TS en 1926

TÜRK STANDARDI
TS EN 1926
Temmuz 2007
TS EN 1926:2007 yerine
ICS 73.020; 91.100.15
Doğal taşlar - Deney yöntemleri - Tek eksenli basınç dayanımı tayini
Natural stone test methods - Determination of uniaxial compressive strength
Méthodes d'essai des pierres naturelles - Prüfverfahren für Naturstein - Bestimmung der
Détermination de la résistance à la compression einachsigen Druckfestigkeit
uniaxiale
EN 1926:2007 Standardının Türkçe Tercümesidir.
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
KORDEF iNSAAT ANONiM SiRKETi'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 03.07.2018
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iKTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 73.020; 91.100.15 TÜRK STANDARDI TS EN 1926:2007-07
EN 1926:2006
Milli Önsöz
- Bu standard; CEN tarafından onaylanan ve Temmuz 2007’de TS EN 1926:2007 numaralı Türk standardı
olarak kabul edilen EN 1926:2006 standardı esas alınarak, Türk Standardları Enstitüsü Maden İhtisas
Kurulu’na bağlı TK17 Maden Teknik Komitesi marifetiyle Türkçeye tercüme edilmiş ve TSE Teknik
Kurulu’nun 09 Ekim 2013 tarihli toplantısında kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.
- Bu standard yayınlandığında TS EN 1926:2007’nin yerini alır.
- CEN resmi dillerinde yayınlanan diğer standard metinleri ile aynı haklara sahiptir.
- Bu tasarıya görüş verilirken, tasarı metni içerisinde kullanılan kelime ve/veya ifadelerle ilgili olarak bilinen
patent hakları hususunda tarafımıza bilgi ve gerekli dokümanın sağlanması da göz önünde
bulundurulmalıdır.
- Bu standardda atıf yapılan standardların milli karşılıkları aşağıda verilmiştir.
EN, ISO, IEC vb. Adı TS No Adı

No (İngilizce) (Türkçe)
EN 197-1 Cement - Part 1: Composition, TS EN 197-1 Çimento - Bölüm 1: Genel çimentolar
specifications and conformity - Bileşim, özellikler ve uygunluk
criteria for common cements kriterleri
EN 12390-1 Testing hardened concrete - TS EN 12390-1 Beton - Sertleşmiş beton deneyleri -
Part 1: Shape, dimensions Bölüm 1: Deney numunesi ve
and other requirements for kalıplarının şekil, boyut ve diğer
specimens and moulds özellikleri
Part 2: Making and curing Bölüm 2: Dayanım deneylerinde
specimens for strength tests kullanılacak deney numunelerinin
hazırlanması ve küre tabi tutulması
Part 3: Compressive strength Bölüm 3: Deney numunelerinin
of test specimens basınç dayanımının tayini
EN 12390-4 Testing hardened concrete- TS EN 12390-4 Beton - Sertleşmiş beton deneyleri -
Part 4: Compressive strength Bölüm 4: Basınç dayanımı - Deney
- Specification for testing makinelerinin özellikleri
machines
Part 5: Flexural strength of Bölüm 5: Deney numunelerinin
test specimens eğilme dayanımının tayini
Part 6: Tensile splitting Bölüm 6: Deney numunelerinin
strength of test specimens yarmada çekme dayanımının tayini
Part 7: Density of hardened Bölüm 7: Sertleşmiş beton
concrete yoğunluğunun tayini
Part 8: Depth of penetration of Bölüm 8: Basınç altında su işleme
water under pressure derinliğinin tayini
EN 12670:2001 Natural stone - Terminology TS 5694 EN Doğal taşlar - Terimler ve tarifler
12670:2004
EN 13383-1: Armourstone - Part 1: TSE EN Koruma tabakası taşları (zırh taşı) -
2002 Specification 13383-1:2004 Bölüm 1: Özellikler
TS EN 1926:2007 standardı, EN 1926:2006 standardı ile birebir aynı olup, Avrupa Standardizasyon Komitesi’nin (Avenue Marnix 17 B-1000
Brussels) izniyle basılmıştır.
Avrupa Standardlarının herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN) ve üye
ülkelerine aittir. TSE kanalıyla CEN’den yazılı izin alınmaksızın çoğaltılamaz.
AVRUPA STANDARDI
EUROPEAN STANDARD
NORME EUROPÉENNE
EUROPÄISCHE NORM
TS EN 1926:2007-07
EN 1926:2006
ICS 73.020; 91.100.15
Doğal taşlar - Deney yöntemleri - Tek eksenli basınç dayanımı tayini
Natural stone test methods - Determination of uniaxial compressive strength
Méthodes d'essai des pierres naturelles - Prüfverfahren für Naturstein - Bestimmung der
Détermination de la résistance à la compression einachsigen Druckfestigkeit
uniaxiale
Bu Avrupa standardı CEN tarafından 09 Kasım 2006 tarihinde onaylanmıştır.
CEN üyeleri, bu Avrupa Standardına hiçbir değişiklik yapmaksızın ulusal standard statüsü veren koşulları
öngören CEN/CENELEC İç Yönetmeliklerine uymak zorundadırlar. Bu tür ulusal standardlarla ilgili güncel
listeler ve bibliyografik atıflar, CEN Merkez Sekreteryası’na veya herhangi bir CEN üyesine başvurarak elde
edilebilir.
Bu Avrupa Standardı, üç resmi dilde (İngilizce, Fransızca, Almanca) yayınlanmıştır. Başka herhangi bir dile
tercümesi, CEN üyesinin sorumluluğundadır ve resmi sürümleri ile aynı statüde olduğu Merkez
Sekreteryası’na bildirilir.
CEN üyeleri sırasıyla, Almanya, Avusturya, Belçika, Birleşik Krallık, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya,
Finlandiya, Fransa, Hollanda, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Kıbrıs (Güney Kıbrıs Rum
Yönetimi), Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Malta, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya,
Slovakya, Slovenya ve Yunanistan’ın milli standard kuruluşlarıdır.
AVRUPA STANDARDİZASYON KOMİTESİ

EUROPEAN COMMITTEE FOR STANDARDIZATION
COMITÉ EUROPÉEN DE NORMALISATION
EUROPÄISCHES KOMITEE FÜR NORMUNG
Yönetim Merkezi: Avenue Marnix 17, B-1000 Brussels
© 2006 CEN Dünya genelinde herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım
hakları CEN ulusal Üyelerine aittir.
Ref. No. EN 1926:2006: E
ICS 73.020; 91.100.15 TS EN 1926:2007-07
EN 1926:2006
İçindekiler
Sayfa
Ön söz ............................................................................................................................................................... 3
1 Kapsam ................................................................................................................................................. 4
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar........................................................................................ 4
3 Prensip .................................................................................................................................................. 4
4 Terimler ve tarifleri .............................................................................................................................. 4
5 Semboller.............................................................................................................................................. 4
6 Cihazlar ................................................................................................................................................. 5
6.1 Yüzey düzeltici. .................................................................................................................................... 5
7 Numunelerin hazırlanması .................................................................................................................. 5
7.1 Numune alma ....................................................................................................................................... 5
7.2 Deney numuneleri ................................................................................................................................ 5
7.3 Yüzey hazırlama ................................................................................................................................... 6
7.4 Deney öncesi numunenin şartlandırılması ....................................................................................... 7
8 İşlem ...................................................................................................................................................... 7
8.1 Numunenin ölçülmesi ......................................................................................................................... 7
8.2 Numunenin deney cihazına yerleştirilmesi ....................................................................................... 7
8.3 Yükleme ................................................................................................................................................ 7
9 Hesaplama ve sonuçların gösterilmesi ............................................................................................. 7
1)
10 Deney raporu ...................................................................................................................................... 7
Ek A - Koruma tabakası taşlarının basınç dayanımının tayini .................................................................... 9
A.1 Kapsam ................................................................................................................................................. 9
A.2 Atıf yapılan standardlar ....................................................................................................................... 9
A.3 Prensip .................................................................................................................................................. 9
A.4 Tarifler ve semboller ............................................................................................................................ 9
A.5 Cihazlar ................................................................................................................................................. 9
A.6 Deney numunelerinin hazırlanması ................................................................................................... 9
A.7 İşlem ...................................................................................................................................................... 9
A.8 Sonuçların gösterilmesi ...................................................................................................................... 9
A.9 Deney raporu ...................................................................................................................................... 10
Ek B - (Bilgi için) - Doğal taşların nokta yük dayanım indeksinin tayini .................................................. 11
B.1 Genel ................................................................................................................................................... 11
B.2 Uygulama ............................................................................................................................................ 11
B.3 Korelasyon verileri ............................................................................................................................ 11
Ek C - Deney sonuçlarının istatistiksel değerlendirmesi ........................................................................... 12
C.1 Kapsam ............................................................................................................................................... 12
C.2 Semboller ve tarifler .......................................................................................................................... 12
C.3 Deney sonuçlarının istatistiksel değerlendirmesi .......................................................................... 12
Ek D - (Bilgi için) - Ek B ile ilgili kaynak ...................................................................................................... 14
Kaynaklar ........................................................................................................................................................ 15
2
ICS 73.020; 91.100.15 TS EN 1926:2007-07
EN 1926:2006
Ön söz
Bu doküman (EN 1926:2006), sekretaryası UNI tarafından yürütülen CEN/TC 246 "Natural stones - Doğal
taşlar" Teknik Komitesi tarafından hazırlanmıştır.
Bu Avrupa Standardına en geç Haziran 2007 tarihine kadar aynı metni yayınlayarak ya da onay duyurusu
yayınlayarak ulusal standard statüsü verilmeli ve çelişen ulusal standardlar en geç Haziran 2007 tarihine
kadar yürürlükten kaldırılmalıdır.
Bu standard, EN 1926:1999 standardının yerini alır.
CEN/CENELEC İç Yönetmeliklerine göre, bu Avrupa Standardının ulusal standard olarak uygulamaya

alınmasından sorumlu ulusal standard kuruluşlarının ülkeleri sırasıyla; Almanya, Avusturya, Belçika, Birleşik
Krallık, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre,
İtalya, İzlanda, Kıbrıs (Güney Kıbrıs Rum Yönetimi), Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Malta,
Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya ve Yunanistan’dır.
3
ICS 73.020; 91.100.15 TS EN 1926:2007-07
EN 1926:2006
1 Kapsam
Bu standard, doğal taşların tek eksenli basınç dayanımının tayini için bir yöntemi kapsar.
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Aşağıdaki atıf dokümanları, bu dokümanın uygulanması için zaruridir. Tarih belirtilen atıflarda, belirtilmiş olan
baskı geçerlidir. Tarih belirtilmemiş atıflarda, atıf yapılan dokümanın en son baskısı (tadiller dahil) kullanılır.
EN 197-1, Cement - Part 1: Composition, specifications and conformity criteria for common cements
(Çimento - Bölüm 1: Genel çimentolar - Bileşim, özellikler ve uygunluk kriterleri)
EN 12390-1, Testing hardened concrete - Part 1: Shape, dimensions and other requirements for specimens
and moulds (Beton - Sertleşmiş beton deneyleri - Bölüm 1: Deney numunesi ve kalıplarının şekil, boyut ve
diğer özellikleri)
EN 12390-2, Testing hardened concrete - Part 2: Making and curing specimens for strength tests (Beton -
Sertleşmiş beton deneyleri - Bölüm 2: Dayanım deneylerinde kullanılacak deney numunelerinin hazırlanması
ve küre tabi tutulması)
EN 12390-3, Testing hardened concrete - Part 3: Compressive strength of test specimens (Beton -
Sertleşmiş beton deneyleri - Bölüm 3: Deney numunelerinin basınç dayanımının tayini)
EN 12390-4, Testing hardened concrete - Part 4: Compressive strength- Specification for testing machines
(Beton - Sertleşmiş beton deneyleri - Bölüm 4: Basınç dayanımı - Deney makinelerinin özellikleri)
EN 12390-5, Testing hardened concrete - Part 5: Flexural strength of test specimens (Beton - Sertleşmiş
beton deneyleri - Bölüm 5: Deney numunelerinin eğilme dayanımının tayini)
EN 12390-6, Testing hardened concrete - Part 6: Tensile splitting strength of test specimens (Beton -
Sertleşmiş beton deneyleri - Bölüm 6: Deney numunelerinin yarmada çekme dayanımının tayini)
EN 12390-7, Testing hardened concrete - Part 7: Density of hardened concrete (Beton - Sertleşmiş beton
deneyleri - Bölüm 7: Sertleşmiş beton yoğunluğunun tayini)
EN 12390-8, Testing hardened concrete - Part 8: Depth of penetration of water under pressure (Beton -
Sertleşmiş beton deneyleri - Bölüm 8: Basınç altında su işleme derinliğinin tayini)
EN 12670:2001, Natural stone - Terminology (Doğal taşlar - Terimler ve tarifler)
EN 13383-1:2002, Armourstone - Part 1: Specification (Koruma tabakası taşları (zırh taşı) - Bölüm 1:
Özellikler).
3 Prensip
Deney numuneleri, yüzeylerinin mekanik olarak hazırlanmasından sonra veya gerekliyse kaplama
işleminden sonra bir deney cihazının tablasının merkezine konur. Yeknesak dağılımlı bir yük, kırılma
oluşuncaya kadar devamlı arttırılarak uygulanır.
4 Terimler ve tarifleri
Bu standardın amaçları bakımından, EN 12670:2001 standardında verilen terimler ve tarifler geçerlidir.
5 Semboller
Bu standardın amaçları bakımından, aşağıdaki semboller uygulanır:
h Deney numunesinin yüksekliği, mm,

 Dış boyutun ortalama değeri; diğer bir ifadeyle, numunenin (küp şeklinde ise) karşılıklı düşey
yüzeyleri arasındaki mesafe, mm,
d Deney numunesi çapının ortalama değeri (silindir şeklinde ise), mm,
2
A Deney öncesi numunenin en kesit alanı, mm ,
F Kırılma yükü, N,
4
ICS 73.020; 91.100.15 TS EN 1926:2007-07
EN 1926:2006
R Deney numunesinin tek eksenli basınç dayanımı, MPa,

R Tek eksenli basınç dayanımının ortalama değeri, MPa,
s Standart sapma,
v Değişim katsayısı.
6 Cihazlar
6.1 Yüzey düzeltici.
6.2 Aşındırma cihazı, deney numunesinin nihai olarak hazırlanması için (gerekirse).
6.3 Deney cihazı, EN 12390’a uygun ve bu standarda göre kalibre edilmiş, yeterli kuvvet
uygulayabilen.
6.4 Zaman ölçer, 1 saniye yaklaşımla ölçme yapabilen.
6.5 Havalandırmalı etüv, sıcaklığı (70  5)°C’ta muhafaza edebilen.
6.6 Terazi, doğruluğu 0,1 g olan.
6.7 Doğrusal boyut ölçme cihazı, 0,05 mm yaklaşımla ölçme yapabilen.
6.8 Klimalı oda, (20  10)°C sıcaklığa ayarlanabilen.
7 Numunelerin hazırlanması
7.1 Numune alma
Numune alma, özellikle belirtilmemişse, deneyi yapan laboratuvarın sorumluluğunda değildir.
En az 10 numune deneye tabi tutulmalı ve mevcut anizotropi düzlemlerinin yönü kaydedilmelidir.
7.2 Deney numuneleri

Deney numuneleri bir kenarı (70  5) mm veya (50  5) mm olan küp veya çapı boyuna eşit ve (70  5) mm
veya (50  5) mm ölçüde silindir olmalıdır.
Numunenin dış boyutu veya çapı ile taştaki en büyük tane boyutu arasındaki oran en az 10:1 olmalıdır.
Gözlemlenmiş en büyük tane boyutu 7 mm’yi geçerse, temsilî sonuçlar elde edebilmek için daha fazla sayıda
deney numunesi kullanılması tavsiye edilir.
Deney numunesinin ekseni, tabakalanma düzlemleri, foliasyon vb. anizotropi düzlemlerine dik olmalıdır
(Şekil 1a ve Şekil 2a). Anizotropi düzlemlerine paralel olarak yükleme yapılan bir deney gerekiyorsa, aynı
boyut özelliklerine sahip diğer deney numuneleri grubu hazırlanmalıdır (Şekil 1b ve Şekil 2b).
5
ICS 73.020; 91.100.15 TS EN 1926:2007-07
EN 1926:2006
a) b)
Açıklama:
a) Anizotropi düzlemlerine dik yükleme
b) Anizotropi düzlemlerine paralel yükleme
Şekil 1 - Kübik deney numuneleri
a) b)
Açıklama:
a) Anizotropi düzlemlerine dik yükleme
b) Anizotropi düzlemlerine paralel yükleme
Şekil 2 - Silindirik deney numuneleri
7.3 Yüzey hazırlama
7.3.1 Genel
Yükün uygulanacağı yüzeyler, 100 mm’de 0,1 mm’lik toleransla düz olmalı ve deney numunesinin üst yüzeyi,
taban yüzeyine paralel olan ve her 100 mm’de aralarındaki mesafe 1 mm’den fazla olmayan paralel iki
düzlem arasında olmalıdır. Deney numunesinin dış yüzeyleri pürüzsüz olmalı, ani düzensizlikler içermemeli
ve numunenin dış yüzeyleri boyunca 0,3 mm içerisinde kalacak şekilde düz olmalıdır.
Yukarıda belirtilen şartları sağlamak için numuneler, yüzey düzeltici ile ve gerekirse aşındırma cihazıyla nihai
olarak hazırlanmalıdır.
Madde 7.3.2’de verilen işlemlere uygun olarak harçla kaplama, sadece belirtilen toleransların mekanik
hazırlamayla elde edilememesi durumunda kullanılmalıdır. Bu durum deney raporunda açık bir şekilde
belirtilmelidir.
6
ICS 73.020; 91.100.15 TS EN 1926:2007-07
EN 1926:2006
7.3.2 Harçla kaplama

Gerekmesi durumunda numune, EN 197-1’e göre CEM I 52,5 R çimentosuyla hazırlanmış bir harç
kullanılarak kaplanır ve daha sonra çimento sertleşinceye kadar beklenir.
7.4 Deney öncesi numunenin şartlandırılması

Kaplanmış veya kaplanmamış deney numuneleri, (70  5)°C’ta sabit kütleye ulaşılıncaya kadar
kurutulmalıdır. (24  2) h arayla birbirini izleyen iki tartım sonucu oluşan fark, ilk tartımın % 0,1’inden daha
büyük değilse, numunenin sabit kütleye ulaştığı kabul edilir. Numuneler kurutma sonrası ve deney öncesi
(20  5)C’ta, ısıl dengeye gelinceye kadar muhafaza edilmelidir. Daha sonra, deneyler 24 h içerisinde
yapılmalıdır.
8 İşlem
8.1 Numunenin ölçülmesi
Deney numunesi en kesitinin boyutları (kübik numuneler için dış boyut, silindirik numuneler için çap boyutu),
birbirleriyle dik açı oluşturarak numune yüksekliğinin (h) en alt ve en üst kısımlarından 0,1 mm yaklaşımla
gerçekleştirilen ikişer ölçme değerinin ortalaması alınarak tayin edilmelidir. Ortalama dış boyut (  ) veya
ortalama çap ( d ), en kesit alanının hesaplanmasında kullanılmalıdır. Deney numunesinin yüksekliği 1,0 mm
yaklaşımla tayin edilmelidir.
8.2 Numunenin deney cihazına yerleştirilmesi

Deney cihazının taşıyıcı yüzeyleri silinip temizlenir ve numune temas yüzeylerinde bulunan gevşek taneler
uzaklaştırılır. Yeknesak bir temas sağlamak amacıyla deney numunesi, cihaz levhasının merkezine dikkatlice
yerleştirilir. Bu işlemde hiçbir tampon malzemesi kullanılmamalıdır.
8.3 Yükleme
Yük, deney numunesine (1  0,5) MPa/s sabit bir yükleme hızıyla devamlı olarak uygulanmalıdır. Numunenin
kırıldığı azami yük, 10 kN yaklaşımla kaydedilmelidir.
9 Hesaplama ve sonuçların gösterilmesi

Her bir numunenin tek eksenli basınç dayanımı (R), numunenin kırılma yükünün deney öncesi en kesit
alanına oranı olarak aşağıdaki eşitlikten hesaplanır:
R = F/A (1)
Sonuç, MPa cinsinden virgülden sonra en az iki ondalıklı olarak verilmelidir. Ortalama değer (R), 1 MPa
yaklaşımla hesaplanmalıdır.
10 Deney raporu1)
Deney raporu aşağıdaki bilgileri ihtiva etmelidir:
a) Rapora ait özel tanıtım numarası,
b) Bu standardın numarası, başlığı ve yayımlanma tarihi,
c) Deney laboratuvarının adı ve adresi. Deney, deney laboratuvarından farklı bir laboratuvarda yapılmışsa
bu laboratuvarın adresi.
d) Müşterinin adı ve adresi,
e) Aşağıdaki bilgileri sağlamak müşterinin sorumluluğundadır:
- Taşın petrografik adı,
- Taşın ticarî adı,
- Taşın çıkartıldığı ülke ve bölge,
- Tedarikçinin adı,
- Örnekleme (sample) veya her bir numune (specimen) üzerinde iki paralel çizgiyle açık olarak
işaretlenecek olan mevcut herhangi bir anizotropi düzleminin yönü (deneyle ilişkiliyse),
- Numune almayı gerçekleştiren kişi veya kuruluşun adı,
- Numunelerin yüzey hazırlaması (deneyle ilişkiliyse),
f) Örnekleme veya numunelerin teslim tarihi,
1)
TSE Notu: Deney raporu, burada istenilen bilgilere ilaveten TS EN ISO/IEC 17025’te verilen bilgileri de
ihtiva edecek şekilde düzenlenebilir.
7
ICS 73.020; 91.100.15 TS EN 1926:2007-07
EN 1926:2006
g) Deney numunelerinin hazırlandığı tarih (uygunsa) ve deneyin yapıldığı tarih,

h) Örnekleme içindeki deney numunelerinin sayısı,
i) Milimetre cinsinden  (veya d ) ve h boyutları ile her bir numunenin tamsayı olarak ölçülen kN cinsinden
kırılma yükü (F),
j) Deney öncesi numunelerin yüzey hazırlaması ve şartlandırılması,
k) Mevcut anizotropi düzlemlerine göre yükleme ekseninin yönü,
l) Virgülden sonra en az iki ondalıkla ve MPa cinsinden her bir numunenin basınç dayanımı (R),
m) MPa cinsinden ve 1 MPa yaklaşımla basınç dayanımının ortalama değeri ( R),
n) MPa cinsinden 1 MPa yaklaşımla standart sapma (s) ve değişim katsayısı (v),
o) Standarddan olan tüm sapmalar ve gerekçeleri,
p) Açıklamalar.
Deney raporu, deneyden sorumlu olanların unvan ve imzalarını ve raporun veriliş tarihini içermelidir. Ayrıca,
deney laboratuvarının yazılı izni olmadan raporun kısmen kopya edilemeyeceği belirtilmelidir.
8
ICS 73.020; 91.100.15 TS EN 1926:2007-07
EN 1926:2006
Ek A
Koruma tabakası taşlarının basınç dayanımının tayini
A.1 Kapsam
Bu ek, hidrolik korumada ve düzenleyici yapılarda kullanılan, düzensiz şekilli ve farklı boyutlu taşların basınç
dayanımlarının tayini için bir yöntemi kapsar. “Koruma tabakası taşları” terimi, bu tür malzemeler için
kullanılmıştır.
A.2 Atıf yapılan standardlar

Madde 2’ye bakılmalıdır.
A.3 Prensip
Madde 3’e bakılmalıdır. Koruma tabakası taşı olarak kullanılacak malzemeler için deney numuneleri, sudaki
dayanımları tespit edilecek şartlarda ve mevcut anizotropi düzlemleri dikkate alınarak en zayıf yönde olacak
şekilde deneye tabi tutulmalıdır.
A.4 Tarifler ve semboller

Madde 4 ve Madde 5’e bakılmalıdır.
A.5 Cihazlar
Madde 6’ya bakılmalıdır.
A.6 Deney numunelerinin hazırlanması
A.6.1 Numune alma

Numune alma işlemi, EN 13383-1:2002 Ek A’ya göre gerçekleştirilmelidir.
A.6.2 Deney numuneleri

Her bir numune, ayrı bir koruma tabakası taş parçasından hazırlanmalıdır. Deney numuneleri, (50  5)
mm’lik kenar uzunluğuna sahip küp veya çapı ile boyu birbirine eşit ve (50  5) mm olan dik silindir şeklinde
olmalıdır. Basınç dayanımı 40 MPa veya daha düşük olan koruma tabakası taş parçaları için (70  7) mm
kenar uzunluğuna sahip küp veya çapı ile boyu birbirine eşit ve (70  7) mm olan silindir kullanılabilir.
Numunenin dış boyutu veya çapı ile malzemeyi temsil eden parçadaki en büyük tane boyutu arasındaki oran
en az 10:1 olmalıdır. İri taneli malzemeler için kenar uzunluğu veya çapı 150 mm’den büyük olmayan küp
veya silindirler kullanılır. Bu durumda tanelerin azami boyutları deney raporunda belirtilmelidir.
Deney numunesinin ekseni, tabakalanma düzlemleri, foliasyon vb. anizotropi düzlemlerine paralel olmalıdır.
Anizotropi düzlemlerine dik olarak yükleme yapılan bir deney gerekiyorsa, aynı boyut özelliklerine sahip diğer
deney numuneleri grubu hazırlanmalıdır.
A.6.3 Yüzey hazırlama

Madde 7.3’te belirtildiği gibi.
A.6.4 Deney öncesi numunenin şartlandırılması

Deney numuneleri, içerisinde (20  10)°C’luk oda sıcaklığındaki musluk suyu bulunan bir kapta tamamen
daldırılmış olarak (48  4) h süreyle tutulmalı ve deneyden önce numunenin rutubet içeriğinde olabilecek
değişimlerin en azda tutulmasına dikkat edilerek, sudan çıkarıldıktan sonra 1 h içerisinde dayanım deneyine
tabi tutulmalıdır.
A.7 İşlem
Madde 8’de belirtildiği gibi.
A.8 Sonuçların gösterilmesi

Madde 9’da belirtildiği gibi.
9
ICS 73.020; 91.100.15 TS EN 1926:2007-07
EN 1926:2006
A.9 Deney raporu

Deney raporu, aşağıdaki bilgileri içermelidir:
a) Rapora özgün tanıtım numarası,

b) Bu standardın numarası, başlığı ve yayımlanma tarihi,
c) Deney laboratuvarının adı ve adresi. Deney, deney laboratuvarından farklı bir laboratuvarda yapılmışsa
bu laboratuvarın adresi.
d) Müşterinin adı ve adresi,
e) Aşağıdaki bilgileri sağlamak müşterinin sorumluluğundadır:
- Taşın petrografik adı,
- Taşın ticarî adı,
- Taşın çıkartıldığı ülke ve bölge,
- Tedarikçinin adı,
- Örnekleme veya her bir numune üzerinde iki paralel çizgiyle açık olarak işaretlenecek olan mevcut
herhangi bir anizotropi düzleminin yönü (deneyle ilişkiliyse),
- Numune almayı gerçekleştiren kişi veya kuruluşun adı,
- Numunelerin yüzey hazırlaması (deneyle ilişkiliyse),
f) Örnekleme veya numunelerin teslim tarihi,
g) Deney numunelerinin hazırlandığı tarih (uygunsa) ve deneyin yapıldığı tarih,
h) Örnekleme çerisindeki deney numunelerinin sayısı,
i) Milimetre cinsinden  (veya d )ve h boyutları ile her bir numunenin tamsayı olarak ölçülen kN cinsinden
kırılma yükü (F),
j) Deney öncesi numunelerin yüzey hazırlanması ve şartlandırılması,
k) Mevcut kayaç anizotropisine göre yükleme ekseninin yönü,
l) Virgülden sonra en az iki ondalıkla ve MPa cinsinden her bir numunenin basınç dayanımı (R),
m) MPa cinsinden ve 1 MPa yaklaşımla basınç dayanımının ortalama değeri ( R),
n) MPa cinsinden 1 MPa yaklaşımla standart sapma (s) ve değişim katsayısı (v),
o) Numune hazırlama sırasında oluşan numune kırılmalarının detaylı tanımlanması ve sayısı,
p) Standarddan yapılan bütün sapmalar ve gerekçeleri,
q) Açıklamalar.
Deney raporu, deneyden sorumlu olanların unvan ve imzalarını ve raporun veriliş tarihini içermelidir. Ayrıca,
deney laboratuvarının yazılı izni olmadan raporun kısmen kopya edilemeyeceği belirtilmelidir.
10
ICS 73.020; 91.100.15 TS EN 1926:2007-07
EN 1926:2006
Ek B
(Bilgi için)
Doğal taşların nokta yük dayanım indeksinin tayini
B.1 Genel
Bu bilgilendirici Ek, doğal taşlar ile hidrolik yapılarda kullanılan taşların tek eksenli basınç dayanımlarının
fabrika üretimlerinde kontrolü için basit bir yöntem sağlanması amacıyla verilmiştir.
B.2 Uygulama
Nokta yük dayanımı indeksi, taş kaynağı dayanımındaki değişkenliğin tayininde hızlı ve ucuz değerlendirme
için kaya mekaniği uygulamalarında yaygın olarak kullanılır ve bu nedenle fabrika üretim kontrolünde
kullanım için uygun bir yöntemdir.
B.3 Korelasyon verileri

Tek eksenli basınç dayanımı değerlerinin tahmininde nokta yük dayanımı indeksi verilerinin kullanılması için
uygun korelasyon eşitliği, söz konusu taş kaynağı ile ilgili ön çalışmalara dayanılarak elde edilen eşitliktir.
Kullanılacak olan nokta yük dayanımı deney yöntemi, Ek D’de referans kaynak olarak verilen Uluslararası
Kaya Mekaniği Derneği (ISRM) tarafından tavsiye edilen 1985 tarihli yöntemdir.
Belirli bir taş tipi için korelasyon mevcut değilse, Ek D’deki referans kaynakta verilen genel korelasyon eşitliği
aşağıdadır:
- Tek Eksenli Basınç Dayanımı = 22 x Nokta Yük Dayanım İndeksi.
Yöntem, geniş bir aralıktaki sağlam ve zayıf taşlarla ilgili kapsamlı bir araştırmaya dayanmaktadır. Yöntem,
bütün taş tipleri için basınç dayanımının doğru bir şekilde tayinine imkân vermez. Bununla beraber, bu
yöntem, bütün taş tiplerinin basınç dayanımının tayini için araştırılmış en iyi tek korelasyon faktörü olarak
tavsiye edilmektedir. Yukarıdaki korelasyon eşitliğinde, basınç dayanımı verileri için silindirin uzunluk-çap
oranı, 2:1 olarak kabul edilmiştir.
11
ICS 73.020; 91.100.15 TS EN 1926:2007-07
EN 1926:2006
Ek C
Deney sonuçlarının istatistiksel değerlendirmesi
C.1 Kapsam
Bu Ek, bu standardda tarif edilen doğal taş deney yöntemleriyle elde edilen deney sonuçlarının istatistiksel
işlemleri için bir yöntemi kapsar.
C.2 Semboller ve tarifler

Ölçülmüş değerler : x1, x2, .., xi, …, xn
Ölçülmüş değerlerin sayısı : n
Ortalama değer :
Standart sapma :
Değişim katsayısı : (tek tek değerler için)
Logaritmik ortalama :
Logaritmik standart sapma :
En büyük değer : Max.
En küçük değer : Min.
Beklenen düşük değer : (kS: Dağılım katsayısı olup, Çizelge C.1’de verilmiştir)
Dağılım katsayısı : kS , Çizelge C.1’de verilmiştir.
C.3 Deney sonuçlarının istatistiksel değerlendirmesi

Ortalama değerin ( X ), standart sapmanın (s) ve değişim katsayısının (v) hesabı için normal bir dağılım kabul
edilir.
Beklenen düşük değerin (E) hesabı için, logaritmik normal bir dağılım kabul edilir. Beklenen düşük değer (E),
% 75 güven seviyesi için logaritmik normal dağılımın % 5’lik dilimine karşılık gelir.
12
ICS 73.020; 91.100.15 TS EN 1926:2007-07
EN 1926:2006
Çizelge C.1 - % 75 güven seviyesi için % 5’lik dilime karşılık gelen ölçülmüş değerlerin sayısına (n) bağlı
dağılım katsayısı (kS)
n kS
3 3,15
4 2,68
5 2,46
6 2,34
7 2,25
8 2,19
9 2,14
10 2,10
15 1,99
20 1,93
30 1,87
40 1,83
50 1,81
 1,64
Yöntemi açıklamak amacıyla aşağıdaki örnekler verilmiştir:
ÖRNEK 1: 6 adet ölçülmüş değerin ortalamasının, standart sapmasının, en yüksek ve en düşük değerinin
hesaplanması:
Ölçüm no. Ölçülmüş değer (x)

1 2000
2 2150
3 2200
4 2300
5 2350
6 2400
Ortalama değer 2333

Standart sapma 147
En büyük değer 2400
En küçük değer 2000
ÖRNEK 2: 10 adet ölçülmüş değerin ortalamasının, standart sapmasının, değişim katsayısının ve beklenen
düşük değerinin hesaplanması:
Ölçüm no. Ölçülmüş değer (x) (lnx)

1 2000 (7,60)
2 2150 (7,67)
3 2200 (7,70)
4 2300 (7,74)
5 2350 (7,76)
6 2400 (7,78)
7 2600 (7,86)
8 2750 (7,92)
9 2900 (7,97)
10 3150 (8,06)
Ortalama değer 2480 (7,807)

Standart sapma 363 (0,143)
Değişim katsayısı 0,15
Çizelge C.1’den n = 10 için k S = 2,1
Beklenen düşük değer: 1819
13
ICS 73.020; 91.100.15 TS EN 1926:2007-07
EN 1926:2006
Ek D
(Bilgi için)
Ek B ile ilgili kaynak
Uluslararası Kaya Mekaniği Derneği tarafından, nokta yük dayanım indeksinin tayini için “Tavsiye Edilen Bir
Yöntem”in elde edilmesi amacıyla bir Çalışma Toplantısı yapılmıştır. Belirtilen referans şöyledir:
Franklin, J.A. [co-ordinator] (1985), Suggested method for determining Point Load Strength, International
Society for Rock Mechanics Commission on Testing Methods, (revised version). International Journal of
Rock Mechanics, Mining Sciences and Geomechanical Abstracts., Vol 22, pp 51-60.
14
ICS 73.020; 91.100.15 TS EN 1926:2007-07
EN 1926:2006
Kaynaklar
[1] EN 1925, Natural stone test methods - Determination of water absorption coefficient by capillarity.
[2] EN 1936, Natural stone test methods - Determination of real density and apparent density, and of total
open porosity.
[3] EN 12370, Natural stone test methods - Determination of resistance to salt crystallisation.
[4] EN 12371, Natural stone test methods - Determination of frost resistance.
[5] EN 12372, Natural stone test methods - Determination of flexural strength under concentrated load.
[6] EN 12407, Natural stone test methods - Petrographic examination.
[7] EN 12440, Natural stone - Denomination criteria.
[8] EN 13161, Natural stone test methods - Determination of flexural strength under constant moment.
[9] EN 13364, Natural stone test methods - Determination of the breaking load at dowel hole.
[10] EN 13373, Natural stone test methods - Determination of geometric characteristics on units.
[11] EN 13755, Natural stone test methods - Determination of water absorption at atmospheric pressure.
[12] EN 13919, Natural stone test methods - Determination of resistance to ageing by S02 action in the
presence of humidity.
[13] EN 14066, Natural stone test methods - Determination of resistance to ageing by thermal shock.
[14] EN 14146, Natural stone test methods - Determination of the dynamic modulus of elasticity (by
measuring the fundamental resonance frequency).
[15] EN 14147, Natural stone test methods - Determination of resistance to ageing by salt mist.
[16] EN 14158, Natural stone test methods - Determination of rupture energy.
[17] EN 14205, Natural stone test methods - Determination of Knoop hardness.
[18] EN 14231, Natural stone test methods - Determination of the slip resistance by means of the pendulum
tester.
[19] EN 14579, Natural stone test methods - Determination of sound speed propagation.
[20] EN 14580, Natural stone test methods - Determination of static elastic modulus.
[21] EN 14581, Natural stone test methods - Determination of linear thermal expansion coefficient.
[22] EN 14157, Natural stone test methods - Determination of the abrasion resistance.
15

TS en 1926

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS en 1926

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TÜRK STANDARDI

ICS 73.020; 91.100.15

Doğal taşlar - Deney yöntemleri - Tek eksenli basınç dayanımı tayini

Natural stone test methods - Determination of uniaxial compressive strength

EN 1926:2007 Standardının Türkçe Tercümesidir.

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

- Bu standard yayınlandığında TS EN 1926:2007’nin yerini alır.

- Bu standardda atıf yapılan standardların milli karşılıkları aşağıda verilmiştir.

EN, ISO, IEC vb. Adı TS No Adı

Doğal taşlar - Deney yöntemleri - Tek eksenli basınç dayanımı tayini

Natural stone test methods - Determination of uniaxial compressive strength

Bu Avrupa standardı CEN tarafından 09 Kasım 2006 tarihinde onaylanmıştır.

AVRUPA STANDARDİZASYON KOMİTESİ

Bu standard, EN 1926:1999 standardının yerini alır.

CEN/CENELEC İç Yönetmeliklerine göre, bu Avrupa Standardının ulusal standard olarak uygulamaya

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

EN 12670:2001, Natural stone - Terminology (Doğal taşlar - Terimler ve tarifler)

h Deney numunesinin yüksekliği, mm,

R Deney numunesinin tek eksenli basınç dayanımı, MPa,

6.4 Zaman ölçer, 1 saniye yaklaşımla ölçme yapabilen.

6.5 Havalandırmalı etüv, sıcaklığı (70  5)°C’ta muhafaza edebilen.

6.6 Terazi, doğruluğu 0,1 g olan.

6.7 Doğrusal boyut ölçme cihazı, 0,05 mm yaklaşımla ölçme yapabilen.

6.8 Klimalı oda, (20  10)°C sıcaklığa ayarlanabilen.

En az 10 numune deneye tabi tutulmalı ve mevcut anizotropi düzlemlerinin yönü kaydedilmelidir.

7.2 Deney numuneleri

Şekil 1 - Kübik deney numuneleri

Şekil 2 - Silindirik deney numuneleri

7.3 Yüzey hazırlama

7.3.2 Harçla kaplama

7.4 Deney öncesi numunenin şartlandırılması

8.2 Numunenin deney cihazına yerleştirilmesi

9 Hesaplama ve sonuçların gösterilmesi

g) Deney numunelerinin hazırlandığı tarih (uygunsa) ve deneyin yapıldığı tarih,

A.2 Atıf yapılan standardlar

A.4 Tarifler ve semboller

A.6 Deney numunelerinin hazırlanması

A.6.1 Numune alma

A.6.2 Deney numuneleri

A.6.3 Yüzey hazırlama

A.6.4 Deney öncesi numunenin şartlandırılması

A.8 Sonuçların gösterilmesi

A.9 Deney raporu

a) Rapora özgün tanıtım numarası,

Doğal taşların nokta yük dayanım indeksinin tayini

B.3 Korelasyon verileri

- Tek Eksenli Basınç Dayanımı = 22 x Nokta Yük Dayanım İndeksi.

C.2 Semboller ve tarifler

Ölçülmüş değerlerin sayısı : n

Değişim katsayısı : (tek tek değerler için)

Logaritmik standart sapma :

En büyük değer : Max.

En küçük değer : Min.

Dağılım katsayısı : kS , Çizelge C.1’de verilmiştir.

C.3 Deney sonuçlarının istatistiksel değerlendirmesi

Yöntemi açıklamak amacıyla aşağıdaki örnekler verilmiştir:

Ölçüm no. Ölçülmüş değer (x)

Ortalama değer 2333

Ölçüm no. Ölçülmüş değer (x) (lnx)

Ortalama değer 2480 (7,807)

Çizelge C.1’den n = 10 için k S = 2,1

Beklenen düşük değer: 1819

Ek B ile ilgili kaynak