ICS 91.

220 TÜRK STANDARDI TS EN 1004:2006-10

EN 1004:2004

TÜRK STANDARDI

TS EN 1004
Ekim 2006

ICS 91.220

Prefabrik elemanlardan yapılmış seyyar erişim ve çalışma kuleleri -

Malzemeler, boyutlar, tasarım yükleri, emniyet ve performans
gerekleri

Mobile access and working towers made of prefabricated elements - Materials,

dimensions, design loads, safety and performance requirements

Échafaudages roulants de service en éléments Fahrbare Arbeitsbühnen aus vorgefertigten

préfabriqués - Matériaux, dimensions, charges Bauteilen - Werkstoffe, Maße, Lastannahmen und
de calcul et exigences de sécurité sicherheitstechnische Anforderungen

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
ICS 91.220 TÜRK STANDARDI TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004

Millî ön söz
 Bu standard, kaynağı EN 1004:2004 standardı olan TS EN 1004: 2006 Türk standardının İnşaat İhtisas
Kurulu’na bağlı TK13 Yapı Güvenliği Teknik Komitesi tarafından hazırlanan Türkçe tercümesidir.

 Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.

 Bu standard, CEN resmi dillerinde yayımlanan diğer standard metinleri ile aynı statüye sahiptir.

 Bu standardda atıf yapılan standardların millî karşılıkları, aşağıda verilmiştir.

EN, ISO, IEC Adı TS No Adı

vb. No. (İngilizce) (Türkçe)

EN 74 Couplers, loose spigots and base- TS EN 74-1 Çelik boru ve birleştirme

plates for use in working scaffolds elemanlarından yapılmış iş iskelesi
and falsework made of steel tubes – ve kalıp iskelelerinde kullanılan
Requirements and test procedures birleştirme elemanları, gevşek
geçmeli kılavuzlar ve taban
plakaları - Bölüm 1: Özellikler ve
deney prosedürleri
EN 1298 Mobile access and working towers – TS EN Seyyar erişim ve çalışma kuleleri -
Rules and guidelines for the 1298 Talimat el kitabı hazırlanması için
preparation of an instruction manual kural ve kılavuzlar
EN 1991-2-4 Eurocode 1: Basis of design and TS EN Eurocode 1: Yapılarda tasarım ve
actions on structures- Part 2-4: 1991-1-4 etki esasları Bölüm 2-4: Yapılarda
Actions on structures - Wind actions Etki - Rüzgâr etkisi
EN 1993-1-1: Eurocode 3: Design of steel TS EN Eurocode 3: Çelik yapıların
2005 structures – Part 1-1: General rules 1993-1-1: tasarımı - Bölüm 1-1: Genel
and rules for buildings 2005 kurallar ve bina kuralları
EN 1995-1-1 Eurocode 5: Design of timber TS EN Eurocode 5: Ahşap yapıların
structures – Part 1-1: General rules 1995-1-1 tasarımı - Bölüm 1-1: Genel
and rules for building kurallar ve bina kuralları
EN 1999-1-1 Eurocode 9: Design of aluminium TS EN Eurocode 9: Alüminyum yapıların
structures – Part 1-1: General rules - 1999-1-1 tasarımı - Bölüm 1-1: Genel
General rules and rules for buildings kurallar - Genel kurallar ve bina
kuralları
EN 12810-2 Façade scaffolds made of TS EN Prefabrik bileşenlerden oluşan
prefabricated components – Part 2: 12810-2 cephe iskeleleri - Bölüm 2: Özel
Particular methods of structural yapısal tasarım yöntemleri
design
EN 12811-2 Temporary works equipment – Part TS EN Geçici iş donanımları - Bölüm 2:
2: Information on materials 12811-2 Malzeme bilgileri
EN 12811-3 Temporary works equipment – Part TS EN Geçici iş donanımları - Bölüm 3:
3: Load testing 12811-3 Yükleme deneyleri
ENV 1993-2 Eurocode 3: Design of steel TS EN Eurocode 3: Çelik yapıların
structures - Part 2: Steel bridges 1993-2 tasarımı - Bölüm 2: Çelik köprüler

TS EN 1004:2006 standardı, EN 1004:2004 standardı ile bire bir aynı olup, Avrupa Standardizasyon Komitesinin (Avenue Marnix 17, B-
1000 Brussels) izniyle basılmıştır.

Avrupa Standardları’nın herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN) ve üye
ülkelerine aittir. TSE kanalıyla CEN’den yazılı izin alınmaksızın çoğaltılamaz.
AVRUPA STANDARDI
EUROPEAN STANDARD
NORME EUROPÉENNE
EUROPÄISCHE NORM
TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004
ICS 91.220

HD 1004: 1992 yerini alır.

Prefabrik elemanlardan yapılmış seyyar erişim ve çalışma kuleleri -

Malzemeler, boyutlar, tasarım yükleri, emniyet ve performans gerekleri

Mobile access and working towers made of prefabricated elements - Materials,

dimensions, design loads, safety and performance requirements

Échafaudages roulants de service en éléments Fahrbare Arbeitsbühnen aus vorgefertigten

préfabriqués - Matériaux, dimensions, charges de Bauteilen - Werkstoffe, Maße, Lastannahmen und
calcul et exigences de sécurité sicherheitstechnische Anforderungen

Bu Avrupa Standardı CEN tarafından 12 Kasım 2004 tarihinde onaylanmıştır.

CEN üyeleri, bu Avrupa Standardı’na hiçbir değişiklik yapılmaksızın ulusal standard statüsü veren koşulları
öngören CEN/CENELEC İç Tüzüğü’ne uymak zorundadırlar. Bu tür ulusal standardlarla ilgili güncel listeler ve
bibliyografik atıflar, Merkez Sekreterliğe veya herhangi bir CEN üyesine başvurularak elde edilebilir.

Bu standard, üç resmî dilde (İngilizce, Fransızca, Almanca) yayımlanmıştır. Bir CEN üyesinin sorumluluğunda
kendi diline çeviri yoluyla elde edilen ve Merkez Sekreterliğe bildirilen başka bir dildeki bir sürüm, bu
standardın resmî sürümleri ile aynı statüdedir.

CEN üyeleri sırasıyla, Almanya, Avusturya, Belçika, Birleşik Krallık, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya,
Finlandiya, Fransa, Hollanda, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Kıbrıs, Letonya, Litvanya,
Lüksemburg, Macaristan, Malta, Norveç, Polonya, Portekiz, Slovakya, Slovenya ve Yunanistan'ın ulusal
standard kuruluşlarıdır.

AVRUPA STANDARDİZASYON KOMİTESİ

EUROPEAN COMMITEE FOR STANDARDIZATION
COMITÉ EUROPÉEN DE NORMALISATION
EUROPÄISCHES KOMITEE FÜR NORMUNG

Yönetim Merkezi: rue de Stassart, 36 B-1050 Brussels

© 2004 CEN Herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları dünya çapında CEN ulusal üyelerine aittir.
Ref. No. TS EN 1004:2004
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004

İçindekiler Sayfa

Ön Söz ............................................................................................................................................................... 3
1 Kapsam ..................................................................................................................................................... 4
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ............................................................................................ 4
3 Terimler ve tarifler .................................................................................................................................... 5
4 Sınıflandırma ............................................................................................................................................ 7
5 Kısa gösterim ........................................................................................................................................... 7
6 Malzemeler ................................................................................................................................................ 7
7 Genel gereklilikler .................................................................................................................................... 7
8 Yapısal tasarım gereklilikleri ................................................................................................................ 14
9 Talimat el kitabı ...................................................................................................................................... 17
10 İşaretleme ............................................................................................................................................... 17
11 Yapısal tasarım ....................................................................................................................................... 17
12 Deneyler .................................................................................................................................................. 23
13 Değerlendirme ........................................................................................................................................ 23
Ek A (Zorunlu hükümler) Tamamlanmış kule yapısında rijitlik deneyi..................................................... 24
Ek B (Bilgi için) Ulusal A-sapmaları ............................................................................................................ 27
Kaynaklar ........................................................................................................................................................ 28

2
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004

Ön söz
Bu standard (TS EN 1004:2004), sekretaryası DIN tarafından yürütülen CEN/TC 53 “Temporary works
equipment - Geçici iş donanımları” Teknik Komitesi tarafından hazırlanmıştır.

Bu Avrupa Standardı’na, en geç Haziran 2005 tarihine kadar, metnin eş değeri yayımlanarak veya onay
duyurusu yapılarak ulusal standard statüsü verilir ve çelişen ulusal standardlar en geç Haziran 2005 tarihine
kadar yürürlükten kaldırılır.

Bu standard, HD 1004:1992 Standardının yerini alır.

Seyyar erişim ve çalışma kule sistemlerinin gelişimi, iki kökenden gelmektedir:

- iş iskelesi imalatçıları ön yapımlı (prefabrik) ankrajlanmamış iskeleleri dört ayak üzerine ve tekerlekler
üzerine oturtmuş ve

- merdiven imalatçıları, alüminyum çerçeve ve tekerlekler kullandıkları hafif merdivenlerle seyyar erişim
kuleleri inşa etmeye başlamıştır.

CEN/TC53 Teknik Komitesi, bunları dikkate alarak,1980 yılında, prefabrik mamuller ve çalışma iskeleleri ile
ilgili EN 12810-2 ve EN 12811-3 Avrupa standardizasyonlarına paralel olarak, seyyar erişim ve çalışma
kulelerinin imalatını standardlaştırmaya karar vermiştir.

Malzemeler hususunda bu standard, sadece geçerli dokümanlara atıf yapmaktadır. Ancak, geçerliliği
kalmamış dokümanlara uygun olan malzemeden yapılmış birçok donanım hâlen kullanımdadır. Bu standard,
bu donanımı kapsamamaktadır.

Taslak hazırlanması esnasındaki tartışmalarda, ortalama insan boyunun zamanla arttığı, dolayısıyla sonraki
baskılarda düşey boyutların değiştirilmesinin düşünülmesi gerekeceği ifade edilmiştir.

CEN/CENELEC İç Tüzüğü’ne göre bu Avrupa Standardının ulusal standard olarak uygulanmaya

alınmasından sorumlu ulusal standard kuruluşlarının ülkeleri sırasıyla; Almanya, Avusturya, Belçika, Birleşik
Krallık, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre,
İtalya, İzlanda, Kıbrıs, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Malta, Norveç, Polonya, Portekiz,
Slovakya, Slovenya ve Yunanistan'dır.

3
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004

1 Kapsam
Bu standard, yüksekliği iç mekân için 2,5 m ila 12,0 m, dış mekân için ise 2,5 m ila 8,0 m olan prefabrik
elemanlardan yapılmış seyyar erişim ve çalışma kulelerinin tasarımını kapsar.

Bu standardda:
- ana boyutlar ve dengeleme yöntemlerinin tercihine yönelik kılavuz bilgiler,
- emniyet ve performans gerekleri ve
- tamamlanmış kulelerle ilgili bazı bilgiler verilmiştir.
Not - Bu standardda iç mekân; kulelerin rüzgâr etkisine maruz kalmadığı, dış mekân ise rüzgâr etkisine
maruz kalabileceği durumları tanımlamaktadır.

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Aşağıdaki atıfta bulunulan dokümanlar, bu standardın uygulanması için zaruridir. Tarihli referanslar için,
yalnızca alıntı yapılmış baskı geçerlidir. Tarihli olmayan referanslar için, atıf yapılan belgenin son baskısı (tüm
tadiller dâhil) geçerlidir.

EN 74, Couplers, loose spigots and base-plates for use in working scaffolds and falsework made of steel tubes
– Requirements and test procedures (TS EN 74, Çelik boru ve birleştirme elemanlarından yapılmış iş iskelesi
ve kalıp iskelelerinde kullanılan birleştirme elemanları, gevşek geçmeli kılavuzlar ve taban plakaları - Bölüm 1:
Özellikler ve deney prosedürleri).

EN 1298, Mobile access and working towers – Rules and guidelines for the preparation of an instruction
manual (TS EN 1298, Seyyar erişim ve çalışma kuleleri -Talimat el kitabı hazırlanması için kural ve kılavuzlar)

EN 1991-2-4, Eurocode 1: Basis of design and actions on structures- Part 2-4: Actions on structures - Wind
actions (TS EN 1991-2-4, Eurocode 1: Yapılarda tasarım ve etki esasları Bölüm 2-4: Yapılarda Etki - Rüzgâr
etkisi)

EN 1993-1-1:2005, Eurocode 3: Design of steel structures – Part 1-1: General rules and rules for buildings (TS
EN 1993-1-1:2005, Eurocode 3: Çelik yapıların tasarımı - Bölüm 1-1: Genel kurallar ve bina kuralları)

EN 1995-1-1, Eurocode 5: Design of timber structures – Part 1-1: General rules and rules for building (TS EN
1995-1-1, Eurocode 5: Ahşap yapıların tasarımı - Bölüm 1-1: Genel kurallar ve bina kuralları)

EN 1999-1-1, Eurocode 9: Design of aluminium structures – Part 1-1: General rules - General rules and rules
for buildings (TS EN 1999-1-1, Eurocode 9: Alüminyum yapıların tasarımı - Bölüm 1-1: Genel kurallar - Genel
kurallar ve bina kuralları)

EN 12810-2, Façade scaffolds made of prefabricated components – Part 2: Particular methods of structural
design (TS EN 12810-2, Prefabrik bileşenlerden oluşan cephe iskeleleri - Bölüm 2: Özel yapısal tasarım
yöntemleri)

EN 12811-2, Temporary works equipment – Part 2: Information on materials. (TS EN 12811-2, Geçici iş
donanımları - Bölüm 2: Malzeme bilgileri)

EN 12811-3, Temporary works equipment – Part 3: Load testing (TS EN 12811-3, Geçici iş donanımları -
Bölüm 3: Yükleme deneyleri)

4
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004

3 Terimler ve tarifleri
Bu standardın amaçları bakımından, aşağıdaki terimler ve tarifleri uygulanır.

3.1
seyyar erişim ve çalışma kuleleri
iş iskelesi yapılarından:
- serbest şekilde dururken kullanılabilen,
- bir veya daha fazla çalışma platformuna sahip,
- prefabrik bileşenler kullanılarak kurulmuş,
- tasarım ile belirlenmiş boyutları olan,
- normalde, en az dört tekerleği olan dört ayağa sahip,
- zemine bağlı mesnetlerle ve gerekliyse düşey inşaata yatay duvar dikmesiyle desteklenmiş şekilde
dengede (stabil) duran iskeleler

3.2
yükseklik (H)
zeminle üst platformun üst yüzeyi arasındaki mesafe

3.3
iskele tekerleği
kulenin hareket edebilmesi için elemanın tabanına bağlanmış, pim etrafında dönen tekerlek

3.4
ayarlanabilir ayak
sadece düzensiz veya eğimli arazide kule kurmak için yapıya eklenen, iskele tekerleğine veya taban plakasına
takılabilen ayak.

3.5
platform bileşeni
platformun, kendi başına yük taşıyabilen birimi

3.6
bağlantı elemanı
kelepçe
yapıyı kuvvetlendirmek için kullanılan araç

3.7
hareketli yan payanda
kulenin etkili taban boyutunu artıran, tekerlekle birlikte kullanılması şart olan bileşen

3.8
sabit yan payanda
kulenin etkili taban boyutunu artıran, tekerlekle birlikte kullanım şartı olmayan bileşen

3.9
denge ağırlığı
kulenin tabanına, devrilmeye karşı direnci artırmak için yerleştirilen ağırlıklar

3.10
yatay duvar dikmesi
kulenin devrilmesine karşı basma desteği sağlayan araç. Normalde bir ucu kuleye bağlanmış, diğer ucu bir
duvara veya yapıya yaslanmış yatay bir boru elemanıdır.

5
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004

3.11
geniş basamaklı merdiven
araç gereç veya malzeme taşıma amaçlı kullanılan erişim aracı

3.12
merdiven
araç gereç veya malzeme taşıma amaçlı kullanılmayan erişim aracı

3.13
eğimli merdiven
araç gereç veya malzeme taşıma amaçlı olmayan, 60° ila 75° eğim açısına sahip erişim aracı

3.14
düşey merdiven
araç gereç veya malzeme taşıma amaçlı olmayan, 90° eğim açısına sahip (dik) erişim aracı

3.15
platform
çalışma alanı oluşturan bir veya daha fazla platform bileşeni

3.16
uzunluk (L)
platform seviyesindeki iki düzlem boyutundan büyük olanı (bk. Şekil 1)

3.17
genişlik (W)
platform seviyesindeki iki düzlem boyutundan küçük olanı (bk. Şekil 1)

Şekil 1 - Genişlik (W) ve uzunluk (L)

6
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004

4 Sınıflandırma
4.1 Yük sınıfları
Çizelge 1’de düzgün yayılı yük sınıfları verilmiştir.

Çizelge 1 - Düzgün yayılı yük sınıfları

Yük sınıfı Düzgün yayılı yük q kN/m2

2 1,50
3 2,00

4.2 Erişim sınıfları

Platforma erişimin dört seçeneği Madde 7.6’da belirtilmiştir.

5 Kısa gösteriliş
Prefabrik seyyar erişim ve çalışma kulelerinin tamamının kısa gösterilişi için şu veriler gereklidir:

a) düzgün yayılı yük sınıfı (bk. Madde 4.1),

b) azami yükseklik dış mekân/iç mekân,
c) erişim sınıfları (bk. Madde 4.2).

ÖRNEK

Kule EN 1004 2 8/12 ABXX

sınıf 2

azami yükseklik
dış mekân 8 m
iç mekân12 m

geniş basamaklı merdiven veya

merdiven vasıtasıyla erişim

6 Malzemeler
Malzemeler, tasarım verilerinin sağlandığı dokümanlardaki gerekleri karşılar. En yaygın kullanılan
malzemelerle ilgili bilgiler EN 12811-2’de verilmiştir.

Çelik, EN 12811-2 Madde 8’de verilen yöntemlerden biriyle veya ortalama 15 µm kalınlığında çinko
kaplamayla korunur.

7 Genel gerekler
7.1 Genel
Aşağıdaki maddeler, seyyar erişim ve çalışma kulesinin, platform dâhil, asgari gereklerini belirtmektedir.

Montaj ve sökme amaçlarıyla kurulacak platformlara, platformlar arası düşey mesafenin 2,10 m’yi geçmemesi
kaydıyla izin verilir.

7
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004

7.2 Boyutlar
Platformun asgari genişliği (W) 0,60 m, asgari uzunluğu (L) ise 1,00 m’dir. Platformlar arası net asgari
yüksekliğin (H), Çizelge 2’ye uygun olması gerekir.

Çizelge 2 - Net yükseklik sınıfları

Net yükseklik sınıfı Asgari net yükseklik H,

metre olarak
H1 1,85
H2 1,90

7.3 Platformlar arası aralıklar

Platformlar arası aralıklar, uygulanabildiği oranda küçük teşkil edilir ve net açıklıkları aşağıdaki asgari şartı
sağlar:
0,40 m genişlik x 0,60 m uzunluk

Platformlardaki aralıklar 25 mm genişliği geçemez. Bu şart, kapaklardaki el delikleri gibi aralıklar için geçerli
değildir.

Platformdaki aralığın üzerinden çalışma platformuna erişim, aradan düşme ihtimalini engelleyecek şekilde
oluşturulur.

7.4 Yan koruma

7.4.1 Genel
İzin verilen boyutlar için Şekil 2’ye bakılmalıdır.
Ölçüler, aksi belirtilmedikçe mm’dir.

Şekil 2 - Yan koruma boyutları

Yan koruma bileşenleri; doğrudan kasti müdahale hariç, sökülemeyecek şekildedir.

8
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004

Platform köşelerinde aşağıdakilerin bulunması durumunda koruma dikilmesi mümkündür:

a) en az 1 adet ana korkuluk ve ara yan koruma,

b) topuk levhası.

7.4.2 Ana korkuluk

Ana korkuluk, en üst yüzeyi komşu çalışma alanı seviyesinden her yerde en az 1 m yukarıda olacak şekilde
kurulur (asgari yükseklik 950 mm).1

7.4.3 Ara yan koruma

Ara yan koruma, ana korkuluk ile topuk levhası arasında oluşturulur.

Ara yan koruma aşağıdakilerden oluşabilir:

- bir veya daha fazla ara korkuluk veya

- bir çerçeve veya

- üst ucunda ana korkuluk olan bir çerçeve veya

- çitli bir yapı.

Yan korumadaki açıklıklar, 470 mm çapındaki bir küre geçemeyecek şekilde boyutlandırılır.

7.4.4 Topuk levhası

Üst ucu komşu platform seviyesinden en az 150 mm yüksek olacak şekilde, sert bir topuk levhası yerleştirilir.

7.5 İskele tekerlekleri

7.5.1 Genel
Tekerlekler kuleye, yerinden kazara çıkmayacak şekilde sabitlenir.

7.5.2 Frenler
Tüm tekerlekler, tekerlek frenine sahiptir. Tüm tekerlekler, kilitlendiğinde dış merkezli olacak şekilde
tasarlanmamışlarsa, pim frenine sahip olmak zorundadırlar.

Fren mekanizması, ancak kasıtlı olarak açmak istendiğinde açılacak şekilde tasarlanır. Fren mekanizması,
tekerleğin düşey pim ekseni boyunca, tekerleğin dönüş yönünde ve tekerlek mahfazasının üstüne mümkün
olduğunca yakın 0,30 kN büyüklüğünde bir yatay kuvvet uygulandığında herhangi bir dönmeyi etkili şekilde
önler. Tekerlek frenlerinin deneye tabi tutulması sırasında, belirtilen tekerlek başına düşen servis yükünün
tam değeri uygulanır. En az 5 adet kontrol deneyi yapılır.

7.5.3 Deney yükleri

Seyyar erişim kulesinin (MAT) imalatçısı tarafından verilen tekerlek başına düşen düşey servis yükü, en az 5
adet deneyle doğrulanır.

Deney yükü, Çizelge 4’ten alınan en elverişsiz yük kombinasyonuna göre elde edilen tekerlek başına düşen
servis yükünün üç katı kadardır.

Frenler kilitlendiğinde, başlangıçta 0,50 kN’luk düşey bir yük uygulanır. Düşey yer değişimi (dc) ve kalıcı
deformasyonun (dr) ölçümü için çatal kolun plakası merkez olarak alınır.

1
Bk. A-sapması.

9
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004

Yük, azami deney yüküne yükseltilir, bu şekilde bir dakika tutulur ve düşey deformasyon (dc) ölçülür. Yük 0,50
kN’a geri döndürülür ve 30 dakika sonra kalıcı deformasyon (dr) ölçülür.

Deney, aşağıda verilen her iki gereği de sağlar:

- kalıcı deformasyon (dr), 30 dakika sonunda 1,5 mm’den fazla değildir,

- toplam deformasyon (dc), 15 mm’den fazla değildir.

Beş deneyde de deney gerekleri sağlandığında servis yükü doğrulanmış olacaktır.

7.5.4 Tekerlek kauçuğu

Tekerlek kauçuğu patlamayacak tiptedir.

7.6 Platformlara erişim

7.6.1 Genel
Erişim tipi A, erişim tipi B, erişim tipi C veya erişim tipi D olarak aşağıdaki şekilde sınıflandırılmıştır:

- Erişim tip A: Geniş basamaklı merdiven,

- Erişim tip B: Merdiven,

- Erişim tip C: Eğimli merdiven,

- Erişim tip D: Düşey merdiven.

Çeşitli erişim tiplerinin birlikte olduğu durumlarda birleşik bir sınıflandırma kullanılır.

ÖRNEKLER

Tip AXCX, geniş basamaklı merdivenlerle eğimli merdivenlerin birlikte sağlanabileceği anlamına gelmektedir.

Tip ABCD, dört tip erişim aracının da sağlanabileceği anlamına gelmektedir.

Not - Kısa gösterimdeki X, bu erişim tiplerinin sağlanmadığı anlamına gelmektedir.

7.6.2 Genel gerekler

Kurulmuş bir kulede platformlara erişim, ana yapısal destekler içerisinde yapılır ve:
- istemsiz gevşemelere karşı emniyetlidir,

- zemine oturmaz,

- ilk basamağı zeminden en fazla 400 mm yüksektedir (ilk adım bir platformsa 600 mm’ye

kadar izin verilir),

- basamakları sabit bir genişliğe ve kaydırmaz yüzeye sahiptir.

7.6.3 Geniş basamaklı merdivenler ve merdivenler için gerekler

7.6.3.1 Genel
Basamak dizilerinin dış tarafına, merdivenlere takriben paralel olacak şekilde, tırabzan teşkil edilir. Basamak
dizisinin sürekli zikzak yapan bir biçimde olması durumunda iç tarafta da tırabzan teşkil edilir. Basamak
dizilerinin 2,1 m’den küçük veya eşit aralıklarda platformlarla kesildiği durumlarda iç tırabzan konmayabilir.

Sürekli zikzak yapan basamak dizilerinde sahanlık teşkil edilir. Bu basamakların her biri, uzunluğu asgari 300
mm olan en az bir adet sahanlığa sahiptir.

10
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004

Basamaklar ile merdivenin destek yapısı veya yukarıdaki geniş basamaklı merdivenin arasında ölçülen asgari
erişim net yüksekliği 1,75 m’den az olamaz.

7.6.3.2 Geniş merdiven - Sınıf A gereklilikleri (bk. Şekil 3)

- Eğim 35 ° ≤ α ≤ 55 °;
- basamak düşey yüksekliği 190 mm ≤ t ≤ 250 mm;
- Asgari basamak derinliği d = 125 mm;
- Asgari net genişlik 400 mm;
- Basamaklar arası yatay açıklık 0 mm ≤ g ≤ 50 mm;

Şekil 3 - Geniş merdiven boyutları

7.6.3.3 Merdiven - Sınıf B gerekleri (bk. Şekil 4)

- Eğim 35 ° ≤ α ≤ 55 °;
- Basamak düşey yüksekliği 150 mm ≤ t ≤ 250 mm;
- Asgari basamak derinliği d = 80 mm;
- Asgari temiz genişlik 280 mm;
- Basamaklar arası yatay açıklık 0 mm ≤ g ≤ 160 mm.

Şekil 4 - Merdiven boyutları

11
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004

7.6.3.4 Eğimli Merdiven - Sınıf C gerekleri (bk. Şekil 5)

- Eğim 60 ° ≤ α ≤ 75 °;
- Merdiven basamak aralığı (geniş merdiven) 230 mm ≤ t ≤ 300 mm;
- Merdiven basamak derinliği (geniş merdiven) d > 80 mm;
- Merdiven ayağı aralığı 230 mm ≤ t ≤ 300 mm;
- Merdiven ayağı çapı 20 mm ≤ d ≤ 80 mm;
- Asgari net genişlik 280 mm;
- Farklı platformlar arası azami düşey mesafe 4,2 m;
- İlk platformla zemin arasındaki azami mesafe 4,6 m.

Şekil 5 - Eğimli merdiven boyutları

7.6.3.5 Düşey merdiven - Sınıf D gerekleri (bk. Şekil 6)

Geniş basamağın ön ucundan veya dar basamağın merkezinden geniş merdiven/merdiven arkasındaki
herhangi bir engele kadar yatay mesafe asgari s = 150 mm’dir (bk. Şekil 6).

- Basamak aralığı 230 mm ≤ t ≤ 300 mm;

- Basamak derinliği veya çapı 20 mm ≤ d ≤ 51 mm,
- Asgari net genişlik 280 mm;
- Farklı platformlar arası azami düşey mesafe 4,2 m,
- İlk platformla zemin arasındaki azami mesafe 4,6 m.

12
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004

a) Ayrık merdiven b) Yekpare merdiven

Şekil 6 - Düşey merdiven boyutları

7.7 Dengeleme araçları

7.7.1 Sabit ve hareketli yan payandalar

Kulenin sabit ve hareketli yan payandaları, ana yapının bir bileşeni olması amacıyla tasarlanır ve zeminle
temasın sağlanması için ayarlama işlevi görür.

Sabit veya hareketli yan payandalar kuleye yeterli dayanım gücüne sahip olacak şekilde sabitlenir ve tepki
kuvvetleri, payandaların herhangi bir kayma, dönme veya başka türlü hareketine sebep olmayacak şekilde
kuleye iletilmesini sağlayacak özelliktedir.

7.7.2 Denge ağırlığı

Denge ağırlığı, gerekli olması durumunda, güvenli bir şekilde konumlandırılır, çelik veya beton gibi sert
malzemelerden yapılır ve denge ağırlığı seçiminde sıvılardan veya granüler malzemelerden kaçınılır.

7.8 Bağlantılar

7.8.1 Genel
Her bir bağlantı elemanının etkili ve rahat izlenebilir olması, bileşenlerin kolayca birleştirilebilmesi gerekir.
İskelenin yapı parçalarını oluşturan bileşenlerin emniyet korumaları ve yan koruma bileşenleri; bileşenlerin,
doğrudan kasti müdahale hariç, sökülmemelerini sağlar.

7.8.2 Düşey muflu ve soketli bağlantı

Birleştirildiğinde, üst ve alt bileşenler arasındaki yatay hareket (gevşeme veya oynama) 4 mm’yi veya merkez
çizgisinden sapma 2 mm’yi geçemez.

Her durumda, üst bileşenin yandan ayrılmasına, üst bileşen 80 mm’den daha fazla kaldırılmadıkça izin
verilmez.

Muflu ve soketli bağlantı; 150 mm’den daha az bir mesafede etkin olduğunda, üst bileşenin istemsiz olarak
kaldırılmasını engellemek için çapraz pim gibi bir pozitif kilitleme elemanıyla yapılır.

Sabit kilitleme elemanı, pozitif eylemin gözle izlenebileceği şekilde yerleştirilir.

7.8.3 Diğer düşey bağlantılar

Kazara bağlantı kopma riskini sınırlandırmak için Madde 7.8.2’de belirtilenlere eş değer hükümler uygulanır.

Not - Başka dayanım gerekleri, bağlantı düzenlemelerine ilave sınırlandırmalar getirebilir.

13
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004

7.9 Platform bileşenleri

Platform bileşenlerinin dayanıklı ve kaydırmaz yüzeyli olması gerekir. Bu bileşenler, rüzgâr nedenli devrilme
veya çıkma ihtimalinin ortadan kaldırılması için sağlamlaştırılmaya uygundur.

7.10 Montaj ve sökme

Kule, montaj ve sökme esnasında da denge durumunu korur ve bileşenlere etkiyen tüm yükleri taşır.

8 Yapısal tasarım gerekleri

8.1 Genel
Kule yapısı, Çizelge 4’teki beş grubun her birinden birer satır olarak alınan yüklerin en kötü yük
kombinasyonuna dayanmak zorundadır.

Tüm yükler zati (statik) yük olarak alınır.

İskele tekerleklerinin dış merkezlikleri dikkate alınır.

Ayarlanabilir ayaklar, azami uzunluklarına kadar uzatılır.

Platformlar zati ağırlıklarına göre ve Çizelge 6’daki en elverişsiz hizmet yüküne göre değerlendirilir.

8.2 Yapının, parçaları dâhil, tamamı üzerindeki etkiler

8.2.1 Düşey yükler

8.2.1.1 İmalatçı tarafından belirtilen kulenin anma zati ağırlığı

Kulenin tüm parçaları ve denge ağırlıkları (varsa) dikkate alınır.

8.2.1.2 En üst platformda düzgün yayılı yük

- sınıf 2: 1,5 kN/m²;

- sınıf 3: 2,0 kN/m².

8.2.1.3 %1 Eğimden kaynaklanan yük

Dikkate alınacak düşey yükler:
- verilen anma zati ağırlığı (bk. Madde 8.2.1.1),
- verilen düşey hizmet yükleri (bk. Madde 8.2.1.2).

8.2.1.4 4 Ayağa eşit olarak dağıtılan, yapıya etkiyen asgari düşey hizmet yükü
P = 5,0 kN ;
Not - P, Çizelge 4’te verilen düzgün yayılı yüklere uygun olarak 5,0 kN’dan büyük olabilir.

8.2.2 Yatay yükler

8.2.2.1 En üst platformdaki yatay hizmet yükü

L uzunluğundaki platformların seviyesinde:

- L ≤ 4,0 m 0,3 kN;

- L > 4,0 m 2 x 0,3 kN.

8.2.2.2 Rüzgâr simülasyonu için tüm bileşenlere uygulanacak yatay tasarım yükleri
0,1 kN/m² ile ilgili şekil katsayılarının çarpımı, (bk. ENV 1991-2-4 Madde 2.4).

Rüzgâr alanı, tüm çalışma seviyelerini ve tam donanımlı yan korumaları (topuk levhası dâhil) içerir.
14
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004

Birden fazla elemanın rüzgâra maruz kalması durumunda korunak çarpanları aşağıdaki şekilde dikkate
alınabilir:

Birden fazla rijit eleman için referans alanı A, Bağıntı (1)’de gösterilmiştir:

A = [1 + ŋ + (n-2) ŋ²] x A1 (1) (1)

Burada;

A1 bir elemanın referans alanı (farklı alanlar varsa en yüksek olanı);

n ≥ 2 münferit elemanların sayısı;
ŋ (x / h)’nin bir fonksiyonu olan koruma çarpanı (bk. Çizelge 3)
Burada;

x duvarlar arası boşluk (farklı boşluklar varsa en büyük olanı);

h duvarlar açıksa, duvarların yüksekliğinin %100’ü duvarlar tabandan veya üstten tabliyeliyse, duvarların
yüksekliğinin %200’üdür.

Çizelge 3 - Rijitlik φ = 1 için koruma çarpanı η

Aralık 2 3 4 5 6,3 8 10 12,5 16 20 25

x/h

η 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1,0

8.3 Yapı bileşenleri üzerindeki etkiler

8.3.1 Platformlardaki yükler

Platformlar ve mesnet yapısı, en elverişsiz noktaya yerleştirilerek, platform alanına bağlı olarak belirlenen
aşağıdaki tekil yüklere göre tasarlanır:

- 0,50m x 0,50m 1,5 kN;

- 0,20m x 0,20m 1,0 kN.

Ek olarak, düzgün yayılı yük de ayrıca dikkate alınır (bk. Madde 8.2.1.2).

Yukarıdaki gerekler ayrı ayrı karşılanabilir.

8.3.2 Yan korumadaki yükler

8.3.2.1 Düşey yük

Her bir ana korkuluk veya ara korkuluk, mesnet yönteminden bağımsız olarak, 1,25 kN büyüklüğündeki tekil
yüke karşı koyacak kapasitededir. Bu gerek, 50 mm veya daha geniş potansiyel bir ayaklığa sahip çitli yapı
gibi diğer yan koruma bileşenleri için de geçerlidir.

Bu yük, kazara oluşabilecek bir yük gibi düşünülür ve en elverişsiz noktaya düşey yönde, düşeyden ± 10°
sapma yapacak bir dilimde uygulanır.

8.3.2.2 Yatay yük

Yan korumanın, topuk levhası hariç, tüm bileşenleri, her defasında en elverişsiz noktaya uygulanan 0,3 kN
büyüklüğündeki bir yatay yüke karşı koyacak kapasitededir. Bu yük, örneğin bir çit yapısının örgüsüne
uygulanırken, 300 mm x 300 mm’lik bir alana yayılabilir. Topuk levhaları için yatay yük 0,15 kN’dur.

15
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004

Çizelge 4 - Yapının tamamına etkiyen hizmet yükleri

Grup Satır Yük cinsi Yük değerleri Madde no

1 Zati ağırlığı ve (varsa) denge ağırlıkları verildiği şekilde 8.2.1.1

2 En üst platformdaki düşey hizmet yükü

2.1 Düzgün yayılı yük 8.2.1.2
2.1.1 sınıf 2 için 1,5 kN/m²
2.1.2 sınıf 3 için 2,0 kN/m²
2.2 yapıdaki asgari hizmet yükü 5,0 kN/4 ayak 8.2.1.4

3 En üst platformdaki yatay servis yükü 8.2.2.1

3.1 L ≤ 4,0 m a 0,3 kN
3.2 L > 4,0 m a 2 x 0,3 kN
4 Rüzgâr simülasyonu için uygulanacak yatay tasarım 8.2.2.2
yükleri
5 %1 eğimden dolayı gelen yükler 8.2.1.3
a
L = platform uzunluğu.

Çizelge 5 - Yapı bileşenleri üzerindeki tasarım yükleri

Satır Eleman Yük cinsi Yük değerleri Madde no

1 platform
1.1 Alanın tamamı üzerinde düzgün yayılı yük 8.2.1.2
1.1.1 sınıf 2 1,5 kN/m²
1.1.2 sınıf 3 2,0 kN/m²
1.2 500 mm x 500 mm büyüklüğünde bir alan için platform 1,5 kN 8.3.1
üzerindeki en elverişsiz noktaya tekil olarak uygulanmış
Tabliye bileşeninin genişliği 500 mm’den az olduğu durumlarda
yük azaltılmayacaktır.
1.3 200 mm x 200 mm büyüklüğünde bir alan için platform 1,0 kN 8,3.1
üzerindeki en elverişsiz noktaya tekil olarak uygulanmış
2 korkuluk

2.1 korkuluk üzerinde en elverişsiz noktaya uygulanan tekil yük 1,25 kN 8.3.2.1
2.2 korkuluk üzerinde en elverişsiz noktaya uygulanan tekil yük 0,3 kN 8.3.2.2
3 topuk topuk levhası üzerinde en elverişsiz noktaya uygulanan tekil yük 0,15 kN 8.3.2.2
levhası

8.4 Sehimler

8.4.1 Platform bileşenlerinin elastik sehimi

Herhangi bir platform bileşeninin Çizelge 5 Satır 1.2’de verilen tekil yüklere maruz kaldığı durumdaki elastik
sehimi, platform bileşeninin açıklık uzunluğunun 0,01’ini geçemez.

16
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004

Ek olarak, platform bileşenlerinin 2,5 m veya daha fazla açıklığa sahip olduğu ve uygun tekil yüklerin
uygulandığı durumlarda, yüklenmiş ve yüklenmemiş komşu platform bileşenleri arasındaki azami seviye farkı
25 mm’yi geçemez.

8.4.2 Yan korumanın elastik sehimi

Ana veya ara korkuluğun Çizelge 5 Satır 2.2’de verilen yüke maruz kaldığı durumdaki azami sehimi,
açıklığından bağımsız olarak 35 mm’yi geçemez. Topuk levhasının Çizelge 5 Satır 3’te verilen yüke maruz
kaldığı durumdaki azami sehimi, açıklığından bağımsız olarak 35 mm’yi geçemez. Bu değerler, mesnetlere
bağlandıkları nokta referans alınarak ölçülür.

9 Talimat el kitabı
İmalatçı, prefabrik ekipmanın her bir tipi için saha kullanım talimatı el kitabı hazırlar. Talimat el kitabı, asgari
olarak EN 1298’e uygun verileri içerir.

10 İşaretleme
10.1 Bileşenler
Özel amaçla tasarlanan bileşenlerin her biri aşağıdaki şekilde işaretlenir:

a) seyyar erişim kule (MAT) sistemi ve imalatçıyı tanımlayan bir sembol veya harfler,

b) imalat yılının son iki hanesi. Alternatif olarak, imalatçının koyduğu yılın takibi için bir kod da kullanılabilir.

İşaretleme, bileşenin ömrü boyunca okunaklı kalacak şekilde düzenlenir. Harflerin boyutlandırılması, bileşenin
boyutu dikkate alınarak yapılabilir.

10.2 İmalatçı plakası

Aşağıdaki bilgileri içeren imalatçı plakası, seyyar erişim ve çalışma kulelerinin zemin seviyesinden
okunabilecek şekilde teşhir edilir:

a) imalatçının işareti,

b) kısa gösteriliş,

c) ilgili dilde “Montaj ve kullanım talimatları dikkatlice uygulanmalıdır.” ifadesi.

11 Yapısal tasarım
11.1 Temel tasarım ilkesi

11.1.1 Giriş
Seyyar erişim ve çalışma kuleleri, yük taşıma, kullanılabilirlik ve devrilmeye karşı direnç amaçlarıyla tasarlanır.
Bu maddede aksi belirtilmedikçe, yapı mühendisliği dokümanları uygulanır.

Bağlantı noktalarının ve bağlantıların dayanımı (örneğin, kaynaklanmış bağlantı noktaları, basınç altındaki
bağlantılar, çukur tipi perçin bağlantıları) doğrulanır.

Kavramlar, sınır durum yöntemine ilişkindir.

Hesaplamayı desteklemek amacıyla, EN 12811-3’e uygun olarak tam ölçekli deney veya detay deneyi
yapılabilir.

11.1.2 Bileşenlerin yapısal tasarımı

11.1.2.1 Çelik
Yapısal tasarım, EN 12811-2 dikkate alınarak, EN 1993-1-1’e uygun şekilde yapılır.
17
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004

11.1.2.2 Alüminyum
Yapısal tasarım, EN 12811-2 dikkate alınarak, EN 1999-1-1’e uygun şekilde yapılır.

11.1.2.3 Ahşap
Yapısal tasarım, EN 12811-2 dikkate alınarak, EN 1995-1-1’e uygun şekilde yapılır.

11.1.2.4 Diğer malzemeler

Yapısal tasarım için uygun dokümanlar uygulanır. Avrupa dokümanlarının bulunmadığı durumlarda
uluslararası dokümanlar uygulanabilir.

11.1.3 Sınır durumları

Sınır durumları şu şekilde sınıflandırılmıştır:

- nihai sınır durumu (taşıma gücü sınır durumu),

- kullanılabilirlik sınır durumu.
Nihai sınır durumunda, etki tesirlerinin tasarım değeri, bir başka deyişle, iç kuvvet veya momentin tasarım
değeri Ed, aşağıdaki ifadeye uygun şekilde, karşılık gelen direnç tasarım değeri Rd’yi aşamaz

Ed ≤ Rd

Etki tesirlerinin tasarım değeri Ed, Madde 8.2 ve Madde 8.3’te belirtilen etkilerin karakteristik değerlerinin
karşılık gelen kısmi güvenlik katsayısı ɣF ile çarpılmasıyla hesaplanır.

Direnç tasarım değeri Rd, Madde 11.3’te belirtilen karakteristik direnç değerlerinin kısmi güvenlik katsayısı ɣM
‘ye bölünmesiyle hesaplanır.

Kullanılabilirlik sınır durumunda, kullanılabilirlik kriterinde belirtilen etki tesirlerinin tasarım değeri Ed, ilgili
kullanılabilirlik kriteri sınır tasarım değeri Cd’yi aşamaz.

E d ≤ Cd

11.2 Yapısal analiz

11.2.1 Model tercihi

Benimsenen modeller; yapısal davranış seviyesini, Madde 11.2.2’deki kusurları dikkate alarak yeterli
doğrulukta tahmin edebilecek seviyededir.

Ayrı düzlemsel sistemlerin kontrolüyle yapılan analizlerde, etkileşimler de göz önüne alınır.

11.2.2 Kusurlar

11.2.2.1 Genel
Kalıcı gerilmeler, düşeyden sapmalar ya da eğrilikler ve küçük, engellenemeyen dış merkezlikler gibi
geometrik kusurları da kapsayan uygulama kusurlarının etkilerinin; uygun, eş değerli geometrik kusurlar
tanımlanarak değerlendirilmesi gerekir.

Uygulama yöntemi, ilgili tasarım dokümanının (örneğin, çelik için EN 1993-1-1, alüminyum için EN 1999-1-1)
ilgili şartnamesine uygun seçilir. Bu şartnamelerden ayrılacağı durumlarda, global çerçeve analizlerindeki
kusur varsayımlarının Madde 11.2.2.2 ile uyumlu olması gerekir.

Eş değer geometrik kusurların, geometrik olarak uyumlu olmasına gerek yoktur.

11.2.2.2 Düşey bileşenler arasındaki eğiklikler

Bağlantı noktalarında düşey bileşenler arasındaki açısal sapma kaynaklı çerçeve kusurları dikkate alınır.

18
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004

Şekil 7 - Düşey bileşenler arasındaki eğiklik açısı

Boru tipli bir bağlantı noktası için, bileşenlerden birine kalıcı olarak sabitlenen bir muf ile bağlanmış borulu
bileşenlerin bir çifti arasındaki eğiklik açısı ψ (bk. Şekil 7), Bağıntı (2)’ye göre hesaplanabilir:

𝐷𝑖− 𝑑0
tan 𝜓 = , tan 𝜓 = 0,01’den küçük olmamak kaydıyla (2)
ℓ0

Burada;

𝐷𝑖 boru şeklinde olan bileşenin anma iç çapı,

𝑑𝑖 mufun anma dış çapı,

ℓ0 anma bindirme boyudur.

Not - Bu bağıntı, eğikliğin iki kat veya fazla olmaya yatkın olduğu gevşek geçmeli mufların veya eğikliğin daha
az olabileceği genişleyen bağlantı noktası pimlerinin kullanımını kapsamaz.

Kapalı çerçeveli prefabrik kulelerde çerçevenin düzlemindeki tan ψ değeri; bindirme boyu 150 mm veya daha
fazla ise 0,01’e kadar, 150 mm’den daha az - en az 80 mm - ise 0,02’ye kadar alınabilir.

Madde 11.2.3.1’in gerekleri de ayrıca geçerlidir.

11.2.3 Rijitlik kabulleri

11.2.3.1 Borulu elemanlar arası bağlantı noktaları

Mufun kalıcı olarak elemana sabitlenmesi ve aşağıdaki durumlarda borulu elemanlar arası bağlantı rijit olarak
kabul edilir:

- mufun bindirme boyu en az 150 mm ise ve

- borunun anma iç çapı ile mufun anma dış çapı arasındaki oynama miktarı 4 mm’yi geçmiyor ise,
19
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004

veya
- mufun bindirme boyu en az 80 mm ise ve
- borunun anma iç çapı ile mufun anma dış çapı arasındaki oynama miktarı 2 mm’yi geçmiyor ise

Bu kabul, dış çapları 60 mm’yi geçmeyen borulu elemanlar için geçerlidir.

Bu gereklerden birinin karşılanmaması durumunda (örneğin, EN 74’e uygun mufların kullanılması) bağlantı
noktaları ideal mafsal olarak modellenir. Alternatif olarak, muf ve standard için detaylı bir kontrol yapılabilir (bk
Madde 11.3.3.2).

11.2.3.2 Bağlama elemanları

Bağlama elemanlarının gerçekçi yük-deformasyon davranışları, analiz modeline yansıtılır. Alternatif olarak,
bağlantı noktaları güvenli tarafta kalacak kabullerle modellenebilir.

Not - ENV 1993-2 ve EN 12811-3 yarı-rijit bağlantılarla ilgili bilgiler içermektedir.

Prefabrik kulelerdeki yarı-rijit bağlama elemanlarına ait ilgili parametrelerin tayini için bk. EN 12810-2.

Dik desteğe yapılan bağlantıların prefabrik bağlantı noktalarıyla yapıldığı yerlerde (örneğin, modüler bir
sistemde), yatay eleman-dik destek veya çapraz eleman-dik destek bağlantılarının tasarım momenti-dönme
karakteristiği belirlenir.

11.2.4 Direnç

11.2.4.1 Genel
Dirençlerin karakteristik değerleri, EN 12811-2’de verilen veya ilgili dokümanlardan alınabilen mekanik
özelliklerin karakteristik değerleri (örneğin, akma dayanımı fy, k) kullanılarak hesaplanır.

Çelik veya alüminyum elemanların dirençleri sırasıyla EN 1993-1-1: 2005 Madde 5.4 veya EN 1999-1-1
Madde 5.3’e uygun olarak belirlenir.

11.2.4.2 Bağlama elemanları

Aşağıdakilerin direnç karakteristik değerleri belirlenirken:

a) yapı mühendisliği mevzuatının kapsamına giren bağlantılar için: bk. ilgili tasarım dokümanları,

b) prefabrik kulelerin yarı-rijit bağlantı elemanları için: EN 12810-2 ve EN 12811-3’e bakılmalıdır,

c) herhangi bir dokümana uymayan diğer bağlantı elemanları için: deney yapılır. Örnek olarak
EN 12810-2’ye bakılmalıdır.

11.3 Doğrulama

11.3.1 Genel
İç kuvvet ve momentlerin tayini için elastik yöntemler kullanılır. Örneğin, çelik için ENV 1993-1-1: 1993, Madde
5.2.1.3’e bakılmalıdır.

Sehimin iç kuvvet ve momentler üzerindeki etkisi dikkate alınır; görüntülenen sistemin dengesi, ikinci derece
analiz kullanılarak veya birinci derece analiz ile birlikte yükseltme faktörü kullanılarak hesaplanır.

20
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004

11.3.2 Kısmi güvenlik katsayıları

11.3.2.1 Etkiler için kısmi güvenlik katsayıları, γF

Aksi belirtilmedikçe, kısmi güvenlik katsayısı γF aşağıdaki gibi alınır:

a) nihai sınır durumu:

tüm kalıcı ve değişken yükler için γF = 1,5,

kazara oluşan yükler için γF = 1,0,

b) kullanılabilirlik sınır durumu:

γF = 1,0.

11.3.2.2 Malzeme dirençleri için kısmi güvenlik katsayıları, γM

Çelik veya alüminyum bileşenlerin dirençlerinin tasarım değerlerinin hesaplamalarında kısmi güvenlik
katsayısı γM 1,1 olarak alınır. Diğer malzemelerden yapılma bileşenler için kısmi güvenlik katsayısı γM ilgili
dokümanlardan alınır.

Kullanılabilirlik sınır durumu için γM 1,0 olarak alınır.

11.3.3 Nihai sınır durumu

11.3.3.1 Genel
Son sınır durumunda, etki tesirlerinin tasarım değerinin karşılık gelen dirençlerin tasarım değerini aşmadığı
doğrulanır.

11.3.3.2 Borulu elemanlar

Etki kombinasyonları için, etkileşim Bağıntısı (3) kullanılabilir:

(3)

Burada;

Etkiyen kesme kuvveti V’ye karşı koyan eksen kuvvetinin tasarım değeri,

Etkiyen kesme kuvveti V’ye karşı koyan eğilme momentinin tasarım değeri,

ve

21
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004

Npl,k eksenel kuvvet N’nin karakteristik plastik direnci,

Mpl,k eğilme momenti M’nin karakteristik plastik direnci,
Vpl,k kesme kuvveti V’nin karakteristik plastik direnci,
M fiili eğilme momentinin tasarım değeri,
N fiili eksenel kuvvetin tasarım değeri,
V fiili kesme kuvvetinin tasarım değeridir.
Kısmi güvenlik katsayısı değeri γM için bk. Madde 11.3.2.2.

11.3.3.3 Borulu elemanlar arası bağlantı noktaları

Borulu elemanlar arası rijit bağlantı gereklerinin Madde 11.2.3.1’e uygun olarak sağlandığı durumlarda muf
sadece bağlantı noktasındaki tasarım eğilme momenti için doğrulanır.

Bindirme boyu 150 mm’den ve devamında 80 mm’den daha küçükse ve bağlantı noktası ideal mafsal olarak
alınmadıysa bk. Madde 11.2.3.1, ayrıntılı yapısal tasarım kontrolü eğilme, kesme ve yerel taşıma gerilmelerini
içerir.

11.3.3.4 Yan koruma

Yan korumanın bileşenleri Madde 8.3.2.1’de belirtilen kazara oluşan yüke, bozulmadan veya kopmadan
dayanabilir. Herhangi bir noktada asıl çizgiden 300 mm’den daha fazla yer değiştirme (deplasman) oluşması
durumu, bozulma olarak alınır. Gerekli olduğu durumlarda yer değiştirme, bileşenin plastik eğilme direncini
ileten bir plastik mafsal varsayımı yapılarak hesaplanabilir.

11.3.4 Kullanılabilirlik sınır durumu

Madde 8.4’te verilen sehim gereklerinin sağlandığı doğrulanır.

11.4 Konumsal denge

11.4.1 Genel
Yapının tamamının, her koşulda dengede olması sağlanır. Bu, serbest şekilde duran kulelerin devrilmesi için
de geçerlidir.

Devrilmeye, zatî ağırlık, ilave denge ağırlıkları, sabit ve hareketli yan payandalar veya bunların
kombinasyonlarıyla karşı koyulabilir.

11.4.2 Yük durumları

11.4.2.1 Genel
Aşağıdaki yük durumları geçerlidir. Her bir yük durumu için iki yükleme yönü de (kuleye paralel veya dik)
değerlendirilir.

Not - Sabit ve hareketli yan payandalara gereksinim duyan bir kule duvara karşı kullanıldığında, dengenin
sağlanması için yatay duvar dikmeleri kullanılabilir. Duvara yakın her bir kule düşey elemanı için en az
bir adet yatay duvar dikmesi teşkil edilmelidir. Yatay duvar dikmeleri her zaman sabit veya hareketli yan
payandaların en üst bağlantı noktası seviyesine eşit veya daha yüksek bir seviyede bağlanmalıdır.

11.4.2.2 Yük durumu 1

11.4.2.1.1 Emniyet katsayısı

Devrilmeye karşı güvenlik katsayısı S ≥ 1,5 alınır.

11.4.2.2.2 Düşey yükler

- Zatî ağırlık
- en üst platformun en elverişsiz köşesinden 100 mm uzakta bir noktada düşey hizmet yükü. Alınacak
düşey hizmet yükü:
22
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004

- platform uzunluğu L ≤ 4 m için: 0,75 kN;

- platform uzunluğu L > 4 m için: 2 x 0,75 kN.
11.4.2.2.3 Yatay yükler

- Üst platformdaki yatay hizmet yükü. Dikkate alınacak yatay hizmet yükü:
- platform uzunluğu L ≤ 4 m için: 0,3 kN;
- platform uzunluğu L > 4 m için: 2 x 0,3 kN.
- Yapı (bk. Madde 8.2.2.2) ve kişiye etkiyen rüzgâr yükü 0,1 kN/m² :
- platform uzunluğu L ≤ 4 m için: 1 kişi,
- platform uzunluğu L > 4 m için: 2 kişi.
Kişiye etkiyen rüzgâr yükü için:
- bir kişinin izdüşüm alanı: 0,7 m²;
- şekil çarpanı: 1,0;
- alan merkezi: üst platform seviyesinden 1 m yukarıda.
Yatay hizmet yükü ve rüzgâr yükü birlikte ele alınmaz. Bu yatay yüklerin sadece en elverişsiz dikkate alınır.

11.4.2.2.4 İlave yükler

%1 eğimden gelen yüklerdir.

11.4.2.3 Yük durumu 2

Devrilmeye karşı güvenlik katsayısı S ≥ 1,3 alınır.

11.4.2.3.1 Düşey yükler

- zatî ağırlık.
11.4.2.3.2 Yatay yükler
- yapıya (bk. Madde 8.2.2.2) etkiyen rüzgâr yükü 0,1 kN/m² .
11.4.2.3.3 İlave yükler
%1 eğimden gelen yüklerdir.

12 Deneyler
Yapısal tasarımın bir parçası olarak, tamamlanmış kulenin ilave rijitlik deneyleri yapılır. Bu deneyler Ek A’ya
uygun olarak gerçekleştirilir.

13 Değerlendirme
Değerlendirmeyi, tasarımı yapan kişi ve kuruluştan farklı bir kişi veya kuruluş yapar. Başarılı bir
değerlendirmenin tamamlanmasının ardından değerlendirici tarafından durumu ifade eden bir açıklama verilir.
Bu açıklama tüm incelemelerin referans numarasını tanımlar ve deney raporu aşağıdaki bilgileri içerir:

- incelenen bileşenlerin özel grubunun tanımlaması,

- değerlendirilen yapılandırmanın tanımlaması,
- dirençler olarak bileşen ve bağlantıların yapısal verisi ve deneylerle değerlendirilen rijitlikleri.

23
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004

Ek A
(Zorunlu hükümler)

Tamamlanmış kule yapısında rijitlik deneyi

A.1 Genel gerekler (bk. Şekil A.1 ve Şekil A.2)
Bu deneyin amacı, kulelerin en yüksek platform yüksekliğine dikildikleri ve yatay yüklere maruz kaldıkları
durumda izin verilen azami yer değiştirme değerlerini aşmadıklarından emin olmaktır. Elastik rijitlik ile birlikte
gevşeme veya oynama durumlarını da kapsar.

A.2 Deney yapısı

Deneyler asgari 6,0 m yüksekliğe sahip, tamamlanmış kulelerde yapılır. Kule, imalatçının kullanım el kitabına
uygun şekilde inşa edilir. Deney sırasında yapının zati ağırlığının devrilmeye karşı koymakta yetersiz kaldığı
durumlarda yeterli miktarda denge ağırlığı, tabana ilave edilebilir.

İmalatçı talimatlarına uygun olarak teşkil edilen azami platform yüksekliği 6,0 m’den daha az ise deney yapısı,
imalatçı tarafından tavsiye edilen ilave bileşenlerle birlikte en az 6,0 m yükseklikte dikilir. Bu ilave yükseklik,
D1’in ölçülmesini sağlayacaktır. Rijitliğin bu eylem sebebiyle olumsuz etkilenmesine izin verilmez. Deneyler
imalatçı tarafından öngörülen sıralamada ve:
- sabit yan payandalı veya sabit yan payandasız veya;
- hareketli yan payandalı veya hareketli yan payandasız yapılır.
Kulenin rijitliği denge ağırlığından etkilenmeyeceği için, denge ağırlığının sadece bir denge aracı olduğu bir
deney gereklidir.

Ayarlanabilir ayaklar; takılıysa, azami uzunluklarının %50’sine kadar uzatılır. İskele tekerleklerinin en elverişsiz
yöne çevrilmiş ve kilitli şekilde olması sağlanır.

Ayarlanabilir ayaklar genelde kuleyi düzleştirmek için kullanıldığından bu, bir çalışma durumunu temsil eder.

A.3 Deney yöntemi

Yatay deney yükü 500 N olarak alınır.

Yük, 6,0 m seviyesinden yukarıda uygun olan ilk düğüm noktasına uygulanır. Bu nedenle yük, kulenin temel
seviyesinin üzerinde eş değer moment verecek şekilde uyarlanabilir.

Yük, ağırlık merkezi boyunca ve kulenin bir yüzüne dik olarak uygulanır. Yük önce bir yönde, sonra karşı
yönde uygulanır ve toplam yer değiştirme D1 (mm cinsinden) tam olarak 6,0 m yüksekliğinde ölçülür (bk. Şekil
A.1).

Deney, ilk yüze 90° açıda tekrarlanır (bk. Şekil A.1).

A.4 Deney sonuçları (bk. Şekil A.2)

Yukarıda tarif edildiği şekilde ölçülen toplam yer değiştirme, kulenin sabit yan payandalı/payandasız, hareketli
yan payandalı/payandasız izin verilen azami platform yüksekliğinin yer değiştirmesi olan D2 değerini elde
edebilmek için doğrusal hesaplama aracılığıyla korelasyon sağlanır. Toplam yer değiştirme D2 200 mm’yi
aşamaz ve azami platform yüksekliğini sınırlandırabilir.

Rijitlikle sınırlanmış azami platform yüksekliği Bağıntı (A.1)’de verilmiştir:

(A.1)

24
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004

Not - Ölçülen D1 değeri, yükseklik sınırının hesaplanabilmesini sağlar. Örneğin:

a) ölçülen D1 değeri 100 mm ise Bağıntı (A.2) geçerlidir:

(A.2)

izin verilen azami platform yüksekliği h1 = 12 m.

b) ölçülen D1 değeri 300 mm ise izin verilen platform yüksekliği h1 = 4 m’dir.

Doğrusal bağıntı kesin bir doğruluk vermemekle birlikte; hesaplamalar ve uygulama deneyleri, bu standardın
kapsadığı kuleler için doğrusal ilişkinin kabul edilir olduğunu göstermektedir.

Açıklamalar:

1 iki karşı yöndeki ilk deney

2 iki karşı yöndeki ikinci deney

Şekil A.1 - Tamamlanmış kule yapısında rijitlik deneyleri için yatay yükler

25
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004

Açıklamalar:

h1 izin verilen azami yükseklik, sabit veya hareketli yan payandasız

h2 izin verilen azami yükseklik, sabit veya hareketli yan payandalı
D1 6,0 m deney yüksekliğinde ölçülen toplam yer değiştirme
D2 izin verilen azami platform yüksekliğinde izin verilen azami toplam yer değiştirme

Şekil A.2 - Ölçülen ve izin verilen kule yer değiştirmeleri

26
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004

Ek B
(Bilgi için)

Ulusal A-sapmaları
A-sapması: Mevzuat kaynaklı ulusal sapmalar, şu an için CEN üyeliğinin yetki alanının dışındadır.

Bu standard, EC Direktifinin kapsamında değildir. İlgili CEN ülkelerinde A-sapmaları, yürürlükten kaldırılana
kadar, bu standardın hükümlerinin yerine geçerlidir.

Avusturya ulusal yasal sapması

§8 (1)’e göre – Korkuluklar, Bauarbeiterschutzverordnung (BauV) 1994, Bundesgesetzblatt 313/2002

sürümünde gözlemlenir:

Ana korkuluk, en üst yüzeyi komşu çalışma alanı seviyesinden her yerde en az 1 m yukarıda olacak şekilde
kurulur. Bu gerek, bu standardın Madde 7.4.2’sine atıf yapmaktadır.

27
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004

Kaynaklar
[1] EN 39, Loose steel tubes for tube and coupler scaffolds – Technical delivery conditions

[2] EN 1993-2, Eurocode 3: Design of steel structures – Part 2: Steel bridges

[3] EN 10240, Internal and/or external protective coatings for steel tubes – Specification for hot dip
galvanized coatings applied in automatic plants

[4] EN 12810-1, Façade scaffolds made of prefabricated components – Part 1: Product specifications

28