TÜRK STANDARDI

TURKISH STANDARD

Bu standard metni 18 Aralık 2008 tarihli TSE Teknik Kurul toplantısında

kabul edilerek yürürlüğe girmiş olup metin üzerindeki redaksiyonel
düzeltmeler devam etmektedir.

TS EN 13108-21

ICS 93.080.20

BİTÜMLÜ KARIŞIMLAR - MALZEME ÖZELLİKLERİ -

BÖLÜM 21: FABRİKA İMALAT KONTROLÜ

Bituminous mixtures - Material specifications -

Part 21: Factory production control

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
ICS 93.080.20 TÜRK STANDARDI TS EN 13108-21

Ön söz
− Bu tasarı, CEN tarafından kabul edilen EN 13108-21: 2006 standardı esas alınarak TSE İnşaat İhtisas
Grubu’nca hazırlanmıştır.

− Bu tasarıda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
ICS 93.080.20 TÜRK STANDARDI TS EN 13108-21

İçindekiler

0 Giriş .......................................................................................................................................................... 1
1 Kapsam .................................................................................................................................................... 1
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar........................................................................................... 1
3 Terimler ve tarifleri.................................................................................................................................. 2
3.1 Fabrika imalat kontrolü ....................................................................................................................... 2
3.2 Teknik şartnameler............................................................................................................................. 2
3.3 Duyu organları yoluyla kontrol............................................................................................................ 2
4 Gerekler.................................................................................................................................................... 2
4.1 Fabrika imalat kontrolü ....................................................................................................................... 2
4.2 Kalite planı.......................................................................................................................................... 3
4.3 Organizasyon ..................................................................................................................................... 3
4.4 Belge kontrolü .................................................................................................................................... 4
5 Kontrol yöntemleri .................................................................................................................................. 4
5.1 Bileşen malzemeleri ........................................................................................................................... 4
5.2 Müşteri tarafından tedarik edilen mamul ............................................................................................ 4
5.3 İşlemlerin kontrolü .............................................................................................................................. 4
5.4 Taşıma, depolama ve dağıtım............................................................................................................ 5
5.5 Plent kalibrasyonu ve bakımı ............................................................................................................. 5
6 Muayene ve deneyler.............................................................................................................................. 5
6.1 Genel.................................................................................................................................................. 5
6.2 Girdi bileşen malzemeleri................................................................................................................... 5
6.3 Hazırlanmış bitümlü karışım............................................................................................................... 9
7 Uygunsuzluk durumu ............................................................................................................................. 9
7.1 Genel.................................................................................................................................................. 9
7.2 Bileşen malzemelerin uygun olmama durumu ................................................................................... 9
7.3 Bitümlü karışımın uygun olmama durumu (yapılan işlemlerin incelemesinden elde edilen sonuçtan)
10
7.4 Bitümlü karışımın uygun olmama durumu (Ek A’ya göre hazırlanan imalatın analizinden elde edilen
sonuçtan) .................................................................................................................................................... 10
8 Muayene, ölçme ve deney donanımı................................................................................................... 10
9 Kayıtlar ................................................................................................................................................... 10
10 Eğitim ..................................................................................................................................................... 10
Ek A Hazırlanmış asfalt için toleranslar ve deney sıklıkları ...................................................................... 11
Ek B Bitümlü karışımlarda fabrika ve fabrika imalat kontrolünün başlangıç muayenesi,
değerlendirilmesi ve fabrika imalat kontrolünün sürekli gözetimi ........................................................... 14
Ek C (Bilgi için) Uygunluğun değerlendirilmesi kılavuzu .......................................................................... 15
Ek D (Bilgi için) Karışım özelliklerinin ilâve deneyleri ............................................................................... 16
Ek E (Bilgi için) Hava alanları için özel gerekler......................................................................................... 17
Kaynaklar........................................................................................................................................................ 18
ICS 93.080.20 TÜRK STANDARDI TS EN 13108-21

Bitümlü karışımlar - Malzeme özellikleri -

Bölüm 21: Fabrika imalat kontrolü

0 Giriş
Bu standard, bitümlü karışımların uygunluğunun değerlendirilmesinde kullanılan sistemin bir bölümü olarak
hazırlanmıştır. Bu standard, EN 13108-1 ila EN 13108-7 standardlarıyla birlikte kullanılacak şekilde
tasarlanmış ve bu standardlarda uygunluk değerlendirmesinin bir bölümü olarak ifade edilmiştir.

Fabrika imalat kontrol işlemi, mevzuat gereği işaretlemenin uygulanıp uygulanmadığına bakılmaksızın,
bitümlü karışımlar için uyumlaştırılmış Avrupa standardlarının uygulanması için tasarlanmıştır.

Uygunluk değerlendirilmesi, başlangıç tipi deneyleri (ITT) ve fabrika imalat kontrolünü (FPC) kapsar. Bu
standard, kalite ve uygunluk kontrolünün esaslarını oluşturacak şekilde ve bitümlü karışımların
uygunluğunun değerlendirilmesi sisteminin bir bölümü olarak hazırlanmıştır. Uygunlukla ilgili maddelerin
uygulamasında, bu standard “Construction Products Directive”1) mevzuatının gereği olarak uygunluk teyidi
için sistemin bir parçasını oluşturur. Bu standard, CE işaretlemesi için FPC’nin en düşük seviyesini karşılar.

Ticari gerekçelerle ve/veya sözleşmede belirtilen nedenlerle, imalatçı tarafından daha fazla deney ve
muayene yapılmasına karar verilebilir.

Bu standarddaki sistem, daha çok bileşim malzemelerinden ve nihai mamulden geleneksel tarzda numune
alınması ve deney yapılması esası üzerine kurulmuştur. Fabrika imalat kontrolünde yeni sistemlerin
önerilmesi ve uygulanması anlamında işlem kontrol sistemlerinin yanı sıra işlemler de sürekli
geliştirilmektedir. İmalatçı, uyguladığı işlem kontrol sisteminin nihai mamul için gerekli tüm şartlara
uygunluğun garanti edilebilirliğini başarıyla gösterebildiği takdirde, alternatif en düşük deney ve muayene
sıklığı kabul edilebilir.

Bu standardın esası, düzenli numune alma ve muayene yaparak bileşenlerin, bileşimin ve karışımın
kontrolüdür. Bu işlemler, bitümlü karışımların performans özelliklerinin rutin olarak gözlem altında tutulmasını
kapsamaz. Bu özelliklerin periyodik olarak doğrulanması, EN 13108-20’ de ayrıca ele alınmıştır.

Uygunluk değerlendirilmesinde sıklıklar ve toleranslar, Ek A’da verilmiştir.

Uygunluk teyidinin bir bölümü olarak, FPC’nin değerlendirilmesinde görev dağılımı Ek B’de tanımlanmıştır.

1 Kapsam
Bu standard, yol, hava alanları ve trafiğe açık diğer alanlarda kullanılan bitümlü karışımların imalatı
esnasında kullanılan kalite ve fabrika imalat kontrol gereklerini kapsar.

Sözleşmeler dâhilinde yapılan ilave deneyler, bu standardın kapsamı dışındadır.

Fabrika imalat kontrolü, uygunluğun işaretlenmesine ilişkin mevzuatın uygulanması hâlinde, bitümlü karışım
standardlarına uygulanır. Ayrıca uygunluğun işaretlenmesinin mevzuat gereği uygulanmadığı durumlarda
uygunluk değerlendirilmesinin gerekli bir bölümüdür.

Bu standard, bileşenleri ve hedef bileşimi bilinen bitümlü karışımların kontrolünde ve EN 13108-1 ila
EN 13108-7 standardlarında belirtilen bileşimle ilgili şartların tümüne, performansla ilişkili veya performansa
dayalı gereklere uygun olduğunun tip deneyler vasıtasıyla gösterilmesinde kullanılabilir.

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya diğer dokümanlara atıf
yapılmaktadır. Bu atıflar metin içinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih
belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar atıf yapılan bu standardda da tadil veya revizyon
yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standardın ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi halinde en
son baskısı kullanılır.

1) TSE Notu: Bu direktif, T.C. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı tarafından “Yapı Malzemeleri Yönetmeliği” adı
altında yayımlanmıştır.
1
ICS 93.080.20 TÜRK STANDARDI TS EN 13108-21

EN, ISO, IEC Adı TS No2) Adı

vb. No (İngilizce)
EN 12591 Bitumen and bituminous binders -
Specifications for paving grade
bitumens
EN 12697-27 Bituminous mixture - Test methods
for hot mix asphalt - Part 27:
Sampling
EN 12697-28 Bituminous mixtures - Test
methods for hot mix asphalt - Part
28 : Preparation of samples for
determining binder content, water
content and grading
EN 13043 Aggregates for bituminous
mixtures and surface treatments
for roads, airfields and other
trafficked areas
EN ISO 9001 Quality management systems -
Requirements
(Türkçe)
TS1081 Bitümler ve bitümlü bağlayıcılar -
EN 12591 Kaplama sınıfı bitümler - Özellikler
TS EN 12697-27 Bitümlü karışımlar - Sıcak asfalt
karışımları için deney metotları -
Bölüm 27: Numune alma
TS EN 12697-28 Bitümlü karışımlar - Sıcak asfalt
karışımları için deney yöntemleri -
Bölüm 28: Bağlayıcı muhtevası, su
muhtevası ve tane büyüklüğü
dağılımı tayini için numunelerin
hazırlanması
TS EN 13043 Yollar, hava alanları ve trafiğe açık
diğer alanlardaki bitümlü karışımlar
ve yüzey uygulamalarında
kullanılan agregalar
TS EN ISO 9001 Kalite yönetim sistemleri - Şartlar

3 Terimler ve tarifleri
Bu standardın amaçları bakımından aşağıdaki terimler ve tarifleri uygulanır.

3.1 Fabrika imalat kontrolü

İmalatın, imalatçı tarafından yapılan sürekli iç kontrolü. Bu kontrolde, imalatçı tarafından uygulanan,
elemanlar, gerekler ve hükümler, yazılı politikalar ve işlemler şeklinde sistematik olarak belgelendirilmelidir.
İmalat kontrol sisteminin belgeleri; kalite garantisinin yaygın olarak anlaşılmasını sağlamak, gerekli mamul
özelliklerinin sağlanmasını temin etmek ve imalat kontrol sisteminin etkin bir şekilde işletilmesini kontrol
edebilmek amacıyla tasarlanmıştır.

3.2 Teknik şartnameler

Asfalt karışımları için uyumlaştırılmış Avrupa standardları ve Avrupa teknik onayları.

3.3 Duyu organları yoluyla kontrol

Görme, dokunma, koklama ve duyma gibi duyu organları ile yapılan değerlendirme.

Not 1 - Bu kontrol yönteminin, genellikle kullanılan gözle muayene ile yapılan değerlendirmeden daha geniş
bir anlamı vardır. Örneğin bitüm taşınmasında kontrol, görmeyi (renk, buhar, doku), koklamayı
(koku) ve dokunmayı (soğuk halde nasıl hissedildiği) kapsayabilir. Bu muayene, bitümün deneyi
yapan kişinin beklentilerine uygun olup olmadığını ve kusurlu partinin çabucak belirlenmesini
sağlayacaktır. Benzer prensiple, özellikle stoklardaki muayenede agreganın kirliliği hemen ortaya
çıkar.

Not 2 - Her durumda duyu organları yoluyla kontroller, sadece sağlık ve güvenlikle ilgili mevzuatlarda
müsaade edildiği takdirde sürdürülebilir.

4 Gerekler
4.1 Fabrika imalat kontrolü
Fabrika imalat kontrolü, imalat işlemlerinin sürekli şekilde iç kontrolüdür. Bu sistem, bitümlü karışımın tip
deneylerinde beyan edilen performansa uygunluğunu sağlamak için deneylerle ilgili gerekleri içerir.

İmalatçı, bu standardın gereklerine uygun olarak fabrika imalat kontrol sistemini işletmelidir

2) TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. * işaretli
olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır.

2
ICS 93.080.20 TÜRK STANDARDI TS EN 13108-21

İmalatçı, piyasaya arz edilen mamulün belirlenen özelliklere uygun olduğunu garanti etmek için FPC
sistemini kurmalı, belgelendirmeli ve bu sistemi sürdürmelidir. FPC sistemi, ham ve diğer girdi
malzemelerinin veya bileşenlerin, donanımların imalat işlemlerinin ve mamulün kontrolü için işlemleri, düzenli
muayeneleri, deneyleri ve/veya değerlendirmeleri ve sonuçların kullanımını içermelidir.

Fabrika imalat kontrol sistemi, mamullerin EN 13108-20’e göre belirlenen karışım formüllerine uygunluğunu
kontrol için uygulanmalıdır. FPC’nin bir bölümü olarak, EN 13108-20’de tarif edilen tip deney işlemi, karışım
formülünün sürekli geçerliliğini sağlamak için, 5 yıldan daha uzun olmayan aralıklarla tekrarlanmalıdır.

Bu standard, EN ISO 9001’in belirli gerekleri esas alınarak hazırlanmıştır, ancak uygulamada tek başına
kullanılır ve EN ISO 9001’e başvurulmasına gerek yoktur. EN ISO 9001 gereklerine uygun olan ve bitümlü
karışım mamulüne özgü hazırlanan bir FPC sisteminin, bu standardın gereklerini karşıladığı kabul edilmelidir.

4.2 Kalite planı

İmalatçı kalite planında fabrika imalat kontrolü için politikasını ve yapacağı işlemleri belirlemeli ve
sürdürmelidir.

Kalite planı, özellikle, doğrudan mamul kalitesini ve uygunluğunu etkileyen özel işlemlerin tanımlanmasını ve
ayrıntılı olarak belirtilmesini içermelidir. Kalite planı özellikle aşağıdakileri içermelidir:

− Uygunluk ve kalite ile ilgili olarak imalatçının organizasyon yapısı,

− Belge kontrolü,
− Bileşen malzemeleri ve müşterinin tedarik ettiği mamule ilişkin kontrol işlemleri,
− İşlem kontrolü,
− Mamulün taşınması ve depolanmasındaki şartlar,
− Plent kalibrasyonu ve bakımı,
− İşlemlerin ve mamullerin muayenesi ve deneye tabi tutulmasına ilişkin gerekler,
− Uygunsuzluk durumunda uygulanacak yöntemler.

Kalite planı, ayrıca muayene ve deney yapma sıklığını da içermelidir. Madde 6 ve Ek A’da verilen sıklıklar
başlangıçta kullanılan en düşük sıklıklardır. Bu sıklıklar, kabul edilebilir alternatif istatistiksel bir sistem
geliştirildiğinde değiştirilebilir.

Not - Kalite planının ve fabrika imalat kontrol işlemlerinin detayı plente ve yapılacak işleme bağlıdır.

4.3 Organizasyon

4.3.1 Sorumluluk ve yetki

Uygunluk ve kaliteyi etkileyen işleri yöneten, yapan ve onaylayan tüm personelin sorumluluğu, yetkisi ve
aralarındaki ilişki bu kalite planında tanımlanmalıdır. Özellikle aşağıdaki hususlarda yetkisi olan personelin
belirtilmesi gerekir:

− Uygun olmayan mamulün üretilmesini engellemek için bir işlem başlatılması,

− Mamuldeki herhangi bir kalite probleminin tanımlanması ve kayıt edilmesi.

4.3.2 Yönetim temsilcisi

İmalatçı, fabrika imalat kontrolünün denetimi ve kalite planı gereklerinin uygulanmasını ve sürdürülmesini
sağlamak için uygun bilgi ve deneyime sahip yetkili bir şahsı belirlemelidir.

Bu şahıs tek başına, bir grup plent üzerinde denetim ve gözetim çalışması yapabilir.

4.3.3 İç denetimler
İmalatçı, çalışmaların planlanan düzenlemelere uygun olduğunu doğrulamak ve fabrika imalat kontrolünün
etkinliğini belirlemek için iç denetimler yapmalıdır. Denetimler, yapılan işin durumuna ve önemine göre
programlanmalıdır. Denetimler ve sonrasındaki faaliyetler yazılı belgelere göre yapılmalıdır. Denetimlerin
sonuçları belgelendirilmeli ve denetleme alanında sorumluluğu olan personelin dikkatine sunulmalıdır. Bu
alandan sorumlu yönetim elamanı, denetimlerde uygunsuzluk bulunduğunda zamanında önlem almalı ve
alınan önlemin bir kaydını tutmalıdır.

3
ICS 93.080.20 TÜRK STANDARDI TS EN 13108-21

4.3.4 Yönetimin gözden geçirilmesi

Fabrika imalat kontrol sistemi, uygunluğun devam ettiğinden ve etkinliğinden emin olmak için, yönetimce en
az yılda bir kere gözden geçirilmelidir. Bu tip gözden geçirmelerle ilgili raporlar hazırlanmalıdır.

4.3.5 Taşeron hizmetleri

İmalatçı, kendi kaynaklarının haricinde herhangi bir taşeronluk hizmeti tedarik ediyorsa, bir kontrol yöntemi
kurulmalı ve bu uygulama imalatçının kalite kontrol işlemlerinin bir bölümü olmalıdır.

4.4 Belge kontrolü

İmalatçı, bu standardda belirtilen gereklerle ilgili tüm belgeleri ve verileri kontrol etmek amacıyla,
uygulayacağı yazılı işlemleri belirlemeli ve bunu sürdürmelidir.

5 Kontrol yöntemleri
5.1 Bileşen malzemeleri
Mamulün uygunluğunu olumsuz yönde etkilemeyecek şekilde, imalatın ve dağıtımın planlanan hızlarda
yapılmasının sağlanması için yeterli bileşen malzemeleri hazır bulundurulmalıdır.

Asfalt şartnamelerine uygunluğun sağlanması amacıyla, karışıma giren gerekli bileşen malzemeler için
şartnameler ve toleranslar oluşturulmalı ve bunlar tedarikçiye yazılı olarak bildirilmelidir.

Bu kontrol işlemleri, girdi malzemesi tedarikçilerinin malzemelerde gerekli kaliteyi sağlayabildiği ve karışımın
başlangıç tip deneylerine uygun olduğunu doğrulamalıdır.

Farklı tane büyüklüğü dağılımına sahip malzeme tipleri, mamulün kalitesini ve uygunluğunu etkileyebilecek
ölçüde karışmadan, bulaşmadan ve bozuşmadan korunacak şekilde taşınmalı ve depolanmalıdır.

Bu maddenin genel gerekleri, aşağıdakileri içerebilecek şekilde, daha ayrıntılı olarak plente özgü
uygulanmalıdır :
− Agregalar,
− Depoya taşınacak agregaların kontrolü için işlemler,
− Taş ocağı silosundan taşınan agregaların kalite kontrolü için işlemler,
− Depo sahasının ve siloların etiketlenmesi için gerekler,
− Bağlayıcılar,
− Isıtma, sıcaklık kontrolü ve tankların yalıtımı için gerekler,
− Tankların etiketlenmesi için gerekler,
− Bağlayıcının doğru tanka aktarılmasının kontrolü için gerekler,
− Katkılar, kimyasal katkılar, filler ve geri kazanılacak asfalt için gereklerin kontrolü.

5.2 Müşteri tarafından tedarik edilen mamul

Müşteri tarafından tedarik edilen, karışımda kullanılacak herhangi bir bileşen malzeme, imalatçı tarafından
herhangi bir maddeyle karışmaksızın taşınmalı, depolanmalı ve saklanmalıdır.

5.3 İşlemlerin kontrolü

Kalite planı aşağıdaki hususları içermelidir:

a) Plente girişten itibaren müşteriye dağıtıma kadar malzemelerin akışı ve uygulanan işlemlerin tarifi. Bu
işlemler bir akış diyagramıyla belirtilmelidir,
b) Şartnamelere uygunluğun sağlanması için sürdürülecek işlemlerin açıklanması. Bu açıklamalar,
harmanlama talimatlarının kontrolü için uygulanacak işlemleri içermelidir,
c) Çizelge 1’de verilen en az denetim sıklığına uygun olarak, belirtilen toleranslara göre plent performansı
kaydedilerek düzenlenen işlemlerin performans izleme planı.

Not - Farklı işlem kontrol elemanları, farklı imalat işlemlerinde uygulanacağından, tüm uygulamacılar için
çok amaçlı bir listenin verilmesi mümkün değildir.

4
ICS 93.080.20 TÜRK STANDARDI TS EN 13108-21

Çizelge 1 - İşlem kontrolünde en az muayene sıklığı planı

Sütun 1 2 3 4
Satır Kontrol alanı Muayene/ deney Amaç Sıklık
1 Soğuk besleme Kalite planında Plentin doğru beslendiğinden a) Plentin kuruluşunda
siloları ayarlandığı gibi emin olunması amacıyla b) Kalite planında
ayarlandığı gibi
2 Bağlayıcı Tank sıcaklığı Depolama sıcaklığının a) Günlük
kontrolü için
Penetrasyon veya Bağlayıcı sertliğinin kontrolü b) Şüpheli durumlarda
yumuşama noktası içina
3 Karıştırılmış Sıcaklık Uygun sıcaklığın sağlanması Her harmandan veya
asfalt için sürekli
a
Bağlayıcı, depolama esnasında özellikle devridaim ettiğinden sertleşebilir. Kalite planında, tank içindeki
durumuna göre bağlayıcının “emniyetli” depolama periyodunun belirtilmesi gerekir ve bu periyot içinde
taze karışımın teslimatı yapılmıyorsa, gerekli deneylerin yapılması gerekir. Başka bir bilgi olmadığı
takdirde, 2 hafta bir periyot olarak uygulanmalıdır.

5.4 Taşıma, depolama ve dağıtım

Kalite planı, bitümlü karışımın taşınmasını, depolanmasını ve gerektiğinde (Not’a bakılmalıdır) en az
segregasyon veya ayrışma ile belirtilen sıcaklık aralığında teslimatını sağlayacak işlemleri kapsamalıdır.

Bitümlü karışım, imalat verilerine göre tanımlanabilir ve izlenebilir olmalıdır. İmalatçı, sevk ve teslimat
belgesindeki bilgiye esas olabilecek şekilde, imalat tarihi ve zamanını içerecek şekilde, imalatla ilgili verilerin
kayıtlarını tutmalıdır.

Bu standard, imalatçının karışımı müteahhidin şantiyesine bir araçla taşımasından sorumlu olduğu durum ile
müteahhidin kendi aracıyla imalat plentinden karışımı alması durumu için de uygulanır. İmalatçının kalite
planında, taşıma, depolama ve teslimat ayrıntılarında hangi hususlardan sorumlu olduğu açıkça
belirtilmelidir.

İmalatçı kalite planında sıcak depolama sisteminin özelliklerini tarif etmeli ve işletme modunu tanımlamalıdır.
İmalatçı, bu tip sistemin doğru kullanıldığını ve bitümlü karışımın kullanımında uygunluğun sürdürülmesini
kontroller, muayeneler ve kayıtlarla sağlamalıdır.

5.5 Plent kalibrasyonu ve bakımı

Kalite planında, ölçüm yapılan donanımlardan kalibrasyonu gerekenlere ilişkin hususlar belirtilmelidir. Bu tip
kalibrasyonun sıklığı, Çizelge 2’deki gereklere uygun olmalıdır.

Donanımın hizmette kalması için, izin verilen toleranslar dahilinde kalibrasyon işlemleri yapılmalıdır. Kalite
planında plentteki tüm kalibrasyonların gerektirdiği doğruluk belirtilmeli ve atıf yapılan milli standardlara göre
( kütle veya ağırlık vb.) izlenebilirlik gerekliliği de belirlenmelidir.

Bitümlü karışım imalatının sürekliliğinin sağlanması için gerekli şartname ve toleransları karşılayabilecek
şekilde, plent bakımı yapılmalıdır.

6 Muayene ve deneyler
6.1 Genel
Gerekli muayeneleri ve deneyleri yapmak için, gerekli tüm araçlar, donanımlar ve personel hazır
bulundurulmalıdır.

Muayeneler ve deneyler, Çizelge 3 ila Çizelge 8’de belirtilen en az sıklıkta uygulanmalıdır.

6.2 Girdi bileşen malzemeleri

Kalite planında ayrıntıları verilen işlemler kullanılarak, Çizelge 8 ve Ek A’ da verilen ve bu maddedeki
gereklere uygun bir programla, girdi bileşen malzemeleri muayene edilmeli ve deneye tabi tutulmalıdır.
İmalatçının kalite planında tedarikçinin kalite planı da aynı şekilde yer alıyorsa, tedarikçi tarafından yapılan
deneylerin sonuçları kullanılabilir.

5
ICS 93.080.20 TÜRK STANDARDI TS EN 13108-21

Depolamada hiçbir bozulmanın olmaması için, malzemelerin gerekli muayenelerinin yapılmasına devam
edilmelidir.

Gerekler, ayrıntılı olarak aşağıda belirtilmektedir:

− Agregalar, Çizelge 3,
− Filler, Çizelge 4,
− Bağlayıcılar, Çizelge 5,
− Katkılar, Çizelge 6,
− Geri kazanılacak asfalt, Çizelge 7.

Not - Ait olduğu uyumlaştırılmış Avrupa standardına göre CE işaretli mamullerin, CE işaretiyle belirtilen
performansa sahip olduğu kabul edilebilir. Ancak bu, bitümlü karışımın bir bütün olarak doğru
tasarlandığı ve onun bileşen mamullerinin tasarıma uygun gerekli performans değerlerine sahip
olduğunun sağlanması hususundaki imalatçının sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.

Çizelge 2 - Plent kalibrasyonu için asgari gerekler

Sütun 1 2 3 4
Satır Plentin Muayene/Deney Amaç En az sıklık
kısımları
1 Tartım donanımı İşlemlerde tarif edildiği gibi gözle Tartım donanımının Günlük
muayene doğru çalıştığının
saptanması için
Tartım doğruluğu deneyi - Kalite planı a) Plent
(kalibrasyonun yenilenmesi) gereklerine uygun kurulmasında a
olarak doğruluğun b) Her yıl
sağlanması için c) Şüpheli
durumlarda
2 Kimyasal katkı Duyu organları yoluyla muayene Dağıtıcının doğru Katkılı karışımın
ilave etme çalıştığının yapıldığı günün ilk
donanımı saptanması için harmanında
İşlemlerde tarif edildiği gibi Kalite planı a) Plent
doğruluk için deney gereklerine uygun kurulmasındaa
olarak doğruluğun b) Her yıl
sağlanması için c) Şüpheli
durumlarda
3 Debi ölçerler Gerçek miktarla ölçülen değeri Kalite planı a) Plent
teyit ederek karşılaştırmak gereklerine uygun kurulmasındaa
olarak doğruluğun b) Her yıl
sağlanması için c) Şüpheli
durumlarda
4 Harmanlama Önceden kalite planında belirtilen Kalite planı a) Plent
sistemi yöntem kullanılarak tasarlanan gereklerine uygun kurulmasındaa
(harman tipi kütle ile bir harman içindeki olarak doğruluğun b) Her yıl
plentte) bileşenlerin gerçek kütlesinin sağlanması için c) Şüpheli
karşılaştırılması durumlarda
5 Oranlama Önceden kalite planında belirtilen Kalite planına göre a) Plent
sistemi yöntem kullanılarak tasarlanan doğruluğun kurulmasındaa
(sürekli kütle ile ölçülen bir zaman saptanması için b) Her yıl
plentlerde) sürecinde gerçek kütlenin c) Şüpheli
karşılaştırılması durumlarda
6 Sıcaklık izleme İşlemlerde tarif edildiği gibi gözle Donanımın doğru
donanımı muayene çalıştığının Günlük
saptanması için
Yöntemlerde tarif edildiği gibi Sıcaklıkların doğru a) Plent
doğruluk için deney olarak kurulmasındaa
kaydedilmesinin b) Her yıl
sağlanması için c) Şüpheli
durumlarda
Not- “Şüpheli durumlarda” deneyimli plent operatörünün gerekçeli kararına dayanır.
a
veya kapsamlı bir bakım yapıldıktan sonra
6
ICS 93.080.20 TÜRK STANDARDI TS EN 13108-21

Çizelge 3 - Agregalar a için asgari muayene ve deney sıklıkları

Sütun 1 2 3
Satır Muayene/Deney Amaç Sıklık
1 Agreganın özgün özellikleri için Tasarlanan kullanıma İlk kullanımdan önce kaynağın
deneyler ( dayanım vb.) uygunluğun kontrolü için onaylanmasında
Güncelleştirilmiş EN 13043 ‘e göre
2 Sevk ve teslimat belgesinin Partinin talep edildiği
incelenmesi b gibi ve doğru kaynaktan Her partide
gönderildiğinin kontrolü
için
3 Depodaki malzemenin duyu Tane büyüklüğü
organları yoluyla kontrolü dağılımı, şekil ve Günlük
safsızlık olarak malzeme
kaynağının dikkate
alınarak normal
görünüşle
karşılaştırılması için
4 Elek analizi Standard veya üzerinde a) Yeni bir kaynaktan ilk tedarikte
mutabakata varılan tane
büyüklüğü dağılımına b) Duyu organları yoluyla
uygunluğun kontrolde şüphe duyulduğunda
değerlendirilmesi için
c) Her 2000 t’da bir
5 Standard veya üzerinde a) Yeni bir kaynaktan ilk tedarikte
Şekil, kırılmış tane indeksi vb. mutabakata varılan
şartnameye uygunluğun b) Şüphe duyulduğunda
değerlendirilmesi için
c) Kalite planında belirtildiği gibi
6 Rutubet içeriği İşlemlerin kontrolü için Kalite planında belirtildiği gibi
a
Bu Çizelge, fabrika imalat kontrolünün (Madde 6.2) bir bölümü olarak, tedarikçi tarafından yapılan
deneylerin ve muayenelerin sonuçlarını içerebilir
b
Bu gerekler, aynı şantiyede agrega üretim ünitesinden asfalt plentine doğrudan besleme yapıldığı
durumlarda uygulanmaz.

Çizelge 4 - Fillera için asgari muayene ve deney sıklıkları

Sütun 1 2 3
Satır Muayene/Deney Amaç Sıklık
1 Fillerin özgün özellikleri için Tasarlanan kullanıma İlk kullanımdan önce tedarikçinin
deneyler (yığın yoğunluğu, uygunluğun kontrolü için onaylanmasında
katılaşma özelliği gibi ) Güncelleştirilmiş EN 13043 ‘e göre
2 Sevk ve teslimat belgesininPartinin talep edildiği gibi ve
incelenmesi doğru kaynaktan Her partide
gönderildiğinin kontrolü için
3 Elek analizi Standard veya üzerinde a) Yeni bir kaynaktan ilk tedarikte
mutabakata varılan tane
büyüklüğü dağılımına b) Kalite planında belirtildiği gibi
uygunluğunun
değerlendirilmesi için
a
Bu Çizelge, fabrika imalat kontrolünün bir bölümü olarak imalatçı tarafından yapılan deneylerin ve
muayenelerin sonuçlarını içerebilir.

7
ICS 93.080.20 TÜRK STANDARDI TS EN 13108-21

Çizelge 5 - Bağlayıcı a için asgari inceleme ve deney sıklıkları

Sütun 1 2 3
Satır İnceleme/Deney Amaç Sıklık
1 Bağlayıcının özgün Ürünün özelliklerinin doğrulanması İlk kullanımdan önce kaynağın
özellikleri ve ait olduğu şartnameye uygunluğu onaylanmasında
için Güncelleştirilmiş EN 13043 ‘e
göre
2 Sevk ve teslimat Gönderilen partinin talep edildiği gibi
belgesinin incelenmesi ve doğru kaynaktan gönderildiğinin Her partide
kontrolü için
3 Sıcaklık Bağlayıcının izin verilen sıcaklık Her partide
limitleri içinde olduğunun kontrolü için
4 Sınıf özellikleri Şartnameye uygunluğun
(penetrasyon, değerlendirilmesi için Her 300 t’da bir
yumuşama noktası veya
viskozite)
5 Duyu organları yoluyla Normal algılanabilir özellikleriyle Her partide veya tankta günlük
kontrol karşılaştırmak için
( numunenin veya tankın
incelemesi)
a
Bu Çizelge, fabrika imalat kontrolünün bir parçası olarak imalatçı tarafından yapılan deneylerin ve
muayenelerin sonuçlarını içerir.

Çizelge 6 - Katkılara için asgari inceleme ve deney sıklıkları

Sütun 1 2 3
Satır İnceleme/Deney Amaç Sıklık
1 Özgün özelliklerinin Ürünün özelliklerinin doğrulanması a) İlk kullanımdan önce
tayini için uygun ve ait olduğu şartnameye uygunluğu kaynağın onaylanmasında
deneyler için
b) Kalite planında belirtildiği
gibi
2 Sevk ve teslimat Gönderilen partinin talep edildiği gibi
belgesinin incelenmesi olduğu ve doğru kaynaktan Her partide
gönderildiğinin kontrolü için
3 Teslimat partisinin duyu Normal görünüşüyle karşılaştırmak
Uygulanabiliyorsa, her partide,
organları yoluyla kontrol için aksi takdirde kalite planına
göre
a
Bu Çizelge, fabrika imalat kontrolünün bir parçası olarak imalatçı tarafından yapılan deneylerin ve
muayenelerin sonuçlarını içerir.

Çizelge 7 Geri kazanılacak asfalta için asgari inceleme ve deney sıklıkları

Sütun 1 2 3
Satır İnceleme/Deney Amaç Sıklık
Zararlı ve bozulmuş Her partinin tesliminde (katran
Duyu organları yoluyla kontrol bileşenlerin elenerek gibi maddeler içerdiğinden
tiplerine göre şüphe duyulursa, ilâve
ayrılmasının sağlanması deneyler gerektirir)
için
1 Geri kazanılmış agreganın Çeşitli karışımlarda
sınıflandırılması ( köşelilik, kullanıma uygunluğun Her 1000 t’da bir
pedrografik tip gibi özelliklerin görsel değerlendirilmesi
kontolü)
2 Rutubet içeriği İşlem kontrolünde Kalite planında belirtildiği gibi
a
Geri kazanılacak asfalttan numune alınması ve deney sıklıklarının hepsi besleme depoları için
uygulanabilen EN 13108-8’den alınmıştır. Bu çizelgedeki deneyler sadece yeknesaklığın muayenesi
işlemlerinde kullanılır.

8
ICS 93.080.20 TÜRK STANDARDI TS EN 13108-21

6.3 Hazırlanmış bitümlü karışım

Hazırlanmış bitümlü karışım kalite planında detayları verilen yöntemler kullanılarak ve bu Maddenin, Çizelge
8 ve Ek A gereklerine uygun olarak bir program dahilinde incelenmeli ve deneye tabi tutulmalıdır.

İşlemin yeterliliğinin ve mamul özelliklerinin izlenmesi ve doğrulanması için uygun istatistik kayıtlarının
tutulması gerekir.

Çizelge 8 – Taşınan mamul için asgari inceleme ve deney sıklığı

Sütun 1 2
Satır Muayene/Deney
1 Karıştırılan asfaltın duyu
organları yoluyla kontrolü
2 Sıcaklık
3 Tane büyüklüğü dağılımı
ve bağlayıcı içeriği
4 Teknik şartnamelerde
bulunan diğer özellikler
5 Gözle değerlendirmeyle
karışımı taşıyan araçların
uygunluğu
6 Gözle değerlendirmeyle
karışımı taşıyan araçların
temizliği
a
Madde 5.4
3
Amaç Sıklık
Karışımın tane büyüklüğü dağılımı,
homojenliği ve agreganın bağlayıcı ile
kaplanmasının yeterliliği dikkate Her yüklemede
alınarak normal görünümle
karşılaştırmak için
Malzemenin şartnameye veya diğer a) Madde 5.3’te gerektiği gibi
gereklere uygunluğunun sağlanması
için b) Numune alındığında
Malzemenin şartnameye
uygunluğunun sağlanması için Ek A
Uygunluğun değerlendirilmesi için Kalite planında ayrıntılı
belirtildiği gibi
Ek B
İlk kullanımdan öncea
Yalıtımın yeterliliğinin kontrolü için Şüpheli durumlarda
Bulaşmayı önlemek için Yüklemeden önce her yük içina

7 Uygunsuzluk durumu
7.1 Genel
İmalatçı, makul ölçüde uygulanabilir olması şartıyla, belirtilen gereklere uygun olmayan mamulün,
kullanımını ve uygulanmasını önlemek için yapılacak işlemleri belgelendirmeli ve sürekliliğini sağlamalıdır.
Bu kontrol, tanımlama, değerlendirme ve ayrışma (pratik olduğunda) ile uygun olmayan mamulün ortadan
kaldırılması için gereklidir. Yapılacak işlemlerin hepsi belgelendirilmeli ve uygun olmayan ürünün sevkıyatının
önlenemediği durumda ise kullanıcıya haber vermek üzere bir sistem oluşturulmalıdır.

Aşağıdaki aşamalarda uygunsuzluk ortaya çıkabilir:

a) Depodaki bileşen malzemelerinde,

b) Mamulün işleme tabii tutulması durumunda,
c) Mamulün taşınması, depolanması ve dağıtımında.

Bu durumlarda uygun olmayan malzeme, mamul veya işlem belirlendiğinde, uygunsuzluğun nedenlerinin
tayini için incelemeler başlatılmalı ve uygunsuzluğun yeniden oluşumunu önlemek için kalite planında
belirtilen yöntemlere göre etkin düzeltici tedbirler uygulanmalıdır.

7.2 Bileşen malzemelerin uygun olmama durumu

Bileşen malzemelerinin uygun olmama durumunda, düzeltici önlemler aşağıdakiler olabilir:

a) Bileşen malzemelerin yeniden işlenmesi,

b) Bileşenin uygun olmayanlarının ayrılması için, imalat kontrolünün ayarlanması,
c) Uygun olmayan malzemenin reddi ve ortadan kaldırılması.

9
ICS 93.080.20 TÜRK STANDARDI TS EN 13108-21

7.3 Bitümlü karışımın uygun olmama durumu (yapılan işlemlerin incelemesinden

elde edilen sonuçtan)
Uygun olmayan asfalt karışımı değerlendirilmeli ve düzeltici tedbirlerin alınması için gerekli yöntemler takip
edilmelidir. Bazı tedbirler aşağıdakilerden oluşabilir:

a) Uygun olmayan mamulün kabul edilmesi için, müşteri ile anlaşma yoluna gidilerek, bitümlü karışımın
sevkıyatının kabulü,
b) İmal edilen bitümlü karışım tipi doğru değilse, alternatif kullanıma yönlendirilmesi,
c) Bitümlü karışımın reddi,
d) Gerekli şartnamelere uygunluğu için bitümlü karışımın yeniden kullanımı ( geri kazanım gibi).

7.4 Bitümlü karışımın uygun olmama durumu (Ek A’ya göre hazırlanan imalatın
analizinden elde edilen sonuçtan)
Kalite planında, analizle belirlenmiş uygun olmayan mamul olduğunda, işlemlerin kontrolünde alınacak
tedbirler belirtilmelidir.

Kalite planında, tüketiciye analiz sonucunda uygunsuzluğun hangi şartlar altında bildirileceği belirtilmelidir.

8 Muayene, ölçme ve deney donanımı

İmalatçı, uygun ölçme ve deney donanımlarını kontrol ve kalibre etmeli ve bakımını yapmalıdır.

Karışıma giren bileşen malzemelerin ve hazırlanmış asfalt deneylerinin yapıldığından emin olmak ve ilgili
deney yöntemi şartnamesine uygunluğu sağlamak için, gerekli ölçüm yeterliliğini sürekli sağlayacak şekilde
deney aletlerinin kalibrasyonu ve doğruluğu belirlenmiş olmalıdır.

Aşağıdaki hususlar belirlenmiş olmalıdır:

a) İlgili deney standardına göre istenilen doğrulukta ve belirtilen sıklıkta yapılmış kalibrasyon,
b) Belgelenen yöntemlere göre aletlerin kullanımı,
c) Özel olarak tanımlanacak donanım,
d) Tutulacak kalibrasyon kayıtları.

9 Kayıtlar
Fabrika imalat kontrol sonuçları kaydedilmelidir. Deneye tabii tutulan asfaltın veya bileşen malzemelerinin
ayrıntılarıyla birlikte, numunenin alındığı yer, tarih ve zaman ile diğer ilgili bilgiler kaydedilmelidir.

Üzerinde çalışılan bileşen malzemenin veya asfalt karışımının, ait olduğu şartname gereklerini karşılamadığı
durumda, karıştırılmış malzemelerin mamul kalitesini sağlamak için alınan düzeltici tedbirler kaydedilmelidir.

Kayıtlar, tekrar bulunabilir bir şekilde, en az 5 yıllık periyotla veya ülkedeki mevzuatın gerektirebileceği daha
uzun bir süreyle arşivlenmeli ve saklanmalıdır.

10 Eğitim
İmalatçı kaliteyi etkileyen işlerin içinde olan tüm personelin eğitimi için yöntemleri oluşturmalı ve
uygulamalıdır. Özel görevler üstlenen personel, gerektirdiği gibi uygun öğretim, eğitim veya deneyime dayalı
uygun kalite ve uzmanlığa sahip olmalıdır. Eğitim kayıtları tutulmalıdır.

Not - Kalite işaretinin uygulanması için, kanıtlanabilir bir eğitime ihtiyaç olabilmesine rağmen, mevzuat gereği
işaretleme, sadece yazılı işlemler kullanılarak mamulün performans özelliklerine uygunluğu ile ilgilidir.
Bu nedenle, mevzuat gereği işaretlemede, “uzman” personelin kullanımı gerekli olabilmesine rağmen,
uzmanlık için özellikle ispatlanması gerekli bir eğitim şartı aranmaz.

10
ICS 93.080.20 TÜRK STANDARDI TS EN 13108-21

Ek A
Hazırlanmış asfalt için toleranslar ve deney sıklıkları

A.1 Genel
Bu Ek, imalat ve dağıtım esnasında gevşek asfalt karışımın uygunluğunun değerlendirilmesinde kullanılacak
toleransları ve deney sıklıklarını içerir.

Üç seviyede deney sıklığı öngörülmüştür: X, Y ve Z. Seviye Z, her durumda uygulanması gereken en az

deney sıklığıdır. X ve Y seviyeleri, başlangıç tip deneylerle birlikte mamulün uygunluğu için daha yüksek bir
seviyede garanti sağlanması istenildiğinde, artan bir şekilde uygulanan daha fazla deney sıklığı gerektirir.
Her durumda deney sıklığı değişkendir ve ölçülen uygunluk seviyesi düştükçe sıklık artırılır. Bu prensip
uygulandığında gelecekteki uygunsuzluk riski en düşük seviyeye indirilmiş olur.

Bu Ek, deney sonuçlarının uygunluğunun değerlendirilmesinde toleransları da içerir.

Not - İnşaat alanından alınan asfalt numunesinden, numune alınması ve deney yapılması, bu Ek’in kapsamı
dışındadır ve bu amaçla farklı değerler kullanılabilir.

A.2 Deney yapma, toleranslar ve uygunluk değerlendirmesi

A.2.1 Numune alma

Numuneler, tüm imalatı temsil edecek şekilde EN 12697- 27 ve EN 12697-28’in ilgili bölümlerine göre plentte
hazırlanmış karışımdan düzenli ve rastgele alınmalıdır. Bu numuneler, gradasyon ve bağlayıcı içeriğinin
tayini için analiz edilmelidir. Analiz sonuçlarının, Çizelge A.1’de verilen kriterlere uygunluğu kontrol edilmeli
ve mamul, uygun veya uygun değil olarak kategorilere ayrılmalıdır.

Hedef bileşime uygulanan toleranslar, Çizelge A.1’in uygun sütunundan seçilmelidir.

A.2.2 İnce agregalı karışımlar

Üst elek boyutu D < 16 mm olan tüm yüzey tabakaları (Mastik asfalt hariç) , binder tabakası ve temel
tabakaları.

A.2.3 İri agregalı karışımlar

Üst eleğin boyutu D ≥ 16 mm olan binder tabakası ile temel tabakaları.

A.2.4 Mastik asfalt (Gussasphalt) ve sıcak silindirlenen asfalt (Hot Rolled Asphalt)
D < 16 mm olan tüm yüzey tabakaları ve binder tabakaları için ince agregalı karışımlar,
D ≥16 mm olan tüm karışım tipleri için iri agregalı karışımlar.

A.3 İşletme uygunluk seviyesi (OCL)

A.3.1 Genel
İşletme uygunluk seviyesi, Madde A.3.2’ deki tek sonuç yöntemi veya Madde A.3.3’deki dört ortalama sonuç
yöntemine göre tayin edilmelidir.

Tek sonuç ile dört ortalama sonuç yöntemleri arasında bir seçim yapılmalıdır. Verilen herhangi bir sürede,
plentte sadece tek bir sistem işletilmelidir.

Not - İşletme uygunluk seviyesinin tayini, imalat sistemi kontrol durumunun ayrıntılı bir ölçüsüdür ve bir
mamule veya mamul tiplerine değil tüm malzemeler üzerinde yapılan ilk 32 sonuca dayanır. Çizelge
A.1’de ayrıntılarıyla verilen 6 parametrenin herhangi biri belirtilen toleransların dışında ise, bu analiz
uygun değil olarak sınıflandırılır. Bu toleranslar, hassas bir şekilde numune alınmasına ve deney
yapılmasına imkân sağlar.

11
ICS 93.080.20 TÜRK STANDARDI TS EN 13108-21

Çizelge A.1 - İmalatın uygunluk değerlendirilmesinde yüzde olarak mutlak toleranslar

Sütun 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Tek numune, Hedef bileşim toleransı Dört numune ortalaması
(Madde A.3.2) Hedef bileşim toleransı (Madde A.3.3)
Hedeften izin verilen ortalama sapma

Sıcak Sıcak

İnce agregalı karışımlar

İnce agregalı karışımlar

silindirlenen silindirlenen

Mastik asfalt karışımı

Mastik asfalt karışımı

İri agregalı karışımlar

İri agregalı karışımlar

Satır Yüzde a geçen asfalt karışımı asfalt karışımı

İri agregalı

İri agregalı
agregalı

agregalı
İnce

İnce
1 D -8 +5 -9 +5 -8+5 -8 +5 -9 +5 ±4 ±5 ±4 ±4 ±5
2 D/2 veya ±7 ±9 ±8 ±7 ±9 ±4 ±4 ±4 ±3 ±4
karakteristik iri elek
3 2 mm ±6 ±7 ±8 ±5 ±7 ±3 ±3 ±3 ±2 ±3
4 Karakteristik ince ±4 ±5 - + 4b ±5 ±2 ±2 - ±2 ±3
elekc
5 0,063 mm ±2 ±3 ±4 ±2 ±3 ±1 ±2 ±2 ±2 ±2
6 Çözünebilen ± 0,5 ± 0,6 ± 0,5 ± 0,6 ± 0,6 ± 0,3 ± 0,3 ± 0,25 ± 0,25 ± 0,3
bağlayıcı içeriği
a
1,4 D elekten % 100 geçme gereği için % -2 tolerans uygulanmalıdır.
b
D = 4 mm ve daha küçük boyutlu sıcak silindirlenen asfalt karışımları için karakteristik ince elekte alt tolerans değeri
± % 10 olmalıdır.
c
D/2 elek, karışımların hepsine uygun değildir. Alternatif olarak, her mamul standardında malzemeyi karakterize eden
özel bir elek belirlenebilir.

A.3.2 Tek sonuç metodu

Plentin işletme uygunluk seviyesi, Çizelge A.2’de bahsedildiği gibi devamlılık esasıyla tayin edilmelidir.
Çizelge A.1’de verilen uygun toleranslar kullanılarak, analiz sonuçları uygun veya uygun değil şeklinde
sınıflandırılmalıdır. Çizelge A.2’ye göre, bir önceki 32 analizde uygun olmayan sonuç sayısı OCL’nin
tayininde kullanılmalıdır. Madde 5’in gerekleri dikkate alınarak, işletme uygunluk seviyesinin ardışık kayıtları,
plentte sürekli tutulmalıdır.

Bir önceki 32 sonucun 8 tanesinden fazlasının uygun olmadığı durumda, kapsamlı bir şekilde plentin,
donanım ve işlemleri derhal gözden geçirilmelidir.

A.3.3 Dört sonuç ortalaması metodu

Plentin işletme uygunluk seviyesi, Çizelge A.2’de belirtildiği gibi devamlılık esasıyla tayin edilmelidir.
Sonuçlar aynı karışımda 4’erli analizlerin gruplandırılması işlemine tabii tutulmalıdır. Çizelge A.1’de ait
olduğu toleranslar kullanılarak, 4’erli grubun her birinin ortalama sonucu uygun veya uygun değil şeklinde
sınıflandırılmalıdır. Çizelge A.2’ye göre, bir önceki 8’li (32) grupta uygun olmayan ortalamaların sayısı
OCL’nin tayininde kullanılmalıdır. Madde 5’in gerekleri dikkate alınarak, işletme uygunluk seviyesinin ardışık
kayıtları plentte sürekli tutulmalıdır.

Önceki 8’li grupta uygun olmayan ortalamaların sayısı 4’ten fazla olduğu durumda, kapsamlı bir şekilde
plentin, donanım ve işlemleri derhal gözden geçirilmelidir.

A.4 Deney sıklığı

Deney sıklığı haftalık esasına göre belirlenmeli ve bir önceki takvim haftasında elde edilen en düşük anlık
işletme uygunluk seviyesi ile ilişkili olarak, Çizelge A.3’ten alınacak bir sıklıkta sürdürülmelidir.

Yeni bir plentin işletilmeye başlatılmasında veya plentin yer değiştirmesinin ardından, 32 analiz
tamamlanıncaya kadar OCL-C için belirtilen sıklıkta deneyler sürdürülmelidir. Deney sıklığı, 32 sonucun
uygunluğundan çıkacak sonuca göre değişebilir.

Plentin 3 ay veya daha fazla çalışmamasının ardından veya büyük bir bakım, onarımdan sonra, işletme
uygunluk seviyesi bir seviye düşürülmeli ve yeni işletme düzeninden 32 sonuç alınıncaya kadar
değiştirilmemelidir.
12
ICS 93.080.20 TÜRK STANDARDI TS EN 13108-21

Not - Bu değişken deney sıklığı, fark edilmeden devam edecek mamulün uygun olmama riskini sınırlamak ve
uygun olmayan mamulde herhangi bir artış olması halinde hızla müdahale etmeyi sağlamak amacıyla
tasarlanmıştır.

A.5 Hedeften ortalama sapma

Her analiz sonucu için, her bir parametrenin hedeften sapması: D, D/2 veya karakteristik iri elek, 2 mm, 63
mikron ve çözülebilir bağlayıcı içeriği hesaplanmalıdır. Madde A.2’de tanımlanan mamul gruplarının her biri
için, en son 32 analizden, bu parametrelerin her birinin sapmalarının ardışık ayrı bir ortalama alınmasına
devam edilmelidir.

Bu ortalama sapmalar, Çizelge A.1’de verilen değerleri aşarsa, Madde 7,4’e göre, bu durumda mamul uygun
değil olarak belirlenmelidir. Gerekli düzeltici önlem alınmalıdır. Ortalama sapmalar, toleransların dışında
kaldığı sürece işletme uygunluk seviyesi, bir seviye daha düşük olacak şekilde uygulanmalıdır.

Çizelge A.2 - Plentin işletme uygunluk seviyesinin tayin edilmesi

Sütun 1 2 3
Satır Tek sonuçlar Sonuç ortalaması
İşletme uygunluk
Bir önceki 32 sonuçta uygun olmayan En son uygun olmayan 8’li
seviyesi
deney sayısı (Madde A.3.2) ortalama sayısı (Madde A.3.3)
1 0-2 0 A
2 3-6 1 B
3 >6 ≥2 C

Çizelge A.3 - Hazırlanmış mamul analizlerinde en düşük deney sıklığı (Ton / deney)

Sütun 1 2 3 4
Satır Seviye OCL A OCL B OCL C
1 X 600 300 150
2 Y 1000 500 250
3 Z 2000 1000 500
İlaveten, faaliyet halindeki bir plentte, 5 işletme gününde en az bir deney yapılmalıdır.

Not 1- Bu deney sıklığı çizelgeleri, daha kapsamlı istatistik esaslı bir yaklaşım geliştirilinceye kadar geçici
bir tedbir olarak hazırlanmıştır.

Seviye Z, her durumda uygulanabilecek en düşük deney sıklığıdır.

Seviye X ve seviye Y, sözleşmelerde kullanılabilir.

Not 2- Küçük agrega/büyük agrega gibi farklı mamul tiplerinde farklı seviyeler kullanılabilir. Bu konuda
Ek C’de başka bir rehber verilmiştir.

Çizelge A.3’teki rakamlar, ister tek sonuç, ister 4’ünün ortalama yaklaşımıyla çalışılsın, tek bir analiz içindir.
Sonuç olarak, 4 ortalama ile çalışıldığında, her bir ortalama değer için, bu tonaj rakamlarının 4 ile
çarpılması gerekir.

13
ICS 93.080.20 TÜRK STANDARDI TS EN 13108-21

Ek B
Bitümlü karışımlarda fabrika ve fabrika imalat kontrolünün başlangıç
muayenesi, değerlendirilmesi ve fabrika imalat kontrolünün sürekli
gözetimi
B.1 Giriş
Bu Ek, fabrika imalat kontrolünün rutin başlangıç değerlendirmesi ve gözetimi ile ilgilidir.

Not - Mevzuat gereği yapılan işaretlemenin amacı doğrultusunda, bu standarda uygunluğun sağlanmasında
fabrika imalat kontrol sisteminin incelenmesi için, EEA-Avrupa Ekonomik Topluluğu’nda bir üye
devletçe atanan onaylanmış bir kuruluş gereklidir. Onaylanmış kuruluş, verilen yöntem ve yönetim
kuralarına göre, fabrika imalat kontrolünün belgelendirilmesini yapacak gerekli yeterliliğe ve
sorumluluğa sahip kamu veya özel bir organizasyondur.

B.2 Kapsam
Bu Ek, başlangıç muayenesi ve sürekli gözetimler sırasında fabrika imalat kontrolünün değerlendirilmesi için
görev dağılımını kapsar.

Not - CE işaretinin uygulanması açısından, imalatçıların yükümlülüklerini yerine getirebilmelerini sağlamak

için, Construction Products Directive mevzuatında uyulması zorunlu gerekler mevcuttur.

B.3 Fabrika imalat kontrolünün başlangıç muayenesi

Başlangıç muayenesi aşağıdaki işlemleri içermelidir;
− İmalatçı kalite planının, bu standarddaki tüm gereklere uygun olduğunun kontrolü,
− Plent ziyareti, kaynakların gözden geçirilmesi ve fabrika imalat kontrolünün pratik uygulamalarının kontrolü.

Muayenede, imalatçının işlemlerine ilişkin tüm gereklerin karşılamadığı ortaya çıkarsa, uygunsuzluğu
belirlenen hususlar belgelendirilmelidir. İmalatçı verilen sürede bu tip uygunsuzluğu düzeltmeli ve bunu
takiben, alınan düzenleyici tedbirin onaylanması için başlangıç muayene işlemi tekrarlanmalıdır.

B.4 Sürekli gözetimler

B.4.1 Rutin/ düzenli muayene
Fabrika imalat kontrolü, aşağıda düzenlendiği gibi gözetime tabi tutulmalıdır.

Fabrika imalat kontrol sisteminin denetimi, yılda en az bir kere plent ziyaret edilerek yapılmalıdır.

Rutin denetimin bir kısmı olarak, kalite ile ilgili şikâyetlerin gözden geçirilmesi gerekir.

Fabrika imalat kontrol sisteminde değişikliğin değerlendirilmesi bu standarda göre yapılır.

Mamul işaretlenmesinin doğru olarak uygulandığı kontrol edilir.

B.4.2 Rutin incelemede uyumsuzluk durumları

Uygunsuzluk durumları aşağıda belirtildiği gibi sınıflandırılır ve işleme tabii tutulur:

1. Sitemin bozulması veya ana parçalarından birinin arızalanması sonucunda, sorunun giderilmesinden
sonra, sistem tamamen yeniden değerlendirilmeli ve muayene edilmelidir,
2. Mamul kalitesini etkileyecek olan önemli sapmalar, belirli bir zaman süreci içinde, etkilenen elamanların
düzeltilmesi ve yeniden muayene denetimi yapılmalıdır,
3. Küçük sapmalar, yeniden muayeneye gerek kalmadan çözülmeli ve onaylanmalıdır.

B.4.3 İşlem kontrolü veya imalat işlemlerindeki değişiklikler

İmalatçı, karışım imalatının uygunluğuna etkisi olan plentin işletme modundaki herhangi bir değişikliği
değerlendirmeli ve belgelendirmelidir.

İmalatçı, başlangıç muayenesi ve sürekli gözetim için gereklere başarıyla uyduğunu ve gerektiğinde tüm
uygunsuzlukları giderdiğinden emin olmalıdır. Bunların yerine getirilmediği durumlarda, imalatçı, mamulü
piyasaya arz edemez. Tüm uygunsuzlukların giderildiği gösterilmeden, piyasaya arz edilen mamulün bu
standarda ve ait olduğu mamul standardına uygun olduğu düşünülemez.

14
ICS 93.080.20 TÜRK STANDARDI TS EN 13108-21

Ek C
(Bilgi için)
Uygunluğun değerlendirilmesi kılavuzu
C.1 Uygunluğun değerlendirilmesi
EN 13108–20 ile ilişkili olarak bu standarddaki işlemler, bitümlü karışımların uygunluğunun değerlendirilmesi
anlamını taşır.

C.2 Tip deneyleri

Bitümlü karışımla ilgili EN standardlarının her biri, bir dizi teknik özelliklerle ilişkili gerekleri içerir. Bunlardan
bazıları rijitlik veya tekerlek izi gibi mekanik özelliklerin doğrudan ölçümüyle ifade edilirken, bitüm içeriği veya
boşluk içeriği gibi diğerleri başka özelliklerle belirlenir.

Uygunluğun değerlendirilmesi işleminin bir kısmı olarak, her bir karışımın teknik özellikleriyle ilgili gereklere
uygun olduğunun kanıtlanması, imalatçı için gereklidir. EN 13108–20 standardında, bu uygunluğun
sağlanması için, takip edilmesine ihtiyaç duyulan işlemler belirtilmiştir.

Bu işlemler, esasen teknik özelliklerin gösterilmesi için hedef bileşimde karışım deneylerini içerir. Bu işlem
yapıldığında, sonuçlar bileşen malzemeleriyle hedef karışımın tanımını içeren tip deney raporunda yer alır.

İmalat aşamasında, tip deneylerle belirlenen formüle göre karıştırılmış malzemelerin uygunluğu, bu
standarddaki işlemler ve gereklerle sağlanır ve gösterilir.

C.3 Fabrika imalat kontrolü

Fabrika imalat kontrolüyle uygunluğun değerlendirilmesi işlemi, bir seri işlemi kapsar, bunların her biri
uygunluğun yeterince kanıtlanması için yapılması gerekli işlemlerdir. Hazırlanan mamulün analizi bu
değerlendirmenin önemli bir bölümü olmasına rağmen, tek başına yeterli değildir.
− Bileşen malzemelerinin kontrolü, gereklere uygunluğunun sağlanmasında yapılır. Bu standardın ilgili
maddelerinde, uygunluğun gösterilmesinde yapılacak işlemler açıklanmaktadır,
− Ayrıca sıcaklık kontrolü ve karıştırmanın kontrolü gibi bazı açılardan işlemlerin kontrolü de çok önemlidir.
Bu standardın ilgili maddelerinde, uygunluğun gösterilmesinde yapılacak işlemler açıklanmaktadır,
− Hazırlanmış asfaltın analizi çok önemlidir. Asfalt analizi için bu standardda verilen yaklaşım, aşağıda
tarif edilmiştir.

C.4 Analiz
Karıştırılmış malzemelerin analiziyle asfaltın uygunluğunun değerlendirilmesi, farklı sözleşme
düzenlemelerine göre farklı yollarla yapılır. Bazı durumlarda, malzemelerin kaynağındaki deney verileri, alıcı
veya müşteriler tarafından numunelerin kabul deneyleri için kullanır. Diğer durumlarda, fabrika imalat
kontrolünün bir bölümü olarak, imalatçı tarafından rutin olarak alınan ve deneye tabi tutulan numunelerin
sonuçları daha önemlidir. Bu standardda değişik şartların dikkate alınması olanağı sağlanmıştır. Bu
kapsamda, mevzuat gereklerine göre zorunlu en düşük seviye seçilebildiği gibi, belirli sözleşme koşullarında
isteğe bağlı daha zor seviyelerin kullanılması mümkündür.

Deney sıklıkları X, Y ve Z olmak üzere 3 seviye içerir.

Z seviyesi, en düşük sıklık gerektiren seviyedir ve bitümlü karışımların uyumlaştırılmış standardlarında

uygunluğun değerlendirilmesinin mevzuat açısından uygun olması için uygulanabilecek en düşük seviye
olarak tasarlanmıştır.

X ve Y seviyesi, daha yüksek sıklığı belirtir. Bu seviyeler, kalitenin sözleşme kapsamında

değerlendirmesinde, imalatçı sonuçlarının daha fazla önem taşıdığı sözleşme koşullarında kullanılmalıdır.

Ek A, farklı karışım tiplerinde farklı deney sıklıklarının belirlenebilmesi esasına göre düzenlemiştir.

Ayrıca, kalite değerlendirmesinin, kabul deneyleriyle birlikte yapıldığı durumlarda, bu standardın gerektirdiği
deneyler, uygunluğun tam olarak değerlendirmesinde daima dikkate alınmalıdır.

Deney sıklıkların değişkenliği

Her durumda, deney sıklıkları, ölçülen uygunluk seviyesi azalırken, gerekli deney sıklığının artması esasına
göre değişkendir. Mamulün uygunsuzluk durumlarında, daha sonra oluşabilecek uyumsuzluk riskinin
azaltılması için, prensip olarak, daha sık deney yapılmalıdır.

15
ICS 93.080.20 TÜRK STANDARDI TS EN 13108-21

Ek D
(Bilgi için)
Karışım özelliklerinin ilâve deneyleri
D.1 Genel
Bu Ek, normal imalatta bitümlü karışımların numunelerinin fiziksel özelliklerinin tayininde kullanılan bir
yöntemi belirtir. Elde edilen sonuçlar beyan edilmeli ve tip deneylerin geçerlilik süresinin uzatılmasında
kullanılmalıdır.

D.2 Numune alma, deney numuneleri ve deneyler

Gerekli deneyler için, EN 12697-27’de belirtilen yöntemle yeterli deney numunesi alınmalıdır.

Her durumda, deney numuneleri, mamulün tip deneylerinin başlangıçtaki onayında kullanılan aynı yöntemle
hazırlanmalıdır. Özellikle aynı numune sıkıştırma yöntemi kullanılmalıdır.

Her durumda, tip deneylerin başlangıçtaki onayında uygulandığı gibi aynı deney yöntemi kullanılmalıdır.

Çizelge D.1’den seçilen sıklıklarda numune alınmalı ve deney yapılmalıdır.

Çizelge D.1 - Karışım özelliklerinde deney sıklıkları

Seviye Deney sıklığı

A Her 10 000 ton’da
B Her 5 000 ton’da
C Her 3 000 ton’da

D.3 Deneylerin uygulandığı karışım tipleri

Deneylerin uygulandığı karışım tipleri, Çizelge D.2’de gösterilmiştir.

Çizelge D.2 - Deneylerin uygulandığı karışım tipleri

Özellik Deney yöntemi Karışım tipi EN 13108

AC,BBTM,SA,SMA,HRA,PA MA
Boşluk içeriği (hacim) V/V % EN 12697-8 + -
Eski asfalt kullanıldığında EN 12697-3
Geri kazanılacak asfalttın bağlayıcısının özellikleri EN 12697-4 + +
EN 1426
EN 1427
Küpler üzerinde iz çıkarma değeri EN 12697-20 - +

D.4 Raporlama
Bu Ek’e göre yapılan deneylerin sonuçları, ait olduğu deney raporlarına kaydedilir. Bu raporda, deney
işlemlerindeki gerekli bilgilere ilaveten, numunelerin alındığı harmana ilişkin analiz bilgileri yer alır. Ayrıca,
fabrika imalat kontrolünün gereği olarak saklanan ve plent üretim kayıtları için kullanılan numune, referans
olarak bu raporda yer almalıdır.

Bu sonuçlar, tip deneylerin geçerliliğinin yeniden gösterilmesi amacıyla, daha sonra kullanılmak üzere
saklanmalıdır.

16
ICS 93.080.20 TÜRK STANDARDI TS EN 13108-21

Ek E
(Bilgi için)
Hava alanları için özel gerekler
Uçaklarla ilgili işlemlerde, güvenlik gereklerini karşılamak için, hava alanı üstyapı işlerinde uluslararası
güvenlik mevzuatları uygulanır.

Bu mevzuatlar, güvenlik açısından fonksiyonel gereklerin karşılanması için, daha üst seviyede garanti ve
yeknesaklık sağlamak için, yollar ve diğer trafiğe açık alanlarda kullanıma uygun olan fabrika imalat
kontrolünden daha kapsamlı bir sistemi gerektirebilir.

Bu işlem daha çok, yabancı madde zararının en önemli güvenlik faktörü olduğu yerde, jetlerle ilgili işlemlere
maruz kalan yüzey tabakalarında kullanılan bitümlü karışımlar için gereklidir.

İmalat için tedarik edilen malzemelerin kullanımında, her bir ikmalin başında, EN 13108-20’e göre tip
deneylerin yapılması gerekebilir.

Bileşen malzemelerin özelliklerinin geçerlilik onayının yenilenmesi, ikmal süresince normal uygulamadan
daha fazla sıklık gerekebilir.

Plentten hava alanına yapılan ikmalle ilişkili olarak, özel bir işletme uygunluk seviyesi uygulanır.

Yabancı madde zararına karşı korumak için, en düşük kabul edilebilir çözünebilir bağlayıcı içeriği
uygulanabilir.

Asfalt betonu karışımının Marshall özellikleriyle ilgili deneylerin, genellikle Ek D’ e göre hazırlanmış
numuneler üzerinde yapılması gerekebilir.

17
ICS 93.080.20 TÜRK STANDARDI TS EN 13108-21

Kaynaklar
[1] EN 932-1, Test for general properties of aggregates - Part 1: Methods for sampling

[2] EN 932-2, Test for general properties of aggregates - Part 1: Methods for reducing laboratory samples

[3] EN 1426, Bitumen and bituminous binders - Determination of needle penetration

[4] EN 1427, Bitumen and bituminous binders - Determination of softening point - Ring and ball method

[5] EN 12697-3, Bituminous mixtures - Test methods for hot mix asphalt - Part 3: Bitumen recovery: Rotary
evaporator

[6] EN 12697-4, Bituminous mixtures - Test methods for hot mix asphalt - Part 4: Bitumen recovery:
Fractionating column

[7] EN 12697-8, Bituminous mixtures - Test methods for hot mix asphalt - Part 8: Determination of void
characteristics of bituminous specimens

[8] EN 12697-20, Bituminous mixtures - Test methods for hot mix asphalt - Part 20: Indentation using
cube or Marshall specimens

[9] EN 13108-1, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 1: Asphalt Concrete

[10] EN 13108-2, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 2: Asphalt Concrete for very thin layers

[11] EN 13108-3, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 3: Soft asphalt

[12] EN 13108-4, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 4: Hot Rolled Asphalt

[13] EN 13108-5, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 5: Stone Mastic Asphalt

[14] EN 13108-6, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 6: Mastic Asphalt

[15] EN 13108-7, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 7: Porous Asphalt

[16] EN 13108-8, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 8: Reclaimed asphalt

[17] EN 13108-20, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 20: Type Testing

18