüzey donatısı
(1) Ana donatının aşağıdaki yapıda olması durumunda, kabuk atma şeklinde dökülmeye karşı direnç
bakımından yüzey donatısı kullanılmalıdır:
− Donatı çubuk çaplarının 32 mm’den büyük olması veya

− Eş değer çapı, 32 mm’den büyük olan donatı çubuk demetlerinin bulunması (Madde 8.8).
Yüzey donatısı, hasır donatı veya küçük çaplı çubuklardan oluşmalı ve Şekil J.1’de gösterildiği gibi etriyelerin
dışına yerleştirilmelidir.
Şekil J.1 - Yüzey donatısı örneği
(2) Yüzey donatısının kesit alanı As,surf, kirişin çekme donatısına paralel ve dik iki doğrultuda, As,surfmin’den
daha küçük olmamalıdır.
Not - As,surfmin’e ait değerler, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, 0,01 Act,ext’dir. Burada
Act,ext, etriye dışındaki çekmeye maruz beton alanıdır (Şekil 9.7).
(3) Beton örtü tabakası kalınlığının 70 mm’den daha büyük olduğu yerlerde, dayanıklılığı artırmak için, her
doğrultudaki kesit alanı 0,005 Act,ext olan benzer yüzey donatısı kullanılmalıdır.
(4) Yüzey donatısı için ihtiyaç duyulan beton örtü tabakasının en düşük kalınlığı, Madde 4.4.1.2’de verilmiştir.
(5) Yüzey donatısının boyuna çubukları, boyuna eğilme donatısı, enine çubukları ise kayma donatısı olarak
dikkate alınabilir. Ancak, bu çubuklar, bu tip donatı düzeni ve ankrajı için gerekli şartları sağlamalıdır.
J.2 Çerçeve köşeleri
J.2.1 Genel
(1) Beton dayanımı σRd,max, Madde 6.5.2’ye göre tayin edilmelidir (basınç bölgesinde enine donatı bulunur
veya bulunmayabilir).
J.2.2 Kapatma momentlerine maruz çerçeve köşeleri

(1) Kolon ve kiriş derinliğinin yaklaşık eşit olması (2/3 < h2/h1 < 3/2) (Şekil J.2 (a)’ya bakılmalıdır) durumunda,
kolon kiriş birleşim yerindeki bağlantı donatısı veya ankraj boyunun, kiriş çekme donatısının tamamının köşe
çevresinde eğilmesi şartıyla, tahkik edilmesine gerek duyulmaz.
199
(2) Şekil J.2 (b)’de tanθ’’nın sınırları belirlenmiş değerleri için, h2/h1 < 2/3 olmak üzere, çubuk model yöntemi
gösterilmiştir.
Not - tanθ’’nın sınır değerleri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen alt sınır değer, 0,4 ve
önerilen üst sınır değer, 1’dir.
(3) Ankraj boyu lbd, ∆Ftd = Ftd2 – Ftd1 kuvveti dikkate alınarak belirlenmelidir.
(4) Düzlemsel düğüm noktasına dik yanal çekme kuvvetlerini karşılamak üzere donatı yerleştirilmelidir.
(a) Yüksekliği yaklaşık olarak eşit olan kiriş ve kolon
(b) Yüksekliği çok farklı olan kiriş ve kolon
Şekil J.2 - Kapatma momentine maruz çerçeve köşesi. Model ve donatı
J.2.3 Açma momentlerine maruz çerçeve köşeleri

(1) Kolon ve kiriş derinliğinin yaklaşık eşit olması durumunda, Şekil J.3 (a) ve Şekil J.4 (a)’da verilen çubuk
model yöntemi kullanılabilir. Donatı, köşe bölgesine halka olarak yerleştirilmeli veya Şekil J.3 (b) ve
Şekil J.4 (c), Şekil J.4 (b) ve Şekil J.4 (c)’de gösterildiği gibi, eğimli bağlantılarla birleştirilmiş iki bindirmeli U
çubuk olarak yerleştirilmelidir.
200
a) Çubuk model yöntemi (b) ve (c) donatı detayları
Şekil J.3 - Orta derecede açma momentine (örneğin; As/bh ≤ % 2) maruz çerçeve köşesi
(2) Büyük açma momentleri için, yarılmayı önlemek üzere, Şekil J.4’te gösterildiği gibi çapraz çubuk ve
bağlar kullanılmalıdır.
a) Çubuk model yöntemi (b) ve (c) donatı detayları
Şekil J.4 - Büyük açma momentine (örneğin; As/bh > % 2) maruz çerçeve köşesi
J.3 Konsol taşıyıcılar

(1) Konsol taşıyıcılar (ac < z0), Madde 6.5’te tarif edildiği gibi (Şekil J.5’e bakılmalıdır) çubuk model yöntemi
kullanılarak tasarlanabilir. Çubuk eğimi, 1,0 ≤ tan θ ≤ 2,5 olarak sınırlandırılmalıdır.
201
Şekil J.5 - Konsol taşıyıcı için çubuk modeli
(2) ac < 0,5 hc olması durumunda, ana çekme donatısına ilave olarak, As,link ≥ k1 As,main olmak üzere kapalı
yatay veya eğimli bağlantı sağlanmalıdır (Şekil J.6 (a)’ya bakılmalıdır).
Not - k1 değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, 0,25’tir.
(3) ac > 0,5 hc ve FEd > VRd,c (Madde 6.2.2’ye başvurulmalıdır) olması durumunda, ana çekme donatısına
ilave olarak, As,link ≥ k2 FEd / fyd olmak üzere kapalı düşey bağlantılar sağlanmalıdır (Şekil J.6 (b)’ye
bakılmalıdır).
Not - k2 değeri, her ülke için, kendi milli ekinde verilebilir. Önerilen değer, 0,5’tir.
(4) Ana çekme donatısı, her iki uçlarından ankrajlanmalıdır. Bu ankraj, elemanın oturduğu mesnetin uzak
yüzeyine yapılmalı ve ankraj boyu, yakın yüzeydeki düşey donatı konumundan itibaren ölçülmelidir. Donatı,
konsol taşıyıcıya ankrajlanmalı ve ankraj boyu, yükleme plakasının iç yüzeyinden itibaren ölçülmelidir.
(5) Çatlak sınırlamasına ait özel gereklerin bulunması hâlinde, içe dönük açıklıktaki eğimli etriyeler etkili olur.
202
(a) ac ≤ 0,5 hc şartı için donatı (b) ac > 0,5 hc şartı için donatı
Şekil J.6 - Konsol taşıyıcı detayları
203

TS en 1992-1-1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS en 1992-1-1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TÜRK STANDARDI

ICS 91.010.30; 91.080.40

BETON YAPILARIN TASARIMI - BÖLÜM 1-1: GENEL

Eurocode 2: Design of concrete structures -

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Kalite Sistem Belgesi

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

3.1.8 Eğilmede çekme dayanımı...........................................................................................................24

5.8.3.2 Ayrık yapı elemanlarında narinlik ve efektif uzunluk ..........................................................53

6.8.4 Donatı ve öngerme çeliği için tahkik işlemi ..................................................................................99

9.2.1.4 Uç mesnetlerdeki alt donatının ankrajı .............................................................................138

10.9.3 Döşeme sistemleri .....................................................................................................................156

Beton yapıların tasarımı - Bölüm 1-1: Genel kurallar ve binalara

1.1.1 Eurocode 2’nin kapsamı

(3)P Eurocode 2, aşağıda verilenlerle birlikte kullanılmak üzere tasarlanmıştır:

EN 1990: Yapı tasarımının esasları

(4)P Eurocode 2, aşağıda belirtilen bölümlerden oluşmaktadır:

Bölüm 1-1: Genel kurallar ve binalara uygulanacak kurallar

1.1.2 Bu standardın kapsamı

(2)P Bu standard, aşağıda verilen kısımlardan oluşur:

(4)P Bu standard, aşağıda verilen hususları kapsamaz:

- Düz yüzeyli (nervürsüz ve profilsiz) donatı kullanımı,

1.2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

1.2.1 Atıf yapılan genel standardlar

EN, ISO, IEC Adı TS No1) Adı

1.2.2 Atıf yapılan diğer standardlar

EN, ISO, IEC Adı TS No1) Adı

TS EN 1997-2* Geoteknik tasarım - Bölüm 2:

TS ENV 1997-3 Jeoteknik tasarım - Bölüm 3: Arazi

EN, ISO, IEC Adı TS No1) Adı

TS EN 12390-2 Beton - Sertleşmiş beton deneyleri

TS EN 12390-3 Beton - Sertleşmiş beton deneyleri

TS EN 12390-4 Beton - Sertleşmiş beton deneyleri

TS EN 12390-5 Beton - Sertleşmiş beton deneyleri

TS EN 12390-6 Beton - Sertleşmiş beton deneyleri

TS EN 12390-7 Beton - Sertleşmiş beton deneyleri

TS EN 12390-8 Beton - Sertleşmiş beton deneyleri

- Yapılar uygun nitelik ve tecrübeye sahip teknik elemanlar tarafından tasarlanmıştır.

1.4 Prensipler ile uygulama kuralları arasındaki fark

1.5.2 Bu standardda kullanılan ilave terimler ve tarifleri

1.5.2.1 Öndökümlü yapılar

1.5.2.2 Donatısız veya seyrek donatılı beton elemanlar

1.5.2.3 Aderanssız (serbest) ve dış öngerme kabloları

Not - Kullanılan notasyon, ISO 3898:1987’den alınmıştır.

Büyük Latin harfleri

A Kazara oluşan etki

Küçük Latin harfleri

Yunanca küçük harfler

τ Burulma etkisiyle oluşan kayma gerilmesi

Kısım 2 - Tasarım esasları

2.1.1 Temel gerekler

(2)P Beton yapıların tasarımında, bu kısımda verilen ilave hükümler de uygulanmalıdır.

2.1.2 Güvenilirlik yönetimi

Not - Bu konuda daha fazla bilgi için EN 1990 Ek B ve Ek C’ye başvurulmalıdır.

2.1.3 Tasarım kullanım ömrü, dayanıklılık ve kalite yönetimi

2.2 Sınır durum tasarımının prensipleri

2.3 Temel değişkenler

2.3.1 Etkiler ve çevreden kaynaklanan tesirler

EN 1991-1-1 Yoğunluklar, binaların zati ağırlıkları ve maruz kaldığı diğer yükler

Not 2 - Bu standarda özel etkiler ilgili kısımlarda verilmiştir.

Not 3 - Zemin ve su basıncından oluşan etkiler EN 1997’de verilmiştir.