TS en 12350 7 PDF

TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD
TS EN 12350-7
Temmuz 2010
ICS 91.100.30
BETON - TAZE BETON DENEYLERİ - BÖLÜM 7: HAVA

MUHTEVASININ TAYİNİ - BASINÇ YÖNTEMLERİ
Testing fresh concrete - Part 7: air content - Pressure

methods
TS EN 12350-7: 2010 standardı, EN 12350-7: 2009 standardı ile birebir aynı olup, Avrupa Standardizasyon
Komitesi’nin (CEN, rue de Stassart 36 B-1050 Brussels) izniyle basılmıştır.
Avrupa Standardlarının herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları Avrupa
Standardizasyon Komitesi (CEN) ve üye ülkelerine aittir. TSE kanalıyla CEN’den yazılı izin alınmaksızın
çoğaltılamaz.
96TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
YENi PREFABRiKE BETON iNSAAT SAN.VETiC.A.S.'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 01.03.2018
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iKTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın
uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.
− Bu standardı oluşturan İhtisas Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.
Kalite Sistem Belgesi

İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.
Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.
TSEK
Kritere Uygunluk Belgesi (TSEK Markası Kullanma Hakkı)
Kritere Uygunluk Belgesi; Türk Standardları bulunmayan konularda firmaların ürünlerinin ilgili uluslararası
standardlar, benzeri Türk Standardları, diğer ülkelerin milli standardları, teknik literatür esas alınarak Türk
Standardları Enstitüsü tarafından kabul edilen Kalite Faktör ve Değerlerine uygunluğunu belirten ve
akdedilen sözleşme ile TSEK Markası kullanma hakkı verilen firma adına düzenlenen ve üzerinde TSEK
Markası kullanılacak ürünlerin ticari Markası, cinsi, sınıfı, tipi ve türünü belirten geçerlilik süresi bir yıl olan
belgedir.
DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.
TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.
ICS 91.100.30 TÜRK STANDARDI TS EN 12350-7/Temmuz 2010
Ön söz
− Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN 12350-7: 2009 standardı esas alınarak, TSE İnşaat
İhtisas Grubu’nca TS EN 12350-7: 2002’nin revizyonu olarak hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun
13 Temmuz 2010 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.
− Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir.
− Bu standardın kabulü ile TS EN 12350-7: 2002 iptal edilmiştir.
− EN 12350 "Beton - Taze beton deneyleri", standardı aşağıdaki bölümlerden meydana gelir:
Bölüm 1: Numune alma
Bölüm 2: Çökme (slump) deneyi
Bölüm 3: Vebe deneyi
Bölüm 4: Sıkıştırılabilme derecesi
Bölüm 5: Yayılma tablası deneyi
Bölüm 6: Yoğunluk
Bölüm 7: Hava içeriğinin tayini - Basınç yöntemleri
Bölüm 8: Kendiliğinden yerleşen beton - Çökme (slump) - akış deneyi (hazırlanma aşamasındadır)
Bölüm 9: Kendiliğinden yerleşen beton - V hunisi deneyi (hazırlanma aşamasındadır)
Bölüm 10: Kendiliğinden yerleşen beton - L kutusu deneyi (hazırlanma aşamasındadır)
Bölüm 11: Kendiliğinden yerleşen beton - Elek ayrışma deneyi (hazırlanma aşamasındadır)
Bölüm 12: Kendiliğinden yerleşen beton - J halkası deneyi (hazırlanma aşamasındadır)
− Bu tasarıda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
UYARI - Çimento su ile karıştırıldığında alkali açığa çıkar. Betonun karıştırılması esnasında kuru çimentonun
gözlere, ağza ve buruna girmesini önlemek üzere tedbir alınmalıdır. Çimento hamuru veya taze betonun deri
ile teması uygun koruyucu giysi kullanılarak önlenmelidir. Çimento veya betonun göze kaçması durumunda
göz temiz su ile vakit geçirilmeksizin iyice yıkanmalı ve gecikilmeksizin tıbbi yardım alınmalıdır. Deriye
bulaşan taze beton hemen temizlenmelidir.
Bu standardın hazırlanmasında, TS EN 12350-7: 2002’de aşağıda verilen değişiklikler yapılmıştır:
- Yazı ve metnin gözden geçirilmesi ve gerekli düzeltmelerin yapılması,

- Betonun kap içerisine doldurulma ve yerleştirilme işlemlerinin detayları ve belirginleştirilmesi.
− Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
İçindekiler
1 Kapsam ......................................................................................................................................................1
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar.............................................................................................1
3 Prensipler...................................................................................................................................................1
4 Su sütunu yöntemi....................................................................................................................................1
5 Basınç ölçme yöntemi ..............................................................................................................................5
6 Sonuçların hesaplanması ve gösterilmesi .............................................................................................8
7 Deney raporu .............................................................................................................................................8
8 Kesinlik ......................................................................................................................................................9
Ek A Agrega düzeltme katsayısı - Su sütunu yöntemi................................................................................10
Ek B Agrega düzeltme katsayısı - Basınç ölçme yöntemi ..........................................................................11
Ek C Cihazın kalibrasyonu - Su sütunu yöntemi.........................................................................................12
Ek D Cihazın kalibrasyonu - Basınç ölçme yöntemi ...................................................................................14
Beton - Taze beton deneyleri - Bölüm 7: Hava muhtevasının tayini -

Basınç yöntemleri
1 Kapsam
Bu standard, en büyük tane büyüklüğü 63 mm’ye kadar olan, normal ağırlıklı veya yoğun kabul edilen agrega
ile yapılmış, sıkıştırılmış taze betonda, hava muhtevasının tayini için iki deney yöntemini kapsar.
Not - Bu standardda tarif edilen deney yöntemleri, hafif agregalar, yüksek fırın cürufu agregalar veya
yüksek boşluk oranına sahip agregalarla yapılmış betonlara uygulanmaz. Bunun nedeni, bu tür
betonlarda, agrega düzeltme katsayısının, betona sürüklenmiş hava miktarına kıyasla yüksek
olmasıdır.
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır.
Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. Tarih belirtilen
atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması
şartıyla uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi hâlinde en son baskısı
kullanılır.
EN, ISO, IEC Adı TS No1) Adı

vb. No (İngilizce) (Türkçe)
EN 12350-1 Testing fresh concrete - Part 1: TS EN 12350-1 Beton - Taze beton deneyleri -
Sampling Bölüm 1: Numune alma
EN 12350-6 Testing fresh concrete TS EN 12350-6 Beton - Taze beton deneyleri -
Part 6: Density Bölüm 6: Yoğunluk
3 Prensipler
3.1 Genel
Boyle-Mariotte kanununa göre çalışan iki farklı cihazın kullanıldığı iki farklı deney yöntemi mevcuttur.
Deneyde uygulanan işleme göre bu yöntemler, su sütunu yöntemi ve basınç ölçme yöntemi olup, deneyde
kullanılan cihazlar, su sütunu göstergeli ve basınç ölçer göstergelidir.
3.2 Su sütunu yöntemi

Su sızdırmaz kap içerisine sıkıştırılarak yerleştirilmiş, belirli hacimdeki taze beton üzerine, önceden
belirlenmiş yüksekliğe kadar su ilave edilir ve su üzerine önceden belirlenmiş hava basıncı uygulanır. Taze
beton numunesi içerisinde bulunan hava hacminde, sıkışma nedeniyle meydana gelen azalma, beton
içerisindeki hava yüzdesine göre kalibre edilmiş su sütununun, seviyesindeki düşme miktarı gözlenerek
ölçülür.
3.3 Basınç ölçme yöntemi

Bilinen basınç ve hacimdeki hava, sızdırmaz kap içerisinde bulunan, hava muhtevası bilinmeyen taze beton
üzerine aktarılır. Basınç ölçer göstergesi, son basınçta, hava yüzdesini gösterecek şekilde kalibre edilmiştir.
4 Su sütunu yöntemi
4.1 Cihazlar
4.1.1 Su sütunu ölçer, Örneği Şekil 1’de gösterilen ve aşağıda verilen kısımlardan meydana gelen:
1)
TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. * işaretli
olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır.
1
a) Kap, silindir şekilli ve çelik veya çimento hamurundan kısa sürede etkilenmeyen sert metalden
yapılmış, anma hacmi en az 5 litre ve çap/yükseklik oranı 0,75’den az, 1,25’den fazla olmayan.
Kabın çevresinde oluşturulan flanşın dış kenarı ve üst yüzü ile silindirik kabın iç yüzü, pürüzsüz
olması için tornalanmış olmalıdır. Kap, su sızdırmaz olmalı, ek olarak, kap ve kapak sistemi, yaklaşık
0,1 MPa (N/mm2) deney basıncına uygun olmalı ve basınç genleşme sabiti, e’nin (Madde A.8), bu
deney basıncında, hava miktarının % 0,1’ini geçmemesini sağlayacak rijitlikte olmalıdır.
b) Kapak düzeneği, flanşlı, rijit, konik ve üst kısmına düşey gözlem borusu eklenmiş olan. Kapak, çelik
veya çimento hamurundan kısa sürede etkilenmeyen diğer sert metalden yapılmış olmalı ve kapak
iç yüzeylerinin, flanş yüzeyine göre eğimi 10°’den az olmamalıdır. Flanşın dış kenarı ve alt yüzü ile
kapağın eğimli iç yüzü, pürüzsüz olması için tornalanmış olmalıdır. Kapakta, silindirik kaba
kilitlenebilmesi için kelepçe sistemi bulunmalı, sistem, kilitlenme sonrasında kap ve kapak flanşları
arasında hava kalmaksızın basınç sızdırmazlık temin etmelidir.
c) Düşey gözlem borusu, bölümlenmiş ve iç boşluğu sabit kesitli cam boru veya iç boşluğu sabit
kesitli ve cam gösterge monte edilmiş metal boru ihtiva eden. Bölümlenmiş ölçek, % 0’dan, en az %
8’e kadar, tercihan %10’a kadar olan hava miktarını göstermelidir. Ölçek, % 0,1 aralıklarla
bölümlenmiş olmalı ve bölüm çizgisi aralıkları 2 mm’den daha küçük olmamalıdır. Ölçekte, 25 mm’lik
kısmın %1 hava miktarına tekabül etmesi uygundur.
d) Kapak, kapalı hava hücresindeki havanın tahliyesi için uygun tertibat, hava girişi için çek vana ve su
tahliye vanası monte edilmiş olan. Uygulanan basınç, su sütunu üzerindeki hava hücresine
bağlanmış basınç göstergesinden (manometre) görülebilmelidir. Basınç göstergesi, 0,005 MPa
(N/mm2) aralıklı bölümlenmiş olmalı ve bölüm aralıkları 2 mm’den az olmamalıdır. Basınç
göstergesinin en yüksek değeri 0,2 MPa (N/mm2) olmalıdır.
e) Dağıtma plakası veya su püskürtme borusu, cihaza su ilave edilmesi esnasında betonun en az
zarar görmesini sağlamak üzere kullanılan, çapı 100 mm’den daha az olmayan korozyona dayanıklı
ince disk. Alternatif olarak, kapak düzeneğine sabit şekilde monte edilmiş veya ayrı parça olarak,
uygun çaplı, pirinç dağıtma borusu da bu amaçla kullanılabilir. Dağıtma borusu, kaba su ilâve
edilmesi esnasında suyun, kapağın kenarlarına doğru püskürtülmesini ve beton numunesini fazla
bozmadan aşağı süzülmesini sağlayacak yapıya sahip olmalıdır.
f) Hava pompası, kapak düzeneği üzerindeki selenoid hava giriş vanasına kurşun manşonla
bağlanmış olan. Hava ölçer cihaz, deney esnasında, Ek C’de verilen işleme göre kalibre edilmiş
olmalıdır. Cihaz, en son kalibre edildiği yerden, 200 m’den daha fazla yüksekte olan başka bir yere
götürülmesi hâlinde, yeniden kalibre edilmelidir.
2
a) Sıfır basınç b) Sistemin P basınçta c) P basıncının boşaltılmasından

çalıştırılması sonra sıfır basınç
Açıklama:
1) Selenoid vana 7) Beton

2) Hava giriş deliği veya vanası 8) Hava pompası
3) Su tahliye vanası 9) Basınç etkisiyle düşmüş seviye
4) İşaret h1 (P basıncında okuma değeri)
5) Su h2 (P basıncının boşaltılmasından sonra sıfır basınçta
6) Kelepçe okuma değeri)
Şekil 1 - Su sütunu yönteminde kullanılan cihaz
Not - h1 - h2 = A1 Şekil 1’de gösterildiği gibi, hava ölçer kabının sadece betonla doldurulması halinde,
h1 - h2 = G (Agrega düzeltme katsayısı), hava ölçer kabının sadece agrega ve su ile doldurulması
hâlinde, A1 - G = Ac (Betonun hava miktarı)
4.1.2 Betonu sıkıştırma cihazları, aşağıda verilenlerden herhangi birisi olabilir:
a) İç (daldırma tipi) vibratör, en düşük frekansı yaklaşık olarak 120 Hz (dakikada 7200 devir) olan.
Vibratör ucunun çapı, deney numunesinin en küçük boyutunun 1/4‘ünü geçmemelidir.
b) Titreşim masası, en düşük frekansı yaklaşık olarak 40 Hz (dakikada 2400 devir) olan.
c) Daire kesitli sıkıştırma çubuğu, çelikten yapılmış, düz, yaklaşık olarak çapı 16 mm, uzunluğu 600
mm ve ucu yuvarlatılmış olan.
d) Prizmatik (kare kesitli) sıkıştırma çubuğu, çelikten yapılmış, düz, yaklaşık olarak kesit ölçüleri 25
mm X 25 mm ve uzunluğu 380 mm olan.
4.1.3 Kepçe, yaklaşık 100 mm genişlikte olan.
4.1.4 Çelik mala veya perdah malası
4.1.5 Tekrar karıştırma kabı, su emmeyen ve çimento hamurundan kısa sürede olumsuz etkilenmeyen
özellikte malzemeden yapılmış, sert, düz tepsi. Tepsi ölçüleri, kare ağızlı kürek kullanılarak, betonun
tamamıyla tekrar karıştırılmasına uygun olmalıdır.
4.1.6 Kürek, kare ağızlı olan.
Not - Kare ağız, tekrar karıştırma kabı içerisindeki betonun uygun şekilde karıştırılabilmesi için gereklidir.
3
4.1.7 Doldurma başlığı (tercihe bağlı), betonun kaba doldurma işlemi, kap üzerine sıkıca geçen
doldurma başlığı kullanılarak kolaylaştırılabilir.
4.1.8 Akıtma ağızlı kap, hava ölçer kabını suyla doldurmak için, kapasitesi 2 L ile 5 L arasında olan.
4.1.9 Tokmak, yüzeyi yumuşak malzemeden yapılmış olan.
4.2 İşlem
4.2.1 Numune alma

Taze beton numunesi, EN 12350 -1: 1999’a uygun olarak alınmalıdır. Deney uygulanmadan önce beton
numune, tekrar karıştırma kabı içerisinde kare ağızlı kürek kullanılarak yeniden karıştırılmalıdır.
4.2.2 Kabın doldurulması ve betonun sıkıştırılması

Beton, hava ölçer kabına, mümkün olduğu kadar içerisinde hapsolmuş hava kalmayacak şekilde kepçe ile
doldurulmalıdır.
Taze beton kıvamı ve sıkıştırma yöntemine bağlı olarak beton kaba, Madde 4.3.2 veya Madde 4.2.4’te tarif
edilen yöntemlerden herhangi birisi kullanılarak, tam sıkışma elde edilecek şekilde bir veya daha çok sayıda
tabaka halinde doldurulur. Tipik olarak, çökme sınıfı S3’e veya daha yüksek sınıfa tekabül eden kıvama
sahip taze beton kaba tek tabaka halinde doldurulur. Kendiliğinden yerleşen beton kullanılması durumunda,
beton kaba tek bir işlemle doldurulmalı ve doldurma işlemi esnasında veya sonrasında herhangi mekanik
sıkıştırma işlemi uygulanmamalıdır.
Not 1 - Aşırı ayrışma olmaması şartıyla betonda tam sıkışma, mekanik vibrasyon uygulanarak, büyük hava
kabarcıklarının beton yüzeyine çıkışı kesilince ve yüzey düzgün ve parlak görünüm kazanınca
sağlanmış olur.
Not 2 - Şişleme metoduyla tam sıkışma sağlamak için her tabakaya gereken vuruş sayısı beton kıvamına
bağlıdır.
Not 3 - Farklı kıvamlara sahip olan veya farklı boyutlarda kalıplara dökülecek betonlar için sıkıştırma
yöntemlerine ait daha fazla bilgi Milli Ek’lerde verilmiş olabilir.
Not 4 - Son tabakaya yerleştirilen beton, kabı ancak doldurmaya yetecek ve kaptan taşmayacak miktarda
olmalıdır. Gerekli olursa, kabı tam olarak doldurmak için küçük miktarlarda beton ilave edilebilir ve
daha sonra sıkıştırılır, ancak fazla beton doldurulup betonun sıyrılarak alınmasından kaçınılmalıdır.
4.2.3 Mekanik vibrasyon
4.2.3.1 İç vibratör ile sıkıştırma

Vibrasyon, betonda tam sıkışma elde edilmesi için gerekli en az süreyle uygulanmalıdır. Sürüklenmiş
havanın kaybına sebep olabilecek fazla vibrasyondan kaçınılmalıdır.
Not 1 - Hava ölçer kabına zarar verilmemesi için gerekli itina gösterilmelidir. Vibratör ucu beton içerisinde
düşey konumda bulunmalı ve kabın tabanı ile yan yüzlerine temas etmesine izin verilmemelidir.
Doldurma başlığı kullanılması önerilir.
Not 2 - Laboratuvarda yapılan deneyler, hava sürüklenmiş betonlara iç vibrasyon uygulanırken, sürüklenmiş
hava miktarında kayba yol açılmaması için özel itina gösterilmesi gerektiğini göstermiştir.
4.2.3.2 Titreşim masası ile sıkıştırma

Vibrasyon, betonda tam sıkışma elde edilmesi için gerekli en az süreyle uygulanmalıdır. Tercihan hava ölçer
kabı masaya bağlanmalı veya sıkıştırma esnasında sıkıca bastırılarak oynaması engellenmelidir.
Sürüklenmiş havanın kaybına sebep olabilecek fazla vibrasyondan kaçınılmalıdır.
4
4.2.4 Daire kesitli veya prizmatik sıkıştırma çubuğu ile sıkıştırma

Sıkıştırma çubuğu darbeleri kap en kesit alanına düzgün şekilde dağıtılmalıdır. İlk tabakanın sıkıştırılması
esnasında, çubuğun kap tabanına sertçe çarpması, diğer tabakaların sıkıştırılması esnasında da bir önceki
tabakaya fazla miktarda girmesi önlenmelidir. Her tabaka, sıkıştırma çubuğu ile en az 25 kez şişlenmelidir.
Sıkıştırma sonrasında sıkışmış hava ceplerinin tahliyesi sağlanacak ancak, sürüklenmiş hava kabarcıkları
korunacak şekilde, beton yüzeyine büyük hava kabarcıkları çıkışı duruncaya ve sıkıştırma çubuğu
darbelerinden geri kalan boşlukların dolması sağlanıncaya kadar kabın dış kenarlarına tokmak ile hafifçe
vurulmalıdır.
4.2.5 Hava muhtevasının ölçülmesi

Beton sıkıştırıldıktan sonra, kap üst yüzeyinden taşan taze beton, kap üst yüzeyinin sıkıştırma çubuğu ile
sıyrılması ile alınır ve beton yüzeyi düzeltilir. Daha sonra kap yüzeyi, çelik mala veya perdah malası ile
tesviye edilir.
Kap ve kapak düzeneğinin flanşları tamamen temizlenmelidir. Su püskürtme borusunun bulunmaması

halinde, dağıtma plakası beton üzerine merkezi olarak yerleştirilmeli ve oturması için bastırılmalıdır. Kapak
düzeneği yerleştirilerek, kaba kelepçelenmelidir. Kapak ve kap arasında, basınç kaçağının olmaması
sağlanmalıdır. Cihaza su doldurulur ve kapak iç yüzeyinde bulunan hava kabarcıklarını çıkartmak için
tokmak ile hafifçe vurulur. Düşey gözleme borusundaki su seviyesi, hava giriş ağzı açık tutularak, fazla su,
küçük vanadan tahliye edilmek suretiyle sıfıra getirilir. Hava giriş ağzı kapatılır ve deney (işletme) basıncı P,
hava pompası yardımıyla uygulanır. Gözleme borusundaki su seviyesi, h1, ölçekten okunarak kaydedilir ve
basınç boşaltılır. Boruda oluşan yeni seviye (h2) tekrar okunur ve h2’nin, % 0,2 veya daha küçük hava
muhtevası göstermesi halinde (h1-h2) görünür hava miktarı, A1 olarak, % 0,1 yaklaşımla kaydedilir. h2’nin
% 0,2’den daha fazla hava muhtevasını göstermesi halinde ise, deney basıncı P, tekrar uygulanır ve su
seviyesi, h3 ve basıncın boşaltılmasından sonraki su seviyesi, h4 okunur. (h4 - h2)’nin % 0,1 veya daha küçük
hava muhtevasına tekabül etmesi halinde (h3-h4) görünür hava muhtevası olarak kaydedilir. (h4 - h2)’nin
% 0,1’den daha büyük hava muhtevasına tekabül eden değer olması halinde, kaptan sızıntı olması ihtimali
nedeniyle ve deney geçersiz sayılır.
5 Basınç ölçme yöntemi

5.1 Cihazlar
5.1.1 Basınç ölçer, Örneği Şekil 2’de gösterilen ve aşağıda verilen kısımlardan meydana gelen:
a) Kap, silindir şekilli, çimento hamurundan kısa sürede etkilenmeyen çelik veya diğer rijit metalden
yapılmış, anma hacmi en az 5 litre ve çap / yükseklik oranı 0,75’den az, 1,25’den fazla olmayan.
Kabın çevresinde oluşturulan flanşın dış kenarı ve üst yüzü ile silindirik kabın iç yüzü, pürüzsüz
olması için tornalanmış olmalıdır. Kap, su sızdırmaz olmalı, ek olarak, kap ve kapak sistemi, yaklaşık
0,2 MPa deney basıncına uygun olmalıdır.
b) Kapak düzeneği, çimento hamurundan kısa sürede etkilenmeyen çelik veya diğer rijit metalden
yapılmış, flanşlı, rijit kapak. Flanşın dış kenarı ve alt yüzü ile kapağın iç yüzü, pürüzsüz olması için
tornalanmış olmalıdır. Kapakta, silindirik kaba kilitlenebilmesi için kelepçe sistemi bulunmalı, sistem,
kilitlenme sonrasında kap ve kapak flanşları arasında hava kalmayacak şekilde basınç sızdırmazlık
temin etmelidir.
c) Basınç ölçer, kapak düzeneğine monte edilmiş, % 0’dan başlayarak en az % 8’e ve tercihan % 10’a
kadar hava muhtevasını gösterecek şekilde kalibre edilmiş olan. Farklı hava yüzdesi seviyelerinde
bölümleme aralıkları; % 0 - % 3 seviyesinde % 0,1 , % 3 - % 6 seviyesinde % 0,2 ve % 6 - %10
seviyesinde % 0,5 olmalıdır.
d) Hava pompası, kapak düzeneği içerisine monte edilmiş olan.
Hava ölçer cihaz deney esnasında, Ek D’de verilen işleme göre kalibre edilmiş olmalıdır.
5
Açıklama:
1) A vanası 2) B vanası
3) Pompa 4) Ana hava vanası
5) Basınç ölçer 6) Hava hücresi
7) Hava tahliye vanası 8) Kelepçeleme parçası
9) Kalibrasyon işlemi için uzatılmış boru 10) Kap
Şekil 2 - Basınç ölçme yönteminde kullanılan cihaz
5.1.2 Betonu sıkıştırma cihazları, aşağıda verilenlerden herhangi birisi olabilir:
a) İç vibratör, en küçük frekansı yaklaşık olarak 120 Hz (dakikada 7200 devir) olan. Vibratör daldırma
ucunun çapı, deney numunesinin en küçük boyutunun 1/4 ‘ini geçmemelidir.
b) Titreşim masası, en düşük frekansı yaklaşık olarak 40 Hz (dakikada 2400 devir) olan.
c) Daire kesitli sıkıştırma çubuğu, çelikten yapılmış, düz, yaklaşık olarak çapı 16 mm, uzunluğu 600 mm
olan ve ucu yuvarlatılmış.
d) Prizmatik (kare kesitli) sıkıştırma çubuğu, çelikten yapılmış, düz, yaklaşık olarak kesit ölçüleri 25 mm
X 25 mm ve uzunluğu 380 mm olan.
5.1.3 Kepçe, yaklaşık 100 mm genişlikte olan.
5.1.4 Mala veya perdah malası
5.1.5 Tekrar karıştırma kabı, su emmeyen ve çimento hamurundan kısa sürede olumsuz etkilenmeyen
özellikte malzemeden yapılmış, rijit, düz tepsi. Tepsi ölçüleri, kare ağızlı kürek kullanılarak, betonun
tamamıyla tekrar karıştırılmasına uygun olmalıdır.
5.1.6 Kürek, kare ağızlı.
Not - Kare ağız, tekrar karıştırma kabı içerisindeki betonun uygun şekilde karıştırılabilmesi için gereklidir.
6
5.1.7 Şırınga, hava ölçer kabına A veya B vanasından su enjekte etmek için uygun ve lastikten yapılmış
olan.
5.1.8 Tokmak, kütlesi yaklaşık olarak 250 g ve yüzeyi yumuşak malzemeden yapılmış olan.
5.1.9 Doldurma başlığı (tercihe bağlı), betonun kaba doldurma işlemi, kap üzerine sıkıca geçen
doldurma başlığı kullanılarak kolaylaştırılabilir.
5.2 İşlem
5.2.1 Numune alma

Beton numunesi, EN 12350-1’e uygun olarak alınmalıdır. Deney uygulanmadan önce beton numune, tekrar
karıştırma kabı içerisinde kare ağızlı kürek kullanılarak yeniden karıştırılmalıdır.
5.2.2 Kabın doldurulması ve betonun sıkıştırılması

Beton, içerisinde mümkün olduğu kadar hapsolmuş hava kalmayacak şekilde, hava ölçer kabına, kepçe ile
doldurulur.
Taze beton kıvamı ve sıkıştırma yöntemine bağlı olarak beton kaba, Madde 5.2.3 veya Madde 5.2.4’te tarif
edilen yöntemlerden herhangi birisi kullanılarak, tam sıkışma elde edilecek şekilde bir veya daha çok sayıda
tabaka halinde doldurulur. Tipik olarak, çökme sınıfı S3’e veya daha yüksek sınıfa tekabül eden kıvama
sahip taze beton kaba tek tabaka halinde doldurulur. Kendiliğinden yerleşen beton kullanılması durumunda,
beton kaba tek bir işlemle doldurulmalı ve doldurma işlemi esnasında veya sonrasında herhangi mekanik
sıkıştırma işlemi uygulanmamalıdır.
Not 1 - Aşırı ayrışma olmaması şartıyla betonda tam sıkışma, mekanik vibrasyon uygulanarak, büyük hava
kabarcıklarının beton yüzeyine çıkışı kesilince ve yüzey düzgün ve parlak görünüm kazanınca
sağlanmış olur.
Not 2 - Şişleme metoduyla tam sıkışma sağlamak için her tabakaya gereken vuruş sayısı beton kıvamına
bağlıdır.
Not 3 - Farklı kıvamlara sahip olan veya farklı boyutlarda kalıplara dökülecek betonlar için sıkıştırma
yöntemlerine ait daha fazla bilgi Milli Ek’lerde verilmiş olabilir.
Not 4 - Son tabakaya yerleştirilen beton, kabı ancak doldurmaya yetecek ve kaptan taşmayacak miktarda
olmalıdır. Gerekli olursa, kabı tam olarak doldurmak için küçük miktarlarda beton ilave edilebilir ve
daha sonra sıkıştırılır, ancak fazla beton doldurulup betonun sıyrılarak alınmasından kaçınılmalıdır.
5.2.3 Mekanik vibrasyon
5.2.3.1 İç vibratör ile sıkıştırma

Vibrasyon, betonda tam sıkışma elde edilmesi için gerekli olan en az süreyle uygulanır. Sürüklenmiş havanın
kaybına sebep olabilecek fazla vibrasyondan kaçınılmalıdır.
Not 1 - Hava ölçer kabına zarar verilmemesi için gerekli itina gösterilmelidir. Vibratör ucu beton içerisinde
düşey konumda bulunmalı ve kabın tabanı ile yan yüzlerine temas etmesine izin verilmemelidir.
Doldurma başlığı kullanılması önerilir.
Not 2 - Laboratuvarda yapılan deneyler, hava sürüklenmiş betonlara dahili vibrasyon uygulanırken,
sürüklenmiş hava miktarında kayba yol açılmaması için özel itina gösterilmesi gerektiğini
göstermiştir.
5.2.3.2 Titreşim masası ile sıkıştırma

Vibrasyon, betonda tam sıkışma elde edilmesi için gerekli en az süreyle uygulanmalıdır. Tercihan hava ölçer
kabı masaya bağlanmalı veya sıkıştırma esnasında sıkıca bastırılarak oynaması engellenmelidir.
Sürüklenmiş havanın kaybına sebep olabilecek fazla vibrasyondan kaçınılmalıdır.
7
5.2.4 Daire kesitli veya prizmatik sıkıştırma çubuğu ile sıkıştırma

Sıkıştırma çubuğu darbeleri, kabın en kesit alanına düzgün şekilde dağıtılmalıdır. İlk tabakanın
sıkıştırılmasında, çubuğun kap tabanına sertçe çarpması, diğer tabakaların sıkıştırılması esnasında da bir
önceki tabakaya fazla miktarda girmesi önlenmelidir. Her tabaka, sıkıştırma çubuğu ile en az 25 kez
şişlenmelidir. Sıkıştırma sonrasında sıkışmış hava ceplerinin tahliyesi sağlanacak ancak sürüklenmiş hava
kabarcıkları korunacak şekilde, beton yüzeyine büyük hava kabarcıkları çıkışı duruncaya ve sıkıştırma
çubuğu darbelerinden geri kalan boşlukların dolması sağlanıncaya kadar kabın dış kenarlarına tokmak ile
hafifçe vurulmalıdır.
5.2.5 Hava muhtevasının ölçülmesi

Beton sıkıştırıldıktan sonra, kap üst yüzeyinden taşan taze beton, kap üst yüzeyinin sıkıştırma çubuğu ile
sıyrılması ile alınır ve beton yüzeyi düzeltilir. Daha sonra kap yüzeyi, çelik mala veya perdah malası ile
tesviye edilir.
Kap ve kapak düzeneğinin flanşları tamamen temizlenmelidir. Kapak düzeneği yerleştirilerek, kaba
kelepçelenmelidir. Kapak ve kap arasında basınç kaçağının olmaması sağlanmalıdır. Ana hava vanası
kapatılır ve A ve B vanaları açılır. Şırınga kullanılarak A veya B vanasından, diğer vanadan su çıkıncaya
kadar cihaza su doldurulur ve su içerisindeki hava kabarcıkları tamamıyla çıkıncaya kadar cihaza, tokmak ile
hafifçe vurulur. Kapalı hava hücresine bağlı hava tahliye vanası kapatılır ve kapalı hava hücresi içerisine,
basınç gösterge ibresi, başlangıç basınç (sıfır) çizgisine gelinceye kadar hava pompalanır. Basınçlı havanın
ortam sıcaklığına kadar soğuması için birkaç saniye beklendikten sonra, biraz daha hava pompalanması
veya basınçlı havanın bir miktar boşaltılması yoluyla, basınç gösterge ibresi, başlangıç basınç çizgisine tam
olarak getirilir. Bu esnada basınç göstergesi üzerine elle hafifçe vurulur. A ve B vanalarının her ikisi de
kapatılır ve ana hava vanası açılır. Hava ölçer kabının yan yüzlerine sertçe vurulur. Basınç gösterge ibresinin
gösterdiği değer, gösterge üzerine elle hafifçe birkaç defa vurulup ibrenin kararlı hale gelmesi sağlandıktan
sonra görünür hava yüzdesi, A1 olarak en yakın % 0,1’e yuvarlatılarak okunur. Deney tamamlandıktan sonra,
A ve B vanaları açılarak basınçlı hava boşaltılır ve kelepçeler gevşetilerek kapak düzeneği çıkartılır.
6 Sonuçların hesaplanması ve gösterilmesi

Deney uygulanan taze beton numunesinin hava muhtevası, Ac aşağıda verilen bağıntı kullanılarak
hesaplanır:
Ac = A1 - G
Burada;
A1 : Deney uygulanan taze beton numunesinin görünür hava miktarı,
G : Agrega düzeltme katsayısı. Bu katsayı ölçülmemiş veya Milli Ek’te verilmemişse, G = 0 alınır.
Hava muhtevası yüzde olarak, % 0,1 yaklaşımla gösterilmelidir.
Not - Agrega düzeltme değeri tayin yöntemleri Ek A ve Ek B’de tarif edilmiştir. Yoğunluğu yüksek agrega
için G ihmal edilebilir. Bu konuda, Milli Ek’lerde bilgi verilebilir.
7 Deney raporu2)
Deney raporunda aşağıda verilen bilgiler bulunmalıdır:
a) Deney numunesinin tanıtımı,
b) Deneyin yapıldığı yer,
c) Deneyin yapıldığı tarih ve zaman,
d) Numunenin kıvam ölçüsü,
e) Sıkıştırma yöntemi,
f) Agrega düzeltmesi, G = 0 değilse.
g) Kullanılan deney yöntemi ve işlem (su sütunu veya basınç ölçme),
h) Deneyle ilgili özel bilgiler, deney yapılan yerin rakımı gibi.
i) Ölçülen hava muhtevası, en yakın % 0,1’e yuvarlatılarak.
j) Standart deney yönteminden olan herhangi bir sapma,
k) Standart deney yönteminden herhangi bir sapma (j maddesi) kaydedilmemişse, deneyi yapan kişi
tarafından deneyin bu standarda uygun yapıldığına dair beyan,
2)
TSE Notu: Deney raporu, burada istenilen bilgilere ilaveten, TS EN ISO/IEC 17025’de verilen bilgileri de
ihtiva edecek şekilde düzenlenebilir.
8
Deney raporunda aşağıda verilen bilgiler de bulunabilir:

l) Beton numunenin tekrar karıştırılma sonrasındaki sıcaklığı,
m) Deney numunesi özellikleriyle ilgili gözlemler.
8 Kesinlik
8.1 Su sütunu ölçme yöntemi
Kesinlik verileri Çizelge 1’de verilmiştir. Bu değerler aynı beton harmanından alınmış, şişleme yöntemiyle
sıkıştırılmış numunelerde hava miktarı ölçümlerine, her deney sonucunun tek hava muhtevası tayininden
elde edilmesi şartıyla uygulanır.
Çizelge 1 - Hava muhtevası ölçümleri için kesinlik verileri
Tekrarlanabilirlik şartları Uyarlık şartları

Seviye
sr r sR R
% % % % %
5,6 0,16 0,4 0,45 1,3
Not 1 - Kesinlik verileri 1987 yılında İngiltere’de yapılan deneysel çalışmanın bir kısmı olarak belirlenmiştir.
Kesinlik verileri, BS 1881’de tarif edilen deneylerden elde edilmiştir. Deneyde 16 farklı teknisyen
kullanılmıştır. Değerlendirmede kullanılan beton, portland çimentosu (PÇ), Thames Vadisinden
alınan kum ve yine aynı yerden alınan 10 mm ve 20 mm’lik iri agrega (çakıl) ile hazırlanmıştır.
Not 2 - Yöntemin normal ve doğru kullanımıyla, aynı teknisyen tarafından, aynı numunede, aynı cihaz
kullanılarak uygun en kısa aralıklarla yapılan iki deney sonucu arasındaki fark, ortalama olarak
tekrarlanabilirlik değeri, r’ yi, 20 defada en fazla 1 defa geçebilir.
Not 3 - Yöntemin normal ve doğru kullanımıyla, iki ayrı teknisyen tarafından, aynı numunede her teknisyen
kendi cihazını kullanarak uygun en kısa aralıklarla yapılan iki deney sonucu arasındaki fark, ortalama
olarak tekrarlanabilirlik değeri, R’ yi, 20 defada en fazla 1 defa geçebilir.
Not 4 - Kesinlikle ilgili daha fazla bilgi ve kesinlikle ilgili olarak kullanılan istatistiki terimlerin tarifleri için
ISO 5725’e başvurulmalıdır.
8.2 Basınç ölçme yöntemi

Basınç ölçme yöntemi kesinliği ile ilgili veriler henüz elde edilememiştir.
9
Ek A
Agrega düzeltme katsayısı - Su sütunu yöntemi

A.1 Genel
Agrega düzeltme katsayısı, her farklı agrega için farklıdır ve belirli bir agrega için bu katsayı, makul biçimde
sabit olmasına rağmen, zaman zaman kontrol edilmelidir. Agrega düzeltme katsayısı, sadece deneyle
belirlenebilir. Kat sayı, agrega tanelerinin su emme oranıyla doğrudan ilişkili değildir.
A.2 Agrega numune büyüklüğü

Agrega düzeltme katsayısı, beton içerisinde bulunduğu rutubet ve karışım oranlarına yaklaşık olarak sahip
olan iri ve ince agrega karışımlarına, deney basıncı uygulanarak belirlenir. Agrega numunesi, hava miktarı
tayini deneyinden çıkan taze betonun, 150 µm göz açıklıklı elek üzerinde yıkanması veya iri ve ince
agreganın betonda kullanılan oranlarda karıştırılmasıyla elde edilir. İkinci işlemin uygulanması durumunda,
kullanılacak ince ve iri agrega kütlesi, mf ve mc aşağıda verilen eşitlikler kullanılarak hesaplanır:
mf = V0 D pf
mc = V0 D pc
Burada;
pf ve pc : Sırasıyla, ince ve iri agregaların, betonun toplam kütlesine (agregalar, çimento ve su kütleleri
toplamı) göre kütlece oranları,
V0 : Kabın hacmi (m3), (Madde C.3)
D : Deney uygulanan betonun yoğunluğu (kg/m3). Betonun yoğunluğu, EN 12350-6’ya göre deneyle
tayin edilebilir veya bilinen bileşen oranları ve yoğunluklar ile anma hava muhtevası kullanılarak
hesaplanabilir.
A.3 Kabın doldurulması

Cihazın kap kısmı, kısmen su ile doldurulur ve karışık agrega numunesi, kap içerisine küçük bir kaşıkla
doldurulur. Bu işlem, tane aralarında, mümkün olduğu kadar az hava kalması sağlanacak tarzda yapılır.
Gerekli olması durumunda, tüm agregaların su ile kaplanması sağlanacak şekilde su ilave edilir. Her kaşık
agreganın ilave edilmesinden sonra oluşan herhangi köpük dikkatlice alınır ve agrega şişleme çubuğu ile
karıştırılır, ardından kabın dış yüzlerine tokmakla vurularak agrega içerisindeki hava kabarcıklarının
tamamen çıkması sağlanır.
A.4 Agrega düzeltme katsayısının belirlenmesi

Agreganın tamamının kap içerisine yerleştirilmesinden sonra, kabın ve kapak düzeneğinin flanşları silinerek
temizlenir ve kapak kelepçelenerek kapatılır. Cihaz su ile doldurulur ve cihazın dışına tokmak ile hafifçe
vurularak, iç yüzeylerinde kalan hava kabarcıklarının çıkması sağlanır. Hava vanası açık tutularak, küçük su
tahliye vanası yardımıyla, düşey ölçme borusu içerisindeki su seviyesi sıfıra ayarlanır. Hava vanası kapatılır
ve deney basıncı, P, hava pompası yardımıyla uygulanır.
Ölçme borusunda okunan değer h1, kaydedilir, basınç boşaltılır ve ikinci okuma değeri h2, kaydedilir. Aynı
işlemler bir kez daha yapılır ve ikinci değer grubu h3 ve h4 elde edilir. (h1 - h2) ve (h3 - h4) değerlerinin
ortalaması alınarak agrega düzeltme katsayısı G, hesaplanır. Ancak (h1 - h2) ve (h3 - h4) değerlerinin, hava
miktarının % 0,1’inden daha fazla sapma göstermesi halinde, birbiriyle uyumlu sonuçlar elde edilinceye
kadar deney tekrarlanır.
10
Ek B
Agrega düzeltme katsayısı - Basınç ölçme yöntemi

B.1 Genel
Agrega düzeltme katsayısı her farklı agregada farklıdır ve belirli bir agrega için katsayı, makul biçimde sabit
olmasına rağmen, zaman zaman kontrol edilmesi gereklidir. Agrega düzeltme katsayısı sadece deneyle
belirlenebilir. Kat sayı, agrega tanelerinin su emme oranıyla doğrudan ilişkili değildir.
B.2 Agrega numune büyüklüğü

Agrega düzeltme katsayısı, beton içerisinde bulunduğu rutubet ve karışım oranlarına yaklaşık olarak sahip
olan iri ve ince agrega karışımlarına, deney basıncı uygulanarak belirlenir. Agrega numunesi, hava miktarı
tayini deneyinden çıkan taze betonun, 150 µm göz açıklıklı elek üzerinde yıkanması veya iri ve ince
agreganın betonda kullanılan oranlarda karıştırılmasıyla elde edilir. İkinci işlemin uygulanması durumunda,
kullanılacak ince ve iri agrega kütlesi, mf ve mc aşağıda verilen bağıntılar kullanılarak hesaplanır:
mf = V0 D pf
mc = V0 D pc
Burada;
pf ve pc : Sırasıyla, ince ve iri agregaların, betonun toplam kütlesine (agregalar, çimento ve su kütleleri
toplamı) göre kütlece oranları,
V0 : Kabın hacmi (m3), Madde D.3’te tarif edildiği gibi tayin edilen,
D : Deney uygulanan betonun yoğunluğu (kg/m3). Betonun yoğunluğu, EN 12350-6’ya göre deneyle
belirlenebilir veya bilinen bileşen oranları ve yoğunluklar ile anma hava miktarı kullanılarak hesaplanabilir.
B.3 Kabın doldurulması

Cihazın kap kısmı, su ile kısmen doldurulur ve karışık agrega numune, kap içerisine küçük bir kaşıkla
doldurulur. Bu işlem, tane aralarında, mümkün olduğu kadar az hava kalması sağlanacak tarzda yapılır.
Gerekli olması durumunda, tüm agregaların su ile kaplanması sağlanacak şekilde su ilave edilir. Her kaşık
agreganın ilave edilmesinden sonra oluşan herhangi köpük dikkatlice alınır ve agrega şişleme çubuğu ile
karıştırılır, ardından kabın dış yüzlerine tokmakla vurularak agrega içerisindeki hava kabarcıklarının
tamamen çıkması sağlanır.
B.4 Agrega düzeltme katsayısının belirlenmesi

Agreganın tamamının kap içerisine yerleştirilmesinden sonra, kabın ve kapak düzeneğinin flanşları silinerek
temizlenir ve kapak kelepçelenerek, basınç sızdırmaz şekilde kapatılır. Ana hava vanası kapatılır ve A ve B
vanaları açılır. Lastik şırınga kullanılarak A veya B vanasından, diğer vanadan su çıkıncaya kadar cihaza su
doldurulur ve su içerisindeki hava kabarcıkları, aynı vanadan tamamıyla çıkıncaya kadar cihaza, tokmak ile
hafifçe vurulur. Hava ölçer kabından, kap hacmine eşit büyüklükte, tipik beton numunede bulunacak hava
hacmine yaklaşık olarak eşit hacimde su, Madde D 4’te cihazın ayarlanması için tarif edilen işlem
uygulanarak alınır. Deneyin daha sonraki kısmı Madde 5.2.5’te tarif edildiği şekilde tamamlanır.
Agrega düzeltme katsayısı G, hava miktarı göstergesinden okunan değerden, hava ölçer kabı içerisinden
alınan su hacminin çıkartılmasıyla hesaplanır ve kap hacminin yüzdesi olarak gösterilir.
11
Ek C
Cihazın kalibrasyonu - Su sütunu yöntemi

C.1 Genel
C.1.1 Madde C.3, Madde C.4, Madde C.5 ve Madde C.6’ da tarif edilen kalibrasyon deneyleri, cihazın
kullanılmaya başlandığında yapılan ilk kalibrasyonda ve daha sonraki herhangi bir zamanda, ayarlanmış
silindir veya kabın hacminde değişme meydana gelip gelmediğinin kontrolü için, gerektiği hallerde yapılır.
Madde C.7 ve Madde C.8’de tarif edilen kalibrasyon deneyleri ise, kullanılan deney basıncı P’nin
uygunluğunu kontrol için gerekli sıklıkta yapılmalıdır. Rakımı, son kalibre edildiği yerden 200 metreden daha
fazla olan bir yere taşınması durumunda cihaz, yeniden kalibre edilmelidir.
C.2 Cihazlar
C.2.1 Kalibrasyon silindiri, pirinç veya korozyona dayanıklı diğer metalden yapılmış, hacmi yaklaşık
olarak 0,3 litre olan. Silindirin uç kısmı, boyuna eksene dik ve tornalanarak pürüzsüzleştirilmiş olmalıdır.
C.2.2 Mesnet, kalibrasyon silindiri için, korozyona dirençli malzemeden yapılmış ve silindire ters konumda
iken, su giriş ve çıkışı sağlamak için.
C.2.3 Yay veya benzeri parça, kalibrasyon silindirini yerinde tutabilmek için korozyona dirençli malzemeden
yapılmış olan.
C.2.4 Saydam plakalar, kalibrasyon silindirini kapamak için bir adet ve hava ölçer kabını kapamak için bir adet.
C.2.5 Teraziler, bir kilogram kapasiteli ve deneyde kullanılan tartım aralığında ± 0,5 g yaklaşımla tartmaya
uygun, 20 kilogram kapasiteli ve deneyde kullanılan tartım aralığında ± 5 g yaklaşımla tartmaya uygun olmak
üzere iki adet.
C.3 Kalibrasyon silindirinin kapasitesi

Kalibrasyon silindirinin kapasitesi, silindiri doldurmak için gerekli su kütlesi, bir kilogram kapasiteli terazi ile
ölçülerek belirlenir. Bu amaçla darası alınmış silindir, ortam sıcaklığındaki (15 ºC ila 25 ºC) su ile doldurulur
ve su dolu silindirin üzerine, kütlesi daha önce belirlenmiş saydam plaka, altında hava boşluğu kalmayacak
şekilde sürülerek yerleştirilir. Silindirin içerisindeki su ve üzerindeki saydam plaka ile birlikte toplam kütlesi
tartılmadan önce taşan fazla su silinerek temizlenmelidir. Bu işlem, silindir su ile dolu ve üzerinde saydam
plaka bulunur durumda iken üç tartım sonucu elde edilinceye kadar tekrar edilir. Silindiri tam olarak dolduran
ortalama su kütlesi m1 , hesaplanıp en yakın 0,5 g’a yuvarlatılarak kaydedilir.
C.4 Hava ölçer kabının kapasitesi

Hava ölçer kabının kapasitesi, kabı doldurmak için gerekli su kütlesi, 20 kilogram kapasiteli terazi ile
ölçülerek belirlenir. Bu amaçla darası tartılmış kabın flanş üst yüzeyi hafifçe yağlanır ve kap, ortam
sıcaklığındaki (15 ºC ila 25 ºC) su ile doldurulur. Su dolu kabın üzerine kütlesi daha önce belirlenmiş saydam
plaka, altında hava boşluğu kalmayacak şekilde sürülerek yerleştirilir. Kabın, içerisindeki su ve üzerindeki
saydam plâka ile birlikte toplam kütlesi tartılmadan önce taşan fazla su silinerek temizlenmelidir. Bu işlem,
kap su ile dolu ve üzerinde saydam plâka bulunur durumda üç tartım sonucu elde edilinceye kadar tekrar
edilir. Kabı tam olarak dolduran ortalama su kütlesi m2 , hesaplanıp en yakın 5 g’a yuvarlatılarak kaydedilir.
C.5 Basınç nedeniyle genleşme katsayısı, e

Cihazın, basınç nedeniyle genleşme katsayısı, hava boşluğu kalmayacak şekilde, sıfır göstergesine kadar su
ile doldurulduktan sonra cihaza, 100 kPa hava basıncı uygulanması yoluyla belirlenir. Basınç
uygulanmasından sonra, su sütunundan okunan değer (hava yüzdesi), cihazın basınç nedeniyle genleşme
katsayısı, e’dir.
Not - Aslında bu işlemde, Madde C.8’e uygun olarak tayin edilen P deney basıncı uygulanmalıdır. Ancak,
e değerinin, kalibrasyon katsayısı K yoluyla belirlenecek P basıncına ihtiyaç duyması nedeniyle,
uygun bir kapalı işlem döngüsü vardır. e’nin değerinde, P’deki değişim nedeniyle uygulamada
meydana gelen farklılık ihmal edilebilir mertebededir. Yaygın kullanıldığı gibi P’nin 100 kPa
seçilmesi, bu problemi ortadan kaldırmak içindir. Bu P değerinin kullanılması, e değerinin bu deney
için yeterli doğrulukta olmasını sağlar.
12
C.6 Kalibrasyon katsayısı, K

Kap, rutin kalibrasyon işlemi esnasında, su ile tam dolu haldeyken, hava miktarı gösterge bölümlerinin,
kalibrasyon silindiri ile kap içerisinde oluşturulan hava yüzdesine tam tekabül etmesi için gerekli olan ölçme
basıncını elde etmek üzere, hava miktarı skalasından okunması gereken değerdir.
K katsayısı genellikle aşağıda verilen eşitlik kullanılarak hesaplanır:
K = 0,98 R + e
Burada;
e : Basınç genleşme katsayısı (Madde C.5)
R : Kalibrasyon silindirinin, aşağıda verilen eşitlikle hesaplanan ve kap hacminin oranı olarak gösterilen
kapasitesidir:
m1
R= x100 (%)
m2
dir.
Burada;
m1 : Kalibrasyon silindirinin kapasitesi, (Madde C.3)
R : Hava ölçer kabının kapasitesi (Madde C.4),
dir.
Not - Kalibrasyon kabı içerisindeki havanın, hava ölçer kabındaki su ile aynı derinlikteki su tarafından
yapılan basınçla sıkışması sonucunda, hacmindeki azalma için düzeltme katsayısı olarak 0,98
kullanılır. Bu kat sayı, deniz seviyesinde ve 200 mm derinlikteki kap için yaklaşık olarak 0,98’dir. Kat
sayı değeri, deniz seviyesinden yaklaşık olarak 1500 m yükseklikte, 0,975 ve 4000 m yükseklikte
0,970’e düşer. Kat sayı değeri, kap derinliğindeki her 100 mm artış için yaklaşık olarak 0,01 azalır.
Bu nedenle 0,98 R terimi, kalibrasyon kabının, normal kullanım şartlarındaki etkili hacmini temsil
eder ve kap hacminin oranı olarak gösterilir.
C.7 Gerekli deney basıncı

Kalibrasyon silindirinin mesneti, temizlenmiş kabın tabanına merkezi olarak yerleştirilir ve silindir, mesnet
üzerine, ağız kısmı aşağıya gelecek şekilde yerleştirilir. Helezonik yay, silindirin üzerine yerleştirilir ve kapak
düzeneği dikkatlice yerleştirilerek kaba kelepçelenir.
Cihaz, ortam sıcaklığındaki su ile, hava miktarı göstergesindeki sıfır seviyesinin biraz üzerine kadar
doldurulur. Hava vanası kapatılır ve cihaz içerisine, yaklaşık deney basıncına (yaklaşık 100 kPa) ulaşıncaya
kadar hava pompalanır. Cihazın iç yüzeylerinde kalan hava kabarcıklarını mümkün olduğu kadar çıkartmak
için kapağın yan kenarlarına tokmak ile hafifçe vurulur ve vana açılarak, basınç kademeli şekilde düşürülür.
Konik kapakta bulunan küçük su vanası kullanılarak, su seviyesi, tam sıfır çizgisine getirilir ve hava vanası
kapatılır. Su seviyesi göstergesi, kalibrasyon katsayısı K’ya (Madde C.6) gelinceye kadar pompa yardımıyla
basınç uygulanır. Basınç göstergesinden okunan değer P, kaydedilir. Basınç, hava vanası yardımıyla
gösterge sıfır’a düşünceye kadar boşaltılır. Su seviyesi, % 0,05 hava miktarı değerinden daha küçük değere
geri dönerse P, deney basıncı olarak belirlenir. Su seviyesi, % 0,05 hava miktarı değerinden daha küçük
değere geri dönmezse, cihazda sızma olup olmadığı kontrol edilir ve işlem tekrarlanır.
C.8 Alternatif deney basıncı

Belirli bir cihaz kullanılarak ölçülen hava miktarının ölçüm aralığı, uygun alternatif deney basıncı belirlenerek
genişletilebilir. Örnek olarak, ölçüm aralığının iki katına çıkartılması için, alternatif deney basıncı P1, cihazda,
kalibrasyon okuması K‘nın (Madde C.6) yarısına tekabül eden değer olmalıdır.
Hatasız kalibrasyon için, basınç genleşme katsayısı, e‘nin (Madde C.5), azaltılmış deney basıncı için
belirlenmesi gereklidir. Ancak, normal şartlarda, basınç genleşme katsayısındaki değişmenin ihmal
edilebilmesi nedeniyle, alternatif deney basıncı, normal deney basıncı (Madde C.7) tayini esnasında
belirlenebilir.
13
Ek D
Cihazın kalibrasyonu - Basınç ölçme yöntemi

D.1 Genel
Aşağıda tarif edilen kalibrasyon deneyleri, basınç göstergesi kadranındaki hava miktarı bölümlerinin
doğruluğunu kontrol etmek için, gerekli zaman aralıklarıyla yapılmalıdır.
Not - Kullanılan yer rakımının değişmesi veya atmosfer basıncındaki değişimler nedeniyle cihaz
kalibrasyonunun yenilenmesi gerekli değildir.
D.2 Cihazlar
D.2.1 Kalibrasyon silindiri, pirinç veya korozyona dayanıklı diğer metalden yapılmış, hacmi yaklaşık
olarak 0,3 litre olan. Silindir, kapak düzeneğine monte edilmiş şekilde de bulunabilir.
D.2.2 Saydam plâka, hava ölçer kabını kapamaya uygun.
D.2.3 Terazi, bir kilogram kapasiteli ve deneyde kullanılan tartım aralığında ± 0,5 g doğrulukla tartmaya
uygun ve 20 kilogram kapasiteli ve deneyde kullanılan tartım aralığında ± 5 g doğrulukla tartmaya uygun
olmak üzere iki adet.
D.3 Hava ölçer kabı kapasitesinin kontrolü

Hava ölçer kabının kapasitesi, kabı doldurmak için gerekli su kütlesi, m2 (Madde C.4), belirlenerek tayin
edilir.
Hava ölçer kabı flanşının üst yüzeyi, saydam plâka ve kap üst kenarı arasından su sızmasını önlemek için
hafifçe yağlanır. Kap, ortam sıcaklığındaki su ile doldurulur. Saydam plâka, su dolu kabın üzerine, altında
hava boşluğu kalmayacak şekilde sürülerek yerleştirilir. Taşan fazla su silinerek temizlendikten sonra kabın
toplam kütlesi, içerisindeki su ve üzerindeki saydam plâka ile birlikte tartılarak belirlenir.
D.4 Basınç göstergesindeki hava miktarı bölümlerinin kontrolü

Uzatma borusu, kapak düzeneğine, A vanasının vida yuvası açılmış alt kısmına vidalanarak yerleştirilir
(Şekil 2) ve kapak düzeneği, hava ölçer kabı üzerine, kapak ve kap arasından basınç kaçağı olmayacak
sıkılıkta kelepçelenir. Ana hava vanası kapatılır ve A ve B vanaları açılır. A vanasından, su ve hava
kabarcıkları B vanasından tamamen çıkıncaya kadar cihaza su doldurulur. Kapalı hava hücresi içerisine,
basınç gösterge ibresi, başlangıç (sıfır) çizgisine gelinceye kadar hava pompalanır. Basınçlı havanın ortam
sıcaklığına kadar soğuması için birkaç saniye beklendikten sonra, biraz daha hava pompalanması veya
basınçlı havanın bir miktar boşaltılması yoluyla, basınç gösterge ibresi, başlangıç basınç çizgisine tam olarak
getirilir. Bu esnada basınç göstergesi üzerine hafifçe elle vurulur ve B vanası kapatılır.
Kalibrasyon silindirini tamamen veya önceden işaretlenmiş seviyeye kadar dolduracak miktarda su, cihazdan
silindire aktarılır ve daha sonra alınan su miktarı, m3 terazide tartma yoluyla belirlenir.
Cihazdan silindire su aktarılması esnasında su akışı, cihaz tasarımına bağlı olarak, A vanası açık şekilde,
ana hava vanası kullanılarak veya ana hava vanası açık şekilde, A vanası kullanılarak ayarlanabilir. Kap
içerisindeki basınç, B vanasının açılması yoluyla boşaltılır (Cihazda, kalibrasyon silindirinin doldurulması için
ilâve boru varsa, borudan kap içerisine geri akış olmaması için A vanası açılmalıdır veya alternatif olarak,
kalibrasyon kabının kapağa montajlı olması durumunda, kalibrasyon kabının doldurulmasından hemen sonra
A vanası kapatılmalı ve deney tamamlanıncaya kadar kapalı tutulmalıdır). Hava ölçer kabı içerisinde
meydana getirilen hava boşluğu, alınan su hacmi kadardır. Bütün vanalar kapatılır, basınç göstergesi,
başlangıç çizgisine gelinceye kadar cihaza hava pompalanır ve daha sonra ana hava vanası açılır. Basınç
göstergesinden okunan hava miktarı, kap içerisinde meydana getirilen hava boşluğu yüzdesine A1, tekabül
eder. Burada A1 = m3/m2 x 100 (%). İki veya daha fazla sayıda işlem sonrasında, gerçek hava oranından
aynı sapma tespit edilmişse, basınç gösterge kadranı üzerindeki ibre yeri, doğru hava miktarına göre
ayarlanır ve deney, kadranda okunan hava miktarı, kap içerisinde meydana getirilen gerçek hava oranını
% 0,1 doğrulukla gösterinceye kadar tekrarlanır.
14

TS en 12350 7 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS en 12350 7 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TÜRK STANDARDI

BETON - TAZE BETON DENEYLERİ - BÖLÜM 7: HAVA

Testing fresh concrete - Part 7: air content - Pressure

96TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Kalite Sistem Belgesi

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

− Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir.

− Bu standardın kabulü ile TS EN 12350-7: 2002 iptal edilmiştir.

Bölüm 1: Numune alma

Bölüm 2: Çökme (slump) deneyi

Bölüm 3: Vebe deneyi

Bölüm 4: Sıkıştırılabilme derecesi

Bölüm 5: Yayılma tablası deneyi

Bölüm 7: Hava içeriğinin tayini - Basınç yöntemleri

Bölüm 9: Kendiliğinden yerleşen beton - V hunisi deneyi (hazırlanma aşamasındadır)

Bölüm 10: Kendiliğinden yerleşen beton - L kutusu deneyi (hazırlanma aşamasındadır)

Bölüm 12: Kendiliğinden yerleşen beton - J halkası deneyi (hazırlanma aşamasındadır)

Bu standardın hazırlanmasında, TS EN 12350-7: 2002’de aşağıda verilen değişiklikler yapılmıştır:

- Yazı ve metnin gözden geçirilmesi ve gerekli düzeltmelerin yapılması,

Beton - Taze beton deneyleri - Bölüm 7: Hava muhtevasının tayini -

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

EN, ISO, IEC Adı TS No1) Adı

3.2 Su sütunu yöntemi

3.3 Basınç ölçme yöntemi

a) Sıfır basınç b) Sistemin P basınçta c) P basıncının boşaltılmasından

1) Selenoid vana 7) Beton

Şekil 1 - Su sütunu yönteminde kullanılan cihaz

4.1.2 Betonu sıkıştırma cihazları, aşağıda verilenlerden herhangi birisi olabilir:

4.1.3 Kepçe, yaklaşık 100 mm genişlikte olan.

4.1.4 Çelik mala veya perdah malası

4.1.6 Kürek, kare ağızlı olan.

4.1.9 Tokmak, yüzeyi yumuşak malzemeden yapılmış olan.

4.2.1 Numune alma

4.2.2 Kabın doldurulması ve betonun sıkıştırılması

4.2.3 Mekanik vibrasyon

4.2.3.1 İç vibratör ile sıkıştırma

4.2.3.2 Titreşim masası ile sıkıştırma

4.2.4 Daire kesitli veya prizmatik sıkıştırma çubuğu ile sıkıştırma

4.2.5 Hava muhtevasının ölçülmesi

Kap ve kapak düzeneğinin flanşları tamamen temizlenmelidir. Su püskürtme borusunun bulunmaması

5 Basınç ölçme yöntemi

d) Hava pompası, kapak düzeneği içerisine monte edilmiş olan.

Şekil 2 - Basınç ölçme yönteminde kullanılan cihaz

5.1.2 Betonu sıkıştırma cihazları, aşağıda verilenlerden herhangi birisi olabilir:

5.1.3 Kepçe, yaklaşık 100 mm genişlikte olan.

5.1.4 Mala veya perdah malası

5.1.6 Kürek, kare ağızlı.

5.2.1 Numune alma

5.2.2 Kabın doldurulması ve betonun sıkıştırılması

5.2.3 Mekanik vibrasyon

5.2.3.1 İç vibratör ile sıkıştırma

5.2.3.2 Titreşim masası ile sıkıştırma

5.2.4 Daire kesitli veya prizmatik sıkıştırma çubuğu ile sıkıştırma

5.2.5 Hava muhtevasının ölçülmesi

6 Sonuçların hesaplanması ve gösterilmesi

Hava muhtevası yüzde olarak, % 0,1 yaklaşımla gösterilmelidir.

Deney raporunda aşağıda verilen bilgiler de bulunabilir:

Çizelge 1 - Hava muhtevası ölçümleri için kesinlik verileri

Tekrarlanabilirlik şartları Uyarlık şartları

5,6 0,16 0,4 0,45 1,3

8.2 Basınç ölçme yöntemi