ICS 91.

220 TÜRK STANDARDI TS 10325/Haziran 1992

İÇİNDEKİLER
0 - KONU, TARİF, KAPSAM...................................................................................... 1
0.1 - KONU........................................................................................................................ 1
0.2 - TARİFLER................................................................................................................. 1
0.2.1 - Mobil Beton Karıştırıcı ......................................................................................................... 1
0.2.2 - Brüt Tambur Hacmi ............................................................................................................. 1
0.2.3 - Mobil Beton Taşıyıcının Anma Kapasitesi........................................................................... 1
0.2.4 - Mobil Beton Yapıcının Anma Kapasitesi ............................................................................. 1
0.2.5 - Devir Sayacı ........................................................................................................................ 1
0.2.6 - Kazan Devir Göstergesi....................................................................................................... 1
0.3 - KAPSAM ................................................................................................................... 1
1 - SINIFLANDIRMA VE ÖZELLİKLER..................................................................... 1
1.1 - SINIFLANDIRMA....................................................................................................... 1
1.1.1 - Sınıflar ................................................................................................................................. 1
1.1.2 - Tipler.................................................................................................................................... 1
1.2 - ÖZELLİKLER............................................................................................................. 2
1.2.1 - Genel ................................................................................................................................... 2
1.2.2 - Malzeme .............................................................................................................................. 3
1.2.3 - Yapılış.................................................................................................................................. 3
1.2.4 - Beton Karıştırma Özelliği..................................................................................................... 4
1.3 - BOYUT VE TOLERANSLAR ..................................................................................... 4
1.4 - ÖZELLİK, MUAYENE VE DENEY MADDE NUMARALARI ....................................... 4
2 - NUMUNE ALMA, MUAYENE VE DENEYLER ..................................................... 5
2.1 - NUMUNE ALMA ........................................................................................................ 5
2.2 - MUAYENELER.......................................................................................................... 5
2.2.1 - Gözle Muayene ................................................................................................................... 5
2.2.2 - Boyut Muayenesi ................................................................................................................. 5
2.3 - DENEYLER ............................................................................................................... 5
2.3.1 - Malzeme Deneyi .................................................................................................................. 5
2.3.2 - Beton Karıştırma Deneyi ..................................................................................................... 5
2.4 - DEĞERLENDİRME ................................................................................................... 5
2.5 - MUAYENE VE DENEY RAPORU.............................................................................. 5
3 - PİYASAYA ARZ.................................................................................................... 6
3.1 - AMBALAJLAMA ........................................................................................................ 6
3.2 - İŞARETLEME............................................................................................................ 6
3.3 - KULLANMA TALİMATI .............................................................................................. 6
4 - ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER ........................................................................................... 6
ICS 91.220 TÜRK STANDARDI TS 10325/Haziran 1992

İNŞAAT VE KAZI MAKİNALARI - MOBİL BETON KARIŞTIRICILAR

0 - KONU, TARİF, KAPSAM

0.1 - KONU
Bu standard, inebil beton karıştırıcıların tarifine, sınıflandırma ve özelliklerine, numune alma, muayene
ve deneyleri ile piyasaya arz şekline dairdir.

0.2 - TARİFLER

0.2.1 - Mobil Beton Karıştırıcı

Mobil beton karıştırıcı, yatık eksenli döner tamburlu, taşıyıcı aracın motorundan veya ayrı bir motordan
aldığı güç ile tahrik edilerek, betonu karıştırmaya yarayan inşaat makinasıdır.

0.2.1.1 - Mobil Beton Taşıyıcı

Mobil beton taşıyıcı, beton santralinden aldığı hazır betonu, inşaat alanına varıncaya kadar betonun
donmaması ve homojenliğini koruması için karıştırarak götüren inşaat makinasıdır.

0.2.1.2 - Mobil Beton Yapıcı

Mobil beton yapıcı, silolardan aldığı kum çakıl ve çimentoyu, deposundan aldığı su ile karıştırarak,
inşaat alanına varıncaya kadar, hazır beton haline getiren inşaat makinasıdır.

0.2.2 - Brüt Tambur Hacmi

Brüt tambur hacmi, beton karıştırıcı tamburun dönen kısmının toplam iç hacmidir.

0.2.3 - Mobil Beton Taşıyıcının Anma Kapasitesi

3
Mobil beton Taşıyıcının anma kapasitesi, bir defada emniyetle, taşmadan taşınan, m cinsinden beton
hacmidir (Çizelge-1).

0.2.4 - Mobil Beton Yapıcının Anma Kapasitesi

Mobil beton yapıcının anma kapasitesi, karıştırıcının normal karıştırma konumunda iken, bir defada
3
hazırlayabildiği, m cinsinden beton hacmidir.

0.2.5 - Devir Sayacı

Devir sayacı, karıştırılan ve taşınan betonun özelliklerine göre, toplam devir sayısının tespiti (kaydı)
için, mobil beton karıştırıcıya takılan, elektrikle çalışan, mekanik tip ve sınır anahtarlı elemandır.

0.2.6 - Kazan Devir Göstergesi

Kazan devir göstergesi, operatör kumanda tablosuna takılan, kazan devir sayacının bozulması halinde
devreye giren elemandır.

0.3 - KAPSAM
Bu standard, yatık eksenli, döner tamburlu, 'taşıyıcı aracın motorundan aldığı güçle veya ayrı bir
motordan aldığı güçle tahrik edilen, mobil beton karıştırıcılarını kapsar. Beton pompalı mobil beton
karıştırıcılarını kapsamaz.

1 - SINIFLANDIRMA VE ÖZELLİKLER
1.1 - SINIFLANDIRMA

1.1.1 - Sınıflar
Bu standard kapsamına giren mobil beton karıştırıcılar bir sınıftır.
1.1.2 - Tipler
Bu standard kapsamına giren mobil beton karıştırıcılar ;
-Mobil beton taşıyıcı,
-Mobil beton yapıcı olmak üzere iki tiptir.

1
ICS 91.220 TÜRK STANDARDI TS 10325/Haziran 1992

1.2 - ÖZELLİKLER

1.2.1 - Genel
Mobil beton karıştırıcıların dış yüzeylerinde, ezik, göçük, çatlak, katmer, kaynak dikiş hatası,
parçalarda dövme ve döküm kusurları, keskin kenar, köşe ve çapaklar bulunmamalıdır. Dış yüzeyler,
boyalı olmalı, boyalarda akma bulunmamalıdır.

Dönme ve boşaltma esnasında, tambur kenarları şaseye dokunmayacak şekilde olmalı, doldurma
hunisi ve boşaltma oluğu kolayca yerlerine takılıp sökülebilmelidir.

Yataklar, beton nüfuziyetine karşı korunmuş olmalıdır. Beton karıştırıcıların üzerine çıkmak için uygun
bir merdiven bulunmalıdır.

Mekanik veya hidrolik tahrik sistemi, araç motorundan güç alıyor ise ; güç kaybı ana motorun esas
görevini yerine getirmesine engel olmamalıdır.

- Mobil beton yapıcının kazan dönme hızı: en az 4 dev/min; en çok 17 dev/min, kazanın en geniş
çemberinin hızı ise 70 m/min olmalıdır.

- Mobil beton taşıyıcının kazan dönme hızı en az 6 dev/min en çok 17 dev/min olmalıdır.

-Homojen bir beton karışımı elde edebilmek için, kazanın 70 - 100 devir yapması gerekir. Karışıma
suyun ilave edilmemesi durumunda, 100 devirden sonraki bütün dönmelerde dönme hızı 2 dev/min - 6
dev/min arasında olmalı ve 250 devirden fazla dönme yaptırılmamalıdır. Mobil beton karıştırıcılarda su
tankı bulunmalı ve bu tank aksi belirtilmedikçe aşağıda verilen tiplerden birine uygun olmalıdır. Su
tanklarında, su seviyesini gösteren taksimatlı gösterge bulunmalıdır.

- Tıkama Suyu Tankı

Yıkama suyu tankının hacmi 200 litreden az olmamak şartı ile mobil bet m karıştırıcının m3'ü için dm3
litre olarak hesaplanmalıdır.

- Karıştırma Ve Yıkama Suyu Tankı

Karıştırma ve yıkama suyu tankı, bir veya iki bölmeli olarak, yapılabilir. Eğer tank iki bölmeli ise. tankın
3 3
toplam hacmi, mobil beton karıştırıcı kapasitesinin m 'ü için 250 dm 'den fazla olmayacak şekilde,
3 3
karıştırma suyu bölmesinin ,hacmi ise mobil beton karıştırıcı kapasitesinin m 'ü için 150 dm 'den
litreden az olmayacak şekilde hesaplanmalıdır.

- Pompalı veya Basınçlı Su Tankı

3
Bu tanklarda dakikada en az 150 dm basınçlı su alabilmek için-, su pompası veya basınçlı hava tankı
bulunmalıdır. Mobil beton karıştırıcının yıkanması kazanın her iki ucuna su püskürtülmesi için bir
sistem veya araba şasesi seviyesinde bir vana ve buna bağlı, kazanın her iki vana ve buna bağlı
kazanın her iki ucuna rahatça erişebilen uzunlukta bir hortum bulunmalıdır. Beton, boşaltıldıktan
sonra, hortum veya sistem vasıtası ile mobil beton karıştırıcının kazanı rahatça yıkanabilmelidir.

Su tankından kazana bırakılan karıştırma suyunun miktarını gösteren bir ölçme aleti bulunmalıdır.
(Otomatik kapamalı sifon, otomatik kapamalı su sayacı, vb.). Mobil beton karıştırıcı üzerinde,
katlanabilir, uzatmalarla ayarlanabilir, sağa sola çevrilebilir, yatay düzlem ile en az 40° açı yapan,
hidrolik veya mekanik askı sistemi ile donatılmış, bir boşaltma ve dağıtma oluğu bulunmalıdır. Mobil
beton karıştırıcı hareket halinde iken boşaltma oluğunun, sağa, sola salınmasını önlemek için bir
kilitleme tertibatı bulunmalıdır.

Kazanın doldurma boşaltma hızını dönüş yönüne göre kontrol edebilmek için araç operatörünün
kolayca ulaşabileceği bir yere kumanda sistemi konmalıdır. Bu kumanda sisteminin fonksiyonlarını
belirten işaretleri ihtiva eden bir etiket bulunmalıdır.

Kazanlarda bir adam giriş deliği bulunmalıdır. Bu adam giriş deliğinden kazan içine girilerek kontrol,
temizleme, tamir, kaynak, aşınan plaka ve karıştırıcı bıçakların yenilenmesi yapılabilmelidir. TS 9728
1)
'e göre yapılacak olan adam giriş deliği, kolayca açılıp, kapanabilmeli ve sızdırmazlık contası
bulunmalıdır.

2
ICS 91.220 TÜRK STANDARDI TS 10325/Haziran 1992

Adam giriş deliği, kazanı döndüren motorun arızalanması durumunda, betonun içeride donmasını
önlemek maksadı ile, anında boşaltma yapabilecek konumda olmalıdır.

Mobil beton karıştırıcı parçalarının, montaj ve de montajında kullanılmak üzere kaldırma halkaları
bulunmalıdır.

Dış çevreye zarar verebilecek her türlü hareketli parçaların üzeri koruyucu siperlikle emniyete
alınmalıdır.

Yağlanması gereken bütün parçaların üzerinde, yağlama nipelleri bulunmalıdır. Bu nipeller TS 2160'a
uygun olmalıdır.

Mobil beton karıştırıcının uygun bir yerinde, küçük ayar, bakım ve onarımların yapılabilmesi için gerekli
takımların bulunduğu bir takım sandığı bulunmalıdır.

Mobil beton karıştırıcıyı taşıyan veya çeken araç, karayolları trafik tüzüğüne uygun olmalıdır.

1.2.2 - Malzeme
Karıştırıcı kazan, yüksek mukavemetli, manganlı çeliklerden (TS 3703) veya buna eşdeğer
malzemelerden yapılmalıdır. Kazan iç yüzeyi, dökme demirden yapılmış, değiştirilebilir plakalarla
kaplanmış, yüzeyleri kaynak malzemesi ile zırhlanarak sertleştirilmiş, yumuşak çelik vb. malzemeden
yapılmalıdır.

Kazan içindeki spiral ve L şeklindeki karıştırıcı kanatlar yüksek mukavemetli aşınmaya mukavim,
manganlı çeliklerden (TS 3703) veya buna eşdeğer malzemeden yapılmalıdır. Kazan kılavuz
makaraları ise, dökme demir veya dövme çelikten yapılmalıdır.

Kazan döndürme çemberi yüksek mukavemetli karbon çeliğinden veya emsali alaşımlı çelikten
yapılmalıdır (TS 2525). Mobil beton karıştırıcı ' ve elemanlarında kullanılan boyalar TS 789'a uygun
olmalıdır.

Boşaltma veya dağıtma olukları ile doldurma hunisinin yapımında, aşınmaya mukavim çelik malzeme
kullanılmalıdır.

1.2.3 - Yapılış
Araç şasesi üzerinde kazan, kazan tahrik mekanizması yanında doldurma hunisi, boşaltma oluğu su
tankı, su pompası, su seviye göstergesi vb. ana parçalar bulunacak şekilde imal edilmelidir.

Taşıyıcı ve karıştırıcılar, bir kişi tarafından kullanılabilecek şekilde tasarımlanmalı ve imal edilmelidir.
Kazan içinde bulunan yardımcı karıştırıcıların yanı sıra ana karıştırıcılar bulunmalı, bu ana
karıştırıcılar, kazanın içinde ve uzunlamasına spiral şeklinde yerleştirilmiş olmalıdır. Karıştırıcıların
kılavuz uçları, uzun ömürlü olmaları için sert dolgu elektrotları ile kaynatılarak kaplanmalı ve bu
karıştırıcılar kolayca takılıp sokulabilecek şekilde imal edilmelidir. Karıştırıcının şekli ve boyutu, kazan
içerisindeki betonu en kısa sürede karıştırıp, homojen karışım elde edecek ve kazan ters
döndürüldüğü zaman hemen boşaltma yapacak şekilde imal edilmelidir. Kazan boşaltma deliğinden,
beton şerbetinin kazanın dışına akmasını önlemek için damla çemberi bulunmalıdır. Kazan döndürme
çemberi, kazana kaynakla veya sıkı geçme olarak bağlanmalı ve düzgün bir dönme sağlayacak
şekilde işlenmelidir. Kılavuz makaraları, düzgün işlenmiş olmalı, ayrıca dövme çelikten yapılan
makaralara yüzey sertleştirmesi uygulanmalıdır.

Kazan tahrik sistemi ile birlikte çalışan, kazan fren sistemi, tahrik sisteminin devreden çıkması veya
kaçırması halinde (arıza vb.) kendiliğinden kilitleme yaparak kazanın dönmesini durduracak, tahrik
istemi çalıştığında kendiliğinden frenlemeyi bırakacak şekilde yapılmış olmalıdır. Kılavuz makaralara
ilaveten tahrik sistemine kazanın dönmesinden ve salınımlarından kaynaklanan aşırı yüklerin
gelmesini önlemek için, kazanın ön kısmının ortasına, yeterli mukavemette bir mil kaynatılmalı ve bu
mil yataklarla desteklenmelidir.

1) Bu standard metninde geçen Türk Standardlarının numaraları metnin sonunda verilmiştir.

3
ICS 91.220 TÜRK STANDARDI TS 10325/Haziran 1992

Kazan tahrik sistemi kazan, yüküne uygun olarak mekanik veya hidrolik olarak imal edilmelidir. Düşük
hızla büyük moment elde etmek için, hidrolik motor kullanılmalıdır.

Genel olarak sürücü kabini ile kazan arasına benzinli veya dizel güç kaynağı (motor) konarak, hidrolik
sistem tahrik edilmelidir. Tahrik sisteminin üzerine koruyucu bir mahfaza yapılmalıdır. Mobil beton
karıştırıcıya devir sayacı ve kazan devir göstergeleri takılmalıdır.

Doldurma hunisi, mobil beton karıştırıcının ağız çapının ortasına ve ucu bir miktar kazanın içine
girecek şekilde sabit veya salınımlı olarak yapılmalıdır. Huni, normal şartlarda, kazan içerisine
3 3
taşmadan dakikada 4 m ila 5 m malzemeyi boşaltabilecek kapasitede olmalıdır.

Mobil beton karıştırıcının eğimli arazilerde çalışması durumunda kazan ağzından malzemenin
dökülmemesi için, istendiğinde gerekli bir tertibat yapılmalıdır.

1.2.4 - Beton Karıştırma Özelliği

Mobil beton karıştırıcılar, homojen bir beton elde edilebilecek şekilde tasarımlanmış olmalıdır.

1.3 - BOYUT VE TOLERANSLAR

Mobil beton karıştırıcıların anma kapasitesi aksi belirtilmedikçe Çizelge - 1'de verilenlere uygun
olmalıdır. Önceden belirtilmek şartıyla başka kapasitelerde de yapılabilir. Mobil beton karıştırıcının
tasarımında ve boyutlandırılmasında imalatçı serbesttir.

ÇİZELGE - 1 Mobil Beton Karıştırıcıların Anma Kapasiteleri

3
Sembol ANMA KAPASİTESİ [ m ]
Mobil Beton Karıştırıcı Mobil Beton Taşıyıcı
Karıştırıcı ( minimum) (minimum)
MB 3 3 3,75
MB 4 4 5,00
MB 5 5 6,25
MB 6 6 7.5

Mobil beton karıştırıcı kazanının cidar kalınlığı, en az 5 mm olmalıdır.

Kazan içindeki spiral ve L şeklindeki karıştırıcı kanatların kalınlığı, en az 3 mm olmalıdır.

Kazan ağzının çapı 900 mm den az olmamalıdır. Brüt kazan hacmi, mobil beton karıştırıcı anma
kapasitesinin 1,7 katından az olmamalıdır. Kazanlarda bulunan adam giriş deliğinin çapı 500 mm'den
küçük olmamalıdır.

1.4 - ÖZELLİK, MUAYENE VE DENEY MADDE NUMARALARI

Bu standardda belirtilen, özellik muayene ve deney madde numaraları Çizelge-2'de verilmiştir.

ÇİZELGE 2 - Özellik, Muayene ve Deney Madde Numaraları

Sıra No. Özellik Madde No. Muayene Madde Deney Açıklama

No. Madde No.
1 1.2.1 - Genel 2.2.2 - Gözle Muayene
2 1.2.2 - Malzeme - 2.3.1 Malzeme Deneyi
3 1.2.3 - Yapılış 2.2.1 - Gözle Muayene
4 1.2.4 - Beton karıştırma özelliği 2.3.2 Beton karıştırma Deneyi
5 1.3 - Boyut ve Tol. 2.2.2 - Boyut Muayenesi
6 3.2 - İşaretleme 2.2.1 - Gözle Muayene

4
ICS 91.220 TÜRK STANDARDI TS 10325/Haziran 1992

2 - NUMUNE ALMA, MUAYENE VE DENEYLER

2.1 - NUMUNE ALMA
Muayeneye sunulan her bir mobil beton karıştırıcı bir numune sayılır ve tamamı muayeneye tabi
tutulur. Malzeme deneyleri için numune imalatçı stoklarındın gelişigüzel ve en az üç ayrı aynı
malzemeden birer adet alınır.

2.2 - MUAYENELER
2.2.1 - Gözle Muayene
Numune mobil beton karıştırıcılar, gözle muayeneden geçirilir, sonucun Madde 1.2.1 ve Madde 1.2.3'e
uygun olup olmadığına, Madde 3.2'ye göre işaretlenip işaretlenmediğine bakılır.

2.2.2 - Boyut Muayenesi

Mobil beton karıştırıcının boyutları ölçülür, sonucun madde 1.2.1 ve madde 1.3'e uygun olup
olmadığına bakılır.

2.3 - DENEYLER

2.3.1 - Malzeme Deneyi

Malzeme deneyleri, istendiğinde malzeme standardlarındaki esaslara göre imalatçı stoklarından
alınan numune ile yapılır. Sonucun Madde 1.2.2'ye uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.2 - Beton Karıştırma Deneyi

Beton karıştırma deneyi, mobil beton karıştırıcının homojen karışım yapıp yapmadığını ve
karıştırılmış betonu inşaat alanına bozulmadan götürüp götürmediğini tespit etmek için yapılır. Deney
ve deney sonuçlarının değerlendirilmesinde, TS 10202'deki esaslar uygulanır.

Sonuçların madde 1.2.4'e de uygun olup olmadığına bakılır.

Beton, karıştırma deneyi, aşağıda verilen özellikteki çimento ve çakıllı kum kullanılarak yapılmalıdır.
TS 19'a uygun portlant çimentosu, TS 2717'ye uygun kaba ve ince çakıllı kum kullanıldığında, kaba
çakıllı kumun tane iriliği 4,75 mm - 20 mm arasında olmalı ve 150 um daha ince kısmının toplam kütle
içerisindeki miktarı % 3'ü geçmemelidir. İnce çakıllı silisli kumun 75 um daha ince kısminin toplam
kütle içindeki oranı % 3'ü geçmemelidir. Karıştırma deneyi ile elde edilen beton, homojen bir yapıya
sahip olmalı, karışımdaki ortalama yüzde değişim miktarları aşağıdaki değerleri geçmemelidir.
Çimento %8
ince çakıllı kum % 6
Kaba çakıllı kum % 5

2.4 - DEĞERLENDİRME
Muayene ve deneylerden olumlu sonuç alınması halinde mobil beton karıştırıcılar bu standarda uygun
sayılır.

2.5 - MUAYENE VE DENEY RAPORU

Muayene ve deney raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır:

- Muayenenin ve deneyin yapıldığı yerin ve laboratuvarın, muayene ve deneyi yapanın ve/veya

raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri,
- Muayene ve deney tarihi,
- Numunenin tanıtılması,
- Muayene ve deneyde uygulanan standardların numaraları,
- Sonuçların gösterilmesi,
- Muayene ve deney sonuçlarını değiştirilebilecek faktörlerin mahsurlarını gidermek üzere alınan
tedbirler,
- Uygulanan muayene ve deney metotlarında belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen, fakat muayene
ve deneyde yer almış olan işlemler,
- Standarda uygun olup olmadığı,
- Rapor tarih ve numarası.

5
ICS 91.220 TÜRK STANDARDI TS 10325/Haziran 1992

3 - PİYASAYA ARZ
3.1 - AMBALAJLAMA
Mobil beton karıştırıcılar^ ambalajlanmadan piyasaya arz edilir.

3.2 - İŞARETLEME
Bu standarda göre imal edilen mobil beton karıştırıcılara TS 1256'ya uygun olarak, üzerinde en az
aşağıdaki bilgiler, okunaklı ve kolay silinmeyecek şekilde yazılmış bir etiket, sökülemeyecek şekilde
yapıştırılmalı veya çakılmalıdır.

- Firmanın ticari unvanı, kısa adı adresi, varsa tescilli markası,

- Tipi,
- Bu standardın işaret ve numarası (TS 10325 şeklinde)
- m3 cinsinden anma kapasitesi (MB 3, MB 6 gibi),
- İmalat yılı,
- Toplam kütlesi,
- Dev/min olarak kazan döneme sayısı,

Gerektiğinde bu bilgiler yabancı dille de yazılabilir.

3.3 - KULLANMA TALİMATI

Piyasaya arz edilen, mobil beton karıştırıcılarla birlikte, plastik koruyucu içinde TS 10114'de uygun bir
el kitabı verilmelidir.

4 - ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER
İmalatçı veya satıcı, bu standarda uygun olarak imal edildiğini beyan ettiği mobil beton karıştırıcı için
istendiğinde, standarda uygunluk beyannamesi vermek veya göstermek mecburiyetindedir. Bu
beyannamede satış konusu mobil beton karıştırıcının;

- Madde 1'deki özelliklere uygun olduğunun,

- Madde 2'deki muayene ve deneylerin yapılmış ve uygun sonuç alınmış bulunduğunun belirtilmesi
gerekir.

ATIF YAPILAN TÜRK STANDARDLARI

TS 19
TS 789
TS 1256
TS 2160
TS 2525
TS 2717
TS 3703
TS 9728
TS 10114
TS 10202