,

TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD

TS EN 12952-6
Nisan 2007

ICS 27.040

SU BORULU KAZANLAR VE YARDIMCI TESİSATLARI –

BÖLÜM 6: İMALÂT SIRASINDA MUAYENE; BASINCA
MARUZ KALAN PARÇALARIN DOKÜMANTASYONU VE
İŞARETLENMESİ

Water-tube boilers and auxiliary installations –

Part 6: Inspection during construction; documentation and
marking pressure parts of the boiler

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın
uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

− Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.

Kalite Sistem Belgesi

İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.

TSEK
Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)
TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı
olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen
teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk
Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 27.040 TÜRK STANDARDI TS EN 12952-6/Nisan 2007

Ön söz
− Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN 12952-6 (2002) standardı esas alınarak TSE Makina
İhtisas Grubu’na bağlı, Tesisat ve Basınçlı Kaplar Özel Daimi Komitesi’nce hazırlanmış ve TSE Teknik
Kurulu’nun 17 Nisan 2007 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar
verilmiştir.

− Bu standardın kabulü ile, TS 2754:1977 ve TS 3101:1978 iptal edilmiştir.

− Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.

− EN 12952 standardları, “Su borulu kazanlar ve yardımcı tesisatları” genel başlığı altında aşağıdaki
bölümlerden oluşmaktadır:

− Bölüm 1: Genel
− Bölüm 2: Kazanların ve aksesuarların basınca maruz kalan parçaları için malzemeler
− Bölüm 3: Basınca maruz kalan parçaların tasarım ve hesaplamaları
− Bölüm 4: Kazanın çalışma ömrü hesapları
− Bölüm 5: Kazanın basınca maruz kalan parçalarının işçiliği ve yapımı
− Bölüm 6: İmalat sırasında muayene; basınca maruz kalan parçaların dokümantasyonu ve işaretlenmesi
− Bölüm 7: Kazan donanımı için özellikler
− Bölüm 8: Sıvı ve gaz yakıtlı kazanların yakma sistemlerinin özellikleri
− Bölüm 9: Kazan için pulverize edilmiş katı yakıt yakma sistemlerinin özellikleri
− Bölüm 10: Aşırı basınca karşı koruma kralları
− Bölüm 11:Kazan ve aksesuarların sınırlandırma cihazları için özellikler
− Bölüm 12: Kazan besleme suyu ve kazan suyunun özellikleri
− Bölüm 13: Baca gazı arıtma sistemlerinin özellikleri
− Bölüm 14: Basınçlı amonyak ve amonyak-su çözeltileri kullanılan baca gazındaki azot oksitlerini azaltma
DENOX sistemlerinin özellikleri
− Bölüm 15: Kabul deneyleri
− Bölüm 16: Kazanlarda katı yakıtlar için ızgaralı ve sıvı-yataklı yakma sistemlerinin özellikleri
− CR 12952-17: Su borulu kazanlar ve yardımcı tesisatlar – Bölüm 17: İmalatçıdan bağımsız muayene
kuruluşunun çalışması için kılavuzluk
ICS 27.040 TÜRK STANDARDI TS EN 12952-6/Nisan 2007

İçindekiler
1 Kapsam.................................................................................................................................................... 1
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar .......................................................................................... 1
3 Terimler ve tarifler .................................................................................................................................. 2
3.1 Muayene............................................................................................................................................ 2
4 Genel organizasyon ............................................................................................................................... 2
4.1 Genel................................................................................................................................................. 2
4.2 Uygunluk değerlendirmesi................................................................................................................. 3
4.3 İmalatçı yeterliliği............................................................................................................................... 3
4.4 Donanımın kalibrasyonu ................................................................................................................... 3
4.5 Muayene faaliyetleri .......................................................................................................................... 3
5 Ana malzemelerin tahribatsız muayenesi ............................................................................................ 4
6 Kaynak prosedürü özelliklerinin onaylanması .................................................................................... 4
6.1 Genel................................................................................................................................................. 4
6.2 EN 288-3’ün uygulanması................................................................................................................. 5
7 Kaynakçı ve kaynak operatörünün onayı ............................................................................................ 6
8 Dramlar için imalat kontrol deney plakaları......................................................................................... 7
8.1 Genel................................................................................................................................................. 7
8.2 İmalat kontrol deney plakalarının sayısı............................................................................................ 7
8.3 Gerekli deneyler ................................................................................................................................ 7
8.4 Kabul kriteri ....................................................................................................................................... 8
8.5 Sonuçların uygun olmaması.............................................................................................................. 9
9 Kaynakların tahribatsız muayenesi ...................................................................................................... 9
9.1 Tahribatsız muayenenin tipi ve kapsamı........................................................................................... 9
9.2 Tahribatsız muayene personelinin vasıflandırılması....................................................................... 12
9.3 Yüzey kusurlarının belirlenmesi ...................................................................................................... 12
9.4 Hacimsel kusurların tespit edilmesi................................................................................................. 15
9.5 Tahribatsız muayene raporları ........................................................................................................ 19
10 Nihai muayene................................................................................................................................... 19
10.1 Gözle muayene ve boyut muayeneleri ........................................................................................ 19
10.2 Hidrostatik basınç deneyi ............................................................................................................ 20
11 Dokümantasyon ................................................................................................................................ 20
12 İşaretleme .......................................................................................................................................... 21
Ek A - Kimyasal geri kazanım kazanları .................................................................................................... 22
Ek ZA (Bilgi için) Bu standardın, “Pressure Equipment Directive 97/23/EC” 2) nin temel gerekleri
ile ilişkili maddeleri ……………………………………………………………………………………………………24
Kaynaklar...................................................................................................................................................... 25

2)
TSE Notu: 97/23/EC Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından 10.04.2002
/24722 (Değişiklik:19.03.2003/25053) tarih ve sayı ile Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. 01.07.2003
(Değişiklik ile geçici madde eklenmiş ve zorunlu uygulama için 01.01.2004 tarihine kadar geçiş dönemi
öngörülmüştür).
ICS 27.040 TÜRK STANDARDI TS EN 12952-6/Nisan 2007

Su borulu kazanlar ve yardımcı tesisatları – Bölüm 6: İmalat sırasında

muayene; basınca maruz kalan parçaların dokümantasyonu ve
işaretlenmesi

1 Kapsam
Bu standard, EN 12952-1’de tanımlanan su borulu kazanların imalatı, dokümantasyon ve işaretleme ile ilgili
özelliklerini kapsar.

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır.
Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. Tarih belirtilen
atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması
şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi hâlinde en son baskısı
kullanılır.

EN, ISO, IEC Adı TS No1) Adı

vb. No (Ingilizce) (Türkçe)
EN 287-1 Approval testing of welders – Fusion TS EN 287-1 Kaynakçıların yeterlilik sınavı -
welding – Part 1: Steels Ergitme kaynağı - Bölüm 1:
Çelikler
EN 288-32) Specification and approval of welding
procedures for metallic materials – Part 3:
Welding procedure tests for the arc welding
of steels
EN 288-8 3) Specification and approval of welding
procedures for metallic materials – Part 8:
Approval by a pre-production welding test
EN 473 Non destructive testing – Qualification and TS 7477 EN Tahribatsız muayene-
certification of NDT personnel – General 473 Tahribatsız muayene
principles personelinin vasıflandırılması ve
belgelendirilmesi-Genel kurallar
EN 571-1 Non destructive testing – Penetrating TS EN 571-1 Tahribatsız muayene –
testing – General principles Penetrant muayenesi – Bölüm1:
Genel kurallar
EN 970 Non-destructive examination of fusion TS EN 970 Eritme kaynaklarının tahribatsız
welds – Visual examination muayenesi – Gözle muayene
EN 1289 Non-destructive examination of welds – TS EN 1289 Kaynakların tahribatsız
Penetrant testing of welds – Acceptance muayenesi – Kaynakların
levels penetrant muayenesi-Kabul
seviyeleri
EN 1291 Non-destructive examination of welds – TS EN 1291 Kaynakların tahribatsız
Magnetic particle testing of welds – muayenesi – Kaynakların
Acceptance levels manyetik parçacıkla muayenesi-
Kabul seviyeleri
EN 1321 Destructive tests on welds in metallic TS EN 1321 Metalik malzemelerdeki
materials – Macroscopic and microscopic kaynaklarda tahribatlı muayene
examination of welds – Kaynakların makroskobik ve
mikroskobik muayenesi

1)
TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir.* işaretli
olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır.
2)
TSE Notu: EN 288-3 iptal edilmiş, yerine EN ISO 15614-1 (TS EN ISO 15614-1) standardı geçmiştir.
3)
TSE Notu: EN 288-8 iptal edilmiş, yerine EN ISO 15613 (TS EN ISO 15613) standardı geçmiştir.
1
ICS 27.040 TÜRK STANDARDI TS EN 12952-6/Nisan 2007

EN, ISO, IEC Adı TS No Adı

vb. No (Ingilizce)
EN 1418:1997 Welding personnel – Approval testing TS EN 1418
of welding operators for fusion welding
and resistance weld setters for fully
mechanized and automatic welding of
metallic materials
EN 1435 Non-destructive examination of welds – TS 5127
Radiographic examination of welded EN 1435
joints
EN 1712 Non-destructive examination of welds –
Ultrasonic examination of welded joints
– Acceptance levels
EN 1714 Non-destructive examination of welds –
Ultrasonic examination of welded joints
EN 10045-1 Metallic materials – Charpy impact test
– Part 1: Test method
EN 12952-1 Water tube boilers and auxiliary
installations – Part 1: General
EN 12952-2 Water tube boilers and auxiliary
installations – Part 2: Materials for
pressure parts of boilers and
accessories
EN 12952- Water tube boilers and auxiliary
3:2001 installations – Part 3: Design and
calculation for pressure parts
EN 12952- Water tube boilers and auxiliary
5:2001 installations – Part 5: Workmanship
and construction of pressure parts of
the boiler
EN 25817 Arc-welded joints in steel – Guidance
on quality levels for imperfections (ISO
5817:1992)
EN ISO 6520- Welding and allied processes –
1: 1998 Classification of geometric
imperfections in metallic materials –
Part 1: Fusion welding (ISO 6520-
1:1998)
(Türkçe)
Kaynak personeli – Metalik
malzemelerin tam mekanize ve
otomatik ergitme kaynağı için
kaynak operatörlerinin ve direnç
kaynak ayarcılarının yeterlilik sınavı
Kaynak dikişlerinin tahribatsız
muayenesi – Kaynaklı
birleştirmelerin radyografik
muayenesi
TS EN 1712 Kaynakların tahribatsız muayenesi-
Kaynaklı birleştirmelerin ultrasonik
muayenesi – Kabul seviyeleri
TS EN 1714 Kaynakların tahribatsız muayenesi-
Kaynaklı birleştirmelerin ultrasonik
muayenesi
TS EN 10045-1 Metalik malzemeler – Charpy
vurma deneyi-Bölüm 1: Deney
metodu (V- ve U-çentikleri
TS EN 12952-1 Su borulu kazanlar ve yardımcı
tesisatlar – Bölüm 1: Genel
TS EN 12952-2 Su borulu kazanlar ve yardımcı
donanımlar Bölüm 2: Kazanların ve
aksesuarların basınca maruz kalan
parçaları için malzemeler
TS EN 12952-3 Su borulu kazanlar ve Yardımcı
Donanımlar Bölüm 3:Basınçlı
bölümlerin tasarımı ve
hesaplanması
TS EN 12952-5* Su borulu kazanlar ve yardımcı
donanımlar - Bölüm 5:Kazanın
basınçlı kısımlarının işçiliği ve
imalatı
TS EN ISO 5817 Kaynak - Çelik, nikel, titanyum ve
alaşımlarında ergitme kaynaklı
(demet kaynağı hariç) birleştirmeler
- Kusurlar için kalite seviyeleri
TS 7536 EN ISO Kaynak ve İlgili İşlemler-Metalik
6520-1 malzemelerde geometrik kusurların
sınıflandırılması-Bölüm 1: Ergitme
kaynak

3 Terimler ve tarifler
Bu standardın amacı bakımından EN 12952-1’de ve aşağıda verilen terimler ve tarifler kullanılır.

3.1 Muayene
Uygun ölçme, deney ve kıyas yaparak gözlem ve yargı yoluyla uygunluk değerlendirmesi.
[EN ISO 9000]

4 Genel organizasyon
4.1 Genel
İmalatçı, kazanın bu standardın özellikleri ile uygunluğunun sağlanmasından sorumlu olmalıdır. Uygunluk,
Çizelge 4.5-1’de ayrıntıları verilen bir dizi muayene faaliyetinin tamamlanması ile onaylanmalıdır.
Bu standardda aksi belirtilmedikçe, bir imalatçının çalışmalarına uygulanabilir muayene faaliyetleri, bir montaj
yerindeki çalışmalara da uygulanabilir olmalıdır.

2
ICS 27.040 TÜRK STANDARDI TS EN 12952-6/Nisan 2007

4.2 Uygunluk değerlendirmesi

Uygunluk değerlendirmesi metotlarının kullanılması için kılavuzluk, EN 12952-1:2000, Ek A’da verilmiştir.

4.3 İmalatçı yeterliliği

İmalatçı yeterliliğinin değerlendirilmesi gerekiyorsa bunun için kılavuzluk, EN 12952-1:2000, Ek F’de
verilmiştir.

4.4 Donanımın kalibrasyonu

İmalatçı, kazanın mamul kalitesini etkileyen imalat ve muayene faaliyetlerinde kullanılan takımların,
mastarların, donanımın ve diğer ölçme ve deney cihazlarının hassasiyetini belirtilen sınırlar içinde muhafaza
etmek amacıyla belirli aralıklarla kontrol, kalibrasyon ve ayarlarının yapılmasını sağlamak için metotlar tesis
etmelidir. EN ISO 9000 serisine uygun bir kalibrasyon sisteminin bu özellikleri karşıladığı kabul edilmelidir.

4.5 Muayene faaliyetleri

İmalatçı, Çizelge 4.5-1’de verilen faaliyetleri uygulayarak ve doğruluğunu ispatlayarak, kazan parçalarının bu
standardın özelliklerine asgari uygunluğunu teyit etmelidir.

Not - Uygunluk değerlendirmesi modülüne bağlı olarak verilen bazı muayene faaliyetleri ayrıca sorumlu bir
kuruluş tarafından değerlendirilmelidir. İmalatçıya kılavuzluk için bu sorumlu kuruluşun müdahil olması
CR 12952-17’de gösterilmiştir.
Çizelge 4.5-1 – İmalatçı tarafından uygulanacak muayene faaliyetlerinin listesi
Referans Faaliyet alanı Muayene işlemi
1 Tasarım ve genel dokümantasyon
Tasarım verisi/hesaplamaların aşağıda verilenlere
1.1 Tasarım verisi/hesaplamalar uygunluğunun sağlanması:
- Uygulanabildiğinde teknik şartnameler
- Bu standardın özellikleri
Resimlerin aşağıda verilenlere uygunluğunun sağlanması
- Tasarım verisi ve hesaplamalar
1.2 İmalat resimleri - Uygulanabildiğinde teknik şartnameler
- Bu standardın özellikleri
Malzeme ve parça özelliklerinin aşağıda verilenlere
uygunluğunun sağlanması
1.3 Satın alma şartnameleri - Uygulanabildiğinde teknik şartnameler
- İmalat resimler
- Bu standardın özellikleri
Alt sözleşme parçalarının özelliklerinin aşağıda verilenlere
uygunluğunun sağlanması
1.4 Alt sözleşme parçalarının - Uygulanabildiğinde teknik şartnameler
şartnameleri - İmalat resimleri
- Bu standardın özellikleri
2 Malzeme
2.1 Malzeme belgeleri Belge bilgileri ve sonuçların tasarım özellikleri ile
uygunluğunun teyidi
2.2 Kaynak sarf malzemeleri Sarf malzemelerinin tasarıma göre kullanıldığının teyidi
2.3 Malzeme tanımlaması Malzemelerin malzeme belgesi ile tanımlanması ve
işaretlerin kontrol edilmesi
2.4 Tanımlama işaretlerinin Tanımlama işaretlerinin transferi onaylanmış bir işleme göre
transferi yapılmasının sağlanması
2.5 Alt sözleşme parçalarının Alt sözleşme parçalarının imalatçı özelliklerine
kabulü uygunluğunun teyidi
3 İmalat ve kaynak
3.1 Kaynak prosedür özellikleri Uygun kaynak özelliklerinin varlığının ve bunların kaynak
işlemi onayı ile uygunluğun teyidi
3.2 Kaynak metotlarının malzeme ve kaynak uygulama alanı ile
Kaynak prosedürü kabulü uyumluluğu ve bunların sorumlu bir otorite tarafından
onaylandığının teyidi
3.3 Kaynakçı vasıflandırması Kaynakçıların sorumlu bir otorite tarafından onaylandığının
ve bu onayların mevcut ve geçerli olduğunun teyidi
3
ICS 27.040 TÜRK STANDARDI TS EN 12952-6/Nisan 2007

Çizelge 4.5-1 – İmalatçı tarafından uygulanacak muayene faaliyetlerinin listesi (devamı)

3.4 Şekillendirme metotlarının mevcudiyeti, uygulanabilirliği ve

Şekillendirme metotları şekillendirilecek mamule uygunluğunun teyidi
3.5 Alevle kesmenin kullanıldığı malzeme kenarlarının
Kaynak ağızları muayenesi ve işlenmiş kaynak ağızlarının doğru şekilli
olduğunun teyidi
3.6 Şekillendirilmiş parçalar Şekillendirilmiş parçaların EN 12952-5:2001, Madde 7’de
verilen özelliklere göre muayenesi
3.7 Kaynak dikişi düzeni Boyutsal kontroller dahil kaynak dikişlerinin muayenesi
3.8 Kaynak kök dikişi Uygulanabildiğinde kaynağın ilk tarafı tamamlandıktan ve
kök dikiş temizlendikten sonra ikinci tarafının muayenesi
Deney plakalarının tanımlanması ve işaretlenmesi
Parçadan bağımsız olan imalat deney plakaları üzerindeki
kaynak sonrası her hangi bir ısıl işlemin parçaya uygulanan
özel ısıl işlem ile uygunluğunun teyidi
İmalat deney plakası üzerindeki tahribatsız muayene
3.9 Varsa imalat deney plakaları raporlarının incelenmesi
Mekanik deneyler için imalat deney plakalarında alınan
deney numunelerinin tanımlanması ve işaretlenmesi
Mekanik deneylerden elde edilen deney bilgileri ve
sonuçlarının bu standardın özelliklerine uygunluğunun teyidi
4 Kaynakların tahribatsız muayenesi
4.1 Tahribatsız muayene metotları Uygun tahribatsız muayene metotlarının varlığı ve
uygulayıcının kalitesinin teyidi
4.2 Tahribatsız muayene Tahribatsız muayene operatörünün uygun olduğunun
operatörünün vasıfları sağlanması
4.3 Tahribatsız muayene işlemi Radyografi filmlerinin dikkatlice incelenmesi ve kabul
kriterlerine uygunluğun incelenmesi
Operatörün ultrasonik muayene raporlarının dikkatlice
kontrolü
4.4 Tahribatsız muayene raporları Bilgi ve sonuçların kabul kriterine uygunluğunun teyidi
5 Kaynak sonrası ısıl işlem (KSIİ)
5.1 KSIİ metotları Kaynak sonrası ısıl işlem metotlarının bu standarda
uygunluğunun teyidi
5.2 KSIİ kayıtları Sıcaklık/zaman kayıtlarının bu standardın özelliklerine
uygunluğunun teyidi
6 Son muayene ve işaretleme
6.1 Hidrostatik deney öncesi Ulaşılabilir parçanın tamamlanmasından sonra hidrostatik
muayene basınç deneyinden önce boyut kontrolü, parçaların gözle
muayenesi ve tanımlanması
6.2 Hidrostatik basınç deneyi Son hidrostatik basınç deneyinin bu standardın özelliklerine
göre uygulandığının sağlanması
6.3 Hidrostatik basınç deneyi Hidrostatik basınç deneyinin tamamlanmasından sonra
sonrası muayene gözle muayenenin yapılması
İsim plakası üzerindeki işaretlerin kontrol edilmesi
6.4 Emniyet cihazları Emniyet donanımı hazırlıklarının sağlanması
6.5 İmalatçı veri dosyası Veri dosyası tamamlanmasının sağlanması (Madde 11)

5 Ana malzemelerin tahribatsız muayenesi

Ana malzemelerin tahribatsız muayenesi EN 12952-2’ye göre yapılmalıdır.

6 Kaynak prosedürü özelliklerinin onaylanması

6.1 Genel
Basınç devresini oluşturan veya basınç devresine eklenmiş parçalardaki bütün kaynakların kaynak
prosedürü özellikleri onaylanmalıdır.

4
ICS 27.040 TÜRK STANDARDI TS EN 12952-6/Nisan 2007

Su borulu kazanlara uygulamak için bu onaylar, EN 288-3 veya EN 288-8’den uygun olana göre yapılmalıdır.
Onay raporları ve ergitme kaynağı metodu özellikleri, tasarım onay işleminin bir parçası olarak
onaylanmalıdır. EN 288-3’te verilen genel kurallar Madde 6.2’de ayrıntıları verilen özel kuralların
uygulanması ile bu standardın amacı bakımından desteklenmelidir.

İmalatçı, teknik dokümanın bir parçası olarak, su borulu kazanın imalatı için gerekli bütün kaynak prosedürü
özelliklerinin bir listesini sağlamalıdır.

İmalatçı, onay deneylerini bu standardın özelliklerine göre başarılı olarak uyguladığını ispatladığı yerlerde
önceki deneylerin kapsadığı önemli değişkenler içindeki deney tekrarlarından muaf sayılmalıdır.

Not - Alın kaynağı metotları için bir doküman hazırlanmaktadır. Kaynaklara bakınız.

EN 288-8’de verilen özelliklere ilave olarak dikişli su borulu duvar yapımı için metot sınıflandırma deneyleri
EN 12952-5:2001, EkA’ya uygun olmalıdır.

6.2 EN 288-3’ün uygulanması

6.2.1 Gerekli deneyler

Kaynak prosedürü onay deneyleri EN 288-3’te verilen özelliklere göre olmalıdır.

İlave olarak Çelik Grubu 1, 2.1, 4 veya 5’ten yapılan dram ve kolektörler için aşağıda verilen özellikler
karşılanmalıdır:

a) Kazan dramları: Et kalınlığı 20 mm’den kalın dramlarda boyuna ve çevresel kaynaklı ek yerleri için kaynak
prosedürü onay deneyi, kaynak dolgu metali üzerinde boyuna bir çekme deneyini içermelidir. Bu deney
aşağıda verilenlerden düşük olmayan sıcaklıklarda uygulanmalıdır:

Çelik Grubu 1 için; 250 oC

Çelik Grubu 2.1, 4 veya 5 için; 350 oC

b) Kolektörler: 20 mm’den fazla kalınlıklara sahip boyuna kaynaklı kolektörler için kaynak prosedürü onay
deneyi boyuna kaynaklarda kaynak dolgu metali üzerinde boyuna bir çekme deneyini içermelidir. Bu
deney aşağıda verilenlerden düşük olmayan sıcaklıklarda uygulanmalıdır:

Çelik Grubu 1 için; 250 oC

Çelik Grubu 2.1, 4 veya 5 için; 350 oC

6.2.2 Mekanik deneyler

6.2.2.1 Genel
Kaynak prosedürü sınıflandırması sırasındaki bütün mekanik deneyler, EN 288-3’e göre yapılmalıdır.

Charpy V çentikli darbe deneyleri, EN 10045-1’e göre oda sıcaklığında yapılmalıdır.

Elde edilen deney sonuçları, EN 288-3, Madde 6.2.2.2 ila Madde 6.2.2.5’te tanımlandığı gibi olmalıdır.

6.2.2.2 Kaynak dolgu metali üzerindeki boyuna çekme deneyleri

Deney sonucu, deney sıcaklığında (Madde 6.2.1) ana malzeme için belirtilen en küçük Rp0,2 değerini
karşılamalıdır.

6.2.2.3 Enine çekme deneyi

Kaynak sonuçları, deney sırasında kırılmanın oluştuğu yere bağlı olarak aşağıda verilen özellikleri
karşılamalıdır:

– Kırılma ana malzemede oluşursa, değerlendirmede kullanılan ilgili ana malzeme için belirtilen en küçük
azami çekme dayanımı,

5
ICS 27.040 TÜRK STANDARDI TS EN 12952-6/Nisan 2007

– Kırılma kaynakta oluşursa, vasıflandırmada kullanılan ilgili ana malzeme için belirtilen en küçük azami
çekme dayanımı veya kalıcı uzama gerilmesine (Rp0,2) dayanan tasarımlar için vasıflandırmada
kullanılan ilgili ana malzeme için belirtilen en küçük üst çekme dayanımının % 90’ı.

6.2.2.4 Charpy V-çentikli darbe deneyi

Deney sonuçları, ana malzeme ve deneyin uygulanma konumuna bağlı olarak aşağıda verilen özellikleri
karşılamalıdır:

a) Ferritik çelikler için

1) Kaynak dolgu metalindeki Charpy V-çentikli darbe deneyi

– En küçük ortalama değer: Deney sıcaklığında (oda sıcaklığı) kaynak prosedürü onayında kullanılan ana
malzeme için belirtilen ortalama değer,

– En küçük tek değer: Bir tek değer en küçük ortalama değer için gerekli olandan küçük olabilir fakat
ortalama değerin % 70’inden küçük olamaz,

2) Isıdan etkilenen bölgedeki Charpy V-çentikli darbe deneyi

– 24 J’lük değere müsaade edilen Çelik Grubu 6 hariç, 27 J’lük en küçük ortalama değer,

– En küçük tek değer: Bir tek değer en küçük ortalama değer için gerekli olandan küçük olabilir fakat 21
J’den ve Çelik Grubu 6 için 19 J’den aşağı olamaz.

b) Östenitik çelikler için

Östenitik çelikler için darbe deneyi gerekli değildir.

6.2.2.5 Sertlik araştırması

Ana malzemeye ve EN 12952-5:2001, Madde 10.4’e göre kaynak sonrası ısıl işlemin gerekli olup olmadığına
bağlı olarak sertlik değerleri EN 288-3’te belirtildiği gibi olmalıdır.

Isıl işleme tâbi tutulmamış Çelik Grubu 5 için en yüksek değer 380 HV10’u geçmemelidir.

EN 288-3’te belirtildiği gibi eğme deneyi ve Madde 6.2.2.4’te belirtildiği gibi darbe deneyi ile kaynağın
sünekliğinin uygun olarak gösterilmesi sağlanarak, ısıdan etkilenen bölgenin sertliğindeki bölgesel sapmalar
kabul edilmelidir.

6.2.2.6 Farklı ana malzeme ek yerleri

Farklı ana malzeme ek yerleri durumunda kaynak dolgu metali değerleri, Madde 6.2.2.2, Madde 6.2.2.3 ve
Madde 6.2.2.4’de gerektirdiği gibi ana malzeme için belirtilen değerlerin küçüğünü karşılamalıdır.

7 Kaynakçı ve kaynak operatörünün onayı

Bu standarda göre imal edilen su borulu kazanların basınca maruz kalan parçalarının kaynağı ile ilgili bütün
kaynakçı ve kaynak operatörleri, çalıştırıldıkları kaynak tiplerini doğru ve sızdırmaz olarak yapabilme
kabiliyetlerini göstermeleri için tasarlanmış, kaynakçı onay deneyini geçmelidir.

Kaynakçı ve kaynak operatörü onay deneyi, EN 287-1 veya EN 1418, Madde 4.2.1 ve Madde 4.2.2’den
uygun olana göre yapılmalı, kaydedilmeli ve rapor edilmelidir. Kaynakçıların onay deneyinin teyidi nihai
muayenenin bir parçasıdır. EN 287-1 veya EN 1418:1997, Madde 4.2.1 ve Madde 4.2.2’de verilen genel
kurallardan uygun olan tam olarak uygulanmalıdır.

Bir kaynakçı ve/veya kaynak operatörü EN 287-1 veya EN 1418:1997, Madde 4.2.1 ve Madde 4.2.2’den
uygun olana göre alın kaynağı için onaylandığında, yapılacak kaynakların, EN 287-1 veya EN 1418:1997,
Madde 4.2.1 ve Madde 4.2.2’den uygun olana göre kaynakçı onayı veya kaynak operatörü onayı aralığında
yapılması sağlanarak, branşmanlar, nozullar veya eklerin kaynağında ilave bir onaya gerek yoktur.

Su borulu kazanların imalatında görev alan herhangi bir kaynakçının onay kanıtını sağlaması gerekebilecek
imalatçı tarafından onay deneylerinin kayıtları ile birlikte kaynakçı ve kaynak operatörlerinin bir listesi
muhafaza edilmelidir.

6
ICS 27.040 TÜRK STANDARDI TS EN 12952-6/Nisan 2007

8 Dramlar için imalat kontrol deney plakaları

8.1 Genel
İmalat kontrol deney plakaları için kullanılan malzeme, su borulu kazan dramlarının yapımında kullanılan
malzemeler ile aynı standard ve derecede veya aynı özelliklerde olmalıdır. Plakalar, asgari aynı çelik yapım
işleminden ve aynı anma kalınlığında olmalıdır. Mümkün olduğunda plakalar, dramın yapımı için kullanılan
aynı dökümden olmalıdır.

Deney plakalarının boyutları, Madde 8.3.2’de gerekli görülen bütün deney plakalarını hazırlayacak kadar
büyük olmalı ve hiçbir durumda 350 mm’den kısa olmamalıdır.

Kaynağın imalat kontrol deneyi plakasının boyuna kaynak dikişinin devamı olması için deney plakaları, dram
plakasının uygun bir yerine birleştirilmelidir.

İmalat kontrol deney plakaları, imalat kaynaklarına uygulanan işleme benzer olarak kaynak sonrası ısıl işlem
veya gerilme giderme işlemine tâbi tutulmalıdır.

8.2 İmalat kontrol deney plakalarının sayısı

Gerekli imalat kontrol deney plakası sayısı aşağıda verildiği gibi olmalıdır:

a) Boyuna kaynaklar: Her dram ve her kolektörde her metot onayı için bir imalat kontrol deney plakası,

b) Çevresel kaynaklar: Kaynak prosedürü onayı dramın boyuna kaynağı ile aynı ise, ilave imalat kontrol
deney plakasına gerek yoktur. Kaynak prosedürü onayı, boyuna kaynaktan farklı ise her bir yılda her kaynak
prosedürü onayı için bir imalat kontrol deney plakası yapılmalıdır.

8.3 Gerekli deneyler

8.3.1 Tahribatsız muayene

Deney plakaları, temsil ettikleri imalat kaynaklarına benzer tahribatsız muayeneye tâbi tutulmalıdır.

8.3.2 Tahribatlı deneyler

Deney plakaları ve deney metotları, kaynak prosedürü onayı için EN 288-3’te verilen özelliklere uygun
olmalıdır.

Aşağıda verilen tahribatlı deneyler, her imalat kontrol deney plakası üzerinde uygulanmalıdır:

a) Oda sıcaklığında 1 enine çekme deneyi,

b) 20 mm’den kalın veya eşit kalınlıktaki imalat kontrol deney plakaları için kaynak dolgu metali üzerinde 1
boyuna çekme deneyi,

c) 1 enine kök dikiş deneyi,

d) 1 enine, yüz eğme deneyi,

e) 1 enine yan eğme deneyi,

f) Dolgu malzemesi üzerinde, deney numunelerinin sayısı ana metalin kalınlığına bağlı olarak oda
sıcaklığında bir dizi Charpy V-çentikli darbe deneyi,

– 50 mm’den az veya eşit kalınlık için 3 numune – Orta kalınlıkta alınmış,

– 50 mm’den fazla kalınlık için 6 numune – 3 adet malzeme yüzeyinde ve 3 adet orta kalınlıkta alınmış,

g) Isıdan etkilenen bölge üzerinde, deney numunelerinin sayısı ana metalin kalınlığına bağlı olarak oda
sıcaklığında bir dizi Charpy V-çentikli darbe deneyi,

– 50 mm’den az veya eşit kalınlık için 3 numune – Orta kalınlıkta alınmış,

– 50 mm’den fazla kalınlık için 6 numune – 3 adet malzeme yüzeyinde ve 3 adet orta kalınlıkta alınmış,
7
ICS 27.040 TÜRK STANDARDI TS EN 12952-6/Nisan 2007

h) 1 makro muayene,

i) EN 288-3’e göre 1 sertlik belirlemesi.

8.4 Kabul kriteri

8.4.1 Tahribatsız muayene

İmalat kontrol deney plakalarının tahribatsız muayenesinden elde edilen sonuçlar, imalat kaynakları için
gerekli kabul kriterlerinin aynısını karşılamalıdır.

8.4.2 Enine çekme deneyi

Deney sonuçları, kırılmanın deney sırasında nerede oluştuğuna bağlı olarak aşağıda verilen özellikleri
karşılamalıdır:

– Kırılma ana malzemede oluşursa: İlgili ana malzeme için belirtilen en küçük azami çekme dayanımı,

– Kırılma kaynakta oluşursa: İlgili ana malzeme için belirtilen en küçük azami çekme dayanımı veya Rp0,2
kalıcı uzama gerilmesi esasına dayanan tasarım için ilgili ana malzeme için belirtilen en küçük üst
çekme dayanımının % 90’ı.

8.4.3 Kaynak dolgu metali üzerinde boyuna çekme deneyi

Deney sonuçları, tasarım sıcaklığında, ana malzeme için belirtilen en küçük Rp0,2 değerini karşılamalıdır.

8.4.4 Eğme deneyleri

Deney sırasında deney numuneleri, herhangi bir yönde 3 mm’den büyük açık kusur göstermemelidir. Deney
sırasında deney numunesinin köşelerinde görülen kusurlar değerlendirmede ihmal edilmelidir.

8.4.5 Darbe değerleri

Deney sonuçları, kırılmanın deney sırasında nerede oluştuğuna ve ana malzemeye bağlı olarak ferritik
çelikler için aşağıda verilen özellikleri karşılamalıdır:

1) Kaynak dolgu metalinde Charpy V-çentikli darbe deneyleri:

– En küçük ortalama değer: Deney sıcaklığında kaynak prosedürü onayında kullanılan ana malzeme için
belirtilen ortalama değer,

– En küçük tek değer: Bir tek değer en küçük ortalama değer için gerekli olandan küçük olabilir fakat en
küçük ortalama değerin % 70’inden küçük olamaz,

2) Isıdan etkilenen bölgede Charpy V-çentikli darbe deneyleri:

– 24 J’lük değere müsaade edilen Çelik Grubu 6 hariç, 27 J’lük en küçük ortalama değer,

– En küçük tek değer: Bir tek değer en küçük ortalama değer için gerekli olandan küçük olabilir fakat 21
J’den veya Çelik Grubu 6 için 19 J’den aşağı olamaz.

8.4.6 Makro muayene

Tespit edilen kusurlar, Madde 9.3 ve Madde 9.4’te verilen kabul seviyelerine göre kabul edilmelidir.

İlave olarak, çok pasolu kaynaklarda kaynak dolgusunun paso sırası muayene edilmeli ve kaynak dikişi
şeklinde veya kaynak paso dizilişinde, ilgili kaynak prosedürü belgelendirilmesinde tanımlananlardan önemli
sapma göstermemelidir

8.4.7 Sertliğin araştırılması

Kaynak sonrası ısıl işlem görmemiş durumlar için kabul edilebilir en yüksek değer 350 HV10 olmalıdır.
Kaynak sonrası ısıl işlem uygulanan yerlerde kabul edilebilir en yüksek değer 320 HV10 olmalıdır.

Kaynağın sünekliği, Madde 8.4.4’te belirtilen eğme deneyleri ve Madde 8.4.5’te belirtilen darbe deneyleri ile
uygun olarak gösterilmesi sağlanarak, ısıdan etkilenen bölgedeki sertlik değerlerindeki bölgesel sapmalar
kabul edilebilir.

8
ICS 27.040 TÜRK STANDARDI TS EN 12952-6/Nisan 2007

8.4.8 Farklı ana malzemelerin ek yerleri

Farklı ana malzemelerin birleştirilmesi durumunda kaynak dolgu metali değerleri Madde 8.4.2, Madde 8.4.3,
Madde 8.4.5 ve Madde 8.4.7’de belirtilen ana malzeme için gerekli en küçük değerlerin düşük olanını
karşılamalıdır.

8.5 Sonuçların uygun olmaması

8.5.1 Genel
İmalat kontrol plakası üzerinde uygulanan herhangi bir deney sonucu Madde 8.4’te verilen özelliklere uygun
olmazsa, kusurun nedenleri, kazanın emniyetini azaltmayacak şekilde tedbirleri alacak imalatçı tarafından
incelenmelidir.

Tahribatlı muayene kusuru, muayene edilen kısımdaki kaynak kusurlarına bağlı olduğunda ilave iki benzer
deney daha yapılmalıdır.

– Her iki ilave deney Madde 8.4’te verilen özelliklere uygunsa sonuçlar bu standarda uygun kabul
edilmelidir.

– İlave deneylerden biri Madde 8.4’te verilen özelliklere uymazsa kusurun nedenleri kazanın emniyetini
azaltmayacak şekilde tedbirler alacak imalatçı tarafından incelenmelidir.

8.5.2 Charpy V-çentikli darbe deneyleri için özel durum

Tekrarlanan Charpy V-çentikli darbe deney sonuçlarının Madde 8.4’te verilen özelliklere uygun kusur olması
durumunda, a) veya b) ‘de verilen şartlara müsaade edilmelidir:

a) İmalat kontrol deney plakalarının, temsil edilen kazan dramlarının parçaları ile aynı ısıl işlem çevrimine
tâbi tutulması ve önemli bir kötü etkiye yol açmaması sağlanarak imalatçı, imalat kontrol deneyi
plakalarına yeniden ısıl işlem uygulayabilir. Tekrarlanan ısıl işlemden sonra imalat kontrol deney
plakası üzerinde uygulanması gerekli bütün deneyler yapılmalıdır. Sonuçlar ilk özelliklere uygun
olmalıdır.

b) Madde 8.4.5’te verilenlerden düşük özel Charpy V-çentikli değerlere sahip deney numuneleri ile temsil
edilen kaynaklar, belirlenen neden ve darbe deneyi sonuç seviyesinin değerlendirilmesi ve kaynak
kalitesine bağlı olarak düşünülen amaca uygun kabul edilmelidir.

Not - Kırılma mekaniği deneyi için bu standardda kural yoktur. Bu tür deneylerin uygulandığı yerlerde bunlar,
imalatçının sorumluluğunda, kullanılmaları ile kazanın emniyetini bozmayacak en son metotlar
kullanılarak yapılmalıdır.

9 Kaynakların tahribatsız muayenesi

9.1 Tahribatsız muayenenin tipi ve kapsamı

9.1.1 Genel
Tahribatsız muayeneler deneyimli personel tarafından yazılı bir işlem takip edilerek yapılmalıdır. Tahmin,
değerlendirme ve rapor dahil, tahribatsız muayeneden sorumlu personel Madde 9.2’de verilen özelliklere
göre belgelendirilmelidir.

Su borulu kazanların imalatında ve montajında yapılan bütün kaynaklar, gözle muayene edilmelidir.

Su borulu kazanların her parçası üzerinde Madde 9.1.2, Madde 9.1.3 ve Madde 9.1.4’te verildiği gibi
tahribatsız muayeneler aşağıda verilen kapsamda yapılmalıdır.

a) Yüzey kusurlarını tespit etme

– Dramlar üzerinde: Manyetik parçacık muayenesi kullanılmalıdır,

– Kolektör ve borular üzerinde: Çelik Grubu 1 ve Çelik Grubu 8 ve penetrant muayenenin kullanılabileceği
Çelik Grubu 2 ve Çelik Grubu 5 için 80 mm’ye eşit veya daha küçük anma çaplı kolektörler üzerindeki
boru diplerinin basınçlı bağlantı kaynakları hariç manyetik parçacık muayenesi kullanılmalıdır.

9
ICS 27.040 TÜRK STANDARDI TS EN 12952-6/Nisan 2007

b) Hacimsel kusurun belirlenmesi

– Genelde, ferritik çelikler için radyografik muayene yerine ultrasonik muayene tercih edilmelidir. Hacimsel
kusur belirleme kuralları Madde 9.1.2, Madde 9.1.3 ve Madde 9.1.4’te belirtilmiştir.

Çelik Grubu 1 için kaynakların gerekli tahribatsız muayenesi, gerekli kaynak sonrası ısıl işlemden önce ve
sonra yapılmalıdır. Diğer bütün malzemeler için kaynakların gerekli tahribatsız muayenesi, kaynak sonrası
ısıl işlemden önce muayenenin yapılabileceği 13 mm’den düşük anma kalınlığı ve 120 mm’den küçük dış
çaplı Çelik Grubu 5.1 ve Çelik Grubu 5.2 borulardaki çevresel kaynaklar hariç gerekli kaynak sonrası ısıl
işlemden sonra uygulanmalıdır.

Madde 9.1.2, Madde 9.1.3 ve Madde 9.1.4’te verilen tahribatsız muayene % 10 esasına göre belirlendiğinde
muayene için seçilen kaynaklar, ilgili parça üzerinde her kaynak işlemi için her kaynakçının çalışmasından
örnek içermelidir. Bundan sonra tamamen muayene edilecek kaynak sayısı, en az bu kaynakçı tarafından
aynı parça üzerinde aynı kaynak prosedürü ile yapılan toplam kaynağın % 10’u olmalıdır.

Bu standardın, kaynakların % 10’u üzerinde muayene gerektirdiği yerlerde ve muayenenin Madde 9.3 ve
Madde 9.4’te verilen kabul seviyelerine uymayan kusurlar gösterdiğinde, ilgili kaynakçı için muayene yüzdesi
Madde 9.1.5’e göre arttırılmalıdır.

Muayene edilen kaynaklar Madde 9.3 ve Madde 9.4’te verilen kabul seviyelerine uymayan kusurlar
gösterirse, bu kusurlar tamir edilmelidir. Tamirden sonra bu kaynaklar ilk kaynak için belirtilen özelliklerde,
kaynak sonrası ısıl işleme tâbi tutulmalıdır. Daha sonra, yapılan ilk tahribatsız muayene tekrarlanmalıdır.

9.1.2 Dramlar
Dramlar Çizelge 9.1-1’de verilen özelliklere göre muayene edilmelidir.

Çizelge 9.1-1 – Dram kaynaklarının tahribatsız muayenesi

Kaynak tipleri Yüzey kusuru Hacimsel kusuru belirleme

belirleme a Radyografik Ultrasonik
muayene muayene
Boyuna ve çevresel kaynaklar % 100 b % 100 c veya % 100 c
Basınçlı bağlantı kaynakları
e d ≥ 25 mm (tam nüfuziyet) % 100 – % 100 e
15 mm ≤ e d < 25 mm (tam nüfuziyet) % 100 – % 10 e
Sızdırmaz kaynaklar dahil, diğer % 10 – –
kaynakların hepsi
İlave parçaların kaynakları
Yük taşıyan % 100 – –
Yük taşımayan % 10 – –
a)
Manyetik parçacıklarla muayene.
b)
Çelik Grubu 1 ve makine ile kaynaklar için kalınlık (do) ≤ 25 mm ise % 10’a ilave olarak T
birleştirmeler (T birleştirmeler için 250 mm’lik bir uzunluktan daha fazla).
c)
Çelik Grubu 4 için sadece ultrasonik muayeneye müsaade edilir.
d)
e, basınçlı bağlantının kalınlığıdır.
e)
do < 142 mm ise ultrasonik muayeneye gerek yoktur.

9.1.3 Kolektörler
Kolektörler Çizelge 9.1-2’de verilen özelliklere göre muayene edilmelidir.

10
ICS 27.040 TÜRK STANDARDI TS EN 12952-6/Nisan 2007

Çizelge 9.1-2 – Kolektör kaynaklarının tahribatsız muayenesi

Kaynak tipleri Yüzey Hacimsel kusuru belirleme

kusurunu Radyografik Ultrasonik
belirleme a muayene muayene
Boyuna ve çevresel kaynaklar % 100 b % 100 c veya % 100 c
Basınç bağlantı kaynakları
e d ≥ 25 mm (tam nüfuziyet) % 100 e % 100 c,f veya % 100 c,f
e
d
15 mm ≤ e < 25 mm (tam nüfuziyet) % 100 % 10 c,f veya % 10 c,f
g
Sızdırmaz kaynaklar dahil diğer kaynakların % 10 – –
hepsi
İlave parçaların kaynakları
Yük taşıyan % 100 – –
Yük taşımayan % 10 – –
Başlık levhası kaynakları % 100 – % 100 h
a)
Manyetik parçacıklarla muayene, fakat Çelik Grubu 1 ve Çelik Grubu 8 için penetrant sıvı muayenesi
kabul edilebilir.
b)
(do) ≤ 25 mm kalınlığındaki Çelik Grubu 1 ve Çelik Grubu 8 için çevresel kaynakların % 10’u.
c)
Çelik Grubu 4 ve Çelik Grubu 6 için sadece ultrasonik muayeneye müsaade edilir.
d)
e, basınçlı bağlantının kalınlığıdır.
e)
Çelik Grubu 1 ve Çelik Grubu 8 için sadece % 10.
f)
do < 142 mm ise hacimsel kusur tespitine gerek yoktur.
g)
Anma çapı e ≤ 80 mm olan Çelik Grubu 2 ve 5 deki boru dipleri için penetrant sıvı muayenesi ayrıca
kabul edilebilir.
h)
Sadece dış çap e > 70 mm ve başlık levhası kalınlığı d0 > 8 mm içindir.

9.1.4 Borular
Borular Çizelge 9.1-3’de verilen özelliklere göre muayene edilmelidir.

Çizelge 9.1-3 – Boru kaynaklarının tahribatsız muayenesi

Kaynak tipleri Yüzey Hacimsel kusuru belirleme

kusurunu Radyografik Ultrasonik
belirleme a muayene muayene
Çevresel kaynaklar
e > 25 mm veya do > 142 mm % 100 % 100 b,c veya % 100 b
Yakma veya basınçlı alın kaynakları Madde 6.1 Madde 6.1 Madde 6.1
Diğer kaynaklar – % 10 c veya % 10
Basınçlı bağlantı kaynakları
e d ≥ 25 mm (tam nüfuziyet) % 100 b % 100 c,e,f veya % 100 e,f
b
d
15 mm ≤ e < 25 mm (tam nüfuziyet) % 100 % 10 c,e,f veya % 10 e,f
Diğer bütün kaynaklar % 10 – –
Eklerin kaynakları
Yük taşıyan % 100 – –
Yük taşımayan % 10 – –
g
Panel tipi mamuller için kanat ve – –
boruların birbirlerine kaynakları
a)
Manyetik parçacıklarla muayene, fakat Çelik Grubu 1 ve Çelik Grubu 8 için penetrant sıvı muayenesi
kabul edilebilir.
b)
Sadece Çelik Grubu 1 ve Çelik Grubu 8 için.
c)
Çelik Grubu 4 ve Çelik Grubu 6’da dış çapı 80 mm ve üzeri için sadece ultrasonik muayeneye
müsaade edilir.
d)
e, basınçlı bağlantının kalınlığıdır.
e)
Ultrasonik muayene mümkün olmadığında ultrasonik muayene yerine radyografik muayene kabul
edilebilir.
f)
do < 142 mm ise hacimsel kusur tespitine gerek yoktur.
g)
% 100 gözle muayene ile sınırlıdır.

11
ICS 27.040 TÜRK STANDARDI TS EN 12952-6/Nisan 2007

9.1.5 Tamir durumunda rastgele muayeneyi genişletme işlemi

Madde 9.1.2, Madde 9.1.3 ve Madde 9.1.4’te müsaade edildiği gibi % 10 oranında bir tahribatsız muayene
uygulandığında ve Madde 9.3 veya Madde 9.4’te verilen özelliklere göre sonuçların kabul edilemez
olduğunda tahribatsız muayene genişletme oranı için prensip aşağıda verildiği gibi olmalıdır:

a) Muayene oranı genişletilmesinin temelleri her bir parçaya, parçanın imalatında görev alan kaynakçıya ve
aynı tip kaynaklara (benzer kaynak işlem özelliklerine atıf yapan) ilişkin olmalıdır,

b) Rastgele muayene yapılırken bir veya birden fazla kaynak Madde 9.3 veya Madde 9.4’te verilen özelliklere
göre kabul edilemez kusurlar gösterdiğinde, muayene her reddedilen kaynak için aynı tipte iki ilave kaynak
ile genişletilmelidir,

c) İlave olarak muayene edilen bütün kaynaklar kabul edilebilir ise % 10’luk ilk oran devam edebilir,

d) İlave muayene sırasında bir veya daha fazla kaynak kabul edilemez olduğunda muayene, birinci ilave
muayene sırasında reddedilen her kaynak için ilave on kaynak ile genişletilmelidir,

e) Genişletme işlemi, bütün genişletilen kaynaklar kabul edilene kadar bu şekilde devam etmelidir,

f) Genişletme işlemleri kabul edilemez kaynaklar göstermeye devam ederse genişletme işlemi % 100
muayene uygulanıncaya kadar arttırılmalıdır.

9.2 Tahribatsız muayene personelinin vasıflandırılması

Tahribatsız muayeneden sorumlu personel, yorum, değerlendirme ve rapor dahil EN 473’te verilen genel
özelliklere göre belgelendirilmelidir.

EN 473’ün uygulanamadığı kazanların son muayenesi ve kaynakların gözle muayenesi için bu özellikler
hariç tutulmalıdır.

Manyetik parçacıklarla muayene doğrudan, en az EN 473 seviye 2 vasfındaki personelin gözetiminde

yapılmalıdır.

Boya penetrant muayenesi doğrudan, en az EN 473 seviye 2 vasfındaki personelin gözetiminde yapılmalıdır.

Ultrasonik muayene doğrudan, en az EN 473 seviye 2 vasfındaki personelin gözetiminde yapılmalıdır.

Radyografi filmleri, en az EN 473 seviye 2 vasfındaki personel tarafından incelenmelidir.

Gözle muayene, yüzeyde ve ısıdan etkilenen bölgede oluşabilecek kusurları tanımak ve tahmin etmek için
kaynak teknikleri hakkında yeterli bilgiye sahip ve bu standardın tam içeriğine hakim deneyimli personel
tarafından yapılmalıdır.

9.3 Yüzey kusurlarının belirlenmesi

9.3.1 Genel
Su borulu kazanların imalat veya montajı sırasında muayenenin uygulanmasında kaynaklar, tahribatsız
muayenenin uygun olarak yapılması için gerekli olması durumu hariç işlem görmemiş haliyle kabul
edilmelidir.

Belirtilerin Çizelge 9.3-1’e göre kabul edilebilir olarak tanımlanamadığı veya pozitif çatlak, erime azlığı,
nüfuziyet azlığı, üst üste binme veya hatalı durma ve başlama olarak tanımlanamadığında belirtiler diğer
yollarla tanımlanmalıdır. Belirtiler tanımlanamazsa bir kusur olduğu kabul edilmeli ve giderilmelidir.

9.3.2 Gözle muayene

Gözle muayene EN 970’e göre yapılmalıdır.

9.3.3 Boya penetrant muayenesi

Boya penetrant muayenesi EN 571-1 ve EN 1289’a göre yapılmalıdır.

Aksi belirtilmedikçe EN 1289’a göre kabul seviyesi 2 aşağıda verilen kılavuzluk ile uygulanmalıdır:

12
ICS 27.040 TÜRK STANDARDI TS EN 12952-6/Nisan 2007

– Penetrant sıvı muayenesi için yüzey durumu kaynaklandığı haliyle olmalıdır; koruyucu metal ark kaynağı
kullanarak düşey konumda yukarı doğru veya yatay konumda baş üstü kaynakları veya bütün
konumdaki gaz metal ark kaynakları kaynak yüzeylerinin taşlanarak düzeltilmesini gerektirir.

9.3.4 Manyetik parçacık muayenesi

Manyetik parçacık muayenesi EN 1291’e göre yapılmalıdır.

Aksi belirtilmedikçe EN 1291’e göre kabul seviyesi 2 aşağıda verilen kılavuzluk ile uygulanmalıdır:

– Manyetik parçacıklarla muayene için yüzey durumu kaynaklandığı haliyle olmalıdır; koruyucu metal ark
kaynağı kullanarak düşey konumda yukarı doğru veya yatay konumdaki baş üstü kaynakları veya bütün
konumdaki gaz metal ark kaynakları kaynak yüzeylerinin taşlanarak düzeltilmesini gerektirir.

Diğer bütün şartlar için EN 1291’e göre kabul seviyesi 1 uygulanır.

9.3.5 Kaynak yüzey kusurları için kabul kriteri

Kaynakların yüzey kusurları için kabul kriteri Çizelge 9.3-1’e göre olmalıdır.

Kaynaklı parçaların yüzeyinde oluşan kusurlar için kabul sınırları EN ISO 6520-1 ve EN 25817’den alınmıştır.

Yukarıda verilen standardların özellikleri, su borulu kazanın mevcut imalat uygulamalarını yansıtmak için
eklenmiştir. Bunun yapıldığı yerlerde bir tanımlama harfi “S” Çizelge 9.3-1, “EN 25817 seviye” kolonunda
verilmiştir.

Metalik eritme kaynaklarındaki kusurlar EN ISO 6520-1’e göre aşağıdaki şekilde 6 gruba ayrılmıştır:

– Grup 1: Çatlaklar,
– Grup 2: Boşluklar,
– Grup 3: Katı kalıntılar,
– Grup 4: Erime ve nüfuziyet azlığı,
– Grup 5: Kusurlu şekil ve boyut,
– Grup 6: Yukarıdaki grupların kapsamadığı muhtelif kusurlar.

Bir gruptaki bütün aile dikkate alındığında aile numarası X ile takip edilen Çizelge 9.3-1’deki kabul kriterine
atıf yapılır (örneğin, 201X = 2011, 2012, 2013)

Boyuna kanatların borulara kaynaklandığı özel durumlar için kabul kriteri EN 12952-5:2001, Ek C’ye göre
olmalıdır.

Penetrant sıvı veya manyetik parçacık deneyi ile muayene edilen kaynaklar sırasıyla EN 1289 (Seviye 2)
veya EN 1291 (Seviye 2)’ye göre değerlendirilebilir, ancak Çizelge 9.3-1’de verilen kusurların gerçek
boyutları geçilmemelidir.

Not - Kaynakların yüzey işlemleri ile ilgili özellikler için Madde 9.3.1’e bakınız.

13
 ICS 27.040 TÜRK STANDARDI TS EN 12952-6/Nisan 2007

Çizelge 9.3-1 – Kaynak yüzey kusurları için kabul kriterleri

Kusurun tanımlanması Kusurun sınırı

EN ISO EN ISO EN
6520-1 6520-1 Kusur tipi 25817 Müsaade edilen en yüksek
Grup no Referans seviye
no
1 100X Çatlaklar (hepsi) B Müsaade edilmez
2 201X Gaz boşluğu (hepsi) “S” Yüzeyde oluştuğunda
202X Çekme boşluğu (hepsi) - Çap ≤ 2mm veya
- Derinlik ≤ 1 mm
Aşağıda verilen ilave şartlar:
- Başlangıçta ve bitişte oluşmayacak
- Basınçlı kaynaklar veya yük taşıyan ek
kaynakları ile aynı özellikteki kaynaklar
için sistematik olmayacak
3 301X Cüruf kalıntıları (hepsi) “S” Yüzeyde oluştuğunda müsaade edilmez
302X Kaynak tozu kalıntıları (hepsi) (örneğin, taşlama ile giderilmelidir)
303X Oksit kalıntıları (hepsi)
304X Metalik kalıntılar (hepsi)
4 401X Erime azlığı (hepsi) B Müsaade edilmez
402 Nüfuziyet azlığı B Tam nüfuziyetli kaynak gerektiğinde
müsaade edilmez
5 5011 Yanma oyukları, sürekli Yanma B Derinlik ≤ 0,5 mm (uzunluktan bağımsız)
5012 oyukları, aralık Düz bir geçiş gereklidir
5013 Çekme oyukları C Derinlik ≤ 1 mm (uzunluktan bağımsız)
Düz bir geçiş gereklidir
502 Aşırı kaynak dolgu metali C b’nin kaynak genişliği olduğu yerlerde
yükseklik ≤ 1 mm + 0,15 b, en yüksek 7
mm
Düz bir geçiş gereklidir
503 Aşırı dış bükeylik C b’nin kaynak genişliği olduğu yerlerde
yükseklik ≤ 1mm + 0,15 b, en yüksek 4
mm
Düz bir geçiş gereklidir
504 Aşırı nüfuziyet b’nin kaynak nüfuziyeti olduğu yerlerde
yükseklik ≤ 1mm + 0,6 b, en yüksek 4 mm
5041 Bölgesel aşırı nüfuziyet B Çalışma şartları ile ilişkilendirilmesi gerekli
bir en yüksek değer ile seyrek bölgesel
aşırılıklara müsaade edilir
506 Üst üste binme B Müsaade edilmez
507 Doğrusal hizasızlık EN 12952-5:2001, Madde 7.4 ve Madde
8.11
508 Açısal hizasızlık EN 12952-5:2001, Madde 7.4 ve Madde
8.11
509 Sarkma C Uzun kusurlara (> 25mm) müsaade
edilmez
h ≤ 0,10 e ise, en yüksek 1,0 mm, kısa
kusurlara (≤ 25 mm) müsaade edilmez
Burada: h sarkmanın derinliği, mm,
e ana malzemenin kalınlığı, mm
510 Yanma “S” Müsaade edilmez
511 Tam dolmamış oluklar C No. 509, Sarkma ile aynı
512 Dolgu kaynağının aşırı D h ≤ 2 mm + 0,2 a
asimetrikliği Burada: h bir bacağın aşırılığı, mm,
a kaynak boğazı, mm
515 Kök dikiş iç bükeyliği C h ≤ 1 mm (uzunluktan bağımsız)
Burada; h kök iç bükeyliği, mm,
Düz bir geçiş gereklidir
516 Kök gözenekliliği “S” Müsaade edilmez
517 Kötü yeniden başlama B Müsaade edilmez
14
ICS 27.040 TÜRK STANDARDI TS EN 12952-6/Nisan 2007

Çizelge 9.3-1 – Kaynak yüzey kusurları için kabul kriteri (devamı)

6 601 Rasgele ark “S” Müsaade edilmez. Çatlak kalmamasının

sağlanması için boya penetrant veya
manyetik parçacık muayenesine ek olarak
taşlama gereklidir
602 Kaynak sıçrantısı “S” Normal olarak bütün basınca maruz kalan
parçalardan ve yük taşıyan ve taşımayan ek
parçaların kaynaklarından giderilmelidir.
Bununla birlikte Çelik Grubu 1’den yapılmış
parçalar üzerinde yalıtılmış, sistematik
olmayan sıçrantıya müsaade edilir.

Not - Borulara otomatik kaynak işlemi ile

eklenmiş çevresel kaynaklı kanatların
özel durumunda sıçrantı en aza
indirilmelidir, fakat yapılan sıçrantı,
malzeme veya ısıl işlem dikkate
alınmaksızın kalabilir.
603 Yırtık yüzeyler “S” Müsaade edilmez. Taşlanmalıdır. Düz bir
geçiş gereklidir
604 Taşlama izleri “S” Müsaade edilmez. Taşlama ile
giderilmelidir. Düz bir geçiş gereklidir
605 Çentik izleri “S” Müsaade edilmez. Taşlama ile
giderilmelidir. Düz bir geçiş gereklidir
606 Çukurlaşma “S” Müsaade edilmez. Herhangi bir bölgesel
çukurlaşma, tasarım özellikleriyle ilişkili
olmalıdır (hesaplanan kalınlık + korozyon
payı = ana malzeme için en düşük kalınlık).
Şüphe durumunda kalınlık ultrasonik metot
ile ölçülmelidir.

9.4 Hacimsel kusurların tespit edilmesi

9.4.1 Radyografik muayene

9.4.1.1 Metot
Kaynakların radyografik muayenesi EN 1435’e göre yapılmalıdır.

9.4.1.2 Kusurlar için kabul kriteri

Radyografik muayene ile tespit edilen kaynakların iç kusurları için kabul kriteri Çizelge 9.4-1’e göre olmalıdır.

Kaynakların gövdesinde oluşan kusurlar için kabul sınırları, EN ISO 6520-1 ve EN 25817’ye atıfla
çıkarılmıştır.

Yukarıda verilen standardların özellikleri, su borulu kazanın mevcut imalat uygulamalarını yansıtmak için
eklenmiştir. Bunun yapıldığı yerlerde bir tanımlama harfi “S” Çizelge 9.4-1, “EN 25817 seviye” kolonunda
verilmiştir.

Metalik eritme kaynaklarındaki kusurlar EN ISO 6520-1’e göre aşağıdaki şekilde 6 gruba ayrılmıştır:

– Grup 1: Çatlaklar,
– Grup 2: Oyuklar,
– Grup 3: Katı kalıntılar
– Grup 4: Erime ve nüfuziyet azlığı,
– Grup 5: Hatalı şekil ve boyut,
– Grup 6: Yukarıdaki grupların kapsamadığı muhtelif kusurlar.

Bir gruptaki bütün aile dikkate alındığında aile numarası X ile takip edilen Çizelge 9.4-1’deki kabul kriterine
atıf yapılır.

15
ICS 27.040 TÜRK STANDARDI TS EN 12952-6/Nisan 2007

Çizelge 9.4-1 – Radyografik muayene ile tespit edilen kaynak iç kusurları için kabul kriterleri.

Kusurun tanımlanması Kusurun sınırı

EN ISO EN ISO EN
6520-1 6520-1 Kusur tipi 25817 Müsaade edilen en yüksek
Grup no Referans seviye
no
1 100X Çatlaklar (hepsi) B Müsaade edilmez
2 2011 Gaz boşluğu (müstakil “S” d ≤ 0,3 e, e ≤ 60 mm için en yüksek 4 mm
veya bir grup içinde tek) ve e > 60 mm için en yüksek 5 mm
Burada: d, tek bir boşluğun çapı, mm
e, ana malzemenin kalınlığı, mm
2012 Düzgün dağılmış “S” Herhangi bir tek boşluk için gaz boşluğuna
gözeneklilik bakınız No: 2011
C Tespit edilen gözeneğin toplam yüzeyi ele
alınan kaynak yüzeyinin % 2’sini geçerse
müsaade edilmez
2013 Bölgesel (grup) “S” Herhangi bir tek boşluk için gaz boşluğuna
gözeneklilik bakınız No 2011
B Tespit edilen boşluğun toplam yüzeyi,
aşağıda verilen 2 alanın en büyüğü olan,
ele alınan kaynak yüzeyinin % 4’ünü
geçerse müsaade edilmez:

alan 1: Bütün gözenekleri çevreleyen bir

zarf
alan 2: Kaynak genişliğine denk gelen
çaptaki bir daire
2014 Doğrusal gözeneklilik “S” Düzgün dağılmış boşluk ile aynı, No 2012.
Fakat iki boşluk arasındaki mesafe daima
büyük olanın çapının iki katından büyük
olmalı ve 4 mm’den küçük olmamalıdır
(erime azlığına sahip olma ihtimali
olmamasının sağlanması için)
2015 Uzunlamasına boşluklar “S” l ≤ 0,3 e, en yüksek 5 mm ve w ≤ 2 mm
burada.
l, tespit edilen belirtinin uzunluğu, mm
e, ana malzemenin kalınlığı, mm
w, tespit edilen belirtinin genişliği, mm
2016 Kurtcuk delikleri “S” No 2015, Uzunlamasına boşluklar ile aynı
202 Çekme boşlukları ”S” l ≤ 0,3 e, en yüksek 4 mm ve w ≤ 2 mm
burada:
l, tespit edilen belirtinin uzunluğu, mm
e, ana metalin kalınlığı, mm
w, tespit edilen belirtinin genişliği, mm

16
ICS 27.040 TÜRK STANDARDI TS EN 12952-6/Nisan 2007

Çizelge 9.4-1 – Radyografik muayene ile tespit edilen kaynak iç kusurları için kabul kriteri (devamı)

3 301 Cüruf kalıntıları “S” w ≤ 0,3 e, en yüksek 3 mm ve uygulamaya

a) Akma aralığı
l ≤ e, en yüksek 50 mm

b) Sürünme aralığı
l ≤ 0.5 e, en yüksek 25 mm
Burada:
w, tespit edilen belirtinin genişliği, mm
l, tespit edilen belirtinin uzunluğu, mm
e, ana malzemenin kalınlığı, mm

Not- İkisi arasındaki mesafe en uzun

olandan daha kısa olan birkaç kalıntı
durumunda toplam uzunluk bir kusur
olarak kabul edilmelidir.

302 Kaynak tozu kalıntıları “S” No 301, Cüruf kalıntıları ile aynı
303 Oksit kalıntıları “S” No 301, Cüruf kalıntıları ile aynı
304 Metalik kalıntılar “S” No 2011 – 2012 – 2013, Bakır kalıntılarına
müsaade edilmez. Tungsten kalıntıları: Gaz
boşluğu ile aynı
4 401X Erime azlığı (hepsi) B Müsaade edilmez
402 Nüfuziyet azlığı B Tam nüfuziyetli kaynak gerektiğinde
müsaade edilmez
5 500 Kusurlu şekil Bu kusurlar normal olarak gözle muayene ile kabul
veya reddedilir. Bununla birlikte bu tür kusurlar gözle
muayene için girilemeyen yüzeylerde oluşabilir
(örneğin, iç borular)
5011 Yanma olukları, sürekli B Derinlik ≤ 0,5 mm (uzunluktan bağımsız)
5012 Yanma olukları, kesikli Düz bir geçiş gereklidir
5013 Çekme olukları C Derinlik ≤ 1 mm (uzunluktan bağımsız)
Düz bir geçiş gereklidir
504 Aşırı nüfuziyet C Derinlik ≤ 1 mm + 0,6 b, en yüksek 4 mm
Burada:
b: Nüfuziyet genişliği, mm
5041 Bölgesel aşırı nüfuziyet B Çalışma şartları ile ilişkilendirilmesi gerekli
en yüksek değer ile seyrek bölgesel
aşırılıklara (No 504) müsaade edilir
515 Kök iç bükeyliği C h ≤ 1 mm (uzunluktan bağımsız)
Burada; h kök iç bükeyliği, mm,
Düz bir geçiş gereklidir
516 Kök gözenekliliği “S” Müsaade edilmez
517 Kötü yeniden başlama B Müsaade edilmez

9.4.2 Ultrasonik muayene

9.4.2.1 Metot
Kaynakların ultrasonik muayenesi, EN 1714’e göre yapılmalıdır.

EN 1714, su borulu kazanların bu standarda göre imalatı sırasında, kaynakların ultrasonik muayenelerinde
tam olarak uygulanmalıdır. Bununla birlikte bu standard tarafından seçeneklere müsaade edildiğinde
aşağıda verilen özel kurallar karşılamalıdır:

1) Östenitik çelikler: Östenitik malzemelerde eritme kaynaklı ek yerlerinin ultrasonik muayenesi,

kullanılmaları ile kazan emniyeti azaltmayacak, imalatçının kendi ispatlanmış uygulamaları esasına
dayanan yazılı metoda göre yapılmalıdır.

17
ICS 27.040 TÜRK STANDARDI TS EN 12952-6/Nisan 2007

2) Kısmi nüfuziyetli kaynaklar: Kısmi nüfuziyetli kaynakların ultrasonik muayeneside, kullanılmaları ile
kazan emniyeti azalmayacak, imalatçının kendi ispatlanmış uygulamaları esasına dayanan yazılı
metoda göre yapılmalıdır.

3) Muayene seviyeleri: EN 1714’te özel deney kuralları tanımlanmayan yerler hariç muayene seviyesi B
kullanılmalıdır. Böyle durumlarda EN 1714’te verilen genel özellikler dikkate alınarak yazılı bir metoda
göre Muayene Seviyesi D kullanılmalıdır. Yazılı metot, kullanılmaları ile kazanın emniyeti
azalmayacak, imalatçının kendi ispatlanmış uygulamaları esasına dayanmalıdır.

4) Enine kusurlar: Enine kusurların ultrasonik muayenesi aşağıda verilen şekilde yapılmalıdır:

– Ana malzemenin kalınlığı 40 mm ve üzeri olan yerlerde Çelik Grubu 1.2 üzerinde,

– Bütün malzeme kalınlıkları için Çelik Grupları 2, 3, 4 ve 5 üzerinde.

5) Yankı dizisi muayene tekniği: Muayene tekniği normal olarak su borulu kazanlara uygulanmamalıdır.

6) Prob frekansları: Normal uygulamalar için 1,5 MHz ve 5 MHz arasındaki prob frekansları
kullanılmalıdır. Bu aralığın dışında frekans gerektiren özel uygulamamalar, kullanılmaları ile kazan
emniyeti azalmayacak, imalatçının kendi ispatlanmış uygulamaları esasına dayanmalıdır.

7) Ana malzeme muayenesi: Ana malzemenin kaynak ağzı bölgesi kaynaktan önce muayene
edilmemişse açılı bir prob ile muayeneden önce ana metal normal bir prob ile taranarak ultrasonik
olarak muayene edilmelidir.

8) Yüzey hazırlığı: Tarama yüzeyleri ve ses dalgasının yansıtılacağı yüzeyler, yüzey pürüzlülüğü, 12,5
µm’den büyük değilse yeterli kabul edilir.

Not - Etkili ultrasonik muayenenin yapılabildiği gösterilirse bu değerden büyük pürüzlülük değerleri de kabul
edilebilir.

9) Ses oranı sinyali: Kaynağın muayenesi sırasında ses seviyesi, yapay yüzey belirtileri hariç gerekli
değerlendirme seviyesinin en az 12 dB altında olmalıdır.

10) Kusurların uzunluklarının ölçülmesi: Boyuna veya enine yöndeki yansıtıcıların uzunluğu normal
şartlardaki yarı değer metodu (- 6 dB tekniği) kullanılarak belirlenmelidir.

Not - Kullanılmaları ile kazan emniyeti azalmayacak, imalatçının kendi ispatlanmış uygulamaları esasına
dayanan diğer metotlar kullanılabilir.

11) Yüksekliğin ölçülmesi: EN 1714’ün uygulanabildiği yerlerde kusur yüksekliğinin ölçülmesine gerek
yoktur. EN 1714’ün kapsamı dışındaki uygulamalar için muayene seviyesi ve kabul kriteri kullanılmaları
ile kazan emniyeti azalmayacak, imalatçının kendi ispatlanmış uygulamaları esasına dayanmalıdır.

12) 8 mm’den küçük kalınlıklar için ultrasonik muayenenin uygulanması: 8 mm veya daha küçük
kalınlıktaki malzemelerde eritme kaynaklı ek yerlerinde ultrasonik muayene kullanılmaları ile kazan
emniyeti azalmayacak, imalatçının kendi ispatlanmış uygulamaları esasına dayanan yazılı metoda
göre yapılmalıdır.

9.4.2.2 Kabul kriterleri

Kabul amaçları için kusurların değerlendirilmesinde EN 1714’te verilen değerlendirme metodu 1 ve 2 veya
bunların birleşimi kullanılmalıdır.

EN 1712, reddedilmesi gerekli enine düzlemsel belirtiler (Madde 4.3) hariç, kabul seviyesi olarak
kullanılmalıdır.

Değerlendirme ve kayıt seviyelerinin belirlenmesi için EN 1712’deki KALİTE SEVİYESİ B kullanılmalıdır.

Yakın yüzey kusurları için ilave özellikler gerekli değildir.

18
ICS 27.040 TÜRK STANDARDI TS EN 12952-6/Nisan 2007

9.5 Tahribatsız muayene raporları

Muayene raporunda en az aşağıda verilen bilgiler yer almalıdır:

a) Su borulu kazan şirketinin tanımlanması,

b) Muayene edilen kaynağın ve kullanılan tarama numunesinin tanımlanması,

c) Eritme kaynağı metot sınıflandırmalarının tanımlanması,

d) Gerilme giderme veya ısıl işlem durumu,

e) Muayeneden önce yüzey hazırlama (örneğin, işlenmiş, taşlanmış, kaynaklandığı gibi),

f) Muayene metodu referansı,

g) Metodun uygulama ayrıntıları (örneğin, manyetikleştirme tipi, kullanılan sarf malzemeleri, radyografi
kaynağının tipi, prob tipleri),

h) Kabul kriteri referansı,

i) Herhangi bir tamirin ayrıntıları dahil muayene sonuçları,

j) Yüzdelik muayene durumunda varsa muayene genişletme bölgeleri ve sonuçları,

k) Sonuçların bu standarda uygunluğu,

l) Muayenelerin yapıldığı tarih,

m) Muayene, değerlendirme ve tahmin için sorumlu personelin adı ve onayı,

n) Rapor tarihi.

10 Nihai muayene
10.1 Gözle muayene ve boyut muayeneleri
Gözle muayene ve boyut muayeneleri onaylanmış resimler kullanılarak yapılmalıdır.

Bütün muayeneler gözle yapılmalıdır, fakat gerektiğinde uygun yardımcı donanım kullanılabilir. Herhangi bir
ilave muayene tip ve performansı, kullanılmaları ile kazan emniyeti azalmayacak, imalatçının kendi
ispatlanmış uygulamaları esasına dayanmalıdır.

Son muayene su borulu kazanın basınca maruz kalan bütün parçaları üzerinde yapılmalıdır. Muayene
imalatçının atölyesinde veya montaj yerinde yapılmalıdır.

Su borulu kazanlardaki parçaların emniyetle ilgili boyutları ve bölgesi, dolaşımın başlangıcı ve silindirik
parçaların ve dramların düzlükten sapması muayene edilmelidir. Boru deliklerinin tasarıma uygunluğu ve
adımları noktasal kontrolü yapılmalıdır.

Yüzeyler, özellikle şekillendirilmiş parçalardaki kusurlar için muayene edilmelidir. Şekillendirilmemiş parçalar
durumunda veya imalat sırasında yüzey muayenesinin uygulandığı yerlerde son muayene iç bağlantı alanları
ile sınırlandırılmalıdır.

Su borulu kazanlardaki dram ve kolektörlerin montajları, bağlantı boruları ve boru duvarlar, ayırıcılar,
soğutucular, desteklerin ve destek genleşme düzenlemesinin uygunluğu için kontrol edilmelidir.

Dram ve diğer parçalardaki iç ekler, uygulanabilir olduğunda kontrol edilmelidir.

Muayene açıklıklarının ve girişlerin ulaşılabilirliği ve bu açıklıkların muayene donanımının girişi için

uygunluğu kontrol edilmelidir.

19
ICS 27.040 TÜRK STANDARDI TS EN 12952-6/Nisan 2007

Sürünme aralığında çalışmak üzere tasarımlanmış büyük parçalar için sürünme ölçme cihazlarının hazırlık
ve bölgesinin noktasal kontrolü yapılmalıdır (örneğin, genleşme noktası ölçülmesi, yüzey kopyalaması).

10.2 Hidrostatik basınç deneyi

10.2.1 Genel
Su borulu kazan parçaları ve bütün kazan montajı üzerinde kullanılacak deney basıncı, EN 12952-3:2001,
Madde 5.7.4’e göre belirlenmelidir.

10.2.2 Deney metodu

Basınç deneyinde oluşacak tehlikeler imalatçı tarafından göz önünde bulundurulmalı ve uygun tedbirler
alınmalıdır.

Not 1 - Tekrarlanan aşırı basınç riskinden kaçınmanın gerekli olmasından dolayı hidrostatik deneyin
yapılmasından önce önemli sızıntıların belirlenmesi amacıyla müsaade edilebilir çalışma basıncında
su borulu kazanın veya parçanın ön muayenesi yapılmalıdır.

Not 2 - Tamamlanmış basınç kabının, kayidelerinin ve temellerinin basınç deneyi sırasında üzerlerine
gelecek toplam yükü taşıyabilmelerini sağlamak için tedbir alınmalıdır.

Basınç maddesi olarak su kullanılmalıdır. Suyun kalitesi, korozyonu ve zararlı katı maddelerin kalıntısını
önleyecek şekilde olmalıdır.

Tamamlanmış su borulu kazan ve su borulu kazan üzerine monte edilmeden önce hidrostatik olarak deneye
tâbi tutulması gereken parçalar, donma riskinin olmayacağı sıcaklıkta bir su ile deneye tâbi tutulmalıdır.
Basınç deneyi için kullanılacak suyun sıcaklığı, basınca maruz kalan parçaların gevrek kırılma riski dikkate
alınarak imalatçı tarafından seçilmelidir, fakat hiçbir durumda seçilen sıcaklık 50 oC’u geçmemelidir.

Deneye tâbi tutulacak su borulu kazan veya parça ve bunların bağlantıları, hava ceplerinin oluşmasını
önlemek için havalandırılmalı veya vakum edilmelidir. Bununla birlikte doldurmadan hapsolmuş küçük cepler
sonra kalabilir ve bunu dikkate alan işlem, kullanılmaları ile kazan emniyeti azalmayacak, imalatçının kendi
ispatlanmış uygulamaları esasına dayanmalıdır.

Bütün geçici borular, bağlantılar ve kapatma cihazları uygun deney basıncına dayanacak şekilde
tasarımlanmalıdır.

Basınç deneyine tâbi tutulmayacak parçalar şok yüklemeye maruz kalmamalıdır (örneğin, çekiç deneyi, ısıl
şok veya hızlı basınç değişimleri).

Tamamlanmış su borulu kazanlar ve büyük parçalar için tam deney basıncı süresi, 30 dakika ve daha küçük
parçalar için daha uygun kısa bir süre muhafaza edilmelidir.

Yakın incelemeden önce deney basıncı müsaade edilebilir en yüksek basınçtan az olmayan bir basınca
düşürülmelidir.

Hidrostatik deney basıncından sonra tamir edilen, basınca maruz kalan parçalar Madde 10.2’ye göre tamirin
tamamlanmasından ve gerekli kaynak sonrası ısıl işlemden ve tahribatsız muayeneden sonra aksine
anlaşma olmadığı sürece tekrar hidrostatik deneye tâbi tutulmalıdır. Bu anlaşma, kullanılmaları ile kazan
emniyeti azalmayacak, imalatçının kendi ispatlanmış uygulamaları esasına dayanmalıdır.

11 Dokümantasyon
İmalatçı bir “Tasarım ve İmalat Veri Dosyası” hazırlamalıdır.

Dosya sözleşmenin tamamlanması üzerine müşteriye teslim edilmelidir.

İmalatçının “Veri Dosyası” en az aşağıda verilenleri içermelidir:

a) Su borulu kazanın tanımlanması,

b) Su borulu kazanın tanımlama işaretlerinin (Madde 12) bölgesi,

20
ICS 27.040 TÜRK STANDARDI TS EN 12952-6/Nisan 2007

c) Su borulu kazanın genel düzenleme resimleri,

d) Basınca maruz kalan parçaların genel resimleri,

e) Farklı basınca maruz kalan parça kalınlıkları ve korozyon/erozyon paylarının bir özeti,

f) Malzeme belgelerinin fotokopileri ile birlikte ana malzemelerin bir listesi,

g) Dolgu malzemelerinin bir listesi,

h) Onaylanmış ilgili kaynak metotlarına atıf yapan kaynak prosedürü sınıflandırmalarının bir listesi,

i) İmalat ve montajda yer alan kaynakçıların onay referans numaraları ile birlikte bir listesi,

j) Kullanılan tahribatsız muayenelerin bir listesi ile birlikte tahribatsız muayenenin genişletilmesi ile bölgesi ve
kalite referans numaraları ile birlikte operatörlerin listesi,

k) İmalat aşamasında uygulanan onaylanmış herhangi bir tasarım değişimi/imalat sapmalarının ayrıntıları,

l) Hidrostatik deney belgeleri.

12 İşaretleme
Madde 10.2.3’te söz edildiği gibi münfertit deneye tâbi tutulan her su borulu kazan ve her bir parça kazanın
kimliğini ve orijinini ve müsaade edilebilir çalışma parametrelerini göstermek için kalıcı ve okunaklı olarak
işaretlenmelidir.

Her bir su borulu kazan veya parça için bu işaretleme ana buhar ve su dramının adam giriş deliği üzerine
veya tercihen kazanın basınca maruz kalan ana parçasının üzerine bir plaka ile kalıcı olarak yerleştirilmelidir.

İşaretleme aşağıda verilenleri içermelidir:

a) İmalatçının adı ve adresi,

b) Seri numarası,

c) İmalat yılı,

d) Müsaade edilebilir en yüksek basınç ve sıcaklık,

e) İlk hidrostatik deney tarihi ve deney basıncı,

f) Bu standardın numarası (TS EN 12952-6).

21
ICS 27.040 TÜRK STANDARDI TS EN 12952-6/Nisan 2007

Ek A
Kimyasal geri kazanım kazanları
A.1 Genel
Bu ek, EN 12952-5:2001, Madde E.2’de tanımlanan kimyasal geri kazanım kazanlarının imalat sırasındaki
muayene için özelliklerini, dokümantasyonunu ve işaretlenmesini kapsar. Bu özellikler uygulanmasına devam
edilmesi gereken bu standardın diğer bütün özelliklerine ilave özelliklerdir.

A.2 Eritme kaynağı metodu özelliklerinin onaylanması için özel kurallar

A.2.1 Genel
Bu standardın genel özellikleri temel olarak Madde 6, Madde A.2.2’de verilen özel kuralların uygulanması ile
desteklenmelidir.

A.2.1.1 Yakma alın kaynağı

Yakma alın kaynağı EN 12952-5:2001, Madde E.6’ya göre yapılmalıdır.

A.2.2 EN 288-3’ün kompozit borulara uygulanması

A.2.2.1 Onay aralığı

Kompozit boruların kaynağına sadece kompozit borular ile sağlanan WPS’nin bir onayı uygulanmalıdır.

Anma kalınlığı (t) kompozit borunun toplam anma kalınlığıdır. Çap (D) kompozit bir borunun anma çapıdır.

Kaynaklı ek yerlerinin tipleri için onay aralığı, sadece kaynak prosedürü deneylerinde kullanılan ile aynı
olmalıdır. Bir kaynak prosedürü deneyi kompozit borunun temsil ettiği malzeme birleşimlerini içerir.

A.2.2.2 Gerekli ilave deneyler

A.2.2.2.1 Giydirme kaynağının nüfuziyet derinliği

Makroskobik bir muayenede basınç tutan, ferritik iç çekirdek malzemesinin giydirme kaynağının nüfuziyet
derinliği veya kaynak tanımlanmalıdır. Kaynak, özellikle basınç tutan iç çekirdek malzemesinin yüzeyinin
altına nüfuz etmemelidir. Nüfuz edilememiş kalınlık daima muhafaza edilmelidir.

A.2.2.2.2 Sertlik deneyi

Sertlik deneyi, basınç tutan ferritik iç çekirdek malzemesinin dış yüzeyinde ve giydirme yüzeyinde
yapılmalıdır. Madde 6.2.2.5’te verilen özellikler karşılanmalıdır. Giydirme kaynağının sertlik değeri dolgu
malzemesi imalatçısının verdiği değerlere denk gelmelidir.

A.2.2.2.3 Eğme deneyi

Giydirme boruları üzerinde eğme deneyleri uygulanmalıdır.

A.2.2.2.4 Enine çekme deneyi

Giydirme soyulduğu zaman enine çekme deneyi yapılmalıdır.

A.2.2.2.5 Mikro muayene

Deney numunesinin bir yüzü, erime hattını, ısıdan etkilen bölgeyi ve yığılma pasolarını açıkça gösterecek
şekilde EN 1321’e göre hazırlanmalı ve dağlanmalıdır.

Ana malzemenin, ana malzemeye geçişinin ve giydirmenin bir mikro fotoğrafı alınmalıdır. Genel olarak ısıdan
etkilen bölgedeki ve kaynak dolgu metalindeki mikro çatlaklara müsaade edilmemelidir.

A.3 Kompozit boruların eritme kaynakçısının onayı için özel kurallar

A.3.1 Genel
Bu standardın genel özellikleri, özellikle Madde 7, Madde A.3.2’de verilen özel kurallar ile desteklenmelidir.

22
ICS 27.040 TÜRK STANDARDI TS EN 12952-6/Nisan 2007

A.3.2 EN 287-1’in kompozit borulara uygulanması

A.3.2.1 Onay aralığı

Kompozit boruların kaynağına, kompozit borular ile birlikte sağlanan kaynakçı onayı uygulanır. Anma
kalınlığı (t) kompozit borunun toplam anma kalınlığıdır. Çap (D) kompozit bir borunun anma çapıdır. Bir
kaynakçı onayı, kompozit borunun temsil ettiği malzeme birleşimlerini kapsamalıdır.

A.3.2.2 Gerekli ilave deneyler

A.3.2.2.1 Makroskobik muayene

TIG kaynağı ile giydirme kaynağı yapıldığında makroskobik muayene uygulanmalıdır. Basınç tutan ferritik iç
çekirdek malzemesinin giydirme kaynağının nüfuziyet derinliği veya kaynak tanımlanmalıdır. Nüfuziyet
basınç tutan ferritik iç çekirdek malzemesinin dış yüzeyinin altında olmamalıdır.

A.4 Kaynakların tahribatsız muayenesi için özel kurallar

A.4.1 Genel
Bu standardın özellikleri, özellikle Madde 9, Madde A.4.2’de verilen özelliklerin uygulanması ile
desteklenmelidir.

A.4.2 Kimyasal geri kazanım kazanlarındaki kaynakların tahribatsız muayenesi için özel
kurallar

A.4.2.1 Hacimsel muayene

Bir sızıntının su/damlama patlamasına yol açabileceği konumdaki bütün kaynaklar % 100 hacim
muayenesine tâbi tutulmalıdır.

A.4.2.1.1 Muayene metotları

Mümkün ise hacimsel muayene, EN 1435, Sınıf B’ye göre radyografik muayene ile yapılmalıdır. Boru
panelleri için radyografik teknik seçilirken, kimyasal geri kazanım kazanlarının fırını içindeki kaburgalarda
bitişik alanların güvenilir olarak muayene edilmesi sağlanmalıdır. Her bir kaynak için sadece bir X ışını
uygulanmışsa yazılı bir işleme göre ve tasarım onay işleminin bir parçası olarak anlaşma ile mümkün olan
tamamlayıcı deney metotları kullanılmalıdır. Tamamlanmış kaynak üzerinde hacimsel muayene yapılmalıdır.
Muayenenin, giydirme kaynağından önce ana malzemenin basınç taşıyan kaynağının hazır olmasından
sonra uygulanabileceği kompozit borular hariçtir.

A.4.2.2 Muayene yüzeyi

İlave olarak, bir sızıntının su/damlama patlamasına yol açabileceği konumdaki bütün kompozit boru
kaynakları bir penetrant deney metodu ile % 10 olarak muayene edilmelidir. Muayene fırın içinde bitmiş
kaynaklar üzerinde yapılmalıdır. Dahil edilen giydirmeye radyografi uygulanmışsa, bu ilave muayeneye gerek
yoktur.

23
ICS 27.040 TÜRK STANDARDI TS EN 12952-6/Nisan 2007

Ek ZA
(Bilgi için)

Bu standardın, “Pressure Equipment Directive 97/23/EC”4) nin temel

gerekleri ile ilişkili maddeleri
Bu Standard Avrupa Komisyonu ve Avrupa Serbest Ticaret Birliği tarafından CEN’e verilen talimata göre
hazırlanmış olup, imalat sırasındaki muayene, dokümantasyon ve işaretleme ile ilgili EU Directive
97/23/EC’nin temel emniyet gereklerini karşılar.

Uyarı: Diğer gerekler ve diğer AB direktifleri bu standardın kapsamına giren mamul/mamullere uygulanabilir.

Çizelge ZA.1 – Bu Standard ile su borulu kazanların basınca maruz kalan parçalarının imalatı sırasında
muayene, dokümantasyon ve işaretleme ile ilgili EU Directive 97/23/EC’nin temel emniyet gereklilikleri
arasındaki uyumluluk ,

Bu standardın maddeleri İçerik 97/23/EC, Ek I

4.5 Muayene 3.2.1
6 Kaynak metodunun onayı 3.1.2
7 ila 8.2 Kaynak personelinin onayı 3.1.2
9.2 Tahribatsız muayene 3.1.3
10.1 Son muayene 3.2.1
10.2 Sızdırmazlık deneyi 3.2.2
12 İşaretleme ve etiketleme 3.3

Bu standardın maddelerine uygunluk, ilgili direktiflerin temel gerekliliklerine ve EFTA düzenlemelerine

uyumunun bir vasıtasını sağlar.

4)
TSE Notu: 97/23/EC Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından 10.04.2002
/24722 (Değişiklik:19.03.2003/25053) tarih ve sayı ile Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. 01.07.2003
(Değişiklik ile geçici madde eklenmiş ve zorunlu uygulama için 01.01.2004 tarihine kadar geçiş dönemi
öngörülmüştür).
24
ICS 27.040 TÜRK STANDARDI TS EN 12952-6/Nisan 2007

Kaynaklar
EN 1290, Non-destructive examination of welds – Magnetic particle examination of welds.

EN 1713, Non-destructive examination of welds – Ultrasonic examination – Characterization of indications in

welds.

EN 10204, Metallic products – Types of inspection documents.

EN ISO 9000, Quality management systems – Fundamentals and vocabulary (ISO 9000:2000).

EN ISO 9000-3, Quality management and quality assurance standards – Part 3: Guidelines for the
application of ISO 9001:1994 to development, supply, installation and maintenance of computer software
(ISO 9000-3:2001)

EN ISO 9001, Quality management systems – Requirements (ISO 9001:2001).

ISO/AWI 15614-13, Specification and qualification of welding procedures for metallic materials – Welding
procedure tests – Part 13: Flash and butt welding1)

1)
ISO 15614’ün 13. bölümü olarak ISO’da hazırlanmaktadır.
25