Ts-En-13791 Türkçe Yeni̇ 2021

TÜRK
STANDARDLARI
ENSTİTÜSÜ Türk Standardı
TS EN 13791
Eylül 2019
TS EN 13791:2007 ve TS EN 13791:2010 yerine
ICS 91.080.40
Beton basınç dayanımının yapılar ve

öndökümlü beton bileşenlerde yerinde tayini
Assessment of in-situ compressive strength in structures and

precast concrete components
Évaluation de la résistance à la compression sur site des structures

et des éléments préfabriqués en beton
Bewertung der Druckfestigkeit von Beton in Bauwerken oder in

Bauwerksteilen
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
YAPI KONTROL MÜSAViRLiK HiZMETLERi AS.'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 2.04.2021
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iKTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TELİF HAKKI KORUMALI DOKÜMAN
© TSE 2021
Tüm hakları saklıdır. Aksi belirtilmedikçe bu yayının herhangi bir bölümü veya tamamı, TSE'nin yazılı izni olmaksızın
fotokopi ve mikrofilm dâhil, elektronik ya da mekanik herhangi bir yolla çoğaltılamaz ya da kopyalanamaz.
TSE Standard Hazırlama Merkezi Başkanlığı

Necatibey Caddesi No: 112
06100 Bakanlıklar * ANKARA
Tel: + 90 312 416 68 30

Faks: + 90 312 416 64 39
E-posta: dokumansatis@tse.org.tr
Web: www.tse.org.tr
© TSE - Tüm hakları saklıdır.
TS EN 13791:2019 EN 13791:2019
Millî önsöz
Bu standart; kaynağı EN 13791:2019 standardı olan TS EN 13791:2019 Türk standardının İnşaat İhtisas
Kurulu'na bağlı TK09 İnşaat Teknik Komitesi tarafından hazırlanan Türkçe tercümesidir.
Bu standart yayımlandığında, TS EN 13791:2007 ve TS EN 13791:2010’un yerini alır.
TSE resmî dillerinde yayımlanan diğer standart metinleri ile aynı geçerliliğe sahiptir.
Bu standartta kullanılan bazı kelime veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
Bu standartta atıf yapılan standardın milli karşılığı aşağıda verilmiştir. * İşaretli olanlar bu standardın
basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standartlarıdır.
EN, ISO, IEC Adı TS No Adı
vb. No (İngilizce) (Türkçe)
EN 206:2013 Concrete - Specification, TS EN Beton - Özellik, performans,
+A1:2016 performance, production 206:2013+A1:2017 imalat ve uygunluk
and conformity
EN 1990:2002 Eurocode - Basis of TS EN 1990:2009 Yapı tasarım esasları
structural design (Eurocode)
EN 1992-1- Eurocode 2: Design of concrete TS EN 1992-1- Beton yapıların tasarımı -
1:2004 structures - Part 1-1: General 1:2009 Bölüm 1-1: Genel kurallar ve
rules and rules for buildings binalara uygulanacak
kurallar (Eurocode 2)
EN 12350-1 Testing fresh concrete - Part TS EN 12350-1* Beton - Taze beton deneyleri
1: Sampling - Bölüm 1: Numune alma ve
yaygın kullanılan aygıtlar
EN 12390-2 Testing hardened concrete - TS EN 12390-2* Beton - Sertleşmiş beton
Part 2: Making and curing deneyleri - Bölüm 2:
specimens for strength tests Dayanım deneylerinde
kullanılacak deney
numunelerinin hazırlanması
ve küre tabi tutulması
EN 12390-3 Testing hardened concrete - TS EN 12390-3* Beton - Sertleşmiş beton
Part 3: Compressive deneyleri - Bölüm 3: Deney
strength of test specimens numunelerinin basınç
dayanımının tayin
EN 12504-1 Testing concrete in structures - TS EN 12504-1 Beton - Yapıda beton
Part 1: Cored specimens - deneyleri - Bölüm 1: Karot
Taking, examining and testing numuneler - Karot alma,
in compression muayene ve basınç
dayanımının tayini
EN 12504-2 Testing concrete in structures - TS EN 12504-2 Yapılarda beton deneyleri -
Part 2: Non-destructive testing Bölüm 2: Tahribatsız
- Determination of rebound muayene - Geri sıçrama
number sayısının belirlenmesi
EN 12504-4 Testing concrete - Part 4: TS EN 12504-4 Beton deneyleri - Bölüm 4:
Determination of ultrasonic Ultrasonik atımlı dalga
pulse velocity hızının tayini
© TSE – Tüm hakları saklıdır.

EN 13791:2019 TS EN 13791:2019
EN, ISO, IEC Adı TS No Adı

vb. No (İngilizce) (Türkçe)
EN 13369:2018 Common rules for precast TS EN 13369:2018 Öndökümlü beton mamuller -
concrete products Genel kurallar
EN 13670 Execution of concrete TS EN 13670 Beton yapıların inşaası

structures
AVRUPA STANDARDI EN 13791
EUROPEAN STANDARD
NORME EUROPÉENNE
EUROPÄISCHE NORM
Ağustos 2019
ICS 91.080.40 EN 13791:2007 yerine
Türkçe Sürümü
Beton basınç dayanımının yapılar ve öndökümlü beton bileşenlerde

yerinde tayini
Assessment of in-situ compressive strength in structures and precast concrete components
Évaluation de la résistance à la compression sur site Bewertung der Druckfestigkeit von Beton in
des structures et des éléments préfabriqués en beton Bauwerken oder in Bauwerksteilen
Bu Avrupa Standardı CEN tarafından 7 Temmuz 2019 tarihinde onaylanmıştır.
CEN üyeleri, bu Avrupa Standardına hiçbir değişiklik yapmaksızın ulusal standart statüsü veren koşulları öngören
CEN/CENELEC İç Yönetmeliği’ne uymak zorundadır. Bu tür ulusal standartlarla ilgili güncel listeler ve bibliyografik atıflar, CEN-
CENELEC Yönetim Merkezine veya herhangi bir CEN üyesine başvurularak elde edilebilir.
Bu Avrupa Standardı, üç resmî dilde (İngilizce, Fransızca, Almanca) yayımlanmıştır. Bir CEN üyesinin sorumluluğunda kendi
diline çeviri yoluyla elde edilen ve CEN-CENELEC Yönetim Merkezine bildirilen başka bir dildeki bir sürüm, bu standardın resmî
sürümleri ile aynı statüdedir.
CEN üyeleri sırasıyla, Almanya, Avusturya, Belçika, Birleşik Krallık, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya,
Finlandiya, Fransa, Hırvatistan, Hollanda, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Kıbrıs, Letonya, Litvanya, Lüksemburg,
Macaristan, Makedonya Cumhuriyeti, Malta, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, Türkiye ve
Yunanistan'ın ulusal standart kuruluşlarıdır.
AVRUPA STANDARDİZASYON KOMİTESİ

EUROPEAN COMMITTEE FOR STANDARDIZATION
COMITÉ EUROPÉEN DE NORMALISATION
EUROPÄISCHES KOMITEE FÜR NORMUNG
CEN-CENELEC Yönetim Merkezi: Rue de la Science 23, B-1040 Brussels
© 2019 CEN Her şekilde kullanım hakkı dünya çapında CEN üye Ref. No. EN 13791:2019 E
ülkelerine aittir.
© TSE - Tüm hakları saklıdır.

EN 13791:2019 TS EN 13791:2019
İçindekiler Sayfa
Avrupa Önsözü ......................................................................................................................................................4

Giriş ......................................................................................................................................................................5
1 Kapsam ......................................................................................................................................................8
2 Bağlayıcı atıflar ......................................................................................................................................8
3 Terimler, tarifleri, semboller ve kısaltmalar ..............................................................................9
3.1 Terimler ve tarifleri .............................................................................................................................. 9
3.2 Semboller ve kısaltmalar ................................................................................................................. 10
4 İncelemenin amacı ve deney parametreleri ............................................................................. 12
5 Deney bölgeleri, deney alanları ve deney sayısı ..................................................................... 15
5.1 Deney bölgeleri ................................................................................................................................... 15
5.2 Deney alanları ...................................................................................................................................... 15
6 Karot deneyleri ve yerindeki beton basınç dayanımının tayini ......................................... 17
7 Veri grubunun başlangıç değerlendirmesi ............................................................................... 19
7.1 Deney bölgesinin tek bir beton dayanım sınıfını temsil edip etmediğinin
değerlendirilmesi ............................................................................................................................... 19
7.2 Bir deney bölgesine ait tek deney sonuçlarının değerlendirilmesi ................................. 20
8 Mevcut bir yapının yapısal değerlendirilmesi için beton basınç dayanımının
hesaplanması ....................................................................................................................................... 22
8.1 Sadece karot deney verilerinin esas alındığı işlem ................................................................ 22
8.2 Dolaylı deney verileri ve karot deney verilerinin birlikte esas alındığı işlem ............ 23
8.3 En az üç adet karot deney verisi ile birlikte kullanılan dolaylı deneyler ...................... 25
9 Şüphe duyulması durumunda beton basınç dayanım sınıfının değerlendirilmesi .... 26
9.1 Genel........................................................................................................................................................ 26
9.2 Karot deney verilerinin kullanımı ............................................................................................... 27
9.3 Dolaylı deneylere ilaveten seçilmiş karotlara ait deney verilerinin kullanımı........... 28
9.4 Dolaylı deney işlemi ile kurulan genel veya özel bağıntı kullanılarak yapılan tarama
testi .......................................................................................................................................................... 29
9.5 İmalatçının beton basınç dayanımının uygun olmadığını beyan ettiği durumda
uygulanacak işlem .............................................................................................................................. 30
Ek A (bilgi için) İnceleme yapılmasına ilişkin kılavuz bilgi............................................................... 31
Ek B (bilgi için) Geri sıçrama sayısı ve basınç dayanım sınıfı arasındaki genel bağıntıya ait
örnek ....................................................................................................................................................... 39
Kaynaklar............................................................................................................................................................. 42
© TSE - Tüm hakları saklıdır. 3

TS EN 13791:2019 EN 13791:2019
Avrupa Önsözü
Bu doküman (EN 13791:2019), sekretaryası SN tarafından yürütülen CEN/TC 104 “Concrete and related
products - Beton ve ilgili mamuller” Teknik Komitesi tarafından hazırlanmıştır.
Bu Avrupa Standardına, en geç Şubat 2020 tarihine kadar, metnin özdeşi yayınlanarak veya onay bildirisi
ile ulusal standart statüsü verilir ve çelişen ulusal standartlar en geç Şubat 2020 tarihine kadar
yürürlükten kaldırılır.
Bu dokümanın bazı unsurlarının patent haklarının konusu olabileceği ihtimaline dikkat edilmelidir. Böyle
bir patent hakkının belirlenmesi durumunda CEN sorumlu tutulamaz.
Bu doküman, EN 13791:2007 standardının yerini alır.
Bu dokümanda EN 13791:2007’ye kıyasla yapılan temel değişiklikler aşağıda maddeler hâlinde
verilmiştir:
a) standart tamamen revize edilmiş olmakla birlikte, sürekliliği sağlamak amacıyla önceki baskıda
verilen metodolojik yaklaşımlar ile kapsam ana hatları ile korunmuştur;
b) bu revizyonda odaklanılan ana husus, EN 1990 ve EN 1992-1-1 ile paralel uygulamayı sağlamak
üzere yerindeki karakteristik basınç dayanımının tayinidir;
c) özellikle deney sonucunun, ölçümün, beton hacminin, deney alanının, küçük deney bölgesinin ve
deney bölgesinin tanımlanması bakımından uygulanacak işlemler ile ilgili daha kapsamlı kılavuz
bilgi verilmiştir;
d) inceleme amacını ortaya koymak için gerekli şartlar, uygulanacak işlemler, deneylere
başlanılmadan önce tanımlanmasına ihtiyaç duyulan deney yöntemleri, deney alanları ve deney
bölgeleri dokümana ilave edilmiştir;
e) “Mevcut yapının yapısal değerlendirilmesi için basınç dayanımının tayini” başlıklı Madde 8, önceki
baskıda yer alan yerindeki karakteristik basınç dayanımının karot deneyleri veya dolaylı
yöntemlerle değerlendirilmesine ilişkin gerekleri kapsar;
f) “Şüphe duyulması durumda beton basınç dayanım sınıfının tayini” başlıklı Madde 9, önceki baskıda
yer alan standart deneyler esas alınarak belirlenen beton uygunluğundan şüphe duyulması
durumunda uygulanacak değerlendirmeye ilişkin gerekleri kapsar;
g) önceki baskı olan EN 13791:2007’de yer alan A ve B yaklaşımları, bu revizyonda kaldırılmıştır;
h) bu revizyonla EN 13791, EN 206’da verilen gereklerle uyumlu hâle getirilmiştir.
CEN/CENELEC İç Yönetmeliklerine göre bu standardın ulusal standart olarak uygulamaya alınmasından
sorumlu ulusal standart kuruluşlarının ülkeleri sırasıyla: Almanya, Avusturya, Belçika, Birleşik Krallık,
Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hırvatistan, Hollanda, İrlanda,
İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Kıbrıs, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Makedonya,
Malta, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, Türkiye ve Yunanistan'dır.
4 © TSE - Tüm hakları saklıdır.

EN 13791:2019 TS EN 13791:2019
Giriş
(1) Bu doküman yerindeki dayanımın tayini için aşağıda belirtilen iki uygulamayı kapsar:
 bir deney bölgesine ait yerindeki karakteristik basınç dayanımının ve/veya belirli alanlara ait
yerindeki dayanımın tayini;
 inşa hâlindeki yapıya getirilen betonun basınç dayanım sınıfının, standart deney sonuçlarının esas
alındığı basınç dayanımından veya beton uygulama (döküm, yerleştirme, sıkıştırma, bakım vb.)
kalitesinden şüphe duyulması durumunda tayini.
(2) Yukarıda belirtilen uygulamaların her ikisinde de Çizelge 1’de gösterildiği gibi çok sayıda ortak aşama
bulunmakla birlikte, beton dayanımının tayin yöntemleri farklıdır. Bu farklılığın sebebi, yerinde dayanım
tayininde (Madde 8), dayanımın değerinin ve bu değerin belirlenmesinde dikkate alınan veri sayısına
ilişkin belirsizliğin ne olacağı hakkında öngörüde bulunulamamasıdır. Madde 8’e göre tayin edilen
yerindeki dayanım, EN 1992-1-1:2004, A.2.3’te belirtildiği gibi, yapımı tamamlanmış yapı veya yapı
elemanına uygulanan deneylerin esas alındığı değerdir.
NOT İnşa hâlindeki yapıya getirilen betonun orijinal kalitesi ile ilgili bilgi temin edilebilmekle birlikte,
yapıdaki betonun yerindeki dayanımı, süreye (beton yaşına) bağlı olarak değişebilir.
(3) Madde 9’da verilen işlemlerin çoğu, inşa hâlindeki yapıya getirilen betonun basınç dayanımı
bakımından performansının, beton imalatçısının beyanına uygun olması, ancak betondan, inşaat
mahallinde alınan numunelerden elde edilen deney sonuçlarının uygun çıkmaması ve bu farklılığın başka
yöntemlerle açıklığa kavuşturulamaması durumunda yapılacak doğrulama için kullanılır. CEN
standartlarında, imalatçının performans beyanının doğrulanması için verilen işlemlerin güvenilir
olduğunun kabul edilmesinde yapılan varsayım, betonun belirtilen karakteristik dayanıma uygun olduğu
ve uygulanan istatistiksel testlerle bu hipotezin geçerliliğinin kontrol edildiğidir.
Madde 9’a göre yapılan değerlendirmenin, basınç dayanımının uygun olmadığını gösterdiği durumlarda,
Madde 9.5’te verilen işlemler, imalatçı ve ilgili diğer taraflarca uygulanmalıdır.
(4) Madde 8 ve Madde 9’da verilen işlemlerde, önemli ölçüde farklı sonuçlara yol açabilecek farklı
yaklaşımlar kullanılmıştır.
(5) Aksi belirtilmedikçe, bu dokümanda yer alan hükümler, normal ağırlıklı, hafif veya ağır beton
kullanılarak yapılmış beton yapıların tamamı için geçerlidir.
(6) Bu doküman, dolaylı (tahribatsız) deney yöntemi [UPV (ultrasonik atımlı dalga hızı) veya geri
sıçrama çekici] ile basınç dayanımı arasında, sadece tek bir bağıntı kullanımını kapsar. UPV ve geri
sıçrama çekicinin, karot dayanımı ile birlikte kullanımı, yararlı bir teknik olmakla birlikte bu tür
kullanımla ilgili işlem detayları bu dokümanda verilmemiştir.
(7) Bu doküman, EN 1992-1-1 ile birlikte kullanılacağı kabulüyle hazırlanmıştır. Diğer tasarım
standartları ile birlikte kullanılacağı durumda, bu dokümanda yer alan bazı faktörlerin değiştirilmesi
gerekebilir. İlave olarak, bu dokümanda; cc faktörü için, EN 1992-1-1:2004, 3.1.6’da önerilen 1,0 değeri
ve  faktörü için, EN 1992-1-1:2004, A.2.3’te önerilen 0,85 değeri kullanılmıştır. Milli hükümlerde, bu
faktörler için farklı değerlerin kullanılacağının yer alması durumunda, bu standartta yer alan ilgili
bağıntılarda düzenleme yapılması gerekebilir.
(8) Kullanım yerinde geçerli hükümlerde, bu dokümanda belirtilenler dışındaki teknikler de verilmiş
olabilir. Bu tekniklerden bazıları örnek olarak aşağıda belirtilmiştir:
 iki dolaylı deney yönteminin karot deneyi ile birlikte kullanımı;
 çapı 50 mm’den daha küçük olan karotların kullanımı;
 çekip çıkarma deneyinin kullanımı;
 9.4’te belirtilen prensiplere uygun bir tarama testi;

TS EN 13791:2019 EN 13791:2019
 Madde 8’de verilen, 8’den daha az sayıdaki karotlara, dolaylı deneyler yapılmaksızın uygulanacak
hükümler;
 bir beton elemanın kesitinde, yangından sonraki dayanım gradyeninin belirlenmesi;
 beton kalitesinden şüphe duyulan bir yapı elemanının, kalitesi uygun beton içeren benzer yapı
elemanıyla, Madde 9’da yer alan işlemler uygulanarak kıyaslanması.
Bunlara ilave olarak, kullanım yerinde geçerli hükümlerde, bu dokümanda belirtilenler dışındaki diğer
hususlar için de bazı gerekler verilmiş olabilir. Bu gereklerden bazıları örnek olarak aşağıda belirtilmiştir:
 yerel malzemelerle yapılan deney sonuçları esas alınarak yapılan değerlendirmeye göre, boy/çap
oranı 2:1 ve 1:1 olan karotlar arasındaki basınç dayanımı oranının 0,82’den farklı olduğunun ortaya
çıkması durumunda bu oranın ne olduğu;
 boy/çap oranı 2:1 veya 1:1’den farklı olan karotlar için betonun yerindeki basınç dayanımı ile
karotun boy/çap oranı arasındaki bağıntı;
 hafif betonun yerindeki basınç dayanımı ile karotun boy/çap oranı arasındaki bağıntı;
 enine donatı içeren karotların dayanımında yapılacak düzeltme;
 çapı ve boyu aynı olan karot dayanımı ile kalıba dökülerek hazırlanan beton numune dayanımı
arasındaki bağıntı;
 EN 1992-1-1 veya EN 1990’a göre yapılanlar haricindeki değerlendirmelerde uygulanacak faktörler;
 milli hükümlerde, EN 1992-1-1:2004, A.2.3’te verilen η faktörü için önerilen 0,85 değerinden daha
farklı bir değer kullanılması yer almışsa bu faktörün ne olduğu;
 yapısal değerlendirmede, 8.3’te verilenlerden farklı kriterler,
 inşaat mahalline getirilen belirli bir sayıdaki beton yükünün değerlendirilmesi için
EN 206:2013+A1:2016, B.3.1’de verilen kriterlerin kullanılmadığı durumlarda, 9.2 ve 9.3’te
verilenlerden farklı kriterler,
 beton imalatçısının uygun olmadığını beyan ettiği veya betonun uygun olmadığının kanıtlandığı
yerlerde uygulanacak gerekli işlemlere ilişkin kılavuz bilgi.
(9) İnceleme yapılmasında dikkate alınacak kılavuz bilgi, Ek A’da verilmiştir.
(10) EN 13791’in bu revizyonunda verilenlerden daha detaylı kılavuz bilgiler ve geri plan bilgileri ile
hesaplama örnekleri, CEN/TR 17086 [1]’de verilmiştir.

EN 13791:2019 TS EN 13791:2019
Çizelge 1 — İlgili maddeler hakkındaki kılavuz bilgiler

Konu Madde No
İncelemenin amacı Madde 4, A.1
Deney yöntemlerinin seçilmesi A.3, A.4
Aşağıdakiler için değerlendirme yönteminin seçilmesi: A.2
aşağıda verilenler esas alınarak yerindeki dayanımın tayini:

 karot deney verileri; 8.1
 deney numunelerine göre kalibre edilen dolaylı deneyler; 8.2
 karot deneyleri ve dolaylı deneyler. 8.3
veya, aşağıda verilenler esas alınarak imalat kontrol verilerinin uygun

olduğunu, tanımlama deney verilerinin ise uygun olmadığını
gösterdiği basınç dayanımının tayini:
 karot deney verileri; 9.2
 dolaylı deneyler ve seçilen karot deneyleri; 9.3
 tarama testi. 9.4
İmalatçının, basınç dayanımının uygun olmadığını beyan ettiği
9.5
durumlarda uygulanacak işlemler
Deney bölgeleri ve deney alanlarının seçimi 5.1, 5.2, A.4
Yerindeki beton dayanımının, karot deney verilerinden belirlenmesi Madde 6
Tek bir beton sınıfını içerdiğinin görülmesi durumunda, veri
7.1
grubunun değerlendirilmesi
İstatistiksel olarak aykırı değerleri içerdiğinin görülmesi durumunda,
7.2
veri grubunun değerlendirilmesi
Verilerin değerlendirilmesi ve kullanımı A.4, A.5, A.6

TS EN 13791:2019 EN 13791:2019
1 Kapsam
(1) Bu doküman;
− yapılar ve öndökümlü beton bileşenlerde kullanılan betonun yerindeki basınç dayanımının ve
yerindeki karakteristik basınç dayanımının, doğrudan yöntemler (karot deneyleri) ve ultrasonik
atımlı dalga hızı, geri sıçrama sayısı gibi dolaylı yöntemler kullanılarak tayinine ilişkin yöntemler ve
işlemleri;
NOT Basınç dayanımının tayininde boy/çap oranı 2:1 olan silindir numunelerin esas alındığı, tasarım
standardı olan EN 1992-1-1 ile paralel uygulamayı sağlamak için, yerindeki basınç dayanımının tayininde çapı ≥ 75
mm ve boy/çap oranı 2:1 olan karotlar esas alınmıştır.
− dolaylı deney yöntemlerinden elde edilen deney sonuçları ile yerindeki basınç dayanım değerleri
arasındaki bağıntının kurulmasına ilişkin prensipler ve kılavuz bilgileri;
− inşa hâlinde olan yapıyla getirilen betonun basınç dayanım sınıfı uygunluğunun, standart
deneylerden elde edilen sonuçlardan veya beton uygulama kalitesinden şüphe duyulması
durumunda değerlendirilmesine ilişkin işlemler ve kılavuz bilgileri
kapsar.
(2) Bu dokümanda, deney alanlarına ait yerindeki beton basınç dayanımının ve deney bölgelerine ait
yerindeki karakteristik beton basınç dayanımının tayinine ilişkin gerekler verilmiş olmakla birlikte, bu
bilginin nasıl uygulanacağı, özel durum ve bu özel duruma ait mühendislik öngörüsü dikkate alınarak
belirlenmelidir.
(3) Bu doküman, basınç dayanımı dışındaki dayanıklılıkla ilgili özellikler gibi diğer özellikler bakımından
beton kalitesinin değerlendirilmesini kapsamaz.
(4) Bu dokümanın amacı, EN 206:2013+A1:2016, 5.5.1.2 veya 8.4’te belirtilenler hariç olmak üzere, beton
basınç dayanımı uygunluğunun EN 206 veya EN 13369’a göre değerlendirilmesi değildir.
(5) Bu doküman, öndökümlü beton bileşenlerin rutin uygunluk kontrolünün, yerindeki beton basınç
dayanımının doğrudan veya dolaylı ölçümler kullanılarak yapılmasına ilişkin işlemleri veya kriterleri
kapsamaz.
2 Bağlayıcı atıflar
Bu dokümanda, aşağıdaki dokümanlara tamamen veya kısmen atıfta bulunulur ve bunlar, bu dokümanın
uygulanması için zorunludur. Tarihli atıflar için, yalnızca alıntı yapılmış baskı geçerlidir. Tarihli olmayan
atıflar için, atıf yapılan dokümanın son baskısı (tüm tadiller dâhil) geçerlidir.
EN 206:2013+A1:2016, Concrete - Specification, performance, production and conformity
EN 1990:2002, Eurocode - Basis of structural design
EN 1992-1-1:2004, Eurocode 2: Design of concrete structures - Part 1-1: General rules and rules for
buildings
EN 12350-1, Testing fresh concrete - Part 1: Sampling
EN 12390-2, Testing hardened concrete - Part 2: Making and curing specimens for strength tests
EN 12390-3, Testing hardened concrete - Part 3: Compressive strength of test specimens
EN 12504-1, Testing concrete in structures - Part 1: Cored specimens - Taking, examining and testing in
compression
EN 12504-2, Testing concrete in structures - Part 2: Non-destructive testing - Determination of rebound
number
EN 12504-4, Testing concrete - Part 4: Determination of ultrasonic pulse velocity
EN 13369:2018, Common rules for precast concrete products
EN 13670, Execution of concrete structures
EN 13791:2019 TS EN 13791:2019
3 Terimler, tarifleri, semboller ve kısaltmalar

3.1 Terimler ve tarifleri
Bu dokümanın amaçları bakımından, aşağıdaki terimler ve tarifleri uygulanır.
Standartlarda kullanım için ISO ve IEC’de yer alan terminolojik veri tabanlarına ulaşılabilecek adresler
aşağıda verilmiştir:
— IEC Electropedia: http://www.electropedia.org/
— ISO Online tarama platformu: http://www.iso.org/obp
NOT Basınç dayanımının gösterimine ilişkin kısaltmalar ve bu kısaltmaların anlamları, 3.2’de verilmiştir.
3.1.1
karot boy faktörü
karot deney ölçüm sonucunu veya karot deney sonucunu, boyu çapının iki katı olan aynı çaplı karota ait
değere dönüştürmek için uygulanan faktör
3.1.2
dolaylı deney
geri sıçrama sayısı için EN 12504-2’ye, ultrasonik atımlı dalga hızı (UPV) için ise EN 12504-4’e göre
yapılan tahribatsız deney
3.1.3
beton yükü
bir transmikserle nakledilen, bir veya daha fazla harmandan oluşan beton miktarı
3.1.4
olgunluk
belirli bir beton için, aynı olgunluğa sahip harmanların aynı basınç dayanımına sahip olduğu anlamına
gelen yaş ve sıcaklık fonksiyonu
Kayda ait not 1: Olgunluk genellikle 20 oC’ta gün biriminde eşdeğer yaş olarak ifade edilir. EN 13670’e göre olgunluk
hesaplarında, kullanılan çimento tipi veya çimento ile katkı birleşimi için kanıtlanmış uygun bir olgunluk fonksiyonu
esas alınmalıdır.
3.1.5
geri sıçrama sayısı
geri sıçrama çekicinden alınan ölçümlerin vuruş doğrultusuna göre düzeltilmesinden sonra bir deney
alanından elde edilen geçerli asgari dokuz geri sıçrama çekici okumasının ortanca (medyan) değeri
Kayda ait not 1: Geri sıçrama sayısı tam sayı olarak ifade edilir.
Kayda ait not 2: Geri sıçrama sayısının tayin işlemi EN 12504-2’de verilmiştir.
3.1.6
tarama testi
beton basınç dayanımı ile arasında genel veya özel bağıntı olan dolaylı deney işlemi
Kayda ait not 1: Kurulan bağıntı belirlenen basınç dayanım sınıfına uygunluğu göstermek için kullanılabilir.
3.1.7
küçük deney bölgesi
yerindeki beton basınç dayanımına ait farklılıkların, inşaat mahalline getirilen betonun kalitesindeki
değişkenliklerden değil, esasen seçilen deney alanlarından ve deney değişkenliğinden kaynaklandığı,
yapısal değerlendirmede kullanılan yeterince küçük bölge

TS EN 13791:2019 EN 13791:2019
3.1.8
deney alanı
genellikle, yerindeki beton basınç dayanımının değerlendirilmesinde kullanılacak tek bir deney sonucunu
elde etmek amacıyla yapılan ölçümler için seçilmiş sınırlı alan
Kayda ait not 1: İstisnalar için Madde 6 (9) ve 8.1 (2)’ye bakılmalıdır.
3.1.9
deney bölgesi
aynı bileşen malzemeleri kullanılarak yapıldığı ve aynı basınç dayanım sınıfında olduğu bilinen veya
kabul edilen betondan veya basınç dayanımı için tanımlama testleri ile ilişkilendirilerek tanımlanmış
hacimdeki betondan yapılmış bir veya birkaç benzer yapı elemanı veya öndökümlü beton bileşen
Kayda ait not 1: Bir deney bölgesi, deney alanları içerir.
3.1.10
deney sonucu
ölçüm sonuçlarının aritmetik ortalaması veya geri sıçrama sayısı için bir deney alanından elde edilen
ölçüm sonuçlarının ortanca değeri
Kayda ait not 1: Bir deney sonucu, çapı ≥ 75 mm olan tek bir karottan elde edilen ölçüm sonucundan veya tek bir
UPV ölçüm sonucundan oluşabilir.
3.1.11
ultrasonik atımlı dalga hızı
UPV
ultrasonik dalganın betonu geçerken ölçülen hızı
Kayda ait not 1: UPV tayin işlemi EN 12504-4’te verilmiştir.
3.2 Semboller ve kısaltmalar
CLF karot boy faktörü
Gp Grubbs testine göre kritik değer
kn karakteristik frekans yüzdelik faktörü [KAYNAK: EN 1990:2002]
m incelenen deney bölgesine ait geçerli dolaylı deney sonuçlarının sayısı
n karot deney sonuçlarının sayısı
p korelasyon eğrisine ait parametre sayısı
s yerindeki beton basınç dayanımı için hesaplanan genel standart sapma
NOT 1 s’nin hesaplanması için Bağıntı (6)’ya bakılmalıdır.
sc karot dayanım deney verilerinin çizilen regresyon eğrisi etrafındaki dağılımının bir ölçüsü
olan artık standart sapma
NOT 2 sc’nin hesaplanması için Bağıntı (8)’e bakılmalıdır.
se hesaplanan (tahmin edilen) karot dayanım değerlerinin, bu değerlere ait ortalama değer
etrafındaki dağılımının bir ölçüsü olan, hesaplanan dayanım değerlerinin tamamına ait
standart sapma
NOT 3 se’nin hesaplanması için Bağıntı (7)’ye bakılmalıdır.
xi,cor korelasyonda kullanılan deney alanı “i”ye ait dolaylı deney değeri
x0 deney alanı “0”a ait dolaylı deney değeri (yapısal değerlendirme amaçları için yerindeki beton
basınç dayanımı gerektiğinde)
𝑥̅ korelasyonda kullanılan m sayıda dolaylı deney değerinin ortalaması
NOT 4 Basınç dayanımı için kullanılan kısaltmalar Çizelge 2’de verilmiştir.
EN 13791:2019 TS EN 13791:2019
Çizelge 2 — Basınç dayanımı için kullanılan kısaltmalar

Kısaltmalar Tarif ve açıklama
EN 12350-1’e göre alınan, EN 12390-2’ye göre silindir ve küp numuneler hâline
fc veya fc,cube getirilerek kür uygulanan ve EN 12390-3’e göre deneye tabi tutulan beton
numune takımından tayin edilen basınç dayanımı.
EN 12504-1’e göre tayin edilen karot basınç dayanımı.
fc,core
NOT Bu kısaltma, boy/çap oranlarının tamamını kapsayan genel bir kısaltmadır.
EN 12504-1’e göre tayin edilen karot basınç dayanımı.
fc,1:1core veya fc,2:1core NOT Karot boy/çap oranı 1:1 olduğunda fc,1:1core kısaltması, karot boy/çap oranı 2:1
olduğunda ise fc,2:1core kısaltması kullanılır.
Bir yapı elemanı veya öndökümlü beton bileşendeki deney alanından alınan
karotun, çapı ≥ 75 mm ve boy/çap oranı 2:1 olan karot dayanımı cinsinden ifade
edilen basınç dayanımı.
fc,is NOT 1 Bir deney alanından birden fazla karot alınması hâlinde, deney sonucu, her bir
numuneden elde edilen deney ölçüm sonuçlarının ortalamasıdır.
NOT 2 Bu değer yerindeki rutubet durumu esas alınarak tayin edilir ve standart
rutubet durumuna göre dönüştürülmez.
Yerindeki karakteristik beton basınç dayanımı (çapı ≥ 75 mm ve boy/çap oranı
2:1 olan karot dayanımı cinsinden ifade edilen). Bir başka ifadeyle, incelenen
beton hacminin tamamından karot alınmış ve bu karotların deney tabi tutulmuş
olması hâlinde, deney sonuçlarının % 5’inin altına düşmesinin beklendiği
fck,is yerindeki beton basınç dayanımıdır.
NOT 1 Bu değerler, standart rutubet durumuna göre dönüştürülmez.
NOT 2 İncelenen yerindeki beton hacminin, EN 260’ya göre taze betonun
uygunluğunu tayin etmek için kullanılan beton hacmi ile aynı olma ihtimali
bulunmamaktadır. İncelenen yerindeki beton hacmi genellikle daha küçüktür.
fc,is,est Belirli bir deney alanı için hesaplanan yerindeki beton basınç dayanımı.
“n” adet deney alanının oluşturduğu gruba ait en büyük yerindeki beton basınç
dayanımı değeri (çapı ≥ 75 mm ve boy/çap oranı 2:1 olan karot dayanımı
fc,is,highest cinsinden ifade edilen).
NOT Bir deney alanından birden fazla karot alınması hâlinde, her bir deney alanına
ait karot deney değerlerinin ortalaması alınır ve ölçüm ortalama değerlerinin en büyük
olanı “en büyük değer” olarak belirlenir.
“n” adet deney alanının oluşturduğu gruba ait en küçük yerindeki beton basınç
dayanımı değeri (çapı ≥ 75 mm ve boy/çap oranı 2:1 olan karot dayanımı
fc,is,lowest cinsinden ifade edilen).
NOT Bir deney alanından birden fazla karot alınması hâlinde, her bir deney alanına
ait karot deney değerlerinin ortalaması alınır ve ölçüm ortalama değerlerinin en küçük
olanı “en küçük değer” olarak belirlenir.
Regresyon bağıntısı kullanılarak eşdeğer yerindeki beton basınç dayanımına
fc,is,reg
dönüştürülen dolaylı deney değeri
Boy/çap oranı 2:1 olan silindir deney numunelerinin, belirlenen basınç dayanım
sınıfı ile ilişkilendirilmiş asgari karakteristik dayanımı.
fck,spec
NOT Örneğin, basınç dayanım sınıfı C30/37 için fck,spec değeri 30 MPa’dır. Dayanım
sınıflarının tamamı için EN 206’ya bakılmalıdır.
“i” adet deney alanının oluşturduğu gruba ait yerindeki beton basınç dayanımı
fc,m(i)is ortalama değeri (çapı ≥ 75 mm ve boy/çap oranı 2:1 olan karot dayanımı
cinsinden ifade edilen).

TS EN 13791:2019 EN 13791:2019
4 İncelemenin amacı ve deney parametreleri

(1) Yapıda uygulanacak deneylere başlanılmadan önce, aşağıda verilenler belirlenmeli ve kayda
geçirilmelidir:
a) incelemenin amacı;
b) standartlar, deney yöntemleri ve uygulanacak değerlendirme teknikleri;
NOT 1 A.3’e ve deney yöntemlerinin uygulama sınırları için deney yöntem standartlarına bakılmalıdır.
c) deney bölgesi/bölgeleri ve deney alanları;
d) her bir deney alanında yapılacak ölçüm adedi;
e) inceleme için karot alınacaksa, karotun çapı ve yüzeyden itibaren boyu;
NOT 2 Belirtilen karot çapı, karotun alındıktan sonraki çapı olup, alındığı yerde geri kalan boşluğun çapı
değildir.
f) deneyler için, karot boyunun ayarlanması bakımından karot uçlarının nerede traşlanacağı;
g) karot uçlarının hazırlanmasında kullanılacak teknik;
h) numune alma ve deney işlemlerinin, ISO/IEC 17025 [3]’e göre akreditasyona sahip bir laboratuvar
tarafından yapılıp yapılmayacağı;
i) karot alındıktan sonra geride kalan boşluğun doldurularak eski hâline getirilme yöntemi;
j) varsa bu dokümanda belirtilen işlemlerden olan herhangi sapma;
(2) Uygun tekniklerin seçilmesine yardımcı olmak üzere hazırlanan akış şemaları, Şekil 1 ve Şekil 2’de
verilmiştir.
(3) İnceleme yapılmasında kullanılmak üzere verilen kılavuz bilgiler Ek A’da yer almaktadır.

EN 13791:2019 TS EN 13791:2019
Yapının ve/veya yapıdaki belirli Değerlendirme yöntemini,

alanların, yerindeki beton basınç Madde 5.2, 6 ve 8’de verilenlere
dayanımının tayini gereklidir göre seç
Verileri topla ve gözden geçir Deney bölgeleri ve deney alanlarını,

Madde 5.1, 5.2’de verilenlere göre
seç veya doğrula
Veriler,
Madde 7.1’de açıklandığı Hayır
gibi tek bir beton dayanım
sınıfını mı temsil Aykırı değerleri iptal et
etmektedir ?
Hayır
Evet
Deney bölgesinde, İstatistiksel

olarak Bu değer, Madde 7.2 (8)’e göre,
Madde 7.2’de açıklandığı gibi Evet istatistiksel olarak aykırı üçüncü
aykırı değerleri
istatistiksel olarak aykırı ve ait oldukları
değer midir veya aykırı değer,
yine de deney sonuçları serisine
değerler var mıdır ? bölgeleri araştır dâhil edilecek
midir ?
Hayır
Evet
Deney bölgesine ait, yerindeki
karakteristik beton basınç dayanımı
ve/veya belirli bir deney alanına ait
yerindeki basınç dayanımını,
geçerli verileri kullanarak
Madde 8’e göre hesapla
Şekil 1 — Deney bölgesine ait yerindeki karakteristik beton basınç dayanımının ve belirli deney
alanlarına ait yerindeki basınç dayanımının hesaplanması için akış şeması

TS EN 13791:2019 EN 13791:2019
Şüphe duyulması durumunda,

basınç dayanım sınıfının tayini
İmalatçı, betonun Evet

uygun olmadığını mı beyan 9.5’te verilen işlemleri uygula
etmiştir ?
Hayır
Yapıda yerinde deney İmalat kayıtları gibi diğer bilgileri

Hayır
uygulanması gerekli midir ? kullan, laboratuvar işlemlerini
kontrol et
Evet
9.4’te verilen tarama

testi uygulanarak Evet
9.4’e göre tarama testi uygula
değerlendirme yapılması
yararlı mıdır?
Hayır
Dolaylı deneyler ve 9.3’e göre seçilmiş

Hayır Kriterler sağlandı mı ?
karot deneylerini uygula veya 9.2’ye
göre karot deney verilerini kullan
Kriterler sağlandı mı ? Evet
Hayır
Yapıdaki beton, belirlenen Yapıdaki beton, belirlenen basınç

basınç dayanım sınıfına uygun dayanım sınıfına uygundur,
değildir, 9.1 Not 1’e bakılmalıdır 9.1(4)’e bakılmalıdır
Şekil 2 — Şüphe duyulması durumunda, inşaat mahalline getirilen betonun basınç dayanım
sınıfının değerlendirilmesi için akış şeması

EN 13791:2019 TS EN 13791:2019
5 Deney bölgeleri, deney alanları ve deney sayısı

5.1 Deney bölgeleri
(1) Deney bölgeleri tanımlanmalıdır. Deney bölgeleri, bir grup benzer yapı elemanı, büyük bir yapı
elemanı veya basınç dayanımı için tanımlama deneylerine (yerinde yapılan kontrol) bağlı olarak
tanımlanmış hacimdeki beton kısım olabilir. Karışım tasarımı bakımından farklı betonlar, ayrı deney
bölgeleri olarak belirlenmelidir. Basınç dayanımının bilinmediği durumlarda, yapı elemanlarının deney
bölgeleri olarak gruplara ayrılmasında mühendislik öngörüsü uygulanmalı ve bu bölgelerin birden fazla
sayıda beton kalitesi (dayanımı) içerip içermediğinin belirlenmesi için deney sonuçları kontrol
edilmelidir.
NOT 1 Mevcut yapıdaki beton için, aşağıda verilenler bilinmeyebilir:
− şantiyede veya şantiye dışında hazırlanıp hazırlanmadığı;
− tasarlanmış veya tarif edilmiş beton olarak temin edilip edilmediği;
− farklı zamanlarda, farklı kaynaklardan gelip gelmediği;
− farklı ortamlara maruz kalması sebebiyle, kür şartlarında değişim olup olmadığı.
Bu sebeplerle, yerindeki (yapıdaki) beton basınç dayanımı, bir basınç dayanımı sınıfına değil, bir basınç dayanım
sınıf aralığına (grubuna) karşılık gelebilir.
(2) Farklı beton tesislerinden gelen betonlar, aynı karışım tasarımına ve aynı bileşenlere sahip olmaları
şartıyla aynı deney bölgesine yerleştirilebilir. Bu tesislere örnek olarak, büyük bir inşaat alanında veya
büyük bir beton tesisinde bulunan iki veya daha fazla beton santralı verilebilir.
(3) İncelenen yapı elemanlarının, önyapımlı beton bileşenler ve yerinde dökülen beton içermesi
durumunda, öndökümlü beton bileşenler ve yerinde dökülen beton kısmı, farklı deney bölgelerine
ayrılmalıdır.
(4) Bu dokümanda, küçük deney bölgeleri kavramı kullanılmıştır. Böyle bir küçük deney bölgesi,
bünyesinde bulunduğu deney bölgesinde yer alan diğer beton yüklerinden önemli derecede farklı olduğu
bilinen veya öyle olduğu tahmin edilen beton yüklerini içermemelidir.
NOT 2 Küçük deney bölgesi tanımı için 3.1.7’ye bakılmalıdır.
(5) Madde 9’da verilen işlemler için, bir günde şantiyeye teslim edilen beton hacmi yaklaşık 30 m3’ü
geçmiyorsa ve beton yüklerinden (transmikser gibi) birisinin, diğerlerinden farklı olabileceğini gösteren
emare yoksa, şantiyeye teslim edilen betonun önemli değişkenlikler göstermediği ve deney
sonuçlarındaki değişimlerin esas olarak deney bölgesi bünyesindeki deney alanları veya deney
uygulanmasındaki değişkenliklerden kaynaklandığı kabul edilebilir.
5.2 Deney alanları
(1) Her bir deney bölgesinde oluşturulacak deney alanı sayısı; bu bölgede yer alan beton hacmi,
deneylerin amacı ve tayin edilecek beton dayanımı için ihtiyaç duyulan güvenilirliğe bağlıdır. Her bir
deney bölgesinde yer alacak deney alanı sayısı belirlenmeli ve tanımlanmalıdır.
(2) Deney alanları, inceleme amacının (Madde 4’e bakılmalıdır) gerçekleştirilmesini sağlayacak şekilde
seçilmelidir. Her bir deney alanı belirlenmeli ve tanımlanmalıdır. Deney alanlarının asgari sayısı 8.1 ve
Madde 9’da belirtilmiştir.
NOT 1 Mevcut yapılardaki değerlendirme için uygulanacak işlemlere ait kılavuz bilgi, EN 1998-3 [4]’te
verilmiştir.
(3) Deney sonucunu elde etmek için yapılacak deney ölçümlerinin sayısı, deney yöntemine bağlı olarak
değişmektedir, bu konuda Çizelge 3’e bakılmalıdır.
(4) İnceleme amacının, betonun yerindeki karakteristik basınç dayanımının (fck,is) tayini olması
durumunda, deney bölgesindeki deney alanları, yapı elemanlarının bünyesindeki beton dayanımlarının

TS EN 13791:2019 EN 13791:2019
tipik değişimleri dikkate alınmak üzere seçilmelidir, deney alanlarının seçilmesine ait kılavuz bilgiler için
A.4’e bakılmalıdır.
(5) Beton dayanımı tayin edilecek yapıya ait dikkate alınacak şartlar aşağıda verilmiştir:
 yapının genel konumu ve karot alma donanımının taşınma kolaylığı;
 yapıdaki, şüphe duyulan bölgeye ulaşılabilirlik,
 karot alan personelin ve yapıda bulunan diğer kişilerin güvenliği.
(6) Deney alanlarının seçilmesinde, ön germe çelikleri ve kanallarından kaçınılmalı ve aşağıda

verilenlerden de uzak durulmaya çalışılmalıdır:
 çatlaklı alanlar;
 yüksek gerilmeye maruz veya kritik kısımlar;
 donatı.
(7) Önerilen deney alanlarında donatı ve ön germe çeliği bulunmadığından emin olunması için yardımcı
olarak pas payı ölçer veya metal detektörü kullanılır.
(8) Dolaylı deney yöntemlerinin uygulanacağı yerlerde, deney uygulanması ile ilgili deney yöntemi
standardına ve her deney bölgesindeki deney alanının asgari sayısına ilişkin kılavuz bilgi için de, bu
dokümanın ilgili maddelerine bakılmalıdır.
Çizelge 3 — Deney tipleri ve bu tipler ile deney alanları ve bölgeleri arasındaki ilişki
Deney Deney alanı Deney bölgesi
Bir deney bölgesinin yerindeki
karakteristik basınç dayanımının
tayini için geçerli asgari deney sonucu
sayısı, karot çapı ≥ 75 mm olmak
şartıyla sekiz olmalıdır, Madde
Deney sonucu, tek bir karotun 8.1(2)’ye bakılmalıdır. Olası
basınç dayanımı veya deney istatistiksel aykırı değerler dikkate
alanından birden çok sayıda alındığında, bir deney bölgesindeki on
karot alınmışsa ortalama basınç deney alanının her birisinden birer
dayanımı olabilir. Örnek olarak, karot alınması önerilir. Küçük bir
Karotlarla basınç
uzun bir karotun, iki veya daha deney bölgesi için, geçerli en düşük
dayanımı tayini
fazla kısa karot olarak bölünmesi karot sayısının uygulanmasına izin
(EN 12504-1)
hâlinde de bunlar birden çok verilebilir, 8.1(6)’ya bakılmalıdır.
sayıda karot olarak dikkate alınır. Çapı ≥ 75 mm olan karotlardan,
Aynı zamanda, çapları 75 mm’den dolaylı deneylerle birlikte
daha küçük olan karotlar için de kullanılmak üzere elde edilen, geçerli
Madde 6’ya bakılmalıdır. asgari deney sonucu üç olmalıdır,
8.3’e bakılmalıdır. Bu durumda,
karotlar, istatistiksel olarak aykırı
muhtemel değerlerin iptal edilmesine
imkân sağlayacak şekilde en az dört
deney alanından alınmalıdır.

EN 13791:2019 TS EN 13791:2019
Çizelge 3 — Deney tipleri ve bu tipler ile deney alanları ve bölgeleri arasındaki ilişki (devamı)
Deney Deney alanı Deney bölgesi
Beton yüzeyine düzenli aralıklarla
dağılmış noktalarda, geri sıçrama
Deney sonucu, EN 12504-2’ye
Geri sıçrama sayısının çekiçi kullanılarak yapılan inceleme,
uygun olarak belirlenen geri
tayini a beton yapı yüzeyindeki sertlik
sıçrama sayısıdır ve bu sayı, bir
(EN 12504-2) farklılıklarını göstererek, deney
deney bölgesinden alınan asgari
bölgesindeki, karot alınacak veya
9 adet cihaz okuma değerinin
daha fazla inceleme yapılması
ortancasıdır.
gerekecek kısımların tanımlanmasını
sağlayacaktır.
Deney sonucu, beton kesiti Beton yüzeyine düzenli aralıklarla
boyunca, doğrudan veya dolaylı dağılmış noktalarda, UPV kullanılarak
UPV tayini a olarak alınan, tek bir ultrasonik yapılan inceleme, beton yapıdaki
(EN 12504-4) atımlı dalga hızı ölçümü veya birim hacim kütlesi farklılıklarını
deney bölgesinde, birden fazla göstererek, deney bölgesindeki, karot
sayıda ultrasonik atımlı dalga hızı alınacak veya daha fazla inceleme
ölçümü yapılmışsa, bunların yapılması gerekecek kısımların
ortalaması olabilir. tanımlanmasını sağlayacaktır.
aGeri sıçrama sayısı ve ultrasonik atımlı dalga hızı, beton basınç dayanımının doğrudan ölçüsünü
vermemekle birlikte, yapıda kullanılan betonun yerindeki basınç dayanımı ile aralarındaki özel geçiş
katsayısının belirlenmesi hâlinde, bu ölçüm sonuçları, yerindeki beton basınç dayanımının tayin
edilmesinde de kullanılabilir, Madde 8’e bakılmalıdır.
NOT 2 Deney sonucuna tekabül eden frekanslar işaretlenerek çizilen eğrinin, ortalama etrafında toplanmış
değerlerden oluşan çan biçiminde olması durumunda, deney sonuçlarının dağılımının Gauss eğrisine uygun olduğu
kabul edilebilir. Eğride, dağılmış şekilde küçük piklerin bulunması durumunda, bu durum, deney bölgesinde, daha
fazla inceleme yapılması gerektiğini gösterir.
6 Karot deneyleri ve yerindeki beton basınç dayanımının tayini

(1) Madde 9’da belirtilen işlemler için yapılan karot deneylerinde, uygunluk deneylerinde ulaşılan
olgunluktan (örneğin 20 oC sıcaklıkta 28 gün) daha düşük olgunluğa sahip karotlar kullanılmamalıdır.
(2) Karot deneyleri, numune uçlarının traşlanması veya deney hazır olacak şekilde başlıklanması hariç
tutulmak üzere numunelerin sızdırmaz kaplar içerisinde saklanmasını gerektiren EN 12504-1’e göre
yapılmalıdır.
(3) Karotların birim hacim kütlesi, EN 12390-7’ye göre tayin edilmeli ve kayda geçirilmelidir.
NOT 1 Karot birim hacim kütlesi, karot ölçüm sonuçlarının yorumlanmasında yardımcı bir parametredir.
(4) Uygulama açısından mümkün olmayan durumlar hariç tutulmak üzere, uçları traşlanmış karotun
boy/çap oranı 2:1 veya 1:1 ve karot çapı ≥ 75 mm olarak belirlenmiş olmalıdır. Donatı detaylarına bağlı
olarak çapı ≥ 75 mm olan karotların alınması mümkün olmadığında, karot çapı 50 mm’den daha küçük
olmayacak şekilde belirlenmelidir.
NOT 2 Boy/çap oranı 2:1 ve 1:1’den farklı olan karotlara ait yerindeki beton basınç dayanımının (fc,is)
dönüştürülmesine ilişkin herhangi bir gerek belirtilmemiştir.
NOT 3 Karot boyutlarının seçimine ilişkin daha fazla kılavuz bilgi A.4’te verilmiştir.
(5) Karotlarda donatı bulunmamalıdır. Karotta basınç dayanımı tayininde uygulanan yüke dik doğrultuda
donatı varsa bu durum kayda geçirilmeli ve bu karot diğerlerinden ayrı olarak değerlendirilmelidir.

TS EN 13791:2019 EN 13791:2019
(6) Karot alma doğrultusunda veya bu doğrultuya yakın konumda donatı içeren herhangi bir karot derhal
reddedilmeli ve aynı deney alanından başka bir karot alınmalıdır.
(7) Yerindeki beton basınç dayanımının tayini için karot deney sonucu, karot boy faktörü (CLF)
kullanılarak boy/çap oranı 2:1 olan karot eşdeğerine dönüştürülmelidir. Kullanım yerinde geçerli
hükümlerde farklı bir değer verilmedikçe veya deneyler ile farklı bir değer doğrulanmadıkça, normal
ağırlıklı ve hafif beton için boy/çap oranı 1:1 olan karota ait yerindeki beton basınç dayanımını, boy/çap
oranı 2:1 olan karotun yerindeki beton basınç dayanımına dönüştürme faktörü 0,82’dir. Diğer boy/çap
oranları için kullanım yerinde geçerli hükümlerde CLF verilmelidir. Hafif betonlara ait CLF, kullanım
yerinde geçerli hükümlerde verilmeli veya deneyler ile doğrulanmalıdır.
(8) Bir deney alanına ait yerindeki beton basınç dayanımını tayin etmek için uygulanacak gerekler
Çizelge 4’te verilmiştir.
NOT 4 Karot çapının agrega en büyük tane büyüklüğüne bölünmesiyle bulunan değerin yaklaşık 3’ten küçük
olması durumda, agrega tane büyüklüğünün ölçülen dayanım üzerinde önemli etkisi vardır.
NOT 5 Karot alma doğrultusu, normal olarak yapı elemanının düşey veya yatay döküm yönü olarak ifade edilir.
Bu standart veya önceki baskısı olan EN 13791:2007 arasında karot alma doğrultuları bakımından farklılık yoktur.
(9) Ortalama basınç dayanımının tayini amacıyla çapı 50 mm’ye eşit veya daha büyük ve 75 mm’den daha
küçük karotların alındığı ve her bir deney alanına ait hesaplanmış basınç dayanımını elde etmek amacı
bulunmadığı durumda, her bir deney alanından tek bir karot alınabilir (asgari deney alanı sayısı için 8.1’e
bakılmalıdır).
NOT 6 Daha küçük çaplı karotların basınç dayanımı değişkenliği daha yüksek olduğundan, deney sonucunda
aynı güvenilirliği sağlamak için asgari karot sayısı artırılmıştır. Agrega en büyük tane büyüklüğü 20 mm, çapı 100
mm ve boy/çap oranı 2:1 olan karotlara ait basınç dayanımının, çapı 50 mm olan karotlara ait basınç dayanımından
yaklaşık % 7 oranında daha yüksek olduğunu gösteren kanıt bulunmaktadır (EN 12504-1’e bakılmalıdır) ancak,
boy/çap oranı 1:1 olan karotlar için bu oranın ne olduğuna dair yeterli kanıt bulunmadığından, bu oran burada
dikkate alınmamıştır.
NOT 7 Belirli bir deney alanından elde edilen deney sonucunda, çapı ≥ 75 mm olan karottan elde edilen deney
sonucu ile aynı güvenilirliği sağlamak için, daha küçük çaplı bir dizi karotlardan elde edilen deney sonuçlarının
ortalamasına (Çizelge 4’e bakılmalıdır) ihtiyaç duyulur. Ancak, bir deney bölgesine ait ortalama basınç dayanımı
için aynı güvenilirlik, deney alanlarının sayısının artırılması ve her bir deney alanından küçük çaplı tek bir karot
alınması suretiyle sağlanabilir (8.1’e bakılmalıdır).

EN 13791:2019 TS EN 13791:2019
Çizelge 4 — Bir deney alanına ait deney sonucunu elde etmek için uygulanacak gerekler
Gerek Karot çapı Karot çapı
50 mma ≥ 75 mm
Boy : çap oranı Anma: 1:1b Anma: 2:1 Anma: 1:1
İzin verilen sapma aralığı: İzin verilen sapma aralığı: İzin verilen sapma aralığı:
0,90:1 ila 1,10:1 1,95:1 ila 2,05:1 0,90:1 ila 1,10:1
Bir deney alanına ait
deney sonucunu
elde etmek için
3 1 1
gerekli asgari karot
basınç dayanımı
değeri sayısı
Deney alanına ait
yerindeki beton CLFc (fc,1:1core değerlerinin fc,2:1core değerlerinin CLFc (fc,1:1core değerlerinin
basınç dayanımı ortalaması) ortalamasıd ortalaması) d
(fc,is)
a 50 mm’den büyük ve 75 mm’den küçük karot çapı için asgari karot basınç dayanımı değeri sayısı
enterpolasyonla bulunmalı ve belirtilmelidir.
b Çapı 50 mm ve boy/çap oranı 2:1 olan karotlar için hiçbir hüküm bulunmamaktadır.
c CLF değeri için Madde 6 (7)’ye bakılmalıdır.
d Tek bir karot alınmışsa, fc,is = fc,2:1core veya CLF x fc,1:1core’dur.
7 Veri grubunun başlangıç değerlendirmesi

7.1 Deney bölgesinin tek bir beton dayanım sınıfını temsil edip etmediğinin
değerlendirilmesi
(1) Önerilen deney bölgesinin tek bir basınç dayanımına sahip betondan oluştuğu bilinmiyorsa (büyük
olasılıkla Madde 8’de verilen işlemlerin uygulanacağı durumda), özel incelenme ihtiyacı bulunan deney
bölgeleri ve alanlarını belirlemek için imalat kontrolüne ait mevcut bilginin tamamı ve şantiye kayıtları
kullanılmalıdır. Tek bir yapı elemanında kullanılan betonun tek bir basınç dayanım sınıfında olduğunu
kabul etmek mantıklı olmasına rağmen, başka bir yapı elemanı için gönderilen beton yükünün incelenen
yapı elemanına döküldüğü durumda olduğu gibi, bu kabulü geçersiz kılan nadir istisnalar bulunmaktadır.
Bununla birlikte, böyle bir beton yüküne ait basınç dayanımı, yüksek veya düşük istatistiksel olarak aykırı
değer olarak da belirlenmiş olabilir, 7.2’ye bakılmalıdır. Deney bölgesinin farklı iki veya daha fazla basınç
dayanımına sahip beton içerdiğini gösterebilen deney sonuçları olup olmadığını kontrol etmek için deney
alanı gözle muayene edilir ve basınç dayanımı verileri incelenir. Deney bölgelerinin seçiminde itina
gösterilmesi, bir deney bölgesinin farklı iki basınç dayanımına sahip beton içerme tehlikesini en aza
indirirken, bu tehlike olasılığını ortadan tamamen kaldırmaz.
NOT 1 Örneğin, bir binadaki kolonların tamamı deney bölgesi olarak kabul edilmiş olabilir. Elde edilen verilerin
iki grubu temsil ettiği görülüyorsa, “benzer şekilde konumlandırılmış yapı elemanları”, binanın bir veya daha fazla
katındaki benzer boyuta sahip kolonların tamamı olabilir (kolonlarda kullanılan betonun dayanımı binanın üst
katlarında düşük çıkmış olabilir veya geçici soğuk hava etkisini dikkate almak için bazı kolonlar yüksek dayanımlı
beton kullanılarak dökülmüş olabilir).
NOT 2 Karotun alındığı yerin (yapı elemanının tepe, orta veya taban bölümü) beton dayanımı üzerinde etkisi
olacaktır, ancak, A.4’te verilen tavsiyelere uyulursa, bu dayanım değişkenlikleri azaltılacaktır. Genellikle, herhangi
bir tek yapı elemanında kullanılan betonun, tek bir dayanım sınıfına ait betondan oluştuğunu kabul etmek
güvenlidir.
(2) Deney sonuçlarından, deney bölgesinde farklı iki basınç dayanımına sahip beton bulunabileceğine
dair bir kanıt elde ediliyorsa, aşağıdaki işlemlerden birisi uygulanır:

TS EN 13791:2019 EN 13791:2019
 elde edilen veri grubu, bir deney bölgesi için belirlenen asgari gerekler dikkate alınarak iki deney
bölgesine ait olacak şekilde ikiye bölünür veya
 veri iki gruba ayrılır ve örneğin t-testi kullanılarak her bir gruba ait ortalama beton dayanım değeri
belirlenir.
NOT 3 Madde 8, yerindeki karakteristik beton basınç dayanımı tayinini kapsadığından ve bu tayinde ortalama
beton dayanımı ve standart sapma esas alındığından, ortalama beton dayanımlarının birbirinden önemli derecede
farklı olduğunun bir test ile belirlenmesi uygun yaklaşımdır.
NOT 4 Betonun sıkıştırılma işlemi ve bu işlemin etkinliği dikkate alınarak belirlenen döküm yüksekliğine bağlı
olarak doğal bir dayanım değişkenliği vardır.
(3) Ortalama beton dayanımlarının farklı olduğunu veya bir veri grubuna ait değerin, diğer veri grubuna
ait değerden büyük olduğunu belirlemek için t-testi kullanılırsa, değişkenlikler karma hâle getirilmelidir.
(4) Ortalama beton dayanımlarının birbirinden önemli derecede farklı olduğunun gösterilmesi hâlinde,
veri grubu iki deney bölgesine ait olacak şekilde ikiye bölünmelidir; ortalama beton dayanımları
birbirinden önemli derecede farklı değilse, veri grubu tek bir deney bölgesine ait olarak kabul edilmelidir.
(5) Burada açıklanan kontrol işleminin Madde 9’da verilen işlemlerde belirtilen incelemelerde
kullanılması gerekli değildir.
7.2 Bir deney bölgesine ait tek deney sonuçlarının değerlendirilmesi
(1) Veri grubunun olağandışı düşük veya yüksek bir veya daha fazla deney sonucu içerdiği görülüyorsa,
istatistiksel olarak aykırı değerler olup olmadıklarını belirlemek için bu deney sonuçları kontrol
edilmelidir.
NOT 1 İstatistiksel olarak aykırı değerlerin tabi tutulacağı işlem bakımından uygulanacak kılavuz bilgi için
A.6’ya bakılmalıdır.
(2) Dolaylı deney sonuçları grubu da, sonuçların elde edildiği deney alanında, örneğin karot deneyi
uygulanarak ilave inceleme ihtiyacı bulunduğunu gösterebilen istatistiksel olarak aykırı değerler
içerebilir.
(3) Örneğin, en düşük ve en yüksek deney sonucu arasındaki farkın ve deney sonuçları ortalamasının
değerlendirilmesi yoluyla en düşük veya en yüksek sonucun, istatistiksel olarak aykırı değer olup
olmadığını belirlemek mümkündür. Bir veya daha fazla sonucun istatistiksel olarak aykırı değer olması
durumunda uygulanacak işlemler, mühendislik öngörüsünün konusudur.
(4) İstatistiksel olarak aykırı değerlerin değerlendirilmesi için yerleşik şekilde uygulanan herhangi bir
yöntemin kullanılmasına izin verilir.
NOT 2 Örnek olarak, ISO 5725 [5] ve ASTM E178 [6]’ya bakılmalıdır.
(5) İstatistiksel olarak aykırı değerlerin belirlenmesi için verinin normal dağılımlı olması şartıyla Grubb
testi kullanılabilir. Ardışık n sayıdaki deney değerinden en yüksek olanı, aşağıdaki bağıntının sağlanması
durumunda istatistiksel olarak aykırı değer olarak kabul edilmelidir.
(6) İstatistiksel olarak aykırı değerlerin testi için anlamlılık düzeyi % 1 esas alınarak belirlenmiş kritik
değerler (Gp) Çizelge 5’te verilmiştir.
NOT 3 Gp değerlerinin belirlenmesinde diğer anlamlılık düzeyleri de uygulanabilir.

EN 13791:2019 TS EN 13791:2019
Çizelge 5 — İstatistiksel olarak aykırı değerlerin testi için kritik değerler (Gp)
Deney değeri sayısı Gp
4 1,496
5 1,764
6 1,973
7 2,139
8 2,274
9 2,387
10 2,482
11 2,564
12 2,636
13 2,699
14 2,755
15 2,806
16 2,852
17 2,894
18 2,932
19 2,968
20 3,001
25 3,135
30 3,236
35 3,316
40 3,381
50 3,482
60 3,560
70 3,621
80 3,673
90 3,716
100 3,754
120 3,817
140 3,867
160 3,910
180 3,946
200 3,978
250 4,042

TS EN 13791:2019 EN 13791:2019
(7) Ardışık n sayıdaki deney değerinden en düşük olanı, aşağıdaki bağıntının sağlanması durumunda
istatistiksel olarak aykırı değer olarak kabul edilmelidir.
(8) İstatistiksel olarak aykırı muhtemel değerlerin her iki uçta olması durumunda, bu teknik, öncelikle
ortalama değere göre aykırılığı en fazla olan değere uygulanmalıdır. Bu teknik, bir deney bölgesine ait
veri grubuna iki kez uygulanabilir. Test tekrarlanmadan önce, istatistiksel olarak aykırı ilk değer,
ortalama değer ve standart sapma hesabına dâhil edilmemelidir. İstatistiksel olarak aykırı her bir değer
kayda geçirilmeli ve ayrı ayrı değerlendirilmelidir. İkiden daha fazla deney sonucunun istatistiksel olarak
aykırı değer olması hâlinde, bu durum, deney bölgesinin basınç dayanım sınıfı birbirinden farklı en az iki
betondan oluştuğunun bir göstergesi olabilir ve bu olasılık incelenmelidir.
Diğer bazı tekniklerde ikiden daha fazla istatistiksel olarak aykırı değere izin verilir ancak, deney
bölgesinin, basınç dayanım sınıfı birden fazla olan betondan oluşma ihtimali de dikkate alınmalıdır.
8 Mevcut bir yapının yapısal değerlendirilmesi için beton basınç dayanımının

hesaplanması
8.1 Sadece karot deney verilerinin esas alındığı işlem
(1) Yerindeki basınç dayanımı değerleri (fc,is), bütün değerlerin geçerli olduğundan emin olunması için
kontrol edilir. Geçerli deney sonuçlarının tamamı, incelenmekte olan yapıdaki deney bölgesine ait
yerindeki ortalama basınç dayanımının (fc,m(n)is) ve bu ortalama dayanımın belirlenmesinde kullanılan
değerlerin örneklem standart sapması s’nin hesaplanmasında kullanılır.
(2) Küçük deney bölgeleri hariç olmak üzere, yerindeki karakteristik basınç dayanımının
hesaplanmasında, asgari olarak aşağıda verilenler esas alınır:
 Çizelge 4’e göre, çapı ≥ 75 mm olan karotların esas alındığı, geçerli adet sekiz yerindeki beton basınç
dayanımı deney sonucu veya;
 en büyük agrega tane büyüklüğü ≤ 16 mm olan betondan alınan, her birisinin çapı 50 mm olan tek
karotların esas esas alındığı, on iki adet yerindeki beton basınç dayanımı deney sonucu.
(3) Bağıntı (3)’ün uygulanmasında, örneklem standart sapma olarak, hesaplanan örneklem standart
sapma s veya % 8 değişkenlik katsayısını sağlayan standart sapma değerinden büyük olanı kullanılır.
NOT 1 Değişkenlik katsayısının asgari değeri, karot deney sonuçlarının anormal derecede birbirine yakın
olduğu durumlarda, gerçekci olmayan düşük bir değerin kullanımına karşı bir önlemdir.
(4) Yerindeki karakteristik basınç dayanımı (fck,is) olarak, aşağıda verilen bağıntılar kullanılarak
hesaplanan değerlerden küçük olanı alınır.
fck,is = fc,m(n)is  kns (3)
Burada;
kn, Çizelge 6’dan alınır.
fck,is = fc,is, lowest + M (4)
Burada;
M değerinde, fc,is, lowest değeri esas alınmakta olup, bu değer Çizelge 7’den alınır.

EN 13791:2019 TS EN 13791:2019
Çizelge 6 — Bağıntı (3)’te kullanılmak üzere kn değerleri

n 8 10 12 16 20 30 
kn 2,00 1,92 1,87 1,81 1,76 1,73 1,64
NOT 2 Bağıntı (3) ve Çizelge 6, EN 1990:2002+A1:2005, Ek D’de verilenler ile uyumludur.

Çizelge 7 — Bağıntı (4)’te kullanılmak üzere M ihtiyat payının değeri
fc,is, lowest değeri İhtiyat payı

MPa MPa
≥ 20 4
≥ 16 < 20 3
≥ 12 < 16 2
< 12 1
(5) Bağıntı (3)’ün normal logaritmik (log normal) formunun da kullanılmasına izin verilir. Bu durumda,
EN 1990:2002, D.7.2’de verilen bağıntı, bilinmeyen değişkenlik katsayısı tercihinin kullanılmasıyla
uygulanmalıdır. Dayanım değerlerinin doğal logaritmaların örneklem standart sapması, hesaplanan
örneklem standart sapma veya % 8 değişkenlik katsayısını sağlayan standart sapma değerinden büyük
olanıdır.
(6) Küçük bir deney bölgesinden alınacak karotların asgari sayısı ve değerlendirme kriterleri, kullanım
yerinde geçerli hükümlerle belirlenmiş olabilir veya bu amaçla Bağıntı (7)’de verilen işlem uygulanabilir.
(7) Bir ila üç elemandan oluşan ve toplam hacmi yaklaşık 10 m3’ü aşmayan küçük bir deney bölgesinden,
alınacak, çapı ≥ 75 mm olan karotların asgari sayısı, her elemandan bir karot alınmak suretiyle üç olmalı
ve küçük deney bölgesine ait yerindeki basınç dayanımı (fc,is), bu karot dayanımlarından hesaplanmalıdır.
Karotların alınan yerlerinin, yapı betonunu temsil etmesi şartıyla, yapısal değerlendirme amaçları için
kullanılacak yerindeki karakteristik beton basınç dayanımı (fck,is) olarak, en düşük üç veya daha fazla
sayıdaki karot dayanım değeri (deney sonuçlarının dağılımının ortalama değerin % 15'inden fazla
olmaması şartıyla) alınır.
Deney sonuçlarının dağılımının, ortalama değerin % 15'inden fazla olması durumu, deney bölgesine ait
daha fazla bilgi edinilmesine ihtiyaç olduğunu gösterir.
8.2 Dolaylı deney verileri ve karot deney verilerinin birlikte esas alındığı işlem
8.2.1 İncelenmekte olan yapıdan alınan karot verileri ile aralarında geçiş katsayısı belirlenmiş
dolaylı deneylerin kullanımı
(1) İdeal olarak, dolaylı deneylerle inceleme işlemi, karot deneylerinden önce yapılmalıdır. Bu inceleme
sonucunda elde edilen veriler, karot alma yerlerinin belirlenmesi için kullanılmalıdır. Karotlar, dolaylı
deney verilerinin elde edildiği yerlerden alınmalıdır. Bu şekilde en az 10 çift deney verisi elde edilmiş
olmalı ve yapı güvenliği bakımından tehlike oluşturmuyorsa, sapma gösteren verilerin elde edildiği yerler
de dâhil olmak üzere, dolaylı deney verisi elde edilen konumların tamamından karot alınmalıdır. Karot
deney sonuçları, yerindeki basınç dayanımı değerlerine (fc,is) dönüştürülmeli ve dolaylı deney sonuçları
x-ekseninde, yerindeki basınç dayanımı değerleri de y-ekseninde gösterilmek üzere her iki deney
verilerine ait grafik çizilmelidir. Grafiği oluşturan noktalara göre, en uygun doğrusal regresyon hattı

TS EN 13791:2019 EN 13791:2019
belirlenmeli ve sonucun incelenmekte olan beton için makul (tip, yaş, beton) olup olmadığına karar
verilmelidir.
NOT 1 İyi bir korelasyonun kurulması için genellikle 8 çift deney sonucu yeterli olmaktadır. Ancak, istatistiksel
olarak aykırı değerler olabileceği ve bu aykırı veri çitlerinin çıkartılmasından sonra geriye en az 8 çift verinin
kalmasını temin etmek bakımından 10 çift veri temini önerilmektedir.
(2) Mümkün olabildiği her durumda, dolaylı deney sonuçları ile yerindeki beton basınç dayanımı
arasında, incelenen yapıya özel olmak üzere, bir korelasyon kurulmuş olmalıdır. Mevcut deney
sonuçlarının 8 çiftten daha az sayıda olması durumunda, 8.3’te verilen işlemler uygulanmalıdır.
NOT 2 Basınç dayanımı değerlerinin dağılım aralığı sınırlı olacağından, doğrusal bir regresyon işlemi genellikle
yeterli olmaktadır. Bu maddede verilen bağıntılar, doğrusal denklemlere doğrudan uygulanabilir.
NOT 3 Dolaylı deney sonuçları ile yerindeki beton basınç dayanımı arasında kurulan korelasyonun yeterliliği
hakkında kılavuz bilgi, bu dokümanda verilmemiştir.
Veri serisi, normal olmayan (atipik) değerlerin belirlenmesi bakımından değerlendirilmelidir.
NOT 4 Artık standart sapma analizi, normal olmayan değerlerin araştırılması için iyi bir yöntemdir. Artık
standart sapma veya artık student değeri, artık değerin, bu değere ait standart sapmaya bölünmesiyle bulunur.
(3) Kurulan doğrusal regresyon bağıntısı kullanılarak, geçerli bütün dolaylı deney sonuçları, karot
alınarak gerçek karot dayanımının belirlendiği noktadan ölçülmüş olsa bile, regresyon bağıntısından elde
edilen eşdeğer karşılıklar (fc,is,reg) hâline dönüştürülür. Regresyon bağıntısına ait değerlerin
belirlenmesinde, regresyon bağıntısının elde edildiği hat, her iki tarafa doğru 4 MPa’dan daha fazla
uzatılmamalıdır (ekstrapole edilmemelidir).
NOT 5 8.2.2 ve 8.2.3’te verilen hesaplarda, karotlara ait gerçek deney sonuçlarının da kullanılması durumunda,
değişkenliğin iki kez sayılması nedeniyle hata ortaya çıkar.
(4) Bu regresyon bağıntılarından elde edilen değerler, yerindeki karakteristik basınç dayanımlarının
hesaplanmasında (8.2.2’ye bakılmalıdır) kullanılmalıdır. Bu değerler, belirli alanlara ait yerindeki basınç
dayanımlarının hesaplanmasında (8.2.3’e bakılmalıdır) da kullanılabilir
8.2.2 Bir deney bölgesine ait yerindeki basınç dayanımının hesaplanması
(1) Yerindeki ortalama basınç dayanımı, aşağıda verilen bağıntı uygulanarak hesaplanır:
𝑓c,m(m)is = ∑(𝑓c,is,reg )/𝑚 (5)
(2) Bir deney bölgesine ait yerindeki basınç dayanımının genel standart sapması, aşağıda verilen bağıntı
uygulanarak hesaplanır:
𝑠 = √𝑠𝑐2 + 𝑠𝑒2 (6)

se değeri, aşağıda verilen bağıntı uygulanarak hesaplanır:
∑𝑚
𝑖=1(𝑓c,is,reg −𝑓c,m(m)is )
2
𝑠𝑒 = √ 𝑚−1
(7)
Sc değeri, aşağıda verilen bağıntı uygulanarak hesaplanır:

2
∑𝑛
𝑖=1(𝑓c,is − 𝑓c,is,reg )
𝑠𝑐 = √ 𝑛−2
(8)
NOT Bağıntı 8 ve Bağıntı 9, sadece, (y = a + b x) veya (ln y = a + b  ln x) gibi, korelasyon bağıntısının iki
parametreli olması hâlinde geçerlidir. Bu durumun geçerli olmaması hâlinde, Bağıntı 8 ve Bağıntı 9’da yer alan
(n  2) terimi yerine (n  p) konulur, burada p korelasyon bağıntısında geçen parametrelerin adedidir.
(3) 𝑠𝑐 değeri, hesap sonucu olarak bulunan değer ve 2,0 MPa’dan büyük olanı olarak alınmalıdır.
(4) Genel standart sapma s’ye ait etkin serbestlik derecesi, aşağıda verilen bağıntı uygulanarak
hesaplanır:

EN 13791:2019 TS EN 13791:2019
2
[𝑠𝑐2 + 𝑠𝑒2 ]
𝑛eff = 𝑠4 4 (9)
𝑐 + 𝑠𝑒
𝑛−2 𝑚−1
Burada;
n korelasyon eğrisinin oluşturulması için kullanılan çift deney sonucu sayısı ve
m hesaplanan dayanım değerlerinin sayısı
dır.
(5) Bağıntı (3) ve Bağıntı (4), Çizelge 6’da verilen n terimi yerine, (neff +1) uygulanarak ve bu terimin
sayısal değerinin en yakın tamsayıya yuvarlatılması suretiyle, yerindeki karakteristik basınç dayanımının
hesaplanmasında kullanılır. Bağıntı (4)’ün uygulanmasında kullanılan, fc,is,lowest ; hesaplanan veya ölçülen
en düşük karot dayanımlarından küçük olanıdır.
8.2.3 Belirli bir deney alanına ait yerindeki basınç dayanımının hesaplanması
(1) Belirli bir deney alanına ait yerindeki basınç dayanımının hesaplanmasında ortalama basınç
dayanımına ait bağıntının kullanılması, gerçek basınç dayanımının hesaplanan basınç dayanımından
düşük olma ihtimalinin % 50 olması sebebiyle güvenli değildir. Bu sebeple, belirli bir deney alanına ait
yerindeki basınç dayanımı, dolaylı deney sonuçlarının, anlamlılık düzeyi ’nın % 5 olduğu (tek yönlü test)
tahmin aralığının alt sınır eğrisine ait değerlere dönüştürülmesi yoluyla belirlenmelidir.
(2) Yapısal değerlendirme amaçlarıyla, belirli bir deney alanının yerindeki basınç dayanımı (fc,is,est)
aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanır:
1 (𝑥0 −𝑥̅ )2
𝑓c,ist,est = 𝑓c,is,reg − 𝑡(0,05, 𝑛−2) 𝑠𝑐 √1 + 𝑛 + ∑𝑛 ̅ )2
(10)
𝑖=1(𝑥i,cor −𝑥
Burada; t(0,05, n-2) ifadesinde yer alan 0,05 değeri, (n - 2) serbestlik derecesine sahip tek yönlü teste ait alfa
değeridir.
NOT 1 Bağıntı (10): Bu dayanım, deney bölgesinin karakteristik basınç dayanımı değildir.
(3) Bağıntı (10), sadece doğrusal korelasyonlar için geçerlidir. Doğrusallığın, değişkenlerin
dönüştürülmesinden sonra sağlanması durumunda, hesaplamalarda, dönüştürülmüş değişkenler
kullanılmalıdır.
(4) Belirli bir deney bölgesine ait, çapı ≥ 75 mm olan bir karot deney sonucu varsa, hesaplanan değer
değil, bu sonuç kullanılmalıdır.
NOT 2 Bir deney bölgesine ait, çapı 50 mm olan tek bir karot, yerinde basınç dayanımı için güvenilir sonuç
oluşturması bakımından yetersizdir.
8.3 En az üç adet karot deney verisi ile birlikte kullanılan dolaylı deneyler
(1) Bu teknik, en fazla 30 m3 beton içeren deney bölgesinin yerindeki basınç dayanımının hesaplanması
için, şantiyeye teslim edilen betonda herhangi bir kalite probleminin olmadığı hâllerde, dolaylı deney
yöntemleri ile karot dayanımı arasında korelasyon kurulmaksızın uygulanabilir.
NOT 1 Şantiyeye teslim edilen betonda kalite problemlerinin bulunması hâlinde, Madde 9’a bakılmalıdır.
(2) Deney bölgesi, degişkenliklerin belirlenmesi ve düşük basınç dayanımlarının oluştuğu deney
alanlarının tanımlanması için, ultrasonik atımlı dalga hızı veya geri sıçrama çekici kullanılarak yapılan
deneylerle incelenir. En düşük dolaylı deney sonucunun elde edildiği deney alanından/alanlarından,
çapı ≥ 75 mm olan en az üç adet veya eşdeğer sayıda daha küçük çaplı karot (Çizelge 4’e bakılmalıdır)
alınır ve yerindeki basınç dayanımını hesaplanır. Karot alma yerleri, yapı betonunu temsil ediyorsa, üç
veya daha fazla sayıdaki karot dayanımının ortalaması (deney sonuçları dağılımının, ortalama dayanım
değerinin % 15’ini aşmaması şartıyla), yapısal değerlendirme amaçlarıyla, yerindeki karakteristik basınç
dayanımı (fck,is) olarak alınır (NOT 3’e bakılmalıdır).
NOT 2 Geri sıçrama çekicinin kullanımı ile ilgili sınırlamalar için A.3’e bakılmalıdır.

TS EN 13791:2019 EN 13791:2019
NOT 3 Yapısal değerlendirme amaçları için, milli hükümlerde farklı kriterler belirlenmiş olabilir veya görevli
mühendis farklı kriterler seçebilir, A.2 (5)’e bakılmalıdır.
(3) Deney sonuçları dağılımı, ortalama dayanım değerinin %15’inden daha yüksek ise, yapılan
incelemeler, karot dayanımlarından birisinin ortalamadan çıkartılmasını haklı gösterecek bir sebep
olduğunu gösteriyorsa, bu aykırı değer ortalamadan çıkartılmalı ve geri kalan değerlerin ortalaması,
yerindeki karakteristik beton basınç dayanımı (fck,is) olarak alınmalıdır.
9 Şüphe duyulması durumunda beton basınç dayanım sınıfının

değerlendirilmesi
9.1 Genel
(1) İnşa hâlindeki yapılarda kullanılan betonun belirlenen basınç dayanım sınıfından çeşitli sebeplerle
şüphe duyulabilir. Şantiyeye teslim edilen beton kalitesine dair şüpheler, yapının inşası esnasında
yaşanan sorunlar veya inşa sonrası şantiyede yaşanan istisnai bir olay sebebiyle yerindeki beton
kalitesinden şüphe duyulabilir. “Şüphe” terimi, bunlarla sınırlı olmamak üzere aşağıda belirtilenlere
ilişkin olabilir:
 imalat kontrolü için alınan numune takımının, uygun bulunmama beyanına sebep olan yetersiz
basınç dayanımı;
 tanımlama deneyleri için alınan numune takımının yetersiz basınç dayanımı;
 yapının inşası esnasında yaşanan sorunlar.
(2) 9.2 ve 9.3’te verilen kriterler, EN 206:2013+A1:2016, B.3.1’de beton basınç dayanımı için verilen
kriterlerin şantiyeye teslim edilen beton yüklerinin değerlendirilmesinde kullanılmış olması durumunda
esas alınır ve uygulanır.
(3) İncelenen beton deney bölgelerine ayrılmalıdır. Bu deney bölgeleri, örneğin tanımlama deneylerinde
kullanılan beton hacmi ile uyumlu şekilde belirlenebilir. Deney bölgesinde kullanılan betonun hacmi
180 m3’ü aşmamalıdır.
(4) Bu maddede verilen işlemlerin sağlanması hâlinde, tanımlanan deney bölgesinin, belirlenen basınç
dayanım sınıfına uygun betondan oluştuğu kabul edilmelidir. Bu kabulden hareketle, betonun şantiyeye
tesliminin, varsa beton üzerinde şantiyede yapılan ayarlamaların (su ilavesi gibi) ve EN 13670 veya EN
13369’dan ilgili olanında betonun yerleştirilmesi, sıkıştırılması ve küre tabi tutulması bakımından
uygulanmasına ilişkin varsa sapmaların, beton basınç dayanımı üzerinde önemli etkisi olmadığı sonucu
çıkarılabilir.
İlgili tüm taraflar, yerine yerleştirilmiş durumdaki betonun basınç dayanım sınıfının tayin edilmesi için
gerekli işlemleri belirlemek ve maliyeti en aza indirmek için bu işlemlerden asgari kaynak kullanımına
göre hangilerinin tercih edilebilir olduğunu tespit etmek üzere alınacak karara dâhil olmalıdır. Beton
basınç dayanım sınıfının tayini için uygulanabilecek bu işlemler, en düşük maliyetliden en yüksek
maliyetliye göre sıralanarak aşağıda belirtilmiştir:
 tarama testi (9.4’e bakılmalıdır);
 dolaylı deneylere ilaveten seçilmiş karotlara ait deney verilerinin kullanımı (9.3’e bakılmalıdır);
 karot verilerinin kullanımı (9.2’ye bakılmalıdır).
9.4’te verilen tarama testleri, hızlı uygulanabilen ve yapıya hasar vermeyen bir yapı değerlendirme
yöntemi olup, yapıda kullanılan betonun uygun bir beton grubundan (popülasyondan) geldiğinin teyit
edilmesini sağlayabilir. Güvenli tarafta kalınmasını sağlayan bu gereklerin karşılanmaması, betonun
uygun olmadığının bir kanıtı olmayıp, sorunu çözüme kavuşturmak için karot almak suretiyle doğrudan
deneylerin yapılma ihtiyacı olduğu anlamına gelmektedir.

EN 13791:2019 TS EN 13791:2019
Alınan karotların birim hacim kütlesi, tereddütte mahal vermeyecek şekilde kalıba dökülerek oluşturulan
standart deney numunelerinin birim hacim kütlesinden düşükse, bunun sebebi/sebepleri açıklığa
kavuşturulmalıdır, A.5’e bakılmalıdır.
NOT 1 Kriterlerin karşılanamaması; betonun belirlenen basınç dayanım sınıfına ulaşamamış olabileceğini,
betonun şantiyeye nakledilmesinde sorunlar meydana geldiğini, varsa kullanıcı tarafından betonda üzerinde
yapılmış ayarlamaların önemli olabileceğini, betonun yerleştirilmesi, sıkıştırılması ve küre tabi tutulması
bakımından uygulanmasının EN 13670 veya EN 13369’dan ilgili olanına uygun olmadığını, erken yaştaki sıcaklık
değişimlerinden kaynaklanan etkinin dikkate alınmadığını veya bu faktörlerin birlikte etkidiğini gösterir. İmalatçı
ve kullanıcının bu faktörlerden hangilerinin önemli olduğunu belirleme ihtiyacı olabilir ancak, bu tanımlama işlemi,
imalatçı tarafından temin edilen beton üzerinde varsa yapılan değişikliklerin, karotlardaki boşluk oranı ile
donatının ve deney anında karot olgunluğunun dikkate alınmasını içerir. Bu faktörlerin basınç dayanım değeri
üzerindeki sayısal etkisinin belirlenmesine ilişkin kılavuz bilgi, bu Avrupa Standardında verilmemiştir.
(5) Yerindeki beton basınç dayanımı deney sonuçlarının, bu maddede verilen kriterleri doğrulamaması
durumunda, yapının yapısal yeterliliği ve gerektiğinde dayanıklılık ile ilgili belirtiler kontrol edilmelidir.
(6) Karotların deneye tabi tutulması hâlinde, kullanıcı ve imalatçı karot çapı, karot boy/çap oranı ve
deneyleri gerçekleştirecek laboratuvar üzerinde anlaşmalıdır.
(7) Belirlenen basınç dayanım sınıfına uygunluğun belirlenmesi için küp numune deneylerinin esas
alınmış olması hâlinde, yerine yerleştirilmiş durumdaki betonun basınç dayanım sınıfının tayininde,
belirlenmiş basınç dayanım sınıfı ile ilişkilendirilmiş şekilde karakteristik asgari küp dayanımı esas
alınabilir.
(8) 9.2 ila 9.4’te verilen işlemlerde belirtilen farksızlık hipotezi, betonun belirlenen basınç dayanım
sınıfına uygun olduğunu ve bunun geçerli bir hipotez olup olmadığını değerlendirme işlemleridir.
(9) İmalatçı betonun uygun olmadığını beyan ettiği durumda, 9.5’te verilen işlemler uygulanır.
NOT 2 Bu durumda, betonun basınç dayanım şartını sağladığının kabul edilmesi ve bu kabulün doğruluğunu
kontrol etmek için istatistiksel test uygulanması teknik olarak doğru değildir.
9.2 Karot deney verilerinin kullanımı
(1) Her bir deney bölgesi yaklaşık 30 m3’lük beton içeren bölümlere ayrılmalıdır. 30 m3’ten daha az beton
içeren bir deney bölgesi, betonun bir günde dökülmüş olması ve beton yüklerinden herhangi birinin
diğerlerinden farklı olduğuna dair bilgi bulunmaması şartıyla tek bir bölüm olarak değerlendirilebilir.
Her bir bölüm için asgari deney alanı sayısı Çizelge 8’de belirtilmiştir. Her bir deney alanına ait deney
sonucunu elde etmek için her bir alandan Madde 6’da belirtilen işlemler uygulanarak karotlar alınır.
Çizelge 8’de verilen her iki kriterin sağlanması hâlinde, incelenen deney bölgesinde kullanılan betonun
basınç dayanımının uygun olduğu kabul edilebilir.
NOT 1 30 m3 değeri, üç adet 10 m3’lük veya dört adet 7,5 m3’lük transmikser beton yüküne göre ayarlanmış bir
değerdir.
NOT 2 Çizelge 8 ve Çizelge 10: 0,85 değeri, EN 1992-1-1:2004, A.2.3’te verilen, tavsiye edilen dönüştürme
faktörü değeridir.

TS EN 13791:2019 EN 13791:2019
Çizelge 8 — Karot verileri esas alınarak yapılan değerlendirme kriterleri

Deney bölgesinde Bir deney bölgesi için
Her bir bölüm için
yaklaşık 30 m3’lük karot deney En düşük deney
asgari deney alanı
beton içeren sonuçlarının sonucu b,c
sayısı a
bölümlerin sayısı ortalaması b
1d 3  ≥ 0,85 (fck,spec  M)
2 ila 4 2 ≥ 0,85 (fck,spec + 1) ≥ 0,85 (fck,spec  M)
5 ila 6 2 ≥ 0,85 (fck,spec + 2) ≥ 0,85 (fck,spec  M)
a Her bir deney alanına ait deney sonucunu elde etmek üzere gereken asgari karot sayısı için
Madde 6’ya bakılmalıdır.
b Karot dayanımı, seçilen fck,spec değerine bağlı olarak fc,1:1core veya fc,2:1core olarak ifade edilebilir.
c C20/25 veya daha yüksek beton basınç dayanım sınıfı için M = 4 MPa’dır. C16/20, C12/15 ve C8/10
sınıfları için ihtiyat payı M, sırasıyla 3, 2 ve 1’e düşürülebilir.
d Deney bölgesinin tek bir bölüm olarak değerlendirilmesi şartıyla, 9.2 (1)’e bakılmalıdır.
9.3 Dolaylı deneylere ilaveten seçilmiş karotlara ait deney verilerinin kullanımı
(1) İncelenen beton, yaklaşık 180 m3’ü aşmayan deney bölgelerine ayrılmalıdır.
(2) Asgari olarak Çizelge 9’da verilen sayıdaki deney alanı, seçilen dolaylı deney yöntemi uygulanarak
deneye tabi tutulmalıdır. Uygulanabilir olduğunun görülmesi hâlinde, her bir beton teslimatı için deney
bölgesindeki deney alanlarından en az bir dolaylı deney ölçümü alınmalıdır.
NOT Madde 9’da verilen işlemler için karbonatlaşma derinliğinin 5 mm’yi aşmadığını ve buna bağlı olarak
geri sıçrama çekici kullanımının uygulanabilir bir yöntem olduğunu kabul etmek mantıklı bir yaklaşımdır.
(3) Her bir deney alanında, EN 12504-2’ye göre geri sıçrama deneyi veya EN 12504-4’e göre UPV ölçümü
yapılmalıdır. Cihazlar, deney işlemi ve deney sonuçlarının gösterimi EN 12504-2 veya EN 12504-4’ten
ilgili olanına uygun olmalıdır.
(4) Çizelge 10’da belirtilen deney alanlarından, Madde 6’ya göre bir karot deney sonucu elde edilmelidir.
Çizelge 9 — Deney bölgesi için dolaylı deney ölçümleri yapılacak asgari deney alanı sayısı
Deney bölgesinde yaklaşık 30 m3’lük beton Dolaylı deney ölçümleri yapılacak asgari
içeren bölümlerin sayısı a deney alanı sayısı
1b 9
2 ila 4 12
5 ila 6 20
a Beton hacmi geniş bir alanı kapsıyorsa, deney bölgesindeki dayanım değişkenliklerini temsil etmesi
için dolaylı deney sayısı artırılmalıdır.
b Deney bölgesinin tek bir bölüm olarak değerlendirilmesi şartıyla, 9.2 (1)’e bakılmalıdır.
(5) Çizelge 10’da verilen her iki kriterin sağlanması hâlinde, incelenen deney bölgesinde kullanılan
betonun basınç dayanımının uygun olduğu kabul edilebilir.

EN 13791:2019 TS EN 13791:2019
Çizelge 10 — Seçilmiş karotların alınacağı deney alanları ve değerlendirme kriterleri

Bir deney bölgesi için
geri sıçrama sayısı
ortanca değerine veya
Deney bölgesinde UPV ortalama
yaklaşık 30 m3’lük Karot alınacak asgari deney değerine tekabül eden En düşük deney
beton içeren alanı sayısı a yerlere en yakın deney sonucu b,c
bölümlerin sayısı alanlarından elde
edilen karot deney
sonuçlarının
ortalaması b
Bir deney bölgesi için en
düşük iki dolaylı deney
1d değerinin elde edildiği deney  ≥ 0,85 (fck,spec  M)
alanlarının her birinden bir
karot
2 ila 4 Bir deney bölgesi için en ≥ 0,85 (fck,spec + 1) ≥ 0,85 (fck,spec  M)
düşük dolaylı deney değerinin
elde edildiği alandan bir karot
ve bir deney bölgesi için geri
sıçrama sayısı ortanca
5 ila 6 değerine veya UPV ortalama ≥ 0,85 (fck,spec + 2) ≥ 0,85 (fck,spec  M)
değerine tekabül eden yerlere
en yakın 2 deney alanının her
birinden bir karot
a Her bir deney alanına ait deney sonucunu elde etmek üzere gereken asgari karot sayısı için
Madde 6’ya bakılmalıdır.
b Karot dayanımı, seçilen fck,spec değerine bağlı olarak fc,1:1core veya fc,2:1core olarak ifade edilebilir.
c C20/25 veya daha yüksek beton basınç dayanım sınıfı için M = 4 MPa’dır. C16/20, C12/15 ve C8/10
sınıfları için ihtiyat payı M, sırasıyla 3, 2 ve 1’e düşürülebilir.
d Deney bölgesinin tek bir bölüm olarak değerlendirilmesi şartıyla, 9.2 (1)’e bakılmalıdır.
9.4 Dolaylı deney işlemi ile kurulan genel veya özel bağıntı kullanılarak yapılan tarama
testi
(1) Örneğin değişkenliği tayin etmek, düşük beton basınç dayanımına sahip alanları tanımlamak ve
belirlenen beton basınç dayanım sınıfının sağlandığını tespit etmek için deney bölgesinde kullanılan
beton karışımının homojenliğini belirlemek amacıyla tarama testi kullanılabilir.
(2) Beton dayanımı ile geri sıçrama sayısı veya dalga hızı arasındaki genel veya özel bağıntı, kullanım
yerinde geçerli hükümlerde verilen işlemler uygulanarak kurulmalıdır. Genel bağıntı milli hükümlerde
verilebilir.
NOT 1 Kurulmuş bir genel bağıntı örneği Ek B’de verilmiştir.
(3) Bu işlem, dolaylı deney yönteminin uygun olması hâlinde uygulanacak şekilde sınırlanmalıdır.
NOT 2 Dolaylı deney yöntemlerine yönelik sınırlamalara ilişkin kılavuz bilgi için A.3’e ve deney standartlarına
bakılmalıdır.
(4) Yapıyı incelemek için, bağıntının kurulmasında kullanılan geri sıçrama çekici/UPV donanımı ile aynı
tip ve modeldeki geri sıçrama çekici/UPV donanımı kullanılmalıdır.

TS EN 13791:2019 EN 13791:2019
(5) Bu işlemin sonuçları, betonun belirlenen basınç dayanım sınıfına uygun olduğunun bir göstergesi
olarak kabul edilebilmekle birlikte, kriterlerin karşılanamaması, betonun belirlenen beton basınç
dayanım sınıfında olmadığının bir kanıtı değildir. Betonun bu kriterleri karşılamaması hâlinde, 9.2 veya
9.3’te verilen işlemlerden birisi uygulanmalıdır.
(6) Geri sıçrama deneyi esasen beton karışımının homojenliğini tayin etmek için kullanılır. EN 206’ya
uygun basınç dayanım sınıfı, kullanım yerinde geçerli hükümlerde verilen bağıntılar veya milli
hükümlerde Ek B’de verilen bağıntının uygulanabileceği belirtilmişse, bu bağıntı kullanılarak yerindeki
beton basınç dayanımına dönüştürülebilir ve yük taşıma kapasitesinin kanıtı olarak kullanılabilir.
9.5 İmalatçının beton basınç dayanımının uygun olmadığını beyan ettiği durumda
uygulanacak işlem
(1) İmalatçı, öndökümlü beton bileşenler için EN 13369:2018, B.5’te belirtilen işlemi uygulamalıdır.
İmalatçı, ilaveten, uygun olmama durumunun sebebini/sebeplerini belirlemeli ve ileride ortaya
çıkabilecek uygun olmama riskini azaltmak için gerekli önlemleri almalıdır.
(2) İmalatçı, uygun olmadığını beyan ettiği hazır beton veya şantiyede hazırlanmış beton için aşağıdaki
bilgiyi ilgili taraflara sunmalı veya böyle bir bilgi hazır değilse/yoksa durumun ne olduğunu ilgili taraflara
bildirmelidir:
 uygun olmayan betonun tanıtımı;
 şantiyeye teslim edilen betonun yapıya yerleştirilmeden hemen önceki durumu için hesaplanan
karakteristik basınç dayanımı;
 karakteristik beton basınç dayanımının hesaplanmasında esas alınan veriler;
 bu dayanımın hesaplanmasına yol açan nedenler;
 uygun olmama sebepleri;
 ileride ortaya çıkabilecek uygun olmama riskini azaltmak için önerilen önlemler.
NOT Bu durumda alınacak uygun önlemlere ilişkin ilave kılavuz bilgi, kullanım yerinde geçerli hükümlerde
verilmiş olabilir.
(3) Gerektiğinde dayanıklılıkla ilgili belirtiler de kontrol edilmelidir ancak, bu konu EN 13791
kapsamında değildir.

EN 13791:2019 TS EN 13791:2019
Ek A
(bilgi için)
İnceleme yapılmasına ilişkin kılavuz bilgi
A.1 Deneylerden elde edilmesi gereken bilgi
(1) Yapının değerlendirilmesi bünyesinde, bir yapı elemanındaki betonun yerindeki basınç dayanımına
ilişkin bilginin, aşağıda verilenlerden bir veya birkaçı sebebiyle temin edilmesi gerekebilir:
a) yapısal değerlendirme:
 onarım görmüş veya yeni yapının kullanımından önce;
 uzun kullanım süresinin sonunda;
 aşağıda verilen sebeplerle betonun hasar görmesinden sonra:
 aşırı yük uygulanması;
 yorulma;
 kimyasal etkiler;
 yangın;
 patlama;
 donma-çözülme etkileri de dâhil olmak üzere, farklı ortam şartları sebebiyle yıpranma;
 betonun yerindeki dayanımının, aşağıda verilenler bakımından kabule uygun olup olmadığının
belirlenmesi:
 tasarım yükleme sistemi;
 gerçek yükleme sistemi;
 yeni kullanım için öngörülen yükleme sistemi;
b) inşa mahalline getirilen betonun beyan edilen basınç dayanıma sahip olduğunun doğrulandığı, ancak
bu betondan şantiyede alınan numunelerden elde edilen dayanım değerlerinin, aşağıda verilen
sebeplerle beyan edilene uygun olmadığının ortaya çıkması durumunda, bir deney bölgesi için
yapılacak değerlendirme, örnek olarak:
 inşa mahalline getirilen betonun basınç dayanımının uygun olmaması veya uygunluğunda şüphe
duyulması;
 beton bünyesinde, izin verilen en yüksek orandan daha fazla hava boşluğu bulunması;
 kontrol deneyleri yapılmaksızın, kullanıcının isteğine göre inşa mahallinde betona su ilave
edilmesi;
c) imalatçının, uygun olmadığını beyan ettiği betonun değerlendirilmesi;
d) betonun yapıya dökülmesi esnasındaki, yerleştirme, sıkıştırma veya kür işlemlerinde ortaya çıkan
problemler.
(2) Yapıdaki betonun incelenmesi için yapılacak planlamada, mevcut yapının Madde 8’de verilen işlemler
kullanılarak yapısal değerlendirilmesi ile şüphe duyulması durumunda, beton basınç dayanım sınıfının,
Madde 9’da açıklanan yöntemler kullanılarak belirlenmesi işleminin birbirinden ayrı düşünülmesi
önemlidir.

TS EN 13791:2019 EN 13791:2019
(3) Yapısal değerlendirme için, beton basınç dayanımı bilinebilir veya asgari olarak bazı kısımlarda
bilinebilir ve yapılacak incelemenin amacı, dayanımı bilinmeyen alanlardaki veya hasar, tadilat veya
kullanım değişikliği sebebiyle ihtiyaç duyulan dayanımın belirlenmesidir.
(4) İnşa mahalline getirilen betonun basınç dayanımının, betona ait şantiye kayıtlarının mevcut olmaması
gibi sebeplerle bilinememesi durumunda, yerindeki basınç dayanımından hesaplanan karakteristik
dayanım, emniyetli tarafta kalınacak şekilde ihtiyatlı kullanılmalıdır. Dayanım sonuç adedinin
yetersizliğine orantılı olarak, belirsizliği telafi etmek üzere, hesaplanan karakteristik basınç dayanımının
kullanımındaki ihtiyat payı yükseltilmelidir. Deney sonuçlarının uygulanması için kesin bir kural yoktur.
Bu konudaki uygulama, örnek olarak, yapı kontrol mühendisinin, yapıdaki, düşük deney sonuçlarının
elde edildiği kısım olarak tanımlanan kısımdaki betonu değiştirmeye karar vermesi ve bu duruma göre
de, yerindeki karakteristik basınç dayanımının hesaplandığı verilerden, bu kısma ait deney sonuçlarını
çıkartması şeklinde olabilir.
(5) Mevcut bir yapı hakkında bilgi varsa, bu bilgi, deney bölgelerinin tanımlanmasına yardımcı olması ve
süreye bağlı olarak oluşacak dayanım gelişimini de dikkate alarak, deney bölgelerinde hangi dayanım
sınıflarının beklenmesi gerektiğini belirlemek için kullanılmalıdır. Mevcut yapıların yapım aşamasına ait
güvenilir veriler olmadan, basınç dayanımı ile ilgili olarak hesaplanan herhangi bir değeri, geçmiş benzer
uygulamalardan sağlanan dayanım değerleri ile kontrol etmek uygun olabilir.
(6) Yapıya yerleştirilen betona ait dayanımın bilindiği yerlerde bile, yapıdaki beton dayanımının, süreyle
gelişiminin değerlendirilmesi faydalı olabilir.
(7) İnşa mahalline getirilen betonun beyan edilen basınç dayanıma sahip olduğunun doğrulandığı, ancak
bu betondan şantiyede alınan numunelerden elde edilen dayanım değerlerinin uygun olmadığının ortaya
çıktığı durumda, yapıya yerleştirilmiş olan betonun, belirlenmiş basınç dayanım sınıfına sahip olduğu
deneylerle teyit edilmiş olan beton grubundan geldiği doğrulanmalıdır. EN 206’da verilen tanımlama
deneylerinde olduğu gibi, betonun uygun beton grubundan geldiği varsayımı yapılır ve bu varsayımın
doğru olup olmadığı, yerindeki deneyler esas alınarak belirlenir.
(8) Herhangi bir yapısal inceleme, elde edilen bilgilerin, yapıdaki beton dayanımının yeterli güvenilirlikte
belirlenmesi için yeterli olduğundan emin olunması bakımından, dikkatli bir şekilde planlanmalı ve
uygulanmalıdır. Detaylı deney programı, incelemenin nedenine ve aşağıda verilenlerin geçerli olmasına
bağlıdır:
a) yapı elemanında yer alan betonun yerindeki karakteristik basınç dayanımının belirlenmesi
gereklidir;
b) yapı elemanında yer alan belirli alanlardaki betonun yerindeki karakteristik basınç dayanımının
belirlenmesi gereklidir;
c) inceleme, betonun doğrudan yüzeyindeki, yüzeye yakın kısmındaki veya daha derin kısmındaki
dayanımının belirlenmesi için gereklidir (A.3’e bakılmalıdır);
d) betonla ilgili olarak, homojenlik ve birim hacim kütlesi gibi ilave bilgiler gereklidir.
A.2 Betonun yerindeki dayanımının değerlendirilmesi yöntemi

(1) Gerekli güven seviyesinin sağlanması için, istatistiksel gerekçelerle, asgari sayıda deney sonucu
gerekli olabilir, ancak deney sayısını; erişim, yapıda oluşturulan etki, maliyet gibi uygulama şartları ile
deney uygulanan yerlerde, karot alındıktan sonra geriye kalan boşlukların doldurulmasındaki etkinlik
gibi unsurlar sınırlandırır.
(2) İnceleme amacı, beton dayanım sınıfının şüphe duyulduğu durumdaki tayini değil, yerindeki
karakteristik basınç dayanımının tayini ise, uygulanacak tercihler aşağıdakiler olabilir:
 karot deneyleri (8.1’e bakılmalıdır);
 karot verileri ile aralarında geçiş katsayısı belirlenmiş dolaylı deney yöntemleri (8.2’ye bakılmalıdır);

EN 13791:2019 TS EN 13791:2019
 seçilmiş yerlerden alınan karotlardan elde edilen veriler ile dolaylı deney yöntemleri (8.3’e
bakılmalıdır).
(3) Dolaylı deneylerin uygulanması planlanmışsa, karot verileri ile dolaylı deney yönteminden elde edilen
veriler arasında güvenli bir bağıntının (geçiş katsayısının) oluşturulabileceğinden emin olunması için,
dolaylı deney yönteminin uygulama sınırları kontrol edilmelidir, bu konuda kılavuz bilgi için A.3’e
bakılmalıdır.
(4) Yukarıda açıklanan tercihlerin tamamında, aşağıda verilenler gereklidir:
 deney bölgesinin/bölgelerinin seçilmesi ve tanımlanması (5.1’e bakılmalıdır);
 deney alanlarının (5.2’ye bakılmalıdır) ve her deney alanında (5.2’ye bakılmalıdır) yapılacak deney
sayısının seçilmesi ve tanımlanması;
 karot çapı ve boy/çap oranının (2:1 veya 1:1) seçilmesi ve tanımlanması;
 karot uçlarının hazırlanma yönteminin tanımlanması (EN 12504-1’e bakılmalıdır);
 karot alındıktan sonra geriye kalan boşlukların doldurulma yönteminin tanımlanması.
(5) Bu dokümanda verilen kılavuz bilgilerin, özel şartlara ve bu özel şartlara uygulanacak mühendislik
öngörüsü ışığında dikkate alınmasına ihtiyaç vardır. Yapısal bir değerlendirmede, bu şekilde tayin edilen
yerindeki karakteristik dayanım değerinin kullanılması, özel şartlara bağlıdır. Hesaplanan değerde, çok
sayıda karot veya dolaylı deney verisi kullanılmışsa, bu değer, yapısal hesaplarda kullanılmaya uygun bir
değer olarak kabul edilir. Bununla birlikte, deney verisi sayısındaki düşme, incelenen yapının,
(bilinmeyen) düşük dayanımlı alan içerme ihtimalini yükseltir.
(6) Karot alma yöntemi, bir deney alanına ait yerindeki basınç dayanımının en güvenilir ölçüsünü verse
de, bu yöntemin maliyeti yüksek olup karot alındıktan sonra geriye kalan boşlukların doldurulmasına da
ihtiyaç vardır. Sadece karot alımı ile bir yapı hakkında sınırlı bilgi temin edilebilmesi sebebiyle, eski
yapılar için uygulama eğilimi, yapıdaki beton homojenliğinin ayrıntılı değerlendirmesi bakımından
dolaylı deneyleri uygulamak ve daha sonra dolaylı deney sonucu ile yerindeki beton basınç dayanımı
arasında belirli bir bağıntı kurmak için de karot değerlerinin kullanılmasıdır.
A.3 Deney yönteminin seçilmesi

(1) Betonun, belirlenen yerindeki basınç dayanımının güvenilirliği, yapılan değerlendirme sayısındaki
artışa paralel olarak yükselecektir. Bazı deneylerde (ultrasonik atımlı dalga hızı, geri sıçrama çekici gibi),
deney veri sayısının artırılmasıyla oluşan ilave maliyet çok düşük oranda kalmakla birlikte, diğer bazı
deneylerde (karot alımı gibi), ilave her bir deneyin maliyeti hissedilir derecede yüksektir. Bu sebeple,
uygulanacak deney tipi ve deney sayısı, yerindeki beton basınç dayanımının yeterli güvenilirlikte elde
edilmesine ait maliyet değerlendirmesine bağlıdır. Karot deneyleri, yerindeki beton basınç dayanımının
en doğrudan ölçümünü sağlar.
(2) Ultrasonik atımlı dalga hızı ve geri sıçrama çekici deney sonuçları, beton dayanımını doğrudan
vermemekle birlikte, bu deneylerden elde edilen veriler (UPV deneyinde ses geçiş süresi ve geri sıçrama
çekici deneyinde yüzey sertliği) ile basınç dayanımı arasında, incelenen betona özgü bir bağıntı
bulunmaktadır. Ultrasonik atımlı dalga hızı veya geri sıçrama çekici deney sonucu ile beton basınç
dayanımı arasındaki bağıntının, belirli bir beton için, bu dokümanda tarif edildiği gibi oluşturulması
durumunda, güvenli ve güvenilir bir ilişkiye ait bağıntı belirlenmiş olur. Betonda karbonatlaşma varsa,
geri sıçrama sayısı ile beton basınç dayanımı arasındaki bağıntı, normal şartlarda belirlenenden farklı
olacaktır. Karbonatlaşmış betona ait basınç dayanımının belirlenmesinde, geri sıçrama sayısının
kullanımından kaçınılması en iyi tedbir olmakla birlikte, bu yöntemin uygulanması, karot alınacak
yerlerin belirlenmesi için yine de yararlıdır.
(3) Deneylerin, beton yüzeyinden farklı derinliklerdeki göreceli yararları ve sınırlamaları, Çizelge A.1’de
özetlenmiştir. Çizelge A.1’de yer almayan, gama radyografisi ve detektör ölçümü gibi diğer deneyler de

TS EN 13791:2019 EN 13791:2019
bulunmakla birlikte, bu deneylerin kullanımının asıl amacı, basınç dayanımının belirlenmesinden biraz
farklıdır.
(4) Sınırlı sayıda deney verisinin kullanılması hâlinde ortaya çıkan belirsizlik nedeniyle, karot sayısının
10'dan az olduğu herhangi bir inceleme (küçük bir test bölgesi hariç olmak üzere), geri sıçrama sayısı
gibi ilave dolaylı deney verileri ile desteklenmelidir.
(5) Karot alımı gibi deneyler sebebiyle, yapıda oluşan hasar etkisi dikkate alınmalı ve hasar oluşan
yerlerdeki geri doldurma yöntemi tanımlanmış olmalıdır.
(6) Deney yönteminin belirlenmesinde, aşağıda verilen hususlar dikkate alınmalıdır:
 yapının genel konumu ve deney donanımının yapıya taşınma kolaylığı;
 yapının biçimi, yapı özellikleri, betonarme donatısı ve bağıl nem sebebiyle, geçerli deney sonucu elde
edebilme ihtimali;
 deney bölgesine erişim;
 elektrik, su ve basınçlı hava bağlantı yerine erişim;
 işlem uygulanacak yapıdaki görevliler ve diğer kişilerin güvenliği;
 iklim şartları;
 uygun eğitim ve niteliğe sahip personel temin edilebilirliği;
 deneyler uygulanırken veya deneylere karar verilirken yapım veya işlemlerdeki gecikmeler;
 deney sebebiyle yapıda oluşan hasar;
 işlemlerin tamamlaması ve sonuçların teslimdeki gecikmeler;
 maliyet.
Çizelge A.1 — Betonun yerindeki basınç dayanımının ölçülmesinde kullanılan farklı deneylerin
göreceli yararları ve sınırlamaları
Deney Hesaplanan Yapıya

Deneyin Deneyin Deneyin
uygulanan Deney Standart dayanımın hasar
hızı kolaylığı ekonomisi
yer doğruluğu vermeme
Karot
EN 12504-1     
alımı
Yüzeyden
derin Ultrasonik
atımlı EN 12504-4  a    
dalga hızı
Yüzeye Çekip
EN 12504-3  b    
yakın çıkarma
Geri
Doğrudan
sıçrama EN 12504-2  a    
yüzey
çekici
NOT işaret () sayısının artması, daha iyi performansı göstermektedir.

a Sadece, incelenmekte olan betona özel bağıntının kurulmuş olması hâlinde.
b Çekip çıkarma deneyi, erken yaştaki beton dayanımının tayini için daha yaygın kullanılan bir deney olup, bu
amaçla kullanımındaki dayanım doğruluğu, bu çizelgede verilen amaçla kullanımındaki doğruluktan daha
yüksektir. Madde 8 kapsamında, karbonatlaşma ve yeni başlayan tabakalanma olarak yer alan durumlar
doğruluğu etkileyebileceği için, bu gibi durumlarda, daha düşük bir doğruluk verilir.

EN 13791:2019 TS EN 13791:2019
(7) Geri sıçrama çekici kullanılarak yapılan deney sonucu, yüzey dayanımının ölçüsü olup, beton kesiti
boyunca oluşan beton kalitesinin göstergesi değildir. Geri sıçrama çekicinin kullanımı, aşağıda verilen
belirli şartlarda uygun değildir.
 karbonatlaşma derinliklerinin 5 mm’den yüksek olması;
 geçirgenliği kontrol edilen kalıp veya yüzey sertleştirici kullanıldığı yerler;
 yangın hasarına uğramış betonda;
 kimyasal etkiler veya donma-çözülme etkileri sebebiyle yüzey tabakası hasar görmüş beton
yüzeyinde.
(8) Ultrasonik atımlı dalga hızı ölçümleri, tüm kesit boyunca değerlendirme imkânı sağlar, ancak, ölçüm
sonuçları, betonun rutubet içeriği ve diğer bazı faktörlerden etkilenir, bu konuda; EN 12504-4:2004,
Ek B’ye bakılmalıdır. Doğrudan dalga iletim yöntemi, dolaylı dalga iletim yönteminden daha doğru sonuç
vermektedir.
(9) Tahribatsız dolaylı deneylerden elde edilen yerindeki basınç dayanımının doğruluğu, dolaylı deney
sonucu ile karot dayanımı arasındaki korelasyona bağlıdır. Bu dokümanda, güvenilir ve güvenli bağıntı
kurulma yöntemleri verilmiştir. Birleşik yöntemlerin kullanımı için aşağıda tarif edilen iki işlem
uygulanabilir:
 İncelenen betonun yerindeki basınç dayanımı ile dolaylı yöntem arasında bağıntı kurulması için, geri
sıçrama çekici gibi dolaylı deneyler ile yeterli sayıda karot deney sonucu arasında kapsamlı bir
araştırma yapılır. Daha sonra, elde edilen deney sonuçlarının tamamı, betonun yerindeki basınç
dayanımı hâline dönüştürülür. Bu veriler de, betonun yerindeki karakteristik basınç dayanımının ve
daha detaylı inceleme yapılmasına ihtiyaç duyulan alanların belirlenmesinde kullanılır.
 Dolaylı deney yöntemi, deney bölgesindeki düşük basınç dayanımına sahip olan, hacmi 30 m3 aşmayan
alanların yerlerinin, birkaç adet karot (8.3’e bakılmalıdır) alınması için belirlenmesinde kullanılır. Bu
işlemde, dolaylı yöntemden elde edilen veriler ile karot basınç dayanımı arasında korelasyon
kurulması için yeterli karot verisi bulunmamaktadır.
(10) Referans yöntem, karot deneylerinin uygulanması veya belirli ön dökümlü elemanların bütün
şekilde deneye tabi tutulmasıdır.
A.4 Karot deney verilerinin esas alındığı değerlendirme için ilave kılavuz bilgi
(1) Karot deneyleri EN 12504-1’e göre yapılır.
(2) Yapı kontrol mühendisinin, yapı yeterliliğini EN 1992-1-1 gibi Avrupa Standartlarını kullanarak
değerlendirmeyi planlaması hâlinde, karot deneyleri ideal olarak boy/çap oranı 2:1 olan karotlar
üzerinde yapılmalıdır. Uygulamada her zaman boy/çap oranı 2:1 olan karot alınması mümkün
olamadığından, bu dokümanda boy/çap oranı 1:1 olan karotların kullanılma tercihi de verilmiştir ancak,
bu karotlardan elde edilen deney sonuçları, Madde 6’da verilen bağıntı kullanılarak boyu 300 mm, çapı
ise 150 mm olan karotların eşdeğerine dönüştürülür. Madde 6’da, karot çapının agrega en büyük tane
büyüklüğüne bölünmesiyle bulunan değerin yaklaşık 3’ten küçük olması durumunda, agrega tane
büyüklüğünün ölçülen beton dayanım değerleri üzerinde önemli derece etkisi olduğu vurgulanmıştır.
Karot çapları ideal olarak 70 mm ila 100 mm aralığında olmalıdır. Karot deney alanlarının, alınan
karotlarda donatı bulunmamasını temin edecek alanlar olması şiddetle tavsiye edilmektedir. Karotlarda
donatı bulunmamasını temin etmek, küçük çaplı (50 mm ila 70 mm aralığında) karot alınmasını
gerektirmekte ancak, bu durumda da ölçülen dayanım değerlerinin değişkenliği artmaktadır [7]. Bu
değişkenliği gidermek için bu doküman, “deney sonucunun” alınan karotlardan elde edilen değerlerin
ortalaması olacağı şekilde her bir deney alanından daha küçük çaplı karotların alınmasını veya daha çok
deney alanından birer karot alınmasını gerektirmektedir (Madde 6 ve 8.1’e bakılmalıdır).

TS EN 13791:2019 EN 13791:2019
(3) Eş betonun deneye tabi tutulduğu durumda hesaplanan yerindeki basınç dayanımı için verilen güven
derecesi, tekrarlanabilirlik/√𝑛’dir. Uçları aşındırılarak hazırlanmış 100 mm çaplı karotlar için doğru
ortalama değerin, hesaplanan değerin ± % 14 / √𝑛 sınır değerleri içinde kalma olasılığı % 95’tir [8].
Dolayısıyla, küçük deney bölgesini temsil etmesi için asgari dört karottan oluşan bir karot grubunun
alınması tavsiye edilir. Küçük deney bölgesinden dörtten fazla karot alınması hâlinde, yerindeki ortalama
beton basınç dayanımının güven derecesi artacaktır. Yapıya yerleştirilen betonda ve deneyler ile deney
alanında değişkenlikler olabileceğinden, daha büyük deney bölgelerinden daha fazla sayıda karot
alınmasına ihtiyaç duyulur.
(4) Karot uçlarının aşındırılarak hazırlanması en hassas yöntem olmakla birlikte, başlıklama yönteminde
deneyime sahip laboratuvarlar tarafından uygulanmaları hâlinde, normal dayanımlı betonlar için diğer
karot uç hazırlama yöntemleri de benzer hassasiyete sahiptir [8]. Karot uçlarının aşındırılarak
hazırlanması, hesaplanan basınç dayanımları 50 MPa’nın üzerinde olan betonlar için tavsiye edilir.
(5) Yapıdan alınan karotların deney numunesi/numuneleri elde etmek üzere kesilecek olduğu durumda,
karotların çapı ve boy/çap oranı (2:1 veya 1:1) ile karot uç hazırlama yöntemi, karotu alan/deneyleri
yapan şirkete belirtilmelidir. Çap doğrudan karotun çapı olup, karot alındıktan sonra geride kalan
boşluğun çapı değildir. Karotun nihai boyu için küçük bir toleransa izin verilir (Madde 6’ya bakılmalıdır).
Örnek olarak, boy/çap oranı 2:1 ve çapı 100 mm olan karotun nihai boyu 190 mm ila 210 mm aralığında
kalabilir. Boy/çap oranı Madde 6’da verilen toleranslar içinde kalan bir karot, boy için herhangi bir
düzeltme yapılmadan olduğu gibi kabul edilir. Bu tavsiyelere uyulmaması hâlinde, her bir karot deney
sonucunun aşağıda belirtilenler için düzeltilmesi gerekebilir:
 karot basınç dayanımını (fc,core), yerindeki basınç dayanımına (fc,is) dönüştürmek için gereken
boy/çap oranının elde edilmesi;
 karota uygulanan yük doğrultusuna dik doğrultudaki donatı etkisinin dikkate alınması.
(6) Madde 6, boyuna doğrultuda veya bu doğrultuya yakın doğrultuda donatı içeren karotların
reddedilmesini ve yerine yeni bir karot alınmasını gerektirmektedir.
(7) Karot basınç dayanımı (fc,core) ve yerindeki beton basınç dayanımının (fc,is) her ikisi de deney
raporunda yer almalıdır. Yapı kontrol mühendisi, gerekli görmesi hâlinde, yapının doğru şekilde
değerlendirilebilmesi için karot deneylerinden, aşağıda belirtilen ilave bilginin (karot deney sonuçlarına
ilaveten) de elde edilerek kayda geçirilmesi gerektiğini belirtmelidir:
 karot birim hacim kütlesi;
 karot bünyesindeki aşırı boşluk oranı;
 karottaki çatlaklar veya soğuk derz gibi gerekli olabilecek diğer gözlem sonuçları.
(8) Karot deney alanları, kesilerek boyu ayarlanmış karotta aşağıda belirtilenlerin bulunmayacağı
nitelikte olmalıdır:
 herhangi bir yüzeyden itibaren 30 mm mesafe içerisindeki kalan beton;
 ano yüksekliğinin 1,5 m’den fazla olmadığı kısımlarda, ano tepe noktasından itibaren 50 mm veya
ano yüksekliğinin % 20’sinden büyük olanı kadar mesafe içerisinde kalan beton;
 ano yüksekliği 1,5 veya daha fazla ise, ano tepe noktasından itibaren 300 mm mesafe içerisinde kalan
beton.
(9) Bu tavsiyeler, deney sonuçlarının, yapıda kullanılan büyük hacimdeki betonu temsil etmesini
sağlamaya yardımcı olmak amacıyla verilmiştir.

EN 13791:2019 TS EN 13791:2019
A.5 Şüphe duyulması durumunda beton basınç dayanım sınıfının

değerlendirilmesi
(1) Uygulanacak işlem duyulan şüphenin sebebine bağlı olacaktır. İmalatçının betonun uygun olmadığını
beyan ettiği durumda, betonun belirlenen basınç dayanım sınıfına uygun olduğu kabulü esas alınarak
yapılan istatistiksel test geçerli değildir ve 9.5’te verilen işlemler uygulanmalıdır.
(2) Betonun yerleştirilmesi (geç yerleştirme dâhil), sıkıştırılması veya küre tabi tutulması bakımından
uygulamada bir sorun yaşanmış veya şantiyede istisnai bir olay meydana gelmiş ve bu betonun
şartnamesine uygun olduğunun kabul edilmiş olması durumunda, beton dayanımının yeterli olup
olmadığını tayin etmek üzere 9.2, 9.3 veya 9.4’te verilen işlemlerin uygulanması hala uygun olabilir.
(3) Betonun uygun olmama ihtimali bulunduğunda, kullanım yerinde geçerli kılavuz bilgi, örneğin CIRIA
C519: Action in the case of nonconformity of concrete structures [9] uygulanmalıdır. Betonun başlangıç
incelemesi, imalat kayıtlarının ve deney işlemlerinin tetkik edilmesini içermelidir. Bu incelemenin ilk
aşaması, uygunluğu temin etmek üzere kullanılan beton deney işlemlerinin ve uygunluk üzerinde döküm
kalitesinden kaynaklanan şüphe olması durumunda kullanılan deney işlemlerinin ilgili standartlara göre
uygulanıp uygulanmadığını kontrol etmek olacaktır. Başlangıç incelemesinde, şantiyeye teslim edilen
betonun basınç dayanımı üzerindeki anlaşmazlığı çözmek amacıyla yerinde deneyler yapılma ihtiyacı
olduğu belirlenirse, aşağıdaki tercihler uygulanabilir:
 tarama testi (9.4’e bakılmalıdır);
 dolaylı deneyleri takiben basınç dayanımı en düşük betondan seçilmiş karotlar alınması (9.3’e
bakılmalıdır);
 karot deneyleri (9.2’ye bakılmalıdır).
(4) Bu değerlendirmelerde kullanılan farksızlık hipotezi, betonun uygun bir gruptan gelmiş olduğunu ve
mevcut veri ne kadar az ise hipotezin ve betonun reddedilebilmesi için de o kadar az kanıt bulunduğunu
esas alan bir hipotezdir.
(5) Madde 9’da verilen işlemler yerindeki beton basınç dayanımının değerlendirilmesinde uygulanan
işlemler olup, sonuç olumluysa, yapıya yerleştirilen betonun belirlenen basınç dayanım sınıfına uygun
olduğu, şantiyeye teslim edilen beton üzerinde yapılan ayarlamaların önemli etkisinin olmadığı ve
betonun yerleştirilmesi, sıkıştırılması ve küre tabi tutulması işlemlerindeki itina seviyesinin EN 13670
veya EN 13369’dan ilgili olanına uygun olduğu kabul edilir.
(6) Hesaplanan dayanımın kullanım yerinde geçerli hükümlere göre belirlenmesi gerekebileceği göz
önüne alındığında, 9.4, 9.3 ve 9.2’de verilen ilave deney tercihleri veya bu tercihlerin kombinasyonları,
betonun belirlenen dayanım sınıfına uygun olmasının, yapısal yeterliliğin doğrulandığına dair bir kanıt
olmadığını gösterir.
(7) Betonun Madde 9’da verilen kriterleri karşılayamaması durumunda, düşük beton dayanımı elde
edilme sebebinin, örneğin, betonun kalıplara dökülmesi ile deney numuneleri hazırlanmış olsaydı basınç
dayanımının hangi seviyeye ulaşmış olabileceğinin tayin edilmesini sağlayan bir işlem uygulanarak
belirlenmesi gerekli olabilir. Tüm bunlara rağmen, bu dayanımın tayinindeki marjinal hata payı ve
belirsizlikler sebebiyle betonun şartnamesine uygun olup olmadığını kanıtlamak zor olacaktır.
(8) Betonun yerine yerleştirilmesi ve ardından karot alınması yerine kalıplara dökülmesi ile deney
numuneleri hazırlanmış olsaydı basınç dayanımının hangi seviyeye ulaşmış olabileceğini hesaplamak,
belirsizlik seviyesi yüksek, karmaşık bir işlemdir. Bunun sebepleri, karot dayanımlarının, asgari olarak
deney numunelerinin üst kısmına sürüklenerek hapsolmuş havanın hacmine, betonun kalıplara
dökülmesi ile deney numuneleri hazırlanmış olsaydı basınç dayanımının hangi seviyeye ulaşmış
olabileceğini hesaplamak için betona uygulanan kür işlemi ve beton olgunluğuna göre düzeltilmesi
gerekmesidir. Beton olgunluğu, betonun, genellikle bilinemeyen sıcaklık ve kür geçmişine bağlı olup,
çimento tipi ve dozajı, katkı tipi ve kullanım miktarı, kimyasal katkı tipi, kesit kalınlığı, kalıp tipi,

TS EN 13791:2019 EN 13791:2019
yerleştirme sıcaklığı ve ortam sıcaklığının bir fonksiyonudur. Dayanım-olgunluk bağıntısı, çimento tipi ve
hammadesine bağlıdır. Çimento hammaddesi, erken yaşlarda (28 gün boyunca 20 oC sıcaklıkta muhafaza
edilen karotların ulaştığı olgunluktan daha önce) karot alındığı durumda daha önemlidir. Ancak, yapısal
açıdan bakıldığında, sebebinin hatalı karışım bileşeni seçimi, kalitesiz beton, kalitesiz şantiye uygulaması
veya bu faktörlerin kombinasyonu olduğuna bakılmaksızın, yapıda yetersiz basınç dayanımı oluşumunun
önlenmesi önemli olan husustur.
(9) Kesitin büyük olması ve betonun tipik şekilde sıcaklık artış ve azalışlarına maruz kalması durumunda,
bu betona ait dayanımın, standart küre tabi tutulmuş numunelerin dayanımından azami % 20 oranında
düşük olabileceği şeklinde ilave bir sorun ortaya çıkar [10].
(10) Eksiksiz bir potansiyel dayanım analizi yapmak zor ve bu analizden çıkan sonuç belirsiz olduğundan,
düşük beton dayanımının sebebi/sebepleri değerlendirilirken bu analizin güvenilir olan yönleri dikkate
alınabilir.
(11) Müşteri taleplerine istinaden betona su ilave edilmiş olması hâlinde, ilave edilen suyun hacmi,
EN 206’ya göre sevk ve teslim belgesine kaydedilmeli ve bu şekilde imalatçı, ilave edilen bu suyun basınç
dayanımı üzerindeki etkisine dair kanıt sunabilir hâle gelmelidir.
NOT İlave edilen suyun betonun dayanıklılığı üzerinde de etkisi olabilir ancak, bu performans unsuru, bu
dokümanın kapsamında değildir.
(12) Aynı karışım bileşenleri ve aynı karışım oranları kullanılarak aşağıda verilenler arasındaki
bağıntıların kurulması için bir deney programı gerçekleştirmek uygun olabilir:
a) su içeriği ve basınç dayanımındaki değişkenlikler;
b) hava içeriği ve basınç dayanımındaki değişkenlikler;
c) sıkıştırma derecesi ve basınç dayanımındaki değişkenlikler.
Buradan elde edilen bilginin karot deney verileri ile birlikte kullanılması ve varsa diğer bilgiler, düşük
beton dayanımının sebebini/sebeplerini belirlemede yardımcı olabilir.
A.6 Deney verilerinin kabulü

(1) Herhangi bir deney programı başlatılmadan önce ilgili tarafların, deney işleminin geçerliliği, kabul
kriterleri ve;
 deneylerin sorumluluğunu alacak;
 deney sonuçlarını yorumlayacak
şahıs ve/veya laboratuvarın belirlenmesi hususları üzerinde tam olarak anlaşmaya varması arzu edilen
durumdur.
(2) Deneylerin, sadece deneyler için değil deney işlemlerini etkileyen şartların tamamı bakımından
akredite olmuş bir laboratuvara yaptırılması şiddetle tavsiye edilmektedir. Bu durum, deney verilerinin
kalitesine yönelik anlaşmazlık riskini asgariye indirecektir.
(3) Karot deney sonucunun istatistiksel olarak aykırı değer (şüpheli veya reddedilmiş) olduğu
gösterilmişse, bunun sebebi belirlenmelidir. İstatistiksel olarak aykırı değer üzerinde tekrar yapılan
incelemede bu değerin geçerli bir deney sonucu olmadığı belirlenirse, karot deney sonucu reddedilmeli
ve yapının veya öndökümlü beton bileşenin beton basınç dayanımı değerlendirmesinde
kullanılmamalıdır. Karot deney sonucu geçerliyse ve örneğin, düzgün şekilde sıkıştırılmamış bir alan gibi
bölgesel bir kusuru temsil ediyorsa, alınacak önlem belirlenmelidir. Örneğin, kusurlu bölgesel alandaki
betonun kaldırılarak yerine uygun beton yerleştirilmesi. İstatistiksel olarak aykırı değer, onarılmakta
olan bir bölgesel kusuru temsil ediyorsa, karot deney sonucu, yapılan herhangi bir yerindeki karakteristik
beton basınç dayanımı hesabına dâhil edilmemelidir. Örneğin, dayanımı düşük alandaki betonun
kaldırılarak yerine uygun beton yerleştirilmeden yapısal yeterlilik değerlendirmesi yapılırken,
istatistiksel olarak aykırı değerin dikkate alınmasını gerektiren durumlar da olabilir.
EN 13791:2019 TS EN 13791:2019
Ek B
(bilgi için)
Geri sıçrama sayısı ve basınç dayanım sınıfı arasındaki genel bağıntıya
ait örnek
(1) Aşağıda verilen örnek, EN 13791:2006’nın, Almanya’da yayınlanmış Milli Ek’inde verilen işlemden
alınmıştır.
(2) Cihazlar, deney işlemi ve deney sonuçlarının ifade edilmesinde, EN 12504-2’de verilenler
uygulanmıştır. Bir deney bölgesinde, en az 9 deney alanı seçilmiş ve her bir deney alanında,
EN 12504-2’ye göre geri sıçrama deneyi yapılmıştır.
(3) Deneyler, geri sıçrama çekici kullanımında yeterli eğitime sahip personel tarafından
gerçekleştirilmiştir.
(4) Deney bölgesinden elde edilen geri sıçrama sayılarının ortancasının belirlenmesinde (Çizelge B.1 veya
Çizelge B.2’de yer alan 2. sütun), bu deney bölgesinde yer alan deney alanlarının tamamından elde edilen
geri sıçrama sayılarının hepsi kullanılmıştır.
(5) Aşağıda verilen şartların tamamının sağlanmasıyla, ilgili basınç dayanım sınıfının (Çizelge B.1 ve
Çizelge B.2, sütun 3) temin edildiği kabul edilmiştir:
 beton, normal ağırlıklı betondur;
 geçirgenliği kontrol edilen kalıp veya yüzey sertleştiriciler kullanılmamıştır;
 geri sıçrama sayılarının belirlenmesinde, geri sıçrama mesafesi (R) olan veya enerji veya hız
ölçümlerinin (Q) esas alındığı, çarpma enerjisi 2,207 Nm olan N tipi bir geri sıçrama çekici
kullanılmıştır;
 betonun karbonatlaşma derinliği 5 mm’yi aşmamaktadır;
 geri sıçrama sayıları, Çizelge B.1’de, sütun 1 ve sütun 2’de verilen kriterlerin (geri sıçrama mesafesi)
her ikisini de veya Çizelge B.2’de, sütun 1 ve sütun 2’de verilen kriterlerin (enerji veya hız farklılıkları)
her ikisini de sağlamaktadır.
NOT Madde 9’da verilen işlemler için, karbonatlaşma derinliğinin 5 mm’yi aşmadığını kabul etmek
gerçekçidir.

TS EN 13791:2019 EN 13791:2019
Çizelge B.1 — Normal ağırlıklı beton için geri sıçrama mesafesinin (tip R) esas alındığı geri
sıçrama sayıları ve EN 206’da yer alan ilgili basınç dayanım sınıfları
Deney bölgesinde yer alan

deney alanlarının Deney bölgesinden elde
tamamından elde edilen EN 206’da yer alan basınç
edilen geri sıçrama
geri sıçrama sayılarından dayanım sınıfı a
sayılarının ortancası
en düşük olanı
≥ 26 ≥ 30 C8/10
≥ 30 ≥ 33 C12/15
≥ 32 ≥ 35 C16/20
≥ 35 ≥ 38 C20/25
≥ 37 ≥ 40 C25/30
≥ 40 ≥ 43 C30/37
≥ 44 ≥ 47 C35/45
≥ 46 ≥ 49 C40/50
≥ 48 ≥ 51 C45/55
≥ 50 ≥ 53 C50/60
≥ 53 ≥ 57 C55/67
≥ 57 ≥ 60 C60/75
≥ 62 ≥ 65 C70/85
≥ 66 ≥ 69 C80/95
a
% 10’luk frekans yüzdelik değerindeki güven seviyesinde.

EN 13791:2019 TS EN 13791:2019
Çizelge B.2 — Normal ağırlıklı beton için enerji veya hız farklılıklarının (tip Q) esas alındığı geri
sıçrama sayıları ve EN 206’da yer alan ilgili basınç dayanım sınıfları
Deney bölgesinde yer alan

deney alanlarının Deney bölgesinden elde
tamamından elde edilen EN 206’de yer alan basınç
edilen geri sıçrama
geri sıçrama sayılarından dayanım sınıfı a
sayılarının ortancası
en düşük olanı
≥ 25 ≥ 34 C8/10
≥ 29 ≥ 40 C12/15
≥ 36 ≥ 45 C16/20
≥ 42 ≥ 49 C20/25
≥ 46 ≥ 52 C25/30
≥ 51 ≥ 56 C30/37
≥ 56 ≥ 60 C35/45
≥ 58 ≥ 62 C40/50
≥ 60 ≥ 64 C45/55
≥ 62 ≥ 66 C50/60
≥ 64 ≥ 68 C55/67
≥ 66 ≥ 71 C60/75
≥ 69 ≥ 73 C70/85
≥ 71 ≥ 75 C80/95
a
% 10’luk frekans yüzdelik değerindeki güven seviyesinde.

TS EN 13791:2019 EN 13791:2019
Kaynaklar
[1] CEN/TR 1708611, Further guidance on the application of EN 13791 and background to the Provisions
[2] EN 12390-7, Testing hardened concrete - Part 7: Density of hardened concrete
[3] ISO/IEC 17025, General requirements for the competence of testing and calibration laboratories
[4] EN 1998-3, Eurocode 8: Design of structures for earthquake resistance - Part 3: Assessment and
retrofitting of buildings
[5] INTERNATIONAL STANDARDS ORGANISATION, Accuracy (trueness and precision) of measurement

methods and results, ISO 5725
[6] AMERICAN SOCIETY FOR TESTING MATERIALS, Standard practice for dealing with outlying
observations, ASTM E178
[7] EUROPEAN STANDARDIZATION COMMITTEE, Inter-laboratory comparisons in support of CEN/ISO

standards called up in EN 206, Concrete. Final report on experiment C, June 1997
[8] THE CONCRETE SOCIETY, In situ concrete strength. An investigation into the relationship between core
strength and standard cube strength. The Concrete Society, Camberley, UK, 2004
[9] AINSWORTH P.R., HOPKINS C.J. Action in the case of nonconformity of concrete structures. C519.
CIRIA, 2000. ISBN 978 0 86017 519 3
[10] HARRISON T. A., Concrete properties: Setting and hardening, Advanced Concrete Technology —
Concrete Properties, 2003, p4/11
1 Hazırlanma aşamasındadır. Bu dokümanın yayımlandığı tarihteki aşaması: FprCEN/TR 17086:2017.


Ts-En-13791 Türkçe Yeni̇ 2021

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ts-En-13791 Türkçe Yeni̇ 2021

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TÜRK

TS EN 13791:2007 ve TS EN 13791:2010 yerine

Beton basınç dayanımının yapılar ve

Assessment of in-situ compressive strength in structures and

Évaluation de la résistance à la compression sur site des structures

Bewertung der Druckfestigkeit von Beton in Bauwerken oder in

TSE Standard Hazırlama Merkezi Başkanlığı

Tel: + 90 312 416 68 30

© TSE - Tüm hakları saklıdır.

© TSE – Tüm hakları saklıdır.

EN, ISO, IEC Adı TS No Adı

EN 13670 Execution of concrete TS EN 13670 Beton yapıların inşaası

ICS 91.080.40 EN 13791:2007 yerine

Beton basınç dayanımının yapılar ve öndökümlü beton bileşenlerde

Bu Avrupa Standardı CEN tarafından 7 Temmuz 2019 tarihinde onaylanmıştır.

AVRUPA STANDARDİZASYON KOMİTESİ

CEN-CENELEC Yönetim Merkezi: Rue de la Science 23, B-1040 Brussels

© TSE - Tüm hakları saklıdır.

Avrupa Önsözü ......................................................................................................................................................4

© TSE - Tüm hakları saklıdır. 3

4 © TSE - Tüm hakları saklıdır.

© TSE - Tüm hakları saklıdır. 5

6 © TSE - Tüm hakları saklıdır.

Çizelge 1 — İlgili maddeler hakkındaki kılavuz bilgiler

aşağıda verilenler esas alınarak yerindeki dayanımın tayini:

veya, aşağıda verilenler esas alınarak imalat kontrol verilerinin uygun

© TSE - Tüm hakları saklıdır. 7

3 Terimler, tarifleri, semboller ve kısaltmalar

© TSE - Tüm hakları saklıdır. 9

Çizelge 2 — Basınç dayanımı için kullanılan kısaltmalar

© TSE - Tüm hakları saklıdır. 11

4 İncelemenin amacı ve deney parametreleri

12 © TSE - Tüm hakları saklıdır.

Yapının ve/veya yapıdaki belirli Değerlendirme yöntemini,

Verileri topla ve gözden geçir Deney bölgeleri ve deney alanlarını,

Deney bölgesinde, İstatistiksel

© TSE - Tüm hakları saklıdır. 13

Şüphe duyulması durumunda,

İmalatçı, betonun Evet

Yapıda yerinde deney İmalat kayıtları gibi diğer bilgileri

9.4’te verilen tarama

Dolaylı deneyler ve 9.3’e göre seçilmiş

Kriterler sağlandı mı ? Evet

Yapıdaki beton, belirlenen Yapıdaki beton, belirlenen basınç

14 © TSE - Tüm hakları saklıdır.

5 Deney bölgeleri, deney alanları ve deney sayısı

© TSE - Tüm hakları saklıdır. 15

(6) Deney alanlarının seçilmesinde, ön germe çelikleri ve kanallarından kaçınılmalı ve aşağıda

16 © TSE - Tüm hakları saklıdır.

6 Karot deneyleri ve yerindeki beton basınç dayanımının tayini

© TSE - Tüm hakları saklıdır. 17

18 © TSE - Tüm hakları saklıdır.

7 Veri grubunun başlangıç değerlendirmesi

© TSE - Tüm hakları saklıdır. 19

20 © TSE - Tüm hakları saklıdır.

© TSE - Tüm hakları saklıdır. 21

8 Mevcut bir yapının yapısal değerlendirilmesi için beton basınç dayanımının

22 © TSE - Tüm hakları saklıdır.

Çizelge 6 — Bağıntı (3)’te kullanılmak üzere kn değerleri

kn 2,00 1,92 1,87 1,81 1,76 1,73 1,64

NOT 2 Bağıntı (3) ve Çizelge 6, EN 1990:2002+A1:2005, Ek D’de verilenler ile uyumludur.

fc,is, lowest değeri İhtiyat payı

© TSE - Tüm hakları saklıdır. 23