TS en 1097 2

TÜRK STANDARDI
TS EN 1097-2
Temmuz 2010
TS EN 1097-2:2000’in yerine
ICS 91.100.15
Agregaların mekanik ve fiziksel özellikleri için deneyler - Bölüm 2:

Parçalanma direncinin tayini için yöntemler
Tests for mechanical and physical properties of aggregates - Part 2 : Methods for
the determination of resistance to fragmentation
Essais pour déterminer les caractéristiques Prüfverfahren für mechanische und

mécaniques et physiques de granulats -Partie 2: physikalische Eigenschaften von
Méthodes pour la détermination de la résistance Gesteinskörnungen - Teil 2: Verfahren zur
à la fragmentation Bestimmung des Widerstandes gegen
Zertrümmerung
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
**KARAYOLLARI GENEL MÜDÜRLÜGÜ'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 7.08.2020
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iKTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.100.15 TÜRK STANDARDI TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
Milli Önsöz
- Bu standard; kaynağı EN 1097-2:2010 standardı olan TS EN 1097-2:2010 Türk standardının, Maden
İhtisas Kurulu’na bağlı TK17 Maden Teknik Komitesi marifetiyle hazırlanan Türkçe tercümesidir.
- Bu standard yayınlandığında TS EN 1097-2:2000’in yerini alır.
- CEN resmi dillerinde yayınlanan diğer standard metinleri ile aynı haklara sahiptir.
- Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
- Bu standardda atıf yapılan standardların milli karşılıkları aşağıda verilmiştir:
EN, ISO, IEC Adı TS No Adı

vb. No (İngilizce) (Türkçe)
EN 932-1 Tests for general properties of TS EN 932-1 Agregaların genel özellikleri için
aggregates - Part 1: Methods for deneyler - Bölüm 1: Numune alma
sampling metotları
aggregates - Part 2: Methods for deneyler - Bölüm 2: Laboratuvar
reducing laboratory samples numunelerin azaltılması metodu
aggregates - Part 5: Common deneyler - Bölüm 5: Genel cihazlar
equipment and calibration ve kalibrasyon
EN 933-1 Tests for geometrical properties of TS EN 933-1 Agregaların geometrik özellikleri
aggregates - Part 1: için deneyler - Bölüm 1: Tane
Determination of particle size büyüklüğü dağılımı tayini - Eleme
distribution - Sieving method metodu
EN 933-2 Tests for geometrical properties of TS EN 933-2 Agregaların geometrik özellikleri
aggregates - Part 2: için deneyler - Bölüm 2: Tane
Determination of particle size boyutu dağılım tayini - Deney
distribution - Test sieves, nominal elekleri, elek göz açıklıklarını anma
size of apertures büyüklükleri
EN 1097-6:2000 Tests for mechanical and physical TS EN 1097-6: Agregaların mekanik ve fiziksel
properties of aggregates - Part 6: 2002 özellikleri için deneyler - Bölüm 6:
Determination of particle density Tane yoğunluğunun ve su emme
and water absorption oranının tayini
EN 10025-2: Hot rolled products of structural TS EN Sıcak haddelenmiş yapı çelikleri -
2004 steels - Part 2: Technical delivery 10025-2:2006 Bölüm 2: Alaşımsız yapı
conditions for non-alloy structural çeliklerinin teknik teslim şartları
steels
TS EN 1097-2:2010 standardı, EN 1097-2:2010 standardı ile birebir aynı olup, Avrupa Standardizasyon Komitesi’nin (Avenue Marnix 17, B-
1000 Brussels) izniyle basılmıştır.
Avrupa Standardlarının herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN/CENELEC) ve
üye ülkelerine aittir. TSE kanalıyla CEN/CENELEC’ten yazılı izin alınmaksızın çoğaltılamaz.
AVRUPA STANDARDI
EUROPEAN STANDARD
NORME EUROPÉENNE
EUROPÄISCHE NORM
TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
ICS 91.100.15
Agregaların mekanik ve fiziksel özellikleri için deneyler - Bölüm 2:

Parçalanma direncinin tayini için yöntemler
Tests for mechanical and physical properties of aggregates - Part 2: Methods for the
determination of resistance to fragmentation
Essais pour déterminer les caractéristiques Prüfverfahren für mechanische und physikalische
mécaniques et physiques de granulats -Partie 2: Eigenschaften von Gesteinskörnungen - Teil 2:
Méthodes pour la détermination de la résistance à Verfahren zur Bestimmung des Widerstandes
la fragmentation gegen Zertrümmerung
Bu Avrupa standardı CEN tarafından 21 Şubat 2010 tarihinde onaylanmıştır.
CEN üyeleri, bu Avrupa Standardına hiçbir değişiklik yapmaksızın ulusal standard statüsü veren koşulları
öngören CEN/CENELEC İç Yönetmeliklerine uymak zorundadırlar. Bu tür ulusal standardlarla ilgili güncel
listeler ve bibliyografik atıflar, CEN Yönetim Merkezi’ne veya herhangi bir CEN üyesine başvurarak elde
edilebilir.
Bu Avrupa Standardı, üç resmi dilde (İngilizce, Fransızca, Almanca) yayınlanmıştır. Başka herhangi bir dile
tercümesi, CEN üyesinin sorumluluğundadır ve resmi sürümleri ile aynı statüde olduğu CEN Yönetim
Merkezi’ne bildirilir.
CEN üyeleri sırasıyla, Almanya, Avusturya, Belçika, Birleşik Krallık, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka,
Estonya, Finlandiya, Fransa, Hırvatistan, Hollanda, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Letonya,
Litvanya, Lüksemburg, Kıbrıs (Güney Kıbrıs Rum Yönetimi), Macaristan, Malta, Norveç, Polonya, Portekiz,
Romanya, Slovakya, Slovenya ve Yunanistan’ın milli standard kuruluşlarıdır.
AVRUPA STANDARDİZASYON KOMİTESİ

EUROPEAN COMMITTEE FOR STANDARDIZATION
COMITÉ EUROPÉEN DE NORMALISATION
EUROPÄISCHES KOMITEE FÜR NORMUNG
Yönetim Merkezi: Avenue Marnix 17, B-1000 Brussels
© 2010 CEN Dünya genelinde herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım
hakları CEN ulusal Üyelerine aittir.
Ref. No. EN 1097-2:2010: E
ICS 91.100.15 TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
İçindekiler
Sayfa
Ön söz ............................................................................................................................................................... 3
1 Kapsam ................................................................................................................................................. 4
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar........................................................................................ 4
3 Terimler ve tarifler ............................................................................................................................... 4
4 Cihaz ve malzemeler ............................................................................................................................ 5
4.1 Genel cihaz ve malzemeler ................................................................................................................. 5
4.2 Los Angeles deney yöntemi ile parçalanma direncinin tayini için gerekli ilave cihaz ve
malzemeler ....................................................................................................................................................... 5
4.3 Darbe deneyi yöntemi ile parçalanma direncini tayin etmek için gerekli ilâve cihaz ve malzemeler
………………………………………………………………………………………………………………….…7
5 Los Angeles deney yöntemi ile parçalanma direncinin tayini ........................................................ 7
5.1 Prensip .................................................................................................................................................. 7
5.2 Deney numunesi kısmının hazırlanması ........................................................................................... 7
5.3 Deney işlemi ......................................................................................................................................... 8
5.4 Hesaplama ve sonuçların gösterilmesi ............................................................................................. 8
5.5 Deney raporu ........................................................................................................................................ 8
6 Darbe deneyi yöntemi ile parçalanma direncinin tayini .................................................................. 8
6.1 Prensip .................................................................................................................................................. 8
6.2 Deney numunelerinin hazırlanması ................................................................................................... 8
6.3 Deney işlemi ......................................................................................................................................... 9
6.4 Hesaplama ve sonuçların gösterilmesi ............................................................................................. 9
6.5 Deney raporu ........................................................................................................................................ 9
Ek A - (Zorunlu) - Demiryolu balastı için agrega parçalanma direncinin tayini ...................................... 10
Ek B - (Bilgi için) - Los Angeles deneyi için alternatif dar aralık sınıflandırmaları ................................. 12
Ek C - (Bilgi için) - Darbe deneyi cihazı: İmalat, çalıştırma ve güvenlik şartları ...................................... 13
C.1 Genel ................................................................................................................................................... 13
C.2 İmalat................................................................................................................................................... 13
C.3 Kaldırma düzeneği ............................................................................................................................. 13
C.4 Numune tutucu .................................................................................................................................. 14
C.5 Örs ....................................................................................................................................................... 15
C.6 Taban levhası ve sönümleyici .......................................................................................................... 15
C.7 Güvenlik gerekleri ve deney yöntemi .............................................................................................. 15
C.8 Darbe deney cihazının kontrol edilmesi .......................................................................................... 15
Ek D - (Bilgi için) - Darbe deneyi cihazının kontrol edilmesi ..................................................................... 22
D.1 Genel ................................................................................................................................................... 22
D.2 Kontrol listesi ..................................................................................................................................... 22
D.3 Cihaz ve deney elemanları ................................................................................................................ 22
D.4 Deney işlemi ....................................................................................................................................... 24
Ek E - (Bilgi için) - Kesinlik ........................................................................................................................... 26
E.1 Genel ................................................................................................................................................... 26
E.2 Los Angeles deneyi ........................................................................................................................... 26
E.3 Darbe deneyi ...................................................................................................................................... 26
Ek F - (Bilgi için) - Darbe değerinin (SZ) hesaplanması için örnek ........................................................... 27
Ek G - (Bilgi için) - 16/32 mm'lik geri dönüşüm yolu ile elde edilmiş agregaların Los Angeles deneyi için
alternatif dar aralık sınıflandırması .............................................................................................................. 28
Kaynaklar ........................................................................................................................................................ 29
2
ICS 91.100.15 TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
Ön söz
Bu doküman (EN 1097-2:2010), sekretaryası BSI tarafından yürütülen CEN/TC 154 "Aggregates - Agregalar"
Teknik Komitesi tarafından hazırlanmıştır.
Bu Avrupa Standardına en geç Eylül 2010 tarihine kadar aynı metni yayınlayarak ya da onay duyurusu
yayınlayarak ulusal standard statüsü verilmeli ve çelişen ulusal standardlar en geç Eylül 2010 tarihine kadar
yürürlükten kaldırılmalıdır.
Bu standardın bazı kısımlarının patent haklarına konu olabileceği unutulmamalıdır. CEN (ve/veya CENELEC),
bu tür patent haklarının bir kısmının veya tamamının belirlenmesinden sorumlu tutulmamalıdır.
Bu standard, EN 1097-2:1998 standardının yerini alır.
Bu standard agregaların mekanik ve fiziksel özellikleri ile ilgili deney serisinin bir kısmını oluşturur. Agregaların
diğer özellikleri ile ilgili deney yöntemleri, aşağıdaki standardların kapsamındadır:
- EN 932 (tüm bölümleri), Agregaların genel özellikleri için deneyler
- EN 933 (tüm bölümleri), Agregaların geometrik özellikleri için deneyler
- EN 1367 (tüm bölümleri), Agregaların ısıl ve bozunma özellikleri için deneyler
- EN 1744 (tüm bölümleri), Agregaların kimyasal özellikleri için deneyler
- EN 13179 (tüm bölümleri), Bitümlü karışımlarda dolgu malzemesi olarak kullanılan agregalar için deneyler
EN 1097 (Agregaların mekanik ve fiziksel özellikler için deneyler), aşağıdaki bölümlerden ibarettir:
- Bölüm 1: Aşınma direncinin tayini (mikro-Deval)
- Bölüm 2: Parçalanma direncinin tayini için yöntemler
- Bölüm 3: Gevşek yığın yoğunluğunun ve boşluk hacminin tayini
- Bölüm 4: Kuru sıkılaştırılmış dolgu (filler) malzemesinin boşluklarının tayini
- Bölüm 5: Hava dolaşımlı etüvde kurutma ile su muhtevasının tayini
- Bölüm 6: Tane yoğunluğunun ve su emme oranının tayini
- Bölüm 7: Dolgu tane yoğunluğunun tayini - Piknometre yöntemi
- Bölüm 8: Taş parlatma değerinin tayini
- Bölüm 9: Çivili lastiklerden kaynaklanan aşınmaya karşı direncin tayini - Nordik deneyi
- Bölüm 10: Su emme yüksekliğinin tayini
CEN/CENELEC İç Yönetmeliklerine göre, bu Avrupa Standardının ulusal standard olarak uygulamaya

alınmasından sorumlu ulusal standard kuruluşlarının ülkeleri sırasıyla; Almanya, Avusturya, Belçika, Birleşik
Krallık, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İrlanda, İspanya,
İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Kıbrıs (Güney Kıbrıs Rum Yönetimi),
Macaristan, Malta, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya ve Yunanistan’dır.
3
ICS 91.100.15 TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
1 Kapsam
Bu standard, tip deneyinde ve ihtilaf durumunda iri taneli agregaların ve demiryolu balastları için kullanılan
agregaların (Ek A) parçalanma direncinin tayininde kullanılan referans yöntemi (Los Angeles deneyi) (ve
alternatif bir yöntem olan darbe deneyini) kapsar. Diğer amaçlar için (özellikle fabrika üretim kontrolü için),
referans yöntemle uygun bir çalışma ilişkisi kurulması kaydıyla diğer yöntemler kullanılabilir.
Bu standard, yapılarda veya inşaat mühendisliğinde kullanılan doğal agregalara, üretim veya geri dönüşüm
yoluyla elde edilmiş agregalara uygulanır.
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, aşağıdaki dokümanlara tamamen veya kısmen zorunlu atıf yapılmıştır ve bu atıflar bu
dokümanın uygulanması için kaçınılmazdır. Tarih belirtilen atıflarda, belirtilmiş olan baskı geçerlidir. Tarih
belirtilmemiş atıflarda, atıf yapılan dokümanın en son baskısı (tadiller dâhil) kullanılır.
EN 932-1, Tests for general properties of aggregates - Part 1: Methods for sampling (Agregaların genel
özellikleri için deneyler - Bölüm 1: Numune alma metotları)
EN 932-2, Tests for general properties of aggregates - Part 2: Methods for reducing laboratory samples
(Agregaların genel özellikleri için deneyler - Bölüm 2: Laboratuvar numunelerin azaltılması metodu)
EN 932-5, Tests for general properties of aggregates - Part 5: Common equipment and calibration (Agregaların
genel özellikleri için deneyler - Bölüm 5: Genel cihazlar ve kalibrasyon)
EN 933-1, Tests for geometrical properties of aggregates - Part 1: Determination of particle size distribution -
Sieving method (Agregaların geometrik özellikleri için deneyler - Bölüm 1: Tane büyüklüğü dağılımı tayini -
Eleme metodu)
EN 933-2, Tests for geometrical properties of aggregates - Part 2: Determination of particle size distribution -
Test sieves, nominal size of apertures (Agregaların geometrik özellikleri için deneyler - Bölüm 2: Tane boyutu
dağılım tayini - Deney elekleri, elek göz açıklıklarını anma büyüklükleri)
EN 1097-6:2000, Tests for mechanical and physical properties of aggregates - Part 6: Determination of particle
density and water absorption (Agregaların mekanik ve fiziksel özellikleri için deneyler - Bölüm 6: Tane
yoğunluğunun ve su emme oranının tayini)
EN 10025-2:2004, Hot rolled products of structural steels - Part 2: Technical delivery conditions for non-alloy
structural steels (Sıcak haddelenmiş yapı çelikleri - Bölüm 2: Alaşımsız yapı çeliklerinin teknik teslim şartları)
3 Terimler ve tarifler
Bu standardın amaçları bakımından aşağıda verilen terim ve tarif uygulanır.
3.1 Los Angeles katsayısı (LA)

Deney tamamlandıktan sonra, önceden tayin edilmiş elekten geçen deney numunesi kısmının yüzdesi.
3.2 Darbe değeri (SZ)

Dinamik darbeye karşı agreganın parçalanma direncinin bir ölçüsünü veren SZ (darbe değeri) değeridir. Bu
değer, Madde 6’ya uygun olarak denendiğinde, belirlenmiş 5 adet deney eleğinden geçen deney
numunelerinin kütlece yüzde toplamının 1/5’ine eşittir.
3.3 Deney numunesi

Deney yönteminin, bir özelliğin belirlenmesi için birden fazla tayin gerektirmesi durumunda, sadece bir tayinde
kullanılan numune.
3.4 Deney numunesi kısmı

Tamamı tek bir deneyde kullanılan numune.
3.5 Laboratuvar numunesi

Laboratuvar deneyi için yığın numuneden azaltılarak elde edilen numune.
4
ICS 91.100.15 TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
3.6 Sabit kütle

Kurutma sonrası en az 1 saatlik ara ile yapılan birbirini izleyen tartımlarla tayin edilen ve %0,1'den daha büyük
farklılık göstermeyen kütle.
Not - Sabit kütle, birçok durumda, belirli bir etüvde (bk. Madde 4.1.3) (110  5)C'ta, önceden tayin edilmiş
bir süre ile deney numunesi kısmının kurutulmasından sonra elde edilebilir. Deney laboratuvarları,
kullanılan etüvün kurutma kapasitesine bağlı olarak, belirli tip ve boyutlardaki numuneler için sabit
kütlenin elde edilmesine yönelik süreyi belirleyebilir.
4 Cihaz ve malzemeler
Aksi belirtilmedikçe, bütün cihaz ve malzemeler, EN 932-5'te belirtilen genel özelliklere uygun olmalıdır.
4.1 Genel cihaz ve malzemeler
4.1.1 Deney elekleri, Çizelge 1’de belirtilen göz açıklıklarına sahip ve EN 933-2’ye uygun olan.
Çizelge 1 - Deney elekleri
Deney yöntemi Göz açıklığı (mm)

Los Angeles 1,6; 10; 11,2 (veya 12,5); 14
Darbe deneyia 0,2; 0,63; 2; 5; 8; 10; 11,2; 12,5
a Darbe deneyinde elek göz açıklıklarının toleranslarından dolayı deney numunesi kısmının hazırlanması
amacı ile kullanılan 8 mm göz açıklıklı deney eleği, deneyin değerlendirilmesi için tekrar kullanılmalıdır.
4.1.2 Terazi, deney numunesi kısmını, deney numunesi kısmı kütlesinin %0,1'ine tekabül eden doğrulukla
tartabilen.
4.1.3 Hava dolaşımlı etüv, sıcaklığı (110  5)C'ta tutabilen.
4.2 Los Angeles deney yöntemi ile parçalanma direncinin tayini için gerekli ilave
cihaz ve malzemeler
4.2.1 Donanım, laboratuvar numunesini EN 932-2’de tarif edildiği gibi deney numunesi kısmına azaltmak
için.
4.2.2 Los Angeles deney cihazı, aşağıda verilen temel elemanlardan oluşan.
Not - İstenen özelliklere sahip bir cihaz örneği Şekil 1’de verilmiştir.
5
ICS 91.100.15 TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
Açıklama
1 İç uzunluk (508 ± 5) mm
2 İç çap (711 ± 5) mm
3 Raf
4 Kapak ve açıklık
5 Dönme yönü
Şekil 1 - Tipik Los Angeles deney cihazı
1
4.2.2.1 Tambur, EN 10025-2:2004 S275 sınıfına uygun, (12  0,5 ) mm kalınlığa sahip levha şeklindeki yapı
çeliğinden imal edilen, aşırı gerilme uygulanmadan şekillendirilen ve kayda değer bir deformasyon olmaksızın
kaynak uygulanabilen. Tamburun her iki ucu kapalı olmalıdır. Tamburun iç çapı (711  5) mm ve iç uzunluğu
(508  5) mm olmalıdır. Tambur, içerisine girmeyecek şekilde iki yan duvarına tutturulmuş iki yatay aks mili
aracılığıyla desteklenmeli ve yatay bir eksen etrafında dönecek şekilde monte edilmelidir.
Tercihan tamburun bütün uzunluğu boyunca, numunenin yerleştirilmesini ve deneyden sonra alınmasını
kolaylaştıracak (150  3) mm genişliğinde bir açıklık olmalıdır. Deney sırasında, tamburun iç yüzeyinin
silindirikliğini koruyacak şekilde sökülebilir bir kapak kullanılarak açıklığın toz sızdırmazlığı sağlanmalıdır.
Silindirik iç yüzey üzerine açıklığın en yakın kenarından itibaren 380 mm ile 820 mm arasında bir konumda
olacak şekilde çıkıntılı bir raf yerleştirilmelidir. Mesafe, tamburun iç yüzeyi boyunca dönme yönünde
ölçülmelidir. Raf, dikdörtgen kesitli olmalı (uzunluğu, tamburun uzunluğuna eşit, genişliği (90  2) mm, kalınlığı
(25  1) mm olmalıdır) ve bir hat boyunca çap düzlemine yerleştirilmeli ve tespit edilen yere sağlam bir şekilde
tutturulmalıdır.
Raf, herhangi bir noktasında genişliği 86 mm’den daha az olacak şekilde aşındığında ve kalınlığı ön kenarı
boyunca herhangi bir noktada 23 mm’den daha az olacak şekilde aşındığında değiştirilmelidir.
Deney cihazının gövdesi, düzgün bir beton veya blok taşlarla yapılmış yatay bir zemin üzerine yerleştirilmelidir.
Not - Sökülebilir kapak, tamburla aynı kalite çelikten, çıkıntılı raf ise aynı veya daha sert çelikten imal edilmiş
olmalıdır.
4.2.2.2 Bilye yükü, her biri 45 mm ile 49 mm arasında çapa sahip (bk. Ek A), 11 adet küresel çelik bilyeden
oluşan. Her bir bilye, 400 g ila 445 g kütleye sahip olmalı ve toplam yük 4690 g ila 4860 g arasında olan.
Not - Yeni bilyelere sahip olan yükün anma kütlesi, 4840 g’dır. İmalat değişimleri için 20 g pozitif toleransa
ve kullanımda aşınan bilye için 150 g negatif toleransa müsaade edilir.
6
ICS 91.100.15 TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
4.2.2.3 Motor, tambura 31 devir/dakika ila 33 devir/dakika arasında dönme hızı uygulayabilen.
4.2.2.4 Tava, deney sonrası malzeme ve bilye yükünü bir arada tutmak için.
4.2.2.5 Devir sayacı, gerekli devir sayısını elde ettikten sonra motoru otomatik olarak durdurabilen.
4.3 Darbe deneyi yöntemi ile parçalanma direncini tayin etmek için gerekli ilâve
cihaz ve malzemeler
4.3.1 Darbe deney cihazı, bk. Ek C.
4.3.2 Darbe deney cihazının doğruluğunu test etmek için cihaz, bk. Ek D.
Not - Ek C ve Ek D bilgi için olup, bu standardın uygulanması için zorunlu hükümleri ihtiva etmez. Bununla
birlikte, Madde 6’da belirtilen deney gerçekleştirildiğinde söz konusu Ek’lerde bilgi için verilen tüm
hükümlere uyulması önemle tavsiye edilir.
4.3.3 Fırça ve kaplar
5 Los Angeles deney yöntemi ile parçalanma direncinin tayini

5.1 Prensip
Agrega numuneleri, dönen tambur içerisinde çelik bilyeler ile birlikte döndürülür. Döndürme işlemi
tamamlandıktan sonra 1,6 mm göz açıklıklı elekte kalan malzemenin miktarı tayin edilir.
5.2 Deney numunesi kısmının hazırlanması

Laboratuvara gönderilen numuneler, 10 mm ila 14 mm tane büyüklüğü aralığındaki tanelerden oluşan en az
15 kg’lık bir kütleye sahip olmalıdır.
Deney, 14 mm göz açıklıklı deney eleğinden geçen ve 10 mm göz açıklıklı deney eleği üzerinde kalan
agregalara uygulanmalıdır. Ayrıca, deney numunesi kısmının sınıflandırması, aşağıdakilerden birine uygun
olmalıdır:
a) 12,5 mm göz açıklıklı deney eleğinden geçen agrega miktarı % 60 ile % 70 arasında olmalı veya
b) 11,2 mm göz açıklıklı deney eleğinden geçen agrega miktarı, % 30 ile % 40 arasında olmalı.
Not 1 - İlave sınıflandırma özellikleri, deney numunesi kısmının, 10/14 mm tane büyüklüğü aralığından farklı
mamul tane büyüklüklerinden oluşturulmasına imkân sağlar (bk. Ek B).
Not 2 - Geri dönüşüm yolu ile elde edilmiş 16/32 mm tane büyüklüğü aralığındaki agregalar için deney işlemi
Ek G’de tarif edilmiştir.
Laboratuvar numuneleri, 10 mm ila 11,2 mm (veya 12,5 mm) ve 11,2 mm (veya 12,5 mm) ila 14 mm tane
büyüklüğü aralığındaki farklı fraksiyonları elde etmek için 10 mm, 11,2 mm (veya 12,5 mm) ve 14 mm göz
açıklıklı deney elekleriyle elenir. Her bir fraksiyon, EN 933-1’e uygun olarak ayrı ayrı yıkanır ve sabit kütleye
ulaşıncaya kadar kurutulur.
Not 3 - Sıcaklığa duyarlı geri dönüşüm yolu ile elde edilmiş agregalar için (40  5)°C’luk kurutma sıcaklığı
kullanılmalıdır.
Fraksiyonların oda sıcaklığına kadar soğumasına izin verilir. Yukarıda verilen ilave sınıflandırma özellikleri ile
uyumlu olan 10 mm ila 14 mm tane büyüklüğü aralığında yeni bir laboratuvar numunesi elde etmek için bu iki
fraksiyon karıştırılır.
Karıştırılmış oranlardan hazırlanan yeni laboratuvar numuneleri, EN 932-2’ye uygun olarak deney numunesi
kısmı büyüklüğüne azaltılır. Deney numunesi kısmı, (5000  50) g kütleye sahip olmalıdır.
7
ICS 91.100.15 TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
5.3 Deney işlemi

Numuneyi yerleştirmeden önce tamburun temiz olup olmadığı kontrol edilir. Cihaza önce bilyeler, sonra deney
numunesi kısmı dikkatlice yerleştirilir. Kapak kapatılır ve cihaz 31 devir/dakika ilâ 33 devir/dakika arasındaki
sabit bir hızda 500 devir döndürülür.
Malzeme kaybını önlemek için açıklığın tavanın tam üstüne getirilmesine özen gösterilerek, agregalar cihazın
altına yerleştirilen tavaya boşaltılır. Tambur temizlenir, ince tanelerin çıkıntılı raf etrafında kalmamasına dikkat
edilir. Agrega kaybının olmamasına dikkat edilerek bilye yükü tavadan özenle alınır.
Tavadaki malzeme, yıkanmak ve 1,6 mm göz açıklıklı elekten elenmek suretiyle EN 933-1’e uygun olarak
analiz edilir. 1,6 mm göz açıklıklı elek üzerinde kalan kısım, (110  5)C’ta (veya daha düşük sıcaklıkta, bk.
Madde 5.2’deki Not 3) sabit kütleye ulaşılıncaya kadar kurutulur.
5.4 Hesaplama ve sonuçların gösterilmesi

Los Angeles katsayısı (LA), aşağıdaki eşitlikle hesaplanır:
5000 - m
LA 
50
Burada m, 1,6 mm göz açıklıklı elek üzerinde kalan kütledir (g).
Sonuç en yakın tam sayıya yuvarlatılarak verilir.
Not - Los Angeles deney yönteminin kesinliği ile ilgili bilgi, Ek E’de verilmiştir.
5.5 Deney raporu

Deney raporu, en az aşağıdaki bilgileri içermelidir:
a) Los Angeles deneyinin bu standarda uygun olarak yapıldığının onayı,

b) Bu standardın numarası,
c) Numunenin adı ve kaynağı,
d) Deney numunesi kısmının elde edildiği tane büyüklüğü aralıkları,
e) Los Angeles katsayısı (LA).
6 Darbe deneyi yöntemi ile parçalanma direncinin tayini

6.1 Prensip
Deney numunesi, çelik bir silindir içerisine yerleştirilir ve belirli bir yükseklikten düşürülen 50 kg kütleye sahip
bir çekiç aracılığıyla 10 darbeye maruz bırakılır. 10 darbenin neden olduğu parçalanma miktarı, deney
numunesinin, belirtilen 5 adet deney eleği ile elenmesi suretiyle ölçülür.
6.2 Deney numunelerinin hazırlanması
6.2.1 Laboratuvar numunesi, EN 932-1’e uygun olarak elde edilmelidir. Numune, 8 mm-10 mm tane
büyüklüğü aralığından en az 5 kg ve 10 mm-11,2 mm ile 11,2 mm-12,5 mm tane büyüklüğü aralıklarının her
birinden 2,5 kg ihtiva etmelidir.
6.2.2 En az 3 deney numunesi (Madde 6.2.3 ve Madde 6.2.4) için 8 mm-10 mm, 10 mm-11,2 mm ve 11,2
mm-12,5 mm tane büyüklüğü aralıklarından yeterli miktarda agrega, Madde 4.1.1’de belirtildiği gibi 8 mm, 10
mm, 11,2 mm 12,5 mm göz açıklıklı elekler kullanılarak laboratuvar numunesinden hazırlanmalıdır. Hazırlanan
miktar, EN 933-1’e uygun olarak yıkanmalı, sabit kütleye ulaşıncaya kadar kurutulmalı ve 15C ila 35C
arasında soğumaya bırakılmalıdır.
Not - Sıcaklığa hassas geri dönüşüm yolu ile elde edilmiş agregalar için (40  5)°C kurutma sıcaklığı
kullanılmalıdır.
6.2.3 En az 3 adet deney numunesi için hazırlanan malzeme, aşağıda belirtildiği gibi tekrar birleştirilmeli ve
üç deney numunesi deneye tâbi tutulmalıdır (bk. Madde 6.2.4). Deney numunelerinin % 50’si 8 mm-10 mm
tane büyüklüğü aralığından, % 25’i 10 mm-11,2 mm tane büyüklüğü aralığından ve diğer %25’i ise 11,2 mm-
8
ICS 91.100.15 TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
12,5 mm tane büyüklüğü aralığından oluşmalı ve 0,5 g yaklaşımla tartılmalıdır. Bu üç tane büyüklüğü
aralığındaki malzeme, Madde 6.2.4’de belirtildiği gibi deney numunelerinin tartımından önce iyice
karıştırılmalıdır.
6.2.4 Deney numunesinin kilogram cinsinden kütlesi, Madde 6.2.3’te belirtilen bileşimdeki bir numune
üzerinde EN 1097-6’ye uygun olarak tayin edildiği gibi megagram/m3 cinsinden, tane yoğunluğu değerinin
yarısı kadar olmalıdır.
Tane yoğunluğu önceki deneylerden biliniyorsa, bu sonuç kullanılabilir.
Her deney numunesi için miktarlar (kg):

a) 8 mm-10 mm tane büyüklüğü aralığı = Tane yoğunluğu x 0,25
b) 10 mm-11,2 mm tane büyüklüğü aralığı = Tane yoğunluğu x 0,125
c) 11,2 mm-12,5 mm tane büyüklüğü aralığı = Tane yoğunluğu x 0,125
Deney öncesi deney numunenin kütlesi (M), anma kütlesinden % 1’den daha fazla sapma göstermemelidir.
6.3 Deney işlemi

6.3.1 Deney numunesi, darbe deneyi cihazının havanı içerisine boşaltılır ve mastar kullanmadan yüzey el
ile kabaca düzleştirilir. Deney numunesi uygun bir düzenek sayesinde tokmak ile sıkıştırılmalı ve çekiç 370
mm yüksekliğe kaldırılmalıdır. Daha sonra deney numunesi, çekiç aracılığı ile 10 darbeye maruz bırakılmalıdır.
6.3.2 Darbeler sona erdikten sonra tokmak yukarıya kaldırılır ve deney cihazındaki havan alınır.
Parçalanmış deney numunesi, dikkatlice bir kaba alınır. Havana yapışan bütün ince taneler, fırça ile kap içine
alınmalı ve müteakiben deney numunesi tartılmalıdır.
6.3.3 Parçalanmış deney numunesi, 8 mm göz açıklıklı deney eleği ile başlayarak, Madde 4.1.1’de belirtilen
5 deney eleği (0,2 mm, 0,63 mm, 2 mm, 5 mm, 8 mm göz açıklıklı) ile EN 933-1’e uygun olarak elenmelidir.
Beş deney eleği üzerinde kalan fraksiyon ve toplama kabındaki malzeme, 0,5 g yaklaşımla tartılmalıdır.
6.3.4 Elemeden sonra, deney numunesinin toplam kütlesi, numunenin orijinal kütlesinden % 0,5’ten daha
fazla ise, darbe deneyi başka bir deney numunesi üzerinde gerçekleştirilmelidir.

Her deney numunesi için 5 deney eleğinin her birinde tutulan malzeme ile tavadaki malzemenin kütlesi, deney
öncesi deney numunesi kütlesinin (M) yüzdesi olarak hesaplanır. Hesaplanan bu değerden, 5 deney eleğinden
geçen malzeme miktarı kütlece yüzde olarak hesaplanır.
5 deney eleğinin her birinden geçen malzeme miktarının kütlece yüzdeleri, kütlece yüzdelerin toplamını (M)
elde etmek için toplanır.
Darbe değeri (SZ), yüzde olarak aşağıdaki eşitlik ile hesaplanır:
M
SZ  (bk. Madde 3 ve Ek F' de verilen örnek)
5
Burada M, beş deney eleğinin her birinden geçen kütle yüzdelerinin toplamıdır.
Not - Darbe deneyinin kesinliği hakkında bilgi, Ek E’de verilmiştir.
6.5 Deney raporu

Deney raporu en az aşağıdaki bilgileri içermelidir:
a) Deneyin bu standarda uygun olarak yapıldığının onayı ve bu standardın numarası,
b) Numunenin adı ve kaynağı,
c) Deney numunesi kısmının elde edildiği tane büyüklüğü aralıkları,
d) EN 1097-6’ya uygun olarak tayin edilmiş ve 0,01 Mg/m 3 değerine yuvarlatılmış 8 mm-12,5 mm tane
büyüklüğü aralığının tane yoğunluğu,
e) Deney sonucu (darbe değeri (SZ), % 0,01’e yuvarlatılmış ayrı ayrı deney numunelerinin sonuçları ve %0,1’e
yuvarlatılmış ortalama değer ile birlikte.
9
ICS 91.100.15 TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
Ek A
(Zorunlu)
Demiryolu balastı için agrega parçalanma direncinin tayini
Not - Aşağıdaki madde numaraları, ana standarddaki karşılık gelen maddelere atıf yapar. Bu maddeler, ana
metindeki maddelerde yapılan ilaveleri veya düzeltmeleri tarif eder.
4 Cihaz ve malzemeler
4.1 Genel cihazlar
4.1.1 Deney elekleri, Çizelge 1’de belirtildiği gibi göz açıklıklarına sahip olan ve EN 933-2’ye uyan.
Çizelge 1 - Deney elekleri
Deney Göz açıklığı (mm)

Los Angeles 31,5; 40; 50
Darbe deneyi 31,5; 40
4.2 Los Angeles deney yöntemi ile parçalanma direncinin tayini için gerekli ilave
cihazlar
4.2.2.2 Bilye yükü, 11 adet yerine 12 adet çelik küresel bilyeden oluşan. Toplam yük (5210 ± 90) g olmalıdır.
5 Los Angeles deney yöntemi ile parçalanma direncinin tayini

5.2 Deney numunesi kısmının hazırlanması
Laboratuvara gönderilen numune, 31,5 mm ila 50 mm tane büyüklüğü aralığındaki tanelerden oluşan en az 15
kg’lık bir kütleye sahip olmalıdır.
Deney, 50 mm göz açıklıklı deney eleğinden geçen ve 31,5 mm göz açıklıklı deney eleğinde tutulan agregalara
uygulanır.
Laboratuvar numunesi 31,5 mm ila 40 mm ve 40 mm ila 50 mm tane büyüklüğü aralığında ayrı fraksiyonlar
elde etmek için 31,5 mm, 40 mm ve 50 mm göz açıklıklı deney elekleriyle elenir. Her bir fraksiyon, EN 933-1’e
uygun olarak ayrı ayrı yıkanır ve sabit kütleye ulaşılıncaya kadar (110  5)°C’ta etüvde kurutulur. Fraksiyonların
ortam sıcaklığına kadar soğumasına izin verilir.
Fraksiyonların kütlesi EN 932-2’ye uygun olarak azaltılır. Her bir fraksiyon, (5000  50) g kütleye sahip
olmalıdır. İki fraksiyon, 31,5 mm-50 mm tane büyüklüğü aralığında bir deney numunesi kısmı elde etmek için
karıştırılır. Deney numunesi kısmı (10000  100) g kütleye sahip olmalıdır.
5.3 Deney işlemi

Cihaz, 500 devir yerine 1000 devir döndürülür.

Los Angeles kat sayısı (LARB), aşağıdaki eşitlikten hesaplanır:
10000 - m
LARB 
100
10
ICS 91.100.15 TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
5.5 Deney raporu

Deney raporu, Los Angeles deneyinin, Ek A’ya uygun olarak yapıldığını teyit etmelidir. Deney raporu aşağıdaki
bilgiyi içermelidir:
c) Los Angeles kat sayısı (LARB).
6 Darbe deneyi yöntemi ile parçalanma direncinin tayini

6.2 Deney numunelerinin hazırlanması
6.2.1 Numuneler, 31,5 mm-40 mm tane büyüklüğü aralığında en az 10 kg olmalıdır.
6.2.2 En az 3 deney numunesi (bk. Madde 6.2.3) için 31,5 mm-40 mm tane büyüklüğü aralığındaki yeterli
miktarda agrega, Madde 4.1.1’de belirtildiği gibi 31,5 mm ve 40 mm göz açıklıklı elekler kullanılarak laboratuvar
numunesinden hazırlanmalıdır. Hazırlanan malzeme, EN 933-1’e uygun olarak yıkanmalı, sabit kütleye
ulaşılıncaya kadar (110  5)°C’ta etüvde kurutulmalı ve 15C ila 35C arasında soğumaya bırakılmalıdır.
6.2.3 En az 3 adet deney numunesine yetecek kadar malzeme kullanılmalıdır. Her bir 31,5 mm-40 mm tane
büyüklüğü aralığındaki deney numunesinin kg cinsinden kütlesi, EN 1097-6:2000 Ek B’ye uygun olarak tayin
edilmiş olan megagram/m3 cinsinden tane yoğunluğu değerinin 1,05 katı olmalıdır.
6.3 Deney işlemi
6.3.1 Çekiç 370 mm yerine, 420 mm yüksekliğe kaldırılmalıdır. Daha sonra deney numunesi, çekiç ile 10
darbe yerine 20 darbeye maruz bırakılmalıdır.
6.3.3 Parçalanan deney numunesi, Madde 4.1.1’de belirtilen 8 mm göz açıklıklı deney eleği ile EN 933-1’e
uygun olarak elenmelidir.
8 mm göz açıklıklı deney eleğinden geçen fraksiyon, 0,5 g yaklaşımla tartılmalı ve M1 olarak gösterilmelidir.

Her bir deney numunesi için 8 mm göz açıklıklı elekten geçen kütle, deney öncesi deney numunesi kütlesinin
(M) yüzdesi olarak hesaplanır.
Darbe değeri (SZRB), yüzde olarak aşağıdaki eşitlikten hesaplanır:
M1
SZRB 
M
Burada;
M1 8 mm göz açıklıklı deney eleğinden geçen kütle,
M Deney öncesi deney numunesinin kütlesi
dir.
6.5 Deney raporu

Deney raporu, en az aşağıdaki bilgileri içermelidir:
d) EN 1097-6’ya uygun olarak tayin edilmiş ve 0,01 Mg/m 3 e yuvarlatılmış olan 31,5 mm-40 mm tane
büyüklüğü aralığının tane yoğunluğu,
e) Deney sonucu (darbe değeri (SZRB), %0,01’e yuvarlatılmış ayrı ayrı deney numunelerinin sonuçları
ve %0,1’e yuvarlatılmış ortalama değer ile birlikte.
11
ICS 91.100.15 TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
Ek B
(Bilgi için)
Los Angeles deneyi için alternatif dar aralık sınıflandırmaları
Referans deney ile ilgili yapılacak aşağıdaki değişimler (bk. Madde 5.2), belirli nihai kullanımlar için ek bilgiler
sağlayabilir.
Çizelge B.1’de verilen dar aralık sınıflandırmaları kullanılabilir.
Not - Los Angeles deney Eki için alternatif dar aralık sınıflandırmaları referans deneydeki standart 10 mm-
14 mm tane büyüklüğü aralığından farklı tane büyüklüğü aralıklarını deneye tabi tutmak için bir
metodoloji sağlar. Her bir aralık sınıflandırması için farklı bilye sayıları ve bilye yükleri verilmiştir.
Alternatif dar aralık sınıflandırmaları, standart 10 mm-14 mm tane büyüklüğü aralığından farklı ve bu
değere yakın standart olmayan tane büyüklüğü aralıklarından sonuçlar elde etmek için seçilmiştir.
Ancak tüm agregalar için bu ilişki aynı değildir ve alternatif tane büyüklüğü aralıkları ile elde edilen
sonuçların, 10 mm-14 mm tane büyüklüğü aralığı referans yöntemiyle elde edilen sonuçlar ile eş değer
olması beklenmemelidir.
Madde 4.1.1 ve Madde 5.2’de tarif edilen elekler yerine uygun göz açıklıklı deney elekleri, aralık sınıflandırma
için kullanılır.
Çizelge B.1- Alternatif dar aralık sınıflandırmaları
Orta elek göz Orta göz açıklıklı

Aralık sınıflandırması Bilye yükü kütlesi
açıklığı elekten geçen Bilye sayısı
(mm) (g)
(mm) yüzde (%)
4 - 6,3 5 30 - 40 7 2930 - 3100
4-8 6,3 60 - 70 8 3410 - 3540
6,3 - 10 8 30 - 40 9 3840 - 3980
8 - 11,2 10 60 - 70 10 4250 - 4420
11,2 - 16 14 60 - 70 12 5120 - 5300
12
ICS 91.100.15 TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
Ek C
(Bilgi için)
Darbe deneyi cihazı: İmalat, çalıştırma ve güvenlik şartları
C.1 Genel
Bütün boyutlar mm’dir.
Genel toleranslar için ISO 2768-1:1989 ve ISO 2768-2:1989 standardlarında belirtilen m doğruluk sınıfı
geçerlidir.
C.2 İmalat
Darbe deneyi için ihtiyaç duyulan darbe deney cihazının yapısal elemanları, Şekil C.1’de gösterilmiştir. Darbe
deneyi cihazı, 4 alt montajdan ibarettir.
a) Kaldırma düzeneği; şahmerdan, kılavuzlar, kaldırma ve tahrik motoru ve sayaçlardan ibarettir (bk. Madde
C.3),
b) Numune tutucu; otomatik temas basınç ve ayar düzenekli havan ve tokmaktan ibarettir (bk. Madde C.4),
c) Örs (bk. Madde C.5),
d) Taban levhası ve sönümleyiciler (bk. Madde C.6).
Madde C.3 ila Madde C.6, alt montajların çalıştırma modu, boyutlandırılması, malzeme kalitesi, yüzey kalitesi
ve yüzey sertliğini tanımlar.
Bütün hareketler; şahmerdan, havan, tokmak ve örsün ortak ekseni boyunca olmalıdır. Şahmerdan ve havan
temas basınç tertibatı, darbe deney cihazı kurulduğunda (bk. Madde C.4.2), düşey konuma ayarlanması
gereken ortak bir kılavuza sahip olmalıdır (bk. Şekil C.2).
Bu yapı için, 400 mm çekiç düşme yüksekliği ile elde edilen darbe için aşağıdaki karakteristik değerlere (10
darbe deneyinin aritmetik ortalamaları) bağlı kalınmalıdır.
 Darbe kuvveti Fazami = (830  60) kN

 Pals P = òF × dt = (240  25) N × s
 Pals süresi t = (510  20) ms
Darbe deney cihazının kontrolü için Madde C.8’e bakılmalıdır.
C.3 Kaldırma düzeneği
C.3.1 Genel
Kaldırma düzeneği; şahmerdan, kılavuzlar, kaldırma ve tahrik motoru ve sayaçlardan ibarettir.
C.3.2 Şahmerdan
Şekil C.3’te gösterilen ve mil ve başlıktan ibaret olan şahmerdan, yaklaşık 4:1 narinlik oranına sahip silindirik
biçimlidir. Şahmerdan, darbe yüzeyine doğru konik, sökülebilir başlığa sahiptir. Mil ile başlık arasındaki temas
yüzeyi, toplam alanın en az %80’ini oluşturacak şekilde işlenmelidir. Mil ve başlık, darbe esnasında cıvatalar
gevşemeyecek şekilde, 4 adet gövdesi inceltilmiş cıvata ile birbirine bağlanmalıdır (bk. Şekil C.3).
Şahmerdanın parçaları, aşağıdaki malzemelerden imal edilmelidir.
a) Mil, ISO 683-11’de belirtildiği gibi yüzeyi sertleştirilmiş 20 MnCr 5 çelikten imal edilmelidir.
Not 1- Sertleştirme yöntemi: Yüzeyden sertleşme derinliği en az 1 mm olmalıdır; yüzey sertliği 54 HRC ila
56 HRC olmalıdır (EN ISO 6508-1’de belirtildiği gibi).
13
ICS 91.100.15 TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
Not 2- Yüzey sertleştirme için ısıl işlem, ISO 683-11’e göre yapılmalıdır.
b) Başlık, EN ISO 4957’de belirtildiği gibi 60 WCrV 7 takım çeliğinden imal edilmelidir. Su verme ve
temperleme (menevişleme) sonrasında darbe yüzeyinin kenarına yakın bölgede ve ortasındaki Rockwell
sertlik değeri, 54 HRC ila 56 HRC arasında olmalıdır (EN ISO 6508-1’de belirtildiği gibi).
Ayrıca Madde C.8 ve Ek D’ye bakılmalıdır.
C.3.3 Kılavuzlar
Yapısal elemanlar ayarlandıktan sonra, şahmerdan serbest düşüş gerçekleştirebilmelidir. Şekil C.4’te
gösterilen sökülebilir yan kılavuz raylar, şahmerdanın kılavuz kanallar içerisinde güvenli çalışmasını
sağlamalıdır. Kılavuz kanalları, düşük sürtünme derecesi ve iyi derecede kararlılık sağlayacak şekilde
düzenlenmeli ve ayarlanmalıdır. Kılavuz rayları, EN 10025-2:2004 Çizelge A.1’de belirtildiği gibi St 52-3
(malzeme numarası 1.0570) parlak alaşımsız çelikten imal edilmelidir.
C.3.4 Kaldırma ve tahrik motoru, sayaçlar

Kaldırma motoru, şahmerdanı istenen konuma yükseltir. Şahmerdanın tabanından, havanın tepe noktasına
kadar hesaplanan düşme yüksekliği, 1 mm aralıklar ile 200 mm’den 500 mm’ye kadar ayarlanabilir olmalıdır.
Düşme yüksekliği, deney süresince 2,0 mm’yi aşmayacak şekilde numunenin darbe ile sıkıştırılma miktarı
dikkate alınarak tahrik motoru aracılığıyla ayarlanmalıdır.
İki elektrikli sayaç, darbelerin sayısını kaydetmelidir. Sayaçlardan biri, arzu edilen darbe sayısına erişildikten
sonra kaldırma motorunu devreden çıkarmalıdır. İkinci sayaç ise toplam darbe sayısını kaydetmelidir.
C.4 Numune tutucu
C.4.1 Genel
Havan ve tokmaktan ibaret olan numune tutucu, darbe deneyi esnasında şahmerdan ve örs arasına
yerleştirilmelidir. Havan sıkı geçme ile örse monte edilirken, tokmak havandaki numune üzerine yaylar
sayesinde temas basınç tertibatı ile bastırılır.
C.4.2 Havan
Şekil C.5’te gösterilen havan, şahmerdanın mili ile aynı yüzeyi sertleştirilmiş çelikten imal edilmiş olmalıdır (bk.
Madde C.3.2). Havan, 54 HRC ila 56 HRC sertliğinde, düz, pürüzsüz zemin mesnedine sahip olmalıdır (EN
ISO 6508-1’de belirtildiği gibi). Böylece havanın içinde numuneyi tutmak için kullanılacak daha küçük yüzey,
örs yüzeyi ile eş dağılımlı temas basıncına maruz kalır.
C.4.3 Havan tokmağı

Şekil C.6’da gösterilen havan tokmağı, şahmerdan başlığı (bk. Madde C.3.2) ile aynı çelik malzemeden imal
edilmiş ve darbe deneyi esnasında ortaya çıkan yüksek darbe kuvvetleri nedeniyle aynı şekilde su verilerek
sertleştirilmiş ve temperlenmiş olmalıdır. Darbe yüzeyinin sertliği, 54 HRC ila 56 HRC arasında olmalıdır (EN
ISO 6508-1’de belirtildiği gibi).
Kuvvet, tokmağa bir noktadan uygulanmalıdır. Bunun için, tokmağın temas bölgesi küresel olmalıdır.
Tokmağın silindirik kısmı, havan içerisinde kılavuzluk görevi yapar.
İki gergi cıvatası, temas basınç tertibatı ile havan tokmağını birbirine bağlar. Gergi cıvataları, EN 10083-2’de
belirtildiği gibi su verilerek sertleştirilmiş ve temperlenmiş 1C 45 çeliğinden (malzeme numarası 1.0503) imal
edilmiş olmalıdır.
Tokmak, havan içine ve dışına doğru otomatik olarak tahrik edildiğinden, tokmağın düşey hareket vasıtası ile
şahmerdan, havan ve havan tokmağı arasındaki eş eksenliliği kontrol etmek mümkündür. Havan tokmağı ve
havan arasındaki hareket göz önünde tutularak, havan tokmağı havanın merkezine tahrik ediliyorsa doğru
konum sağlanmış olur. Havan tokmağı uç konuma ulaştığında, kenarlar etrafında çıplak gözle bakıldığında
hiçbir değişiklik gözlenmemelidir.
C.4.4 Temas basınç ve ayar tertibatı

Havan içerisinde havan tokmağı ve numune arasında (1000 100) N’luk bir kuvvet, deney işlemi süresince
uygulanmalıdır. Numune artan kuvvetle sıkıştırıldıkça, her bir darbeden sonra orijinal temas basıncı korunacak
14
ICS 91.100.15 TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
şekilde tahrik motoru ile basınç ayarlanmalıdır. Elastik temas basıncı, örneğin yaklaşık 5 N/mm sabit kuvvet
uygulayabilen 6 adet yay ile ISO 1874-1’e uygun çelik halka içindeki poliamid 66’dan imal edilmiş merkezleme
halkaları ile uygulanabilir.
Ayar amaçlı, başlangıçta tokmağın 250 N’luk kuvvet ile temas basıncı flanşına karşı baskı yapması gereklidir.
Yükleme şartlarında, ilave 750 N’luk yük, darbe işlemi esnasında 8 mm daha fazla bir yay hareketi meydana
getirerek uygulanmalıdır.
C.5 Örs
Örs (bk. Şekil C.7), silindirik olmalıdır. Örs, kesik koni olacak şekilde işlenmelidir. Toplam kütlesi, darbe
yönünde eş merkezli ve eş dağılımlı olarak yoğunlaşmış olmalıdır. Örsün alın yüzeyi düz olmalı ve havan
içerisine oturmalıdır. Örs üzerinde havanı tutmak için bağlama elemanları olmalıdır. Örsün üzerine havanı
doğru bir şekilde yerleştirmek için bağlama elemanları ayarlanabilir olmalıdır. Sönümleyiciye erişim örs içinden
deliklerle sağlanmalıdır. Örs, ISO 185’de belirtildiği gibi, sınıf 250 gri dökme demirden imal edilmelidir.
C.6 Taban levhası ve sönümleyici

Şekil C.7 de gösterilen taban levhası, EN 10025-2:2004 Çizelge A.1’de belirtildiği gibi St 37-2 çelikten
(malzeme numarası 1.0037) imal edilmiş olmalıdır. Şasi ve örs, aynı taban levhası üzerinde (bk. Şekil C.2),
birbirinden ayrı ve düşey konumda bulunmalıdır. Şasi, taban levhası ile sıkı geçme şeklinde monteli olmalıdır.
Taban levhası sağlam, düz ve yatay zemine ankraj cıvataları ile bağlanmalıdır. Taban levhası üzerinden darbe
deney cihazının kütlesi nedeniyle destek yüzeyine uygulanan statik yükler, yaklaşık olarak 14.000 N’dur. 400
mm düşme yüksekliği ile destek yüzeyinin kısa süreli ilave yükleri yaklaşık olarak 27000 N’dur. Sinüzoidal
yükleme, yaklaşık olarak 1 ms devam eder. Şekil C.8 de gösterildiği gibi 4 adet sönümleyici eleman, taban
levhası ile örs arasına yerleştirilmelidir.
Her bir sönümleyici eleman, en az 10000 N yük taşıma kapasitesinde olmalıdır.
Not - Standart aralık değerleri aşağıda verilmiştir:
 Azami yükte yay: 2,5 mm - 4,5 mm,
 Azami yükte salınım sayısı: 500 adet/dakika - 600 adet/dakika,
 Kauçuk kalitesi: ISO 48’de belirtildiği gibi 60 IRHD - 80 IRHD sertlikte doğal kauçuk karışımı,
 Boyut toleransları: ISO 3302-1’de belirtildiği gibi sınıf M4
Örs, sönümleyici elemanlar ve taban levhası cıvatalar vasıtasıyla birbirlerine bağlanmalıdır. Sönümleyici
elemanlar, örsün ayarlanmasına ve özel bir taban oluşturmaya imkân verdikleri gibi ses geçirmezlik de
sağlarlar.
C.7 Güvenlik gerekleri ve deney yöntemi
C.7.1 Havan darbe deney cihazına yerleştirilirken veya cihazdan alınırken, kasıtsız olarak serbest kaldığında
şahmerdan bir süspansiyon tertibatı ile emniyete alınmalıdır.
C.7.2 Çalışma esnasında, şahmerdanın tehlike alanına erişime karşı koruma sağlanmalıdır. Bu amaçla,
örneğin, çalışma sırasında yerinde sabitlenebilen portatif bir tel örgü kullanılabilir.
Madde C.7.1 ve Madde C.7.2’de verilen güvenlik gerekleri, tamamıyla gözle muayeneye tabi tutulmalıdır.
C.7.3 Darbe deneyi sırasında gerekli ses yalıtımı sağlanmalıdır (örneğin, ses geçirmez oda veya ses
geçirmez kılıf gibi).
Not - bk. Noise at Work Directive 2003/10/EC.
C.8 Darbe deney cihazının kontrol edilmesi

Darbe deney cihazı kurulduktan sonra, Ek D’de belirtildiği gibi cihaz, bağımsız bir kuruluşça kabul deneyine
tabi tutulmalıdır. Bu deney, her iki yılda bir tekrarlanmalıdır.
15
ICS 91.100.15 TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
Açıklama Açıklama
1 Şahmerdan 1 Temas basıncı ve ayar tertibatı ve
2 Mil şahmerdan için kılavuz
3 Başlık 2 Şahmerdan
4 Tokmak 3 Şasi
5 Numune 4 Temas basıncı ve ayar tertibatlı tokmak
6 Havan 5 Örs
7 Örs 6 Taban levhası
8 Sönümleyici
9 Taban levhası
Şekil C.1 - Darbe deney cihazının şematik gösterimi Şekil C.2 - Hareketli kısımların kurulumu
16
ICS 91.100.15 TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
Ölçüler mm’dir.
Açıklama
1 Toplam kütle ile eşleşen uzunluk ve toplam çap ((50  0,1) kg’lık süspansiyon tertibatı dâhil)
2 Mil
3 Merkezleme halkası
4 Altı köşe soket başlı cıvata (ISO 4762:2004 A ürün sınıfına uygun)
5 Başlık
Şekil C.3 - Çekiç
17
ICS 91.100.15 TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
Açıklama Açıklama
1 Sökülebilir kılavuz ray 1 Havan bağlantı elemanı ve kılavuz
rayın kütlesi 4 kg’ı aşmamalıdır.
Şekil C.4 - Kılavuz raylar Şekil C.5 - Havan
18
ICS 91.100.15 TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
Açıklama
1 Temas basıncı ve ayar tertibatı
2 (23  0,1) kg kütle ile eşleşme
Şekil C.6 - Gergi cıvatalı tokmak
19
ICS 91.100.15 TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
Açıklama
1 Örs
2 Kütle (yaklaşık 800 kg)
3 ISO 8062 - CT 11 toleransı
4 Ayar cıvatası dişi
5 Ankraj cıvatası deliği
6 Sönümleyici
7 Taban levhası
8 Mesnet
Şekil C.7 - Taban levhası ve sönümleyicilere sahip örs
20
ICS 91.100.15 TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
Şekil C.8 - Sönümleyicilerin imalatı
21
ICS 91.100.15 TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
Ek D
(Bilgi için)
Darbe deneyi cihazının kontrol edilmesi
D.1 Genel
Madde C.8’de tarif edildiği gibi darbe deney cihazının kontrol edilmesi, bütün darbe deney cihazları için uyarlı
darbe şartlarını elde etmek için gereklidir.
Bu deney, Ek C’de belirtildiği gibi darbe deney cihazlarının bu standardda belirtilen darbe deneyi şartlarını
sağlayıp sağlamadığını ve bu cihazların bu deneylerde kullanılıp kullanılmayacağını belirler.
D.2 Kontrol listesi

Kontrol aşağıdaki maddeleri kapsar:
a) Havan ve tokmak arasındaki düşey düzenek ve kılavuz hareketin sağlanması,
b) Çekiç başlığı, havan, havan tokmağı ve örsün sertliğinin belirlenmesi,
c) Yüzey durumu,
d) Gövdesi inceltilmiş cıvataların durumu,
e) Havan basınç tertibatı,
f) Düşme yüksekliğinin sürekliliği,
g) Darbe etkisinin tayini.
D.3 Cihaz ve deney elemanları
D.3.1 Su terazisi, 0,2 mm/m doğrulukta,
D.3.2 Darbe etkisini belirlemek için deney cihazı, aşağıdakilerden oluşan.
a) Algılayıcı,
b) Transdüser ve
c) Gösterge.
Algılayıcı, en fazla 1100 kN kapasiteli kuvars kristalli transdüserden ibarettir. Bir algılayıcı düzeneği örneği
Şekil D.1’de gösterilmiştir.
Ölçülen değerleri dönüştürmek için, ölçülen sinyaller yükseltilerek pals analizörüne aktarılır. Pals analizörü,
pals süresini kaydeden bir dijital sayaç, pals büyüklüğünün tayini için bütünleşik bir amplifikatör ve en büyük
genliğin tayini için bir tepe gerilimi kaydedicisinden ibarettir (deney düzeneği örneği için bk. Şekil D.2). Cihazın
hatası seviyesi,  %1’i aşmamalıdır.
Ölçülen değerleri göstermek için, örneğin bir analog/sayısal dönüştürücü vasıtasıyla ayrı ayrı 3 sinyalin çıktısı
alınır (çizilir). Kuvvet/zaman ilişkisi, bellekli bir osilografta gerilim/zaman eğrisi olarak gösterilir ve fotoğraf
formunda muhafaza edilebilir.
22
ICS 91.100.15 TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
Açıklama
1 Tokmak
2 Bağlama elemanının üst yarısı
3 Transdüser (kuvars disk)
4 Bağlama elemanının alt yarısı
5 Örs
Şekil D.1 - Darbe sırasında kuvvet/zaman ilişkisini tayin etmek için tokmak ve örs arasına yerleştirilen
algılayıcı
Açıklama
1 Transdüser
2 Yük amplifikatörü
3 Bellekli osilograf
4 Sayısal bilgisayar
5 Tepe gerilim kaydedici
6 Bütünleşik amplifikatör
7 Kumanda birimi
8 Analog/sayısal dönüştürücü
9 Yazıcı
Şekil D.2 - Darbe etkisini tayin etmek için kullanılan deney düzeneği örneği
23
ICS 91.100.15 TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
D.3.3 Rockwell sertliğinin tahribatsız tayini için cihazlar.
D.3.4 Çelik cetvel, en az 200 mm uzunluğunda.
D.3.5 Standart yüzey, referans baskı elde etmek için.
D.3.6 Tork anahtarı.
D.3.7 Ölçme çubukları, 398 mm ve 402 mm uzunluğunda.
D.4 Deney işlemi
D.4.1 Havan ve havan tokmağı arasındaki kılavuz hareket ve düşey düzeneğin doğrulanması
Düşey düzenek, su terazisi ve havan içerisine havan tokmağının eş eksenli ve sürtünmesiz girişi ile doğrulanır.
D.4.2 Çekiç başlığı, havan tokmağı, havan ve örsün sertliğinin tayini

Darbe deney cihazının kabul deneyi esnasında aşağıdaki şartların sağlanıp sağlanmadığı kontrol edilmelidir:
a) Başlığın orta ve kenara doğru darbe yüzeyinin
b) Havan tokmağının darbe yüzeyinin ve
c) Havan taban yüzeyinin
sertliği 54 HRC ila 56 HRC arasında olmalıdır (EN ISO 6508-1’de belirtildiği gibi). Tekrarlanan deneylerde
sertlik, en az 54 HRC olmalıdır.
Deney cihazı ilk defa kurulduğunda, havanın iç yüzeyi ve örsün alın yüzeyinin Rockwell sertliği de ölçülmelidir.
D.4.3 Yüzeyin deneye tabi tutulması
D.4.3.1 Havanın taban yüzeyi ile örsün alın yüzeyinin düzlüğünü kontrol etmek için, deneye tabi tutulacak tüm
yüzeyi tarayabilecek bir cetvel kullanılmalıdır.
İstenen yüzey kalitesini kontrol etmek için, cetvel ile kontrol edilen yüzey arasında ışığın sızmadığı veya çok
az sızdığını tespit için bir ışık kaynağı kullanılmalıdır. İkinci durumda, ışık kaynağı, sızıntının ölçüm yapılan
yüzeyin tamamına eşit olarak dağılıp dağılmadığını kontrol etmek için kullanılmalıdır.
D.4.3.2 Bağlama esnasında oluşacak gerilme ve darbe gerilmesi sonrasında mürekkep izi yöntemiyle tayin
edilen çekiç başlığı ve mil arasındaki temas alanları, temasın, toplam alanın %80’inden daha fazlasında
gerçekleşip gerçekleşmediğini görmek için referans işaretle karşılaştırılmalıdır.
D.4.3.3 Çekiç başlığı ve mil temas yüzeyi, havan taban yüzeyi, örs alın yüzeyinin Şekil C.3, Şekil C.5 ve Şekil
C.7’de belirtilen şartlara uyup uymadığını kontrol etmek için standart yüzeyler ile gözle mukayese yapılmalıdır.
D.4.4 Gövdesi inceltilmiş cıvataların kontrolü

Çekiç başlığını şafta bağlamak için kullanılan gövdesi inceltilmiş cıvataların ön sıkma momentinin 67 Nm
olmasını temin etmek için, tork anahtarı kullanılmalıdır.
D.4.5 Temas basınç tertibatının kontrolü

Temas basınç tertibatının yay kuvvetinin, (1000  100) N olduğu kontrol edilmelidir. Darbe etkisini tayin etmek
için kullanılan deney cihazı (bk. Madde D.3.2), bu amaç için kullanılmalıdır.
24
ICS 91.100.15 TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
D.4.6 Düşme yüksekliği sürekliliğinin kontrolü

400 mm’lik düşme yüksekliğinin 2,0 mm dâhilinde muhafaza edilmesini sağlamak için ölçme çubukları
kullanılmalıdır.
D.4.7 Darbe etkisinin ölçülmesi

400 mm yükseklikten 10 adet darbe gerçekleştirilmeli ve darbe kuvveti, pals ve pals süresi ölçülmelidir. Bu
değişkenlerin ölçümlerinin aritmetik ortalamalarının, Madde C.2’de verilen sınırlar içinde olup olmadığı kontrol
edilmelidir.
Benzer şekilde, 200 mm ve 300 mm yükseklikten gerçekleştirilen 10’ar adet düşüş sonrasında ölçülen darbe
kuvveti, pals ve pals sürelerinin aritmetik ortalamaları tayin edilmeli ve kaydedilmelidir.
25
ICS 91.100.15 TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
Ek E
(Bilgi için)
Kesinlik
E.1 Genel
Madde E.2 ve Madde E.3’te verilen sonuçlar, ISO 5725-2:1994’e uygun olarak yorumlanmalıdır.
E.2 Los Angeles deneyi

Tekrarlanabilirlik (r1) ve uyarlık (R1), 8 ila 37aralığındaki Los Angeles katsayılarının (LA) üç seviyesi üzerinde
28 deney laboratuvarı tarafından gerçekleştirilen Avrupa çapraz deney programı ile aşağıda verildiği gibi tayin
edilmiştir:
r1 = 0,06 × X
R1 = 0,17 × X
Burada X, Los Angeles katsayısıdır.
Demiryolu balastı olarak kullanılan agregalar için kesinlik bilgisi verilmemiştir.
E.3 Darbe deneyi

Tekrarlanabilirlik (r1) ve uyarlık (R1), Los Angeles deneyinin üç aynı seviyesinde 16 deney laboratuvarı
tarafından gerçekleştirilen Avrupa çapraz deney programı ile tayin edilmiştir. Darbe değerleri (SZ), aşağıda
belirtilen kesinlikte sonuçlanarak 11,0’den 27,7’ye kadar sıralanmıştır.
r1 = 0,350 + 0,0129 × X
R1 = 0,106 × X
Burada X, SZ değeridir.
Demiryolu balastı olarak kullanılan agregaların darbe deneyi için tekrarlanabilirlik (r 1) ve uyarlık (R1) değerleri,
Alman çapraz deneyi ile tayin edilmiştir. Darbe değerleri (SZRB), aşağıdaki kesinlikte sonuçlanarak 11,0’den
27,7’ye kadar sıralanmıştır.
r1 = 0,57 + 0,07 × X
R1 = 1,84 + 0,07 × X
Burada X, SZRB değeridir.
26
ICS 91.100.15 TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
Ek F
(Bilgi için)
Darbe değerinin (SZ) hesaplanması için örnek
Çizelge F.1 - Örnek veriler
Deney eleği Başlangıç kütlesi: 1350,0 g

Zımba ile açılmış delikler/tel elek Elek üstü Elek altı
(açıklıklar mm’dir.) (g) (%) (%)
8 721,5 53,5 46,5
5 304,5 22,6 23,9
2 181,0 13,4 10,5
0,63 86,0 6,4 4,1
0,2 30,0 2,2 1,9
tava 26,0 1,9 -
Toplam 1349,0 100,0 86,9
Darbe değeri SZ = M = Elek altı toplamı

5 5
SZ = M = %86,9 = %17,38
5 5
27
ICS 91.100.15 TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
Ek G
(Bilgi için)
16/32 mm’lik geri dönüşüm yolu ile elde edilmiş agregaların Los
Angeles deneyi için alternatif dar aralık sınıflandırması
Geri dönüşüm yolu ile elde edilmiş iri taneli agregalar için referans deneyinde (bk. Madde 5.2) aşağıdaki
değişim uygun olabilir.
Çizelge G.1’de verilen aralık sınıflandırması kullanılabilir.
Madde 4.1.1 ve Madde 5.2’de belirtilen elekler yerine, aralık sınıflandırmasına uygun boyuttaki deney elekleri
kullanılır.
Çizelge G.1 - Alternatif dar aralık sınıflandırması
Orta göz
Aralık Orta elek göz Bilye yükünün
açıklıklı elekten
sınıflandırması açıklığı Bilye sayısı kütlesi
geçen yüzde
(mm) (mm) (g)
(%)
16 - 31,5 22,4 45 - 55 14 5810 - 6010
28
ICS 91.100.15 TS EN 1097-2:2010-07
EN 1097-2:2010
Kaynaklar
[1] DIN 52115-2:1997, Testing of aggregates - Impact test - Part 2: Impact test on ballast
[2] Directive 2003/10/EC of the European Parliament and of the Council of 6 February 2003 on the minimum
health and safety requirements regarding the exposure of workers to the risks arising from physical agents
(noise)
[3] EN 10083-2:2006, Steels for quenching and tempering - Part 2: Technical delivery conditions for nonalloy
steels
[4] EN ISO 6508-1, Metallic materials - Rockwell hardness test - Part 1: Test method (scales A, B, C, D, E,
F, G, H, K, N, T) (ISO 6508-1:2005)
[5] ISO 48:2007, Rubber, vulcanized or thermoplastic - Determination of hardness (hardness between 10
IRHD and 100 IRHD)
[6] ISO 185:2005, Grey cast iron - Classification
[7] ISO 683-11:1987, Heat-treatable steels, alloy steels and free-cutting steels - Part 11: Wrought case-
hardening steels
[8] ISO 1874-1, Plastics - Polyamide (PA) moulding and extrusion materials - Part 1: Designation
[9] ISO 2768-1:1989, General tolerances - Part 1: Tolerances for linear and angular dimensions without
individual tolerance indications
[10] ISO 2768-2:1989, General tolerances - Part 2: Geometrical tolerances for features without individual
tolerance indications
[11] ISO 3302-1:1996, Rubber - Tolerances for products - Part 1: Dimensional tolerances
[12] ISO 4762:2004, Hexagon socket head cap screws
[13] EN ISO 4957:1999, Tool steels (ISO 4957:1999)
[14] ISO 5725-2:1994, Accuracy (trueness and precision) of measurement methods and results - Part 2: Basic
method for the determination of repeatability and reproducibility of a standard measurement method
[15] ISO 8062:1994, Castings - System of dimensional tolerances and machining allowances
29

TS en 1097 2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS en 1097 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TÜRK STANDARDI

Agregaların mekanik ve fiziksel özellikleri için deneyler - Bölüm 2:

Essais pour déterminer les caractéristiques Prüfverfahren für mechanische und

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

- Bu standard yayınlandığında TS EN 1097-2:2000’in yerini alır.

- Bu standardda atıf yapılan standardların milli karşılıkları aşağıda verilmiştir:

EN, ISO, IEC Adı TS No Adı

Agregaların mekanik ve fiziksel özellikleri için deneyler - Bölüm 2:

Bu Avrupa standardı CEN tarafından 21 Şubat 2010 tarihinde onaylanmıştır.

AVRUPA STANDARDİZASYON KOMİTESİ

Bu standard, EN 1097-2:1998 standardının yerini alır.

- EN 932 (tüm bölümleri), Agregaların genel özellikleri için deneyler

- EN 933 (tüm bölümleri), Agregaların geometrik özellikleri için deneyler

- EN 1367 (tüm bölümleri), Agregaların ısıl ve bozunma özellikleri için deneyler

- EN 1744 (tüm bölümleri), Agregaların kimyasal özellikleri için deneyler

- Bölüm 1: Aşınma direncinin tayini (mikro-Deval)

- Bölüm 2: Parçalanma direncinin tayini için yöntemler

- Bölüm 3: Gevşek yığın yoğunluğunun ve boşluk hacminin tayini

- Bölüm 4: Kuru sıkılaştırılmış dolgu (filler) malzemesinin boşluklarının tayini

- Bölüm 5: Hava dolaşımlı etüvde kurutma ile su muhtevasının tayini

- Bölüm 6: Tane yoğunluğunun ve su emme oranının tayini

- Bölüm 7: Dolgu tane yoğunluğunun tayini - Piknometre yöntemi

- Bölüm 8: Taş parlatma değerinin tayini

- Bölüm 10: Su emme yüksekliğinin tayini

CEN/CENELEC İç Yönetmeliklerine göre, bu Avrupa Standardının ulusal standard olarak uygulamaya

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

3.1 Los Angeles katsayısı (LA)

3.2 Darbe değeri (SZ)

3.3 Deney numunesi

3.4 Deney numunesi kısmı

3.5 Laboratuvar numunesi

3.6 Sabit kütle

4.1 Genel cihaz ve malzemeler

Çizelge 1 - Deney elekleri

Deney yöntemi Göz açıklığı (mm)

4.1.3 Hava dolaşımlı etüv, sıcaklığı (110  5)C'ta tutabilen.

Şekil 1 - Tipik Los Angeles deney cihazı

4.3.1 Darbe deney cihazı, bk. Ek C.

4.3.3 Fırça ve kaplar

5 Los Angeles deney yöntemi ile parçalanma direncinin tayini

5.2 Deney numunesi kısmının hazırlanması

5.3 Deney işlemi

5.4 Hesaplama ve sonuçların gösterilmesi

Burada m, 1,6 mm göz açıklıklı elek üzerinde kalan kütledir (g).

Sonuç en yakın tam sayıya yuvarlatılarak verilir.

5.5 Deney raporu

a) Los Angeles deneyinin bu standarda uygun olarak yapıldığının onayı,

6 Darbe deneyi yöntemi ile parçalanma direncinin tayini

6.2 Deney numunelerinin hazırlanması

Tane yoğunluğu önceki deneylerden biliniyorsa, bu sonuç kullanılabilir.

Her deney numunesi için miktarlar (kg):

6.3 Deney işlemi

6.4 Hesaplama ve sonuçların gösterilmesi

Darbe değeri (SZ), yüzde olarak aşağıdaki eşitlik ile hesaplanır:

Not - Darbe deneyinin kesinliği hakkında bilgi, Ek E’de verilmiştir.

6.5 Deney raporu

Çizelge 1 - Deney elekleri

Deney Göz açıklığı (mm)

5 Los Angeles deney yöntemi ile parçalanma direncinin tayini

5.3 Deney işlemi

5.4 Hesaplama ve sonuçların gösterilmesi

5.5 Deney raporu

c) Los Angeles kat sayısı (LARB).