TS en 1097 9

TÜRK STANDARDI
TS EN 1097-9
Nisan 2014
TS EN 1097-9:2001’in yerine
ICS 91.100.15
Agregaların mekanik ve fiziksel özellikleri için deneyler -

Bölüm 9: Çivili lastiklerden kaynaklanan aşınmaya karşı direncin
tayini - Nordik deneyi
Tests for mechanical and physical properties of aggregates - Part 9: Determination

of the resistance to wear by abrasion from studded tyres - Nordic test
Essais pour déterminer les propriétés Prüfverfahren für mechanische und

mécaniques et physiques des granulats - Partie physikalische Eigenschaften von
9: Détermination de la résistance à l'usure par Gesteinskörnungen - Teil 9: Bestimmung des
abrasion provoquée par les pneus à crampons - Widerstandes gegen Verschleiß durch
Essai scandinave Spikereifen - Nordische Prüfung
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
KORDEF iNSAAT A.S.'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 06.03.2018
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iKTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.100.15 TÜRK STANDARDI TS EN 1097-9:2014-04
EN 1097-9:2014
Milli Ön söz
- Bu standard; kaynağı EN 1097-9:2014 standardı olan TS EN 1097-9:2014 Türk standardının, Maden
İhtisas Kurulu’na bağlı TK17 Maden Teknik Komitesi marifetiyle hazırlanan Türkçe tercümesidir.
- Bu standard yayınlandığında TS EN 1097-9:2001’in yerini alır.
- CEN resmi dillerinde yayınlanan diğer standard metinleri ile aynı haklara sahiptir.
- Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
- Bu standardda atıf yapılan standardların milli karşılıkları aşağıda verilmiştir:
EN, ISO, IEC vb. Adı TS No Adı

No (İngilizce) (Türkçe)
EN 932-2:1999 Tests for general properties of TS EN 932-2 Agregaların genel özellikleri için
aggregates - Part 2: Methods for deneyler - Bölüm 2: Laboratuvar
reducing laboratory samples numunelerin azaltılması metodu
EN 932-5 Tests for general properties of TS EN 932-5 Agregaların genel özellikleri için
aggregates - Part 5: Common deneyler - Bölüm 5: Genel cihazlar
equipment and calibration ve kalibrasyon
EN 933-1 Tests for geometrical properties of TS EN 933-1 Agregaların geometrik özellikleri
aggregates - Part 1: için deneyler - Bölüm 1: Tane
Determination of particle size büyüklüğü dağılımı tayini - Eleme
distribution - Sieving method metodu
EN 933-2 Tests for geometrical properties of TS EN 933-2 Agregaların geometrik özellikleri
aggregates - Part 2: için deneyler - Bölüm 2: Tane
Determination of particle size boyutu dağılım tayini - Deney
distribution - Test sieves, nominal elekleri, elek göz açıklıklarını anma
size of apertures büyüklükleri
EN 1097-6:2013 Tests for mechanical and physical TS EN 1097-6 Agregaların mekanik ve fiziksel
properties of aggregates - Part 6: özellikleri için deneyler - Bölüm 6:
Determination of particle density Tane yoğunluğunun ve su emme
and water absorption oranının tayini
ISO 4788 Laboratory glassware - Graduated TS EN ISO Laboratuvar cam malzemeleri-
measuring cylinders (ISO 4788: 4788 Ölçülü silindirler - Taksimatlı
2005)
ISO 3290-1 Rolling bearings - Balls - Part 1: TS ISO 3290-1 Rulmanlı yataklar - Bilyalar -
Steel balls Bölüm 1: Çelik bilyalar
ISO 9329-4 Seamless steel tubes for pressure - -
purposes - Technical delivery
conditions - Part 4: Austenitic
stainless steels
TS EN 1097-9:2014 standardı, EN 1097-9:2014 standardı ile birebir aynı olup, Avrupa Standardizasyon Komitesi’nin (Avenue Marnix 17, B-
1000 Brussels) izniyle basılmıştır.
Avrupa Standardlarının herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN/CENELEC) ve
üye ülkelerine aittir. TSE kanalıyla CEN/CENELEC’ten yazılı izin alınmaksızın çoğaltılamaz.
AVRUPA STANDARDI
EUROPEAN STANDARD
NORME EUROPÉENNE
EUROPÄISCHE NORM
TS EN 1097-9:2014-04
EN 1097-9:2014
ICS 91.100.15
EN 1097-9:1998’in yerini alır.
Agregaların mekanik ve fiziksel özellikleri için deneyler - Bölüm 9: Çivili

lastiklerden kaynaklanan aşınmaya karşı direncin tayini - Nordik deneyi
Tests for mechanical and physical properties of aggregates - Part 9: Determination of the
resistance to wear by abrasion from studded tyres - Nordic test
Essais pour déterminer les propriétés mécaniques Prüfverfahren für mechanische und physikalische
et physiques des granulats - Partie 9: Eigenschaften von Gesteinskörnungen - Teil 9:
Détermination de la résistance à l'usure par Bestimmung des Widerstandes gegen Verschleiß
abrasion provoquée par les pneus à crampons - durch Spikereifen - Nordische Prüfung
Essai scandinave
Bu Avrupa standardı CEN tarafından 3 Kasım 2013 tarihinde onaylanmıştır.
CEN üyeleri, bu Avrupa Standardına hiçbir değişiklik yapmaksızın ulusal standard statüsü veren koşulları
öngören CEN/CENELEC İç Yönetmeliklerine uymak zorundadırlar. Bu tür ulusal standardlarla ilgili güncel
listeler ve bibliyografik atıflar, CEN-CENELEC Yönetim Merkezi’ne veya herhangi bir CEN üyesine başvurarak
elde edilebilir.
Bu Avrupa Standardı, üç resmi dilde (İngilizce, Fransızca, Almanca) yayınlanmıştır. Başka herhangi bir dile
tercümesi, CEN üyesinin sorumluluğundadır ve resmi sürümleri ile aynı statüde olduğu CEN-CENELEC
Yönetim Merkezi’ne bildirilir.
CEN üyeleri sırasıyla, Almanya, Avusturya, Belçika, Birleşik Krallık, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka,
Estonya, Finlandiya, Fransa, Hırvatistan, Hollanda, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Letonya,
Litvanya, Lüksemburg, Kıbrıs (Güney Kıbrıs Rum Yönetimi), Macaristan, Malta, Makedonya, Norveç, Polonya,
Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya, Türkiye ve Yunanistan’ın milli standard kuruluşlarıdır.
AVRUPA STANDARDİZASYON KOMİTESİ

EUROPEAN COMMITTEE FOR STANDARDIZATION
COMITÉ EUROPÉEN DE NORMALISATION
EUROPÄISCHES KOMITEE FÜR NORMUNG
Yönetim Merkezi: Avenue Marnix 17, B-1000 Brussels
© 2014 CEN Dünya genelinde herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım
hakları CEN ulusal Üyelerine aittir.
Ref. No. EN 1097-9:2014: E
ICS 91.100.15 TS EN 1097-9:2014-04
EN 1097-9:2014
İçindekiler
Sayfa
Ön söz ............................................................................................................................................................... 3
1 Kapsam ................................................................................................................................................. 4
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar........................................................................................ 4
3 Terimler ve tarifler ............................................................................................................................... 4
4 Prensip .................................................................................................................................................. 5
5 Cihaz ve malzemeler ............................................................................................................................ 5
5.1 Standard cihaz ve malzemeler............................................................................................................ 5
5.2 Özel cihaz ve malzemeler.................................................................................................................... 5
6 Deney numunelerinin hazırlanması ................................................................................................... 7
7 Deney işlemi ......................................................................................................................................... 7
8 Hesaplama ve sonuçların gösterilmesi ............................................................................................. 8
9 Deney raporu ........................................................................................................................................ 8
9.1 Zorunlu bilgiler ..................................................................................................................................... 9
9.2 İsteğe bağlı bilgiler .............................................................................................................................. 9
10 Kesinlik ................................................................................................................................................. 9
Ek A - (Bilgi için) - Nordik deneyi için alternatif 8/11,2 mm tane büyüklüğü aralığı................................ 10
Kaynaklar ........................................................................................................................................................ 11
ICS 91.100.15 TS EN 1097-9:2014-04
EN 1097-9:2014
Ön söz
Bu standard (EN 1097-9:2014), sekretaryası BSI tarafından yürütülen CEN/TC 154 "Aggregates - Agregalar"
Teknik Komitesi tarafından hazırlanmıştır.
Bu Avrupa Standardına en geç Temmuz 2014 tarihine kadar aynı metni yayınlayarak ya da onay duyurusu
yayınlayarak ulusal standard statüsü verilmeli ve çelişen ulusal standardlar en geç Temmuz 2014 tarihine kadar
yürürlükten kaldırılmalıdır.
Bu standardın bazı kısımlarının patent haklarına konu olabileceği unutulmamalıdır. CEN (ve/veya CENELEC),
bu tür patent haklarının bir kısmının veya tamamının belirlenmesinden sorumlu tutulmamalıdır.
Bu standard, EN 1097-9:1998 standardının yerini alır.
EN 1097-9:1998 standardına nazaran yapılan başlıca teknik değişiklikler aşağıda verilmiştir:
1) Kapsam: Kesin şartlar altında diğer yöntemlerin kullanımına müsaade etmek için tekrar yazılmıştır.
5) Cihazlar ve malzemeler: Agregaları kurutmak için hava dolaşımlı etüvden daha uygun donanımların
kullanımına imkân verilmiştir. Çelik kalitesi güncellenmiştir.
6) Deney numunelerinin hazırlanması: Tekrar yazılmıştır (Deney numunesi kısmının kütlesi: Eşitlik tadil
edilmiştir. Tamburu yükleme sırası değişmiştir.)
8) Hesaplama ve sonuçların gösterilmesi: Tekrar deneye tabi tutma kriterleri değiştirilmiştir ve Dixon deney
kılavuzu ile desteklenmiştir.
9) Deney raporu: Zorunlu ve isteğe bağlı bilgiler, CEN/TC 154/SC 6 – N1120 dokümanı ile uyumlu hale
getirilmiştir.
Bu standardda belirtilen deney işlemi, soğuk mevsimlerde çivili lastiklerin sıkça kullanıldığı Finlandiya, Norveç
ve İsveç’te geliştirilmiştir.
Bu standard, agregaların mekanik ve fiziksel özellikleri ile ilgili deney serisinin bir bölümünü oluşturur.
Agregaların diğer özellikleri ile ilgili deney yöntemleri, aşağıdaki standardların kapsamındadır:
EN 932, Agregaların genel özellikleri için deneyler

EN 933, Agregaların geometrik özellikleri için deneyler
EN 1367, Agregaların ısıl ve bozunma özellikleri için deneyler
EN 1744, Agregaların kimyasal özellikleri için deneyler
EN 13179, Bitümlü karışımlarda dolgu malzemesi olarak kullanılan agregalar için deneyler
EN 1097, Agregaların mekanik ve fiziksel özellikleri için deneyler. Aşağıdaki bölümlerden ibarettir:
- Bölüm 1: Aşınma direncinin tayini (mikro-Deval)
- Bölüm 2: Parçalanma direncinin tayini için yöntemler
- Bölüm 3: Gevşek yığın yoğunluğunun ve boşluk hacminin tayini
- Bölüm 4: Kuru sıkılaştırılmış dolgu malzemesinin (taşunu) boşluklarının tayini
- Bölüm 5: Hava dolaşımlı etüvde kurutma ile su içeriğinin tayini
- Bölüm 6: Tane yoğunluğunun ve su emme oranının tayini
- Bölüm 7: Dolgu malzemesi tane yoğunluğunun tayini - Piknometre yöntemi
- Bölüm 8: Taş parlatma değerinin tayini
- Bölüm 10: Su emme yüksekliğinin tayini
- Bölüm 11: Hafif agregaların sıkıştırılabilirliğinin ve sınırlı basma dayanımının tayini
CEN/CENELEC İç Yönetmeliklerine göre, bu Avrupa Standardının ulusal standard olarak uygulamaya

alınmasından sorumlu ulusal standard kuruluşlarının ülkeleri sırasıyla; Almanya, Avusturya, Belçika, Birleşik
Krallık, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hırvatistan, Hollanda, İrlanda,
İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Kıbrıs (Güney Kıbrıs Rum Yönetimi),
Macaristan, Malta, Makedonya, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya, Türkiye ve
Yunanistan’dır.
3
ICS 91.100.15 TS EN 1097-9:2014-04
EN 1097-9:2014
1 Kapsam
Bu standard, tip deneyi için ve ihtilaf durumunda çivili lastiklerden kaynaklanan aşınmaya karşı iri taneli
agregaların direncinin tayininde kullanılan referans yöntemi kapsar. Diğer amaçlar için, özellikle fabrika üretim
kontrolü için, referans yöntem ile uygun bir çalışma ilişkisi kurulması şartıyla diğer yöntemler de kullanılabilir.
Deney, 11,2 mm - 16 mm tane büyüklüğü aralığına sahip olan agregalara uygulanır.
Not - Farklı nihai kullanımlar için alternatif bir 8/11,2 mm tane büyüklüğü aralığı, Ek A’da verilmiştir.
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, aşağıdaki dokümanlara tamamen veya kısmen zorunlu atıf yapılmıştır ve bu atıflar bu
dokümanın uygulanması için kaçınılmazdır. Tarih belirtilen atıflarda, belirtilmiş olan baskı geçerlidir. Tarih
belirtilmemiş atıflarda, atıf yapılan dokümanın en son baskısı (tadiller dâhil) kullanılır.
EN 932-2:1999, Tests for general properties of aggregates - Part 2: Methods for reducing laboratory samples
(Agregaların genel özellikleri için deneyler - Bölüm 2: Laboratuvar numunelerin azaltılması metodu)
EN 932-5, Tests for general properties of aggregates - Part 5: Common equipment and calibration (Agregaların
genel özellikleri için deneyler - Bölüm 5: Genel cihazlar ve kalibrasyon)
EN 933-1, Tests for geometrical properties of aggregates - Part 1: Determination of particle size distribution -
Sieving method (Agregaların geometrik özellikleri için deneyler - Bölüm 1: Tane büyüklüğü dağılımı tayini -
Eleme yöntemi)
EN 933-2, Tests for geometrical properties of aggregates - Part 2: Determination of particle size distribution -
Test sieves, nominal size of apertures (Agregaların geometrik özellikleri için deneyler - Bölüm 2: Tane boyutu
dağılım tayini - Deney elekleri, elek göz açıklıklarını anma büyüklükleri)
EN 1097-6:2013, Tests for mechanical and physical properties of aggregates - Part 6: Determination of particle
density and water absorption (Agregaların mekanik ve fiziksel özellikleri için deneyler - Bölüm 6: Tane
yoğunluğunun ve su emme oranının tayini)
EN ISO 4788, Laboratory glassware - Graduated measuring cylinders (ISO 4788:2005) (Laboratuvar cam
malzemeleri - Ölçülü silindirler - Taksimatlı)
ISO 3290-1, Rolling bearings - Balls - Part 1: Steel balls (Rulmanlı yataklar - Bilyalar - Bölüm 1: Çelik bilyalar)
ISO 9329-4, Seamless steel tubes for pressure purposes - Technical delivery conditions - Part 4: Austenitic
stainless steels
3 Terimler ve tarifler
Bu standardın amaçları bakımından aşağıda verilen terimler ve tarifler uygulanır.
3.1 Deney numunesi

Deney yönteminin, bir özelliğin belirlenmesi için birden fazla tayin gerektirmesi durumunda, sadece bir tayinde
kullanılan numune.
3.2 Laboratuvar numunesi

Laboratuvar deneylerinde kullanılan numune.
3.3 Sabit kütle

En az 1 saatlik ara ile yapılan birbirini izleyen tartımlarla tayin edilen ve %0,1'den daha büyük farklılık
göstermeyen kütle.
Not - Sabit kütle, birçok durumda, belirtilen bir etüvde (110  5)C'ta, önceden tayin edilmiş bir süre ile deney
numunesi kısmının kurutulmasından sonra elde edilebilir. Deney laboratuvarları, kullanılan etüvün
kurutma kapasitesine bağlı olarak, belirli tip ve tane büyüklüğündeki numuneler için sabit kütlenin elde
edilmesine yönelik süreyi belirleyebilir.
4
ICS 91.100.15 TS EN 1097-9:2014-04
EN 1097-9:2014
4 Prensip
11,2 mm - 16 mm tane büyüklüğü aralığına sahip tek tane büyüklüklü bir agrega numunesi, bir çelik tambur
içerisinde çelik bilyeler ve su ile birlikte döndürülür. Tamburun iç yüzeyine monte edilen üç adet kanatçık,
agrega taneleri ile çelik bilyelerin karışmasına katkı sağlar. Tambur içindeki malzemeler, yuvarlanmak suretiyle
bir aşındırma etkisi meydana getirir. Tambur, belirtilen sayıda döndürüldükten sonra, tamburdaki tüm malzeme
dışarıya alınır ve yüzde olarak aşınma kaybının ölçülmesi için 2 mm göz açıklığına sahip elekte elenir.
5 Cihaz ve malzemeler
Aksi belirtilmedikçe, bütün cihaz ve malzemeler, EN 932-5'te belirtilen genel özelliklere uygun olmalıdır.
5.1 Standard cihaz ve malzemeler
5.1.1 Terazi, deney numunesini ve yükü, deney numunesi kütlesinin %0,1'ine tekabül eden bir doğrulukla
tartabilen.
5.1.2 Elek seti, EN 933-2'ye uygun 2,0 mm; 11,2 mm; 14,0 mm ve 16,0 mm göz açıklığına sahip eleklerden
oluşan.
5.1.3 Koruyucu elek, 2 mm göz açıklığına sahip eleği koruma amaçlı olarak kullanılan.
5.1.4 Havalandırmalı etüv, sıcaklığı (110  5)C'ta muhafaza edebilen termostat kontrollü.
5.1.5 Uygun gereç, elenmiş numuneleri yıkamak için.
5.1.6 Uygun gereç, laboratuvar numunelerinin EN 932-2'ye uygun olarak azaltılması için.
5.1.7 Bölüntülü cam silindir (veya silindirler), ISO 4788'e uygun veya (2,00  0,01) L suyu ölçebilen
diğer uygun gereçler.
5.2 Özel cihaz ve malzemeler
5.2.1 Deney cihazı, temel özellikleri Madde 5.2.2 ilâ Madde 5.2.7'de belirtilmiş olan tipik bir deney cihazı,
Şekil 1'de detaylı olarak gösterilmiştir.
5.2.2 Su geçirmez tambur, bir ucu kapalı, iç çapı (206,5  2,0) mm, tabanın iç yüzeyi ile kapağın iç yüzeyi
arasındaki mesafe (335  1) mm olan. Tambur, ISO 9329-4, TS 5 sınıfına uygun en az 6,0 mm et kalınlığına
sahip dikişsiz çelik borudan imal edilmiş olmalıdır.
Tambur, su ve toz geçirmez bir contaya sahip en az 8 mm kalınlığındaki düz bir kapak ile kapatılmalıdır.
Tambur, Şekil 1'de gösterildiği gibi, 2 mil üzerine yerleştirilerek yatay eksen etrafında döndürülmelidir.
5.2.3 Kanatçıklar, her biri (333  1) mm uzunlukta olan 3 adet kanatçık, tamburun iç tarafına çevre
boyunca eşit aralıklarla yerleştirilmelidir. Şekil 2'de gösterilen başlangıç profiline sahip olan kanatçıklar
sökülebilir olmalı ve sert ve tok çelikten imal edilmiş olmalıdır.
Not - EN 10089 veya ISO 683-14 standardlarına uygun yay çeliği kullanılabilir.
Her bir kanatçık, en az üç adet M4 havşa başlı cıvata kullanılarak tambura sağlam bir şekilde monte edilmelidir.
Kanatçıklar, ilk kullanımdan önce, Madde 6'ya uygun olarak hazırlanan ve 6,0'dan daha büyük Nordik aşınma
değerine sahip olmayan agrega kullanılarak tambur içerisinde (24 1) saat süreyle ön aşındırmaya tabi
tutulmalıdır. Kanatçıklardan herhangi birinin kütlesinin, ön aşındırma işleminden önceki kütlesine göre 15,0 g
azalması halinde veya azalmasından önce, söz konusu kanatçık yenilenmelidir.
5.2.4 Aşındırıcı yük, ISO 3290-1 standardında belirtildiği gibi (15,0 + 0,1/-0,5) mm çapında bilyelerden
oluşan. Bilyelerin sertliği 60 HRC ila 67 HRC arasında olmalıdır.
Not 1 - Bilye çapının alt sınır sapması bir çalışma tolerans sınırıdır.
5
ICS 91.100.15 TS EN 1097-9:2014-04
EN 1097-9:2014
Not 2 - Bilyelerin müsaade edilen en küçük çapı, mastar (Madde 5.2.7) üzerinde bilyeleri hareket ettirmek
suretiyle kısa sürede kontrol edilebilir.
5.2.5 Motor, tamburu (90  3) devir/dakika sabit dönme hızında döndürebilen.
5.2.6 Sayaç, veya (5400  10) devirden sonra dönme hareketini otomatik olarak durdurabilen farklı uygun
bir cihaz.
5.2.7 Mastar (isteğe bağlı), en küçük bilye çapını kontrol etmek için üzerine (14,5  0,1/0) mm
genişliğinde iki paralel çubuk.
5.2.8 Mıknatıs (isteğe bağlı), aşındırma işleminden sonra agrega deney numunelerinden bilyelerin
ayrılması için.
Bilyeler manyetik özellik kazanabileceğinden, çok güçlü bir mıknatıs kullanılmamalıdır.
X Detayı - Tipik kapak kenarı
Açıklama
1 Kapak
2 Silindir
3 Lastik salmastra
Şekil 1 - Tipik bir deney cihazı
6
ICS 91.100.15 TS EN 1097-9:2014-04
EN 1097-9:2014
Ölçüler mm’dir.
Y Detayı - Ön aşındırma öncesi kanatçık detayı Tamburun üç kanatçıkla birlikte kesit görünüşü
Tolerans = ±0,5 mm
Şekil 2 - Üç kanatçık
6 Deney numunelerinin hazırlanması

Laboratuvar numunesinin kütlesi, 4 adet deney numunesinin hazırlanmasına yetecek miktarda olmalıdır.
Deney numunesinin %(65  1)'i, 14,0 mm göz açıklıklı elekten geçen tanelere sahip olmalıdır. Başka bir
deyişle, deney numunesinin %(35  1)'i, 14,0 mm ila 16,0 mm tane büyüklüğü aralığında yer alan tanelerden
oluşmalıdır.
Her bir deney numunesi, aşağıdaki eşitlik ile ifade edilen gram cinsinden ilk kuru kütleye (M1) sahip olmalıdır:
1000ρp
M1  5
2,65
Burada;
M1 Deney numunesinin ilk kuru kütlesi (g),
ρp EN 1097-6:2013 Ek A'ya uygun olarak tayin edilen ön kurutulmuş tane yoğunluğu (Mg/m 3)
dur.
Laboratuvar numuneleri 2 mm göz açıklıklı elek üzerinde yıkanır ve (110  5) C sıcaklıkta etüvde sabit kütleye
ulaşılıncaya kadar kurutulur.
Yıkanan ve kurutulan numuneler, ortam sıcaklığına gelinceye kadar soğumaya bırakılır. Numune, en az iki
deney numunesi hazırlanmasına yetecek miktarda malzeme elde edilecek şekilde EN 933-1’e göre elenir.
11,2/14 mm ve 14/16 mm olmak üzere iki ayrı tane büyüklüğü aralığı elde etmek için 11,2 mm, 14,0 mm ve
16,0 mm göz açıklıklı elekler kullanılır.
Belirtilen bileşime sahip deney numunesi elde etmek için tane büyüklüğü aralıkları, EN 932-2:1999 Madde
11'e uygun olarak azaltılır.
Not - 11,2/16 mm tane büyüklüğü aralığındaki deney numunesinden yeterli bir miktar alınması da kabul
edilebilir. Daha sonra bu miktar, deney numuneleri için istenen kütle miktarına azaltılır.
7 Deney işlemi
7
ICS 91.100.15 TS EN 1097-9:2014-04
EN 1097-9:2014
(7000  10) g'lık bir bilye yükü tamburun içerisine yerleştirilir. Daha sonra deney numunesi ve nihai olarak da
(2,00  0,01) L su ilave edilir.
Tamburun kapağı kapatılır. Tambur, (90  3) devir/dakika hızda (5400  10) devir döndürülür.
Deneyden sonra, olabilecek herhangi bir agrega kaybını önlemeye dikkat edilerek, agrega ve çelik bilyeler bir
tava içerisinde toplanır. Bir piset (yıkama şişesi) kullanılarak tamburun içi ve kapak dikkatlice yıkanır ve
yıkanan malzeme muhafaza edilir.
Malzeme ve tüm yıkama suları, uygun bir koruyucu elek (Madde 5.1.3) ile korunan 2,0 mm göz açıklıklı bir
elek üzerine boşaltılır. Malzeme, temiz su ile yıkanır.
Koruyucu elekte tutulan agrega taneleri, herhangi bir agrega kaybına yol açılmadan, dikkatlice çelik bilyelerden
ayırılır. Agrega taneleri elle ayıklanabilir veya bilyeler mıknatıs kullanılarak elek üzerinden alınabilir.
Koruyucu elek ve 2,0 mm göz açıklıklı elek üzerinde tutulan agrega taneleri, bir tavaya yerleştirilir.
Tava ve içerisindeki malzeme, etüvde (110  5)C'ta sabit kütleye ulaşılıncaya kadar kurutulur. Malzeme, EN
933-1'e göre kuru elenerek 2 mm’den daha büyük agrega tanelerinin kütlesi tayin edilir. Kütle miktarı (M2), en
yakın gram olarak kaydedilir.
Yukarıda açıklanan işlemler, ikinci bir deney numunesi için tekrarlanır.
8 Hesaplama ve sonuçların gösterilmesi

Her bir deney numunesi için Nordik aşınma değeri (AN), en yakın tek haneli ondalık basamağa yuvarlanarak
aşağıdaki eşitlikten hesaplanır:
AN = 100 (M1 – M2)/M1
Burada;
M1 Deney numunesinin ilk kuru kütlesi (g),
M2 Aşındırma işleminden sonra elde edilen 2 mm’den daha büyük agrega tanelerinin kuru kütlesi (g)
dir.
İki değerin ortalaması hesaplanır. İki deney numunesi için elde edilen değerler arasındaki fark, ortalama
değerin %10’undan küçük veya bu değere eşit ise bu durumda ortalama değer en yakın tek haneli ondalık
basamağa yuvarlanarak kaydedilir. Farkın büyük olması durumunda deney farklı iki deney numunesi ile
gerçekleştirilir.
İlk iki deney numunesinden elde edilen sonuçlar 5,0’ın altında ise, daha fazla deney yapılmayabilir.
Farklı deney numuneleri deneye tabi tutulacak olursa dört AN değerinin standart sapması hesaplanır. Standart
sapma değeri dört değerin ortalamasının %9’undan daha büyük ise, doğruluğundan şüphe edilen yüksek
değerlerin aşağıda belirtilen işlemle atılıp atılmayacağı incelenir.
Elde edilen dört sonuç değeri, büyüklük sırasına göre dizilir (AN1, AN2, AN3 ve AN4 gibi). Aşağıda verilen iki oran
(Q1 ve Q2) hesaplanır.
Q1 = (AN2 - AN1) / (AN4 - AN1)
Q2 = (AN4 - AN3) / (AN4 - AN1)
Q1 veya Q2, 0,829 değerinden büyük ise doğruluğundan şüphe edilen yüksek değerler atılır. Tüm kabul görmüş
değerlerin ortalaması hesaplanır.
Not - 0,829 kritik değeri %5 seviyesindeki Dixon deneyine göre geçerlidir (ISO 5725-1:1994).
Ortalama değer, en yakın tek haneli ondalık basamağa yuvarlanarak ifade edilir.
9 Deney raporu
8
ICS 91.100.15 TS EN 1097-9:2014-04
EN 1097-9:2014
9.1 Zorunlu bilgiler

Deney raporu, aşağıdaki bilgileri içermelidir:
a) Bu standarda atıf,
b) Numune alma işleminin kaynağı ve tarihi de dâhil olmak üzere deney numunelerinin tanıtımı,
c) Numune alma tarihinden farklı ise numune kabul tarihi,
d) Deney laboratuvarının tanıtımı,
e) Deney tabi tutulan tane büyüklüğü aralığı,
f) En yakın tek haneli ondalık basamağa yuvarlanmış Nordik aşınma değerleri (ortalama değer ve kabul
görmüş ayrı ayrı her bir değer),
g) Referans yöntemden sapmalar (varsa)
9.2 İsteğe bağlı bilgiler

Deney raporu, aşağıdaki bilgileri de içerebilir:
a) Deney tarihi,
b) Seçilen numune alma işlemine atıf,
c) Seçilen numune azaltma işlemine atıf,
d) Deney numunesi kısmının kütlesi,
e) Anlamlı basamak değerlerine sahip olan ayrı ayrı deney sonuçları,
f) Etki eden diğer parametreler.
10 Kesinlik
Tekrarlanabilirlik (r) ve uyarlık (R) değerleri, 1994 yılında İskandinav ülkelerindeki laboratuvarlar arası
çalışmalara dayanılarak tayin edilmiştir (11 laboratuvar, 8 seviye ve her seviyede 2 deney numunesi). Deney
sonuçlarının yorumu, ISO 5725-1:1994'e göre yapılmıştır.
5’ten 16’ya kadar Nordik aşınma değerleri (AN) için kesinlik değerleri aşağıdaki gibidir:
r = 0,13 AN - 0,17
R = 0,14 AN + 0,27
9
ICS 91.100.15 TS EN 1097-9:2014-04
EN 1097-9:2014
Ek A
(Bilgi için)
Nordik deneyi için alternatif 8/11,2 mm tane büyüklüğü aralığı
Referans deney ile ilgili olarak Çizelge A.1’de verilen değişiklikler (Madde 6), belirli nihai kullanımlar için ilave
bilgiler sağlayabilir.
Alternatif 8/11,2 mm tane büyüklüğü aralığının deneye tabi tutulması için deney parametreleri, referans 11,2/16
mm tane büyüklüğü aralığı ile elde edilenlere yakın deney sonuçları elde etmek amacıyla aşındırıcı yükte
değişiklik yapılmasını gerekli kılar. Bununla birlikte, bu ilişki tüm agregalar için aynı değildir ve alternatif tane
büyüklüğü aralığı ile elde edilen sonuçların, referans tane büyüklüğü aralığından elde edilen sonuçlar ile eş
değer olması beklenmemelidir.
Çizelge A.1 - Alternatif 8/11,2 mm tane büyüklüğü aralığı için deney şartlarının değişimi
Tane büyüklüğü
Tane büyüklüğü
Madde aralığı
Madde aralığı
numarası (11,2/16 mm)
(8/11,2 mm)
(referans)
5 Cihaz ve malzemeler 2-8-10-11,2 2-11,2-14-16
5.1.2 Elek seti (mm)
5.2.4 Aşındırıcı yük (mm çap) 11,1 + 0,1/-0,5 15 + 0,1/-0,5
5.2.7 Bilye çapını kontrol etmek için mastar

İki paralel çubuk arasındaki mesafe (mm) 10,7 ± 0,1 14,6 ± 0,1
Deney numunelerinin hazırlanması

6 Ara elek (mm) 10,0 14,0
Ara elekten geçen yüzde miktar (%) (65 ± 1) (65 ± 1)
10
ICS 91.100.15 TS EN 1097-9:2014-04
EN 1097-9:2014
Kaynaklar
[1] Schouenborg, B., Viman, L.: Studded Tyre Test- Precision Trials, SP Swedish National Testing and
Research Institute, SP REPORT 1994:21
[2] EN 10089, Hot-rolled steels for quenched and tempered springs - Technical delivery conditions
[3] ISO 683-14, Heat-treatable steels, alloy steels and free-cutting steels - Part 14: Hot-rolled steels for
quenched and tempered springs
[4] ISO 5725-1:1994, Accuracy (trueness and precision) of measurement methods and results - Part 1:
General principles and definitions
11

TS en 1097 9

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS en 1097 9

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TÜRK STANDARDI

Agregaların mekanik ve fiziksel özellikleri için deneyler -

Tests for mechanical and physical properties of aggregates - Part 9: Determination

Essais pour déterminer les propriétés Prüfverfahren für mechanische und

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

- Bu standard yayınlandığında TS EN 1097-9:2001’in yerini alır.

- Bu standardda atıf yapılan standardların milli karşılıkları aşağıda verilmiştir:

EN, ISO, IEC vb. Adı TS No Adı

EN 1097-9:1998’in yerini alır.

Agregaların mekanik ve fiziksel özellikleri için deneyler - Bölüm 9: Çivili

Bu Avrupa standardı CEN tarafından 3 Kasım 2013 tarihinde onaylanmıştır.

AVRUPA STANDARDİZASYON KOMİTESİ

Bu standard, EN 1097-9:1998 standardının yerini alır.

EN 1097-9:1998 standardına nazaran yapılan başlıca teknik değişiklikler aşağıda verilmiştir:

EN 932, Agregaların genel özellikleri için deneyler

CEN/CENELEC İç Yönetmeliklerine göre, bu Avrupa Standardının ulusal standard olarak uygulamaya

Deney, 11,2 mm - 16 mm tane büyüklüğü aralığına sahip olan agregalara uygulanır.

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

3.1 Deney numunesi

3.2 Laboratuvar numunesi

3.3 Sabit kütle

5.1 Standard cihaz ve malzemeler

5.1.5 Uygun gereç, elenmiş numuneleri yıkamak için.

5.2 Özel cihaz ve malzemeler

5.2.5 Motor, tamburu (90  3) devir/dakika sabit dönme hızında döndürebilen.

Bilyeler manyetik özellik kazanabileceğinden, çok güçlü bir mıknatıs kullanılmamalıdır.

X Detayı - Tipik kapak kenarı

Şekil 1 - Tipik bir deney cihazı

6 Deney numunelerinin hazırlanması

Yukarıda açıklanan işlemler, ikinci bir deney numunesi için tekrarlanır.

8 Hesaplama ve sonuçların gösterilmesi

AN = 100 (M1 – M2)/M1

Q1 = (AN2 - AN1) / (AN4 - AN1)

Q2 = (AN4 - AN3) / (AN4 - AN1)

9.1 Zorunlu bilgiler

9.2 İsteğe bağlı bilgiler

5.1.2 Elek seti (mm)

5.2.4 Aşındırıcı yük (mm çap) 11,1 + 0,1/-0,5 15 + 0,1/-0,5

5.2.7 Bilye çapını kontrol etmek için mastar

Deney numunelerinin hazırlanması

You might also like